ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Ὑπὲρ Μεγαλοπολιτών (19-26)

[19] Ἀλλὰ μὴν ἅ γέ φασιν πεπρᾶχθαι διὰ Θηβαίους τοῖς Μεγαλοπολίταις ὑπεναντία πρὸς ἡμᾶς, ἄτοπον νῦν [μὲν] ἐν κατηγορίας μέρει ποιεῖσθαι, βουλομένων δὲ γενέσθαι φίλων αὐτῶν, ἵνα τοὐναντίον εὖ ποιῶσιν ἡμᾶς, βασκαίνειν καὶ σκοπεῖν ἐξ ὅτου τρόπου μὴ γενήσονται, καὶ μὴ γιγνώσκειν ὅτι, ὅσῳ ἂν σπουδαιοτέρους τούτους περὶ Θηβαίους γεγενημένους ἀποδείξωσι, τοσούτῳ πλείονος ὀργῆς αὐτοὶ δικαίως ἂν τυγχάνοιεν, εἰ τοιούτων συμμάχων τὴν πόλιν, ὅτ᾽ ἐφ᾽ ὑμᾶς προτέρους ἦλθον ἢ Θηβαίους, ἀπεστέρησαν.

[20] ἀλλ᾽, οἶμαι, ταῦτα μέν ἐστι δεύτερον ἀνθρώπων βουλομένων ἑτέρων ποιῆσαι τούτους συμμάχους. ἐγὼ δ᾽ οἶδα, ὅσ᾽ ἂν ἐκ λογισμοῦ σκοπῶν τις εἰκάσαι, καὶ τοὺς πολλοὺς οἶμαι ὑμῶν ἐμοὶ ταὐτὰ φήσειν, ὅτι εἰ λήψονται Μεγάλην πόλιν Λακεδαιμόνιοι, κινδυνεύσει Μεσσήνη· εἰ δὲ καὶ ταύτην λήψονται, φήμ᾽ ἡμᾶς ἔσεσθαι συμμάχους Θηβαίων.

[21] πολὺ δὴ κάλλιον καὶ ἄμεινον τὴν μὲν Θηβαίων συμμαχίαν αὐτοὺς παραλαβεῖν, τῇ δὲ Λακεδαιμονίων πλεονεξίᾳ μὴ ᾽πιτρέψαι, ἢ νῦν ὀκνοῦντας μὴ τοὺς Θηβαίων σώσωμεν συμμάχους, τούτους μὲν προέσθαι, πάλιν δὲ σῴζειν αὐτοὺς τοὺς Θηβαίους, καὶ προσέτ᾽ ἐν φόβῳ καθεστάναι περὶ ἡμῶν αὐτῶν.

[22] οὐ γὰρ ἔγωγ᾽ ἀδεὲς τοῦθ᾽ ὑπολαμβάνω τῇ πόλει, τὸ λαβεῖν Μεγάλην πόλιν Λακεδαιμονίους καὶ πάλιν γενέσθαι μεγάλους. ὁρῶ γὰρ αὐτοὺς καὶ νῦν οὐχ ὑπὲρ τοῦ μὴ παθεῖν τι κακὸν πολεμεῖν αἱρουμένους, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τοῦ κομίσασθαι τὴν πρότερον οὖσαν αὑτοῖς δύναμιν· ὧν δ᾽, ὅτ᾽ ἐκείνην εἶχον, ὠρέγοντο, ταῦθ᾽ ὑμεῖς μᾶλλον ἴσως εἰδότες ἢ ᾽γὼ φοβοῖσθ᾽ ἂν εἰκότως.

[23] Ἡδέως δ᾽ ἂν πυθοίμην τῶν λεγόντων καὶ τοὺς Θηβαίους μισεῖν φασκόντων καὶ τοὺς Λακεδαιμονίους, πότερ᾽ ἑκάτεροι μισοῦσιν, οὓς δὴ μισοῦσιν, ὑπὲρ ὑμῶν καὶ τοῦ συμφέροντος ὑμῖν, ἢ ὑπὲρ Λακεδαιμονίων μὲν Θηβαίους, ὑπὲρ δὲ Θηβαίων Λακεδαιμονίους ἑκάτεροι. εἰ μὲν γὰρ ὑπὲρ ἐκείνων, οὐδετέροις ὡς μαινομένοις πείθεσθαι προσήκει· εἰ δ᾽ ὑπὲρ ὑμῶν φήσουσι, τί πέρα τοῦ καιροῦ τοὺς ἑτέρους ἐπαίρουσιν;

[24] ἔστι γάρ, ἔστι Θηβαίους ταπεινοὺς ποιεῖν ἄνευ τοῦ Λακεδαιμονίους ἰσχυροὺς καθιστάναι, καὶ πολύ γε ῥᾷον· ὡς δ᾽, ἐγὼ πειράσομαι πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν. ἴσμεν ἅπαντες τοῦθ᾽ ὅτι τὰ μὲν δίκαια πάντες, ἐὰν καὶ μὴ βούλωνται, μέχρι τού γ᾽ αἰσχύνονται μὴ πράττειν, τοῖς δ᾽ ἀδίκοις ἐναντιοῦνται φανερῶς, ἄλλως τε κἄν τινες βλάπτωνται· καὶ τοῦτο λυμαινόμενον πάνθ᾽ εὑρήσομεν, καὶ ταύτην ἀρχὴν οὖσαν πάντων τῶν κακῶν, τὸ μὴ ᾽θέλειν τὰ δίκαια πράττειν ἁπλῶς.

[25] ἵνα τοίνυν μὴ τοῦτ᾽ ἐμποδὼν γένηται τῷ Θηβαίους γενέσθαι μικρούς, τὰς μὲν Θεσπιὰς καὶ τὸν Ὀρχομενὸν καὶ τὰς Πλαταιὰς κατοικίζεσθαι φῶμεν δεῖν καὶ συμπράττωμεν αὐτοῖς καὶ τοὺς ἄλλους ἀξιῶμεν (ταῦτα γὰρ καὶ καλὰ καὶ δίκαια, μὴ περιορᾶν πόλεις ἀρχαίας ἐξανεστώσας), τὴν δὲ Μεγάλην πόλιν καὶ τὴν Μεσσήνην μὴ προώμεθα τοῖς ἀδικοῦσι, μηδ᾽ ἐπὶ τῇ προφάσει τῇ Πλαταιῶν καὶ Θεσπιῶν τὰς οὔσας καὶ κατοικουμένας πόλεις ἀναιρεθείσας περιίδωμεν.

[26] κἂν ᾖ ταῦτα πρόδηλα, οὐδεὶς ὅστις οὐ βουλήσεται παύσασθαι Θηβαίους ἔχοντας τὴν ἀλλοτρίαν· εἰ δὲ μή, πρῶτον μὲν ἐναντίους ἕξομεν πρὸς ἐκεῖνα τούτους εἰκότως, ὅταν ἡγῶνται τὴν ἐκείνων κατοίκισιν αὑτοῖς ὄλεθρον φέρειν, εἶτ᾽ ἀνήνυτα πράγμαθ᾽ ἕξομεν αὐτοί· τί γὰρ ὡς ἀληθῶς ἔσται πέρας, ὅταν ἀεὶ τὰς μὲν οὔσας πόλεις ἐῶμεν ἀναιρεῖν, τὰς δ᾽ ἀνῃρημένας ἀξιῶμεν οἰκίζειν;

***
[19] Επίσης είναι γελοίο να θεωρήσουμε τώρα ως αιτία κατηγορίας τις ενέργειες που λένε ότι έχουν κάνει οι Μεγαλοπολίτες εις βάρος μας χάριν των Θηβαίων, και ενώ επιθυμούν να γίνουν φίλοι μας, για να μας ωφελήσουν τώρα πια, εμείς να δυσπιστούμε και να κοιτάζουμε να βρούμε τρόπους ώστε να μην γίνουν, και να μην καταλαβαίνετε ότι, όσο πιο ενθουσιώδεις δείξουν οι ομιλητές ότι υπήρξαν οι Μεγαλοπολίτες για τους Θηβαίους, τόσο μεγαλύτερη οργή δίκαια θα προκαλέσουν σε σας εναντίον τους, εφόσον στέρησαν την πόλη από τέτοιους συμμάχους, όταν ήρθαν σε σας πριν απευθυνθούν στη Θήβα.

[20] Αλλά αυτά είναι κατά τη γνώμη μου ισχυρισμοί ανθρώπων που θέλουν για δεύτερη φορά να κάνουν τους Μεγαλοπολίτες συμμάχους άλλων. Εγώ όμως γνωρίζω, όσο μπορεί να προβλέψει κανείς, αν κρίνει με τη λογική του, και νομίζω ότι οι περισσότεροι από σας θα συμφωνήσουν μαζί μου, ότι, αν οι Λακεδαιμόνιοι καταλάβουν τη Μεγαλόπολη, θα κινδυνεύσει η Μεσσήνη· και αν καταλάβουν και αυτήν, φρονώ ότι θα βρεθούμε σύμμαχοι με τους Θηβαίους.

[21] Είναι λοιπόν προτιμότερο και πολύ πιο έντιμο να δεχτούμε τη συμμαχία των Θηβαίων και να μην επιτρέψουμε την επεκτατική διάθεση των Λακεδαιμονίων παρά, διστάζοντας τώρα να σώσουμε τους συμμάχους των Θηβαίων, να τους εγκαταλείψουμε στην τύχη τους και τελικά να προσπαθούμε να σώσουμε τους ίδιους τους Θηβαίους και επιπλέον να είμαστε σε διαρκή φόβο για μας τους ίδιους.

[22] Γιατί εγώ τουλάχιστον θεωρώ επικίνδυνο πράγμα για την Αθήνα την κατάληψη της Μεγαλόπολης από τους Λακεδαιμονίους και την εκ νέου ισχυροποίησή τους. Γιατί βλέπω ότι ακόμη και τώρα καταφεύγουν στον πόλεμο όχι για να μην πάθουν κάτι κακό, αλλά για να ανακτήσουν την παλαιά τους δύναμη· και καθώς γνωρίζετε καλύτερα από εμένα ποιες ήταν οι ορέξεις τους τον καιρό της παντοδυναμίας τους, θα ήταν ίσως πιο λογικό εσείς να ανησυχείτε περισσότερο.

[23] Ευχαρίστως θα ζητούσα να μάθω από αυτούς που διακηρύσσουν ότι μισούν τόσο τους Θηβαίους όσο και τους Λακεδαιμονίους, για ποιόν λόγο μισεί η κάθε πλευρά όσους μισεί, χάριν υμών και των συμφερόντων σας ή η κάθε πλευρά μισεί τους Θηβαίους χάριν των Λακεδαιμονίων και τους Λακεδαιμονίους χάριν των Θηβαίων. Αν μισούν τους μεν χάριν των δε, δεν πρέπει να δώσετε βάση σε κανέναν από αυτούς, γιατί παραλογίζονται· αν πάλι ισχυριστούν ότι τους μισούν για το καλό σας, τότε για ποιόν λόγο προωθούν αδικαιολόγητα τα συμφέροντα τρίτων;

[24] Γιατί μπορούμε, πράγματι μπορούμε να αποδυναμώσουμε τους Θηβαίους χωρίς να καταστήσουμε ισχυρούς τους Λακεδαιμονίους και μάλιστα πολύ πιο εύκολα· το πώς θα γίνει αυτό, θα προσπαθήσω να σας το πω εγώ. Ο καθένας μας γνωρίζει καλά ότι όλοι οι άνθρωποι, αν και δεν το θέλουν, ντρέπονται ως ένα σημείο να μην κάνουν αυτό που είναι δίκαιο, αλλά από την άλλη θέλουν να φαίνονται ότι είναι αντίθετοι στις αδικίες, ιδιαίτερα μάλιστα αν κάποιοι βλάπτονται από αυτές. Και θα διαπιστώσουμε ότι αυτό που καταστρέφει τα πάντα και αποτελεί τη ρίζα όλων των κακών είναι γενικώς η απροθυμία όλων να ενεργούν δίκαια.

[25] Για να μην γίνει λοιπόν αυτό εμπόδιο στην εξασθένιση των Θηβαίων, ας δεχτούμε ότι πρέπει να επανιδρυθούν οι Θεσπιές, ο Ορχομενός και οι Πλαταιές, ας συνεργαστούμε με τους κατοίκους των πόλεων αυτών και ας αξιώσουμε το ίδιο και από τις άλλες πόλεις (άλλωστε είναι και έντιμη και δίκαιη πολιτική να μην ανεχόμαστε τον αφανισμό παλαιών πόλεων), αλλά παράλληλα ας μην προσφέρουμε θυσία σε άδικους ανθρώπους τη Μεγαλόπολη και τη Μεσσήνη μήτε με τη δικαιολογία της επανίδρυσης των Πλαταιών και των Θεσπιών να επιτρέψουμε να καταστραφούν πόλεις υπάρχουσες και κατοικημένες.

[26] Αν διακηρύξουμε αυτά, δεν θα υπάρξει κανείς που να μην θελήσει να παύσουν οι Θηβαίοι να κρατούν τα ξένα εδάφη· διαφορετικά, κατ᾽ αρχήν θα αντιμετωπίσουμε την αντίδραση των Θηβαίων σε εκείνα τα σχέδια, όταν σκεφθούν ότι η επανίδρυση εκείνων των πόλεων θα προκαλέσει την καταστροφή τους, και έπειτα εμείς οι ίδιοι θα εμπλακούμε σε δυσάρεστες καταστάσεις χωρίς διέξοδο. Γιατί πού θα τελειώσει αλήθεια το πράγμα, όταν μόνιμα από τη μια επιτρέπουμε την καταστροφή υπαρκτών πόλεων και από την άλλη αξιώνουμε την επανίδρυση των κατεστραμμένων;

Η ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

Η φιλοσοφική και επιστημονική σκέψη στη Δύση, εκπηγάζουν από την ίδια παρόρμηση. Αρχικά, τα δύο είδη σκέ­ψης ταυτίζονταν. Η ώρα και των δύο έφτασε γύρω στην αλλαγή του έβδομου προς τον έκτο προχριστιανικό αιώνα, όταν το πνεύμα των αρχαίων Ελλήνων, «εκείνων των αληθινά υγιών» κατά τον Νίτσε, άρχισε να υπερβαίνει τις ως τότε πεποιθήσεις και να κοι­τά γύρω του τόσο με κατάπληξη όσο και με διάθεση για έρευνα.

 

        Τα πρώτα ερωτήματα που έθεσε δεν αφορούσαν το νόημα του ανθρώπινου μοναχικού ή κοινωνικού βίου. Αφορούσαν τις ιδιότη­τες και τις απαρχές του εξωτερικού Κόσμου, αφορούσαν τη Φύση ως το σύνολο όσων αντιλαμβάνονται οι ανθρώπινες αισθήσεις.

 

        Όμως, το Ελληνικό πνεύμα συνέλαβε ή, πολύ περισσότερο, διείδε τη Φύση, οργανική ή ανόργανη, ως έμβιον Όλον, ως κινούμενο αρθρωτό Όλον, ως Σύμπαν. Και τούτο το συμπαντικό Όλον, με τη σειρά του, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε την προηγούμενη περίοδο, θεωρήθηκε ως «φυσική» ενότητα, δηλαδή δεν ήταν πια αντιληπτό ως κάτι το «υπερφυσικό», μόλο που η εξέλιξη του ερμηνευόταν ακό­μη ως «κοσμικός κύκλος» υπό τη μυθική έννοια και η νομοτέλεια του ως «ειμαρμένη» υπό τη θεολογική έννοια. Εν πάση περιπτώσει, ο σκεπτόμενος λόγος δεν είχε ακόμη ελευθερωθεί από τη δύναμη της φαντασίας και επί δύο σχεδόν αιώνες, δηλαδή μέχρι την εμφάνιση του Σωκράτη, εικόνα και ιδέα, αριθμός και πράγμα, αντίληψη και προαίσθηση παρέμεναν σχεδόν αδιαχώριστα, όπως αντιστοίχως η εικοτολογία και η παρατήρηση βρίσκονταν συχνά εγγύτατα, χωρίς τη διαμεσολάβηση τρίτου.

        Γι’ αυτό και η γλώσσα της προσωκρατικής Φιλοσοφίας δεν είναι πια εύκολα προσιτή από τη διανόηση των νεοτέρων χρόνων. Απλώς και μόνο στους «Ρομαντικούς» στοχαστές, για παράδειγμα, στους φυσικούς φιλοσόφους του ύστερου Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, ή ακόμη σε φαινόμενα όπως του Hamann ή του Novalis, εμφα­νίζεται για μια ακόμη φορά κάτι από την πολυσημαντότητα της προσωκρατικής Φιλοσοφίας (την οποία ο Martin Heidegger υπέβαλε τελευταία σε μια, θα μπορούσαμε να πούμε, υπερορθολογική ανάλυση). Η πρώιμη αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία, η οποία μας παραδό­θηκε μόνο μέσω περικοπών και αποσπασμάτων, ήταν επομένως ουσιαστικά μια εικοτολογική θεώρηση της Φύσης, ένα ιδιόμορφο μόρφωμα, προϊόν ανάμιξης αποφθεγμάτων και λυρικής ποίησης (καθώς η τελευταία συχνά επέλεγε την εξωτερική μορφή του «διδακτικού ποιήματος»).

 

        Δύσκολα μπορεί να χαρακτηριστεί ως σύμπτωση το γεγονός ότι η θεώρηση αυτή δεν αναπτύχθηκε στο εσωτερικό της Ελληνικής χώρας, αλλά σε αποικιακό έδαφος: στις πλούσιες, εμπορικές πόλεις της Μικράς Ασίας και της Ελληνικής Κάτω Ιταλίας. Αυτά τα εμπο­ρικά κέντρα αποτελούσαν συγχρόνως σημεία ανταλλαγής και διά­δοσης ιδεών κατά την «κορύφωση του Πολιτισμού». Ακόμη πρόσφε­ραν στους ελεύθερους πολίτες τους τον ελεύθερο χρόνο που είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη κάθε γνήσιας φιλοσοφικής σκέψης.

 

        Παρότι στις μικρασιατικές ακτές, η γνωριμία με τη βαβυλωνια­κή Αστρολογία και την αιγυπτιακή Τοπογραφία μπορεί να γονιμο­ποίησε τόσο τη γνώση όσο και την αντίληψη των πρώιμων θεωρητι­κών της Φύσης, ωστόσο οι βαθύτερες απόψεις τους δεν επηρεάστη­καν τόσο πολύ από τις ανατολικές διαδρομές του πνεύματος —χαραγμένες ad hoc κατά την αποκρυφιστική ή την πραγματιστική έν­νοια— όσο αντιπαρατέθηκαν σε αυτές. Μετά βίας υπάρχει ένας από αυτούς τους Έλληνες φιλοσόφους που να έμεινε στη σκιά. Αναφορι­κά με την προσωπική ζωή του ζήτημα αν υπήρχε κάποιος που να μην ήταν ειδικός σε κάποιον «πρακτικό» τομέα —Πολιτική, Εμπό­ριο ή Τεχνολογία— και συγχρόνως ερασιτέχνης στοχαστής, με τη γονιμότερη έννοια του όρου. Η φιλοσοφία δεν είχε γίνει ακόμη, όπως αργότερα στους Σοφιστές, σχολική σοφία ή ακόμη επάγγελμα προς βιοπορισμό.

 

        Ως πατέρας της Ελληνικής αλλά και ολόκληρης της ύστερης Δυτικής Φιλοσοφίας θεωρείται ο Θαλής, ο οποίος άκμασε περί το 600 π.Χ. στη Μίλητο. Ένας από τους «Επτά Σοφούς», υπήρξε ο πρώ­τος που έθεσε το ερώτημα περί των απαρχών ή του πρώτου αιτίου κάθε ύπαρξης.

 

        Πρώτη αρχή όλων των πραγμάτων ήταν γι’ αυτόν το νερό, κατανοούμενο όχι βέβαια υπό τη σημερινή έννοια ως χημική ένωση, αλλά ως κοσμικό στοιχείο που παράγει, γονιμοποιεί, τρέφει, συντηρεί και φέρει. Αντίθετα, για τον κάπως νεότερο Αναξίμανδρο, πρώτο αί­τιο ήταν το απροσδιόριστο, το μη προσδιορίσιμο, το απεριόριστο από το οποίο ξεχώρισαν για πρώτη φορά αργότερα, «αδίκως» χειρα­φετήθηκαν, οι ποιότητες της ύλης, δηλαδή η —σε πολωμένες αντιθέ­σεις— διαρθρούμενη ύπαρξη.

 

        Ο Αναξιμένης, (που πέθανε το 586 π.Χ.), έδωσε στην πρωταρχική ύλη και πάλι το όνομα ενός στοιχείου, αυτό του αέρα σε αιθέρια μορφή, ο οποίος για τον Αναξιμένη σήμαινε συγχρόνως «πνοή ζωής» και ως παράσταση παρέμενε, κατά κάποιον τρόπο, αιωρούμενος με­ταξύ έννοιας και συμβόλου.

 

        Έτσι, η μυθική θεογονία είχε πια αποσυνδεθεί από μια «συμπαντική» κοσμογονία, η σκέψη μιας δημιουργίας ή πολύ περισσότερο ενός σχηματισμού του σύμπαντος, είχε αποχωριστεί από εκείνην μιας γέννησης και εξέλιξης του.

 

        Όμως, ενώ η Ιωνική Φιλοσοφία κατάφερνε να αντιπαρατάξει στην πρώιμη Ελληνική θρησκεία μια τελείως δική της ερμηνεία του Παντός, χωρίς να έρχεται άμεσα σε σύγκρουση μαζί της (αντιθέτως, o Werner Jäger την χαρακτηρίζει ως «Ενότητα της πνευματικής θεώρησης του Θεού και της σκεπτόμενης αποκάλυψης του Όντος»), οι Ιταλοί φιλόσοφοι του 5ου αιώνα έπρεπε να αντιμετωπίσουν ένα νέο θρησκευτικό κίνημα, τον Ορφισμό. Ο τελευταίος είχε συντεθεί κατά έναν ασυνήθιστο τρόπο από πρωτόγονα-οργιαστικά και ανατολικά-πνευματικά στοιχεία (αντιλήψεις περί μετεμψύχωσης και απολύτρωσης). Η Φιλοσοφία, αφομοιώνοντας ή απορρίπτοντας εκείνο το κίνημα, διαιρέθηκε σε δύο ακραίες κατηγορίες, οι οποίες πάλι συνήψαν μεταξύ τους τις πιο παράδοξες ενώσεις: ενώθηκαν σε ένα είδος κάποιου μυστηριακά προετοιμαζόμενου πνευματισμού και σε έναν υλισμό πραγματιστικής κατεύθυνσης.

 

        Εκπρόσωπος της πρώτης τάσης υπήρξε η αινιγματική μορφή του Πυθαγόρα (περί το 500 π.Χ.), που είχε γεννηθεί στη Σάμο, είχε γίνει ο ιδρυτής μιας αποκρυφιστικής αίρεσης στην Ιταλία, και είχε προ­σπαθήσει να συζεύξει την πιο ασύλληπτη από όλες τις πνευματικές εμπειρίες, δηλαδή τη θρησκευτική, με την πιο αυστηρή από όλες τις επιστήμες, δηλαδή τα Μαθηματικά: υπό το σύμβολο του τόσο μονο­σήμαντου όσο και μυστηριώδους αριθμού, ο Πυθαγόρας αντικατέ­στησε την πρωταρχική ουσία με την πρωταρχική σχέση μεταξύ πραγμάτων και σφαιρών ύπαρξης.

 

Εντούτοις, για τον κάπως νεότερο Ηράκλειτο από τη μικρασια­τική Έφεσο, ίσως τον πλέον οξυδερκή όλων των Προσωκρατικών, εκείνη η πρωταρχική σχέση παρουσιαζόταν ως πρωταρχική έντα­ση, ως «πόλεμος», και η εικόνα με την οποία αναζητούσε να αντί κα­θρεφτίσει μια πραγματικότητα που είχε συλλάβει σε ακατάπαυστη μεταβολή, ήταν εκείνη της διαρκώς αυτοαναλισκόμενης και πάλι αναζωπυρούμενης φωτιάς. Συγχρόνως, όμως, πίσω από τον λαμπρό παροδικό κόσμο των φαινομένων ο Ηράκλειτος αντιλαμβανόταν και το Αμετάβλητο, το Διαρκές, το Διαφεύγον κάθε Γήινης έντασης, στο οποίο έδωσε το όνομα «Λόγος».

 

        Απέναντι σ’ αυτά, ο σύγχρονος του και πνευματικός του αντίπαλος, ο Παρμενίδης, που δρούσε στην ιταλική πόλη Ελέα, δεχόταν μία και μοναδική, σταθερή, δίχως αρχή, διαρκή πραγματικότητα του Είναι, της οποίας το σύμβολο ήταν γι’ αυτόν η τέλεια σφαίρα. Όμως, αυτή ακριβώς η αμετάβλητη πραγματικότητα αποκαλύφθη­κε και εκπληρώθηκε στον Παρμενίδη μέσα από το παιχνίδι των εναλλαγών των εφήμερων στοιχείων, παιχνίδι που περιέγραψε αργότερα ο Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος (περί το 450 π.Χ.), μια ιδιόμορφη παρουσία όμοια του Παράκελσου, ως διεργασία «μίξης» και «διάλλαξης», «σύνθεσης» και «αποσύνθεσης», αλλά παράλληλα αποδιδό­ταν στην επίδραση ανωτέρων συμπαντικών δυνάμεων, δυνάμεων έλξης και άπωσης, αγάπης και μίσους.

 

        Όμως, μπορούσε άραγε μια τέτοια διεργασία, κατά την οποία το χάος μετατρεπόταν τελικά στο σύμπαν, να είναι μια διεργασία, τυφλή, διεπόμενη από την τύχη;

 

        Ο Αναξαγόρας, σύγχρονος του Εμπεδοκλή, θεωρούσε τη διεργασία αυτή σχεδιασμένη και κατευθυνόμενη από μια ανώτερη πνευματική δύναμη, που την ονόμαζε Νου, παγκόσμιο νου, και η οποία γι’ αυτόν, αντίθετα προς τον οιονεί αιωρούμενο Λόγο του Ηράκλειτου, παρενέβαινε στην πραγματικότητα και μάλιστα ήταν μέρος αυτής ως η πλέον ανώτερη και πλέον ευκίνητη από κάθε ύλη, χωρίς ωστόσο να «αφομοιώνεται» από αυτήν την πραγματικότητα.

 

        Στον Δημόκριτο τον Αβδηρίτη – ο οποίος γεννήθηκε περί το 450 π.Χ – αποσυνδέθηκε τελικά αυτή η αντίληψη περί ενός «ad hoc δρώντος Νου» από εκείνη μιας τυφλής-μηχανικής «νομοτέλειας της Φύσης», της κινητήριας δύναμης οιονεί αναρίθμητων, διαφορετικών κατά μέγεθος, θέση και σχήμα, περιφερόμενων στον κενό χώρο ατό­μων, τα οποία αποτελούσαν γι’ αυτόν τα τελευταία άφθαρτα και αναλλοίωτα βασικά συστατικά κάθε ύπαρξης.

 

        Έτσι, όμως, η θεώρηση της Φύσης από τους Έλληνες της προ­σωκρατικής εποχής, είχε φτάσει στο σταυροδρόμι δύο κατευθύνσε­ων, από τις οποίες η μία φαινόταν να οδηγεί προς μια νέα αυλή θρη­σκευτικότητα, ενώ η άλλη προς τον κοσμοθεωρητικό υλισμό. Πα­ράλληλα, ξεχώρισε βεβαίως η Φιλοσοφία από την Επιστήμη υπό την αυστηρότερη έννοια, και κατά τα τέλη του 5ου αιώνα στράφηκε με τους Σοφιστές, τους «διαφωτιστές» εκείνης της εποχής, στα προβλή­ματα της ύπαρξης των πολιτών της Γης, ενώ η πολυσήμαντα εναλ­λασσόμενη γλώσσα έκφρασης των Προσωκρατικών ξεδιαλύνθηκε ή ακόμη ισοπεδώθηκε προς μια γλώσσα λογικών εννοιών. Όπως είπε ο ορθολογιστής Bertrand Russell, «το σημείο στο οποίο ίσως προβάλει κάποιος αντιρρήσεις ακόμη και στους καλύτερους των φιλοσόφων μετά από τον Δημόκριτο, είναι η μονόπλευρη θεώρηση της εμφάνι­σης του ανθρώπου σε βάρος του σύμπαντος».

 

        Αναμφίβολα, τα μεγάλα ζητήματα της προσωκρατικής Φιλοσοφίας βρέθηκαν αργότερα στο επίκεντρο της Δυτικής σκέψης. Το ίδιο αναμφίβολα, οι επιστημονικοί σπόροι της προσωκρατικής Φιλοσοφίας άνθησαν αργότερα οδηγώντας σε αδιαφιλονίκητα πορίσματα και γνώσεις.

 

Είναι, όμως, η προσωκρατική Φιλοσοφία, γι’ αυτούς τους λό­γους, Φιλοσοφία ή Επιστήμη, με τη σημερινή σημασία του όρου; Μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διχογνωμίας αν η προσωκρατική Φιλοσοφία ακολούθησε μετά από μια μυθική φάση ή, αντιθέτως προηγήθηκε μιας ορθολογικής φάσης στην ιστορία της ανθρώπινης ερμηνείας του σύμπαντος. Ακόμη, ίσως τεθεί το ερώτημα: το χάσμα που χωρίζει την προσωκρατική Φιλοσοφία από τη Σωκρατική Δια­λεκτική είναι ευρύτερο από εκείνο μεταξύ του Σωκράτη και των στοχαστών των νεοτέρων χρόνων; Εν πάση περιπτώσει, είναι γεγο­νός ότι η προσωκρατική Φιλοσοφία αγνοήθηκε επί αιώνες από τους αρμόδιους φιλοσόφους.

 

        Από τον Χέγκελ κατά πρώτον —και στη σκιά του από τον Ε. Zeller— η προσωκρατική Φιλοσοφία ενσωματώθηκε σε εκείνη την κίνηση των τριών ρυθμών, στην οποία ολοκληρώθηκε η αυτοανάπτυξη του πνεύματος. Στα τέλη του 19ου αιώνα, η προσωκρατική Φιλοσοφία έγινε, κατά το παράδειγμα του Αριστοτέλη παλαιότερα, συναινετική ή κριτική. Η αποτίμηση αυτή επιτεύχθηκε στη βάση ενός αυστηρά εννοιολογικού μέτρου και η προσωκρατική Φιλοσο­φία χαρακτηρίστηκε είτε από τους Gomperz και Burnet ως προθάλα­μος της επιστημονικής σκέψης είτε, αντιστρόφως από τον Joel λίγο αργότερα, ως μυστηριακή απόκλιση από αυτήν. Μόλις τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας αναγνωρίστηκε στην προσωκρατική Φιλο­σοφία —κάτω από την ακόμη επενεργούσα επιρροή του Νίτσε και την αίσθηση μιας ολοένα διευρυνόμενης και εμβαθύνουσας ιστορι­κής έρευνας— ένα είδος ιδιαίτερου χαρακτήρα και μιας ιστορικής «αυτοτέλειας». Η προσωκρατική Φιλοσοφία τοποθετήθηκε σ’ ένα γόνιμο κεντρικό σημείο μεταξύ των προεννοιολογικών —θρη­σκευτικών και μεταμυθικών— ορθολογικών αντιλήψεων.

 

        Ο Erwin Schrödinger φαίνεται να επιδοκιμάζει αυτήν τη νέα αξιολόγηση της Ελληνικής Φιλοσοφίας της Φύσης. Ωστόσο, όταν την προσεγγίζει κυρίως από την άποψη της επιστημονικής σκέψης —τοποθετούμενος κατ’ αυτόν τον τρόπο για μια ακόμη φορά πίσω από τη μεταφυσική ερμηνεία του Heidegger— ίσως ο αναγνώστης αισθάνεται λίγο απογοητευμένος. Εντούτοις, καμία μεμονωμένη ερ­μηνεία δεν μπορεί να εξαντλήσει την πληθώρα των τρόπων έκφρα­σης της Αρχαιότητας, ούτε κάποια αντίθετη ερμηνεία μπορεί να την «ανασκευάσει» πλήρως. Π’ αυτό ακριβώς υπάρχει η ελπίδα ότι ο Schrödinger θα κατορθώσει, ακόμη και για τους νηφάλιους και σκε­πτικιστές ανάμεσα στους σύγχρονους συναδέλφους του, να διανοί­ξει μια δίοδο σε έναν κόσμο, κατά κανόνα ξένο στους ανθρώπους αυτούς. Έναν κόσμο ο οποίος τελικά προσφέρει πολύ περισσότερα και διαφορετικά απ’ όσα απλώς υπόσχεται η καινούρια ανακάλυψη του. Μήπως δεν αντικαθρεφτίζεται, εμμέσως στην ερμηνεία του Schrödinger και κάτι από τη σημερινή διαμάχη για έναν στενότερο και αυστηρότερο, έναν ισχυρότερο στη δράση και πιο επικίνδυνο τρόπο θεώρησης της Φύσης; Αραγε, μήπως επιχειρούμε —όχι απο­λύτως βέβαιοι για τα μέτρα και τους σκοπούς που έχουμε θέσει στη θεώρηση της Φύσης— να ιδιοποιηθούμε για μια ακόμη φορά, κάτι από τη μαγεία και την αυτοπεποίθηση της πρώιμης νεότητας της;

Φυσικές καταστροφές: Σημάδια πως ο Πλανήτης αντιδρά ενάντια μας;

Είναι οι Φυσικές καταστροφές σημάδια πως ο Πλανήτης αντιδρά ενάντια μας; Η Υπόθεση Γαία αφορά μία θεωρία που υποστηρίζει πως ο πλανήτης στον οποίο κατοικούμε είναι ζωντανός και αλληλεπιδρά με εμάς, όπως αλληλεπιδρούν οι άνθρωποι μεταξύ τους. Υπάρχει μάλιστα μία ακόμη θεωρία, αυτή της Νοόσφαιρας, που αναφέρει πως οι σκέψεις ολόκληρης της Ανθρωπότητας πηγάζουν αλλά και επηρεάζουν την νοητική σφαίρα της Γης, η οποία διαθέτει (σύμφωνα πάντα με την θεωρία) νοητικές συνάψεις που επιστρέφουν στο συλλογικό μας ασυνείδητο. Τι συμβαίνει λοιπόν όταν στρεφόμαστε ολοένα και περισσότερο ενάντια στην φύση μας, αλλά και την ζωή του πλανήτη; Μάλλον ο πλανήτης αφού είναι ζωντανό όν, αμύνεται και αντιδρά. Αν κοιτάξουμε τριγύρω, όχι πολύ μακρυά μας, ακόμη και στα σημερινά γεγονότα της Δυτικής Αττικής θα διαπιστώσουμε πως τίποτα δεν πάει καλά στον κόσμο. Αυτή η καταστροφή, ήταν μία φανερή αλληλεπίδραση του ανθρώπου με το περιβάλλον, και το περιβάλλον τον εκδικήθηκε για ακόμη μία φορά. Όμως ίσως το φαινόμενο να έχει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις, αφού παντού στον κόσμο μπορούμε να δούμε πανδημίες, πόλεμους, αχαλίνωτη τρέλα στα μέσα ενημέρωσης, και γενικότερα μία καταπίεση και εικόνα χάους.

Η Ισορροπία της Γης

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν πως έχει χαθεί εντελώς η πνευματική και φυσική ισορροπία τριγύρω. Άλλοι πιστεύουν πως όλα αυτά τα τραγικά φαινόμενα πραγματοποιούνται από καθαρή σύμπτωση, όμως τι συμβαίνει πραγματικά στον πλανήτη; Μάλλον αυτό που γίνεται είναι η “Ψυχική” κραυγή της Γαίας, οι κραδασμοί που προκαλούνται από το διαβρωμένο τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τον πλανήτη, οδηγώντας τον πρώτα από όλα στην Οικολογική καταστροφή. Αυτές οι πανδημίες και οι φυσικές καταστροφές που εξοντώνουν ολοένα και περισσότερο τους ανθρώπους και τις δομές τους, είναι αποτέλεσμα της σαθρής κοινωνίας που έχουμε εδραιώσει, του απαράδεκτου τρόπου με τον οποίο φερόμαστε στην Γη, και αδιαμφισβήτητα με την σκοτεινή πραγματικότητα που ζούμε, αφού οι ζοφερές σκέψεις μας υλοποιούνται και (ναι δεν είναι ακραίο αν το σκεφτείτε) ενισχύουν τέτοιου είδους καταστροφικά φαινόμενα.

Η Ανθρωπότητα δηλητηριάζει τους ωκεανούς, βομβαρδίζει την επιφάνεια με ραδιενέργεια, αποστραγγίζει τα εσωτερικά κοιτάσματα αλλά και τα πετρώματα ασταμάτητα, αποδυναμώνοντας το οικοσύστημα σχεδόν ανεπανόρθωτα, ψεκάζει τα σπαρτά και δημιουργεί γενετικά τροποποιημένους καρπούς! Ένα ενδιαφέρον στατιστικό μάλιστα αναφέρει πως έχουμε τόσα είδη ζωής που εξαφανίζονται στο διηνεκές, που οι Επιστήμονες εξήγγειλαν πως βρισκόμαστε στην “6ο Μεγάλο Αφανισμό”, στον οποίο συνεχώς προστίθονται κατηγορίες ζώων και έμβιων οργανισμών, τους οποίους οι επόμενες γενιές θα μαθαίνουν μόνο από τους ιστορικούς του Μέλλοντος.

Η Γαία αντεπιτίθεται

Έχει παρατηρηθεί, εξάλλου το ζούμε όλοι σχεδόν καθημερινά, πως η ανθρωπότητα φοβάται όλο και πιο πολύ για τον χαμό της. Αυτό συμβαίνει γιατί υποσυνείδητα διαπιστώνουμε πως ο φυσικός κόσμος, ο πλανήτης που μας φιλοξενεί, βγάζει κραυγές αγωνίας που δυναμώνουν συνεχώς. Αυτές οι κραυγές μεταφράζονται σε φυσικές καταστροφές, που θα μας θυμίζουν συνεχώς τα τραγικά λάθη που έχουμε κάνει σε σχέση με την φροντίδα της φύσης. Αυτή η ψυχική κραυγή γίνεται τόσο μεγάλη που η ανθρωπότητα επηρεάζεται καθημερινά. Στην σύγχρονη κοινωνία που έχουμε δημιουργήσει, ζώντας στις “κυψέλες” των πολυκατοικιών μας, ξεχάσαμε πως είμαστε αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της φύσης. Έτσι νιώθουμε τα συμπτώματα στο πετσί μας. Αρκετοί άνθρωποι κατακλύζονται από τον τρόμο. Άλλοι αγχώνονται και ανησυχούν. Πολλοί βυθίζονται στην μελαγχολία και την κατάθλιψη. Όλα γίνονται γιατί αποσπαστήκαμε από την φύση και δημιουργήσαμε ένα κοινωνικό σύνολο γεμάτο προβλήματα και παθογένειες. Και ο πλανήτης σαν ζωντανό όν δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστος από αυτές τις συνθήκες.

Αυτό που πρέπει να κάνουμε, έτσι ώστε να έχουμε ελπίδα να φτιάξουμε ξανά τον κόσμο που ζούμε, είναι να παραδειγματιστούμε από ανθρώπους, που παρά τα σημεία των καιρών παραμένουν σε αρμονία με την φύση και δεν της πηγαίνουν κόντρα. Γιατί διαπιστώνουμε πως όλοι εμείς που χάσαμε την αρμονία αυτή, απωλέσαμε την αρμονία και την σύνδεση με τον ίδιο μας τον εαυτό, με την ψυχική μας ευεξία. Μόνο τότε ίσως σεβαστούμε την Γη, μόνο έτσι μπορεί να αρμονιστεί ο πλανήτης με το συλλογικό ασυνείδητο και να κατευνάσει τις θηριώδεις συνεπειες που μας κρατά φυλαγμένες, σε περίπτωση που θεωρήσουμε πως είμαστε ανώτεροί του.

Το κάλεσμα της φωτιάς

Της… φωτιάς πλάσματα είμαστε. Ναι οι πιο μακρινές απαρχές μας, η πρώτιστη καταγωγή μας είναι απ’ αυτήν. Όλα τα υλικά μας γεννήθηκαν εκεί μακριά στα άστρα πριν από δισεκατομμύρια χρόνια. Μπορεί τα υλικά μας να μην είναι ούτε καν από ένα και μόνο άστρο αλλά από περισσότερα. Είμαστε γεννοβολήματα των άστρων και του ουρανού, της αστερόσκονης!

Και ποιος ξέρει… Ίσως η ματιά που με τόση ονειροπόληση και δέος ρίχνουμε στον έναστρο ουρανό να είναι μια μορφή αρχέγονης παλιννόστησης. Ίσως ο θαυμασμός μας προς τα φωτεινά σημάδια του μακρινού στερεώματος να είναι η οφειλόμενη τιμή για την απώτατη εστία μας. Ίσως η απορία μας που τόσο αυθόρμητα και πηγαία εκδηλώνεται παρατηρώντας τα «φωτεινά διαμάντια» του σκοτεινού σκηνικού να είναι βαθιά επιθυμία να γνωρίσουμε την οδύσσεια της τόσο περιπετειώδους πορείας μας.

 

Ναι, η καταγωγή μας είναι από το φως, από τον κόσμο των σωματιδίων των μακρινών άστρων. Γι’ αυτό το παιχνίδι της γνώσης μας συμβολίζεται με την αέναη πορεία προς το φως, για να ξανασμίξουμε με άλλες συνθήκες αυτή τη φορά, με την ακτινοβολία του πνεύματός μας να αγγίζει την πρωτόλεια ακτινοβολία της φύσης. Και όταν ο Προμηθέας μετέφερε τη φωτιά / το φως από τους θεούς στους ανθρώπους και την κατέβασε από τον ουρανό στη γη, το εγχείρημά του είχε διφυή υπόσταση, τη «φωτιά» γιατί μόνο μ’ αυτή θα μπορούσαμε να μετασχηματίσουμε τη φύση και να δημιουργήσουμε τον τεχνικό πολιτισμό μας και έτσι να κάνουμε πιο ήπια την επιρροή των στοιχείων της φύσης πάνω μας, το «φως» γιατί μόνο με το φως της δικής μας γνώσης θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε τον πνευματικό μας πολιτισμό και έτσι να αγωνιζόμαστε αενάως για τον εξανθρωπισμό μας και για την κατάκτηση του βασιλείου της ελευθερίας μας.

Ναι, είμαστε μακρινά παιδιά του πλάσματος και η φωτιά είναι μια συγγενής έκφραση, μια γήινη αναφορά του πλάσματος, αυτής της τόσο περίεργης κατάστασης της ύλης. Όταν ο πρωτόγονος πρόγονός μας ανακάλυψε τη φωτιά, άρχισαν να αλλάζουν όλα γύρω του. Μπόρεσε να κατασκευάσει πιο αποτελεσματικά εργαλεία και να ελέγξει σε σημαντικό βαθμό τις φοβερά αντίξοες συνθήκες της φύσης, στις οποίες ήταν απόλυτο έρμαιο. Κάθε λογής μέταλλο έγινε με τη συνέργεια της φωτιάς εργαλείο για κατάλληλες πολλαπλές κατασκευές αλλά και εργαλείο για τον απέραντο κόσμο της τέχνης και της επινόησης του κόσμου της αισθητικής του ανθρώπου και αυτή η αισθητική επέδρασε και επιδρά πάνω στο στοχασμό του και διαμορφώνει μια αυτόνομη σφαίρα συναισθηματικής καλλιέργειας και απόλαυσης.

 

Η φωτιά θα αλλάξει και τον τρόπο διατροφής. Τα αγαθά της φύσης τώρα θα ζεσταίνονται και μετασχηματιζόμενα θα αλλάξουν την θρεπτικότητά τους αλλά και έτι περαιτέρω θα τροποποιήσουν σταδιακά το οδοντικό τόξο, την κατατομή του προσώπου, την ίδια την εξέλιξη του σώματος! Ο άνθρωπος εξελίχθηκε σωματικά και πνευματικά – βιολογικά και πολιτισμικά – με διαφορετικό τρόπο από ό,τι παλιότερα χάρη στη χρήση της φωτιάς!

 

Την ιδιαιτερότητα της φωτιάς την είχαν προσέξει οι προγονοί μας και την είχαν εντάξει στα βασικά στοιχεία της σύστασης της ύλης και του κόσμου. Έβλεπαν ότι δεν ανήκει στις τρεις πιο διαδεδομένες μορφές της ύλης και των σωμάτων, τη γη (στερεά), το νερό (υγρά) και τον αέρα(αέρια) και πρόσθεσαν τη φωτιά (πλάσμα) ως τέταρτο βασικό στοιχείο[*]. Ο Ηράκλειτος εισήγαγε την έννοια της φωτιάς και ανήγαγε αυτά τα τέσσερα στοιχεία ως πηγές προέλευσης των πάντων και ο Εμπεδοκλής ο Ακραγαντινός θα προχωρήσει ακόμα περισσότερο στη μελέτη της ύλης και οι σημερινές ερευνητικές γνώσεις μας είναι παρόμοιες με εκείνες των μεγάλων προσωκρατικών φιλοσόφων μας. Και είναι φοβερό το ερώτημα: πώς αυτά τα πνεύματα των αρχαίων Ελλήνων είχαν τόση οξύνοια και διεισδυτικότητα στο στοχασμό τους;
 

Η φωτιά δεν μάς ζεσταίνει απλά και μόνο σωματικά μέσα στην απόλυτη ψυχρότητα και εχθρότητα του Σύμπαντος, μάς ζεσταίνει την καρδιά μας και μας οδηγεί σε ονειροπολήσεις που μόνο αυτή μπορεί να μας δωρίσει. Με τη φωτιά γίνονταν οι «συναντήσεις θεών και ανθρώπων», με τις τόσες και τόσες επινοήσεις λαών και εποχών στο σκηνικό των θυσιών. Εδώ ο άνθρωπος ιεροποιούσε την παρουσία του.
 

Και αν χρεώνεται η φωτιά και με την εικόνα της καταστροφής, είναι απόλυτα ελλειμματική η θεώρησή μας. Η φωτιά απλά επιστρέφει τα μετεξελιγμένα και μετασχηματισμένα υλικά στον κόσμο της αρχικής καταγωγής τους, γιατί τα πάντα στη φύση είναι κύκλος. Η φωτιά δεν μπορεί να ευθύνεται για τη φύση της! Δεν έχει καμιά σχέση με το χέρι που θέλει την καταστροφή βάζοντας φωτιά, όπως δεν έχει καμιά ευθύνη τη μαχαίρι στο χέρι που σκοτώνει…

 

Το άναμμα της φωτιάς στο τζάκι είναι μια ιεροτελεστία. Προγευόμαστε την ακολουθία των γεγονότων. Το πλησίασμα στην αναμμένη φωτιά είναι πλησίασμα προσήλωσης που οδηγεί σε πνευματική αναζήτηση δήθεν χαλαρότητας ή και χαζέματος, αλλά είναι αυτή η σκόρπια περιπλάνηση της σκέψης που θα εξορύσσει από άγνωστες πτυχές του κόσμου «κομμάτια του εαυτού μας» και εδώ θα καταλαγιάζουμε όχι μόνο από τη θαλπωρή της φωτιάς αλλά και από την επινοητικότητα της αυτόβουλα έστω και προσωρινά απελευθερωμένης ψυχής μας.

Οι διαρκείς μεταμορφώσεις της φωτιάς προκαλούν ένα επίμονο αγκίστρωμα, ένα ταξίδεμα στο βλέμμα μας. Οι γλώσσες της με το διαρκές ξεπέταγμά τους και το αναμάζωμά τους δημιουργούν ένα παιχνίδι που το απολαμβάνουμε κατά μόνας όσοι άνθρωποι και αν είναι γύρω μας. Οι ήχοι, όχι μόνο οι επιθανάτιοι ήχοι της εξαΰλωσης του ξύλου αλλά και οι ήχοι που οι γλώσσες της φωτιάς εκπέμπουν σε ξεχωριστές συχνότητες παίζοντας και με τους χρωματισμούς είναι κάλεσμα για να αφαιρεθείς από το εξωτερικό περιβάλλον και να οδηγηθείς πιο άρτια στην εσωτερίκευση των συναισθημάτων και των στοχασμών.

 

Η στάση μας στη φωτιά συμπυκνώνει όλη την ιστορία μας και θέλει απόλυτη ευαισθησία στην καρδιά και εμβριθή στοχασμό στη σκέψη για ανασύρουμε τμήματα του μακρινού παρελθόντος μας που θα τα βρούμε μόνο αν αφεθούμε στο ξεχωριστό κάλεσμά της.

----------------------

*Ο όρος πλάσμα εισήχθη πολλούς αιώνες μετά (1928 μ.Χ.) από τους I. Langmuir και L. Tonks. Σήμερα γνωρίζουμε ότι πάνω από το 99.999% της ύλης του ορατού σύμπαντος είναι σε κατάσταση πλάσματος! Γενικά, το πλάσμα θα μπορούσε να οριστεί ως ένα ρευστό εμπεριέχον μακροσκοπικά ίσες πυκνότητες θετικών κι αρνητικών φορτίων (φορτίο θετικών ιόντων = ηλεκτρόνια + φορτίο αρνητικών ιόντων), διεγερμένα σωμάτια (άτομα, μόρια, ιόντα σε μετασταθή ή μη κατάσταση), φωτόνια ευρέως φάσματος ενέργειας (υπεριώδες, ορατό, υπέρυθρο), δραστικές χημικές ρίζες λόγω αποσύνθεσης μορίων κι απλά άτομα/μόρια του αερίου που χρησιμοποιείται. Ίσως όμως πλάσμα φιλοξενείται στις περιοχές κεραυνών, αστραπών, σέλαος και ηλεκτρικών τόξων.

Η αγάπη θεραπεύει, δεν ψάχνει φταίχτες

Λες η αγάπη είναι ο σκοπός και δεν έχεις ιδέα τι θα πει αγάπη. Κατάντησε κλισέ απόφθεγμα σε παραπεταμένες μπλούζες και στιχάκι σε τραγούδια που υμνήσαμε σα να γράφτηκαν για μας. Η ονειροπαρμένη αγάπη. Η αγάπη που πονάει. Η αγάπη που θα… Κανένας λόγος για την ενεργό αγάπη. Μονάχα κάποιοι λίγοι την ένιωσαν.

 

Κάποιοι που χάθηκαν ολότελα από τον δρόμο που τους είπαν πως είναι ο σωστός. Όσο πιο κοντά φτάνεις στο δικό σου σωστό, τόσο πιο «λάθος» ο δρόμος σου στα μάτια τρίτων. Μα υπάρχει ένα θέσφατο στην ζωή. Απαράβατο, αδιάλλακτο. Και μην φοβάσαι. Αν είσαι τυχερός και έρθει μια μέρα η στιγμή που νιώσεις πως χάνεις ολότελα τον σκοπό σου, εκείνη ακριβώς την στιγμή, θα τον έχεις βρει.

 

Η αγάπη είναι επιστήμη, δε συμβιβάζεται με όνειρα. Δεν αποζητά τον θαυμασμό και την γρήγορη ικανοποίηση. Δεν είναι μια θεατρική σκηνή που θέλει το χειροκρότημα για μια κάποια αποδοχή. Απέχει από την λοιδορία. Δεν αποζητά κριτήρια για να βγάλει συμπεράσματα, αυτά είναι τερτίπια του εγωισμού. Η αγάπη συχνά παρερμηνεύεται με την προσωπική ικανοποίηση, μα η αγάπη δεν πορεύεται μέσω εαυτού.

 

Η αγάπη θεραπεύει, δεν ψάχνει δακτυλοδεικτούμενους φταίχτες. Η αγάπη συμπορεύεται με την ελευθερία. Και είμαστε σκλάβοι αιώνες τώρα για να συμβάλλουμε στο ζευγάρωμα. Αισθήσεις κουτσές, κατσικωμένες σε μια διάσταση που δίνει κώνειο σε κάθε παραστρατημένο που τολμά να σκεφτεί έξω από το μολυσμένο του Εγώ.

Τα μικρά παιδιά εκφράζουν αυτό που νιώθουν και δεν φοβούνται να αγαπήσουν

Όταν γεννιέται κανείς, ο συναισθηματικός νους –το συναισθηματικό σώμα– είναι απολύτως υγιής.

Περίπου γύρω στα τρία με τέσσερα χρόνια αρχίζουν να εμφανίζονται οι πρώτες πληγές στο συναισθηματικό σώμα, οι οποίες μολύνονται με συναισθηματικό δηλητήριο. Ωστόσο, αν παρατηρήσετε παιδιά που είναι δύο ή τριών ετών, αν δείτε πώς συμπεριφέρονται, θα διαπιστώσετε ότι παίζουν συνεχώς κι ότι πάντα γελούν. Η φαντασία τους είναι τόσο ζωηρή και κάθε τους όνειρο είναι μια περιπέτεια εξερεύνησης. Όταν κάτι δεν πάει καλά, αντιδρούν και υπερασπίζονται τον εαυτό τους, αλλά έπειτα το προσπερνούν και στρέφουν την προσοχή τους και πάλι στην παρούσα στιγμή, για να ξαναπαίξουν και να ξαναδιασκεδάσουν. Ζουν τη στιγμή. Δεν ντρέπονται για το παρελθόν· δεν ανησυχούν για το μέλλον. Τα μικρά παιδιά εκφράζουν αυτό που νιώθουν και δεν φοβούνται να αγαπήσουν.

Οι πιο χαρούμενες στιγμές στη ζωή μας είναι όταν παίζουμε σαν παιδιά, όταν τραγουδάμε και χορεύουμε, όταν εξερευνούμε και δημιουργούμε για να διασκεδάσουμε. Νιώθουμε υπέροχα όταν συμπεριφερόμαστε σαν παιδιά, γιατί αυτό είναι το φυσιολογικό για το ανθρώπινο μυαλό, η φυσιολογική ανθρώπινη τάση. Όταν ήμασταν παιδιά, είχαμε αθωότητα και μας ήταν φυσικό να εκφράζουμε αγάπη. Τι μας συνέβη, λοιπόν; Τι συνέβη σε όλο τον κόσμο;

Η απάντηση είναι ότι όταν είμαστε παιδιά, οι ενήλικοι έχουν ήδη την ψυχική ασθένεια, η οποία είναι πολύ μεταδοτική. Πώς μας τη μεταδίδουν; Μας «τραβούν την προσοχή», μας μαθαίνουν να είμαστε σαν εκείνους. Έτσι μεταδίδουμε την ασθένεια στα παιδιά μας και έτσι μας μόλυναν με αυτή οι γονείς, οι δάσκαλοι, τα μεγαλύτερα αδέρφια μας, ολόκληρη η κοινωνία των ασθενών. Μας τράβηξαν την προσοχή και μας έβαλαν πληροφορίες στο μυαλό μέσω της επανάληψης. Έτσι μαθαίνουμε. Έτσι προγραμματίζουμε το ανθρώπινο μυαλό.

Το πρόβλημα είναι το πρόγραμμα, οι πληροφορίες που αποθηκεύσαμε στο μυαλό μας. Τραβώντας την προσοχή τους, μαθαίνουμε στα παιδιά μια γλώσσα και πώς να διαβάζουν, να συμπεριφέρονται και να ονειρεύονται. Τα εξημερώνουμε όπως ακριβώς εξημερώνουμε έναν σκύλο ή οποιοδήποτε άλλο ζώο: μέσω της τιμωρίας και της ανταμοιβής. Αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό. Αυτό που αποκαλούμε διαπαιδαγώγηση δεν είναι τίποτα παραπάνω από εξημέρωση του ανθρώπου.

Φοβόμαστε την τιμωρία, αλλά, αργότερα, φοβόμαστε ότι δεν θα πάρουμε ανταμοιβή, ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί για τους γονείς, τα αδέρφια ή τον δάσκαλό μας. Έτσι γεννιέται η ανάγκη της αποδοχής. Προηγουμένως, δεν μας ενδιέφερε αν μας αποδέχονταν ή όχι. Οι απόψεις των άλλων δεν ήταν σημαντικές, κι αυτό γιατί απλά θέλαμε να παίζουμε και να ζούμε τη στιγμή.

Ο φόβος ότι δεν θα ανταμειφθούμε μετατρέπεται σε φόβο της απόρριψης. Ο φόβος ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί μας ωθεί να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε, να δημιουργήσουμε μια εικόνα του εαυτού μας. Έπειτα προσπαθούμε να παρουσιάσουμε αυτή την εικόνα του πώς θα ήθελαν οι άλλοι να είμαστε, απλά για να γίνουμε αποδεκτοί, απλά για να πάρουμε την ανταμοιβή. Μαθαίνουμε να προσποιούμαστε ότι είμαστε κάτι που δεν είμαστε και εξασκούμαστε στο να γίνουμε κάτι διαφορετικό, ώστε να είμαστε καλοί για τους γονείς, τον δάσκαλο, τη θρησκεία μας ή οποιονδήποτε άλλο. Εξασκούμαστε συνεχώς και γινόμαστε δεξιοτέχνες στο να είμαστε κάτι άλλο από τον πραγματικό μας εαυτό.

Σύντομα ξεχνάμε ποιοι είμαστε πραγματικά και αρχίζουμε να ζούμε ως εικόνες του εαυτού μας. Δεν δημιουργούμε μόνο μια εικόνα, αλλά πολλές διαφορετικές, αναλόγως με τις κατηγορίες ανθρώπων που συναναστρεφόμαστε. Αρχικά δημιουργούμε μια εικόνα στο σπίτι και μια άλλη στο σχολείο και όταν μεγαλώνουμε δημιουργούμε ακόμη περισσότερες.

Το ίδιο ισχύει και για μια συνηθισμένη σχέση μεταξύ ενός άντρα και μιας γυναίκας. Η γυναίκα έχει μια εξωτερική εικόνα που προσπαθεί να παρουσιάσει στους άλλους, αλλά όταν είναι μόνη της έχει άλλη εικόνα για τον εαυτό της. Κι ο άντρας έχει μια εξωτερική και μια εσωτερική εικόνα. Όταν είναι πια ενήλικοι, η εσωτερική και η εξωτερική εικόνα είναι πλέον τόσο διαφορετικές που δεν ταιριάζουν σχεδόν καθόλου. Έτσι, σε μια σχέση μεταξύ άντρα και γυναίκας υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερις εικόνες. Πώς είναι, λοιπόν, δυνατόν να μάθουν πραγματικά ο ένας τον άλλο; Δεν είναι. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να προσπαθήσουν να κατανοήσουν την εικόνα. Όμως, υπάρχουν κι άλλες εικόνες που πρέπει να αναφέρουμε.

Όταν ένας άντρας γνωρίζει μια γυναίκα, δημιουργεί μια εικόνα για εκείνη από τη δική του οπτική, και το ίδιο κάνει κι η γυναίκα για τον άντρα. Έπειτα προσπαθούν να βάλουν τον άλλο στο καλούπι της εικόνας που έφτιαξαν για εκείνον. Τώρα υπάρχουν ανάμεσά τους έξι εικόνες που τους χωρίζουν. Φυσικά, λένε ψέματα ο ένας στον άλλο ακόμη κι αν δεν το συνειδητοποιούν. Η σχέση τους βασίζεται στον φόβο και στο ψέμα. Δεν βασίζεται στην αλήθεια, επειδή δεν μπορούν να δουν μέσα από την ομίχλη. Όταν είμαστε μικροί, δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ των εικόνων του εαυτού μας. Οι εικόνες μας δεν αμφισβητούνται, μέχρι που αρχίζουμε να αλληλοεπιδρούμε με τον εξωτερικό κόσμο και δεν έχουμε πια την προστασία των γονιών μας.

Όταν είμαστε παιδιά, μαθαίνουμε ότι οι απόψεις των άλλων είναι σημαντικές και ζούμε σύμφωνα με αυτές. Η άποψη κάποιου μπορεί να μας ρίξει στην κόλαση, ακόμη κι αν δεν είναι αλήθεια: «Είσαι άσχημος. Κάνεις λάθος. Είσαι χαζός». Οι απόψεις έχουν μεγάλη επιρροή στην ασυλλόγιστη συμπεριφορά όσων ζουν στην κόλαση. Γι’ αυτό έχουμε ανάγκη να ακούμε ότι είμαστε καλοί, ότι τα πάμε καλά, ότι είμαστε όμορφοι. «Πώς σου φαίνομαι; Σου άρεσε αυτό που είπα; Πώς τα πήγα;» Έχουμε ανάγκη να ακούμε τις γνώμες των άλλων, επειδή έχουμε εξημερωθεί και μπορούμε να χειραγωγηθούμε από αυτές. Γι’ αυτό αποζητάμε την αναγνώριση των άλλων· χρειαζόμαστε συναισθηματική στήριξη· έχουμε την ανάγκη να γίνουμε αποδεκτοί από το εξωτερικό Όνειρο μέσω των άλλων.

Τόσοι άνθρωποι υποφέρουν λόγω των ψεύτικων εικόνων που προβάλλουμε. Όλοι προσποιούμαστε ότι είμαστε εξαιρετικά σημαντικοί, αλλά, ταυτόχρονα, πιστεύουμε ότι είμαστε ένα μηδενικό. Προσπαθούμε σκληρά να γίνουμε κάποιοι σε αυτή την κοινωνία του Ονείρου, να μας αναγνωρίσουν και να μας αποδεχτούν. Προσπαθούμε να είμαστε σημαντικοί, να πετύχουμε, να αποκτήσουμε ισχύ, να γίνουμε πλούσιοι και διάσημοι, να εκφράσουμε το προσωπικό μας όνειρο και να το επιβάλουμε στους γύρω μας. Γιατί; Διότι πιστεύουμε ότι το Όνειρο είναι πραγματικό και το αντιμετωπίζουμε πολύ σοβαρά.

Γιατί το να μιλάμε λειτουργεί θεραπευτικά;

Θεραπευτικό φαίνεται πως είναι το να μιλάμε σε κάποιον που δεν μας γνωρίζει από πριν.

Όταν εκφράζουμε με λόγο όσα σκεφτόμαστε, όταν μπαίνουμε στην διαδικασία να κάνουμε λόγο αυτά που αισθανόμαστε, αυτομάτως δημιουργείται μία ψυχολογική απόσταση από αυτά που έχουμε πει, που μας επιτρέπει να ακούσουμε τον εαυτό μας αλλιώς.

Δημιουργείται ένας χώρος μεταξύ αυτού που μας συμβαίνει και του λόγου που μας δίνει την δυνατότητα να κάνουμε κάτι με αυτό. Τόσο η ψυχική διαδικασία στην οποία μπαίνουμε για να εκφράσουμε το βίωμά μας, όσο και το άκουσμα του λόγου μας, μεταμορφώνουν αυτό που υπήρχε μέσα μας.

Όταν το μέσα μας βγαίνει έξω μας, μέσω του λόγου, αισθανόμαστε πως έχουμε μία δύναμη πάνω του, πως μπορούμε κατ’ αρχάς να το ορίσουμε, να το κάνουμε συγκεκριμένο – από ασαφές που είναι όταν δεν έχει ειπωθεί-, έτσι το καταλαβαίνουμε καλύτερα, το προσεγγίζουμε με μία πιο ξεκάθαρη ματιά, μπορούμε, στην συνέχεια, να το επεξεργαστούμε, να σκεφτούμε τί θέλουμε να κάνουμε με αυτό. Ποτέ αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί όταν σκεπτόμαστε μόνοι μας, ή αν δυνατά μιλούσαμε χωρίς ακροατή. Επίσης, το να μιλάμε σε κάποιον δεν είναι αρκετό από μόνο του για μας βοηθήσει.

Θεραπευτικό φαίνεται πως είναι το να μιλάμε σε κάποιον που δεν μας γνωρίζει από πριν, που δεν περιμένει από εμάς τίποτα, που είναι ουδέτερος, που ενδιαφέρεται να ακούσει παρά να μιλήσει και να πει την γνώμη του.

Στην ουσία, ο θεραπευτής είναι εκπαιδευμένος στο να ακούει με τέτοιον τρόπο ώστε να βοηθάει τον θεραπευόμενο να καταλάβει τον εαυτό του. Αυτός ο τρόπος λέγεται ενεργητική ακρόαση και έχει ιδιότητες όπως: απόλυτη συγκέντρωση και προσοχή όχι μόνο στο τί λέει ο θεραπευόμενος, αλλά και στο πώς το λέει και την ικανότητα να επαναδιατυπώνει τα όσα άκουσε ή/και κατάλαβε, να καθρεφτίσει το συναίσθημα του.

Το να προσπαθούμε να εκφράσουμε λεκτικά αυτά που σκεφτόμαστε και αισθανόμαστε, να ακούμε τον εαυτό μας να τα διατυπώνει, να ακούγονται αυτά από κάποιον που ακούει ενεργητικά, προσφέροντας με την ουδέτερη στάση του μία νέα, φρέσκια οπτική, λειτουργεί θεραπευτικά.

Ουσιαστικά, αυτή η διαδικασία μας προσφέρει έναν νέο τρόπο να συνδιαλεγόμαστε με το πρόβλημα μας, αλλάζει τον εσωτερικό μας διάλογο, το πώς μιλάμε στον εαυτό μας. Αρχίζουμε να κατανοούμε τον εαυτό μας αντί να τον κρίνουμε, δοκιμάζουμε νέους τρόπους ερμηνείας και αντίληψης των σχέσεων μας που πριν δεν είχαμε.

Εξωπλανήτης χωρίς ακραίες θερμοκρασίες γύρω από ένα ερυθρό νάνο

Ευρωπαίοι αστρονόμοι ανακάλυψαν έναν εξωπλανήτη σε απόσταση μόνο 11 ετών φωτός, ο οποίος όχι μόνο έχει περίπου το μέγεθος της Γης, αλλά – το κυριότερο – οι θερμοκρασίες στην επιφάνειά του εκτιμάται ότι είναι παρόμοιες με του δικού μας πλανήτη, από μείον 60 έως 20 βαθμούς Κελσίου, γεγονός που αποτελεί μία από τις βασικές ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη ζωής.

 

Ο εξωπλανήτης Ross 128 b περιφέρεται γύρω από το άστρο Ross 128, έναν ήσυχο ερυθρό νάνο. Ο νέος εξωπλανήτης είναι ο δεύτερος πιο κοντινός μετά τον Proxima b που βρίσκεται γύρω από τον Εγγύτατο του Κενταύρου σε απόσταση τεσσάρων ετών φωτός.

 

Ο Ross b είναι ο δεύτερος κοντινότερος εξωπλανήτης χωρίς ακραίες θερμοκρασίες και ο πιο κοντινός γύρω από ένα αδρανή ερυθρό νάνο. Γι’ αυτό, αναμένεται να αποτελέσει κατ’ εξοχήν στόχο των μελλοντικών τηλεσκοπίων, όπως του υπό κατασκευήν ευρωπαϊκού «Υπερβολικά Μεγάλου Τηλεσκοπίου» (ELT), τα οποία θα αναζητήσουν δυνητικά φιλόξενους εξωπλανήτες, ανιχνεύοντας τους κατάλληλους βιοδείκτες (π.χ. οξυγόνο) στην ατμόσφαιρά τους.

 

Ο εξωπλανήτης Ross 128 b ολοκληρώνει μια πλήρη περιφορά γύρω από το άστρο του σε σχεδόν δέκα γήινες μέρες (η διάρκεια του έτους του), κινούμενος σε 20 φορές μικρότερη απόσταση από το άστρο του από ό,τι η Γη γύρω από τον Ήλιο. Όμως, παρά την εγγύτητα στο άστρο του, ο Ross 128 b δέχεται μόνο 1,4 φορές περισσότερη ακτινοβολία σε σχέση με τη Γη.

 

Οι ερυθροί νάνοι είναι ψυχρά, αχνά και τα πιο κοινά άστρα στο σύμπαν. Ορισμένοι όμως, όπως ο Εγγύτατος του Κενταύρου, ο οποίος επίσης είναι ερυθρός νάνος, κατά διαστήματα εξαπολύουν ισχυρές εκλάμψεις που «λούζουν» τους πλανήτες τους με θανατηφόρες υπεριώδεις ακτινοβολίες και ακτίνες-Χ. Γι’ αυτό, ο κοντινότερος εξωπλανήτης Proxima b γύρω από τον Εγγύτατο είναι πολύ πιθανό να μην είναι φιλόξενος.

 

Όμως ο Ross 128 b είναι ένα πολύ πιο ήσυχο άστρο, συνεπώς οι εξωπλανήτες του μπορεί να διαθέτουν πιο ευνοϊκές συνθήκες για τη ζωή. Μάλιστα, το άστρο Ross 128, μαζί με τους όποιους εξωπλανήτες του, κινείται προς το δικό μας ηλιακό σύστημα και αναμένεται να γίνει ο κοντινότερος αστρικός μας «γείτονας» σε περίπου 79.000 χρόνια. Έτσι, ο Ross 128 b και όχι ο Proxima b θα είναι πια ο κοντινότερος στη Γη εξωπλανήτης.

 

Οι αστρονόμοι ανακαλύπτουν όλο και περισσότερους «γήινους» εξωπλανήτες. Το επόμενο κρίσιμο στάδιο θα είναι να αποκτήσουν την ικανότητα ανάλυσης της ατμόσφαιράς τους με μεγαλύτερη λεπτομέρεια, έτσι ώστε να βγάλουν αξιόπιστα συμπεράσματα κατά πόσο είναι πιθανό να έχουν αναπτυχθεί μορφές ζωής σε κάποιον από αυτούς.

Σταθμοί της Ελληνικής Ιστορίας

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΗ ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Ο Obermeier (1926) αναφέρει την παρουσία εργαλείου που δεν σώζεται σήμερα και το οποίο ανακαλύφθηκε στη Μακεδονία. Ωστόσο, η πρόσφατη ανεύρεση από Γάλλους γεωλόγους στην περιοχή της λίμνης Κορισίων στην Κέρκυρα ενός χαλικόμορφου -πιθανόν- εργαλείου, του οποίου η ηλικία προσδιορίστηκε με τη μέθοδο του παλαιομαγνητισμού ανάμεσα στα 950.000 και στα 750.000 χρόνια, επεκτείνει κατά πολύ τα μέχρι σήμερα γνωστά όρια της προϊστορίας του ελληνικού χώρου.

 

ΜΕΣΗ ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

100000 π.Χ. Χρονολογείται λίθινος χειροπέλεκυς ο οποίος εντοπίστηκε στη θέση «Παλαιόκαστρο» κοντά στη Σιάτιστα Κοζάνης το 1963. Είναι από πρασινωπό τραχύτη λίθο και έχει μήκος 15,3 εκ. και πλάτος 10 εκ. (Μουσείο Βέροιας). Ο πέλεκυς αυτός είναι το αρχαιότερο -επιβεβαιωμένο- δημιούργημα του ανθρώπου που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα στον ελληνικό χώρο (μερικοί επιστήμονες το χρονολογούν στην Αρχαιότερη Παλαιολιθική Περίοδο).

Το αρχαιότερο εύρημα ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος ανάγεται στο 75000 π.Χ. και είναι ένα κρανίο χωρίς κάτω σιαγόνα, πιθανόν γυναίκας ηλικίας περίπου 25 ετών, νεαντερταλοειδούς τύπου το οποίο ανακαλύφθηκε στις 16/9/1960 στο σπήλαιο «Κόκκινες Πέτρες» κοντά στο χωριό Πετράλωνα της Χαλκιδικής.

44330 π.Χ. (1.590 χρόνια περίπου). Στο σπήλαιο «Θεόπετρα» στην Καλαμπάκα του νομού Τρικάλων εντοπίστηκαν τέσσερα αποτυπώματα ανθρώπινων πελμάτων -το ένα καλυμμένο και τα υπόλοιπα γυμνά- διαφορετικών ατόμων, και μάλιστα παιδιών (Homo sapiens neaderthalensis ή Homo sapiens sapiens). To συγκεκριμένο σπήλαιο, διαστάσεων 24x30 μέτρων, αποτελεί τη μόνη προϊστορική θέση του ελλαδικού χώρου όπου υπάρχει αλληλουχία των επιχώσεων από τη Μέση και την Ανώτερη Παλαιολιθική Εποχή στη Μεσολιθική και τη Νεολιθική. Ανάμεσα στα ευρήματα ξεχωρίζουν εργαλεία, κεραμικά, αγγεία, ειδώλια, τράπεζες προσφορών, και κυρίως ένα χρυσό δακτυλιόσχημο περίαπτο της Νεολιθικής Εποχής.

37900 π.Χ. Στη θέση «Ασπροχάλικο» της Ηπείρου, κοντά στον Άγιο Γεώργιο Πρεβέζης και στη θέση «Κοκκινόπηλος», ανακαλύφθηκαν μέσα σε ένα σπήλαιο πάρα πολλά εργαλεία. Το σπήλαιο το χρησιμοποιούσαν βοσκοί και η ραδιοχρονολόγηση μας δίνει την αρχαιότερη χρονολογία μιας πολιτιστικής φάσης που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα για την Ελλάδα. Το σπήλαιο κατοικήθηκε τουλάχιστον μέχρι το 10.000 π.Χ.

 

ΝΕΟΤΕΡΗ ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Σε αυτή την περίοδο εμφανίστηκε μια ανεπτυγμένη τεχνική κατασκευής λεπίδων και κατεργασίας πυρήνων πυριτόλιθου. Μια θέση με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και σε αυτή τη φάση είναι η (33000 π.Χ.) θέση «Κοκκινόπηλος» του ποταμού Λούρου (Ήπειρος) στην οποία παρουσιάζεται μια πολύ πρώιμη λιθοτεχνία ειδικών λεπίδων (800 εργαλεία και απολεπίσματα). Η μεταβατική Μεσολιθική Εποχή αντιπροσωπεύεται από τη θέση «Σιδάρι» στην Κέρκυρα.

7592 π.Χ. Απόλυτη ραδιοχρονολόγηση σκελετού άντρα ο οποίος ήταν περίπου 25 ετών, είχε ύψος 1,58 μέτρα και πέθανε από χτύπημα στο κεφάλι. Βρέθηκε θαμμένος σε αβαθές κοίλωμα στο σπήλαιο Φράγχθι της Ερμιονίδας. Ο αρχαιότερος πλήρης ανθρώπινος σκελετός που ανακαλύφθηκε στην Αιγαιίδα. Στο σπήλαιο εντοπίστηκαν επίσης πάρα πολλά εργαλεία και οστά ζώων, κυρίως ελαφιών και ψαριών, καθώς επίσης και λείψανα που ανήκαν σε βραχύσωμους άντρες και γυναίκες με διαδεδομένη αναιμία και αρθριτικές παραμορφώσεις.

 

ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Η ανάγκη για επάρκεια τροφής και δημιουργία αποθεμάτων ήταν έντονη στο τέλος του Πλειστόκαινου. Η κλιματολογική μεταβολή που συνέβη τότε είχε ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση πολλών μεγάλων θηραμάτων. Μολονότι όμως η κλιματολογική αυτή αλλαγή είναι γενική, η Νεολιθική Εποχή εμφανίζεται πρώτα στην Ανατολή. Αυτό το προβάδισμα αποδίδεται: α. Στην ύπαρξη σε αγρία κατάσταση δίκοκκου σταριού και κριθαριού. β. Στην ύπαρξη ζώων τα οποία εύκολα θα μπορούσαν να εξημερωθούν, όπως το πρόβατο, ο χοίρος και το βόδι. Τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου είναι η καλλιέργεια της γης, η εξημέρωση ζώων και η μόνιμη κατοίκηση. Στην Ελλάδα αυτή η πολιτιστική φάση διαδίδεται μάλλον μέσω της συνήθους επικοινωνίας παρά μέσω εποικισμών.

6900-6600/6400 π.Χ. Προκεραμική Νεολιθική. Η περίοδος αυτή δεν είναι γνωστή ακόμη με ασφάλεια στην Ελλάδα. Λείψανα νεολιθικών οικισμών της συγκεκριμένης περιόδου εντοπίζονται στην Άργισσα και στο Σέσκλο της Θεσσαλίας. Οι κατοικίες είναι ξύλινες, με ορύγματα και σκαμμένα δάπεδα. Τα εργαλεία είναι ξύλινα με λεπίδες πυρίτη ή οψιανού. Οι άνθρωποι ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και το ψάρεμα. Αναπτύσσεται η ναυτιλία όπως αποδεικνύεται από τα θραύσματα οψιανού που βρέθηκαν στη Μήλο και σε αρκετές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδος και του Αιγαίου. Εξημέρωση του σκύλου.

6600/6400-5900/5800 π.Χ. Η Αρχαιότερη Νεολιθική είναι μια δημιουργική περίοδος, γνωστή από πολλούς οικισμούς, όπως η Νέα Νικομήδεια στη δυτική Μακεδονία, το Σέσκλο, η Άργισσα, η Οτζάκι Μαγούλα, το Αχίλλειο κ.ά. στη Θεσσαλία, η Νέα Μάκρη στην Αττική και η Κόρινθος, η Λέρνα και το Φράγχθι στην Πελοπόννησο. Οι οικισμοί μοιάζουν με μικρά χωριά, ενώ η γεωργία και η κτηνοτροφία αποτελούν τις κύριες δραστηριότητες των κατοίκων. Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής της περιόδου είναι η κεραμική που εμφανίζεται για πρώτη φορά.

6218 π.Χ. (περίπου). Τα αρχαιότερα δείγματα κεραμικής έχουν βρεθεί στον ελλαδικό χώρο, στην περιοχή της Νέας Νικομήδειας -ο παλαιότερος νεολιθικός οικισμός στην Ελλάδα-, ανάμεσα στους ποταμούς Αλιάκμονα και Αξιό της Μακεδονίας (ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα 14).

5900/5800-4800 π.Χ. Η Μέση Νεολιθική Περίοδος θεωρείται εποχή ακμής και ανάπτυξης. Το μεγαλύτερο κέντρο που αναπτύχθηκε στη Θεσσαλία είναι το Σέσκλο, ο «πολιτισμός» του οποίου επεκτείνεται μέχρι το Σπερχειό στο νότο και τον Αλιάκμονα στο βορρά. Στο Σέσκλο βρέθηκαν τα λείψανα ενός οικισμού έκτασης 100 περίπου στρεμμάτων, που βασίζεται σε ένα ενιαίο σχέδιο διάταξης, βασικό χαρακτηριστικό του οποίου είναι οι στενοί δρόμοι με παράλληλες κατευθύνσεις. Τα οικήματα είναι τετράπλευρα και ορθογώνια, ενός ή δύο δωματίων. Στο ακραίο τμήμα του οικισμού υπάρχουν η οχυρωμένη ακρόπολη και ένα μεγαροειδές οίκημα, πιθανόν η κατοικία του ηγεμόνα. Η κεραμική του Σέσκλου είναι γραπτή με φλογόσχημη ή γραμμική διακόσμηση. Στην Πελοπόννησο, στη Λέρνα και στο Φράγχθι αφθονεί η κεραμική με στιλπνό βερνίκι (Urfirnis). Στη Νέα Νικομήδεια τα οικήματα είναι ευρύχωρα με τοίχους από πηλό και τετράγωνη κάτοψη. Το τέλος της Μέσης Νεολιθικής σηματοδοτείται από ερήμωση και εγκατάλειψη.

5870 π.Χ. (περίπου). Απόλυτη ραδιοχρονολόγηση ευρημάτων, κυρίως εργαλείων, από τη θέση Σιδάρι στη ΒΔ ακτή της Κέρκυρας.

5520 π.Χ. (περίπου). Η παλαιότερη χρονολογία που δίνεται για νεολιθικό οικισμό της κεντρικής και νότιας Ελλάδας είναι αυτή για τον οικισμό στο Δραχμάνι (Ελάτεια). Την ίδια περίπου εποχή χρονολογούνται και οι πρώτες καύσεις νεκρών στην Ελλάδα που εντοπίστηκαν στην περιοχή Σουφλί Μαγούλα. Οι καύσεις έγιναν σε αποτεφρωτήρια νεκρών και στη συνέχεια τα υπολείμματα μεταφέρθηκαν σε λάκκους και όχι σε τεφροδόχα αγγεία. Τα κτερίσματα που ανακαλύφθηκαν μαρτυρούν ιεροτελεστία.

4800-3200 π.Χ. Η Νεότερη Νεολιθική ή Χαλκολιθική Περίοδος ήδη από τις πρώτες φάσεις της δεν έχει καμία σχέση με τον πολιτισμό του Σέσκλου. Το νέο χαρακτηριστικό στοιχείο είναι η εισαγωγή του μελανού ή γενικά σκοτεινού χρώματος στη διακόσμηση των αγγείων. Στη Μακεδονία, στην περιοχή της Δράμας (Σιταγροί, Ντικιλί Τας), στη Θεσσαλία στη θέση «Διμήνι» και στη θέση «Ραχμάνι» αλλά και στις Κυκλάδες στη θέση «Σάλιαγγος» συναντώνται τα πιο σημαντικά κέντρα του πολιτισμού αυτής της φάσης. Στο Διμήνι ο σχετικά μικρής έκτασης οικισμός -30 στρέμματα- διαθέτει έξι αλλεπάλληλους περιβόλους και ευρύχωρη κεντρική αυλή. Στην κεραμική εμφανίζονται σπειροειδή και μαιανδροειδή μοτίβα. Στο Σέσκλο παρουσιάζεται για πρώτη φορά η γυναικεία μορφή με βρέφος.

 

Η Εποχή του Χαλκού στην Ελλάδα

3200/3000-1900 π.Χ.: Πρώιμη Χαλκοκρατία - Πρωτοελλαδική-Πρωτοκυκλαδική- Πρωτομινωική Εποχή ή Προανακτορικός Πολιτισμός.

1900-1700/1600 π.Χ.: Μέση Χαλκοκρατία - Μεσοελλαδική-Μεσοκυκλαδική-Μεσομινωική Εποχή ή Παλαιοανακτορικός Πολιτισμός.

1700/1600-1100 π.Χ.: Ύστερη Χαλκοκρατία - Υστεροελλαδική-Υοτεροκυκλαδική- Υστερομινωική Εποχή ή Νεοανακτορικός Πολιτισμός και Μετανακτορική Περίοδος.

3000/2800-1900 π.Χ. Η Πρώιμη Χαλκοκρατία χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση τριών αυτόνομων πολιτισμών, του Πρωτοελλαδικού με κέντρο την ηπειρωτική Ελλάδα (κυρίως στην ανατολική Στερεά και την Πελοπόννησο), του Πρωτοκυκλαδικού με κέντρο τις Κυκλάδες και του Πρωτομινωικού στην Κρήτη.

2700 π.Χ. (περίπου). Εμφάνιση του κεραμικού τροχού στην Ελλάδα (προήλθε από την Ανατολή).

2100-1900 π.Χ. Τα πρώτα ελληνικά φύλα, οι Πρωτοέλληνες, φτάνουν στο νότιο άκρο της χερσονήσου του Αίμου και προέρχονται από τις πεδιάδες της Σερβίας(;) και της Ουγγαρίας(;). Φέρνουν μαζί τους ένα μικρόσωμο μάλλον άλογο και μια ιδιόμορφη αγγειοπλαστική τεχνική.

1900-1600 π.Χ. Στη Μέση Χαλκοκρατία διακρίνουμε την εξέλιξη των πολιτισμών της Πρώιμης Χαλκοκρατίας (Μεσοελλαδικός, Μεσοκυκλαδικός και Μεσομινωικός).

1600-1100 π.Χ. Στην Ύστερη Χαλκοκρατία ή Υστεροελλαδική Εποχή έχουμε την απόλυτη κυριαρχία του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, αρχικά στην ηπειρωτική Ελλάδα και στη συνέχεια σε όλο το χώρο του Αιγαίου, ιδιαίτερα μετά το 1450 π.Χ., εποχή κατά την οποία εγκαθίσταται και μια μυκηναϊκή δυναστεία στην Κνωσό. Λίγο μετά το 1.600 π.Χ. τα μινωικά ανάκτορα ανοικοδομούνται (η παρακμή του μινωικού πολιτισμού σε καμία περίπτωση δεν συνδέεται πλέον με την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας που τοποθετείται με βάση την επιστημονική έρευνα γύρω στο 1510 π.Χ.), γρήγορα όμως η Κρήτη θα βρεθεί κάτω από την κυριαρχία των Ελλήνων Μυκηναίων. Αυτή την περίοδο εμφανίζεται ένα μάλλον τελειοποιημένο σύστημα συλλαβογραμματικής γραφής, η Γραμμική Β΄, η οποία καταγράφει μια πρώιμη μορφή της ελληνικής (Μάικλ Βέντρις, 1952). Η ύπαρξη γραπτών κειμένων μεταθέτει για κάποιους επιστήμονες την αρχή της ελληνικής ιστορίας σε αυτή την εποχή.

1650-1450 π.Χ. Κατασκευάζονται οι λακκοειδείς τάφοι των Μυκηνών.

1400-1300 π.Χ. Οικοδομούνται τα μεγάλα οχυρωμένα ανάκτορα στις Μυκήνες, την Τίρυνθα, τη Μίδεα της Αργολίδας, την Πύλο, την Αθήνα, τη Θήβα, τον Γλα της Βοιωτίας, την Ιωλκό της Θεσσαλίας και αλλού. Είναι φανερό από το πλήθος των μυκηναϊκών οικισμών ότι ο συγκεκριμένος πολιτισμός δεν περιορίστηκε σε ορισμένα κέντρα, αλλά εξαπλώθηκε σε όλη σχεδόν τη χώρα.

1340 π.Χ. Πρώτη μνεία των Αχαιών (Αχιγιάβα;) σε χετιτικά κείμενα.

1330 π.Χ. Κατασκευή του Θησαυρού του Ατρέα στις Μυκήνες.

1250 π.Χ.(;) Ο Τρωικός Πόλεμος;

1200 π.Χ. Καταστρέφονται πιθανόν από τους «λαούς της Θάλασσας» τα περισσότερα μυκηναϊκά κέντρα της ηπειρωτικής Ελλάδας.

1300-1100 π.Χ. Τα πρώτα δωρικά φύλα, που προέρχονται από τη Μακεδονία(;), κατεβαίνουν νοτιότερα και κατακλύζουν την Πελοπόννησο. Σήμερα πιστεύεται ότι η παρουσία των δωρικών φύλων στη νότια Ελλάδα δεν είναι μια αναδιάταξη ομάδων στο εσωτερικό αλλά μια κάθοδος από το εξωτερικό.

1150 π.Χ. Η καταστροφή των Μυκηνών ακολουθείται από την εμφάνιση της πρωτογεωμετρικής κεραμικής και συνοδεύεται από τη χρήση του σιδήρου. Αρχίζει ο ελληνικός Μεσαίωνας ή οι Σκοτεινοί Αιώνες.

 

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Σκοτεινοί Αιώνες ή Γεωμετρικοί Χρόνοι

Η περίοδος που ακολούθησε την καταστροφή των Μυκηνών και μέχρι τα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ. ονομάζεται Σκοτεινοί Αιώνες γιατί λίγα πράγματα είναι γνωστά γι’ αυτήν, τα οποία δηλώνουν οπισθοδρόμηση.

1120-1100 π.Χ. Η κάθοδος των Ηρακλειδών στην Πελοπόννησο.

1075 π.Χ. Εμφάνιση των κιβωτιόσχημων τάφων στην Αργολίδα.

1000 π.Χ. Οι πρώτοι Έλληνες φτάνουν και εγκαθίστανται στις περιοχές όπου λίγο αργότερα θα αναπτυχθούν οι πόλεις της Σμύρνης και της Εφέσου.

950 π.Χ. Οι Έλληνες αποβιβάζονται στη Σάμο.

900 π.Χ. Οι Δωριείς εποικίζουν τη Ρόδο.

Εμφάνιση γεωμετρικών στοιχείων στην κεραμική του ελληνικού χώρου.

812 π.Χ. Ιδρύεται η Σινώπη.

 

Αρχαϊκή Περίοδος

800 π.Χ. Την εποχή αυτή αρχίζει ο συνοικισμός των Αθηνών, ενώ παράλληλα ολοκληρώνεται και ο αποικισμός της Ιωνίας από Έλληνες. Ιδρύεται στο ακρωτήριο της Μυκάλης ένα ιερό του Ποσειδώνα, το οποίο θα γίνει αργότερα γνωστό ως Πανιώνιο.

780-750 π.Χ. Εισάγεται στην Ελλάδα το φοινικικό αλφάβητο και καταγράφεται πλέον με απλό και ιδιαίτερα ευέλικτο τρόπο η ελληνική γλώσσα.

776 π.Χ. Πρώτη καταγραμμένη Ολυμπιάδα.

775-770 π.Χ. Ιδρύεται στο σύμπλεγμα των νησιών Πιθηκούσες στον κόλπο της Νεάπολης η πρώτη γνωστή ελληνική αποικία της Δύσης.

760 π.Χ. Η ομοσπονδία των δήμων του έθνους των Ιώνων περιέρχεται σε κρίση, η οποία τελικά θα οδηγήσει στη διάλυσή της. Οι Ερετριείς και οι Χαλκιδείς αποσπώνται από αυτή και οι δήμοι της Αττικής ενώνονται δημιουργώντας το κράτος της πόλης των Αθηνών.

755 π.Χ. Ιδρύεται στον Πόντο η Τραπεζούντα.

754 π.Χ. Αρχή του καταλόγου των Εφόρων στη Σπάρτη.

752/1 π.Χ. Ο κληρονομικός βασιλιάς των Αθηνών αντικαθίσταται από άρχοντα που εκλέγεται για δέκα χρόνια. Μέχρι το 722/1 π.Χ. οι άρχοντες είναι μέλη της βασιλικής οικογένειας, ενώ μέχρι το 682 π.Χ. είναι ευγενείς. Από το έτος αυτό και μετά η θητεία τους είναι ετήσια.

750 π.Χ.(;). Οι Χαλκιδαίοι ιδρύουν στη νότια Ιταλία την Κύμη. Λίγα χρόνια αργότερα οι κάτοικοι της νέας αποικίας μαζί με λιγοστούς Αθηναίους ιδρύουν τη Νεάπολη. Η Κύμη είναι το πρώτο ελληνικό πολιτιστικό κέντρο με το οποίο έρχονται σε επαφή οι Ρωμαίοι. Ησίοδος από την Άσκρα της Βοιωτίας συνθέτει το ποίημα του «Έργα και Ημέραι» στο οποίο παραπονιέται για την απληστία των πλουσίων, ενώ δίνει και συμβουλές στους νέους γεωργούς. Ο Φείδωνας γίνεται βασιλιάς του Άργους.

Πρώιμη πρωτοκορινθιακή κεραμική.

740-720 π.Χ. Α΄ Μεσσηνιακός Πόλεμος. Η προσπάθεια των Σπαρτιατών με ηγέτη το βασιλιά Θεόπομπο να καταλάβουν τη Μεσσηνία καταλήγει στην κατάληψη του μεσσηνιακού φρουρίου της Ιθώμης και στον εξανδραποδισμό των Μεσσηνίων, οι οποίοι γίνονται δουλοπάροικοι (είλωτες).

736 π.Χ. Οι Κορίνθιοι με αρχηγό τον Χερσικράτη ιδρύουν την Κέρκυρα.

733/2 π.Χ. Οι Κορίνθιοι υπό τον Αρ-χία ιδρύουν τις Συρακούσες στο νησί της Ορτυγίας.

729/8 π.Χ. Ιδρύονται η Κατάνη και οι Λεοντίνοι, και ένα χρόνο αργότερα τα Υβλαία Μέγαρα.

721 π.Χ. Ιδρύεται η Σύβαρη.

710 π.Χ. Ιδρύεται ο Κρότωνας.

710-670 π.Χ. Περίοδος της φιλολογικής δραστηριότητας του ποιητή Τέρπανδρου.

706 π.Χ. Οι Σπαρτιάτες ιδρύουν τον Τάραντα.

704 π.Χ. Ο Κορίνθιος Αμεινοκλής κατασκευάζει την πρώτη τριήρη.

700 π.Χ. Ιδρύονται η Ποσειδώνια και το Μεταπόντιο.

Οι Ευβοείς αποικίζουν τη Χαλκιδική. Στη Σπάρτη κατασκευάζεται ο Ναός της Όρθιας Άρτεμης.

Μακεδονικά φύλα εγκαθίστανται στην περιοχή του ποταμού Αλιάκμονα. Την περίοδο αυτή αρχίζει ο πόλεμος ανάμεσα στη Χαλκίδα και την Ερέτρια, πόλεις με σημαντική βιοτεχνία και εξαγωγικό εμπόριο. Κύρια αιτία αποτελεί η διεκδίκηση του Ληλάντιου πεδίου που τις χώριζε. Αυτό τον πόλεμο ο Θουκυδίδης τον θεωρεί απαρχή της διαίρεσης των αρχαίων Ελλήνων («Μάλιστα δε ες τον πάλαι ποτέ γενόμενον πόλεμον Χαλκιδέων και Ερετριών και το άλλο Ελληνικόν ες ξυμμαχίαν εκατέρων διέστη». - Θουκυδίδου, Α΄ 15).

689 π.Χ. Οι Ρόδιοι ιδρύουν τη Γέλα.

682/1 π.Χ. Η αρχή του καταλόγου των επώνυμων αρχόντων στην Αθήνα σηματοδοτεί ενδεχόμενη πολιτειακή αλλαγή.

682-668 π.Χ. Β΄ Μεσσηνιακός Πόλεμος. Οι Μεσσήνιοι επαναστατούν εναντίον των Σπαρτιατών και απελευθερώνουν τη χώρα τους. Οι Σπαρτιάτες αντεπιτίθενται υπό την εμπνευσμένη καθοδήγηση του ποιητή και πολιτικού Τυρταίου και καταστέλλουν την επανάσταση επαναφέροντας το status quo ante.

680 π.Χ. Ο Πάριος Τελεσικλής με αποίκους από το νησί των Κυκλάδων ιδρύει τη Θάσο. Κοπή των πρώτων νομισμάτων στις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας. Η χρονολογία αυτή θεωρείται από αρκετούς επιστήμονες ιδιαίτερα πρώιμη και αμφισβητείται.

677 π.Χ. Οι Μεγαρείς ιδρύουν τη Χαλκηδόνα στην Προποντίδα.

675 π.Χ. Ιδρύεται από τους Χαλκιδείς το Ρήγιο στην Κάτω Ιταλία (στενό της Μεσσήνας).

Οι Μιλήσιοι ιδρύουν στις ακτές της Προποντίδας την Κύζικο.

Περίοδος ακμής του ποιητή Τυρταίου.

Διάδοση της τακτικής της οπλιτικής φάλαγγας.

670 π.Χ. Εγκαθιδρύεται από τον Ορθαγόρα στη Σικυώνα, κοντά στην Κόρινθο, τυραννίδα, πιθανόν η πρώτη στον ελλαδικό χώρο.

669 π.Χ. Ήττα των Λακεδαιμονίων από τους Αργείους στη μάχη των Υσίων (πολίχνη της Αργολίδας κοντά στα σύνορα με την Αρκαδία).

664 π.Χ. Ναυμαχία ανάμεσα σε κορινθιακά και κερκυραϊκά πλοία σε άγνωστη τοποθεσία. Η πρώτη ναυμαχία ανάμεσα σε Έλληνες. Μερικοί επιστήμονες την τοποθετούν την περίοδο της τυραννίδας του Περίανδρου.

663(;) π.Χ. Νομοθεσία του Ζάλευκου στους Λοκρούς της Κάτω Ιταλίας. Με αυτή οι ποινές δεν καθορίζονται από τους δικαστές αλλά από τους νόμους και αναγνωρίζεται η δυνατότητα σύναψης συμβολαίου, ιδέα αντίθετη με το δίκαιο του ισχυρότερου κλπ.

660 π.Χ. Οι Μεγαρείς ιδρύουν το Βυζάντιο.

657 π.Χ. Ο Κύψελος ανατρέπει τους Βακχιάδες και γίνεται τύραννος της Κορίνθου.

650-560 π.Χ. Το 640 π.Χ. γεννιέται η Σαπφώ.

648 π.Χ. Ίδρυση της Ιμέρας από τους κατοίκους της Ζάγκλης ή της Μεσσήνης. Μέχρι τον 5ο αιώνα μαζί με τις Μύλες ήταν οι μοναδικές ελληνικές αποικίες στη βόρεια ακτή της Σικελίας.

Οικιστές της πόλης ήταν τρεις: ο Σίμος, ο Σάκων και ο Ευκλείδης.

646 π.Χ. Ίδρυση της Ολβίας από τους Μιλήσιους στη βόρεια ακτή του Εύξεινου Πόντου.

640 π.Χ. Ο Θεαγένης γίνεται τύραννος των Μεγάρων.

Ο Αθηναίος Κύλων αναδεικνύεται Ολυμπιονίκης.

Γεννιέται(;) ο ποιητής Στησίχορος (-550 π.Χ.).

Οι πρώτοι Έλληνες έμποροι οι οποίοι είχαν ακολουθήσει τους ομοεθνείς τους μισθοφόρους στην Αίγυπτο ιδρύουν στον κανωβικό βραχίονα του Νείλου εμπορικό σταθμό, ο οποίος αργότερα, την εποχή του φαραώ Άμαση (560 π.Χ.), εξελίσσεται στην πόλη Ναύκρατη.

632/1 π.Χ. Ο Μεγακλής γίνεται άρχοντας στην Αθήνα. Ο Ολυμπιονίκης Κύλων προσπαθεί να εγκαθιδρύσει τυραννίδα, αλλά αποτυγχάνει. Οι οπαδοί του, αν και έχουν καταφύγει ως ικέτες σε βωμό, σφαγιάζονται έπειτα από διαταγή του Αλκμαιωνίδη Μεγακλή (Κυλώνειο Άγος). Λίγο αργότερα ο Μεγακλής εξορίζεται με όλο του το γένος. Τελικά οι Αλκμαιωνίδες θα επιστρέψουν στην Αθήνα μετά την παραχώρηση αμνηστίας από τον Σόλωνα.

630 π.Χ. Οι Μιλήσιοι αποικίζουν τη Σινώπη και την Τραπεζούντα.

Ο Σάμιος Κωλαίος φτάνει στην Ταρτησσό, πόλη της κοιλάδας του ποταμού Γκουαδαλκιβίρ στη νοτιοδυτική Ισπανία, η οποία ακμάζει λόγω του εμπορίου της με τους Φοίνικες, με τους Καρχηδόνιους και αργότερα με τους Έλληνες. Καταστρέφεται από τους Καρχηδόνιους γύρω στο 500 π.Χ.

628 π.Χ. Οι Μεγαρείς ιδρύουν τον Σελινούντα στη Σικελία.

626/5-585 π.Χ. Ο Περίανδρος, γιος του τυράννου της Κορίνθου Κύψελου, διαδέχεται τον πατέρα του στην εξουσία. Η περίοδος της τυραννίδας του είναι μια λαμπρή εποχή οικονομικής και πολιτιστικής ακμής για την πόλη της Κορίνθου.

625 π.Χ. Γεννιέται ο φιλόσοφος Θαλής ο Μιλήσιος.

Ιδρύεται στην Ήπειρο η Αμβρακία.

621 π.Χ. Νομοθεσία του Δράκοντα στην Αθήνα.

612 π.Χ. Με προτροπή του Σόλωνα οι Αθηναίοι καταλαμβάνουν τη Σαλαμίνα, την οποία κατέχουν οι Μεγαρείς.

610 π.Χ. Γεννιέται ο φιλόσοφος Αναξίμανδρος.

607 π.Χ. Οι Αθηναίοι καταλαμβάνουν για πρώτη φορά τη στρατηγικής σημασίας πόλη στην είσοδο του Ελλησπόντου, το Σίγειο.

601-570 π.Χ. Ο Κλεισθένης εγκαθιδρύει τυραννίδα στη Σικυώνα.

600 π.Χ. Οι Φωκαείς ιδρύουν τη Μασσαλία.

Ο Θρασύβουλος εγκαθιδρύει τυραννίδα στη Μίλητο.

Ακμή των ποιητών Μίμνερμου και Αλκαίου.

Ξεκινά η ανέγερση του Ηραίου της Ολυμπίας.

Αρχίζει ο πρώτος Ιερός Πόλεμος στους Δελφούς (σύμφωνα με άλλους ιστορικούς, ο πόλεμος αρχίζει το 590 π.Χ.). Η προσπάθεια της γειτονικής πόλης Κρίσας να επέμβει στις υποθέσεις του ιερού αποτελεί και την αιτία της σύγκρουσης ανάμεσα στην Κρίσα και τις δυνάμεις της αμφικτιονίας. Στο τέλος, έπειτα από δεκαετή σχεδόν αγώνα, η πόλη καταστρέφεται, οι κάτοικοί της εξοντώνονται και το Κρισαίον Πεδίο περιέρχεται στη δικαιοδοσία του ιερού.

Ξεκινά η ανέγερση του πρώτου Εκατόμπεδου -του αρχαίου Ναού της Αθηνάς Πολιάδος- στην Ακρόπολη των Αθηνών.

594/3 π.Χ. Οι πολιτικές παρατάξεις στην Αθήνα αναθέτουν στον Σόλωνα, αριστοκράτη και ποιητή, τη ρύθμιση της νομοθεσίας. Αρχίζει τις μεταρρυθμίσεις του.

585 π.Χ. Ο Θαλής ο Μιλήσιος προβλέπει μια έκλειψη.

585-575 π.Χ. (σύμφωνα με άλλους το 595 π.Χ.) Ο Πιττακός διορίζεται από τους Μυτιληναίους δικτάτορας για ορισμένο χρονικό διάστημα.

Γεννιέται ο φιλόσοφος Αναξιμένης (πεθαίνει το 525 π.Χ.).

583-581 π.Χ. Ο Δαμασίας εκλέγεται επώνυμος άρχοντας στην Αθήνα.

582 π.Χ. Καθιερώνονται τα Πύθια στους Δελφούς.

581.Χ. Ιδρύεται ο Ακράγας.

580 π.Χ. Οι Σελινούντιοι νικούν τους Καρχηδόνιους της Σικελίας.

575 π.Χ. Οι Νάξιοι αφιερώνουν τη Σφίγγα στους Δελφούς.

573 π.Χ. Οργανώνονται στη Νεμέα οι αθλητικοί αγώνες Νέμεα.

572 π.Χ. Οι Ηλείοι επιβάλλουν τον έλεγχο τους στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

570 π.Χ. Ανέγερση του Θησαυρού των Σικυωνίων στους Δελφούς.

Φιλοτεχνείται ο Μοσχοφόρος(;).

Ο Πεισίστρατος αρχίζει την ανέγερση του νέου Εκατομπέδου (Προπαρθενώνος) στην Αθήνα (550).

566/5 π.Χ. Αρχή της τέλεσης των Μεγάλων Παναθηναίων.

565 π.Χ. Ο Πεισίστρατος νικά τους Μεγαρείς και καταλαμβάνει τη Νίσαια, επίνειο των Μεγάρων στο Σαρωνικό.

561/0 π.Χ. Ο Πεισίστρατος γίνεται τύραννος στην Αθήνα.

560/59 π.Χ. Πεθαίνει ο Σόλων.

Ο Πεισίστρατος εξορίζεται για πρώτη φορά.

560-550 π.Χ. Πόλεμος ανάμεσα στη Σπάρτη και την Τεγέα.

560 π.Χ. Οι Φωκαείς αποβιβάζονται στην Κορσική.

556 π.Χ. Ο Πεισίστρατος ξαναγίνεται τύραννος, αλλά σε σύντομο χρονικό διάστημα εξορίζεται πάλι.

Ο Χίλωνας, ένας από τους Επτά Σοφούς της αρχαιότητας, γίνεται Έφορος στη Σπάρτη.

Γεννιέται ο Σιμωνίδης ο Κίος (πεθαίνει το 466 π.Χ).

554 π.Χ. Γεννιέται στην Αθήνα ο Μιλτιάδης ο Νεότερος, ο νικητής του Μαραθώνα (πεθαίνει το 489 π.Χ. στην Αθήνα).

550 π.Χ. Η Σπάρτη κατακτά τη «Θυρεάτιδα χώραν», περιοχή της Κυνουρίας. Την πόλη Θυρέα οι Σπαρτιάτες θα την παραχωρήσουν το 431 π.Χ. στους Αιγινήτες, οι οποίοι έχουν εκδιωχθεί από το νησί τους. Το 425 π.Χ. και ενώ οι νέοι της κάτοικοι την οχυρώνουν δέχεται σφοδρή επίθεση από τον αθηναϊκό στόλο του οποίου ηγείται ο Νικίας και καταστρέφεται ολοσχερώς.

Οι κάτοικοί της εκτελούνται ως «άσπονδοι εχθροί των Αθηναίων».

Ιδρύεται η Πελοποννησιακή Συμμαχία.

Περίοδος ακμής του αγγειοπλάστη και αγγειογράφου Εξηκία (-530 π.Χ.).

Περίοδος δραστηριότητας του ποιητή Ανακρέοντα (-500 π.Χ.).

Οι Μασσαλιώτες ιδρύουν την πόλη Εμπόρ(ε)ιο στην Ισπανία.

548/7 π.Χ. Καταστροφή του Ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς.

546 π.Χ. Θάνατος του φιλοσόφου Αναξίμανδρου.

Κατασκευάζεται ο Θησαυρός των Κνιδίων στους Δελφούς.

546/5 π.Χ. Ο Πεισίστρατος παίρνει για τρίτη φορά την εξουσία στην Αθήνα.

538 π.Χ. Ο Πολυκράτης και τα αδέρφια του, Παντάγνωστος και Συλοσώντας, καταλαμβάνουν την εξουσία στη Σάμο.

537 π.Χ. Ο Λύγδαμης γίνεται τύραννος στη Νάξο.

535 π.Χ. Ανέγερση του Ναού του Απόλλωνα στην Κόρινθο.

534 π.Χ. Καθιερώνεται η τέλεση δραματικών αγώνων στη διάρκεια των Μεγάλων Διονυσίων στην Αθήνα.

533 π.Χ. Ο Πολυκράτης γίνεται τύραννος στη Σάμο. Ανάμεσα στα σπουδαία τεχνικά έργα που κατασκευάζονται στην εποχή του είναι και η περίφημη σήραγγα, έργο του Μεγαρέα μηχανικού Ευπαλίνου (Ευπαλίνειο Υδραγωγείο).

530 π.Χ. Ο Πεισίστρατος αρχίζει την ανέγερση του δεύτερου Εκατομπέδου στην Αθήνα.

Απαρχές της ερυθρόμορφης αττικής κεραμικής.

528/7 π.Χ. Θάνατος του Πεισίστρατου. Τον διαδέχονται οι γιοι του Ίππαρχος και Ιππίας.

527 π.Χ. Επίσημη έκδοση των ομηρικών επών.

525 π.Χ. Γεννιέται ο ποιητής Αισχύλος.

Κατασκευάζεται ο Θησαυρός των Σιφνίων στους Δελφούς.

Περίοδος ακμής του αγγειοπλάστη Ευφρονίου (-500 π.Χ.).

Ο Μιλτιάδης αποστέλλεται στη Θρακική Χερσόνησο.

522 π.Χ. Μαρτυρικός θάνατος πάνω σε σταυρό του Πολυκράτη από τον Πέρση σατράπη Οροίτη.

521 π.Χ. Ο Αχαιμενίδης βασιλιάς της Περσίας Δαρείος Α΄ θέτει σε κυκλοφορία χρυσούς δαρεικούς και αργυρούς σίγλους με την εικόνα του.

520 π.Χ. Ο Κλεομένης Α΄ αναγορεύεται βασιλιάς της Σπάρτης.

519 π.Χ. Οι Αθηναίοι συμμαχούν με τους Πλαταιείς.

Ήττα των Αργείων από τους Σπαρτιάτες στη Σήπεια (494 π.Χ.).

516 π.Χ. Οι Πέρσες κυριεύουν τη Σάμο.

514 π.Χ. Ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων (τυραννοκτόνοι) σκοτώνουν τον τύραννο Ίππαρχο, ενώ ο αδερφός του Ιππίας που τον διαδέχεται στην εξουσία διακόπτει τη φιλολαϊκή πολιτική της οικογένειάς του και γίνεται τύραννος με τη σημερινή σημασία της λέξης.

513/2 π.Χ. Η οικογένεια των Αλκμεωνιδών έρχεται σε συνεννόηση με τους Σπαρτιάτες για να βοηθήσουν οι τελευταίοι στην εκδίωξη του Ιππία.

Ο Πέρσης βασιλιάς Δαρείος στη διάρκεια της εκστρατείας του εναντίον των Σκυθών καταλαμβάνει το ανατολικό τμήμα της Θράκης.

512 π.Χ. Περίπλους του Σκύλακα του Καρυανδέα (φτάνει μέχρι τις εκβολές του ποταμού Ινδού και στη συνέχεια πλέει μέχρι το σημερινό Σουέζ).

511 π.Χ. Ο Σπαρτιάτης Δωριεύς επιχειρεί να εκδιώξει τους Καρχηδόνιους από τη Σικελία.

Ο Κρότωνας καταστρέφει τη Σύβαρη.

Οι Πέρσες υποτάσσουν τους Έλληνες της Θράκης.

510 π.Χ. Ο Ιππίας εκδιώκεται από την Αθήνα με τη βοήθεια των Σπαρτιατών.

Επιτύμβια στήλη του Αριστίωνα (μαραθωνομάχου).

508 π.Χ. Οι πρώτες καθαρά δημοκρατικού χαρακτήρα μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη προκαλούν την αντίδραση των ολιγαρχικών, τους οποίους υποστηρίζουν ανοιχτά οι Σπαρτιάτες. Ο Κλεομένης αποτυγχάνει να εμποδίσει τον Κλεισθένη.

507 π.Χ. Οι μεταρρυθμίσεις πολιτειακού χαρακτήρα του Κλεισθένη στην Αθήνα ενισχύουν την προσπάθεια για πλήρη εκδημοκρατισμό της πολιτικής ζωής της πόλης.

506 π.Χ. Νέα προσπάθεια του Κλεομένη να ανατρέψει το δημοκρατικό καθεστώς της Αθήνας αποτυγχάνει.

501 π.Χ. Δημιουργείται το αξίωμα των δέκα στρατηγών στην Αθήνα.

 

Κλασική Εποχή

Ο 5ος αιώνας

500 π.Χ. Η πρώτη γνωστή σύνοδος της Πελοποννησιακής Συμμαχίας (κατά άλλους το 504 π.Χ.).

Περίοδος της ακμής του φιλοσόφου Ηράκλειτου.

Ο Εκαταίος ο Μιλήσιος γράφει το έργο «Περιήγησις»(;).

Κατασκευάζεται το Ηραίο της Σάμου.

500-497 π.Χ.(;). Ο Αισχύλος παίρνει για πρώτη φορά μέρος σε δραματικούς αγώνες.

499-494 π.Χ. Επανάσταση των πόλεων της Ιωνίας εναντίον της κυριαρχίας των Περσών.

499 π.Χ. Οι Πέρσες εκστρατεύουν εναντίον της Νάξου.

498 π.Χ. Ο Αρισταγόρας της Μιλήτου επισκέπτεται τη Σπάρτη και την Αθήνα για να ζητήσει βοήθεια εναντίον των Περσών.

Οι Αθηναίοι και οι Ίωνες καταστρέφουν τις Σάρδεις.

498 π.Χ. Η παλαιότερη χρονολογημένη ωδή του Πινδάρου.

498-491 π.Χ. Ο Ιπποκράτης γίνεται τύραννος της Γέλας.

496 π.Χ. Θάνατος του Αρισταγόρα.

496/495 π.Χ. Ο Ίππαρχος, αρχηγός της παράταξης των Πεισιστρατιδών, εκλέγεται άρχοντας στην Αθήνα.

495/4 π.Χ. Ήττα των Ελλήνων της Ιωνίας από τους Πέρσες στο νησί Λάδη, πλησίον της Μιλήτου.

Γεννιέται ο Περικλής.

495 π.Χ. Οικοδομείται ο Ναός της Αφαίας Αίγινας στην Αίγινα.

494 π.Χ. Ο Μιλτιάδης ο Νεότερος επιστρέφει στην Αθήνα μετά την κατάληψη της ημιανεξάρτητης αθηναϊκής ηγεμονίας στη Θράκη, δημιούργημα του θείου του Μιλτιάδη του Πρεσβύτερου, από τους Πέρσες του Δαρείου.

493/492 π.Χ. Τέλος της επανάστασης στην Ιωνία.

Ο Θεμιστοκλής εκλέγεται άρχοντας στην Αθήνα και διατυπώνει με απόλυτη σαφήνεια το ναυτικό του πρόγραμμα. Αρχίζουν οι εργασίες κατασκευής οχυρωματικών έργων στον Πειραιά.

Ο Μιλτιάδης εκλέγεται ένας από τους Δέκα Στρατηγούς.

Ο ποιητής Φρύνιχος καταδικάζεται από αθηναϊκό δικαστήριο σε χρηματική ποινή χιλίων δραχμών, ενώ απαγορεύεται κάθε παράσταση της τραγωδίας «Μιλήτου Άλωσις», γιατί υπενθυμίζει στους Αθηναίους «οικεία κακά».

492 π.Χ. Εκστρατεία του Μαρδόνιου στη Θράκη και τη Μακεδονία αποτυγχάνει.

Πρώτη δίκη του Μιλτιάδη στην Αθήνα.

491 π.Χ. Διπλωματική εκστρατεία του Δαρείου στην Ελλάδα με αποτέλεσμα το μηδισμό της Αίγινας.

Αντίδραση της Σπάρτης που αποστέλλει στρατεύματα υπό τον Κλεομένη, τα οποία επιστρέφουν, αφού παίρνουν ομήρους πολλούς κατοίκους του νησιού.

490 π.Χ. Γεννιέται ο Ηρόδοτος. Οι Πέρσες καταστρέφουν τη Νάξο και την Ερέτρια.

Ήττα των Περσών υπό την ηγεσία του Δάτη και του Αρταφέρνη στο Μαραθώνα από τα συνασπισμένα στρατεύματα Αθηναίων και Πλαταιέων υπό την ηγεσία του Μιλτιάδη.

Ο Γέλων γίνεται τύραννος της Γέλας στη Σικελία.

489 π.Χ. Η αποτυχημένη επέμβαση του Μιλτιάδη στην Πάρο, στη διάρκεια της οποίας τραυματίζεται, έχει ως αποτέλεσμα την καταδίκη του από τους συμπολίτες του σε βαρύ χρηματικό πρόστιμο. Λίγους μήνες αργότερα ο νικητής του Μαραθώνα πεθαίνει.

489/8 π.Χ. Ο Αριστείδης εκλέγεται ένας από τους εννέα άρχοντες στην Αθήνα.

488 π.Χ. Ο Λεωνίδας αναγορεύεται βασιλιάς στη Σπάρτη.

487/486 π.Χ. Οι άρχοντες επιλέγονται πλέον με κλήρωση και όχι με εκλογές. Η αλλαγή αυτή έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια πολιτικής ισχύος από τους άρχοντες και την παράλληλη ενίσχυση της εξουσίας των Δέκα Στρατηγών, οι οποίοι εκλέγονται από το λαό.

Οστρακισμός του Ιππάρχου.

Αρχίζει πόλεμος ανάμεσα στην Αθήνα και την Αίγινα.

486 π.Χ. Οστρακισμός του Μεγακλή.

486-465 π.Χ. Ο Ξέρξης αναγορεύεται Μέγας Βασιλεύς των Περσών.

485-478 π.Χ. Ο Γέλων γίνεται τύραννος των Συρακουσών.

485 π.Χ. Ανακάλυψη νέων αργυρούχων κοιτασμάτων στο Λαύριο.

484 π.Χ. Οστρακισμός του Ξανθίππου, πατέρα του Περικλή.

483 π.Χ. Ο Θεμιστοκλής πείθει τον αθηναϊκό δήμο να προχωρήσει στη ναυπήγηση ισχυρού στόλου, ικανού να προστατέψει αποτελεσματικά τα συμφέροντα της πόλης.

Οστρακισμός του Αριστείδη.

481 π.Χ. Τέλος του πολέμου ανάμεσα στην Αθήνα και την Αίγινα. Δημιουργείται πανελλήνιος αντιπερσικός συνασπισμός.

480 π.Χ. Ο Ξέρξης, επικεφαλής ισχυρού στρατού και στόλου, εισβάλλει στην Ελλάδα.

Ήττα των Σπαρτιατών και των Θεσπιέων από τους Πέρσες στο στενό των Θερμοπυλών.

Νίκη των Ελλήνων στις ναυμαχίες του Αρτεμισίου και της Σαλαμίνας.

Ο Γέλων νικά τους Καρχηδόνιους στην Ιμέρα.

479 π.Χ. Ήττα των Περσών υπό τον Μαρδόνιο στις Πλαταιές από τα συνασπισμένα ελληνικά στρατεύματα, υπό την ηγεσία του Σπαρτιάτη Παυσανία.

Νίκη των Ελλήνων υπό την ηγεσία του Αθηναίου Ξανθίππου, πατέρα του Περικλή, και του Σπαρτιάτη Λεωτυχίδη, επί των Περσών στην πεζοναυμαχία της Μυκάλης.

Οι Αθηναίοι καταλαμβάνουν τη Σηστό.

Εξέγερση των πόλεων της Ιωνίας και των νησιών του Αιγαίου εναντίον των Περσών.

Εκστρατεία του Λεωτυχίδη στη Θεσσαλία.

Έπειτα από παρότρυνση του Θεμιστοκλή οι Αθηναίοι αρχίζουν την ανέγερση του φερώνυμου τείχους με το οποίο οχυρώνονται ο Πειραιάς και η Αθήνα, καθώς και ο δρόμος που συνδέει τις δύο πόλεις (Μακρά Τείχη). Οι εργασίες ολοκληρώνονται το 456 π.Χ.

478 π.Χ. Ο Παυσανίας μεταφέρει τον εναντίον των Περσών αγώνα στην Κύπρο και το Βυζάντιο. Διάλυση του Πανελλήνιου Συνασπισμού.

Αφιερώνεται στο Ιερό του Απόλλωνα στους Δελφούς το χάλκινο σύμπλεγμα του Ηνίοχου.

478/477 π.Χ. Ο Παυσανίας ανακαλείται στη Σπάρτη.

Η Αθήνα ιδρύει τη Συμμαχία της Δήλου - περισσότερο γνωστή ως Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία.

Ο Ιέρων διαδέχεται τον Γέλωνα στις Συρακούσες.

Ο βασιλιάς της Θράκης Τήρης αναγνωρίζει την Αθηναϊκή Συμμαχία και δέχεται να πληρώνει το «θράκιο φόρο».

477/476 π.Χ. Ο Κίμωνας επαναφέρει στην αθηναϊκή κυριαρχία την Ηιόνα, πόλη που βρίσκεται στις εκβολές του Στρυμόνα, στη Μακεδονία, την οποία κατείχαν οι Πέρσες (στρατηγός Βόγης).

Φρύνιχος, «Φοίνισσαι».

476 π.Χ. Ο ποιητής Φρύνιχος νικά στους δραματικούς αγώνες των Μεγάλων Διονυσίων.

Ο Κίμωνας καταλαμβάνει τη Σκύρο και ένα χρόνο αργότερα την Κάρυστο.

475-465 π.Χ. Αντισπαρτιατική κίνηση στην Πελοπόννησο.

475 π.Χ. Γέννηση του Εμπεδοκλή.

474 π.Χ. Ο Ιέρωνας νικά τους Ετρούσκους στην Κύμη.

474/3 π.Χ. Ο Θεμιστοκλής εξοστρακίζεται από την Αθήνα γιατί δήθεν είχε μηδίσει (σύμφωνα με άλλους το 472/471 π.Χ.).

472 π.Χ. Εγκαθίδρυση δημοκρατικού πολιτεύματος στο Άργος.

Παίζεται στο θέατρο το πρώτο σωζόμενο έργο του Αισχύλου, οι «Πέρσαι». Χορηγός της παράστασης είναι ο Περικλής.

471 π.Χ. Νίκη των Σπαρτιατών στην Τεγέα εναντίον των συνασπισμένων στρατευμάτων του Άργους και της Τεγέας.

Συνοικισμός της Μαντίνειας.

470/469 π.Χ. Η Νάξος αποστατεί από την Αθηναϊκή Συμμαχία. Η Αθήνα αποστέλλει ισχυρές δυνάμεις και επαναφέρει τη Νάξο στη συμμαχία. Γκρεμίζονται τα τείχη του νησιού, που από εδώ και στο εξής συμβάλλει μόνο οικονομικά και όχι με πλοία στις επιχειρήσεις της συμμαχίας.

Οι Σπαρτιάτες νικούν τους ενωμένους, εκτός από τους Μαντινείς, Αρκάδες στην περιοχή της Διπαίας (σημ. Πιάνα).

(-430 π.Χ.) Σταδιοδρομία του γλύπτη Μύρωνα.

Γέννηση του Σωκράτη.

Αρχίζει τη σταδιοδρομία του ο ζωγράφος Πολύγνωτος.

468/7 π.Χ. Ο Κίμωνας με ένα στόλο που αποτελείται από 200 περίπου πλοία περιπλέει τα παράλια της Καρίας και της Λυκίας και εξαναγκάζει τους κατοίκους των πόλεων της περιοχής να προσχωρήσουν στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Στα παράλια της Παμφυλίας, στις εκβολές του ποταμού Ευρυμέδοντα, καταστρέφει τον περσικό στόλο, ο οποίος αποτελούνταν από φοινικικά κυρίως πλοία, και στη συνέχεια αποβιβάζει στρατό και νικά τις περσικές δυνάμεις που είναι συναθροισμένες εκεί.

468 π.Χ. Βραβεύεται για πρώτη φορά τραγωδία του Σοφοκλή. Πεθαίνει ο επιγραμματοποιός Σιμωνίδης ο Κείος.

Το Άργος καταλαμβάνει την Τίρυνθα και τις Μυκήνες.

Ανέγερση του Ναού του Δία στην Ολυμπία.

467 π.Χ. Θάνατος του τυράννου Ιέρωνα.

Αισχύλος, «Επτά επί Θήβας».

466 π.Χ. Εγκαθίδρυση δημοκρατικού πολιτεύματος στις Συρακούσες.

Ο Κίμωνας νικά τους Πέρσες στον ποταμό Ευρυμέδοντα. Η νίκη αυτή ελευθέρωσε το Αιγαίο από τους Πέρσες και επέτρεψε την ουσιαστική ανάπτυξη του αθηναϊκού εμπορίου.

465 π.Χ. Η Θάσος αποστατεί από την Αθηναϊκή Συμμαχία. Ένα χρόνο περίπου αργότερα το νησί καταστρέφεται από τους Αθηναίους.

Οι Αθηναίοι αποτυγχάνουν στην προσπάθειά τους να αποικίσουν τις Εννέα Οδούς. Ηττώνται στη θέση Δραβήσκος από το ισχυρό θρακικό φύλο των Ηδωνών. Στη θέση αυτή θα κατορθώσουν τελικά το 437 π.Χ. να ιδρύσουν τη στρατηγικής σημασίας πόλη Αμφίπολη.

464 π.Χ. Καταστροφικός σεισμός στη Σπάρτη γίνεται αφορμή για γενική εξέγερση των Μεσσήνιων ειλώτων (Γ΄ Μεσσηνιακός Πόλεμος). Η επανάσταση θα κρατήσει μέχρι το 455 π.Χ. και στις εναντίον των επαναστατών επιχειρήσεις θα πάρει μέρος μέχρι το 461 π.Χ. και αθηναϊκό εκστρατευτικό σώμα υπό την ηγεσία του Κίμωνα.

464-425 π.Χ. Ο Αρταξέρξης Α΄ ο Μακρόχειρ αναγορεύεται Μέγας Βασιλεύς των Περσών.

462/461 π.Χ. Μεταρρυθμίσεις του Εφιάλτη στην Αθήνα. Δολοφονία του Εφιάλτη. Ο Κίμωνας εξορίζεται μετά την εκδίωξη του αθηναϊκού εκστρατευτικού σώματος από τους Σπαρτιάτες.

Συμμαχία Άργους-Αθήνας.

Ο Αναξαγόρας έρχεται στην Αθήνα.

461 π.Χ. Θάνατος του Θεμιστοκλή στη Μαγνησία της Μικρός Ασίας και του Αριστείδη στην Αθήνα.

461/460 π.Χ. Οι Σπαρτιάτες καταλαμβάνουν την Ιθώμη.

Οι Μεσσήνιοι μεταναστεύουν στη Ναύπακτο. Συμμαχία της Αθήνας με τα Μέγαρα. Μακρά Τείχη συνδέουν την πόλη των Μεγάρων με το επίνειο της Νίσαιας.

Γέννηση του ιστορικού Θουκυδίδη(;).

Καθιέρωση αγώνων κωμωδίας.

460/450 π.Χ. Μύρωνας, «Ο Δισκοβόλος» (πιθανή χρονολόγηση).

460-454 π.Χ. Αποτυχημένη εκστρατεία των Αθηναίων στην Αίγυπτο.

459-456 π.Χ. Οι Αθηναίοι έπειτα από πολύχρονη πολιορκία καταλαμβάνουν την Αίγινα.

459-454 π.Χ. Πρώτες συγκρούσεις ανάμεσα στους Αθηναίους και στους Πελοποννήσιους.

Ήττα των Αθηναίων στους Αλιείς.

458 π.Χ. Αισχύλος, «Ορέστεια» (διδασκαλία).

457 π.Χ. Χτίζονται τα Μακρά Τείχη, που συνδέουν την Αθήνα με τον Πειραιά και το Φάληρο.

Ήττα των Αθηναίων από τους Σπαρτιάτες στη μάχη της Τανάγρας. Οι Αθηναίοι νικούν τους Βοιωτούς συμμάχους των Σπαρτιατών στη μάχη στα Οινόφυτα. Με τη νίκη τους αυτή επεκτείνουν την επικυριαρχία τους μέχρι τις Θερμοπύλες.

Οι Αθηναίοι παραχωρούν στους ζευγίτες το δικαίωμα να εκλέγονται άρχοντες.

456 π.Χ. Οι Αθηναίοι έπειτα από μακροχρόνια πολιορκία αναγκάζουν την Αίγινα, παλιά αντίπαλο της Αθήνας στο εμπόριο, να υποκύψει.

Θάνατος του ποιητή Αισχύλου.

455 π.Χ. Το πρώτο έργο του Ευριπίδη.

Πιθανή χρονολογία γέννησης του Θουκυδίδη.

Αρχίζει τη σταδιοδρομία του ο σοφιστής Πρωταγόρας.

Γέννηση του μαθηματικού Θεαίτητου (πέθανε το 369 π.Χ.).

Ο βασιλιάς της Θράκης Σιτάλκης επεκτείνει το βασίλειό του μέχρι τον ποταμό Δούναβη, ενώ προωθεί και τον εξελληνισμό του κράτους του.

454 π.Χ. Οι Αθηναίοι μετά την αποτυχία της εκστρατείας στην Αίγυπτο μεταφέρουν εσπευσμένα το ταμείο της συμμαχίας από τη Δήλο στην Αθήνα.

Εκστρατεία του Περικλή στον Κορινθιακό Κόλπο και τη βορειοδυτική Ελλάδα.

451 π.Χ. Ο Περικλής επιτυγχάνει την ψήφιση νόμου με βάση τον οποίο Αθηναίος πολίτης θεωρείται μόνο αυτός που γεννήθηκε από Αθηναίους γονείς.

Επιστροφή του Κίμωνα από την εξορία.

Εισάγεται η μισθοφορά για τους Ηλιαστές.

Σύναψη πενταετούς ανακωχής μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης.

450 π.Χ. Το Άργος και η Σπάρτη συνάπτουν τριακονταετή ειρήνη.

Οι Αθηναίοι αποστέλλουν κληρούχους στην Εύβοια, τη Νάξο και την Άνδρο.

Γέννηση του Αριστοφάνη.

Έναρξη των εργασιών για την κατασκευή του Ναού του Ηφαίστου (Θησείον). Ολοκληρώθηκε το 440 π.Χ.

450-430 π.Χ.(;) Πολύκλειτος, «Ο Δορυφόρος» (άγαλμα).

449 π.Χ. Παρά το θάνατο του Κίμωνα στο Κίτιο, οι Αθηναίοι νικούν τους Πέρσες στη Σαλαμίνα της Κύπρου. Υπογράφεται συνθήκη ειρήνης ανάμεσα στην Αθήνα και την Περσική Αυτοκρατορία (Καλλίειος Ειρήνη) χωρίς χρονικά όρια. Η αλλαγή της πολιτικής της Αθήνας απέναντι στην Περσία υπήρξε προσωπική επιλογή του Περικλή. Σχέδιο του Περικλή για πανελλήνιο συνέδριο.

448 π.Χ. Ιερός Πόλεμος για τον έλεγχο των Δελφών.

Ο Φειδίας αρχίζει να κατασκευάζει το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία στην Ολυμπία.

447 π.Χ. Αρχίζει η ανέγερση του Παρθενώνα στην Ακρόπολη, η οποία θα ολοκληρωθεί το 438 π.Χ.

Ήττα των Αθηναίων και θάνατος του Αθηναίου στρατηγού Τολμίδη στην Κορώνεια από τα συνασπισμένα βοιωτικά στρατεύματα. Η Αθήνα χάνει τον έλεγχο της Βοιωτίας, της Φωκίδας και της Λοκρίδας.

Αθηναίοι κληρούχοι φτάνουν στη Χερσόνησο.

446 π.Χ. Η Βοιωτία και τα Μέγαρα αντιδρούν στην προσπάθεια της Αθήνας να επεκτείνει την κυριαρχία της. Η Θήβα συγκροτεί το Βοιωτικό Κοινό, ενώ τα Μέγαρα επανέρχονται στην Πελοποννησιακή Συμμαχία. Η Εύβοια επαναστατεί εναντίον της Αθήνας.

Ο ιστορικός Ηρόδοτος στην Αθήνα.

Αποπεράτωση του Ωδείου από τον Περικλή.

445 π.Χ. Στρατεύματα της Σπάρτης υπό την ηγεσία του βασιλιά Πλειστοάνακτα εισβάλλουν στην Αττική. Τελικά οι δύο αντίπαλες πόλεις με πρωτοβουλία του Περικλή υπογράφουν συνθήκη ειρήνης, που είναι περισσότερο γνωστή ως Τριακοντούτεις Σπονδές. Εν συνεχεία ο Περικλής συντρίβει τους επαναστατημένους Ευβοείς.

444/443 π.Χ. Με πρωτοβουλία του Περικλή ιδρύεται στην Κάτω Ιταλία η πανελλήνια αποικία των Θουρίων.

443 π.Χ. Οστρακισμός του αρχηγού της ολιγαρχικής παράταξης της Αθήνας, Θουκυδίδη, γιου του Μελησία.

442 π.Χ. Σοφοκλής, «Αντιγόνη».

440 π.Χ. Η Σάμος και το Βυζάντιο αποστατούν από την Αθηναϊκή Συμμαχία.

Οι Συρακούσες υποτάσσουν όλες τις πόλεις των Σικελών.

440-430 π.Χ. Πολύκλειτος, «Ο Διαδούμενος» (άγαλμα).

438 π.Χ. Τοποθετείται στον Παρθενώνα το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς.

Ευριπίδης, «Άλκηστις».

Θάνατος του Πινδάρου.

437 π.Χ. Η Αθήνα ιδρύει την Αμφίπολη στη Θράκη με κύριο στόχο την προστασία των αθηναϊκών συμφερόντων στην περιοχή.

Εκστρατεία του Περικλή στον Εύξεινο Πόντο. Αθηναίοι εγκαθίστανται στη Σινώπη και την Αμισό.

Έναρξη της κατασκευής των Προπυλαίων σε σχέδια του Μνησικλή, καθώς και της δημιουργίας της ζωφόρου και των αετωμάτων του Παρθενώνα.

436 π.Χ. Γέννηση του Ισοκράτη.

435 π.Χ. Αρχίζουν οι εργασίες στο Ερεχθείο.

433 π.Χ. Σύναψη συμμαχίας ανάμεσα στην Αθήνα και την Κέρκυρα. Η αποφασιστική εμπλοκή αθηναϊκού στολίσκου στη ναυμαχία που έγινε κοντά στα Σύβοτα ανάμεσα σε κερκυραϊκά και κορινθιακά πλοία είχε ως αποτέλεσμα την ήττα των Κορινθίων και ως άμεσο επακόλουθο την ενίσχυση της αντιπαλότητας ανάμεσα στην Αθήνα και την Κόρινθο.

Ο αστρονόμος Μέτων μεταρρυθμίζει το ημερολόγιο.

432 π.Χ. Αποστασία της Ποτίδαιας της Χαλκιδικής από την Αθηναϊκή Συμμαχία.

Με το Μεγαρικό Ψήφισμα οι Αθηναίοι αποκλείουν τους Μεγαρείς από όλα τα αθηναϊκά ή συμμαχικά λιμάνια.

Η συμμαχική συνέλευση στη Σπάρτη αποφασίζει τη διεξαγωγή πολέμου εναντίον των Αθηνών και των συμμάχων τους.

431/430 π.Χ. Έκρηξη του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Οι Πελοποννήσιοι εισβάλλουν για πρώτη φορά στην Αττική, ενώ οι Αθηναίοι καταλαμβάνουν την Κεφαλονιά, το Θρόνιο και την Αταλάντη.

Οι Αθηναίοι συμμαχούν με το βασιλιά των Οδρυσών της Θράκης Σιτάλκη ως αντιστάθμισμα στη συμμαχία των Σπαρτιατών με τους Μακεδόνες.

Ο Περικλής εκφωνεί τον επιτάφιο λόγο του για τους πρώτους νεκρούς του πολέμου.

Οι Αθηναίοι εκδιώκουν τους Αιγινήτες από το νησί τους.

Ευριπίδης, «Μήδεια».

430 π.Χ. Γέννηση του Ξενοφώντα.

Γέννηση του Ιπποκράτη του Κώου (πέθανε το 387 π.Χ.).

Αρχίζει η περίοδος ακμής του φιλοσόφου Δημόκριτου.

429/428 π.Χ. Αρχίζει η πολιορκία των Πλαταιών από τους Πελοποννήσιους.

Εμφάνιση λοιμού στην Αθήνα. Η επιδημία θα έχει πάρα πολλά θύματα μεταξύ των κατοίκων της πόλης.

Ο Αθηναίος ναύαρχος Φορμίων νικά τον πελοποννησιακό στόλο πλησίον της Ναυπάκτου.

Οι Αθηναίοι καταλαμβάνουν την Ποτίδαια.

429 π.Χ. Θάνατος του Περικλή.

429-427 π.Χ. Σοφοκλής, «Οιδίπους Τύραννος».

428/427 π.Χ. Οι κάτοικοι της Μυτιλήνης επαναστατούν εναντίον των Αθηναίων, οι οποίοι αντιδρούν αποστέλλοντας ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις υπό το στρατηγό Πάχη.

Αρχίζει η πολιορκία της Λέσβου.

Απόπειρα εισβολής των Πελοποννησίων στην Αττική.

427 π.Χ. Πρώτο (άγνωστο) έργο του Αριστοφάνη.

Ο φιλόσοφος Γοργίας στην Αθήνα.

Γέννηση του φιλόσοφου Πλάτωνα στην Αθήνα από αριστοκρατική οικογένεια. Πατέρας του ο Αρίστων και μητέρα του η Περικτιόνη.

427/426 π.Χ. Παραδίδεται η Μυτιλήνη και οι πρωταίτιοι της στάσης εκτελούνται. Η απόφαση του αθηναϊκού δήμου, έπειτα από εισήγηση του Κλέωνα, για εκτεταμένες σφαγές ανακαλείται κατόπιν εισήγησης του Διόδοτου.

Η Πλάταια παραδίδεται και οι κάτοικοί της, παρά την αρχική συμφωνία, εξανδραποδίζονται από τους Θηβαίους και τους Πελοποννήσιους συμμάχους τους.

Οι Αθηναίοι αποφασίζουν την αποστολή δυνάμεων στη Σικελία. Εκστρατεύουν εναντίον των Συρακουσών. Ο Κλέωνας και η φιλοπόλεμη μερίδα της Αθήνας αναρριχώνται στην εξουσία.

426/425 π.Χ. Αποτυχημένη προσπάθεια των Αθηναίων στη Μήλο.

425/424 π.Χ. Σπαρτιατικό απόσπασμα εγκλωβίζεται στη Σφακτηρία από τον αθηναϊκό στόλο υπό το στρατηγό Δημοσθένη και αναγκάζεται να παραδοθεί. Οι Αθηναίοι καταλαμβάνουν τη Μεθώνη, τα Κύθηρα και τη Νίσαια.

Ο Δαρείος Β΄ ο Νόθος γίνεται Μέγας Βασιλεύς των Περσών (425-405 π.Χ.).

Ο Κλέωνας αυξάνει την εισφορά και φορολογεί υπερβολικά τους πλούσιους Αθηναίους, ενώ συγχρόνως απαιτεί περισσότερα χρήματα από τους συμμάχους.

424/423 π.Χ. Αριστοφάνης, «Ιππής».

Εκστρατεία του Βρασίδα στη Θράκη.

Η ήττα των Αθηναίων στο Δήλιο της Βοιωτίας καταδεικνύει την αδυναμία των χερσαίων δυνάμεών τους να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τους Πελοποννήσιους και τους συμμάχους τους.

Ο Βρασίδας κυριεύει την Αμφίπολη και την Ηιόνα. Ο ιστορικός Θουκυδίδης εξορίζεται από την Αθήνα κατηγορούμενος για ολιγωρία στην προάσπιση των σημαντικών για την Αθήνα πόλεων της Μακεδονίας.

Οι ελληνικές πόλεις της Σικελίας υπογράφουν μεταξύ τους συνθήκη ειρήνης (Συνέδριο της Γέλας), με αποτέλεσμα οι Αθηναίοι να αναγκαστούν να εγκαταλείψουν το νησί.

Η Σπάρτη και η Αθήνα υπογράφουν ετήσια ανακωχή.

Θάνατος του βασιλιά της Θράκης Σιτάλκη στη διάρκεια εκστρατείας του κατά των Τριβαλλών. Νέος βασιλιάς ο ανιψιός του Σεύθης Α΄.

Ευριπίδης, «Εκάβη».

423 π.Χ. Αριστοφάνης, «Νεφέλαι».

422/421 π.Χ. Μετά τη λήξη της ανακωχής ο Κλέωνας εκστρατεύει στη Θράκη και επιχειρεί την ανάκτηση της Αμφίπολης. Σε μάχη κοντά στην πόλη σκοτώνονται ο Κλέωνας και ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας.

Αριστοφάνης, «Σφήκες».

421 π.Χ. Οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες συνάπτουν συνθήκη ειρήνης (Νικίειος Ειρήνη), η οποία τερματίζει την Α΄ φάση του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Αριστοφάνης, «Ειρήνη».

Ευριπίδης, «Ικέτιδες».

420 π.Χ. Σποραδικές αψιμαχίες ανάμεσα σε Αθηναίους και Λακεδαιμονίους στην Πελοπόννησο, παρά τη συνθήκη ειρήνης.

Ο Αλκιβιάδης εκλέγεται στρατηγός.

Δύο χρόνια αργότερα αποτυγχάνει να επανεκλεγεί.

Η Αθήνα συμμαχεί με το Άργος, τη Μαντινεία και την Ηλίδα.

Οι Σαμνίτες κυριεύουν την Κύμη.

Αρχίζει η κατασκευή του Ναού της Απτέρου Νίκης, ενώ ο Πολύκλειτος ολοκληρώνει το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Ήρας στο Ηραίο του Άργους.

419/418 π.Χ. Οι Αθηναίοι έπειτα από σύσταση του Αλκιβιάδη στέλνουν βοήθεια στο Άργος, ενώ οι Σπαρτιάτες αντιδρώντας σπεύδουν σε βοήθεια της Επιδαύρου.

Επαναλαμβάνονται οι εχθροπραξίες ανάμεσα στην Αθήνα και τη Σπάρτη.

Ευριπίδης, «Ανδρομάχη».

418 π.Χ. Οι Σπαρτιάτες νικούν στη Μαντινεία τους Αθηναίους και τους Αργείους. Με τη νίκη τους αυτή εκδικούνται τους Αθηναίους για την ήττα στη Σφακτηρία και γίνονται ξανά κύριοι της Πελοποννήσου.

Επανάσταση στο Άργος οδηγεί στη σύμπηξη συμμαχίας με τη Σπάρτη.

Ευριπίδης, «Ίων».

417 π.Χ. Οι Λακεδαιμόνιοι καταλαμβάνουν την αργολική πολίχνη Υσιές, την οποία και καταστρέφουν, ενώ οι κάτοικοί της εξανδραποδίζονται. Η πράξη αυτή ήταν η εκδίκηση των Λακεδαιμονίων για την ήττα τους από τους Αργείους κοντά στην ίδια περιοχή το 669 π.Χ.

Αποτυγχάνει η προσπάθεια του Νικία να ανακαταλάβει την Αμφίπολη. Την ίδια τύχη είχε ανάλογη προσπάθεια του Ευετίωνα (414 π.Χ.).

Ο Αλκιβιάδης έρχεται σε συνεννόηση με τον Νικία και επιτυγχάνει να αποφύγει τον οστρακισμό. Αντ’ αυτού εξοστρακίζεται ο Υπέρβολος. Έπειτα από αυτή την κακή χρήση του μέτρου, που αποτελούσε έως τότε την ασφαλιστική δικλείδα του αθηναϊκού πολιτεύματος, δεν συναντάμε άλλη εφαρμογή του οστρακισμού.

416/415 π.Χ. Οι Αθηναίοι εκστρατεύουν αιφνιδιαστικά εναντίον της Μήλου. Μετά την κατάληψη του νησιού μεγάλος αριθμός των κατοίκων του εκτελείται.

Η Έγεστα ζητά τη βοήθεια των Αθηναίων εναντίον των Συρακουσών.

415 π.Χ. Οι Αθηναίοι εκστρατεύουν στη Σικελία (με 134 πολεμικά πλοία και 6.000 πεζοναύτες). Ο Αλκιβιάδης, εμπνευστής αυτής της εκστρατείας, για να αποφύγει τη βέβαιη καταδίκη του για το θέμα των Ερμοκοπιδών, καταφεύγει στη Σπάρτη αποκαλύπτοντας τους στρατηγικούς στόχους του συγκεκριμένου σχεδίου. Την ηγεσία της εκστρατείας αναλαμβάνουν τελικά οι στρατηγοί Λάμαχος και Νικίας.

Ευριπίδης, «Τρωάδες».

Μετά το θάνατο του βασιλιά της Θράκης Σεύθη στο θρόνο ανεβαίνει ο γιος του Αμάδοκος.

414 π.Χ. Οι Αθηναίοι καταλαμβάνουν τη μεγάλης στρατηγικής σημασίας θέση των Επιπολών, κοντά στις Συρακούσες.

Οι Συρακούσιοι ζητούν τη βοήθεια της Σπάρτης, η οποία ανταποκρίνεται στέλνοντας τον Γύλιππο με ενισχύσεις.

Αριστοφάνης, «Όρνιθες».

414/413 π.Χ. Οι Αθηναίοι πολιορκούν τις Συρακούσες. Στη διάρκεια των επιχειρήσεων σκοτώνεται ο στρατηγός Λάμαχος. Αποφασίζεται η αποστολή ενισχύσεων στη Σικελία υπό το στρατηγό Δημοσθένη.

Οι Σπαρτιάτες υπό το βασιλιά Άγι Β΄ οχυρώνουν τη Δεκέλεια της Αττικής μεταφέροντας τον πόλεμο κοντά στην Αθήνα.

Ήττα των αθηναϊκών δυνάμεων στη Σικελία (Ιούλιος). Ο Δημοσθένης και ο Νικίας αποφασίζουν την απαγκίστρωση των δυνάμεών τους από τη Σικελία, αλλά μια έκλειψη της Σελήνης (27/8/413 π.Χ.) καθυστερεί την αναχώρησή τους. Τελικά αποτυγχάνουν να διασπάσουν το ναυτικό αποκλεισμό των αντιπάλων τους, υποχωρούν στο εσωτερικό του νησιού και αποδεκατίζονται. Σφαγή των στρατηγών Δημοσθένη και Νικία.

Παρέμβαση των Περσών στον ελληνικό εμφύλιο. Ο Τισσαφέρνης και ο Φαρνάβαζος επιζητούν τη συνεργασία της Σπάρτης στην Ιωνία.

Δημιουργείται ένα νέο κυβερνητικό όργανο στην Αθήνα, το οποίο αποτελείται από δέκα μέλη που ονομάζονται Πρόβουλοι. Έργο τους -χρονικά απεριόριστο- είναι η εξέταση των προτάσεων νόμου που υποβάλλονται στη Βουλή και στην Εκκλησία του Δήμου. Με αυτή τη μεταρρύθμιση εξασθενεί ο θεσμός της Βουλής που είχε δημιουργήσει ο Κλεισθένης και ενισχύονται οι ολιγαρχικοί.

412 π.Χ. Η Χίος, οι Κλαζομενές και οι Ερυθρές και στη συνέχεια η Ρόδος αποστατούν. Οι Αθηναίοι στέλνουν ισχυρές δυνάμεις για να αποκαταστήσουν την τάξη. Αρχίζουν να πολιορκούν τη Χίο.

Οι ολιγαρχικοί αποστέλλουν στην Αθήνα τον Πείσανδρο για να προετοιμάσει επανάσταση.

Ευριπίδης, «Ηλέκτρα», «Ελένη», «Ανδρομέδα».

411 π.Χ. Στην Αθήνα οι ολιγαρχικοί τρομοκρατούν τους πολίτες.

Ιανουάριος-Μάρτιος: Αριστοφάνης, «Λυσιστράτη», «Θεσμοφοριάζουσες».

Ολιγαρχική επανάσταση στην Αθήνα. Σε συνέλευση που συγκαλείται έξω από την πόλη, στον Κολωνό, ο λαός αναγκάζεται να δεχτεί μείωση του αριθμού των ενεργών πολιτών στους 5.000. Οι Τετρακόσιοι επιβάλλουν την εξουσία τους.

Η Βουλή των Τετρακοσίων διαλύει τη Βουλή των Πεντακοσίων και εξαπολύει πογκρόμ εναντίον των δημοκρατικών πολιτών.

Το καθεστώς των Τετρακοσίων καταρρέει και η κυβέρνηση περνά στους Πεντακισχιλίους, με ουσιαστικό ηγέτη το μετριοπαθή ολιγαρχικό Θηραμένη.

Ο Σπαρτιάτης Μίνδαρος πηγαίνει με στόλο στον Ελλήσποντο για να προκαλέσει αποστασίες.

Ναυμαχία και νίκη των Αθηναίων εναντίον του στο Κυνός Σώμα.

Με αυτό το γεγονός ολοκληρώνεται η διήγηση του ιστορικού Θουκυδίδη. Τα γεγονότα που διαδραματίζονται μέχρι το τέλος του πολέμου τα καταγράφει ο Ξενοφών στα «Ελληνικά».

410 π.Χ. Νίκη των Αθηναίων εναντίον των Σπαρτιατών στην πεζοναυμαχία της Κυζίκου.

Οι Αθηναίοι απορρίπτουν την πρόταση των Σπαρτιατών για ειρήνη, η οποία προέβλεπε την ανταλλαγή της Δεκέλειας με τα Κύθηρα και την Πύλο και τη διατήρηση του status quo. Την ίδια εποχή οι δημοκρατικοί υπό τον Κλεοφώντα αποκαθιστούν την παλιά ριζοσπαστική δημοκρατία.

409 π.Χ. Οι Καρχηδόνιοι εισβάλλουν στη Σικελία.

Αρχίζουν ξανά οι εργασίες ανέγερσης του Ερεχθείου, δίνοντας τη δυνατότητα σε πολλούς πολίτες να εργαστούν.

Ο Αλκιβιάδης ανακτά τη Χαλκηδόνα, το Βυζάντιο και τα στενά του Βοσπόρου.

Σοφοκλής, «Φιλοκτήτης».

408 π.Χ. Καλοκαίρι: Ο Αλκιβιάδης γίνεται δεκτός με ενθουσιασμό στην Αθήνα.

Ο Λύσανδρος αποβιβάζεται στη Μικρά Ασία.

Σταδιοδρομία του αστρονόμου Εύδοξου (πέθανε το 355 π.Χ.).

Ευριπίδης, «Ορέστης».

407 π.Χ. Ήττα του Αθηναϊκού στόλου στο Νότιο. Ο Αλκιβιάδης χάνει τη στρατηγία και καταφεύγει στη Φρυγία.

Γνωριμία του Πλάτωνα με το Σωκράτη.

406 π.Χ. Ο αθηναϊκός στόλος νικά το στόλο των Σπαρτιατών στην περιοχή των Αργινουσών. Έξι από τους νικητές στρατηγούς καταδικάζονται σε θάνατο επειδή δεν περισυνέλεξαν όσους ναυαγούς επέζησαν.

Θάνατος Ευριπίδη και Σοφοκλή.

405 π.Χ. Ο Διονύσιος ο Α΄ γίνεται τύραννος των Συρακουσών.

Ήττα των Αθηναίων στους Αιγός Ποταμούς.

Ο Αρταξέρξης Β΄ ο Μνήμων αναγορεύεται Μέγας Βασιλεύς των Περσών (405-358 π.Χ.).

Αριστοφάνης, «Βάτραχοι».

404 π.Χ. Η Αθήνα συνθηκολογεί και τα τείχη της γκρεμίζονται. Στην πόλη εγκαθιδρύεται το ολιγαρχικό καθεστώς των Τριάκοντα Τυράννων από το Σπαρτιάτη Λύσανδρο.

Ο Αλκιβιάδης δολοφονείται στην αυλή του σατράπη Φαρνάβαζου.

403 π.Χ. Αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Αθήνα από τον Θρασύβουλο. Ο Ευκλείδης επώνυμος άρχοντας στην Αθήνα.

401 π.Χ. Ο Κύρος ο Νεότερος εκστρατεύει κατά του αδελφού του Αρταξέρξη του Β΄, αλλά σκοτώνεται κατά τη διάρκεια της μάχης στα Κούναξα. Οι Μύριοι, οι Έλληνες μισθοφόροι που είχαν βοηθήσει τον Κύρο, υποχωρούν προς τη θάλασσα και τελικά φτάνουν κοντά στην Τραπεζούντα (400 π.Χ.).

Σοφοκλής, «Οιδίπους Τύραννος».

 

Ο 4ος αιώνας

400-395 π.Χ. Σπαρτιατική εκστρατεία κατά των Περσών στη Μικρά Ασία υπό την ηγεσία στην αρχή του Θίβρωνα και στη συνέχεια του Δερκυλίδα.

400 π.Χ. Ο Αγησίλαος βασιλιάς της Σπάρτης.

Ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αρχέλαος καταλαμβάνει τη Λάρισα.

399 π.Χ. Δίκη και θάνατος του Σωκράτη.

Η συνωμοσία του Κινάδωνα στη Σπάρτη, η οποία είχε σκοπό την αναβάθμιση των κατώτερων τάξεων (περίοικοι, νεοδαμώδεις ή είλωτες) αποτυγχάνει και ο Κινάδωνας εκτελείται.

398-392 π.Χ. Ο τύραννος των Συρακουσών Διονύσιος διεξάγει πόλεμο εναντίον των Καρχηδονίων.

397 π.Χ. Δημοσιεύεται η Ιστορία του Θουκυδίδη.

396 π.Χ. Γράφονται οι πρώτοι πλατωνικοί διάλογοι.

Οι Συρακούσες πολιορκούνται από τους Καρχηδόνιους.

395 π.Χ. Αρχίζει ο Κορινθιακός-Βοιωτικός Πόλεμος, στον οποίο θα εμπλακούν και πάλι η Αθήνα, η Σπάρτη και οι σύμμαχοί τους. Σε μάχη κοντά στην Αλίαρτο σκοτώνεται ο Λύσανδρος.

Λαμπρές νίκες του Αγησίλαου εναντίον των Περσών στις Σάρδεις και την Παφλαγονία. Λόγω όμως της δυσμενούς εξέλιξης των επιχειρήσεων στην Ελλάδα αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη Μικρά Ασία.

Λυσίας, «Κατά Αλκιβιάδου».

394 π.Χ. Παρά τις σημαντικές νίκες του Αγησίλαου στη Νεμέα και την Κορώνεια, οι Σπαρτιάτες χάνουν την κυριαρχία στο Αιγαίο μετά την ήττα που υπέστη ο στόλος τους στην Κνίδο από τον περσικό στόλο, ο οποίος είχε ναύαρχο τον Κόνωνα. Η ήττα αυτή των Σπαρτιατών προκάλεσε την αυτομολία των ιωνικών πόλεων στους Πέρσες.

394-391 π.Χ. Ξαναχτίζονται τα Μακρά Τείχη της Αθήνας -είχαν γκρεμιστεί με το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου (404 π.Χ.)-, δυστυχώς για τους Έλληνες με περσικά χρήματα που είχε φέρει μαζί του ο Κόνων.

393 π.Χ. Ο Ανταλκίδας καταφτάνει στη Μικρά Ασία με αποστολή να διαπραγματευτεί με το σατράπη Τιρίβαζο.

392 π.Χ. Θάνατος του Κόνωνα.

Γοργίας, «Ολυμπιακός».

Συνέδριο ειρήνης στην Κόρινθο. Οι Αθηναίοι απορρίπτουν τις προτάσεις των Σπαρτιατών για ειρήνη.

392-390 π.Χ. Μάχες στην περιοχή της Κορίνθου. Οι Σπαρτιάτες καταλαμβάνουν το Λέχαιο.

Τελικά στην ίδια περιοχή οι Σπαρτιάτες ηττώνται από το αθηναϊκό πεζικό υπό την ηγεσία του στρατηγού Ιφικράτη, ο οποίος για πρώτη φορά χρησιμοποιεί το σώμα των πελταστών.

Ο τύραννος των Συρακουσών Διονύσιος νικά τους υπό τον Μάγωνα Καρχηδόνιους.

391 π.Χ. Αριστοφάνης, «Εκκλησιάζουσαι».

390 π.Χ. Ο Σπαρτιάτης ναύαρχος Τελευτίας, αδερφός του Αγησίλαου, κυριεύει ολόκληρη μοίρα του αθηναϊκού στόλου, ενώ λίγο αργότερα καταλαμβάνει τη Σάμο και την Κνίδο.

Ξενοφών, «Κύρου Ανάβασις».

389 π.Χ. Ο Θρασύβουλος προσπαθεί να ανασυστήσει την Αθηναϊκή Συμμαχία, καθιερώνοντας τη συμμαχική εισφορά του 5%, περισσότερο γνωστή ως εικοστή.

Η Αθήνα συμμαχεί με την Αίγυπτο και τον Ευαγόρα της Κύπρου εναντίον των Περσών, ενώ επανεγκαθίσταται στη Θράκη και τα Στενά.

Πρώτο ταξίδι του Πλάτωνα στις Συρακούσες. Ο φιλόσοφος έρχεται σε επαφή με τους Πυθαγόρειους.

388 π.Χ. Παράτολμη ενέργεια του Τελευτία τον οδηγεί σε λαφυραγώγηση του λιμένα του Πειραιά.

Συγκρούσεις ανάμεσα στον Ιφικράτη και τον Αναξίβιο στον Ελλήσποντο.

Θάνατος του Θρασύβουλου.

Τελευταία κωμωδία του Αριστοφάνη, «Πλούτος».

Λυσίας, «Ολυμπιακός».

387 π.Χ. Ο Χαβρίας αποστέλλεται στην Κύπρο για να βοηθήσει τον Ευαγόρα.

Ο Πλάτωνας ιδρύει την Ακαδημία.

386 π.Χ. Η Σπάρτη προσεγγίζει την Περσία με σκοπό να ισορροπήσει την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί εις βάρος της με τη συνεργασία ανάμεσα στην Αθήνα, τον Ευαγόρα της Κύπρου και την Αίγυπτο. Με το διπλωματικό της εκπρόσωπο Ανταλκίδα ενεργεί για τη σύναψη της φερώνυμης συνθήκης (Ανταλκίδειος ή Ειρήνη του Βασιλέως), με την οποία ο Πέρσης βασιλιάς γίνεται ο εγγυητής της ειρήνης ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις, ενώ κατοχυρώνεται η επικυριαρχία του στις πόλεις της Ιωνίας.

Ο Διονύσιος κυριεύει το Ρήγιο.

386-5 π.Χ. Οι Αθηναίοι συμμαχούν με το βασιλιά των Οδρυσών Εβρυζέλμη. Η Περσία αποκαθιστά την κυριαρχία της στην Ιωνία σε εφαρμογή των όρων της Ανταλκίδειου Ειρήνης.

385 π.Χ. Πλάτωνας, «Μενέξενος».

Οι Σπαρτιάτες με αρχηγό τον Αγησίπολη υποτάσσουν τη Μαντινεία.

Σταδιοδρομία του γλύπτη Σκόπα (πέθανε το 340 π.Χ.).

384 π.Χ. Γέννηση του Αριστοτέλη. Γέννηση του Δημοσθένη.

Η Αθήνα συμμαχεί με τη Χίο και τη Χαλκιδική. Ανοίγει ο δρόμος για την επανασύσταση της Αθηναϊκής Συμμαχίας.

382 π.Χ. Η Σπάρτη στρέφεται εναντίον του Κοινού της Ολύνθου ύστερα από πρόσκληση του βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα Γ΄.

Σπαρτιατικά στρατεύματα υπό τον Φοιβίδα καταλαμβάνουν την ακρόπολη των Θηβών Καδμεία, παραβιάζοντας με την ενέργειά τους αυτή κάθε έννοια δικαίου και προκαλώντας γενική αγανάκτηση στην Ελλάδα.

381 π.Χ. Ο Αγησίλαος εκστρατεύει εναντίον του Φλειούντα.

380 π.Χ. Ισοκράτης, «Πανηγυρικός».

Αρχίζει η ανέγερση του Ναού του Ασκληπιού στην Επίδαυρο. Οι εργασίες θα ολοκληρωθούν το 375 π.Χ.

Ο Κλεόμβροτος διαδέχεται τον Αγησίπολη στη Σπάρτη.

379 π.Χ. Οι Θηβαίοι υπό την αρχηγία του Μέλωνα και του Πελοπίδα εκδιώκουν τη σπαρτιατική φρουρά από την Καδμεία και εγκαθιδρύουν δημοκρατικό πολίτευμα.

Οι Σπαρτιάτες καταλαμβάνουν το Φλειούντα και την Όλυνθο.

Ο Διονύσιος των Συρακουσών κυριεύει τον Κρότωνα.

378 π.Χ. Η πραξικοπηματική προσπάθεια του Σπαρτιάτη ναύαρχου Σφοδρία να καταλάβει τον Πειραιά αποτυγχάνει. Οι Αθηναίοι είναι πεπεισμένοι πλέον πως είναι απολύτως αναγκαία για την ασφάλεια της πόλης η ανασύσταση της παλιάς ναυτικής συμμαχίας.

Συμμαχία Αθήνας και Θήβας.

Αποτυχημένη εκστρατεία του Ιφικράτη στη Θράκη.

Οι Σπαρτιάτες με αρχηγό τον Αγησίλαο αποτυγχάνουν να καταστρέψουν τα σπουδαία οχυρωματικά έργα των Θηβαίων στην περιοχή του Κιθαιρώνα. Στη συνέχεια καταστρέφουν την ύπαιθρο της Θήβας, αλλά αποφεύγουν να εμπλακούν σε μάχη με τους κατοίκους.

377 π.Χ. Ίδρυση της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας. Οι σύμμαχοι, σύμφωνα με το καταστατικό της, δεσμεύονται όχι μόνο απέναντι στους Αθηναίους αλλά και μεταξύ τους, ενώ είναι όλοι ανεξαιρέτως «ελεύθεροι και αυτόνομοι».

Ο άρχοντας Ναύσικος διενεργεί στην Αθήνα γενική απογραφή ιδιωτικών περιουσιών με σκοπό να τεθεί σε στερεότερες βάσεις ο υπολογισμός των εισφορών. Οι πολίτες με βάση τα αποτελέσματα της απογραφής κατατάσσονται σε νέα τμήματα, τις «συμμορίες».

Νέα εκστρατεία του Αγησίλαου εναντίον της Θήβας, χωρίς σπουδαία αποτελέσματα.

Ο Μαύσωλος σατράπης της Καρίας.

376 π.Χ. Οι Θηβαίοι κατορθώνουν να ανασυστήσουν τη Βοιωτική Ομοσπονδία.

Αποτυχία του βασιλιά της Σπάρτης Κλεόμβροτου να διαβεί τον Κιθαιρώνα και να επιτεθεί εναντίον των Θηβών.

376-375 π.Χ. Ναυτικές επιχειρήσεις του αθηναϊκού στόλου υπό τον Χαβρία στο Αιγαίο - ιδιαίτερα εναντίον της Νάξου- και τον Τιμόθεο στο Ιόνιο εναντίον των Σπαρτιατών και των συμμάχων τους. Νίκη του Τιμόθεου εναντίον του σπαρτιατικού στόλου υπό τον Νικόλοχο κοντά στη Λευκάδα, στην περιοχή Αλύζια της Ακαρνανίας.

374 π.Χ. Κηφισόδοτος ο Πρεσβύτερος, «Ειρήνη».

Οι Αθηναίοι υπογράφουν σημαντική συμμαχία με το βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα Γ΄, αποκομίζοντας ως πρόσθετο κέρδος τη δυνατότητα να προμηθεύονται από την επικράτειά του ξυλεία και ρετσίνι για τα πλοία τους.

Ο Ιάσονας των Φερών κύριος της Θεσσαλίας. Πρώτη προσέγγιση Αθήνας-Σπάρτης.

Οι Σπαρτιάτες με την εκστρατεία τους στην Κέρκυρα παραβιάζουν την ειρήνη με τους Αθηναίους.

Οι Αθηναίοι βοηθούν με εκστρατευτικό σώμα υπό την ηγεσία του Ιφικράτη του Φαρνάβαζου στην αποτυχημένη εκστρατεία εναντίον της Αιγύπτου.

373 π.Χ. Οι Θηβαίοι καταστρέφουν τις Πλαταιές, τελευταίο εμπόδιο πριν συνενώσουν όλη τη Βοιωτία σε ένα ενιαίο κράτος - και όχι σε ομοσπονδία που ήταν πριν. Οι Αθηναίοι, θορυβημένοι από την καταστροφή της παλιάς συμμάχου τους, ακολουθώντας τη συμβουλή του πολιτικού Καλλίστρατου, προσπαθούν να προσεγγίσουν τη Σπάρτη.

Ο Ιάσονας συμμαχεί με τον Αμύντα Γ΄ της Μακεδονίας.

371 π.Χ. Οι Θηβαίοι, οι Ακαρνάνες, οι Ευβοείς και οι Χαλκιδείς εγκαταλείπουν την Αθηναϊκή Συμμαχία.

Στο συνέδριο που γίνεται στη Σπάρτη για την αποκατάσταση της ειρήνης ο βοιωτάρχης Επαμεινώνδας απορρίπτει τις αιτιάσεις των Σπαρτιατών και των Αθηναίων για το ενιαίο βοιωτικό κράτος, η ύπαρξη του οποίου αντίκειται στην Ανταλκίδειο Ειρήνη. Οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες υπογράφουν στις 16 Ιουνίου (14η Σκιροφοριώνος) συνθήκη ειρήνης. Αμέσως μετά οι Σπαρτιάτες υπό το βασιλιά Κλεόμβροτο εισβάλλουν στη Βοιωτία, αλλά ηττώνται κατά κράτος στα Λεύκτρα από τα θηβαϊκά στρατεύματα. Στη διάρκεια της μάχης ο Επαμεινώνδας χρησιμοποιεί για πρώτη φορά την τακτική της «λοξής φάλαγγας».

Στις 6 Ιουλίου οι Θηβαίοι υπό τον Επαμεινώνδα συντρίβουν τους Σπαρτιάτες στην περιοχή των Λεύκτρων Βοιωτίας. Σημαντική συμβολή στη νίκη αυτή είχε ο θηβαϊκός Ιερός Λόχος υπό τον Πελοπίδα, καθώς επίσης και η παράταξη της Λοξής Φάλαγγας των Θηβαίων.

370 π.Χ. Δολοφονείται ο Ιάσονας των Φερών.

Οι Αρκάδες, οι οποίοι επιθυμούν να δημιουργήσουν κράτος παρόμοιο με αυτό της Θήβας, καλούν τον Επαμεινώνδα σε βοήθεια. Αυτός καταφτάνει στην Πελοπόννησο και λεηλατεί την ύπαιθρο της Λακωνίας.

Αρχίζει η σταδιοδρομία του γλύπτη Πραξιτέλη, η οποία θα συνεχιστεί μέχρι το θάνατό του το 330 π.Χ.

369 π.Χ. Οι είλωτες στη Μεσσηνία και τη Λακωνία εξεγείρονται και δημιουργούν ενιαίο μεσσηνιακό κράτος με πρωτεύουσα τη Μεσσήνη.

Οι Αρκάδες με την υποστήριξη του Επαμεινώνδα ιδρύουν αρκαδικό ομοσπονδιακό κράτος με πρωτεύουσα τη Μεγαλόπολη, που δημιουργήθηκε με «συνοικισμό» πολλών μικρών χωριών.

Συμμαχία της Σπάρτης και της Αθήνας εναντίον της Θήβας.

Ο Διονύσιος βοηθά τους Κορίνθιους στον αγώνα τους εναντίον των Θηβαίων. Το ίδιο θα κάνει ένα χρόνο αργότερα με τους Σπαρτιάτες, ενώ οι Αθηναίοι θα τον ανακηρύξουν Αθηναίο πολίτη.

368 π.Χ. Δολοφονείται ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αλέξανδρος Β΄. Επέμβαση του Ιφικράτη.

Οι συνεχείς προσπάθειες των Αθηναίων να καταλάβουν τη στρατηγικής σημασίας πόλη Αμφίπολη αποτυγχάνουν (Ιφικράτης 365 π.Χ., Τιμόθεος 360 π.Χ., Καλλισθένης 362 π.Χ.).

367 π.Χ. Θάνατος του Διονυσίου των Συρακουσών. Τον διαδέχεται ο Διονύσιος ο Νεότερος.

Δεύτερο ταξίδι του Πλάτωνα στις Συρακούσες. Ο φιλόσοφος καλείται από το φίλο του Δίωνα να αναλάβει το ρόλο του πολιτικού και πνευματικού του συμβούλου. Έπειτα από δύο περίπου χρόνια εκδιώκεται μαζί με τον Δίωνα. Ο Αριστοτέλης εισέρχεται στην Ακαδημία του Πλάτωνα.

366 π.Χ. Οι Θηβαίοι κυριεύουν τον Ωρωπό, δημιουργώντας έτσι σοβαρά προβλήματα στους Αθηναίους.

Ισοκράτης, «Αρχίδαμος».

365 π.Χ. Ο Τιμόθεος εξαναγκάζει τη Σάμο και τη Σηστό να προσχωρήσουν στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Αθηναίοι κληρούχοι φτάνουν στη Σάμο.

364 π.Χ. Εκστρατεία και θάνατος του Πελοπίδα στη Θεσσαλία.

363 π.Χ. Ο Τιμόθεος ξανακυριεύει το Βυζάντιο.

362 π.Χ. Ο στρατός των Θηβαίων υπό τον Επαμεινώνδα νικά τους Σπαρτιάτες και τους Αθηναίους στην περιοχή Μαντινεία της Πελοποννήσου. Στη διάρκεια της μάχης φονεύεται και ο ίδιος ο μεγάλος Θηβαίος στρατηγός.

361 π.Χ. Τρίτο ταξίδι του Πλάτωνα στις Συρακούσες. Τον επόμενο χρόνο ο φιλόσοφος επιστρέφει απογοητευμένος στην Αθήνα.

360 π.Χ. Ο βασιλιάς των Οδρυσών Θρακών Κότυς πολιορκεί τη Σηστό.

359 π.Χ. Μετά τη δολοφονία του βασιλιά των Θρακών Κότυ στο θρόνο ανεβαίνει ο γιος του Κερσοβλέπτης, ο οποίος μοιράζεται την εξουσία με τα αδέρφια του Αμόδοκο και Θηρισάδη.

Θάνατος του βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκκα και άνοδος στο θρόνο του ανήλικου Αμύντα με επίτροπο τον Φίλιππο.

Δολοφονία του τυράννου των Φερών Αλεξάνδρου.

358 π.Χ. Έναρξη κατασκευής του Θεάτρου της Επιδαύρου.

Νίκες του Φιλίππου εναντίον των Παιόνων και των Ιλλυριών.

357 π.Χ. Ο Φίλιππος καταλαμβάνει την Αμφίπολη.

Οι Χίοι, οι Κώοι και Ρόδιοι, οργισμένοι από την όλο και πιο αυταρχική συμπεριφορά των Αθηναίων, επαναστατούν ύστερα από υποκίνηση του σατράπη της Καρίας Μαύσωλου. Οι Αθηναίοι ξεκινούν το λεγόμενο Συμμαχικό Πόλεμο, ο οποίος τελειώνει έπειτα από δύο σχεδόν χρόνια με παρέμβαση των Περσών. Οι Αθηναίοι αποδέχονται την αποχώρηση των επαναστατημένων πόλεων από τη συμμαχία.

Οι Αθηναίοι κυριεύουν ξανά τη Χερσόνησο και την Εύβοια.

356 π.Χ. Αρχίζει ο Γ΄ Ιερός Πόλεμος εξαιτίας της άρνησης των Φωκέων να καταβάλουν το πρόστιμο που τους είχαν επιβάλει οι Αμφικτύονες. Οι Φωκείς υπό τον Φιλόμηλο καταλαμβάνουν τους Δελφούς.

Ο Φίλιππος κυριεύει την Πύδνα και την Ποτείδαια και ανακηρύσσεται βασιλιάς της Μακεδονίας με το όνομα Φίλιππος ο Β΄.

Ο Ηρόστρατος πυρπολεί το Αρτεμίσιο της Εφέσου.

Στις 23 Ιουλίου (6η ημέρα του μηνός Εκατομβαιώνα σύμφωνα με το αττικό ημερολόγιο, ή 6η ημέρα του μήνα Λώου, σύμφωνα με το μακεδονικό ημερολόγιο) γεννιέται στην Πέλλα ο διάδοχος του θρόνου της Μακεδονίας, Αλέξανδρος, γιος του βασιλιά Φιλίππου Β΄ και της Ολυμπιάδας.

355 π.Χ. Ισοκράτης, «Περί Ειρήνης».

Τέλος του Συμμαχικού Πολέμου. Η Αθήνα παύει να αποτελεί μεγάλη δύναμη, ικανή να επιβάλλει τη θέλησή της. Ο Μαύσωλος, εκμεταλλευόμενος τη δύσκολη θέση στην οποία είχαν περιέλθει οι Αθηναίοι, καταλαμβάνει τη Χίο, τη Ρόδο και την Κω.

354 π.Χ. Ισοκράτης, «Αεροπαγητικός».

Πρώτοι λόγοι του Δημοσθένη στην Εκκλησία του Δήμου.

Ο Εύβουλος προϊστάμενος του ταμείου των θεωρικών.

Ο Φίλιππος καταλαμβάνει τη Μεθώνη της Πιερίας και εισβάλλει στη Θεσσαλία, όπου συγκρούεται με τις δυνάμεις του στρατηγού των Φωκέων Ονόμαρχου και εξαναγκάζεται να υποχωρήσει.

353 π.Χ. Οι Αθηναίοι συμμαχούν με το βασιλιά της Θράκης Κερσοβλέπτη εναντίον του Φιλίππου.

Νίκη του Φιλίππου εναντίον των δυνάμεων του Ονόμαρχου στο Κρόκιον Πεδίον στη νότια Θεσσαλία και τοποθέτηση μακεδονικής φρουράς στην περιοχή των Παγασών. Η προσπάθειά του να παραβιάσει τις Θερμοπύλες αποτυγχάνει εξαιτίας της παρουσίας ισχυρών αθηναϊκών δυνάμεων.

352 π.Χ. Ο Φίλιππος υποτάσσει τον Κερσοβλέπτη και επεκτείνει την κυριαρχία του μέχρι το Βόσπορο. Λίγο αργότερα καταλαμβάνει τις Θερμοπύλες.

350 π.Χ.(;) Ο Λυσίμαχος από την Ακαρνανία, παιδαγωγός του Αλεξάνδρου, μυεί το διάδοχο του Φιλίππου στα κατορθώματα των ομηρικών ηρώων.

349 π.Χ. Ο Λεωνίδας από την Ήπειρο, συγγενής της Ολυμπιάδας, αναλαμβάνει την ευθύνη της ανατροφής του Αλεξάνδρου. Κάτω από την επίβλεψη του ο Αλέξανδρος διδάσκεται αριθμητική, γεωμετρία και μουσική, ενώ ασχολείται ιδιαίτερα με την ιππασία. Αυτή την περίοδο, όπως αναφέρεται, ο Αλέξανδρος δαμάζει το Βουκεφάλα, ο οποίος γίνεται από τότε το αγαπημένο του άλογο (μέχρι το 324 π.Χ.).

Ο Φίλιππος εισβάλλει στη Χαλκιδική και πολιορκεί την Όλυνθο, τη σύμμαχο των Αθηναίων, ενώ φροντίζει να δημιουργήσει προβλήματα στους Αθηναίους με την αποστασία της Εύβοιας.

Ο Δημοσθένης παρουσιάζεται ως ο ηγέτης της φιλοπόλεμης αντιμακεδονικής μερίδας στην Αθήνα («Ολυνθιακοί»).

348 π.Χ. Ο στρατηγός Φωκίωνας αποτυγχάνει να επαναφέρει την Εύβοια στην αθηναϊκή κυριαρχία.

347 π.Χ. Θάνατος του Πλάτωνα.

348 π.Χ. Ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος, μετά την κατάληψη της Ολύνθου, επεκτείνει σταδιακά την κυριαρχία του σε όλη τη Θράκη. Τα αθηναϊκά στρατεύματα που είχαν σπεύσει να βοηθήσουν την πολιορκούμενη πόλη δεν φτάνουν εγκαίρως.

346 π.Χ. Ο Φίλιππος και οι Αθηναίοι υπογράφουν τη Φιλοκράτειο Ειρήνη (από το όνομα του Αθηναίου διαπραγματευτή). Η ειρήνη έγινε με στόχο τη διατήρηση του υπάρχοντος status quo, γεγονός που σήμαινε οριστική παραίτηση των Αθηναίων από τη διεκδίκηση της Αμφίπολης και έθετε τέρμα στην παρουσία των Αθηναίων στη βόρεια Ελλάδα. Ο Φίλιππος κατάφερε να ηγηθεί της ελληνικής Αμφικτυονίας.

Ισοκράτης, «Φίλιππος».

Δημοσθένης, «Περί Ειρήνης».

343 π.Χ.(;) Ο Φίλιππος επιλέγει τον Αριστοτέλη για δάσκαλο του γιου του. Στους πρόποδες του Βερμίου, στην πόλη Μιέζα, ο Αλέξανδρος μαζί με άλλους νέους, από επιφανείς οικογένειες της Μακεδονίας, διδάσκεται για τρία τουλάχιστον χρόνια φιλοσοφία, φυσικές επιστήμες και ρητορική. Την ίδια περίοδο ο Φίλιππος διδάσκει την πολεμική τέχνη στο διάδοχό του.

Ο Φιλοκράτης καταδικάζεται ερήμην σε θάνατο από αθηναϊκό δικαστήριο για προδοσία, ενώ ο ρήτορας Αισχίνης αθωώνεται με μικρή πλειοψηφία.

342 π.Χ. Το Θέατρο του Διονύσου των Αθηνών αποκτά μαρμάρινα έδρανα -μέχρι τότε ήταν ξύλινα-, την εποχή που ήταν άρχοντας στην πόλη ο Λυκούργος.

Γέννηση του κωμωδιογράφου Μένανδρου.

341 π.Χ. Μετά το θάνατο του βασιλιά Κερσοβλέπτη το βασίλειο της Θράκης ενσωματώνεται στη Μακεδονία.

340 π.Χ. Ο Αλέξανδρος ως αντιβασιλέας της Μακεδονίας αναλαμβάνει για πρώτη φορά την απόλυτη ευθύνη μιας στρατιωτικής επιχείρησης. Καταστέλλει την ανταρσία των Μαίδων στη βόρεια Μακεδονία, καταλαμβάνει την πρωτεύουσα τους και τη μετονομάζει σε Αλεξανδρούπολη.

Συμμαχικό συνέδριο στην Αθήνα αποφασίζει πόλεμο εναντίον του Φιλίππου.

339 π.Χ. Ισοκράτης, «Παναθηναϊκός».

Ο Ξενοκράτης διαδέχεται τον Σπεύσιππο στη διεύθυνση της Ακαδημίας.

Συμμαχία της Αθήνας με τη Θήβα εναντίον του Φιλίππου.

Η Αμφικτιονία των Δελφών καλεί σε βοήθεια τον Φίλιππο για να αντιμετωπίσει τους Λοκρούς.

Ο Φίλιππος αιφνιδιάζει τους Αθηναίους και τους υπόλοιπους Έλληνες καταλαμβάνοντας την Ελάτεια νότια των Θερμοπυλών.

 

Περίοδος του οικουμενικού ελληνικού κράτους και των ελληνιστικών χρόνων

338 π.Χ. Ο Φίλιππος καταλαμβάνει την Άμφισσα.

Ο Αλέξανδρος στη μάχη της Χαιρώνειας προΐσταται στην αριστερή πτέρυγα του μακεδονικού στρατού. Αρχηγός του ιππικού, συντρίβει τον Ιερό Λόχο των Θηβαίων συμβάλλοντας αποφασιστικά στη νίκη του Φιλίππου. Εγκαθίσταται μακεδονική φρουρά στην Καδμεία, ενώ η συνθήκη ειρήνης που υπογράφεται έχει ανέλπιστα επιεικείς όρους για την Αθήνα (Ειρήνη του Δημάδη). Ο Λυκούργος αναλαμβάνει τη διαχείριση των οικονομικών της Αθήνας.

Θάνατος του Ισοκράτη.

337 π.Χ. Ο Αλέξανδρος έρχεται σε σύγκρουση με τον πατέρα του και μαζί με τη μητέρα του Ολυμπιάδα καταφεύγουν στην Ήπειρο.

Κήρυξη πολέμου εναντίον των Περσών από τον Φίλιππο.

336 π.Χ. Ο Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας δολοφονείται. Ο μακεδονικός στρατός εκλέγει ομόφωνα τον Αλέξανδρο βασιλιά.

Το πανελλήνιο Συνέδριο της Κορίνθου τον ανακηρύσσει Ηγεμόνα της Συμμαχίας και Στρατηγό Αυτοκράτορα στην εκστρατεία εναντίον των Περσών.

335 π.Χ. Επιτυχημένη εκστρατεία του Αλεξάνδρου κατά των Τριβαλλών και των Γετών στην περιοχή του Δούναβη. Εκστρατεία εναντίον των Ιλλυριών και των Ταλαντίων.

Στάση των Θηβαίων, η οποία υποκινήθηκε από τον Δημοσθένη και τους Αθηναίους, συντρίβεται από το μακεδονικό στρατό. Η Θήβα εκθεμελιώνεται, ενώ μόνο το σπίτι του ποιητή Πίνδαρου, έπειτα από διαταγή του ίδιου του Αλεξάνδρου, σώζεται. Ο Αλέξανδρος με παρέμβαση του ρήτορα Δημάδη αποφεύγει την επιβολή αντιποίνων στους Αθηναίους, τους υποκινητές της στάσης.

Ο Αριστοτέλης στην Αθήνα.

334 π.Χ. Ο Αλέξανδρος ορίζει ως αντιβασιλέα της Μακεδονίας τον Αντίπατρο και αναχωρεί για τη Μικρά Ασία.

Το Μάιο νικά τα περσικά στρατεύματα στο Γρανικό ποταμό και καταλαμβάνει τη μια μετά την άλλη τις παράλιες πόλεις της Μικράς Ασίας.

Χορηγικό μνημείο του Λυσικράτη στην Αθήνα.

Ο Αριστοτέλης ιδρύει το Λύκειο.

333 π.Χ. Ο Αλέξανδρος μετά την υποταγή της Λυκίας και της Παμφυλίας διαβαίνει τον Ταύρο και ξεχειμωνιάζει στο Γόρδιο.

Τον Ιούλιο φτάνει στην Άγκυρα αφού έχει υποτάξει την Καππαδοκία και την Παφλαγονία.

Ο βασιλιάς της Σπάρτης Άγης Γ΄ στέλνει πρεσβεία στον Πέρση βασιλιά Δαρείο Γ΄.

Το Σεπτέμβριο ο Αλέξανδρος διαβαίνει τις Πύλες της Κιλικίας και καταλαμβάνει την Ταρσό.

Περνώντας μέσα από τα παγωμένα νερά του ποταμού Κύδνου ή Καύνου κρυολογεί σοβαρά.

Το Νοέμβριο συνάπτει αποφασιστική μάχη στην Ισσό της Συρίας και τρέπει τις υπό τον Δαρείο περσικές δυνάμεις σε φυγή. Αιχμαλωτίζεται η οικογένεια του Δαρείου.

332 π.Χ. Ιανουάριος: Ο Αλέξανδρος υποτάσσει όλες τις πόλεις της Φοινίκης εκτός από την Τύρο, την οποία τελικά καταλαμβάνει τον Ιούλιο, έπειτα από πολύμηνη πολιορκία. Κοντά στη Γάζα τραυματίζεται σοβαρά στον ώμο.

Δεκέμβριος: Ο Αλέξανδρος καταλαμβάνει το Πηλούσιο και υποτάσσει το σατράπη της Αιγύπτου Μάλακο.

Επανάσταση των Θρακών καταστέλλεται από το στρατηγό του Αλεξάνδρου Αντίπατρο.

331 π.Χ. Ιδρύεται από τον Αλέξανδρο η Αλεξάνδρεια η εν Αιγύπτω. Ο Ρόδιος αρχιτέκτονας Δεινοκράτης σχεδίασε τη νέα πόλη σε σχήμα μακεδονικής χλαμύδας. Τα περισσότερα από τα δημόσια οικοδομήματά της βρίσκονται στην ανατολική συνοικία, στο Βρύχιον. Δύο μεγάλες λεωφόροι, πλάτους τριάντα μέτρων η καθεμία, τέμνουν την πόλη. Ο Αλέξανδρος επισκέπτεται την όαση του Άμμωνα Δία.

Μάχη στα Άρβυλα και νίκη του Αλεξάνδρου. Ο Αλέξανδρος κυριεύει την πρωτεύουσα του περσικού κράτους, την Περσέπολη, και την παλιά πρωτεύουσα Πασαργάδες.

Ο Άγης Γ΄ αποτυγχάνει να δημιουργήσει αντιμακεδονικό συνασπισμό με τους Αθηναίους.

Εξέγερση της Σπάρτης εναντίον του Αντίπατρου. Μάχη και ήττα των Σπαρτιατών κοντά στη Μεγαλόπολη. Θάνατος του Άγη.

330 π.Χ. Ο Αλέξανδρος καταδιώκει τον Δαρείο, ο οποίος δολοφονείται από το σατράπη Βήσσο. Συνωμοσία του Φιλώτα. Θάνατος του Παρμενίωνα.

Ο Αλέξανδρος ιδρύει την Αλεξάνδρεια την εν Αρείοις (πιθανόν κοντά στη σημερινή πόλη του Αφγανιστάν Χεράτ).

Μεγάλη έλλειψη σιτηρών στην Ελλάδα (σιτοδεία), η οποία θα διαρκέσει για τέσσερα τουλάχιστον χρόνια.

Αποπεράτωση του Θεάτρου της Επιδαύρου.

329 π.Χ. Ο Αλέξανδρος ιδρύει την Αλεξάνδρεια την εν Αραχωσία (σημερινό Κανταχάρ του Αφγανιστάν).

Ο Αλέξανδρος τιμωρεί τον Βήσσο για τη δολοφονία του Δαρείου.

Ο Αλέξανδρος ιδρύει την Αλεξάνδρεια την Εσχάτη ή την παρά τον Ιαξάρτην (πρώην Leninabad του Τατζικιστάν).

328 π.Χ. Φόνος του Κλείτου. Επεισόδιο της «προσκύνησης». Ο Αλέξανδρος επιβάλλει στους Έλληνες να τον προσκυνούν όπως οι Πέρσες.

327 π.Χ. Μάχη κοντά στη θέση Εμβόλιμα στον Ινδικό Καύκασο ανάμεσα στους Μακεδόνες του Αλεξάνδρου και σε πολυάριθμες φυλές Ινδών, οι οποίες υπερασπίζουν το φρούριο του Αόρνου. Αφού με επιχωμάτωση καλύπτεται η μεταξύ του μακεδονικού στρατοπέδου και του φρουρίου χαράδρα, για να διευκολύνονται οι επιθετικές κινήσεις των πολιορκητών, τελικά το φρούριο παραδίδεται.

Ο Αλέξανδρος νυμφεύεται την κόρη του ηγεμόνα της Βακτριανής Ρωξάνη.

Ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης στις θάλασσες του βορρά.

326 π.Χ. Ο Αλέξανδρος ιδρύει την Αλεξάνδρεια την επί του Καυκάσου (σημερινό Hari Kar του Αφγανιστάν).

Ο Αλέξανδρος, μετά τη νίκη του στον ποταμό Υδάσπη κατά του Πώρου, Ινδού βασιλιά, ιδρύει δύο πόλεις: στην αριστερή όχθη του ποταμού τη Νίκαια και στη δεξιά τη Βουκέφαλο. Την επίβλεψη της ανέγερσης είχε ο Κρατερός. Οι δύο πόλεις πολύ γρήγορα χρειάστηκαν επισκευές γιατί δεν άντεξαν τους μουσώνες.

Θάνατος του ρήτορα Λυκούργου.

325 π.Χ. Ο Αλέξανδρος επιστρέφει στην Περσία. Περίπλους του Νεάρχου.

Ο Αλέξανδρος ιδρύει έξι νέες πόλεις με το όνομα Αλεξάνδρεια, την Ωπιανή (σημερινό Begram 40 χλμ. νότια της Καμπούλ), την παρά τον Ινδό (στη συμβολή του ποταμού Αρκεσίνη με τον Ινδό), την εν Σόγδοις (δυτικά του Ινδού), την εν Σωριανοίς (σημερινά Πάταλα της Ινδίας), την εν Ωρείταις (στο Δέλτα του Ινδού) και την εν Καρμανία (κοντά στα στενά του Ορμούζ στον Περσικό Κόλπο).

Ο Λύσιππος σμιλεύει τον «Αποξυόμενον».

324 π.Χ. Ιδρύεται η Αλεξάνδρεια η εν Σουσιανή (ανάμεσα στις εκβολές του Τίγρη και του Ευφράτη).

Γάμοι 80 Μακεδόνων αξιωματικών με Περσίδες πριγκίπισσες στα Σούσα. Ο Αλέξανδρος συνάπτει δεύτερο γάμο με την κόρη του Δαρείου Βαρσίνη. Ανταρσία Μακεδόνων στρατιωτών στην Ώπη. Τελικά συμφιλιώνονται με τον Αλέξανδρο.

Θάνατος του Ηφαιστίωνα.

Ο Αλέξανδρος στα Εκβάτανα προετοιμάζει τον περίπλου της Αραβικής Χερσονήσου.

323 π.Χ. 13 Ιουνίου: Θάνατος του Αλεξάνδρου στη Βαβυλώνα.

Η αναγγελία του θανάτου του Αλεξάνδρου ξεσηκώνει τη φιλοπόλεμη και αντιμακεδονική μερίδα του αθηναϊκού δήμου, η οποία υπερισχύει των συντηρητικών στην Εκκλησία του Δήμου. Οι Αθηναίοι αναθέτουν τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων στον Λεωσθένη. Αυτός καταλαμβάνει τις Θερμοπύλες και αρχίζει την πολιορκία του Αντίπατρου στη Λαμία (Λαμιακός Πόλεμος). Θάνατος του Λεωσθένη έξω από τη Λαμία.

Ο Λεοννάτος, ο οποίος είχε σπεύσει από τη Μικρά Ασία σε βοήθεια του Αντίπατρου, νικιέται από τους συμμάχους στη Θεσσαλία. Θάνατος του Λεοννάτου. Ο στρατός του Λεοννάτου καταφέρνει να ενωθεί με το στρατό του Αντίπατρου.

322 π.Χ. Άνοιξη: Αλλεπάλληλες ήττες των Αθηναίων σε ναυμαχίες πρώτα στην Άβυδο και στη συνέχεια κοντά στην Αμοργό. Η τελευταία ήταν η μεγαλύτερη ναυμαχία που έγινε σε ελληνικά ύδατα μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, μέχρι εκείνη τουλάχιστον την εποχή. Με αυτή «έσβησε για πάντα η ναυτική υπεροχή και μαζί το πολιτικό μεγαλείο των Αθηνών» (Μπέλοχ).

Τα μακεδονικά στρατεύματα υπό την αρχηγία του Κρατερού και του Αντίπατρου συντρίβουν κοντά στην Κρανώνα της Θεσσαλίας τα ενωμένα στρατεύματα Αθηναίων, Αιτωλών και Πελοποννησίων, θέτοντας τέλος στο Λαμιακό Πόλεμο. Στη συνέχεια ο Αντίπατρος εγκαθιστά στην Αθήνα μακεδονική φρουρά και εκτελεί το ρήτορα Υπερείδη. Ο ρήτορας Δημοσθένης αναγκάζεται από «φυγαδοθήρες» του Αντίπατρου να αυτοκτονήσει με δηλητήριο στο Ναό του Ποσειδώνα στον Πόρο.

Ο Αντίπατρος με τον Κρατερό εγκαθιστούν φιλομακεδονικά καθεστώτα στην Πελοπόννησο και στρέφονται εναντίον των Αιτωλών, χωρίς ιδιαίτερη όμως επιτυχία.

322/321 π.Χ. Αρχίζουν οι πρώτες συγκρούσεις ανάμεσα στους επιγόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Ο Περδίκκας αμέσως μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου αναλαμβάνει, χωρίς να πάρει ιδιαίτερο τίτλο, καθήκοντα αντιβασιλέα, επιτροπεύοντας το διανοητικά ανάπηρο Αρριδαίο και τον Αλέξανδρο, γιο του Μ. Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης. Αντιπροσωπεύοντας τη νομιμότητα, ο Περδίκκας επιδιώκει την ενότητα της αυτοκρατορίας. Γρήγορα έρχεται σε ρήξη με τους άλλους στρατηγούς. Έπειτα από μια αποτυχημένη επιχείρηση στην Αίγυπτο δολοφονείται από το στρατηγό του Σέλευκο. Ο δρόμος για τη διάλυση της αυτοκρατορίας είναι πλέον ανοιχτός.

Ο σύμμαχος του Περδίκκα Ευμένης ο Καρδιανός νικά τα στρατεύματα του Κρατερού στη Μικρά Ασία. Θάνατος του Κρατερού.

Συνάντηση στον Τριπαράδεισον της Κοίλης Συρίας των στρατηγών του Αλέξανδρου με σκοπό τη νέα διανομή αξιωμάτων και σατραπειών. Ο πρεσβύτερος όλων Αντίπατρος ανακηρύσσεται αυτοκράτορας επιμελητής, ο Σέλευκος σατράπης Βαβυλώνος, ενώ ο Αντίγονος, του οποίου η εξουσία ενισχύεται, αναλαμβάνει την τιμωρία του Ευμένους, του μόνου που έμεινε πιστός στον όρκο του προς τον Αλέξανδρο.

319 π.Χ. Ο Πτολεμαίος ο Λάγου κυριεύει τη Συρία. Θάνατος του Αντίπατρου. Δημιουργία συνασπισμού εναντίον του διαδόχου του Πολυσπέρχοντα, ο οποίος λίγο αργότερα εκδιώκεται από το θρόνο της Μακεδονίας.

318 π.Χ. Οι Αθηναίοι εκτελούν το στρατηγό Φωκίωνα, αλλά τελικά αναγκάζονται να συνθηκολογήσουν με τον Κάσσανδρο.

317 π.Χ. Ο Δημήτριος ο Φαληρέας εγκαθίσταται στην Αθήνα.

316 π.Χ. Ο Ευμένης ο Καρδιανός, αφού κατορθώνει να αντιμετωπίσει με επιτυχία πολλές επιθέσεις του Αντίγονου στην περιοχή της Βαβυλώνας, παραδίδεται τελικά σε αυτόν από τους αργυράσπιδες (μάχη της Γαβιηνής). Αφού τον εγκαταλείπουν οι Πέρσες σύμμαχοί του με αρχηγό τον Πευκέστα, εκτελείται.

Ο Πτολεμαίος, ο Σέλευκος, ο Κάσσανδρος και ο Λυσίμαχος συνασπίζονται εναντίον του Αντίγονου.

315 π.Χ. Ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος αποσπά τη Συρία από τον Πτολεμαίο, ο οποίος απαντά με την κατάληψη της Κύπρου.

Ο Αντίγονος δημιουργεί το «Κοινόν των Νησιωτών», με το οποίο ενώνονται οι πόλεις των Κυκλάδων. Με την ιδιαίτερα φιλική προς τις ελληνικές πόλεις πολιτική του, ο Αντίγονος προσδοκά οφέλη στην προσπάθειά του να γίνει μόνος κυρίαρχος της αυτοκρατορίας του Μ. Αλεξάνδρου.

312 π.Χ. Ήττα του Δημητρίου, γιου του Αντίγονου, από τα συνασπισμένα στρατεύματα των αντιπάλων του στην περιοχή της Γάζας. Ο Σέλευκος επιστρέφει στη Βαβυλώνα.

311 π.Χ. Ο Αντίγονος συνάπτει ειρήνη με τους αντιπάλους του, με εξαίρεση τον Σέλευκο. Οι τελευταίοι δηλώνουν ότι θα σέβονται την ελευθερία των Ελλήνων, ενώ ο Κάσσανδρος αναγνωρίζεται ως στρατηγός στην Ευρώπη και ως επίτροπος του ανήλικου Αλεξάνδρου, γιου του Μ. Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης.

310 π.Χ. Ο Κάσσανδρος δολοφονεί τον Αλέξανδρο και τη Ρωξάνη. Εκλείπουν, έτσι, οι τελευταίοι κατευθείαν απόγονοι του Αλεξάνδρου.

309 π.Χ. Ο Αντίγονος καταστρέφει τη Βαβυλώνα.

Ο Πτολεμαίος καταλαμβάνει τη Λυκία και την Κω.

Ο Δημήτριος ο Φαληρέας άρχοντας στην Αθήνα.

Ο Σέλευκος καταλαμβάνει οριστικά τη Βαβυλώνα και εκστρατεύει προς την Ινδία.

307 π.Χ. Ο Αντίγονος αποφασίζει να εκδιώξει τις φρουρές του Κάσσανδρου από την Ελλάδα.

Ο γιος του Δημήτριος εκδιώκει τον Δημήτριο τον Φαληρέα από την Αθήνα.

306 π.Χ. Ο στρατηγός του Αλεξάνδρου Λυσίμαχος ανακηρύσσει τον εαυτό του βασιλιά της Θράκης. Μετά το θάνατό του στο θρόνο ανεβαίνει ο Πτολεμαίος ο Κεραυνός.

Λαμπρή νίκη του Δημήτριου κατά του Πτολεμαίου σε ναυμαχία κοντά στη Σαλαμίνα της Κύπρου. Ο Αντίγονος ανακηρύσσεται από το στρατό του βασιλιάς. Το παράδειγμά του σπεύδουν να ακολουθήσουν και οι αντίπαλοί του, οι οποίοι αυτοανακηρύσσονται βασιλείς.

Ο Επίκουρος ιδρύει φιλοσοφική σχολή στην Αθήνα.

305 π.Χ. Αποτυχημένη προσπάθεια του Αντίγονου να πλήξει τον Πτολεμαίο στην ίδια την Αίγυπτο. Προσπάθεια στη συνέχεια του Δημήτριου να καταλάβει τη σύμμαχο του Πτολεμαίου Ρόδο, παρά την πολύμηνη πολιορκία της, αποτυγχάνει.

304 π.Χ. Αγώνας του Δημήτριου του Πολιορκητή στην Ελλάδα κατά του Κάσσανδρου.

302 π.Χ. Συμμαχία ανάμεσα στον Σέλευκο και το βασιλιά Τσαντραγκούπτα της Ινδίας (Σανδρόκοττο).

Νέος συνασπισμός των επιγόνων του Αλεξάνδρου εναντίον του Αντίγονου.

Ο Κάσσανδρος εκδιώκει τον Πύρρο από την Ήπειρο, ο οποίος καταφεύγει στον Δημήτριο.

Ο Ζήνωνας ιδρύει τη Στωική Σχολή στην Αθήνα.

301 π.Χ. Μάχη στην Ιψό, ήττα και θάνατος του Αντίγονου.

300 π.Χ. Ιδρύεται η επί του ποταμού Ορόντου Αντιόχεια.

297 π.Χ. θάνατος του Κάσσανδρου.

Επέμβαση του Πύρρου της Ηπείρου στη Μακεδονία.

296-294 π.Χ. Ο Πτολεμαίος, ο Σέλευκος και ο Λυσίμαχος απογυμνώνουν τον Δημήτριο από τις κτήσεις του στην Ασία.

294 π.Χ. Ο Δημήτριος κατακτά τη Μακεδονία και ανακηρύσσεται βασιλιάς της.

293 π.Χ. Ο Δημήτριος ιδρύει τη Δημητριάδα.

292 π.Χ. Κατασκευάζεται από το γλύπτη Χάρη ο «Κολοσσός» της Ρόδου.

291 π.Χ. Ο Δημήτριος κυριεύει τη Θήβα και στρέφεται εναντίον του Πύρρου και των Αιτωλών.

290 π.Χ. Ίδρυση του Μουσείου της Αλεξάνδρειας.

287-5 π.Χ. Ο Πύρρος και ο Λυσίμαχος διώχνουν τον Δημήτριο από τη Μακεδονία, την οποία μοιράζονται.

Γέννηση του Αρχιμήδη του Συρακούσιου.

283 π.Χ. θάνατος του Δημήτριου του Πολιορκητή. Ο Αντίγονος Γονατάς ανακηρύσσεται βασιλιάς της Μακεδονίας.

282 π.Χ. Ο διοικητής της Περγάμου Φιλέταιρος επαναστατεί εναντίον του Λυσίμαχου.

281 π.Χ. Ο Μιθριδάτης Α΄ ανακηρύσσεται βασιλιάς του Πόντου.

Ο Σέλευκος επιχειρεί να εκστρατεύσει εναντίον της Μακεδονίας αλλά δολοφονείται. Τον διαδέχεται ο Αντίοχος Α΄ ο Σωτήρ.

Ανασύσταση της Αχαϊκής Συμπολιτείας.

280 π.Χ. Νίκη του Πύρρου στην Ηράκλεια εναντίον των Ρωμαίων.

Επανάσταση της Ελλάδας εναντίον του Αντίγονου Γονατά. Ο Πτολεμαίος ο Κεραυνός βασιλιάς της Μακεδονίας.

280-273 π.Χ. Συνεχείς επιδρομές Γαλατών στη Θράκη οδηγούν στη δημιουργία γαλατικού κράτους στην περιοχή.

280-262 π.Χ. Μπροστά από το λιμάνι της Αλεξάνδρειας, πάνω στη νησίδα Φάρος, κατασκευάζεται από τον Σώστρατο τον Κνίδιο ένα ψηλό κτίσμα με σκοπό να διευκολύνει τη ναυσιπλοία, ο γνωστός Φάρος, ένα από τα επτά θαύματα της αρχαιότητας. Ο φανός του Φάρου είναι ορατός από απόσταση 50 χιλιομέτρων.

279 π.Χ. Νίκη του Πύρρου εναντίον των Ρωμαίων στο Αούσκουλο της Ιταλίας.

Ειρήνη και συμμαχία του Αντίοχου Α΄ και του Αντίγονου Γονατά.

Ήττα και θάνατος του Πτολεμαίου Κεραυνού από τους Γαλάτες του Βρέννου.

Οι Γαλάτες αναγκάζονται να υποχωρήσουν προς τα βόρεια μετά την αποτυχία τους να καταλάβουν τους Δελφούς.

278/77 π.Χ. Οι Γαλάτες εισβάλλουν στη Μικρά Ασία.

Ο Πύρρος κατακτά τη Σικελία.

Νίκη του Αντίγονου Γονατά στην περιοχή της Λυσιμαχείας εναντίον των Γαλατών.

275 π.Χ. Ήττα του Πύρρου από τους Ρωμαίους στο Βενεβέντο. Λίγο αργότερα ο Πύρρος εγκαταλείπει την Ιταλία.

274-271 π.Χ. Πρώτος Συριακός Πόλεμος. Ο Πτολεμαίος Β΄ μετά τη νίκη του επί του Αντίοχου Α΄ κατορθώνει να διατηρήσει την Κοίλη Συρία και να καταλάβει την Κιλικία.

272 π.Χ. Θάνατος του Πύρρου. Ο Αντίγονος Γονατάς επιβάλλει και πάλι την κυριαρχία του στην Ελλάδα.

267/266-261 π.Χ. Συμμαχία της Πελοποννήσου, της Αθήνας και της Αιγύπτου, η οποία στρέφεται εναντίον του βασιλιά της Μακεδονίας Αντίγονου. Οι Αθηναίοι κηρύττουν τον πόλεμο εναντίον του Αντίγονου με ψήφισμα έπειτα από πρόταση του Χρεμωνίδη (Χρεμωνίδειος Πόλεμος).

265 π.Χ. Τα στρατεύματα των Αθηναίων και των Πελοποννησίων ηττώνται στην περιοχή της Κορίνθου από τα στρατεύματα του Αντίγονου. Στη μάχη φονεύεται ο βασιλιάς της Σπάρτης Αρεύς Β΄.

Διάλυση της Πελοποννησιακής Συμμαχίας.

263 π.Χ. Η Αθήνα συνθηκολογεί με τον Αντίγονο της Μακεδονίας. Μακεδονική φρουρά εγκαθίσταται στο Μουσείον και στον Πειραιά.

261 π.Χ. Μεγάλη νίκη του Αντίγονου σε ναυμαχία στην περιοχή της Κω. Το Κοινόν των Νησιωτών γίνεται προτεκτοράτο του Αντίγονου.

260-253 π.Χ. Δεύτερος Συριακός Πόλεμος. Ο Πτολεμαίος ο Φιλάδελφος στρέφεται εναντίον του Αντίοχου Β΄ Θεού και του συμμάχου του Αντίγονου. Στον πόλεμο αυτό ο Πτολεμαίος, παρά τις αρχικές του απώλειες, κυρίως ασιατικών κτήσεων, κατορθώνει να συνάψει μια σχεδόν ανέλπιστα ευνοϊκή συνθήκη με τον Αντίοχο. Αυτό του επιτρέπει να συνεχίσει τον πόλεμο εναντίον του Αντίγονου.

255 π.Χ. Η Αθήνα αποκτά και πάλι την αυτονομία της.

254 π.Χ. Οι Ρωμαίοι καταλαμβάνουν το Πάνορμον (Παλέρμο), συνεχίζοντας την προς νότο επέκταση της κυριαρχίας τους.

246-241 π.Χ. Τρίτος Συριακός Πόλεμος. Μετά το θάνατο του Αντίοχου Β΄ δολοφονείται η σύζυγός του Βερενίκη, κόρη του Πτολεμαίου Β΄ και αδερφή του νέου βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίου Γ΄ του Ευεργέτη. Ο Πτολεμαίος αντιδρώντας εισβάλλει στη Συρία και σε εκπληκτικά σύντομο χρονικό διάστημα καταλαμβάνει ένα μεγάλο τμήμα της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών.

245 π.Χ. Η Αιτωλική Συμπολιτεία νικά τους Βοιωτούς στη Χαιρώνεια.

Πρώτη στρατηγία του Άρατου.

243 π.Χ. Συμμαχία του Αντίγονου Γονατά και των Αιτωλών.

Ο Άρατος καταλαμβάνει τον Ακροκόρινθο.

242 π.Χ. Προσπάθεια του Άγη Δ΄ στη Σπάρτη για κοινωνική μεταρρύθμιση αποτυγχάνει.

241 π.Χ. Ο Άτταλος Α΄ διαδέχεται τον Ευμένη Α΄ της Περγάμου.

239 π.Χ. Ο Δημήτριος Β΄ διαδέχεται τον Αντίγονο Γονατά στο θρόνο της Μακεδονίας.

237 π.Χ. Ο Κλεομένης Γ΄ γίνεται βασιλιάς της Σπάρτης.

236 π.Χ. Ο Άτταλος Α΄ ανακηρύσσεται βασιλιάς της Περγάμου.

229 π.Χ. Ο Αντίγονος ο Δώσων διαδέχεται τον Δημήτριο Β΄ στο θρόνο της Μακεδονίας. Η Αθήνα απελευθερώνεται από τη μακεδονική φρουρά.

Η Αιτωλική Συμπολιτεία διευρύνει τα όριά της.

228 π.Χ. Πόλεμος ανάμεσα στη Σπάρτη και τους Αχαιούς.

227 π.Χ. Επαναστατικές μεταρρυθμίσεις του Κλεομένη Γ΄ στη Σπάρτη. Σημαντικές επιτυχίες του εναντίον των Αχαιών.

225 π.Χ. Συμμαχία του Αντίγονου της Μακεδονίας με τους Αχαιούς.

222 π.Χ. Ήττα του Κλεομένη από τον Αντίγονο Δώσωνα και τους συμμάχους του στη μάχη της Σελλάσιας. Ο Αντίγονος καταλαμβάνει τη Σπάρτη.

221 π.Χ. Ο Φίλιππος Ε΄ βασιλιάς της Μακεδονίας.

220-217 π.Χ. Πόλεμος ανάμεσα στον Φίλιππο Ε΄ και τους Αιτωλούς (Συμμαχικός Πόλεμος).

Αλλεπάλληλες νίκες του Φιλίππου. Λεηλασία του Θέρμου.

217 π.Χ. Η ειρήνη της Ναυπάκτου θέτει τέλος στο Συμμαχικό Πόλεμο.

Ο Αιτωλός Αγέλαος σε συνεδρίαση του Κοινού των Αιτωλών επισημαίνει ότι πρέπει να προσέξουν οι Έλληνες τα «εξ Εσπερίας νέφη», σαφή υποδήλωση του ρωμαϊκού κινδύνου.

216 π.Χ. Εκστρατεία του Φιλίππου Ε΄ στην Αδριατική.

215 π.Χ. Συμμαχία Φιλίππου Ε΄ και Αννίβα. Α΄ Μακεδονικός Πόλεμος.

Ο Βαλέριος Λαιβίνιος υποχρεώνει τον Φίλιππο να λύσει την πολιορκία της Απολλωνίας. Ο Φίλιππος στρέφεται εναντίον της Μεσσήνης της Σικελίας.

213 π.Χ. Θάνατος του Άρατου.

Οι Θράκες εκδιώκουν τους Γαλάτες από την περιοχή.

212 π.Χ. Θάνατος του Αρχιμήδη.

211 π.Χ. Οι Ρωμαίοι και οι Αιτωλοί συμμαχούν εναντίον του Φιλίππου.

210 π.Χ. Ο Ατταλος αγοράζει την Αίγινα από τους Αιτωλούς.

Η Σικελία γίνεται ρωμαϊκή επαρχία.

209 π.Χ. Συνασπισμός εναντίον του Φιλίππου.

208 π.Χ. Οι Θράκες αποδέχονται την επικυριαρχία του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Ε΄.

Πρώτη στρατηγία του Φιλοποίμενα.

207 π.Χ. Ο Φίλιππος καταστρέφει το Θέρμο.

206 π.Χ. Οι Αιτωλοί συνάπτουν συνθήκη με τον Φίλιππο.

205 π.Χ. Επιστροφή του Αντίοχου Γ΄ από την εκστρατεία του στην Ανατολή.

202-201 π.Χ. Εκστρατεία του Φιλίππου Ε΄ στην Ασία.

Πόλεμος ανάμεσα στη Σπάρτη και την Αχαϊκή Συμπολιτεία.

200 π.Χ. Η Ρώμη κηρύσσει πόλεμο εναντίον του Φιλίππου Ε΄. Β΄ Μακεδονικός Πόλεμος. Η Ρόδος, η Πέργαμος, η Αιτωλική και η Αχαϊκή Συμπολιτεία συμμαχούν με τους Ρωμαίους.

197 π.Χ. Ηττα του Φιλίππου Ε΄ από τους Ρωμαίους (Τίτος Κουίντος Φλαμινίνος) στην περιοχή Κυνός Κεφαλαί.

196 π.Χ. Ο Φλαμινίνος διακηρύσσει την ελευθερία των ελληνικών πόλεων στη διάρκεια των Ισθμίων εκείνης της χρονιάς και οι Έλληνες ξεσπούν σε ενθουσιώδεις εκδηλώσεις!

194 π.Χ. Οι Ρωμαίοι εκκενώνουν την Ελλάδα.

192-188 π.Χ. Συριακός Πόλεμος. Ο Αντίοχος Γ΄ ο Μέγας εκστρατεύει στην Ελλάδα για να ενισχύσει τους συμμάχους του Αιτωλούς. Ήττα από τους Ρωμαίους στις Θερμοπύλες (191 π.Χ.).

189 π.Χ. Ήττα του Αντίοχου από τους Ρωμαίους υπό τον Σκιπίωνα τον Αφρικανό στη Μαγνησία της Μ. Ασίας.

188 π.Χ. Ειρήνη της Απάμειας. Ο Αντίοχος αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη δυτικά του Ταύρου Μικρά Ασία. Η Ρώμη παραχωρεί τα περισσότερα εδάφη στην πιστή σύμμαχό της Πέργαμο.

Ο Φιλοποίμενας και η Αχαϊκή Συμπολιτεία υποτάσσουν τη Σπάρτη.

183 π.Χ. Οι Θρακικές πόλεις παραχωρούνται στο σύμμαχο των Ρωμαίων βασιλιά της Περγάμου Ευμένη.

Θάνατος του Φιλοποίμενα.

179 π.Χ. Ο βασιλιάς της Θράκης Κότυς Β΄ συμμαχεί εναντίον των Ρωμαίων με το νέο βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα.

172 π.Χ. Αρχίζει πόλεμος ανάμεσα στους Ρωμαίους και τον Περσέα της Μακεδονίας.

170 π.Χ. Στην Αθήνα κατασκευάζεται η Στοά του Ευμένους.

169 π.Χ. Ο Περσέας χάνει τα Τέμπη.

Οι Ρωμαίοι εισέρχονται στη Μακεδονία.

168 π.Χ. Μάχη της Πύδνας. Ήττα του Περσέα από τις ρωμαϊκές λεγεώνες του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου. Η Μακεδονία διαιρείται σε τέσσερα ανεξάρτητα μεταξύ τους κράτη. Οι ύποπτοι για αντιρωμαϊκά αισθήματα Έλληνες τιμωρούνται αυστηρά. Η ρωμαϊκή νίκη στην Πύδνα κρίνει την παγκόσμια κυριαρχία της Ρώμης.

Ο Αντίοχος Δ΄ αναγκάζεται από τους Ρωμαίους να εγκαταλείψει την Αίγυπτο.

167 π.Χ. Σκληρά μέτρα του Αντίοχου εναντίον των Εβραίων.

Η Ρώμη παραχωρεί στην Αθήνα το λιμάνι της Δήλου, πλήττοντας έτσι καίρια τα εμπορικά συμφέροντα της Ρόδου.

166 π.Χ. Ο Ιούδας Μακκαβαίος αρχηγός των Εβραίων επαναστατών.

164 π.Χ. Ο Αντίοχος επιτρέπει στους Εβραίους την ελεύθερη άσκηση των θρησκευτικών τους καθηκόντων.

149 π.Χ. Η Σπάρτη αποχωρεί από την Αχαϊκή Συμπολιτεία. Ο Δίαιος παρακινεί σε πόλεμο τη συμπολιτεία εναντίον της Σπάρτης.

149/148 π.Χ. Εξέγερση του Ανδρίσκου στη Μακεδονία και ήττα του από τον Καικίλιο Μέτελλο. Η Μακεδονία γίνεται ρωμαϊκή επαρχία.

147 π.Χ. Επανάσταση των Αχαιών εναντίον της Ρώμης.

Ήττα του Κριτόλαου στρατηγού της Αχαϊκής Συμπολιτείας στη Σκάρφεια της Λοκρίδας από τον ύπατο Καικίλιο Μέτελλο. Η κεντρική Ελλάδα καταλαμβάνεται από τους Ρωμαίους.

146 π.Χ. Ήττα της Αχαϊκής Συμπολιτείας (Δίαιος) στη Λευκόπετρα της Κορίνθου από τους Ρωμαίους (Μόμμιος). Καταστροφή της Κορίνθου από τους Ρωμαίους. Η νότια Ελλάδα (Αχαΐα) υπάγεται ως επαρχία στον ανθύπατο της Μακεδονίας.

Εδώ τελειώνει η Ελλάδα και αρχίζει η Ρωμαιοκρατία και στη συνέχεια η Τουρκοκρατία. Η Ελλάδα θα αναστηθεί ξανά μετά από περίπου 2000 χρόνια με την επανάσταση του 1821! Τα σκοτεινά σύννεφα της περιόδου αυτής δεν έχουν ακόμα διαλυθεί!

 

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΡΩΜΑΙΚΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

145 π.Χ. Ο Πτολεμαίος Η΄ ο Φύσκωνας διώχνει από την Αλεξάνδρεια τους λόγιους, με αποτέλεσμα να αρχίσει να παρακμάζει η αλεξανδρινή επιστήμη.

Ο ιστορικός Πολύβιος επιστρέφει στην Ελλάδα.

Αναρχία στο βασίλειο των Σελευκιδών.

Κατασκευάζεται στην Αθήνα η Στοά του Αττάλου Β΄.

144 π.Χ. Ο Απολλόδωρος Ασκληπιάδου, Αθηναίος, συγγράφει τα «Χρονικά».

140 π.Χ. Ο Μιθριδάτης Α΄ κατακτά τη Μεσοποταμία.

138 π.Χ. Ο Άτταλος Γ΄ διαδέχεται στο θρόνο της Περγάμου τον Άτταλο Β΄.

135 π.Χ. Οι Σκορδίσκοι εισβάλλουν στη Θράκη.

Γεννιέται ο ιστορικός και στωικός φιλόσοφος Ποσειδώνιος στην Απάμεια της Συρίας.

133 π.Χ. Πεθαίνει ο βασιλιάς της Περγάμου Άτταλος Γ΄, ο οποίος κληροδοτεί το κράτος του στη Ρωμαϊκή Σύγκλητο.

131 π.Χ. Ο Πτολεμαίος Η΄ ο Φύσκωνας εκδιώκεται από την Αλεξάνδρεια. Η Κλεοπάτρα Β΄ παραμένει βασίλισσα.

130 π.Χ. Ο Αγαθαρχίδης ο Κνίδιος περιπλέει την Ερυθρά Θάλασσα, της οποίας κάνει λεπτομερή περιγραφή.

Πεθαίνει ο Αντίοχος ο Σιδήτης στον πόλεμο εναντίον των Πάρθων. Το βασίλειο των Σελευκιδών καταρρέει.

129 π.Χ. Η Μικρά Ασία γίνεται ρωμαϊκή επαρχία.

Ο Πτολεμαίος ο Φύσκωνας επιστρέφει στην Αλεξάνδρεια, χωρίς όμως να τερματιστεί ο εμφύλιος πόλεμος.

Πεθαίνει ο φιλόσοφος Καρνεάδης ο Κυρρηναίος.

Ο αστρονόμος Ίππαρχος προσδιορίζει τη μετάπτωση των ισημεριών.

123 π.Χ. Ο Μιθριδάτης Β΄ ο Μέγας ανακηρύσσεται βασιλιάς των Πάρθων.

Ο Γάιος Γράκχος επιβάλλει τη φορολογία της δεκάτης στην Ασία, την οποία φροντίζει να εκμισθώσει σε δημοσιώνες.

121 π.Χ. Ο Μιθριδάτης Ε΄, ο βασιλιάς του Πόντου, δολοφονείται.

120 π.Χ. Ο Μιθριδάτης ΣΤ΄ ο Ευπάτωρ ανακηρύσσεται βασιλιάς του Πόντου.

Ο Ίππαλος ο Κυβερνήτης πλέει προς την Ινδία διαμέσου της ανοιχτής θάλασσας, εκμεταλλευόμενος την πορεία του νοτιοδυτικού ινδικού ανέμου (μουσώνες).

119 π.Χ. Ο Εύδοξος ο Κυζικηνός πραγματοποιεί το πρώτο από τα ταξίδια του στην Ινδία.

118 π.Χ. Πεθαίνει ο ιστορικός Πολύβιος.

Ο Πτολεμαίος ο Φύσκωνας συμφιλιώνεται τελικά με την Κλεοπάτρα Β΄. Αποκαθίσταται η τάξη στο αιγυπτιακό κράτος.

116 π.Χ. Πεθαίνει ο Πτολεμαίος Η΄ ο Φύσκωνας. Νέος βασιλιάς ο Πτολεμαίος Θ΄ ο Λαθύρου.

Η Κλεοπάτρα Γ΄ παίρνει την εξουσία.

114 π.Χ. Οι Σκορδίσκοι εισβάλλουν στη νότια Ελλάδα και λεηλατούν τους Δελφούς.

111 π.Χ. Δεύτερο ταξίδι του Εύδοξου του Κυζικηνού στην Ινδία.

110-108 π.Χ. Οι Ρωμαίοι εκστρατεύουν στη Θράκη.

110 π.Χ. Πεθαίνει ο στωικός φιλόσοφος Παναίτιος ο Ρόδιος.

Ο Μιθριδάτης ΣΤ΄ ο Ευπάτωρ εκστρατεύει στην Κριμαία εναντίον του ηγεμόνα των Σκύθων Σκίλουρου και ανακηρύσσεται βασιλιάς του Κιμμερίου Βοσπόρου.

107 π.Χ. Εγκαταλείπει την Αίγυπτο ο Πτολεμαίος ο Λαθύρου. Νέος βασιλιάς ο Πτολεμαίος Ι΄ ο Αλέξανδρος Α΄.

Ο Μιθριδάτης ΣΤ΄ και ο Νικομήδης της Βιθυνίας μοιράζονται την Παφλαγονία.

106 π.Χ. Γεννιέται ο Κικέρωνας.

104 π.Χ. Σοβαρές ταραχές στην Αθήνα με τους δούλους.

102 π.Χ. Ολιγαρχική μεταρρύθμιση στην Αθήνα.

Ο Νικομήδης Γ΄ εκδιώκεται από τον Μιθριδάτη ΣΤ΄ από την Καππαδοκία και προσαρτά τη χώρα.

101 π.Χ. Πεθαίνει η Κλεοπάτρα Γ΄. Ο Πτολεμαίος παραμένει μόνος βασιλιάς.

Γεννιέται ο Ιούλιος Καίσαρας.

96 π.Χ. Ο Πτολεμαίος ο Απίωνας κληροδοτεί την Κυρήνη στη Ρωμαϊκή Σύγκλητο.

95 π.Χ. Η Ρωμαϊκή Σύγκλητος υποχρεώνει τον Μιθριδάτη ΣΤ΄ να εγκαταλείψει την Καππαδοκία και την Παφλαγονία.

94 π.Χ. Πεθαίνει ο Νικομήδης Γ΄, ο βασιλιάς της Βιθυνίας. Ανταγωνισμός ανάμεσα στους γιους του για το θρόνο.

93 π.Χ. Ο Τιγράνης, γαμπρός του Μιθριδάτη, εκδιώκει τον Αριοβαρζάνη, ο οποίος είναι φίλος των Ρωμαίων, από την Καππαδοκία.

92 π.Χ. Ο Σύλλας αποκαθιστά τον Αριοβαρζάνη στην Καππαδοκία.

90 π.Χ. Ο ανδριαντοποιός Πασιτέλης από τη Μεγάλη Ελλάδα εγκαθίσταται στη Ρώμη.

Γεννιέται ο ιστορικός Διόδωρος ο Σικελιώτης.

Ο Μιθριδάτης ΣΤ΄ επεμβαίνει στη Βιθυνία.

89 π.Χ. Επανάσταση στην Ελλάδα έπειτα από παρακίνηση του Μιθριδάτη.

Αποστέλλεται από τη Σύγκλητο στη Βιθυνία ο Μάνλιος Ακύλιος για να αποκαταστήσει την τάξη.

88 π.Χ. Πόλεμος ανάμεσα στον Μιθριδάτη ΣΤ΄ και τη Ρώμη.

Έπειτα από διαταγή του Μιθριδάτη σκοτώνονται όλοι οι Ρωμαίοι και οι Ιταλοί που κατοικούν στη Μικρά Ασία και τη Δήλο.

Πεθαίνει ο Πτολεμαίος Γ΄.

Ο Πτολεμαίος ο Λαθύρου ανακτά την εξουσία.

Οι Ναβαταίοι εισβάλλουν στη Συρία των Σελευκιδών.

Οι Ρωμαίοι πολιορκούν τη Ρόδο.

Οι Αθηναίοι επαναστατούν εναντίον της Ρώμης.

87 π.Χ. Ο Σύλλας φτάνει στην Ελλάδα και αρχίζει να πολιορκεί την Αθήνα.

86 π.Χ. Λεηλασία και καταστροφή των Αθηνών από τον Σύλλα.

Μάχες στη Χαιρώνεια και τον Ορχομενό.

Ο Λεύκιος Βαλέριος Φλάκκος και ο Γάιος Φλάβιος Φιμβρίας φτάνουν στη Μικρά Ασία.

Καταλαμβάνεται η Πέργαμος.

Ο Τιγράνης της Αρμενίας καταλαμβάνει την Ατροπατηνή και την Οσροηνή.

85 π.Χ. Συνθήκη του Δαρδάνου ανάμεσα στους Ρωμαίους και τον Μιθριδάτη τερματίζει τον Α΄ Μιθριδατικό Πόλεμο.

84 π.Χ. Οι Ναβαταίοι κυριεύουν τη Δαμασκό.

83 π.Χ. Ο Τιγράνης καταλαμβάνει την Κιλικία και τη βόρεια Συρία.

81 π.Χ. Αρχίζει ο Β΄ Μιθριδατικός Πόλεμος.

Πεθαίνει ο Πτολεμαίος Λάθυρος.

Νέος βασιλιάς ο Πτολεμαίος ο Αυλητής.

76 π.Χ. Οι Ρωμαίοι υποτάσσουν την Κρήτη.

75 π.Χ. Ακμή του ζωγράφου Τιμομάχου του Βυζαντίου.

74 π.Χ. Ο Μιθριδάτης εισβάλλει στη Βιθυνία και την Καππαδοκία μετά το θάνατο του Νικομήδη Δ΄. Μάχες στη Χαλκηδόνα και την Κύζικο. Ο Λούκουλος ανακτά τη Βιθυνία.

73 π.Χ. Επανάσταση των δούλων υπό τον Σπάρτακο.

72 π.Χ. Ο Λούκουλος φτάνει στον Πόντο. Μάχη της Κάβειρας.

Οι Ρωμαίοι κατακτούν τις πόλεις της ανατολικής ακτής του Εύξεινου Πόντου.

Ο Σπάρτακος λεηλατεί την Ιταλία.

Ήττα του Κράσσου που στέλνεται εναντίον του.

71 π.Χ. Ο Μιθριδάτης διαφεύγει στην Αρμενία.

Ο Λούκουλος καταλαμβάνει την Αμισό και την Ηράκλεια.

Ο Πομπήιος και ο Κράσσος συντρίβουν τους δούλους του Σπάρτακου.

70 π.Χ. Οι Ρωμαίοι καταλαμβάνουν τη Σινώπη. Ο Τιγράνης αρνείται να παραδώσει τον Μιθριδάτη. 69 π.Χ. Ο Λούκουλος κυριεύει την Αρμενία και καταλαμβάνει τα Τιγρανόκερτα.

Συνεχείς πειρατικές επιδρομές σε όλη την κεντρική και την ανατολική Μεσόγειο.

68 π.Χ. Ο στρατός του Λούκουλου επαναστατεί. Ο Μιθριδάτης βρίσκει την ευκαιρία και καταλαμβάνει και πάλι τον Πόντο.

67 π.Χ. Ο Πομπήιος καταστέλλει την πειρατεία.

Η Κρήτη μαζί με την Κυρηναϊκή οργανώνονται σε ρωμαϊκή επαρχία.

66 π.Χ. Ο Πομπήιος φτάνει στην Αρμενία.

65 π.Χ. Ο Πομπήιος φτάνει στον Καύκασο.

64 π.Χ. Ο Πομπήιος καταλαμβάνει τη Συρία. Διαλύεται το κράτος των Σελευκιδών.

63 π.Χ. Η Συρία γίνεται ρωμαϊκή επαρχία.

Πεθαίνει ο Μιθριδάτης ο Ευπάτωρ. Ο γιος του Φαρνάκης ανακηρύσσεται βασιλιάς του Κιμμερίου Βοσπόρου.

60 π.Χ. Ο Πομπήιος, ο Καίσαρας και ο Κράσσος σχηματίζουν την πρώτη τριανδρία.

59 π.Χ. Ο Πτολεμαίος Αυλητής αναγνωρίζεται βασιλιάς της Αιγύπτου.

58 π.Χ. Ο Κάτωνας της Ουτίκης καταλαμβάνει την Κύπρο.

Εξέγερση στην Αλεξάνδρεια. Ο Πτολεμαίος ο Αυλητής καταφεύγει στη Ρώμη.

57 π.Χ. Εξέγερση της Ιουδαίας εναντίον της Ρώμης.

56 π.Χ. Ο ανθύπατος της Συρίας Γαβίνιος επεμβαίνει στην Αίγυπτο. Παλινόρθωση του Πτολεμαίου Αυλητή στο θρόνο.

55 π.Χ. Ο Βουρεβίστας καταστρέφει τις ελληνικές πόλεις του Εύξεινου Πόντου.

54 π.Χ. Ο Κράσσος εισβάλλει στη Μακεδονία.

51 π.Χ. Πεθαίνει ο Πτολεμαίος Αυλητής. Η Κλεοπάτρα Ζ΄ γίνεται βασίλισσα.

50 π.Χ. Ο Ερμαίος ιδρύει ελληνικό βασίλειο στην Πενταποταμία (Πουντζάπ).

49 π.Χ. Ο Καίσαρας επιβάλλει δικτατορία.

48 π.Χ. Μάχη και νίκη του Καίσαρα επί του Πομπήιου στα Φάρσαλα. Φυγή και θάνατος του Πομπήιου στην Αίγυπτο. Εξέγερση της Αιγύπτου εναντίον του Καίσαρα. Καίγεται η Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας.

47 π.Χ. Νίκες του Καίσαρα εναντίον των Αλεξανδρινών και του Φαρνάκη, βασιλιά του Κιμμερίου Βοσπόρου.

44 π.Χ. Ο Καίσαρας αποφασίζει την ανοικοδόμηση της Κορίνθου.

Δολοφονείται ο Καίσαρας.

43 π.Χ. Βιαιότητες του Βρούτου και του Κάσσιου στην Ανατολή.

Πεθαίνει ο Κικέρωνας.

42 π.Χ. Μάχη των Φιλίππων. Νίκη του Οκταβιανού και του Αντώνιου κατά του Βρούτου και του Κάσσιου.

41 π.Χ. Συνάντηση του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας.

39 π.Χ. Ο Ηρώδης γίνεται βασιλιάς της Ιουδαίας.

37 π.Χ. Ο Ηρώδης παίρνει ως σύζυγό του την Κλεοπάτρα.

36 π.Χ. Εκστρατεία του Αντώνιου των Πάρθων.

35 π.Χ. Ρήξη ανάμεσα στον Αντώνιο και τον Οκταβιανό.

34 π.Χ. Ο Αντώνιος μοιράζει την Ανατολή στην Κλεοπάτρα και τα παιδιά της.

33 π.Χ. Εκστρατεία του Αντώνιου στην Αρμενία.

Οι Ρωμαίοι κυριεύουν ολόκληρη τη βόρεια Αφρική.

32 π.Χ. Ο Αντώνιος διώχνει την Οκταβία.

Ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα στην Ελλάδα. Ο Οκταβιανός κηρύσσει τον πόλεμο εναντίον της Κλεοπάτρας.

31 π.Χ. Ο Αγρίππας αιφνιδιάζει τη Μεθώνη. Ο Οκταβιανός στην Ήπειρο. Ήττα του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας στο Άκτιο.

30 π.Χ. Ιδρύεται η Νικόπολη από τον Οκταβιανό.

Ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσέας έρχεται στη Ρώμη.

29 π.Χ. Ο Οκταβιανός εγκρίνει την ανέγερση ναού προς τιμήν της Ρώμης στην Πέργαμο και τη Νικομήδεια. Γενική παραγραφή των χρεών στην Ελλάδα.

27 π.Χ. Ο Οκταβιανός παίρνει τον τίτλο του αυγούστου.

21 π.Χ. Ο Αύγουστος επισκέπτεται τη Σπάρτη.

19 π.Χ. Ο Αύγουστος επισκέπτεται τη Σάμο και κηρύσσει την αυτονομία του νησιού.

15 π.Χ. Κατασκευάζεται το Ωδείο του Αγρίππα στην Αγορά των Αθηνών.

13 π.Χ. Ο Καρπούνιος Πίσωνας καταπνίγει επανάσταση στη Θράκη.

4 π.Χ. Γέννηση του Χριστού (πιθανή χρονολόγηση). Θάνατος του Ηρώδη του Μεγάλου. Το βασίλειό του μοιράζεται στους γιους του.
------------------

1 μ.Χ. Αρχή της χριστιανικής χρονολόγησης σύμφωνα με το μοναχό Διονύσιο.

14 μ.Χ. Πεθαίνει ο Αύγουστος. Νέος αυτοκράτορας ανακηρύσσεται ο Τιβέριος.

17 μ.Χ. Προσάρτηση της Καππαδοκίας και της Κομμαγηνής.

18 μ.Χ. Ο Γερμανικός επισκέπτεται την Ελλάδα.

25 μ.Χ. Μαρτύριο του αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή.

25. Πεθαίνει ο γεωγράφος Στράβωνας.

33. Παραδοσιακή χρονολογία για το θάνατο του Ιησού Χριστού. Ο απόστολος Παύλος ασπάζεται το χριστιανισμό.

37. Πεθαίνει ο Τιβέριος. Τον διαδέχεται ο Καλιγούλας, ο οποίος λατρεύεται ως θεός από τους Έλληνες. Οι Ρωμαίοι αρπάζουν και μεταφέρουν στη Ρώμη ελληνικά αγάλματα.

41. Δολοφονείται ο Καλιγούλας από τους πραιτωριανούς. Νέος αυτοκράτορας ο Κλαύδιος.

Ρυθμίζει τις διαφορές των Ελλήνων και των Εβραίων στην Αλεξάνδρεια.

44. Η Μακεδονία και η Αχαΐα ονομάζονται συγκλητικές επαρχίες.

46. Μετά το θάνατο του βασιλιά της Θράκης Ροιμητάλκη Γ΄ η Θράκη παύει να αποτελεί ανεξάρτητο κράτος και γίνεται ρωμαϊκή επαρχία με πρωτεύουσα την Πέρινθο.

47-48. Πρώτη περιοδεία του αποστόλου Παύλου: επισκέπτεται την Κύπρο, την Πέργη της Παμφυλίας, την Αντιόχεια της Πισιδίας, το Ικόνιο, τη Λύστρα και τη Νέρβη της Ν. Γαλατίας.

49-51. Δεύτερη περιοδεία του αποστόλου Παύλου. Επισκέπτεται τη Λυκαονία, τη Φρυγία, την Τρωάδα, τη Μακεδονία και την Αθήνα. Στους Φιλίππους ιδρύεται η πρώτη εκκλησία σε ευρωπαϊκό έδαφος.

51-52. Ο Γάλλος γίνεται ανθύπατος της Αχαΐας.

52. Ο απόστολος Παύλος στην Κόρινθο.

52-56. Τρίτη περιοδεία του αποστόλου Παύλου. Με ορμητήριο την Έφεσο επισκέπτεται τη Μικρά Ασία και την Ελλάδα.

62-64. Τέταρτη περιοδεία του αποστόλου Παύλου. Επισκέπτεται κυρίως τη Δύση αλλά και την Ανατολή (Μικρά Ασία, Κρήτη, Μακεδονία, Ιλλυρία).

64. Εμπρησμός της Ρώμης. Διωγμός των χριστιανών. Μαρτύρια των αποστόλων Πέτρου και Παύλου.

66. Ταξίδι του Νέρωνα στην Ελλάδα. Η ρωμαϊκή επαρχία της Αχαΐας ανακηρύσσεται «ελεύθερη και ατελής».

67. Ο Νέρωνας εγκαινιάζει έργα στον Ισθμό της Κορίνθου.

66-68. Επανάσταση της Ιουδαίας.

Εκστρατείες του Βεσπασιανού.

65. Πεθαίνουν ο Σενέκας και ο Λουκανός.

70. Καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τον Τίτο.

75. Ο Ιώσηπος Φλάβιος συγγράφει το έργο «Περί του Ιουδαϊκού Πολέμου».

80-90. Επιστολή του αποστόλου Παύλου προς τους Εβραίους.

80-100. Το «Κατά Ματθαίου Ευαγγέλιον». Το «Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον».

85-95. Ευαγγελιστής Ιωάννης, «Αποκάλυψις».

95. Γεννιέται ο Αρριανός. Επιστολή του Ιακώβου.

105. Ο Απολλόδωρος ο Δαμασκηνός κατασκευάζει γέφυρα στο Δούναβη.

112. Ο Αδριανός εκλέγεται επώνυμος άρχοντας στην Αθήνα.

114-116. Ανεγείρεται το Μνημείο του Φιλοπάππου στο λόφο των Μουσών των Αθηνών. Ο Γάιος Ιούλιος Φιλόπαππος ήταν συριακής καταγωγής, εγγονός του τελευταίου βασιλιά της Κομμαγηνής, Αντιόχου Δ΄ του Επιφανούς. Διετέλεσε άρχοντας των Αθηνών (90-100 μ.Χ.).

120-130. Με δαπάνες του αυτοκράτορα Αδριανού ολοκληρώνεται ο Ναός του Ολυμπιείου και κατασκευάζονται η Βιβλιοθήκη και η Ρωμαϊκή Αγορά των Αθηνών.

121-125. Πρώτη περιοδεία του Αδριανού στην αυτοκρατορία.

125. Αρχίζει η κατασκευή του Αδριάνειου Υδραγωγείου στην Αθήνα, η οποία θα ολοκληρωθεί το 140 μ.Χ. Με αυτό το έργο γίνεται για πρώτη φορά δυνατή η απόληψη υδάτων της Πάρνηθας και της Πεντέλης. Σε συνδυασμό μάλιστα με την κατασκευή δύο μικρότερων υδραγωγείων στο Κεφαλάρι της Κηφισιάς και στο Ηράκλειο λύνεται το πρόβλημα της υδροδότησης της πόλης. Το υδραγωγείο καταλήγει στη δεξαμενή στο Κολωνάκι. Το έργο του Αδριανού υδροδοτεί την πόλη μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα.

Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος γράφει το έργο «Γεωγραφία».

Πεθαίνει ο Επίκτητος.

128-134. Δεύτερη περιοδεία του Αδριανού στην αυτοκρατορία.

129. Γεννιέται ο Γαληνός. Εγκαίνια του Ολυμπιείου της Αθήνας.

130-150. Δεύτερη επιστολή του αποστόλου Πέτρου.

155. Εξέγερση των Εβραίων. Φοβερός σεισμός την Ελλάδα καταστρέφει κυρίως τη Ρόδο, την Κω και τη Σικυώνα. Ο αυτοκράτορας Αντωνίνος ρυθμίζει τα σχετικά με το κληρονομικό δίκαιο στην Ελλάδα.

160. Κατασκευάζεται το Θέατρο του Ηρώδου του Αττικού.

167. Λοιμός στην Ελλάδα και κυρίως την Αθήνα.

150. Γεννιέται ο άγιος Κλήμης της Αλεξάνδρειας.

150-200. Περίοδος δράσης του φιλοσόφου Σέξτου του Εμπειρικού.

162. Εγκαινιάζεται το Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού στην Αθήνα.

163. Ο Λουκιανός γράφει το έργο «Εικόνες».

173. Ο Παυσανίας γράφει το έργο «Ελλάδος Περιήγησις».

174. Ο Μάρκος Αυρήλιος αρχίζει να γράφει «τα εις εαυτόν».

175. Πεθαίνει ο Αρριανός.

176. Ο Μάρκος Αυρήλιος ιδρύει τέσσερις έδρες φιλοσοφίας στη Ρώμη. Μετατρέπει τις φιλοσοφικές σχολές της Αθήνας σε ένα είδος πανεπιστημίου.

178. Σεισμός ερημώνει τη Σάμο, τη Χίο, τη Μίλητο και άλλες ελληνικές πόλεις.

179. Πεθαίνει ο Ηρώδης ο Αττικός.

180. Πεθαίνει ο Μάρκος Αυρήλιος. Τον διαδέχεται ο γιος του Κόμμοδος.

185. Γεννιέται ο Ωριγένης.

190. Πεθαίνει ο Λουκιανός. Ο Τερτυλλιανός ασπάζεται το χριστιανισμό.

201. Πεθαίνει ο Γαληνός.

203. Ο Ωριγένης αναλαμβάνει τη διεύθυνση της κατηχητικής σχολής της Αλεξάνδρειας.

204-269. Περίοδος δράσης του Πλωτίνου.

212. Με διάταγμα του Καρακάλλα χορηγείται το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη στο μεγαλύτερο μέρος της αυτοκρατορίας.

215. Πεθαίνει ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς.

222. Πεθαίνει ο Τερτυλλιανός.

235. Διωγμός των χριστιανών από τον Μαξιμίνο.

244. Ο Πλωτίνος αρχίζει να διδάσκει στη Ρώμη.

248. Οι Γότθοι και οι Βάνδαλοι στη Θράκη.

249. Ο αυτοκράτορας Δέκιος απωθεί τους Γότθους.

250. Επιδημία λοιμού στην αυτοκρατορία.

Διωγμός του Δέκιου.

251-356. Περίοδος δράσης του αγίου Αντωνίου.

251. Συγκαλείται σύνοδος ιεραρχών στη Ρώμη.

257. Διωγμός των χριστιανών από τον Βαλεριανό.

265-340. Περίοδος δράσης του Ευσέβιου, επισκόπου Καισαρείας.

267. Λεηλασία και καταστροφή των Αθηνών από τους Ερούλους.

270. Ακμή του ιστορικού Δεξίππου.

Ο άγιος Αντώνιος αποσύρεται στην έρημο.

271. Ο Πορφύριος γράφει το έργο «Κατά των Χριστιανών».

275. Βαρβαρικά φύλα εισβάλλουν στην αυτοκρατορία από όλες τις πλευρές.

280. Γεννιέται ο Ιάμβλιχος.

284. Ο Διοκλητιανός ανακηρύσσεται αυτοκράτορας.

290. Ο Λακτάντιος διδάσκει στη Νικομήδεια.

293. Οργάνωση της τετραρχίας: ο Διοκλητιανός κρατά τις ασιατικές επαρχίες με έδρα τη Νικομήδεια. Ο Μαξιμιανός αναλαμβάνει την Ιταλία και τη Ραιτία, ενώ ο Γαλέριος αναλαμβάνει τη διοίκηση των υπόλοιπων επαρχιών της Βαλκανικής και του Δούναβη και ο Κωνστάντιος ο Χλωρός τη διοίκηση της Βρετανίας, της Γαλατίας, της Ισπανίας και της Μαυριτανίας.

297. Επαρχιακή μεταρρύθμιση του Διοκλητιανού.

302. Εκδίωξη των χριστιανών από το στρατό.

Ο Ευσέβιος γράφει την «Εκκλησιαστική Ιστορία».

303. Τα πρώτα διατάγματα διωγμών των χριστιανών από τον Διοκλητιανό.

305. Παραιτούνται ο Διοκλητιανός και ο Μαξιμιανός.

306. Μετά το θάνατο του Κωνσταντίνου Χλωρού στο Εβόρακο της Βρετανίας οι λεγεώνες που στάθμευαν στην περιοχή αναγορεύουν αύγουστο το γιο του Κωνσταντίνο.

Εκστρατείες του Κωνσταντίνου εναντίον των Φράγκων και των Αλαμανών.

Ο άγιος Αντώνιος οργανώνει τη μοναστική ζωή.

307. Συμμαχία του Μαξεντίου και του Κωνσταντίνου.

Ο Λικίνιος Αύγουστος στη Δύση.

308. Ο Μαξέντιος εναντίον του Μαξιμιανού και του Κωνσταντίνου.

310. Ήττα και θάνατος του Μαξιμιανού.

311. Εκδίδεται από τους συναυτοκράτορες Γαλέριο, Κωνσταντίνο και Λικίνιο έδικτο με το οποίο αναστέλλονται οι διωγμοί εναντίον των χριστιανών και επιτρέπεται η ελεύθερη άσκηση της χριστιανικής λατρείας.

Πεθαίνει ο συναυτοκράτορας της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Γαλέριος.

Ο Λικίνιος και ο Μαξιμίνος μοιράζονται τις κτήσεις του.

312. Νίκη του Κωνσταντίνου επί του Μαξεντίου κοντά στη Μιλβία γέφυρα του ποταμού Τίβερη (κοντά στη Ρώμη). Πεθαίνει ο Μαξέντιος.

313. Σε έγγραφο του αυτοκράτορα Λικίνιου προς το διοικητή της Βιθυνίας περιλαμβάνεται και αναφορά σε συμφωνία του Λικίνιου με τον Κωνσταντίνο η οποία επιτεύχθηκε στη διάρκεια της παρουσίας και των δύο στο Μεδιόλανο, λίγους μήνες πριν. Με τη συμφωνία αυτή διακηρυσσόταν η αρχή της ανεξιθρησκίας μέσα στα όρια της αυτοκρατορίας.

314. Σύγκρουση ανάμεσα στον Κωνσταντίνο και τον Λικίνιο.

Γεννιέται ο φιλόσοφος Λιβάνιος.

318. Ο Άρειος αρχίζει το κήρυγμά του.

Νόμοι εναντίον της μαγείας.

321. Η εκκλησία μπορεί να απελευθερώνει δούλους.

323. Ο Άρειος καταδικάζεται και διώχνεται από την Αλεξάνδρεια.

324. Μάχη της Αδριανούπολης και της Χρυσούπολης. Πεθαίνει ο Λικίνιος.

Ο Μέγας Κωνσταντίνος μονοκράτορας.

325. Σύνοδος της Νικαίας. Εξορίζεται ο Άρειος.

 

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΕΝΩΜΕΝΟΥ ΡΩΜΑΙΙΚΟΥ  ΚΡΑΤΟΥΣ

324 18 Σεπτεμβρίου: Ο Κωνσταντίνος μετά την παραίτηση του Λικίνιου παραμένει πλέον μόνος αυτοκράτορας μέχρι το θάνατό του, στις 22 Μαΐου του 337.

8 Νοεμβρίου: Τελετή θεμελίωσης της Κωνσταντινούπολης.

325 Συνέρχεται στη Νίκαια της Βιθυνίας η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος. Ασχολείται με το χριστολογικό θέμα και καταδικάζει τη διδασκαλία του Αρείου. Τέλος συντάσσει τα πρώτα επτά άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως.

328 Ο Μέγας Αθανάσιος εκλέγεται πατριάρχης Αλεξάνδρειας.

Πεθαίνει η αγία Ελένη, μητέρα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Α΄.

329 Γεννιέται ο άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός.

330 11 Μαΐου: Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης.

Πεθαίνει ο Ιάμβλιχος, νεοπλατωνικός φιλόσοφος με ιδιαίτερα μυστικιστικές αντιλήψεις.

Γεννιέται ο άγιος Βασίλειος Καισαρείας.

331 Γεννιέται ο Ιουλιανός, γιος του Ιουλίου Κωνστάντιου, αδερφού του Μεγάλου Κωνσταντίνου και της Βασιλίνας.

332 Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α΄ χορηγεί δωρεάν σίτο στους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης.

333 Ο καίσαρας Κωνστάντιος εγκαθίσταται στην Αντιόχεια για να είναι δυνατή η αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του περσικού κινδύνου.

335 Εγκαινιάζεται στην Ιερουσαλήμ ο Ναός της Αναστάσεως.

336 Πεθαίνει ο Άρειος.

337 22 Μαΐου: Πεθαίνει στην Κωνσταντινούπολη ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α΄.

9 Σεπτεμβρίου: Ο Κωνστάντιος ανακηρύσσεται αυτοκράτορας του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους, ενώ ο Κωνσταντίνος Β΄ του Δυτικού.

Παραμένει στο θρόνο μέχρι τις 3 Νοεμβρίου του 361, οπότε πεθαίνει έπειτα από σύντομη ασθένεια σε ηλικία μόλις σαράντα ετών.

340 Ο Κώνστας σε μάχη που γίνεται στην Ακυλήια της Ιταλίας νικά τον αδερφό του Κωνσταντίνο Β΄ και ανακηρύσσεται αυτοκράτορας του Δυτικού Ρωμαϊκού Κράτους.

Ιδρύεται η πρώτη γυναικεία μονή.

Ο Σαπώρ Β΄, βασιλιάς της Περσίας, διστάζει διωγμούς των χριστιανών του κράτους του.

341 Απαγορεύονται οι θυσίες.

344 Γεννιέται ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος.

347 Γεννιέται στη Γαλικία της Ισπανίας ο Θεοδόσιος (Α΄).

348 Γεννιέται ο άγιος Ιερώνυμος.

Αποτυχημένη προσπάθεια των Περσών, με αρχηγό τον Σαπώρ, να καταλάβουν τη Νισιβή.

Ο επίσκοπος Ουλφίλας μεταφράζει την Αγία Γραφή στα γοτθικά.

354 Γεννιέται ο άγιος Αυγουστίνος.

Ο ρήτορας Λιβάνιος αρχίζει να διδάσκει στην Αντιόχεια. Ο Λιβάνιος διδάσκει τον Ιουλιανό, τον Μέγα Βασίλειο και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο.

Γεννιέται στην Αντιόχεια ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, γιος του Σεκούνδου και της Ανθούσας.

355 Ο Ιουλιανός επισκέπτεται την Αθήνα, όπου μυείται στα Ελευσίνια Μυστήρια.

Εισβολή των Σάλιων, των Αλαμανών και των Σαξώνων στη Γαλατία.

Ο Ιουλιανός ξανακυριεύει την Κολωνία.

Ο Κωνστάντιος διατάζει το κλείσιμο των ειδωλολατρικών ναών.

357 Ο αυτοκράτορας Κωνστάντιος αποφασίζει οι συγκλητικοί των επαρχιών Αχαΐας, Μακεδονίας και Δακίας να μετέχουν στη σύγκλητο της Κωνσταντινούπολης και όχι πλέον της Ρώμης. Λίγο μετά επισκέπτεται τη Ρώμη, σε μια προσπάθεια να ανασυνδέσει το παρόν της αυτοκρατορίας με το ένδοξο παρελθόν της.

Σημαντική νίκη του Ιουλιανού στο Στρασβούργο εναντίον των Φράγκων και άλλων γερμανικών φύλων. Λίγο μετά αναγνωρίζει στους Σάλιους Φράγκους την κατοχή της Τοξανδρίας.

Δημιουργείται ο θεσμός του έπαρχου της πόλης.

360 Περίοδος ακμής του διάσημου στην εποχή του γιατρού Ορειβάσιου από την Κύπρο, που υπήρξε μαθητής του Ζήνωνα.

361 3 Νοεμβρίου: Πεθαίνει ο αυτοκράτορας Κωνστάντιος. Ο Ιουλιανός ανακηρύσσεται αυτοκράτορας του ρωμαϊκού κράτους. Θα παραμείνει στο θρόνο μέχρι τις 26 Ιουνίου του 363.

Ο Ιουλιανός με διάταγμά του ανοίγει και πάλι τους ειδωλολατρικούς ναούς.

362 Ιούνιος: Με διάταγμα του Ιουλιανού αποτελεί πλέον κρατική αρμοδιότητα ο διορισμός των καθηγητών στις φιλοσοφικές σχολές, ενώ συγχρόνως απαγορεύεται η διδασκαλία στους χριστιανούς.

363 Ο Ιουλιανός απαγορεύει την τέλεση χριστιανικών κηδειών στη διάρκεια της ημέρας.

Μάρτιος αρχές: Ο Ιουλιανός, επικεφαλής πολυάριθμου στρατού, διαβαίνει τον ποταμό Ευφράτη και κατευθύνεται προς τη Βαβυλώνα.

Μάρτιος τέλη: Ο στρατός του Ιουλιανού συναντάται κοντά στο Καλλίνικον των ανατολικών συνόρων της αυτοκρατορίας με το στόλο που είχε αναπλεύσει τον ποταμό Τίγρη.

Αντικειμενικός σκοπός είναι να καταληφθεί η Κτησιφών, πρωτεύουσα των Περσών.

Μάιος: Ο βυζαντινός στρατός στην Κτησιφώντα. Καθώς όμως αδυνατεί να την καταλάβει με την πρώτη έφοδο, ο Ιουλιανός αναγκάζεται να οπισθοχωρήσει.

26 Ιουνίου: Ο Ιουλιανός μετέχει σε συμπλοκή με Πέρσες ιππείς στη διάρκεια της οποίας τραυματίζεται θανάσιμα. Η πληροφορία που υπάρχει στις περσικές πηγές ότι τον χτύπησε χριστιανός στρατιώτης δεν είναι δυνατόν να ελεγχθεί.

27 Ιουνίου: Ο Ιοβιανός ανακηρύσσεται αυτοκράτορας του ρωμαϊκού κράτους. Θα παραμείνει στο θρόνο μέχρι τις 16 Φεβρουαρίου του 364.

364 26 Φεβρουαρίου: Ο Βαλεντινιανός γίνεται αυτοκράτορας του ρωμαϊκού κράτους. Από τις 28 Μαρτίου είναι αυτοκράτορας μόνο του Δυτικού Ρωμαϊκού Κράτους. 28 Μαρτίου: Ο Ουάλης ανακηρύσσεται αυτοκράτορας του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους. Παραμένει στο θρόνο μέχρι τις 9 Αυγούστου του 378, οπότε σκοτώνεται στη διάρκεια της μάχης της Αδριανούπόλης εναντίον των Γότθων.

366 27 Μαΐου: Ο σφετεριστής του θρόνου Προκόπιος δολοφονείται και έτσι σταματά η στάση.

367-370 Ο αυτοκράτορας Ουάλης διευθύνει με επιτυχία τις επιχειρήσεις εναντίον των Γότθων στο σύνορο του Δούναβη.

370 Ο Μέγας Βασίλειος εκλέγεται επίσκοπος Καισαρείας.

373 Ο άγιος Αμβρόσιος γίνεται επίσκοπος Μεδιολάνων.

374 Ο μετέπειτα αυτοκράτορας Θεοδόσιος διακρίνεται σε στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον των Σαρματών.

375 Γεννιέται στην Κυρηναϊκή ο Συνέσιος, μετέπειτα επίσκοπος της κυρηναϊκής Πτολεμαΐδας, ο οποίος θα αναδειχθεί ως ο πλέον σπουδαίος νεοπλατωνικός φιλόσοφος της εποχής του.

Οι Ούννοι διαβαίνουν το Βόλγα και επιτίθενται στο οστρογοτθικό κράτος της Ουκρανίας.

376 Καθιερώνεται στο ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας ο εορτασμός των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου.

378 9 Αυγούστου: Ήττα των υπό τον αυτοκράτορα Ουάλη βυζαντινών στρατευμάτων από τους Γότθους κοντά στην Αδριανούπολη. Ο αυτοκράτορας σκοτώνεται στη διάρκεια της μάχης.

Ο αυτοκράτορας του Δυτικού Ρωμαϊκού Κράτους, Γρατιανός, διορίζει τον Θεοδόσιο magister equitum και λίγο αργότερα αυτοκράτορα του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους.

379 19 Ιανουαρίου: Ο Θεοδόσιος Α΄ ανακηρύσσεται αυτοκράτορας του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους και στις 6 Σεπτεμβρίου του 394 όλου του κράτους. Θα παραμείνει στο θρόνο μέχρι τις 17 Ιανουαρίου του 395.

Πεθαίνει ο άγιος Βασίλειος επίσκοπος Καισαρείας σε ηλικία 49 ετών.

Πεθαίνει ο βασιλιάς της Περσίας Σαπώρ Β΄. Οι σχέσεις Βυζαντίου και Περσίας βελτιώνονται την περίοδο των διαδόχων του.

Καταστροφικές επιδρομές των Γότθων, των Αλανών και των Ούννων στη Βαλκανική.

380 27 Φεβρουαρίου: Με διάταγμα του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α΄ ο χριστιανισμός γίνεται επίσημη θρησκεία του κράτους.

318 Συγκαλείται στην Κωνσταντινούπολη η Β΄ Οικουμενική Σύνοδος, η οποία καταδικάζει τον αρειανισμό. Η ίδια σύνοδος αποφασίζει την ύψωση της επισκοπής Κωνσταντινούπολης σε πατριαρχείο.

382 3 Οκτωβρίου: Ο Θεοδόσιος συνάπτει συνθήκη ειρήνης με το Γότθο ηγεμόνα Φριτιγέρνη, με την οποία αποδέχεται την εγκατάσταση των Γότθων στην περιοχή μεταξύ του Δούναβη και του όρους Αίμου.

383 Ο μεγαλύτερος γιος του Θεοδοσίου, Αρκάδιος, αναγορεύεται αύγουστος.

384 Ο άγιος Ιερώνυμος αρχίζει να μεταφράζει την Αγία Γραφή στα λατινικά (Vulgata).

386 Τα βυζαντινά στρατεύματα καταλαμβάνουν την Αμίδα (σημ. Ντιγιαρμπεκίρ) και τη Θεοδοσιούπολη (σημ. Ερζερούμ).

390 Πεθαίνει ο άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός.

Η στάση στον Ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης καταπνίγεται στο αίμα έπειτα από διαταγή του Θεοδοσίου Α΄. Ο επίσκοπος Μεδιολάνων Αμβρόσιος απαιτεί από τον αυτοκράτορα να ζητήσει δημόσια συγγνώμη.

Ο Θεοδόσιος απαγορεύει την ειδωλολατρία.

Καταστρέφεται το Σεράπειο στην Αλεξάνδρεια.

Αναγνωρίζεται στους ναούς το δικαίωμα του ασύλου. Ο Στηλίχωνας συντρίβει τους Αλανούς, τους Βαστάρνους, τους Γότθους και τους Ούννους στο Δούναβη.

Ο μικρότερος γιος του Θεοδοσίου Α΄, Ονώριος, αναγορεύεται αύγουστος.

394 Καταργούνται οι Ολυμπιακοί Αγώνες.

Δημοσιεύεται το ιστορικό έργο του Αμμιανού Μαρκελλίνου.

395 Πεθαίνει ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος.

17 Ιανουαρίου: Ο Αρκάδιος ανακηρύσσεται αυτοκράτορας του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους, θα παραμείνει στο θρόνο μέχρι την 1η Μαΐου του 408.

Οι Ούννοι εισβάλλουν στη Μικρά Ασία και φτάνουν μέχρι την Αντιόχεια.

Νοέμβριος: Δολοφονείται ο Ρουφίνος από τους στρατιώτες του Γότθου Γαϊνά. Τον διαδέχεται ο ευνούχος Ευτρόπιος.

396 Επιθέσεις των Βησιγότθων του Αλάριχου στη Μακεδονία, τη Θεσσαλία, την κεντρική Ελλάδα και την Πελοπόννησο.

Καταργούνται τα Ελευσίνια Μυστήρια.

397 Ο βυζαντινός στρατός υπό τον Στηλίχωνα, αν και κυκλώνει τους Βησιγότθους του Αλάριχου στη Φολόη, τελικά δεν πετυχαίνει αποφασιστική νίκη. Οι Βησιγότθοι διαφεύγουν στην Ήπειρο. Ως αποτέλεσμα αυτής της ενέργειας ο αυτοκράτορας Αρκάδιος αναγκάζεται να παραχωρήσει στον Αλάριχο εδάφη του Ιλλυρικού και στον ίδιο το Γότθο αρχηγό τον τίτλο του magister militum per Illyricum.

398 Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος ανέρχεται στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης.

399 Επανάσταση των Γότθων της Φρυγίας έπειτα από υποκίνηση του Γαϊνά. Ο Ευτρόπιος ανατρέπεται από τον Γαϊνά και εξορίζεται στην Κύπρο.

Ο πολιτικός ανταγωνισμός ανάμεσα στη φιλογερμανική παράταξη του Καισάριου και στην αντιγερμανική του Αυρηλιανού και του Σατουρνίνου καταλήγει στην επικράτηση της πρώτης.

400 Οι Γότθοι οι οποίοι είχαν καταλύσει στην Κωνσταντινούπολη εγκλωβίζονται μέσα στην πόλη και κατασφάζονται από τον οργισμένο όχλο. Ο πιστός στην κυβέρνηση Γότθος Φραβίτας ματαιώνει επιχείρηση του Γαϊνά να περάσει τον Ελλήσποντο.

403 Εξορίζεται ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος.

404 Με ενέργειες του πατριάρχη Αλεξάνδρειας Θεόφιλου και της αυτοκράτειρας Ευδοξίας εξορίζεται για δεύτερη φορά ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος στην Κουκουσό της Καππαδοκίας.

Πεθαίνει η αυτοκράτειρα Ευδοξία.

405 Απαγορεύονται με αυτοκρατορικό διάταγμα οι μονομαχίες στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης.

407 14 Σεπτεμβρίου: Πεθαίνει ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος στα Κόμανα του Πόντου.

Ο Αλάριχος συνεχίζει τις επιδρομές του στην Ήπειρο.

408 1 Μαΐου: Ο Θεοδόσιος Β΄ ανακηρύσσεται αυτοκράτορας του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους (Βυζάντιο). Θα παραμείνει στο θρόνο μέχρι τις 28 Ιουλίου του 450.

Ο Ανθέμιος αρχίζει να οχυρώνει την Κωνσταντινούπολη με ισχυρό τείχος, πιο γνωστό ως θεοδοσιανό. Η ανέγερσή του ολοκληρώνεται έπειτα από πέντε περίπου χρόνια. Σημαντικά τμήματα του τείχους σώζονται σε καλή κατάσταση (2003).

410 Οι Βησιγότθοι υπό τον Αλάριχο καταλαμβάνουν και λεηλατούν τη Ρώμη.

412-426 Ο άγιος Αυγουστίνος συγγράφει το «De civitate Dei».

413 Αρχίζει η κατασκευή του θεοδοσιανού Τείχους στην Κωνσταντινούπολη. Το έργο ολοκληρώνεται το 447.

415 Σφαγιάζεται η φιλόσοφος Υπατία από φανατικούς για πολιτικούς λόγους στην Αλεξάνδρεια.

Πεθαίνει ο επίσκοπος Κυρήνης Συνέσιος.

420 Πεθαίνει ο άγιος Ιερώνυμος.

421 Η Αθηναΐδα, κόρη του Λεόντιου, παντρεύεται τον Θεοδόσιο Β΄ και παίρνει το όνομα Ευδοκία.

425 Ιδρύεται από τον Θεοδόσιο Β΄ πανεπιστήμιο στην Κωνσταντινούπολη και οργανώνεται η ανώτατη εκπαίδευση.

428 Ο Νεστόριος γίνεται πατριάρχης Κωνσταντινούπολης και ύστερα από μικρό χρονικό διάστημα ο κύριος εισηγητής της αίρεσης του νεστοριανισμού.

430 Πεθαίνει ο άγιος Αυγουστίνος.

431 Συνέρχεται στην Έφεσο η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος και καταδικάζεται ο νεστοριανισμός.

Πεθαίνει ο Παλλάδιος από την Ελενόπολη, συγγραφέας του «Λαυσιακού». Το έργο αυτό αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή για τον πρώιμο μοναχισμό.

Αρχίζει στη Θεσσαλονίκη η ανέγερση της βασιλικής της Παρθένου της Αχειροποιήτου. Η εκκλησία ολοκληρώνεται το 450.

435 Συνθήκη ανάμεσα στους Ούννους και τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία (συνθήκη του Μάργου), σύμφωνα με την οποία η αυτοκρατορία υποχρεώνεται σε ετήσια καταβολή 700 λίτρων χρυσού και σε απελευθέρωση των Ούννων αιχμαλώτων.

438 15 Φεβρουαρίου: Δημοσιεύεται ο Θεοδοσιανός Κώδικας.

Ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πρόκλος αρχίζει να διδάσκει στην Αθήνα. Ο Πρόκλος (410-485) συνδυάζει τη μεταφυσική με την Ευκλείδειο Γεωμετρία και ανάγει το νεοπλατωνισμό στην πληρέστερη μορφή του.

439 Ολοκληρώνεται η κατασκευή του Θεοδοσιανού Τείχους, το οποίο ενισχύεται με βαθιά τάφρο.

Οι Βάνδαλοι καταλαμβάνουν την Καρχηδόνα και ολοκληρώνουν την κατάληψη της βόρειας Αφρικής.

Ο Θεοδόσιος Β΄ με παρότρυνση του έπαρχου Κύρου αποφασίζει και επιτρέπει τη χρήση, παράλληλα με τη λατινική, της ελληνικής στη σύνταξη των διαθηκών, αλλά πεθαίνει και κάθε τι Ελληνικό - Ελληνισμός ΤΕΛΟΣ, μόνο Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία που ονομάζεται ψευδεπίγραφα Βυζάντιο.