Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - Ἀθηναίων Πολιτεία § 42

Πώς αποκτά ένας Αθηναίος τα πολιτικά δικαιώματά του

Στο πλαίσιο της προεργασίας για τη συγγραφή των μεγάλων έργων του ο Αριστοτέλης συγκρότησε με τη βοήθεια των συνεργατών του μεγάλες συλλογές υλικού. Ως προεργασία για τη συγγραφή των Πολιτικών συγκεντρώθηκαν περιγραφές 158 πολιτευμάτων. Η πρώτη από τις χαμένες πια πολιτείες,η οποία φέρει τον τίτλο Ἀθηναίων πολιτεία, ήρθε στο φως με την ανακάλυψη ενός παπύρου το 1891 και αποδίδεται (αν και όχι ομόφωνα) στον ίδιο τον Αριστοτέλη. Το έργο απαρτίζεται από ένα ιστορικό και ένα συστηματικό μέρος. Το απόσπασμα που ακολουθεί προέρχεται από την αρχή του συστηματικού μέρους και αναφέρεται σε δύο θεσμούς που συνδέονται άρρηκτα με την απόκτηση των πολιτικών δικαιωμάτων στην Αθήνα. Ο πρώτος είναι η δοκιμασία, η διαδικασία για να πολιτογραφηθεί ο νεαρός Αθηναίος, ο οποίος στην ηλικία των 18 ετών ενηλικιωνόταν. Ο δεύτερος θεσμός είναι η ἐφηβεία, η οποία στη μορφή που περιγράφεται εδώ (ένα είδος υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας με παιδευτικό και μυητικό χαρακτήρα) είχε οργανωθεί μόλις το 335/4 π.Χ..

 Ἀθηναίων Πολιτεία § 42

[42.1] ἔχει δ᾽ ἡ νῦν κατάστασις τῆς πολιτείας τόνδε τὸν τρόπον. μετέχουσιν μὲν τῆς πολιτείας οἱ ἐξ ἀμφοτέρων γεγονότες ἀστῶν, ἐγγράφονται δ᾽ εἰς τοὺς δημότας ὀκτωκαίδεκα ἔτη γεγονότες. ὅταν δ᾽ ἐγγράφωνται διαψηφίζονται περὶ αὐτῶν ὀμόσαντες οἱ δημόται, πρῶτον μὲν εἰ δοκοῦσι γεγονέναι τὴν ἡλικίαν τὴν ἐκ τοῦ νόμο[υ], κἂν μὴ δόξωσι, ἀπέρχονται πάλιν εἰς παῖδας, δεύτερον δ᾽ εἰ ἐλεύθερός ἐστι καὶ γέγονε κατὰ τ[ο]ὺς νόμους. ἔπειτ᾽ ἂν μὲν ἀποψηφίσωνται μὴ εἶναι ἐλεύθερον, ὁ μὲν ἐφίησιν εἰς τὸ δικαστήριον, οἱ δὲ δημόται κατηγόρους αἱροῦνται πέντε [ἄ]νδρας ἐξ αὑτῶν, κἂν μὲν μὴ δόξῃ δικαίως ἐγγράφεσ[θ]αι, πωλεῖ τοῦτον ἡ πόλις· ἐὰν δὲ νικήσῃ, τοῖς δημόταις ἐπάναγκες ἐγγράφειν. [42.2] μετὰ δὲ ταῦτα δ[ο]κιμάζει τοὺς ἐγγραφέντας ἡ βουλή, κἄν τις δόξ[ῃ] νεώτερος ὀκτωκαίδεκ᾽ ἐτῶν εἶναι, ζημιοῖ τ[ο]ὺς δημότας τοὺς ἐγγράψαντας. ἐπὰν δὲ δοκιμασθῶσιν οἱ ἔφηβοι, συλλεγέντες οἱ πατέρες αὐτῶν κατὰ φυλὰς ὀμόσαντες αἱροῦνται τρεῖς ἐκ τῶν φυλετῶν τῶν ὑπὲρ τετταράκοντα ἔτη γεγονότων, οὓς ἂν ἡγῶνται βελτίστους εἶναι καὶ ἐπιτηδειοτάτους ἐπιμελεῖσθαι τῶν ἐφήβων, ἐκ δὲ τούτων ὁ δῆμος ἕνα τῆς [φ]υλῆς ἑκάστης χειροτονεῖ σωφρονιστὴν καὶ κοσμητὴν ἐκ τῶν ἄλλων Ἀθηναίων ἐπὶ πάντας. [42.3] συλλαβόντες δ᾽ οὗτοι τοὺς ἐφήβους, πρῶτον μὲν τὰ ἱερὰ περιῆλθον, εἶτ᾽ εἰς Πειραιέα πορεύονται καὶ φρουροῦσιν οἱ μὲν τὴν Μουνιχίαν οἱ δὲ τὴν Ἀκτήν. χειροτ[ο]νεῖ δὲ καὶ παιδοτρίβας αὐτοῖς δύο, καὶ διδασκάλους, οἵτινες ὁπλομαχεῖν καὶ τοξεύειν καὶ ἀκοντίζειν κα[ὶ] καταπάλτην ἀφιέναι διδάσκουσιν. δίδωσι δὲ καὶ εἰς τροφ[ὴν] τοῖς μὲν σωφρονισταῖς δραχμὴν ᾱ ἑκάστῳ, τοῖς δ᾽ ἐφήβοις τέτταρας ὀβολοὺς ἑκάστῳ· τὰ δὲ τῶν φυλετῶν τῶν αὑτοῦ λαμβάνων ὁ σωφρονιστὴς ἕκαστος ἀγοράζει τὰ ἐπιτήδεια πᾶσιν εἰς τὸ κοινόν, συσσιτοῦσι γὰρ κατὰ φυλάς, καὶ τῶν ἄλλων ἐπιμελεῖται πάντων. [42.4] καὶ τὸν μὲν πρῶτον ἐνιαυτὸν οὕτως διάγουσι· τὸν δεύτερον ἐκκλησίας ἐν τῷ θεάτρῳ γενομένης ἀποδειξάμενοι τῷ δήμῳ τὰ περὶ τὰς τάξεις καὶ λαβόντες ἀσπίδα καὶ δόρυ παρὰ τῆς πόλεως περιπολοῦσι τὴν χώραν καὶ διατρίβουσιν ἐν [τ]οῖς φυλακτηρίοις. [42.5] φρουροῦσι δὲ τὰ δύο ἔτη, χλαμύδας ἔχοντες, καὶ ἀτελεῖς εἰσι πάντων· καὶ δίκ[η]ν οὔτε διδόασιν οὔτε λαμβάνουσιν, ἵνα μὴ πρό[φ]ασις ᾖ τ[ο]ῦ ἀπιέναι, πλὴν περὶ κλήρου καὶ ἐπικλήρ[ου], κἄν τ[ι]νι κατὰ τὸ γένος ἱερωσύνη γένηται. διε[ξ]ελθόντων δὲ τῶν δυοῖν ἐτῶν ἤδη μετὰ τῶν ἄλλων εἰσίν.

***
[42] Η σημερινή οργάνωση του καθεστώτος είναι η εξής: Πολιτικά δικαιώματα έχουν όσοι είναι γεννημένοι από πατέρα και μητέρα Αθηναίους πολίτες,¹ και εγγράφονται στους καταλόγους των δημοτών όταν γίνουν δέκα οκτώ χρόνων. Κατά το χρόνο της εγγραφής τους, αφού οι δημότες δώσουν όρκο, αποφασίζουν γι᾽ αυτούς με ψηφοφορία, πρώτον, αν θεωρούν ότι αυτοί έχουν την ηλικία που προβλέπει ο νόμος (και, αν αποδειχθεί το αντίθετο, επιστρέφουν στην κατηγορία των παίδων) και, δεύτερον, αν είναι ελεύθερα και νόμιμα τέκνα. Κατόπιν, αν απορρίψουν κάποιον για το λόγο ότι δεν είναι ελεύθερος, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να κάνει έφεση στο δικαστήριο και οι δημότες ορίζουν μεταξύ τους πέντε πρόσωπα κατηγόρους. Αν αποφασισθεί ότι δεν έχει το δικαίωμα εγγραφής, τότε η πολιτεία τον πουλάει ως δούλο. Αν ο ενδιαφερόμενος κερδίσει τη δίκη, τότε οι δημότες είναι υποχρεωμένοι να τον εγγράψουν. [2] Ύστερα η βουλή εξετάζει όσους έχουν εγγραφεί και αν αποδειχθεί ότι κάποιος δεν είναι δέκα οκτώ ετών, τότε η βουλή τιμωρεί με πρόστιμο τους δημότες που τον ενέγραψαν. Όταν οι έφηβοι περάσουν αυτήν τη δοκιμασία, οι πατέρες τους συγκεντρώνονται κατά φυλές και, αφού ορκιστούν, εκλέγουν μεταξύ εκείνων που έχουν υπερβεί τα σαράντα χρόνια τρία πρόσωπα, που τα θεωρούν τα καλύτερα και καταλληλότερα για να φροντίζουν τους εφήβους. Από αυτούς ο δήμος εκλέγει με ανάταση χεριών ένα σωφρονιστή για κάθε φυλή και έναν επιμελητή για όλους τους εφήβους. [3] Οι σωφρονιστές και ο επιμελητής, αφού συγκεντρώσουν τους εφήβους, περιέρχονται τους ιερούς χώρους και μετά πορεύονται στον Πειραιά, όπου θα φρουρούν άλλοι τη Μουνιχία² και άλλοι την Ακτή. Εκλέγουν με ανάταση χεριών και δύο προπονητές και ειδικούς εκπαιδευτές, που τους μαθαίνουν οπλομαχία, τόξευση, ακόντιο και χειρισμό καταπέλτη. Για ημερήσια αποζημίωση δίνουν μια δραχμή την ημέρα στους σωφρονιστές και στους εφήβους από τέσσερις οβολούς³ στον καθένα. Ο σωφρονιστής εισπράττει από τη φυλή του όσα αναλογούν στους εφήβους της φυλής και αγοράζει όσα χρειάζονται για όλους (γιατί έχουν κοινό συσσίτιο κατά φυλές) και έχει την επιμέλεια για όλα τα άλλα ζητήματα. [4] Τον πρώτο, λοιπόν, χρόνο τον περνούν έτσι. Το δεύτερο χρόνο γίνεται συγκέντρωση του λαού στο θέατρο και οι έφηβοι κάνουν επίδειξη γυμνασίων σε πυκνή τάξη. Η πολιτεία τους δίνει ασπίδα και δόρυ και από τότε και ύστερα οι έφηβοι περιπολούν μέσα στην Αττική και μένουν στα φρούρια ως φύλακες. Στα δύο αυτά χρόνια υπηρεσίας φορούν χλαμύδα⁴ και δεν πληρώνουν κανένα φόρο. [5] Δεν μπορούν ούτε να εναχθούν ούτε να εναγάγουν σε δικαστήριο, ώστε να μην έχουν πρόφαση να απουσιάσουν, εκτός αν πρόκειται για δίκες περί κληρονομιάς ή επικλήρου κόρης⁵ ή για οικογενειακό ιερατικό αξίωμα. Όταν περάσουν δύο χρόνια, γίνονται κανονικοί πολίτες όπως όλοι οι άλλοι.
----------------

¹ Η προϋπόθεση που αναφέρεται εδώ καθοριζόταν από τον νόμο που είχε ψηφιστεί το 451/0 π.Χ. έπειτα από πρόταση του Περικλή.

² Μουνιχία: λόφος στα ανατολικά του Πειραιά, ο οποίος βλέπει στον κόλπο του Φαλήρου. Ακτή: ακρωτήριο στα νότια του κύριου λιμανιού που ήταν γνωστό ως Κάνθαρος.

³ Ο οβολός αντιστοιχούσε προς το 1/6 της δραχμής.

⁴ Η χλαμύδα ήταν κοντός μανδύας, τον οποίο αρχικά φορούσαν οι ιππείς στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία. Στην Αθήνα η μαύρη χλαμύδα υιοθετήθηκε ως στολή των εφήβων.

⁵ Επίκληρος ονομαζόταν η ορφανή μοναχοκόρη, η οποία έπρεπε να παντρευτεί τον πλησιέστερο συγγενή για να μην περιέλθει η περιουσία (ο κλῆρος) σε ξένη οικογένεια.

Τι σημαίνει “πατρίδα”

Το κείμενο αυτό είναι η μετάφραση από τα γαλλικά του λήμματος PATRIE, το οποίο συμπεριλαμβάνεται στην Εγκυκλοπαίδεια του Ντιντερό και του Ντ’ Αλαμπέρ (Encyclopedie de Diderot et d’ Alembert). Το λήμμα αυτό γράφτηκε την 1η Δεκεμβρίου 1765, από τον Louis de Jaucourt (D.J.)

Ο Ρήτορας που ασχολείται λίγο με τη λογική, ο γεωγράφος που δεν τον απασχολεί παρά μόνο η θέση των τόπων και ο χυδαίος λεξικογράφος θεωρούν σαν πατρίδα τον τόπο γέννησης, όποιος και αν είναι αυτός. Αλλά ο φιλόσοφος γνωρίζει ότι αυτή η λέξη προέρχεται από το λατινικό pater, που αντιπροσωπεύει έναν πατέρα και παιδιά και επομένως εκφράζει την έννοια που αποδίδουμε στην οικογένεια, στην κοινωνία, στο ελεύθερο κράτος, του οποίου αποτελούμε μέλη, και του οποίου οι νόμοι εξασφαλίζουν τις ελευθερίες μας και την ευτυχία μας. Δεν υπάρχει πατρίδα κάτω από το ζυγό του δεσποτισμού. Τον περασμένο αιώνα, ο Colbert συνέχεε τη βασιλική επικράτεια με την πατρίδα. Τελικά, ένας σύγχρονός μας, παρουσίασε μια διατριβή γι αυτή τη λέξη, στην οποία προσδιόρισε με τόση χάρη και ακρίβεια, τη σημασία αυτού του όρου, τη φύση του και την ιδέα που πρέπει να του αποδώσουμε, που θα έκανα λάθος αν δεν εμπλούτιζα, ή μάλλον διαμόρφωνα, το άρθρο μου βασισμένο σε σκέψεις αυτού του πνευματικού ανθρώπου.

Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι δε γνώριζαν τίποτα πιο αγαπητό και πιο ιερό από την πατρίδα. Έλεγαν ότι χρωστούν τα πάντα σ’ αυτή. Ότι δεν υπάρχει τίποτε άλλο για το οποίο να αξίζει κανείς να πάρει εκδίκηση, εκτός από την πατρίδα και τον πατέρα. Ότι δεν πρέπει κανείς να έχει άλλους φίλους εκτός από τους φίλους της πατρίδας. Ότι, απ’ όλους τους οιωνούς, ο καλύτερος είναι να μάχεται κανείς γι αυτήν. Ότι είναι ωραίο, ότι είναι γλυκό να πεθάνει κανείς για να την υπερασπιστεί. Ότι οι ουρανοί δεν αποκαλύπτονται παρά μόνο σε σ’ αυτούς που την έχουν υπηρετήσει. Κατ’ αυτόν τον τρόπο μιλούσαν οι δικαστές, οι πολεμιστές και ο λαός. Τι αντίληψη λοιπόν είχαν διαμορφώσει για την πατρίδα;

H πατρίδα, έλεγαν, είναι μια γη που όλοι όσοι την κατοικούν ενδιαφέρονται για την διατήρησή της, που κανείς δεν θέλει να την εγκαταλείψει, γιατί κανείς δεν εγκαταλείπει την ευτυχία του, και όπου οι ξένοι αποζητούν ένα άσυλο. Είναι μια τροφός που προσφέρει το γάλα της με τόση ευχαρίστηση, όση νιώθουν αυτοί που το δέχονται. Είναι μια μητέρα που αγαπά όλα τα παιδιά της, που δεν τα ξεχωρίζει παρά μόνο όσο ξεχωρίζουν από μόνα τους. Που επιθυμεί να υπάρχει και η αφθονία και η μετριότητα, αλλά καθόλου φτώχεια. Μεγάλη και μικροί, αλλά κανένας στερημένος. Που, ακόμα και σ’ αυτή την άνιση μοιρασιά, διατηρεί ένα βαθμό ισότητας, ανοίγοντας σε όλους το δρόμο για τις πρώτες θέσεις. Που δεν αντέχει να υποφέρει καμιά δυστυχία μέσα στην οικογένεια, παρά μόνο αυτές που δεν μπορεί να αποφύγει, την αρρώστια και τον θάνατο. Που θεωρεί ότι δεν έχει κάνει τίποτα γεννώντας απλά τα παιδιά της, αν δεν τους εξασφαλίσει και την καλή ζωή. Είναι μια δύναμη παλιά όσο και η κοινωνία, θεμελιωμένη στη φύση και την τάξη. Μια δύναμη ανώτερη από κάθε άλλη που υπάρχει στα σπλάχνα της, άρχοντες, δικαστές, έφοροι, σύμβουλοι ή βασιλιάδες. Μια δύναμη που υποτάσσει στους νόμους της τόσο αυτούς που διοικούν στο όνομά της, όσο και αυτούς που διοικούνται. Είναι μια θεότητα που δέχεται προσφορές, μόνο και μόνο για να τις διαμοιράσει , που αποζητά μάλλον το συναισθηματικό δέσιμο παρά την πίστη, που χαμογελάει όταν κάνει το καλό και δυσανασχετεί όταν κατακεραυνώνει.

Τέτοια είναι η πατρίδα! Η αγάπη που της έχουμε οδηγεί στην πραότητα των ηθών και η πραότητα των ηθών οδηγεί στην αγάπη για την πατρίδα. Αυτή η αγάπη είναι η αγάπη για τους νόμους και το καλό της πολιτείας, αγάπη που αναπτύσσεται μόνο στις δημοκρατίες. Είναι μια πολιτική αρετή, βάσει της οποίας κανείς απαρνείται τον εαυτό του, προκρίνοντας το κοινό συμφέρον έναντι του δικού του. Είναι ένα συναίσθημα και όχι μια συνέπεια. Ο τελευταίος άνθρωπος σε ένα κράτος μπορεί να έχει αυτό το συναίσθημα, όπως ακριβώς και ο αρχηγός της δημοκρατίας.

Η λέξη πατρίδα είναι μια από τις πρώτες λέξεις που τα παιδιά ψέλλιζαν στους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους. Ήταν το πνεύμα των συζητήσεων και η κραυγή του πολέμου. Εμπλούτιζε την ποίηση, διήγειρε τους ρήτορες, κυριαρχούσε στη γερουσία, αντηχούσε στο θέατρο και στις λαϊκές συνελεύσεις. Ήταν χαραγμένη στα μνημεία. Ο Κικέρων έβρισκε αυτή τη λέξη τόσο προσφιλή, που την προτιμούσε από κάθε άλλη, όταν μιλούσε για τα συμφέροντα της Ρώμης.

Υπήρχαν επίσης, στους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους, συνήθειες που τάφοι, επιτάφιοι λόγοι, ήταν όλα πηγές του πατριωτισμού. Υπήρχαν επίσης πραγματικά λαϊκά θεάματα, όπου όλες οι τάξεις διασκέδαζαν από κοινού. Βήματα όπου η πατρίδα, μέσω των λόγων των ρητόρων, διαβουλευόταν με τα παιδιά της, πάνω στα μέσα που θα τα καθιστούσαν ευτυχισμένα και ελεύθερα. Αλλά ας περάσουμε στην απαρίθμηση των στοιχείων που θα αποδείξουν όλα όσα έχουμε ήδη αναφέρει.

Όταν οι Έλληνες νίκησαν τους Πέρσες στη Σαλαμίνα, άκουγε κανείς από τη μια πλευρά τη φωνή ενός αυτοκρατορικού άρχοντα που ωθούσε σκλάβους στη μάχη και από την άλλη τη λέξη πατρίδα που κινητοποιούσε ελεύθερους ανθρώπους. Οι Έλληνες δεν είχαν τίποτα πιο πολύτιμο από την αγάπη για την πατρίδα. Το να εργάζονται γι αυτήν ήταν η ευτυχία και η δόξα τους. Ο Λυκούργος, ο Σόλων, ο Μιλτιάδης, ο Θεμιστοκλής, ο Αριστείδης προτιμούσαν την πατρίδα τους από κάθε τι άλλο στον κόσμο. Ο ένας, σε ένα πολεμικό συμβούλιο που οργανώθηκε από τη δημοκρατία, βλέπει το μπαστούνι του Ευρυβιάδη να σηκώνεται κατά πάνω του. Δεν απαντά παρά με τις παρακάτω τρεις λέξεις: χτύπα, αλλά άκουσε. Ο Αριστείδης, αφού για μακρό διάστημα διαχειριζόταν τις δυνάμεις και τα οικονομικά της Αθήνας, δεν άφησε ούτε καν αυτά που χρειαζόταν για να ταφεί. Οι γυναίκες στη Σπάρτη ήθελαν να αρέσουν όπως θέλουν και οι δικές μας. Αλλά θεωρούσαν ότι θα έφταναν πιο σίγουρα στο στόχο αυτό, αν συνδύαζαν το ζήλο για την πατρίδα με τις χάρες. Πήγαινε, γιε μου, έλεγε η μια, εξοπλίσου για να υπερασπιστείς την πατρίδα και γύρισε ή με την ασπίδα σου ή πάνω στην ασπίδα σου, δηλαδή, νικητής ή νεκρός. Παρηγορήσου, έλεγε η άλλη σε έναν από τους γιούς της, παρηγορήσου για το πόδι που έχασες, γιατί δε θα κάνεις ούτε βήμα χωρίς να σου θυμίζει ότι υπερασπίστηκες την πατρίδα. Μετά τη μάχη στα Λεύκτρα, όλες οι μητέρες αυτών που είχαν χαθεί μαχόμενοι χαίρονταν, σε αντίθεση με τις άλλες, που έκλαιγαν πάνω στους γιους τους, που επέστρεφαν ηττημένοι. Περηφανεύονταν ότι έφερναν άντρες στον κόσμο, γιατί, από την κούνια ακόμα, τους παρουσίαζαν την πατρίδα σαν πρώτη τους μητέρα.

Η Ρώμη, που είχε δεχτεί από τους Έλληνες την ιδέα ότι έπρεπε να διαμορφώσει πατρίδα, τη χάραξε πολύ βαθιά στην καρδιά των πολιτών της. Υπήρχε ακόμα αυτή η ιδιαιτερότητα στους Ρωμαίους, ότι συνέδεαν ορισμένα θρησκευτικά συναισθήματα με την αγάπη που είχαν για την πατρίδα τους. Αυτή η πόλη που είχε θεμελιωθεί με τους καλύτερους οιωνούς, αυτός ο Ρωμύλος που ήταν ταυτόχρονα ο βασιλιάς και ο θεός τους, αυτό το καπιτώλιο που ήταν αιώνιο όπως και η πόλη και η πόλη αιώνια όπως και ο ιδρυτής της, προξενούσαν στους Ρωμαίους εξαιρετική εντύπωση.

Ο Βρούτος, για να διατηρήσει την πατρίδα του, αποκεφάλισε τους γιούς του. Και μια τέτοια ενέργεια θα φαινόταν αφύσικη μόνο σε αδύναμα πνεύματα. Χωρίς το θάνατο των δυο προδοτών, η πατρίδα του Βρούτου θα εξέπνεε εν των γενάσθαι. Ο Valerius Publicola δεν είχε παρά να αναφέρει το όνομα της πατρίδας για να καταστήσει λαϊκότερη τη Γερουσία. Ο Menenius Agrippa, για να οδηγήσει τον κόσμο από τον Ιερό Λόφο[1] στην καρδιά της δημοκρατίας. Η Veturia, για να αφοπλίσει το γιο της, τον Καριολάνο[2]. Οι Manlius, Camille και Scipion, για να νικήσουν τους εχθρούς των Ρωμαίων. Οι δυο Κατώνες, για να διατηρήσουν τους νόμους και τα αρχαίο ήθη. Ο Κικέρων, για να τρομάξει τον Αντώνιο και να κεραυνοβολήσει τον Κατιλίνα.

Έχει λεχθεί ότι αυτή η λέξη πατρίδα περιείχε μια μυστική αρετή, όχι για να καθιστά τους πιο δειλούς γενναίους, κατά την έκφραση του Lucien, αλλά επίσης για να γεννά ήρωες σε κάθε γενιά, για να πραγματοποιεί κάθε είδους θαύματα. Καλύτερα να πούμε ότι, στο πνεύμα αυτών των Ελλήνων και Ρωμαίων, υπήρχαν αρετές που τους καθιστούσαν ευαίσθητους στο νόημα της λέξης. Δεν αναφέρομαι σε αυτές τις μικρές αρετές που αποσπούν επαίνους σαν ανταμοιβή στις μικρής κλίμακας κοινωνίες μας. Εννοώ αυτές τις ιδιότητες του πολίτη, αυτή τη δύναμη ψυχής που μας κάνει να πραγματοποιούμε και να υπομένουμε μεγάλα έργα για το κοινό καλό. Ο Fabius χλευάστηκε, περιφρονήθηκε, προσβλήθηκε, από το συναγωνιστή του και από το στρατό του. Χωρίς να δώσει σημασία , δεν άλλαξε τίποτα από το σχέδιό του, χρονοτρίβησε κι άλλο και έφτασε σχεδόν στο σημείο να νικήσει τον Αννίβα. Ο Regulus, για να εξασφαλίσει ένα πλεονέκτημα για τη Ρώμη απορρίπτει την ανταλλαγή αιχμαλώτων, ενώ είναι ο ίδιος αιχμάλωτος και επιστρέφει στην Καρχηδόνα, όπου τον περιμένουν βασανιστήρια. Τα ίχνη του Decius τον εκθέτουν, στέλνοντάς τον σε σίγουρο θάνατο. Στο βαθμό που θεωρούμε αυτούς τους πολίτες στρατηγούς σαν επιφανείς ανόητους και τις πράξεις τους σαν θεατρινίστικες αρετές, δε γνωρίζουμε καλά τη λέξη πατρίδα. Ίσως να μην ακούστηκε αυτή η ωραία λέξη με περισσότερο σεβασμό, περισσότερη αγάπη, περισσότερη αξία, από την εποχή του Fabricius. Όλοι γνωρίζουν αυτό που είπε στον Πύρρο: «Κρατήστε το χρυσό σας και τις τιμές σας, εμείς οι Ρωμαίοι, είμαστε όλοι πλούσιοι, γιατί η πατρίδα, για να μας ανεβάσει στα υψηλά αξιώματα, δε μας ζητάει παρά μόνο την αξία μας». Αλλά δεν γνωρίζουν όλοι ότι το ίδιο θα έλεγαν και χίλιοι άλλοι Ρωμαίοι. Αυτό ο πατριωτικός τόνος ήταν ο γενικός τόνος σε μια πόλη, όπου όλοι οι κανόνες ήταν ηθικοί. Γι’ αυτό και η Ρώμη φάνηκε στον Κυνέα, τον πρεσβευτή του Πύρρου, σαν ναός και η Σύγλητος σαν μια ακτινοβολούσα συνέλευση.

Τα πράγματα άλλαξαν μαζί με τα ήθη. Προς το τέλος της δημοκρατίας δεν αναγνώριζαν πια τη λέξη πατρίδα παρά για να τη βεβηλώσουν. Ο Κατιλίνας και οι εξοργισμένοι συνεργοί του καταδίκαζαν σε θάνατο όποιον τη πρόφερε ακόμα στη ρωμαϊκή γλώσσα. Ο Κράσσος και ο Καίσαρας δεν τη χρησιμοποιούσαν παρά για να συγκαλύψουν τη φιλοδοξία τους. Κι όταν στη συνέχεια ο ίδιος ο Καίσαρας, διαβαίνοντας το Ρουβικώνα, είπε στους στρατιώτες του ότι θα έπαιρνε εκδίκηση για τις προσβολές που είχε δεχθεί η πατρίδα, έκανε κατάχρηση της δύναμης του στρατεύματός του. Δεν μάθαιναν πια να αγαπούν την πατρίδα όσοι δειπνούσαν σαν τον Κράσσο, οικοδομούσαν σαν το Βερρές, κατέστρωναν σχέδια τυραννίας σαν τον Καίσαρα, κολάκευαν τον Καίσαρα σαν τον Αντώνιο.

Παρ’ όλ’ αυτά γνωρίζω ότι μέσα σ’ αυτή την κατάρρευση, της διακυβέρνησης και των ηθών, έβλεπε κανείς ακόμα κάποιους Ρωμαίους να αγωνιούν για το καλό της πατρίδας τους. Ο Titus Labienus είναι ένα παράδειγμα πολύ ξεχωριστό. Αντιμετωπίζοντας με ανωτερότητα της ελκυστικές φιλοδοξίες, ο φίλος του Καίσαρα, ο σύντροφος και συχνά το μέσον για τις νίκες του τελευταίου, εγκατέλειψε χωρίς δισταγμό μια σίγουρη προοπτική. Και θυσιαζόμενος για την αγάπη της πατρίδας του, επέλεξε το κόμμα του Πομπήιου, όπου ρίσκαρε τα πάντα και όπου, ακόμα και σε περίπτωση επιτυχίας, δεν θα έβρισκε παρά πολύ μέτρια αναγνώριση.

Όμως τελικά η Ρώμη υπό τον Τιβέριο ξέχασε κάθε αγάπη για την πατρίδα. Και πως άλλωστε θα μπορούσε να τη διατηρήσει; Έβλεπε κανείς τη ληστεία συνδεδεμένη με την εξουσία, τη μηχανορραφία και την ίντριγκα να διαφεύγουν από κατηγορίες, όλα τα πλούτη στα χέρια των λίγων, μια υπερβολική χλιδή να αποτελεί προσβολή προς την ακραία ανέχεια, τον καλλιεργητή να θεωρεί το χωράφι του απλή πρόφαση για κακομεταχείριση. Κάθε πολίτης να απαξιώνει το γενικό καλό, και να ενδιαφέρεται μόνο για το δικό του. Όλες οι αρχές της διακυβέρνησης είχαν διαφθαρεί. Όλοι οι νόμοι βασίζονταν στη θέληση του κυρίαρχου. Περισσότερη δύναμη στη Σύγκλητο, σήμαινε μεγαλύτερη σιγουριά για τους ιδιώτες. Οι Συγκλητικοί που θα ήθελαν να υπερασπιστούν τη δημόσια ελευθερία ρίσκαραν τη δική τους. Δεν ήταν παρά μια καλυμμένη τυραννία, που ασκούνταν υπό τον ίσκιο της ποίησης, κι αλλοίμονο σε όποιον το αντιλαμβανόταν. Το να παρουσιάσει κανείς τους φόβους του σήμαινε να τους πολλαπλασιάσει. Ο Τιβέριος αποτραβήχτηκε στο νησί του Κάπρι, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στον Seianus. Και ο Seianus, αντάξιος ενός τέτοιου αφεντικού, έκανε ό,τι απαιτούνταν για να πνίξει στους Ρωμαίους κάθε αγάπη για την πατρίδα τους. Τίποτα δε δοξάζει περισσότερο τον Τραϊανό από το ότι ξαναζωντάνεψε τα συντρίμμια. Έξι τύραννοι, εξίσου βάναυσοι, σχεδόν όλοι μανιακοί, συχνά ηλίθιοι, προηγήθηκαν από τον Τραϊανό στο θρόνο. Οι θητείες του Τίτου και του Νέρβα ήταν πού σύντομες για να μπορέσουν να αποκαταστήσουν την αγάπη της πατρίδας. Ο Τραϊανός κατέστρωσε σχέδιο για να υπερβεί όλ’ αυτά. Ας δούμε πως τα κατάφερε.

Άρχισε λέγοντας στον Saburanus, πραιτοριανό αξιωματούχο, δίνοντάς του το σύμβολο αυτού του αξιώματος, που ήταν ένα ξίφος: «Πάρε αυτό το όπλο, για να το χρησιμοποιήσεις προς υπεράσπισή μου αν κυβερνάω σωστά τη πατρίδα μου, ή εναντίον μου αν συμπεριφέρομαι άσχημα». Ήταν σίγουρος για τις ενέργειές του. Αρνήθηκε τα χρήματα που δέχονταν οι νέοι αυτοκράτορες από τις πόλεις. Ελάττωσε σημαντικά τους φόρους, πούλησε ένα μέρος των αυτοκρατορικών κατοικιών σε όφελος του κράτους. Έδωσε παροχές σε όλους τους φτωχούς πολίτες. Εμπόδισε τους πλούσιους να πλουτίσουν υπερβολικά. Αυτοί που τους έδωσε αξιώματα, οι θυσαυροφύλακες, οι πραίτορες, οι ανθύπατοι, δεν είχαν παρά μόνο ένα μέσο για να τα διατηρήσουν. Να φροντίσουν για την ευτυχία του λαού. Επανέφερε την αφθονία, την τάξη και τη δικαιοσύνη στις επαρχίες και στη Ρώμη, όπου το παλάτι του ήταν ανοικτό στο κοινό όσο και οι ναοί, ιδιαίτερα σε αυτούς που αντιπροσώπευαν τα συμφέροντα της πατρίδας.

Όταν ο κόσμος έβλεπε τον άρχοντα του κόσμου να υποτάσσεται στο νόμο, να δίνει στη Γερουσία την αίγλη και την εξουσία, να μην κάνει τίποτα χωρίς συνεννόηση με αυτήν, να μην αντιμετωπίζει το αυτοκρατορικό αξίωμα παρά σαν μια απλή αρμοδιότητα υπόλογη στην πατρίδα, επί τέλους το καλό φάνηκε να αποκτά υπόσταση για το μέλλον. Ο κόσμος δεν ήταν πια μαζεμένος. Οι γυναίκες χαίρονταν που είχαν δώσει παιδιά για την πατρίδα. Οι νέοι μιλούσαν μόνο για την προβάλλουν. Οι γέροντες ξαναέπαιρναν δυνάμεις για να την υπηρετήσουν. Όλου φώναζαν ευτυχισμένη πατρίδα! Δοξασμένος αυτοκράτορας! Όλοι κατ’ ευφημισμό απέδωσαν στον καλύτερο από τους πρίγκηπες έναν τίτλο που ενσωμάτωνε όλους τους τίτλους, πατέρα της πατρίδας. Αλλά όταν τη θέση την κατέλαβαν καινούρια τέρατα, η διακυβέρνηση ξέπεσε πάλι. Οι στρατιώτες πούλησαν την πατρίδα και δολοφόνησαν τους αυτοκράτορες για να πάρουν νέα αμοιβή.

Μετά από αυτές τις λεπτομέρειες, δεν έχω την ανάγκη να αποδείξω ότι δεν μπορεί να υπάρξει πατρίδα στα κράτη που είναι υπόδουλα. Έτσι κι αυτοί που ζουν κάτω από τον ανατολικό δεσποτισμό, όπου δεν γνωρίζουν άλλο νόμο από τη θέληση του άρχοντα, άλλες συνήθειες από τη λατρεία των ιδιοτροπιών του, άλλες αρχές διακυβέρνησης από τον τρόμο, όπου καμιά περιουσία και κανένα κεφάλι δεν έχουν σιγουριά. Αυτοί δεν έχουν καθόλου και δεν γνωρίζουν καν τη λέξη, που είναι η πραγματική έκφραση της ευτυχίας.

Με το ζήλο που με παρακινεί, λέει ο Αββάς Κογιέ, έχω μελετήσει σε πολλά μέρη ανθρώπους από όλες τις τάξεις: Πολίτες, τους είπα, γνωρίστε την πατρίδα! Ο άνθρωπος του λαού έκλαψε, ο δικαστής έσμιξε τα φρύδια του τηρώντας μια σκυθρωπή σιωπή, ο στρατιωτικός ορκίστηκε, ο αυλικός με χλεύασε, ο τραπεζίτης με ρώτησε αν ήταν το όνομα ενός καινούριου κτήματος. Οι άνθρωποι της θρησκείας, οι οποίοι, όπως ο Αναξαγόρας, δείχνουν με το δάκτυλο στον ουρανό όταν τους ρωτούν που είναι η πατρίδα, δεν είναι τυχαίο που δεν τη χαίρονται καθόλου σ’ αυτή τη γη.

Ένας ευγενής που είναι γνωστός τόσο από τις ομιλίες τους όσο και από τα γραπτά του, έχει γράψει κάπου, ίσως με υπερβολική πικρία, ότι στη χώρα του η φιλοξενία έχει μετατραπεί σε πολυτέλεια, η ευχαρίστηση σε κραιπάλη, οι άρχοντες σε αυλικούς, οι αστοί σε μικροαστούς. Αν είναι όντως έτσι, τι κρίμα, η αγάπη για την πατρίδα δε θα μπορούσε να ξαναγεννηθεί. Οι διεφθαρμένοι πολίτες είναι πάντα έτοιμοι να κατασπαράξουν την πατρίδα τους ή να προκαλέσουν αναταραχές και φατρίες που είναι τόσο καταστροφικές για το κοινό καλό. (D.J.)
---------------------------
[1] O Ιερός Λόφος ήταν ένα ύψωμα έξω από τη Ρώμη, όπου κατέφυγαν οι πληβείοι κατά την εξέγερση του 495 π.Χ

[1] Ο Καριολάνος, αφού εκδιώχθηκε από τη Ρώμη, βάδισε εναντίον της επικεφαλής μιας στρατιάς Βόλσκων. Η μητέρα του Veturia και η μνηστή του τον έπεισαν να αποσυρθεί επικαλούμενες την πατρίδα τους τη Ρώμη.

Υποχρέωση ή σεβασμός προς τους γονείς

Eκεί που νόμιζα ότι οι γονείς είναι γονείς, συνεχώς ανακαλύπτω ότι οι γονείς με την πάροδο του χρόνου γίνονται παιδιά των παιδιών τους. Και αυτό δεν έχει να κάνει με την ηλικία, αλλά με τον τρόπο λειτουργίας τους.

Ανακαλύπτω λοιπόν ότι τα παιδιά από πολύ μικρά δεν σκέπτονται την δική τους ζωή, αλλά την ζωή των γονιών τους. Από τότε που αρχίζουν να καταλαβαίνουν και να επικοινωνούν με το περιβάλλον τους αρχίζει η ανησυχία για την κατάσταση του γονέα, για την εξέλιξη της σχέσης του, για τα μικρά ή τα μεγάλα προβλήματα που τον απασχολούν.

Τα “παιδιά” ανησυχούν για τους γονείς, για το τι κάνουν, αν είναι ευτυχισμένοι, χαρούμενοι, ή τι θα τους τους στεναχωρήσει, τι τους αρέσει, τι θα χαλάσει ή θα φτιάξει την διάθεσής τους.

Αγόρια, κορίτσια, γυναίκες και άντρες, “παιδιά” εξαρτημένα από το τι θα αισθανθούν οι γονείς τους, περιορίζουν την ελευθερία τους, τις αποφάσεις τους, τις σκέψεις που κάνουν για τον εαυτό τους και τις αντικαταστούν με σκέψεις που αφορούν τους γονείς σαν να είναι ίδιοι οι γεννήτορες τους. Μερικές φορές νιώθεις ότι “τα παιδιά” είναι αφιερωμένα σ' ένα ατελείωτο διάλογο μαζί τους για τον οποίο δεν είμαστε σίγουροι ότι τον έχουν διαλέξει. Ακόμα και όταν αυτοί μπαίνουν στο μνήμα ο διάλογος αυτός συνεχίζεται και ο εκλιπών γονέας παραμένει για χρόνια και στην χειρότερη περίπτωση για πάντα, ο μοναδικός έγκυρος συνομιλητής τους.

Το περιεχόμενο αυτού του διαλόγου στρέφεται πάντα γύρω από την ανεπάρκεια του “παιδιού” σε σύγκριση με τον γονέα. Γύρω από την ανικανότητα, ή την μικρότητα του, απέναντι στην πληρότητα και στην μεγαλοσύνη του. Το “παιδί” πάντα σε αυτό το διάλογο κρατάει την θέση του “μικρού”, σε οποιαδήποτε ηλικία και αν βρίσκεται και ο γονέας του... “μεγάλου”.

Έτσι ο διάλογος αναμηρυκάζει αυτό που μένει σαν μια αίσθηση αναλλοίωτη στο χρόνο και ακολουθεί το “παιδί” στην ανάπτυξή του. Δηλαδή, ότι δεν έκανε αυτό που έπρεπε για τον γονέα και ότι θα μπορούσε να τον έχει “σώσει”, ή να αποτρέψει κάποιο γεγονός που επέδρασε άσχημα επάνω του.

Πάντα αυτή η κατάσταση μετατρέπεται σε ένα εσωτερικό διάλογο ο οποίος εκφράζει για το παιδί, ανοιχτά ερωτήματα του τύπου: Έκανα καλά; Αν είχα κάνει εκείνο ίσως να μην είχε γίνει αυτό; Αν είχαν συμπεριφερθεί καλύτερα...τότε...ίσως... Πόσα “παιδιά” γυρνάνε στοιχειωμένα από την παρουσία αυτών των ερωτημάτων χωρίς απάντηση, ανελεύθερα και δοσμένα σε ένα παραμιλητό που ζητά την συγχώρεση σαν το βασικό περιεχόμενο στον μεταθανάτιο διάλογο με το γονέα !!

Η λογική της υποχρέωσης

Ξέχωρα από τον ανθρωπολογικό χαρακτήρα του “σεβασμού” στο πρόσωπο των γονέων, ο οποίος αποτελεί ουσιαστικό περιεχόμενο της θρησκευτικής πίστης που ενσωματώθηκε στα ήθη και τα έθιμα της χώρας, υπάρχει και η ψυχοκοινωνική διάσταση του σεβασμού η οποία εκφράζεται σαν υποχρέωση, και η οποία ξεπερνάει τον σεβασμό και ακουμπάει τα όρια της υποταγής, θα τολμούσα να πω.

Από κάποια στιγμή και μετά στη σχέση γονέα – παιδιού εμφανίζεται η υποχρέωση σαν ένα είδος ανταλλαγής υπηρεσιών. Κατ' αρχάς λαμβάνει σάρκα και οστά στο διάλογο μεταξύ τους προσπαθώντας να εκφράσει και να οριοθέτηση με τα “πρέπει” την σχέση. Τα “Πρέπει” που πρέπει να αισθάνονται τα “παιδιά” απέναντί στους γονείς τους, τα οποία αρχίζουν σιγά, σιγά να τρέφουν τον διάλογο ανάμεσα τους. Στο τέλος τα “πρέπει” γίνονται μια πεποίθηση η οποία συνοδεύει και αποδίδει το νόημα και την σκοπιμότητα της σχέσης.

Τα “πρέπει” και τα “δεν πρέπει” όμως προκαλούν και τα ανάλογα συναισθήματα στο εσωτερικό της σχέσης. Έτσι η επικοινωνία γονέα – παιδιού “μολύνεται” από την πεποίθηση της υποχρέωσης του “παιδιού” οποία παράγει τη ενοχή σαν το βασικό συναίσθημα της σχέσης και εκφράζεται υπό μορφή τύψεων απέναντί στον γονέα.

Όταν υπάρχει η υποχρέωση ο διάλογος γονέα - παιδιού τρέφεται από τον φόβο, την αγωνία, το άγχος, την μοναξιά και γενικά από την ανεπάρκεια της ικανοποιήσης από την σχέση, η οποία πάντα ζητά την ανέφικτη πληρότητα μέσα από την καθυπόταξη του ενός μέλους της στο άλλο

Έτσι ο διάλογος στρέφεται πάντα γύρω από την υποχρέωση του “παιδιού” απέναντι στον γονείς διότι το φέρανε στο κόσμο, διότι το μεγαλώσανε, το σπουδάσανε, και γενικά για όλα αυτά που έχουν κάνει. Το περιεχόμενο της σχέσης του γονέα με το “παιδί” του, καταναλώνεται στις συνήθεις ιδέες που ακολουθούν την υποχρέωση, όπου εκκολάπτουν και αναπαράγουν μια αντιπαλότητα που δεν βοηθάει κανέναν. Έτσι ο γονέας μιλάει για τις θυσίες που έκανε και παρουσιάζει , τον εαυτό του σαν θύμα.

Μια τέτοια λογική, η λογική της υποχρέωσης δεσμεύει το “παιδί”. Το καθιστά αιχμάλωτο, αποτρέπει την ελεύθερη βούληση, οριοθετεί την ύπαρξή του σύμφωνα με την επιθυμία, ή και την έλλειψη επιθυμίας του γονέα, καθοδηγεί τις επιλογές του και τις αποφάσεις του. Το εμποδίζει, τις περισσότερες φορές, να αναδείξει τον εαυτό του, να ασχοληθεί απερίσπαστα στην συγκρότηση της ταυτότητας του.

Η υποχρέωση λοιπόν στηρίζει μια μορφή εξαναγκασμού, ενοχής, ανελευθερίας που αναπαράγει τον διάλογο με τον γονέα παρόντα, απόντα, ή θανόντα, διατηρώντας από την μια, την ανεπάρκεια του “παιδιού” και από την άλλη, το άσβεστο κύρος του γονέα. Με αυτό τον τρόπο λοιπόν δημιουργείται η πεποίθηση της υποχρέωσης, δηλαδή η βαθιά ριζωμένη γνώμη για την ορθότητα, όπως λέει το λεξικό, του επιχειρήματος.

Η διαφορά του σεβασμού από την υποχρέωση

Η λογική της υποχρέωσης στηρίζεται στην ποσότητα και μετατρέπει την σχέση γονέα – παιδιού σε μια εμπορευματική σχέση. Έτσι το συναίσθημα αντικειμενοποιείται και γίνεται ένα “εμπόρευμα” όπου η προσφορά του γονέα στο παιδί του, δηλαδή η μητρότητα, ή πατρότητα αποκτούν μια διαχρονικά ανταλλακτική αξία και σαν τέτοια φαίνεται ότι “δανείζεται” στο παιδί με στόχο την επιστροφή της. Σε αυτή την περίπτωση οι ρόλοι γονέας, παιδί καθορίζονται από την “προσφορά”, ιεραρχώντας την σχέση σύμφωνα με αυτή. Σύμφωνα δηλαδή με αυτή, αυτός που προσφέρει τοποθετείται ιεραρχικά πάνω από αυτόν που δέχεται την προσφορά.

Η εισχώρηση του ποσοτικού στοιχείο στην σχέση, κατά την γνώμη μου, υποβιβάζει και τα δυο μέλη της και περισσότερο τον γονέα. Θεωρώ ότι υποβιβάζεται περισσότερο ο γονέας διότι αυτός είναι ο ενήλικος, ο παιδαγωγός της σχέσης και στο ρόλο του έγκειται η διαφύλαξη και η προφύλαξή της, από ότι στο παιδί.

Επίσης η εισχώρηση του ποσοτικού στοιχείου εμφανίζει τον γονέα από την μια, σαν να μην αντιλαμβάνεται το εύρος της παρουσίας του δίπλα στο “παιδί“ του. Και από την άλλη, σαν να μην αντιλαμβάνεται το εύρος της παρουσίας του παιδιού του στην ζωή του.

Το ποσοτικό στοιχείο λοιπόν, το οποίο το χρησιμοποιεί κατά κόρον στο διάλογο με το “παιδί”, τον αδικεί. Τον αδικεί διότι εκφράζει την υποτίμηση τόσο του ίδιου, όσο και του “παιδιού” και οδηγεί την σχέση στην εξίσωση της με μια εμπορευματοποιημένη σχέση όπου τα νούμερα αντικαθιστούν τα συναισθήματα.

Εάν τώρα θελήσουμε να προσεγγίσουμε την σχέση μέσα από τους όρους όπως “ελευθερία”, “αυτοδιάθεση”, “αυτονομία”, θα διαπιστώσουμε ότι η υποχρέωση σαν όρος συνδιαλλαγής της σχέσης αποκλείει την παρουσία τους. Άρα η έννοια της υποχρέωσης πλησιάζει επικίνδυνα αυτή της χρέωσης και με αυτό τον τρόπο αλλοιώνει την σχέση και εισάγει την εξαναγκαστική “ξεχρέωση”.

Η διαφορά λοιπόν ανάμεσα στο σεβασμό και την υποχρέωση έγκειται στο βαθμό ελευθερίας που υπάρχει στην σχέση γονέα – παιδιού. Η ίδια η ελευθερία είναι το περιεχόμενο του σεβασμού και το αντίθετο, ο σεβασμός εμπεριέχει πάντα την ελευθερία. Στην περίπτωση της υποχρέωσης η ελευθερία παραχωρεί την θέση της στο “αναγκαστικό”, στο διαμορφωμένο “πρέπει” και στην ιεράρχηση της σχέσης.

Όταν υπάρχει ελευθερία τότε ο διάλογος γονέα – παιδιού δεν τρέφεται από “τα πρέπει” τις σχέσης, αλλά από την ευχαρίστηση της ύπαρξής της. Την ευχαρίστηση αυτή την αντλεί από την αναγνώριση της ισότητας που υπάρχει στην προσφορά του καθένα στην σχέση ξέχωρα από την ηλικία του. Η ισότητα αυτή στηρίζεται όχι στην υλική, αλλά την συναισθηματική προσφορά του κάθε μέλους της σχέσης.

Μέσα από αυτή την προσέγγιση το “παιδί”, και ο γονέας τροφοδοτούν την σχέση, ο καθένας από την μεριά του, με συναίσθημα. Το συναίσθημα είναι η τροφή της σχέσης το οποίο βοηθάει και τους δύο. Τόσο λοιπόν το “παιδί”, όσο και ο γονέας τροφοδοτούνται από το συναίσθημα ο ένας του άλλου και όχι μόνο τροφοδοτούνται αλλά αυτοκαθορίζονται από τις αλληλεπιδράσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους. Σε αυτή την περίπτωση το ποσοτικό στοιχείο δεν έχει καμιά σχέση σε αυτό το λεκτικό, συμπεριφορικό και συναισθηματικό διάλογο ανάμεσα τους, όσο το ποιοτικό στοιχείο το οποίο εμπεριέχεται σε αυτή την συναισθηματική αλληλοπροσφορά.

Η προσφορά του παιδιού.

Όμως ποιος διατείνεται ότι το παιδί δεν προσφέρει; Πως έχει σχηματιστεί η ιδέα ότι το παιδί από την στιγμή που θα έρθει στην ζωή δεν προσφέρει στους γονείς τους την ανάλογη, αγάπη, προσοχή, ανησυχία, όπως είπαμε και στην αρχή του άρθρου;

Από την βρεφική έως την ενηλικίωση των “παιδιών”, αλλά και μετά από αυτή, οι γονείς αποκομίζουν μια ικανοποίηση τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, την οποία τους την προσφέρει η παρουσία τους.

Ξεκινώντας από την ερωτική πράξη της σύλληψης, το παιδί, τις περισσότερες φορές, είναι καρπός μιας ηδονής την οποία αναζητούν και γεύονται οι γονείς περισσότερο για τους ίδιους και δεν αποτελεί μια εξαναγκαστική πράξη προς το παιδί, για να έρθει αυτό στην ζωή. Ακόμα όμως και σε αυτή την περίπτωση, και αυτό το συναντάμε στην τεχνική γονιμοποίηση, οι γονείς δεν το κάνουν για το “παιδί”, αλλά για τους ίδιους, για την σχέση τους. Και στις δύο περιπτώσεις η σύλληψη δεν είναι μια προσφορά προς το παιδί, αλλά μια πράξη προσφοράς και ικανοποίησης προς τον εαυτού τους και προς την σχέση.

Μετά, όταν το παιδί έρθει στην ζωή προσφέρει στους γονείς την χαρά να γίνουν γονείς. Δηλαδή τους προσφέρει την δυνατότητα να εξελιχτούν τόσο σαν άτομα όσο και σαν σχέση και μέσα από την παρουσία του να αναπτυχθούν σε ψυχολογικό και κοινωνικό επίπεδο.

Στην συνέχεια το “παιδί” παρέχει στους γονείς την δυνατότητα να προβληθούν στο μέλλον, σαν οντότητες, σαν υπάρξεις και να συνειδητοποιήσουν καλύτερα την παρουσία τους, την αίσθηση του εαυτού τους μέσα από το καθρέφτισμά τους στα μάτια του. Τους βοηθάει να συγκεκριμενοποιήσουν το νόημα και το στόχο τόσο σαν άτομα όσο και σαν σχέση.

Έπειτα τους βοηθάει να δημιουργήσουν εκείνο το απόθεμα ελπίδας μέσα από την παρουσία του για να “αντέξουν” τις αντιξοότητες της ζωής. Να γίνουν μαχητές και το σπουδαιότερο να γίνουν ενήλικες.

Αυτές όλες είναι προσφορές του παιδιού προς τους γονείς, και τόσες άλλες που δεν ανέφερα, κατανέμονται σε αυτό που ονόμασα ποιοτικές και όχι ποσοτικές προσφορές. Σ' αυτές που έχουν σχέση με το συναίσθημα, και όχι με την ύλη. Αλλά και σε αυτή την περίπτωση, στην περίπτωση της υλικής βοήθειας προς το γονείς, τα παιδιά στο βαθμό που τους επιτρέπει η ζωή τους, δεν πάνε πίσω. Και αυτή ακόμα η προσφορά που την ονομάσαμε ποσοτική στην ουσία υπάρχει και συνοδεύετε από το συναίσθημα του “παιδιού” προς τους γονείς και φανερώνει τις περισσότερες φορές τον σεβασμός τους.

Επίλογος

Καταλήγοντας θα ήθελα να πω ότι κανείς δεν χρωστά σε κανένα. Ούτε ο γονιός στο παιδί, ούτε το παιδί στο γονιό. Δεν χρωστάει διότι η ίδια η προσφορά ανάμεσα τους εσωκλείει την ικανοποίηση της ανταπόδοσης. Η ικανοποίηση της προσφορά που κάνουμε είναι η ανταπόδοση της. Διότι η ικανοποίηση σε αυτή την περίπτωση έχει συγχρόνως δυο κατευθύνσεις μία που πάει προς αυτόν που δέχεται την προσφορά και μια προς αυτόν που την προσφέρει. Άρα είναι πλεονασμός η προσφορά να δημιουργεί την υποχρέωση μιας επιπλέον ανταπόδοσης.

Π. χ. όταν ένας πατέρα,ς προσφέρει ένα ποδήλατο στο παιδί του, η ικανοποίηση που παίρνει με το να βλέπει το παιδί του να κάνει ποδήλατο, δηλαδή από την την πράξη προσφοράς του, είναι αρκετή ώστε να μην απαιτεί μια περαιτέρω ικανοποίηση, δηλαδή το παιδί να αισθάνεται υποχρεωμένο να του “επιστρέψει” αυτή την ικανοποίηση που του πρόσφερε.

Η έννοια της υποχρέωσης λοιπόν έρχεται να εμποδίσει, να περιορίσει, να εξαρτήσει και να ιεραρχήσει την σχέση γονέα – παιδιού με τέτοιο τρόπο ώστε να μην επιτρέπει ούτε στον έναν ούτε στον άλλον να γευτούν την ευχαρίστηση από την σχέση. Εν αντίθεση με αυτή του αμοιβαίου σεβασμού όπου η πράξη προσφοράς δεν είναι μια εξαναγκαστική, όπως είπαμε, πράξη αλλά μια επιλογή η οποία έχει τροφοδοτηθεί από την ελευθερία της ύπαρξης του κάθε μέλους της σχέσης.

Στην περίπτωση του αμοιβαίου σεβασμού, η συνύπαρξη γίνεται δημιουργική για την σχέση στο βαθμό που αναγνωρίζεται η ίση προσφορά του κάθε μέλους σε αυτή. Η αναγνώριση αυτής της προσφορά τροφοδοτεί την συνεργατικότητα και την αλληλοαποδοχή προβάλλοντας την “ακεραιότητας” του καθένα σαν στοιχείο επιβίωσης της σχέσης, καταργώντας την “ποσότητα” και υιοθετώντας την “ποιότητα” στο διάλογο ανάμεσα στο γονέα και το “παιδί”.

Οι μυστικές γνώσεις του Θιβέτ

Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι εκείνοι που στο άκουσμα και μόνο του ονόματος αυτής της «χώρας των χιονιών» δεν μένουν ασυγκίνητοι, ίσως γιατί ακούν ένα κάλεσμα, σαν να θυμούνται κάτι σημαντικό που έχουν λησμονήσει και ξαφνικά έλκει το βλέμμα του νου, το κάνει να υψώνεται και να προσπερνά τη μικρότητα και καθημερινότητα για να εστιαστεί σε κάτι πραγματικό υψηλό, άγνωστο και γνώριμο συγχρόνως κάτι περίεργο και μυστικιστικό αυτό το όνομα είναι: Θιβέτ!

Αναζητώντας κανείς τη «Στέγη του Κόσμου», όπως αποκαλείται το Θιβέτ, θα βρεθεί σε δρόμους που ανεβαίνουν μέχρι και τα 6.000 μέτρα ύψος για να φτάσει σε μια πραγματικά μοναδική στον κόσμο περιοχή, η οποία περιβάλλεται από οροσειρές που φτάνουν τα 9.000 μέτρα ύψος και που μονίμως είναι καρφωμένες στον ουρανό, όπου το λευκό του χιονιού ενώνεται με το λευκό των σύννεφων, κάτι πολύ δύσκολο να κατανοηθεί για κάποιον που δεν έχει πάει σε ψηλές χιονοσκέπαστες κορφές.

Το εκπληκτικότερο είναι ότι, σύμφωνα με κάποιους γεωλόγους, το υψίπεδο του Θιβέτ κάποτε ήταν θάλασσα!

Οι άνθρωποι αυτού του τόπου – περίπου δύο εκατομμύρια- από τη στιγμή της γέννησής τους βρίσκονται στο έλεος των δυνάμεων της φύσης, μιας Φύσης σκληρής και απρόβλεπτης στις απότομες αλλαγές ήλιου-βροχής, χιονοθυελλών, παγοθυελλών ή κατολισθήσεων. Έτσι σε γενικές γραμμές, η καθημερινή ζωή αυτών των ανθρώπων ακολουθεί τους ρυθμούς της φύσης που έχουν μάθει να τη διαβάζουν και να προβλέπουν τις αλλαγές της.

Δεν πρόκειται σε αυτό το μικρό άρθρο να περιγράψουμε το κοσμικό Θιβέτ, αλλά να εισχωρήσουμε στο εσωτερικό Θιβέτ, όπως εισχώρησαν τα στοιχεία αυτής της έντονης Φύσης στην καθημερινή ζωή αυτών των ανθρώπων και που χωρίς αυτήν την εισχώρηση, εμείς δε θα μπορούσαμε να καταλάβουμε το φαινομενικό παραλογισμό της επιλογής αυτού του τόπου για ανθρώπινη κατοικία, αν δεν υπήρχε μια εσωτερική φιλοσοφία, δηλαδή μια ανώτερη δικαιολογία. Αυτοί οι άνθρωποι δε θα μπορούσαν και δε θα ήθελαν να ζήσουν σε έναν τέτοιο αφιλόξενο τόπο, εκτός κι αν δεν είναι κοινοί θνητοί. Το σίγουρο πάντως είναι ότι, τουλάχιστον, δεν είναι κοινοί επειδή μοιάζουν με τους καλύτερους αθλητές μας, με τη διαφορά ότι οι θιβετανοί καθημερινά διατηρούν τις καλύτερες επιδόσεις τους, καθώς επίσης ότι δεν υπάρχει κανείς για να τους ζητωκραυγάζει: «Αποτραβήξου από τον ήλιο στη σκιά, για να αφήσεις θέση περισσότερη στους άλλους».

Και το σημαντικότερο… δεν το κάνουν για τον εαυτό τους, δεν ζουν για τον εαυτό τους!
«Ο Ουρανός είναι αιώνιος και η Γη διαρκής. Γιατί; Δεν ζουν για τον εαυτό τους κι έτσι ζουν για πολύ».

Όπως συμβαίνει δηλαδή με τους αγωνιστές, γράφουν και γράφονται στην Ιστορία.
Εμβαθύνοντας λοιπόν στη Θιβετιανή δοξασία, καταλαβαίνουμε πως χωρίς αυτήν την ανώτερη Φιλοσοφία Ζωής, (θεωρητική και πρακτική) σε τέτοιες συνθήκες διαβίωσης, δεν θα μπορούσε να υπερνικηθεί η ανθρώπινη ύπαρξη και χωρίς αυτήν τη νίκη στον κατώτερο εαυτό, το πνευματικό Άτομο δεν αφυπνίζεται.

Το φιλοσοφικό μυστικό του Θιβέτ λοιπόν βρίσκεται σε εκείνη την Διδασκαλία που μιλά για τρεις θεμελιώδεις Αρχές που εκδηλώνεται η Φύση σε όλη της την μεγαλοπρέπεια και που αυτές οι ίδιες Αρχές, με διαφορετικά ονόματα, συναντώνται στη φιλοσοφία όλων των μυητικών φιλοσόφων και Πολιτισμών.

Αυτές οι τρεις Αρχές είναι: ο Μακρόκοσμος (Ουρανός), ο Μικρόκοσμος (Γη) και ο Άνθρωπος. Οι έννοιες Κι, Σάρα και Μπάντγκαν σύμφωνα με την μετάφραση του Κόρβιν – Κρασίνσκι:

Κι, είναι «η Λογική (ΛΟΓΟΣ) που διαπερνά και στηρίζει το Σύμπαν».
Σάρα, είναι «η Αρχή που κατέχει τον κόσμο και κινεί κάθε δραστηριότητα»
Μπάντγκαν είναι «η Αρχή της Παθητικότητας», είναι η Ύλη. Η ιστορία πλέκεται από ηρωικές πράξεις όπως ήδη είπαμε, και καθώς οι μεγαλύτερες ανακαλύψεις γίνονταν πάντοτε από πραγματικά μεγάλους ανθρώπους, έτσι η μεγαλύτερη αυθεντία των τελευταίων αιώνων στον χώρο του Εσωτερισμού, η Έλενα Πέτροβνα Μπλαβάτσκυ, στο διάστημα 1856 – 1870 επισκέφθηκε (με τα μέσα της εποχής) το Θιβέτ τρεις φορές και μέσω αυτής της τότε νεαρής Φιλοσόφου, ανακαλύφθηκε το πιο απόκρυφο Θιβέτ καθώς σε αυτόν τον τόπο, όχι τυχαία, φυλασσόταν ένας θησαυρός, ίσως το πιο αρχαίο Βιβλίο στο οποίο κρύβονταν τρομερά μυστικά.

Στη «Μυστική Δοξασία» η Μπλαβάτσκυ εξηγεί:

«Η αποκαλυμμένη Ίσιδα» αρχίζει με την αναφορά σε ένα «αρχαίο βιβλίο». Αυτό το βιβλίο είναι η πρώτη πηγή, το αυθεντικό πρωτότυπο βάσει του οποίου δημιουργήθηκαν πολλοί από τους τόμους του Κιου-τι …

Είναι γραμμένο σε Σενζάρ, τη μυστική μυητική γλώσσα. Οι θεϊκές υπάρξεις το υπαγόρευσαν στους Γιους του Φωτός στην κεντρική Ασία, κατά ΄την αρχή της δικής μας πέμπτης φυλής. Υπήρχαν καιροί που τη Σενζάρ την γνώριζαν όλοι οι μύστες και που οι πρόγονοι των Τολτέκων την καταλάβαιναν τόσο καλά, όπως και οι χαμένοι κάτοικοι της Ατλαντίδας (Τέταρτη Φυλή), οι οποίοι με την σειρά τους την πήραν από τους σοφούς της τρίτης φυλής. Οι Μανού την κληρονόμησαν από τους Ντέβα της δεύτερης και πρώτης φυλής».

Απομνημόνευσε με ακρίβεια δύο βιβλία από τη «Στάντζα των Ντζιάν» (Στάντζα: Λόγοι των Ντζιάν: από την σανσκριτική λέξη «Ντιάνα» που σημαίνει Στοχασμός). Αργότερα κατέγραψε αυτά τα βιβλία, που αποτελούν τον κεντρικό κορμό του τεράστιου έργου της «Μυστική Δοξασία» και τα έκδωσε χωριστά.

Οι «Στάντζα των Ντζιάν» που μετέφρασε η Ε. Π. Μπλαβάτσκυ, αποτελούν ένα πολύ μικρό μέρος μιας σειράς βιβλίων με τον τίτλο «Κιού-τι», τα οποία είναι γραμμένα πάνω σε φύλλα φοινικιάς, που με κάποια άγνωστη τεχνική (αλχημική;) έχουν γίνει άφθαρτα και καμιά γνωστή δύναμη (νερό, οξέα, αέρας, φωτιά, κλπ) δεν μπορεί να τα καταστρέψει. Είναι γραμμένα σε μια πολύ αρχαία γλώσσα, την Σενζάρ. Πρόκειται για μια ιερογλυφική γλώσσα που διατηρείται ακόμα σε μερικές αδελφότητες.

Αν συνειδητοποιούμε την αυθεντικότητα αλλά και το βάθος αυτών των γραπτών, τότε, μόνο και μόνο με την σκέψη ότι έχουμε τη δυνατότητα να διαβάσουμε αυτά τα έργα που τόσο γενναιόδωρα μας προσέφεραν τον καρπό τόσο μεγάλων μόχθων, δεν θα φανεί έξυπνο να αφήσουμε να πάνε χαμένα.

Το πρώτο βιβλίο από την «Στάντζα των Ντζιάν» αναφέρεται στην Κοσμογένεση. Θυμίζει την Αριθμοσοφία του Πυθαγόρα, μεταξύ άλλων αρχαίων Δοξασιών και, όπως προαναφέραμε, οι ίδιες Γνώσεις ήταν κοινές σε όλους τους μεγάλους Μύστες.

Η πρώτη Στάντζα, μας περιγράφει (με συμβολικές εικόνες) τη διαδικασία εκδήλωσης (Μανβάνταρα) της πανταχού παρούσας, αιώνιας, απεριόριστης και αμετάβλητης ΑΡΧΗΣ (ΜΑΧΑΠΟΥΡΟΥΣΑ = ΠΑΤΕΡΑΣ) που εισχωρεί μέσα στην ΑΠΟΛΥΤΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ (ΜΟΥΛΑΠΡΑΚΡΙΤΙ = ΜΗΤΕΡΑ) και από την ένωση αυτών των Απόλυτων Αρχών, γεννιέται το Σύμπαν (το Σώμα του ΠΑΝΤΟΣ). Μετά από μια μεγάλη διάρκεια ΖΩΗΣ, θα αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για να επιστρέψει στην πρωταρχική, ανεκδήλωτη κατάσταση (ΠΡΑΛΑΓΙΑ =ΥΠΝΟΣ).

Το δεύτερο, ασχολείται με την Ανθρωπογένεση. Σχετικά με την εξέλιξη του ανθρώπου, οι θέσεις της Μυστικής Δοξασίας συγκρούονται τόσο με τη σύγχρονη επιστήμη όσο και με τα σύγχρονα θρησκευτικά δόγματα. Ο «μεταφυσικός» ή υπερβολικός ίσως χαρακτήρας αυτών των διδασκαλιών, αν και συμβολικός, είναι τόσο πολύ αντίθετος με το κενό γράμμα της Βίβλου ή με τις θέσεις της επίσημης Επιστήμης, ώστε να προκαλεί μια σκανδαλώδη άρνηση εκ μέρους των σημερινών «Ειδημόνων-Αρχόντων». Από την άλλη πλευρά, οι σχετικοί με τον Εσωτερισμό, γνωρίζουν ότι αυτές οι Διδασκαλίες πρέπει να είναι σωστές γιατί πρώτον είναι οι πιο λογικές και δεύτερον διευθετούν όλες τις δυσκολίες που προκύπτουν, δίνοντας πραγματικές απαντήσεις.

1η θέση: μας λέει ότι ο άνθρωπος πρώτα είναι Πνεύμα και μετά Ύλη και ότι στο σύνολό του είναι επταπλός, δηλαδή ότι εκτός από το υλικό σώμα έχει άλλα έξι «σώματα».
Ότι στη διαδικασία της γέννησής του, πρώτα αποκτά ψυχή (αστρικό σώμα) και μετά ντύνεται με υλικό σώμα, το οποίο είναι αντίγραφο του αστρικού.

Ότι η ψυχή περνάει από διαδοχικές ενσαρκώσεις – εκσαρκώσεις (μετενσάρκωση) με σκοπό την ατομικοποίηση τής κάθε ανθρώπινης ψυχής, που συνεπάγεται και την απελευθέρωσή της από το Κάρμα.

2η θέση: μας μιλάει για την ταυτόχρονη εξέλιξη επτά ανθρώπινων φυλών, στις επτά περιοχές (Μπαλόνια) των τεσσάρων επιπέδων του πλανήτη (στα μάτια του αμύητου, όπως τα σώματα του ανθρώπου, έτσι και τα επίπεδα της Γης είναι αόρατα).

3η θέση: ότι ο άνθρωπος από την εμφάνισή του πάνω στον πλανήτη, είναι προγενέστερος από κάθε άλλο θηλαστικό. (*Σε αυτό συμφωνούν οι τελευταίες μετρήσεις χρονολόγησης του ανθρώπινου DNA και δηλώνουν ότι είναι προγενέστερο από αυτό των ανθρωποειδών πιθήκων)
Επίσης, ότι η «ηλικία» του ανθρώπου είναι κατά πολύ αρχαιότερη (18.000.000 χρόνια πριν) και ο πολιτισμένος άνθρωπος επίσης είναι κατά πολύ αρχαιότερος.

4η θέση: Ότι οι πρώτοι Οδηγοί – βασιλιάδες των ανθρώπων ήταν ενσαρκωμένοι Θεοί. Φεύγοντας από αυτήν τη σύντομη αναφορά των «Στάντζα των Ντζιάν» θα καταπιαστούμε με το «Βιβλίο των Χρυσών Κανόνων», τα πρωτότυπα των οποίων είναι χαραγμένα πάνω σε ορθογώνιες πλάκες, ενώ αντίγραφά τους βρίσκονται πάνω σε δίσκους. Όμως, πρωτότυπα και αντίγραφα φυλάσσονται μέσα στους Ναούς. Η Ε. Π. Μπλαβάτσκυ μας λέει ότι αυτοί οι κανόνες έχουν ίδια προέλευση με το μεγάλο μυστικιστικό έργο που λέγεται Paramartha το οποίο είχε δοθεί στον Nagarjouna από τους Μύστες (Nagas). Η γραφή είναι συχνά στη θιβετανική γλώσσα αλλά και στην ιερατική (Σενζάρ). Λίγοι από αυτούς τους κανόνες είναι πριν από την εποχή του γνωστού Βούδα (Σιντάρτα Γκωτάμα) και οι υπόλοιποι μετά από αυτόν. Στο σύνολο είναι 90 μικρές πραγματείες από τις οποίες και πάλι η Ε. Π. Μπλαβάτσκυ είχε αποστηθίσει τις 39 και κάποιες από αυτές γνωστοποίησε στους αναζητητές της Δύσης.

Τα κείμενα αυτά έχουν εκδοθεί σε ενότητες όπως:

«Η Φωνή της Σιγής», «Οι Δύο Ατραποί», «Οι Επτά Πύλες», «Φως στην Ατραπό».
«Γιατί το νοητικό όμοιο είναι με καθρέφτη; Σκόνη μαζεύοντας, τη σκόνη καθρεφτίζει. Χρειάζεται η γλυκιά αύρα της Σοφίας της ψυχής να σκουπίσει τη σκόνη από τις πλάνες μας. Προσπάθησε, ω αρχάριε, να συγχωνέψεις το νοητικό με την ψυχή σου».

Αυτήν τη Διδασκαλία, αν και ίσως δεν τη γνωρίζουν θεωρητικά οι απλοί άνθρωποι, όπως και εμείς δεν ξέρουμε πολλά από τα πράγματα που χρησιμοποιούμε, εν τούτοις, όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι ζωτικά συνδεδεμένοι με αυτές τις Αρχές, αρχές που επιβεβαιώνονται τη στιγμή του θανάτου τους, καθώς δεν φοβούνται να πεθάνουν, επειδή έζησαν με αυτές και θα αμειφθούν για αυτήν την στάση. «Στο θάνατο φαίνεται η πραγματική σχέση του ανθρώπου με τη ζωή».

Αν μιλάμε λοιπόν για μια πραγματική Φιλοσοφία Ζωής, τότε μέσα σε αυτήν έχει θέση και ο θάνατος, τον οποίο τόσο πολύ φοβούνται οι Δυτικοί.

«Να είσαι καρτερικός ω υποψήφιε, σαν κάποιος που διαρκεί αιώνια. Οι ίσκιοι ζουν και αφανίζονται. Αυτό που μέσα σου είναι, θα ζει παντοτινά. Αυτό που μέσα σου είναι, γνωρίζει γιατί είναι η ίδια η Γνώση».

Το «Μπάρντο-Τέντολ» είναι η Βίβλος-Οδηγός, που κατανοώντας τη φιλοσοφία του κατά την διάρκεια της ζωής, ο άνθρωπος ετοιμάζεται κατάλληλα ώστε να είναι έτοιμος και άφοβος στην παρουσία του θανάτου. Με αυτόν τον τρόπο μαθαίνει να Ζει ουσιαστικά και ελεύθερα χωρίς το φόβο του θανάτου.

«Δείχνε τον δρόμο, έστω και αμυδρά και χαμένος μες στο πλήθος, όπως κάνει το βραδινό άστρο για εκείνους που πορεύονται μες στο σκοτάδι».

«Να ΄σαι υπομονετικός ω υποψήφιε, σαν κάποιος που ούτε την αποτυχία φοβάται, ούτε και την επιτυχία χαϊδεύει.

Κάρφωσε το βλέμμα της ψυχής σου πάνω στο αστέρι που είσαι η αχτίδα του, το φεγγοβόλο αστέρι, που λάμπει μέσα στα σκοτάδια της αιώνιας ύπαρξης, μες στις ασύνορες πεδιάδες του αγνώστου».
-----------------
Βιβλιογραφία:
* «Η Φωνής της Σιγής», Ε.Π. Μπλαβάτσκυ, «Θεοσοφικές Εκδόσεις»
* «Στάντζα των Ντζιάν» Ε.Π. Μπλαβάτσκυ, «Ερμητική Βιβλιοθήκη»
* «Θιβέτ» Ηelmut Uhlig, Εκδόσεις «ΚΟΝΙΔΑΡΗ»
* « Ε. Π. Μπλαβάτσκυ, Απομνημονεύματα» Mary K. Neff Εκδόσεις «Νέα Ακρόπολη»
* «Η Μύηση στο Θιβέτ», Αλεξάνδρα Ντάβιντ Νελ, Εκδόσεις «Πύρινος Κόσμος»
* «Τα τρία Κ΄έντρα του Μυστηρίου» Γ.Α. Πλάνας Εκδόσεις «Νέα Ακρόπολη»
* «Η Θιβετανική Βίβλος των Νεκρών» Εκδόσεις «Πύρινος Κόσμος»
* «Φως στην Ατραπό» Μ. Κόλλινς Εκδόσεις «Πύρινος Κόσμος»

Ο Ηράκλειτος για τους νεκρούς, τους κοιμισμένους, τους κοινούς θνητούς και τους φιλοσόφους.

«Ο άνθρωπος τη νύχτα ανάβει ένα φως για τον εαυτό του και η όραση του σβήνει. Στη διάρκεια της ζωής του, όταν κοιμάται, αγγίζει τον θάνατο, μια και η όραση του έχει σβήσει, ενώ όταν είναι ξύπνιος αγγίζει τον ύπνο»

Πρόκειται για ένα από τα πιο συζητημένα αποσπάσματα. Η αδυναμία ορθής ερμηνείας του οδήγησε πολλούς μελετητές να προτείνουν διάφορες διορθώσεις στο αρχικό κείμενο του Κλήμεντος, οι οποίες όμως ελάχιστα συνέβαλαν στην κατανόηση του, καθ’ ομολογία των ίδιων των «διορθωτών» (Marcovich σ. 244). Θα επιχειρήσουμε λοιπόν να αναλύσουμε το απόσπασμα ως έχει, με οδηγό την κοσμοθεωρία του Ηράκλειτου.

Στο πρώτο μέρος περιγράφεται η εμπειρία του ύπνου ως προσωρινός θάνατος της συνείδησης, όπου η όραση του κοιμισμένου σβήνει, δηλαδή χάνει την αυτοσυνειδησία του. Μέσα στον ύπνο του ανάβει ένα φως, το φως του ονείρου, το οποίο όμως δεν διαλύει το σκοτάδι της συνειδησιακής νύχτας, αντίθετα με όσα υποστηρίζουν οι θιασωτές των «μαντικών ονείρων: το σβήσιμο της όρασης (αποσβεσθείς όψεις) δεν οδηγεί σε μία πληρέστερη «ενόραση», αλλά στην απώλεια της επαφής με τον εξωτερικό κόσμο και τη συνακόλουθη απόσυρση του κοιμωμένου σ ενα χώρο εντελώς υποκειμενικό όπου δεν έχει καν συνείδηση της ταυτότητας του..

Στο δεύτερο μέρος, η ζωή του ανθρώπου περιγράφεται ως εναλλαγή δύο καταστάσεων: ύπνος και εγρήγορση. Τι κοινό έχουν αυτές οι δύο; Στην διάρκεια του ύπνου, μας λέει ο Ηράκλειτος, ο άνθρωπος αγγίζει το νεκρό, δηλαδή προσεγγίσει την κατάσταση του θανάτου, εφόσον αποκτά την ακινησία και την α-συνειδησία του νεκρού, χωρίς όμως να ταυτίζεται με αυτόν (απόδειξη για το τελευταίο είναι η ύπαρξη του ονείρου, δηλ. του αμυδρού φωτός που δεν υπάρχει στους νεκρούς).

Όταν πάλι είναι ξύπνιος, αγγίζει τον κοιμισμένο, δηλαδή προσεγγίζει την κατάσταση του ύπνου, εφόσον η αντίληψη του για τον κόσμο είναι αποσπασματική και υποκειμενική σαν του κοιμισμένου, χωρίς και πάλι να ταυτίζεται με αυτόν (εφόσον ο τελευταίος δεν έχει καμία επαφή με τον εξωτερικό κόσμο τον αντιληπτό δια των αισθήσεων). Και στις δύο λοιπόν περιπτώσεις, ο άνθρωπος προσεγγίσει τον αμέσως χαμηλότερο βαθμό συνειδητότητας, θα λέγαμε τείνει προς αυτόν, χωρίς όμως να τον φθάνει. Με άλλα λόγια αν ο βαθμός συνειδητότητας του νεκρού είναι 0, του κοιμισμένου 1, του ξύπνιου μόνο ως προς τις αισθήσεις (του κοινου ανθρώπου) 2, και του ξύπνιου ως προς τις αισθήσεις και το νου (δηλαδή του φιλοσόφου) 3, τότε ο κοιμισμένος είναι ως προς τον κοινό ξύπνιο όπως ο νεκρός προς τον κοιμισμένο, και ο κοινός ξύπνιος είναι ως προς το φιλόσοφο όπως ο κοιμισμένος προς τον ξύπνιο.

Η ζωή του ανθρώπου είναι μια συνεχής εναλλαγή των καταστάσεων 1 και 2, μέχρι που να φτάσει στην κατάσταση 0, ενώ ο φιλόσοφος αντίθετα, έχει κατορθώσει – δια του νου και του λόγου- να ανυψωθεί στην κατάσταση 3, και αυτό δίνει νόημα στη ζωή του. (παρ ότι και αυτόν τον περιμένει ο θάνατος), μια και όσο ζει είναι σε θέση να κατανοεί το νόμο της αλληλουχίας των αντιθέτων και της αέναης ροής που διέπει το όλο σύστημα 0-1-2 και κατ επέκταση όλα τα κοσμικά φαινόμενα.

Αντοχή στην κριτική και συγχώρεση

Αυτός που δεν μπορεί να συγχωρήσει είναι ο δούλος της πικρίας, της αγανάκτησης και του θυμού του. Γεμίζει το σώμα του με αρνητικά συναισθήματα και αποθηκεύει στο είναι του συναισθηματικούς ρύπους που κρατούν τον πόνο ζωντανό.

 Η συσσώρευση αρνητικών συναισθημάτων με την πάροδο του χρόνου φτάνει να αλλοιώνει το χαρακτήρα του ατόμου και να τον κάνει καχύποπτο προς τους άλλους. Η μη συγχώρεση καταδικάζει το άτομο να συνεχίσει να ζει στο παρελθόν, χωρίς να είναι σε θέση να αλλάξει και να αναπτυχθεί αφού ζει και συνδέεται στενά με τις αναμνήσεις του. Το να δίνεις αλλά και να ζητάς συγχώρεση είναι στην ουσία η κατανόηση πως ουδείς είναι αλάνθαστος.

Κάποιες φόρες οι άνθρωποι θυμώνουν και κρατούν κακία για πράγματα που ο άλλος τους είπε. Και αυτό όμως είναι μεγάλο χάσιμο ενέργειας.

Πολλές φορές κάποιος θα σας πει κάτι σκληρό είτε επειδή αυτή είναι η αλήθεια του, είτε επειδή θέλει να σας πονέσει. Αν εσείς ξέρετε πραγματικά ποιος είστε, τίποτα, μα τίποτα, από αυτά που θα πει δε θα σας αγγίξει και έτσι θα μπορέσετε να τον συγχωρέσετε για την μικροπρεπή του στάση. Αν όντως σας λέει την σκληρή αλήθεια, είναι βέβαιο ότι είναι πολύ καλύτερο να ακούσετε μια αυθόρμητη και αληθινή άποψη για κάτι πάρα ένα προσποιητό χαμόγελο που κρύβει μια κακή σκέψη για εσάς.

Η ανεκτικότητα στην κριτική είναι ένα σημάδι ωριμότητας που σχεδόν σε όλους μας λείπει. Ωστόσο, η εποικοδομητική κριτική είναι χρήσιμη όταν έχετε το θάρρος να δείτε τα πράγματα αντικειμενικά και να μάθετε από αυτό χωρίς να φοβάστε πως θα γκρεμιστούν τα θεμέλια της ψυχής σας.

Αν μπορέσετε να αντέξετε την κριτική, θα μάθετε να συγχωρείτε τα λάθη των άλλων και θα δεχτείτε ότι μπορεί να σκέφτονται διαφορετικά από εσάς. Κάθε πρόσωπο που σας βλέπει, σας κρίνει κατά την άποψή του. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχει δίκιο, αλλά έχει το δικαίωμα να πιστεύει για εσάς ό,τι θέλει.

Είναι απλό και το έχουμε πει πολλές φορές. Δεν μπορούμε να ικανοποιούμε τους πάντες, ούτε και είναι απαραίτητο. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι να είστε ευχαριστημένοι με τον εαυτό σας ώστε να μπορείτε να ανταπεξέρχεστε στις διάφορες δυσκολίες.

Η συγχώρεση δεν σημαίνει ότι χρειάζεται να είστε με ένα πρόσωπο σαν να μην είχε συμβεί πότε τίποτα και να ξεχάσετε τα πάντα, διότι αυτό στην ουσία θα ήταν άρνηση των γεγονότων. Συγχώρεση είναι να μην κρατήσετε κανένα αρνητικό συναίσθημα μέσα σας και να συνεχίσετε την ζωή σας στο μέλλον αφήνοντας πίσω αναποδιές και σφάλματα.

Αυτό είναι το μυστικό της Ελλάδας...

Αρκεί η εσωτερική απόφαση, αυτή μπορεί να μετατρέψει τον υποταγμένο άνθρωπο σε αγωνιστή. Ο καθένας οφείλει ν' αναμετρηθεί με τον εαυτό του στον ανοδικό δρόμο προς το δύσκολο χρέος...

 

Ο πρόλογος του ίδιου του συγραφέα:

 

«Πολλοί πού διάβασαν τον Καπετάν Μιχάλη θαρρούν πώς τέτοια παιδιά – τέτοια αντράκια, όπως λέμε στην Κρήτη – ποτέ δεν υπήρξαν, ούτε άντρες τόσο χεροδύναμοι, τόσο ψυχοδύναμοι, που ν’ αγαπούν με τόση λαχτάρα τή ζωή και ν’ αντικρίζουν με τόση περιφρόνηση το θάνατο. 

Πώς να πιστέψουν οι άπιστοι τι θαύματα μπορεί να γεννήσει ή πίστη; Ξεχνούν πώς ή ψυχή του ανθρώπου γίνεται παντοδύναμη όταν συνεπαρθεί από μια μεγάλη ιδέα. Τρομάζεις όταν, ύστερα από πίκρες δοκιμασίες, καταλάβεις πώς μέσα μας υπάρχει μια δύναμη που μπορεί να ξεπεράσει τη δύναμη του ανθρώπου, τρομάζεις, γιατί από τη στιγμή που θα καταλάβεις πώς υπάρχει ή δύναμη αυτή δεν μπορείς πια να βρεις δικαιολογίες για τις ασήμαντες ή άναντρες πράξεις σου για τη ζωή σου τη χαμένη, ρίχνοντας το φταίξιμο στους άλλους· ξέρεις πια πώς εσύ, όχι ή τύχη, όχι ή μοίρα, μήτε οι άνθρωποι γύρα σου, εσύ μο νάχα έχεις, ότι κι αν κάμεις, ότι κι αν γίνεις, ακέραιη την ευθύνη. Και ντρέπεσαι τότε να γελάς, ντρέπεσαι να περγελάς αν μια φλεγόμενη ψυχή ζητάει το αδύνατο.

 

Καλά πια καταλαβαίνεις πως αυτή ‘ναι ή άξια του ανθρώπου: να ζητάει και να ξέρει πως ζητάει το αδύνατο· και να ‘ναι σίγου ρος πως θα το φτάσει, γιατί ξέρει πως αν δε λιποψυχήσει, αν δεν ακούσει τί του κανοναρχάει ή λογική, μα κρατάει με τα δόντια την ψυχή του κι εξακολουθεί με πίστη, με πείσμα να κυνηγάει το αδύνατο, τότε γίνεται το θάμα, που ποτέ ο αφτέρουγος κοινός νους δε θα μπορούσε να το μαντέψει: το αδύνατο γίνεται δυνατό.

Το ελληνικό Γένος αν σώθηκε ως τα σήμερα, αν επέζησε υστέρα από τόσους εχτρούς – εξωτερικούς κι εσωτερικούς, προ πάντων εσωτερικούς – ύστερα από τόσους αιώνες κακομοιριά, σκλαβιά και πείνα, το χρωστάει όχι στη λογική – θυμηθείτε τους τρεις εμποράκους που ίδρυσαν τη Φιλική Εταιρεία, θυμηθείτε το 21 – το χρωστάει στο θάμα. Στην ακοίμητη σπίθα που καίει μέσα στα σωθικά της Ελλάδας.

Ευλογημένη ή σπίθα αύτη πού αψηφάει τις φρόνιμες συμβουλές της λογικής, κι όταν φτάσει το Γένος στα χείλια του γκρεμού βάζει φωτιά σε ολόκληρη την ψυχή και φέρνει το θάμα. Στα θάματα χρωστάει ή Ελλάδα τη ζωή της.
 

[…] Πάλι οι φρόνιμοι, οι λιγόπιστοι, δίνουν νηφάλιες ,πολύ λογικές συμβουλές πώς μπορεί, λένε, μία σπίθα φως να τα βάλει με τόσο παντοδύναμο σκοτάδι; όμως ο αληθινός άντρας δεν απελπίζεται’ ξέρει αυτός πως στον άτιμο, αλλοπρόσαλλο τούτον κόσμο ζουν, ας είναι και σε λιγοστά στήθια, μερικές θεμελιακές αρχές, θυγατέρες του ανθρώπου, πού αυτός τις έπλασε με Ιδρώτα, αίμα και κλάματα, κι είναι αθάνατες- οι περισσότερες γεννήθηκαν στην Ελλάδα, δυό οι πιο τρανές; ή ελευθερία κι ή αξιοπρέπεια του ανθρώπου[…]

[…] Η τύχη μας, λέει πάλι ο Μακρυγιάννης, έχει τους ΄Ελληνες πάν τοτε ολίγους· παλαιόθε ως τώρα, όλα τα θηρία πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε’ τρώνε, τρώνε, μα μένει πάντα μαγιά. Αυτή τη μαγιά την ελέω σπίθα. Είναι ή σπίθα που καίει αθάνατη μέσα στα σωθικά της Ελλάδας.

Αυτό είναι το μυστικό της Ελλάδας,  σαν το παραμυθένιο πουλί καίγεται, γίνεται στάχτη, κι από τι στάχτη ξεπετιέται άνανιωμένη. 

 

Δε θα πεθάνει λοιπόν ποτέ ή ράτσα ετούτη; Δεν μπορεί να την εξαφανίσει από το πρόσωπο της γης μήτε καν ή διχόνοια; Όχι, δεν μπορεί, σίγουρα υπάρχει μέσα της κάτι το αναπάντεχο, το ακατάπαυστα ανανεούμενο, το αληθινά θεϊκό· κι εί χαν δίκιο τα παιδικά μας μάτια να ταυτίζουν τα πάθη του Χριστού με τα πάθη της Κρήτης, όπως, είμαι βέβαιος, σήμερα τα μι κρά Κυπριωτόπουλα ταυτίζουν τά Πάθη του Χρίστου με τα πάθη της Κύπρου, και να περιμένουν με ακλόνητη πίστη κι αυτά, όπως κι εμείς τότε, την Ανάσταση.»

Απόσπασματα από τον πρόλογο του βιβλίου «Ο καπετάν Μιχάλης», του Νίκου Καζαντζάκη.

Αποτυγχάνοντας μπορούμε να πετύχουμε!

Η επιστήμη της Θετικής Ψυχολογίας

«Κανένας απαισιόδοξος
δεν ανακάλυψε ποτέ το μυστικό των αστεριών,
ούτε ταξίδεψε ποτέ σε μια άγνωστη γη»
Helen Keller(1880-1968) Αμερικανίδα συγγραφέας

Συνήθως άνθρωποι επιτυχημένοι δηλώνουν ότι είναι ιδιαίτερα αισιόδοξοι. Και ενώ μπορεί κανείς εύκολα να υποθέσει ότι η αισιοδοξία έρχεται με την επιτυχία, μάλλον αποτελεί βασική της προϋπόθεση.

Θετική Ψυχολογία

Ένας βασικός διαχωρισμός είναι μεταξύ της δυναμικής και της παθητικής αισιοδοξίας. Σύμφωνα με τον Max More οι δυναμικοί αισιόδοξοι είναι πιο ενεργητικοί, δραστήριοι και λειτουργούν δημιουργώντας ευκαιρίες για επιτυχία και αξιοποιώντας τις ήδη υπάρχουσες.

Οι παθητικοί αισιόδοξοι είναι αυτοί που κάνουν θετικές δηλώσεις αλλά στην ουσία προσπαθούν να πείσουν τους εαυτούς τους ότι όλα θα πάνε καλά χωρίς να μπορούν να κάνουν τη θετική τους σκέψη δράση.

Αισιοδοξία και Θετική ψυχολογία

Ο απαισιόδοξος βλέπει δυσκολίες σε κάθε ευκαιρία.
Ο αισιόδοξος βλέπει ευκαιρίες σε κάθε δυσκολία
Winston Churchill, Αγγλία

Η θετική σκέψη και η αισιοδοξία είναι κάτι διαφορετικό από τη θετική ψυχολογία. Η Θετική ψυχολογία, αν και μπορούμε να βρούμε κάποιες ρίζες της στον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, μιας και η άνθρωποι αναζητούσαν την «καλή ζωή» εδώ και αιώνες, είναι ένας νέος κλάδος της ψυχολογίας, ο σκοπός του οποίου συνοψίστηκε το 1998 από τον Martin Seligman και τον Mihaly Csikszentmihalyi:

«Πιστεύουμε ότι η ψυχολογία της θετικής ανθρώπινης λειτουργίας θα εξελιχθεί, η οποία επιτυγχάνει την επιστημονική κατανόηση καθώς και αποτελεσματικές παρεμβάσεις για τη δημιουργία ατόμων, οικογενειών, και κοινοτήτων που θα ευημερούν.

Οι θετικοί ψυχολόγοι περισσότερο ψάχνουν να βρουν και να καλλιεργήσουν την ιδιοφυΐα και το ταλέντο και να κάνουν την καθημερινή ζωή πιο ικανοποιητική, παρά απλά να θεραπεύουν την ψυχική ασθένεια. Η θετική ψυχολογία ασχολείται κυρίως με τη χρήση της ψυχολογική θεωρίας, της έρευνας και των τεχνικών παρέμβασης, για να κατανοήσει τις θετικές, προσαρμοστικές, δημιουργικές πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς, καθώς και αυτές που προσφέρουν συναισθηματική ολοκλήρωση.»

Κάποια από τα ευρήματα της θετικής ψυχολογίας μπορεί να μοιάζουν με κοινή λογική όμως βασίζονται σε επιστημονική θεωρία και έρευνα. Κάποιες φορές η «λαϊκή σοφία» είναι σωστή και κάποιες λάθος. Μερικά από τα ευρήματα της θετικής ψυχολογίας σύμφωνα με το Κέντρο Θετικής Ψυχολογίας της Pennsylvania.

Κάποια από τα ευρήματα της θετικής ψυχολογίας μπορεί να μοιάζουν με κοινή λογική όμως βασίζονται σε επιστημονική θεωρία και έρευνα. Κάποιες φορές η «λαϊκή σοφία» είναι σωστή και κάποιες λάθος. Μερικά από τα ευρήματα της θετικής ψυχολογίας σύμφωνα με το Κέντρο Θετικής Ψυχολογίας της Pennsylvania.

Ο πλούτος συνδέεται ελάχιστα με την ευτυχία (Diener & Diener, 1996)
Δραστηριότητες που κάνουν τους ανθρώπους χαρούμενους σε μικρές δόσεις –ψώνια, καλό φαγητό, να βγάζουν λεφτά- δεν οδηγούν σε συναισθηματική ολοκλήρωση μακροπρόθεσμα (Myer 2000, Ryan& Deci, 2000).

Άνθρωποι που εκφράζουν σε τακτική βάση ευγνωμοσύνη έχουν καλύτερη φυσική κατάσταση, αισιοδοξία, προχωρούν προς τους στόχους τους, έχουν ευεξία και βοηθούν περισσότερο τους άλλους (Emmons& Crumpler, 2000).

Η προσπάθεια μεγιστοποίησης της ευτυχίας μπορεί να οδηγήσει σε δυστυχία (Schwartz et al., 2002)
Όσοι δηλώνουν περισσότερα θετικά συναισθήματα στην εφηβεία ζουν περισσότερο και έχουν πιο υγιείς ζωές (Danner, Snowdon, & Friesen, 2001).

Οι άνθρωποι αποτυγχάνουν να προβλέψουν πόσο καιρό θα είναι χαρούμενοι ή δυστυχείς μετά από ένα σημαντικό (Gilber, Pinel, Wilson, Blumberg & Wheatley, 1998; Wilson, Meyers, & Gilbert, 2001). Αυτοί οι ερευνητές βρήκαν ότι οι άνθρωποι συνήθως υπερεκτιμούν το πόσο καιρό θα είναι δυστυχείς μετά από ένα δυσάρεστο γεγονός, όπως είναι ένας χωρισμός, αλλά αποτυγχάνουν να μάθουν από τις επαναλαμβανόμενες εμπειρίες ότι οι προβλέψεις τους είναι λάθος.

Μαθαίνεται η αισιοδοξία;

«Η απαισιοδοξία είναι θέμα διάθεσης.
Η αισιοδοξία είναι θέμα θέλησης.»
Émile Chartier (Alain) (1868-1951) Γάλλος φιλόσοφος

Η απάντηση είναι ναι. Μπορούμε να μάθουμε να σκεφτόμαστε θετικά, να επιλέγουμε που θα εστιάσουμε την προσοχή μας, να αξιοποιούμε ευκαιρίες, να είμαστε πιο αισιόδοξοι και να βλέπουμε το ποτήρι μισογεμάτο και όχι μισοάδειο.

Μπορούμε επίσης να εκπαιδευτούμε σ’ αυτό τον τρόπο σκέψης. Το πιο σημαντικό είναι πως μπορούμε να μάθουμε τα παιδιά από νεαρή ηλικία να σκέφτονται θετικά. Το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανια δημιούργησε ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα για παιδιά ηλικίας 8-15 ετών, το Penn Resiliency Program, στο οποίο τα παιδιά μαθαίνουν γνωσιο-συμπεριφοριστικές δεξιότητες καθώς και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και βασίζεται σε ένα μέρος στη γνωστικο-συμπεριφοριστική θεωρία του Aaron Beck, του Albert Ellis, και του Martin Seligman για την κατάθλιψη.

Το μοντέλο αυτό βασίζεται κυρίως στην ιδέα ότι οι πεποιθήσεις μας για τα γεγονότα επιδρούν στα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας. Στο πρόγραμμα αυτό οι μαθητές μαθαίνουν να εντοπίζουν μη ακριβείς σκέψεις, να εξετάζουν την ορθότητα αυτών των σκέψεων και να αντιμετωπίζουν τις αρνητικές σκέψεις με την εύρεση εναλλακτικών υποθέσεων. Μαθαίνουν τεχνικές για την αυτοπεποίθηση, την διαπραγμάτευση, τη λήψη αποφάσεων, την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων και τη χαλάρωση.

Πιο αναλυτικά, μαθαίνουν να συσχετίζουν τις σκέψεις με τα συναισθήματα τους, διάφορους τρόπους σκέψης (αισιόδοξος - απαισιόδοξος), το πώς να επανεκτιμούν τις σκέψεις και τις αποφάσεις τους (και να τις βάζουν σε μια προοπτική), νέες δεξιότητες διαπραγμάτευσης σε προσωπικό, διαπροσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, αλλά και τρόπους αντιμετώπισης διαφορετικών καταστάσεων. Επίσης, εκπαιδεύονται στο πώς να αντιμετωπίζουν την αναβλητικότητα, μαθαίνοντας να οργανώνουν το χρόνο τους με μικρότερους στόχους που οδηγούν στην επιτυχία.

Με λίγα λόγια είναι ένα ιδανικό πρόγραμμα για μικρούς και μεγάλους που μάλλον, άλλος λίγο και άλλος πολύ, όλοι το έχουμε ανάγκη. Ειδικά αυτούς τους δύσκολους καιρούς που ακούμε συνέχεια αρνητικά και δυσάρεστα πράγματα, η διατήρηση μιας αισιόδοξης και θετικής στάσης είναι κάτι παραπάνω από σημαντική για την σωματική και την ψυχική μας υγεία.

Αν δούμε πως δεν μπορούμε να βρούμε τίποτα θετικό στη ζωή μας και πως η αρνητική μας διάθεση ολοένα και χειροτερεύει, η βοήθεια από έναν ειδικό μπορεί να μας δείξει νέους τρόπους προσέγγισης και μια διαφορετική ματιά στα πράγματα.

Γιατί ακόμα και εκεί που δεν υπάρχει δρόμος, μπορούμε να φτιάξουμε εμείς έναν!

Η απορία του Άμλετ

Κάποιοι λένε ότι ο Άνθρωπος επινόησε τον θεό μόλις αντιλήφθηκε ότι θα πεθάνει.

 

Ότι κάποιοι από εκείνους τους πρώτους συγγενείς μας κατάλαβαν πως ο θάνατος είναι η κοινή μοίρα όλων των ζωντανών πλασμάτων, επομένως και των ανθρώπων, επομένως και δική τους. Αλλά ο εγκέφαλος τους δεν μπορούσε να δεχτεί (ή να κατανοήσει) το τέλος. Έτσι ξεκίνησε να θάβει τους νεκρούς μαζί με τα παιχνίδια τους, για να έχουν κάτι να απασχολούνται στο επέκεινα.

Άλλοι υποθέτουν ότι ο πρώτος άνθρωπος που αντιλήφθηκε ότι θα πεθάνει ήταν ποιητής. Το είπε στους συντρόφους του κι εκείνοι γελούσαν -ή συνέχισαν να τρώνε μπανάνες. Ο Homo Poet δεν μπορούσε να το δεχτεί.

«Τι σημασία έχουνε όλα αυτά που ζούμε,
άμα κι εμείς πεθαίνουμε και τίποτα δεν μένει;»

Ο Ποιητής ήταν ματαιόδοξος. Ήθελε να κερδίσει την αθανασία. Γραφή δεν υπήρχε για ν’ αποτυπώσει τις σκέψεις του. Ούτε φωτογραφία για ν’ απαθανατίσει τις εικόνες του. Ούτε στούντιο ηχογραφήσεων ή έστω youtube για ν’ ανεβάσει τις μουσικές του.

Τριγυρνούσε στη σπηλιά συφιλιασμένος. Τότε είδε κάτι παιδιά που έπαιζαν. Έπαιρναν χρωματιστό χώμα κι έκαναν γκράφιτι στα τοιχώματα. Έτσι ο Homo Poet ανακάλυψε την αθανασία της τέχνης. Ξεκίνησε να ζωγραφίζει εικόνες από βουβάλια κι αντιλόπες. Οι συνομήλικοι του τον κορόιδευαν, νόμιζαν ότι είχε τρελαθεί, ότι είχε γίνει πάλι παιδί.

Αυτός πέρασε αρκετά χρόνια στολίζοντας τη σπηλιά. Σαν τέλειωσε, και λίγο πριν πεθάνει από γρίππη, ψιθύρισε: «Σε νίκησα, θάνατε».

 

Χιλιετίες μετά τον πρώτο καλλιτέχνη συνεχίζουμε ν’ αντιπαθούμε τον θάνατο. Συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι μπορεί να υπάρχει κάτι μετά. Συνεχίζουμε να κάνουμε τέχνη, σαν αντίδοτο στο εφήμερο, στο ανάλαφρο του είναι. Κάποιοι παλεύουν να υπερνικήσουν το τελικό εμπόδιο με την επιστήμη. Άλλοι με τη φιλοσοφία πασχίζουν να το υποβαθμίσουν. Οι περισσότεροι απλώς το απωθούν, προτιμούν να μην το σκέφτονται.

Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες ο θάνατος συνεχίζει να είναι η μόνη βεβαιότητα στη ζωή.

Άραγε πώς θα συμπεριφέρονταν οι άνθρωποι αν μάθαιναν, με βεβαιότητα, ότι υπάρχει και κάτι άλλο, μετά; Θα συνέχιζαν να ζουν ρουτινιάρικα, πληρώνοντας φόρους και βλέποντας τηλεόραση, ή θα τολμούσαν να ζήσουν ό,τι ονειρεύτηκαν;

Δεν είναι παράδοξο; Η επίγνωση του θανάτου, η βεβαιότητα του τέλους και η συντομία του βίου μας, θα έπρεπε να μας οδηγήσει σε μια πιο ολοκληρωμένη ζωή. Να ζούμε όπως ακριβώς θέλουμε, γιατί δεν θα ζήσουμε για πολύ.

Αντιθέτως, εμείς ζούμε λες κι αυτό το δώρο, το σύνολο όλων των τυχαίων γεγονότων που οδήγησαν στην ύπαρξη μας, είναι κάτι που θα επαναληφθεί.

Δεν χρειάζεται να πας πολύ πίσω, αρκεί να σκεφτείς ότι στο σπέρμα του πατέρα σου υπήρχαν εκατομμύρια σπερματοζωάρια, κι αν κάποιο άλλο προλάβαινε να ενωθεί με το ωάριο (με το συγκεκριμένο ωάριο, του συγκεκριμένου σεληνιακού μήνα) της μητέρας σου, τότε δεν θα υπήρχες εσύ, εσύ που διαβάζεις αυτές τις λέξεις, αλλά κάποιος άλλος ή άλλη.

Φανταστείτε τώρα όλες τις πιθανότητες που υπήρχαν να γεννηθούν οι γονείς σας και οι γονείς εκείνων και οι προηγούμενοι. Κι ας μην αναφερθούμε στην τυχαιότητα της συνάντησης τους.

Ξεχάστε τη μοίρα, το πεπρωμένο και την αναγκαιότητα. Υπάρχουμε κατά τύχη. Και, το σημαντικότερο, δεν θα υπάρχουμε για πολύ.

Τι κάνουμε γι’ αυτό, για να γεμίσουμε τις τσέπες της μικρής και μοναδικής μας ευκαιρίας;

 

Το καλύτερο στην τέχνη, αυτό που κάνει τους ανθρώπους να θέλουν να ζωγραφίζουν, να φωτογραφίζουν, να τραγουδούν, να γράφουν, είναι πως έτσι μπορείς να κάνεις τη στιγμή αιωνιότητα.

Κάποιοι λένε ότι ο Θεός επινόησε τον άνθρωπο μόλις αντιλήφθηκε ότι θα πεθάνει.

Μαζί με τη θνητότητα του έδωσε και τη θεϊκή πνοή. Η θεϊκότητα του ανθρώπου είναι ακριβώς αυτό: Η φαντασία. Μπορείς να ζήσεις ως αθάνατος μέσα στην τέχνη.

Όχι με την υστεροφημία και την αθανασία των έργων σου. Αυτό είναι ματαιοδοξία.

Η αθανασία επέρχεται όταν μπορείς να υπερβείς τα στενά όρια του πραγματικού και να ποιήσεις έναν καινούριο κόσμο, έναν καινούριο άνθρωπο, μια καινούρια ιστορία.

Είμαστε ζώα που προτού πεθάνουν προλαβαίνουν να διηγηθούν μια ιστορία. Να πλάσουν έναν ανύπαρκτο κόσμο. Δεν έχει καμία χρησιμότητα, αφού τελικά θα πεθάνουμε, αφού τελικά ο πλανήτης μας θα εξαϋλωθεί, αφού τελικά κι όλο το σύμπαν θα σβήσει στην εντροπία του.

Δεν κάνουμε τέχνη επειδή είναι χρήσιμη. Όπως και δεν ερωτευόμαστε επειδή θέλουμε να παντρευτούμε ούτε σεξ επειδή θέλουμε να αναπαραχθούμε.

Κάνουμε τέχνη, κάνουμε έρωτα, επειδή νιώθουμε ωραία κάνοντας ‘τα.

 

Είμαστε ζώα, κι αυτό δεν είναι κακό. Θα πεθάνουμε, κι αυτό ίσως να μην είναι τόσο άσχημο.

Ανάμεσα στην τυχαία γέννηση και στον εξίσου τυχαίο -παρότι αναπόφευκτο- θάνατο, μεσολαβούν λίγες στιγμές. Πώς θα τις γεμίσουμε;

Δεν υπάρχει απάντηση κοινή για όλους, ο καθένας δίνει τις δικές του απαντήσεις. Κι ίσως να είναι κάτι πιο βαθύ: Δεν υπάρχουν καθόλου απαντήσεις. Υπάρχουν μόνο ερωτήσεις.

Απ’ τη στιγμή που γεννιόμαστε ή μπορεί απ’ τη στιγμή που συνειδητοποιούμε ότι είμαστε κάτι ξέχωρο απ’ τους γονείς μας, απ’ τη στιγμή που γινόμαστε αυτεξούσιοι πνευματικά, θέτουμε κάποια ερωτήματα.

Κι αυτά τα ερωτήματα προσπαθούμε ν’ απαντήσουμε σ’ όλη μας τη ζωή.

Ποιο είναι το νόημα της ζωής; Τι είναι ο θάνατος; Πώς πρέπει να ζήσω; Τι είναι αληθινό και τι ωραίο; Να ζει κανείς ή να μη ζει;

Δεν υπάρχει απάντηση, μην χάνετε τον χρόνο σας σε αυταπάτες. Διαλέγουμε τις ερωτήσεις μας και τις κουβαλάμε μέχρι το τέλος. Δεν υπάρχουν καν σωστές και λάθος ερωτήσεις.

Υπάρχει μόνο η τυχαιότητα και η βραχύτητα της ζωής μας.

Κι αν όλα λάθος είναι, όσα σκέφτομαστε και κάνουμε, δεν πειράζει, αφού είχαμε και έχουμε το προνόμιο να ζήσουμε, έστω κάνοντας λάθη, τα δικά μας λάθη, στα δικά μας ερωτήματα.

---------------



ΥΓ: Ένας δημοσιογράφος ρώτησε τον Μπομπ Μάρλεϊ πόσων χρονών ήταν. Κι εκείνος απάντησε: «Είμαι σήμερα».

Η ζωή είναι ένα παζλ που του λείπουν κομμάτια

1) Να περιγράψω ένα παζλ. Κομμάτι κομμάτι;

2) “Όποια κι αν είναι η εικόνα, η αρχή ενός παζλ είναι το νερό. Η αρχή των πάντων είναι το νερό.” (Θαλής)

“Αν το παζλ είναι, τότε είναι. Αν το παζλ δεν είναι, τότε δεν είναι. Σίγουρα, πάντως, δεν υπάρχουν κενά.” (Παρμενίδης)

“Υπάρχουν πολλά διαφορετικά παζλ ως αντικείμενα, μονάχα ένα, όμως, ως ιδέα. Αυτό προϋπήρχε.” (Πλάτωνας)

“Μέσα σε κάθε κομμάτι του παζλ υπάρχει η τελική του μορφή.”

(Αριστοτέλης)

3) Έχω τρία παζλ στους τοίχους του σπιτιού μου. Το ένα δείχνει κάποιο μουσείο παλαιότερης εποχής. Το δεύτερο μια γόνδολα να μπαίνει σε ένα ονειρικό τοπίο. Το τρίτο μια γυναίκα να κοιμάται πάνω σ’ ένα μάρμαρο. Αν τα γυρίσεις, όμως, από την άλλη μεριά, μοιάζουν όλα τα ίδια.

4) Τα πολύχρωμα παζλ είναι ευκολότερα να γίνουν. Ένα μόνο χρώμα είναι δύσκολο να το συνθέσεις από τα επιμέρους κομμάτια του.

5) Το να φτιάξεις ένα παζλ με παρέα φίλων μπορεί να είναι μια ευχάριστη δραστηριότητα. Το να το φτιάχνεις μόνος σου μπορεί να γίνει βαρετό και να το παρατήσεις.

6) Πάντα αναρωτιόμουν αν αυτός που κόβει μια εικόνα σε 500, 1000 ή 3000 κομμάτια βαριέται περισσότερο από εκείνον που προσπαθεί να προσαρμόσει το ένα κομματάκι με το άλλο και να την επανασυνθέσει.

7) Υπάρχουν παζλ, που όταν τα συναρμολογήσεις, προβάλλει μια εικόνα, άλλα που έχουν να κάνουν με αριθμούς και άλλα με γρίφους. Θα μπορούσαμε να πούμε πως υπάρχει το παζλ ως είδος, που περιέχει τα γένη των παζλ κι αυτά περιλαμβάνουν αμέτρητες διακλαδώσεις και σειρές.

8) Όλα τα κομμάτια ενός παζλ έχουν προεξοχές ή εσοχές ή και τα δύο. Στόχος του παίκτη είναι να βρει ποια προεξοχή ταιριάζει επακριβώς σε ποια εσοχή. Πρόκειται, μάλλον, για ένα σεξουαλικό παιχνίδι.

9) Μια μεγάλη απογοήτευση της ζωής είναι όταν κοντεύεις να ολοκληρώσεις ένα παζλ, ας πούμε χιλίων κομματιών, και λίγο πριν το τέλος, διαπιστώνεις πως έχουν χαθεί καμιά δεκαριά κομμάτια. Γεμάτη τρύπες μοιάζει τότε η ζωή.

10) Το πρώτο παζλ ήτανε χάρτης σ’ ένα λεπτό φύλλο ξύλου. Το έφτιαξε ένας δάσκαλος γεωγραφίας για να διδάξει τους μαθητές του, πολλά χρόνια προτού ο Νίτσε μιλήσει για τη “χαρούμενη γνώση”.

11) Ένα παζλ μπορεί να έχει δυο διαστάσεις, μπορεί να έχει και τρεις. Στις τέσσερις διαστάσεις, ah, what’s puzzling you is the nature of time, oh yeah (Sympathy for the devil, Rolling Stones)

12) Το ψηφιδωτό, επίσης, θυμίζει παζλ, χωρίς τη σεξουαλική του διάσταση. Καθόλου περίεργο που συχνά χρησιμοποιείται για θρησκευτικές απεικονίσεις.

13) Όταν μια φίλη μου διέλυσε ένα μεγάλο πανέμορφο παζλ, λίγες στιγμές αφότου το είχαμε ολοκληρώσει, μετά από μέρες πεισματικής προσήλωσης και ενασχόλησης, πήρα ένα από τα πρώτα μου μαθήματα για το φθαρτό και το εύθραυστο της ομορφιάς και της δημιουργίας. Από τότε, αποφάσισα να μη δένομαι με τα πράγματα. Ευτυχώς ή δυστυχώς, δεν επέκτεινα την απόφασή μου και ως προς τους ανθρώπους, παρότι φθαρτοί και εύθραυστοι εξίσου.

14) Φαντάζομαι ένα παζλ, που κάθε του κομμάτι αναπαριστάνει μια ξεχωριστή εικόνα και όλες αυτές μαζί οι εικόνες συνδέονται και δημιουργούν μια άλλη μεγαλύτερη και διαφορετική εικόνα. Το λες και κοινωνία.

15) Θυμάμαι που είχα δει μια υδρόγειο σφαίρα – παζλ. Απ΄ αυτές που τρέμεις μη πέσουν στα χέρια των ισχυρών της γης κι αρχίσουν να της αφαιρούν κομμάτια.

16) Η νύχτα προχώρησε και νυστάζω, οπότε θα σπάσω στα δύο το παζλ των 31 παραγράφων που μιλάνε για παζλ και θα το συνεχίσω αύριο.

17) Όσο μικρότερα σε ηλικία τα παιδιά, τόσο μεγαλύτερα τα κομμάτια των παζλ που τους κάνουμε δώρο. Βλέπεις, όσο μεγαλώνουμε, τόσο η πραγματικότητα θρυμματίζεται σε μικρότερα κομμάτια. Ώσπου, η όψη ενός κόσμου ενιαίου και αδιαίρετου να γίνει απλώς μια ανάμνηση.

18) Όταν ένα παζλ ολοκληρώνεται και γίνεται πίνακας, μπαίνει η κόλλα που συγκρατεί τα κομμάτια και συνήθως, μετά, μια κορνίζα. Η κορνίζα ορίζει το πλαίσιο, ώστε να μην μπορεί κάποιο κομμάτι να ξεφύγει.

19) Είχε κάποτε κάποιος την ιδέα να φτιάξει ένα παζλ, συνθέτοντας όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που αγαπούσε στους ανθρώπους, έτσι ώστε να αποτυπωθεί η εικόνα του ιδανικού του έρωτα. Μόλις πρόσθεσε και το τελευταίο κομμάτι – χαρακτηριστικό, έκανε λίγα βήματα πίσω, κοίταξε την εικόνα που είχε δημιουργηθεί και είδε τον εαυτό του.

20) Μοιάζουν ατέλειωτες οι 31 εκδοχές, όπως και τα ασπρόμαυρα παζλ.

21) Ο μόνος λόγος, πλέον, για να κάτσω να φτιάξω ένα παζλ είναι να έχει στερέψει η έμπνευσή μου στο να δημιουργήσω οτιδήποτε άλλο.

22) Στο διαδίκτυο μπορεί κανείς να βρει και να συναρμολογήσει αμέτρητα ψηφιακά παζλ, μόνο που δεν μπορεί κατόπιν να διακοσμήσει μ’ αυτά τσιμεντένιους τοίχους.

23) Οι αναμνήσεις μας είναι ένα παζλ από στιγμές, που διαρκώς ανασυντίθενται και διαφορετικά επανασυναρμολογούνται.

24) Λύνουμε με ευχαρίστηση γρίφους στις διακοπές μας, ενώ σπαζοκεφαλιάζουμε εκνευρισμένοι μ’ αυτούς της καθημερινότητας.

25) Το να συμπληρώσεις τα έξι τελευταία κομμάτια ενός παζλ είναι κάτι πολύ πολύ απλό. Το να συμπληρώσω τις έξι παραγράφους που απομένουν, δεν είναι.

26) Ένα ξύλινο παζλ πετιέται στη σόμπα για να ζεστάνει τα δυο πιτσιρίκια που το έφτιαξαν.

27) Τα σουρεαλιστικά παζλ δεν δείχνουν εικόνες. Δείχνουνε συνειρμούς και όνειρα.

28) Κάποτε κάθισε ο Θεός και έφτιαξε ένα παζλ. Την εικόνα που παρουσιάστηκε στο τέλος την ονόμασε σύμπαν. Κι έπειτα, έφτιαξε ένα ον και του έδωσε τη δυνατότητα να μπορεί να διαλύσει αυτό το παζλ. Θεϊκή διαστροφή λόγω ανίας.

29) Έριξε το κρασί στο παζλ η γάτα κι εκεί που έδειχνε φυτά, τώρα δείχνει σαλάτα.

30) Το κάθε παζλ είναι εν τέλει μια σπουδή στο πώς από το χάος να καταφέρνεις να δημιουργείς αρμονία.

31) Ο θρίαμβος του τελευταίου κομματιού, της τελευταίας παραγράφου, της ολοκλήρωσης! Ώρα να σκίσω το χαρτί και να διαλύσω το παζλ στον αέρα.

Η ιστορία του κραγιόν

Είναι ένα από τα αγαπημένα προϊόντα μακιγιάζ των γυναικών. Ακόμα και όσες προτιμούν το πιο φυσικό look, έχουν σίγουρα τουλάχιστον ένα κραγιόν στην κατοχή τους. Σήμερα το βρίσκουμε σχεδόν σε κάθε χρώμα, από το κλασικό κόκκινο και το εύκολο nude, μέχρι το τολμηρό μοβ ή το ακραίο μαύρο, που φέτος είδαμε να φοριούνται πολύ.

Ποιες είναι όμως οι απαρχές του κραγιόν; Στην πραγματικότητα, δεν γνωρίζουμε ακριβώς. Πιστεύεται ότι το κραγιόν, όχι φυσικά με τη σημερινή του μορφή, είναι τόσο παλιό που η «γέννησή» του χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Ωστόσο, πιστεύεται ότι οι πρώτες γυναίκες που φόρεσαν κραγιόν ήταν στην αρχαία Μεσοποταμία και, μάλιστα, ότι έτριβαν πολύτιμους λίθους και τους χρησιμοποιούσαν για να διακοσμήσουν τα χείλη τους. Η ίδια παράδοση υιοθετήθηκε αργότερα στον αρχαίο πολιτισμο της Κοιλάδας του Ινδού ποταμού.
Οι Αιγύπτιοι έφτιαχναν μια κόκκινη βαφή από μύκητες, ιώδιο και βρόμιο, όπως το μείγμα προκαλούσε σοβαρές ασθένειες και εγκαταλείφθηκε. Η Κλεοπάτρα χρησιμοποιούσε μια βαφή που είχε ως βάση την καρμίνη ή κοχελίνη, υλικό που προέρχεται από αποξηραμένα, κονιορτοποιημένα θηλυκά σκαθάρια (τις κοχελίνες).
Αξίζει να σημειωθεί ότι η καρμίνη χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα στην κοσμητολογία. Κάποιες φορές αναγράφεται ως έχει, ενώ άλλες αναφέρεται ως χρωστική με την ένδειξη Ε120.
Φυσικά, όλες αυτές οι "συνταγές" εμπλουτίσθηκαν με νέα συστατικά, προκειμένου να δώσουν το ανάλογο αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, συχνά περιείχαν μια ουσία που βρίσκεται στα λέπια των ψαριών, προκειμένου να δώσουν ένα πιο περλέ τελείωμα στο κραγιόν.
Κατά τον Χρυσό Αιώνα του ισλαμικού πολιτισμού, την περίοδο δηλαδή από τον 8ο έως και τον 13ο αιώνα, ο φημισμένος Αραβο-ανδαλουσιανός κοσμητολόγος και χειρουργός Abu al-Qasim al-Zahrawi (Abulcasis) εφηύρε τα στέρεα κραγιόν, τα οποία ήταν αρωματισμένα και φτιάχνονταν σε ειδικά καλούπια.
Στην αρχαία Ελλάδα το κραγιόν προοριζόταν μόνο για τους ηθοποιούς και τις ιερόδουλες, οι οποίες μάλιστα ήταν υποχρεωμένες να το φοράνε δημοσίως, για να μη θεωρηθεί ότι παραπλανούν τους άντρες. Αντίθετα, στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αποτελούσε ένδειξη πλούτου και κοινωνικής θέσης, οπότε μόνο οι ανώτερες τάξεις, άντρες και γυναίκες, μπορούσαν να το φοράνε.
Ωστόσο, στη Μεσαιωνική Ευρώπη το κραγιόν απαγορεύτηκε από την Εκκλησία, που θεωρούσε ότι ήταν εργαλείο του Σατανά και γι' αυτό για αρκετό καιρό το κραγιόν, όπως και το μακιγιάζ γενικότερα, παραγκωνίστηκε.
Το βάψιμο το χειλιών άρχισε να κερδίζει ξανά έδαφος στην Αγγλία κατά τον 16ο αιώνα. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας της Ελισάβετ Α', τα κόκκινα χείλη και το κάτασπρο πρόσωπο έγιναν η επιτομή του στιλ. Το κραγιόν εκείνη την εποχή φτιαχνόταν με κερί μέλισσας και χρώματα από φυτά. Όμως, και πάλι δεν ήταν για όλους. Η χρήση του περιοριζόταν στις γυναίκες της ανώτερης τάξης και τους ηθοποιούς.
Έως τα τέλη του 19ου αιώνα, η γαλλική εταιρεία καλλυντικών Guerlain είχε πια αρχίσει να παρασκευάζει σε πιο μαζική βάση κραγιόν. Το πρώτο κραγιόν της αγοράς κυκλοφόρησε το 1884 στο Παρίσι. Ήταν τυλιγμένο σε μεταξωτό χαρτί και φτιαγμένο από λίπος ελαφιού, καστορέλαιο και μελισσοκέρι.

Αργότερα άρχισε να χρησιμοποιείται η καρμίνη, αναμεμειγμένη με αλουμίνιο, για τον χρωματισμό του κραγιόν, το οποίο έβγαινε σε βαζάκι κι έπρεπε να απλώνεται με πινέλο. Η καρμίνη ήταν ακριβή και το αποτέλεσμα που έδινε δεν ήταν φυσικό, οπότε δεν ήταν κατάλληλη για καθημερινή χρήση.
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1930 το κραγιόν είχε αρχίσει πια να κυκλοφορεί σε διάφορα χρώματα. Μια πρώιμη μορφή της συσκευασίας με την οποία το γνωρίζουμε σήμερα, αυτής με την περιστρεφόμενη βάση, εφευρέθηκε τη δεκαετία του 1940. Μέχρι τα τέλη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου είχε γίνει ένα από τα πιο ευρέως διαδεδομένα είδη μακιγιάζ, με το κόκκινο να κυριαρχεί.
Σήμερα, τα πρωτεία στις πωλήσεις προϊόντων μακιγιάζ κρατάει η μάσκαρα.
Από τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 άρχισαν να βγαίνουν και άλλα χρώματα: το φυσικό μπεζ, το λευκό (και δη ματ!), αλλά και κάποια κραγιόν με μπλε ή μοβ υποτόνους. Τη δεκαετία του 1980 το κόκκινο επανήλθε δυναμικά, αλλά την επόμενη δεκαετία έδωσε τη θέση του σε πιο καφετί και δαμασκηνί αποχρώσεις. Πλέον, το κόκκινο κραγιόν αποτελεί κλασική επιλογή.

10 πράγματα που δεν γνώριζατε για το κραγιόν:
1. Ο George Washington φορούσε κραγιόν (όπως επίσης μακιγιάζ σε όλο το πρόσωπο και περούκα).
2. Η Ελισάβετ Β' φορούσε ένα κραγιόν φτιαγμένο ειδικά για εκείνη κατά τη στέψη της το 1952. Η απόχρωση αυτή, ένα κόκκινο χρώμα με μπλε βάση, ονομάστηκε "The Balmoral Lipstick", προς τιμή του Παλατιού Μπαλμόραλ της Σκοτίας, απ' όπου κατάγεται η σημερινή βασίλισσα της Αγγλίας.
3. Κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, το να φορά κάποιος κραγιόν ήταν ένδειξη ότι πρόσκειται στην αριστοκρατία, κάτι που μπορούσε να τον στείλει στην γκιλοτίνα.
4. Η Elizabeth Taylor αγαπούσε τόσο το κόκκινο κραγιόν της, που είχε την απαίτηση να μη φοράει καμία άλλη κόκκινο κραγιόν στο πλατό.
5. Το πρώτο σταθερό κραγιόν εφευρέθηκε από τον Hazel Bishop το 1948.
6. Μελέτες αποδεικνύουν ότι οι πωλήσεις κραγιόν αυξάνονται τις συννεφιασμένες και βροχερές ημέρες, καθώς και τις περιόδους οικονομικής ύφεσης.
7. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Αγγλία, επιβλήθηκε περιορισμός στην παραγωγή προϊόντων μακιγιάζ, εκτός από το κραγιόν, γιατί ο Winston Churchill πίστευε ότι ανεβάζει το ηθικό των Βρετανών.
8. Κάθε χρόνο πωλούνται 800 με 900 εκατομμύρια κραγιόν σε όλο τον κόσμο. Τα 300 εκατομμύρια πωλούνται στην Ευρώπη, αφού φαίνεται πως οι Ευρωπαίες έχουν μεγάλη αδυναμία στο κραγιόν.
9. Το 1938 το 58% των γυναικών στις ΗΠΑ είχε στην κατοχή του τουλάχιστον ένα κραγιόν. Το 1950 το ποσοστό αυτό ανέβηκε στο 98%.
10. Σε μια έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ διαπιστώθηκε ότι όταν μια γυναίκα φοράει κόκκινο κραγιόν, τότε το βλέμμα των ανδρών πέφτει πάνω της για το τριπλάσιο χρονικό διάστημα, σε σύγκριση με το να μη φοράει καθόλου κραγιόν. 

Ο παγωμένος Πλούτων είναι γεμάτος γεωλογικές (και όχι μόνο) εκπλήξεις

Η πιο ολοκληρωμένη μελέτη των έως τώρα στοιχείων για τον Πλούτωνα, τα οποία έχει στείλει το σκάφος «Νέοι Ορίζοντες», αποκαλύπτει έναν παγωμένο κόσμο γεμάτο γεωλογικές -και όχι μόνο- εκπλήξεις, καθιστώντας τον ένα από τα πιο πολύπλοκα σώματα στο ηλιακό μας σύστημα.       
Μια νέα σειρά πέντε άρθρων στο περιοδικό "Science" -το ένα συνυπογράφεται από τον έλληνα ακαδημαϊκό Σταμάτη Κριμιζή- έρχονται να εμπλουτίσουν τις γνώσεις μας για τον μακρινό νάνο πλανήτη.
       
Ψηλά βουνά, κρυο-ηφαίστεια που «ξερνάνε» πάγο, κινούμενοι παγετώνες αζώτου, μεγάλα τεκτονικά ρήγματα, μια φωτεινή ομαλή πεδιάδα πλάτους 1.000 χιλιομέτρων («Σπούτνικ») χωρίς κανένα κρατήρα, τεράστιες κοιλάδες και ένας πιθανός υπόγειος ωκεανός αποκαλύπτονται στις υψηλής ανάλυσης φωτογραφίες και τα άλλα στοιχεία του "New Horizons" της NASA, το οποίο πέρασε πέρυσι το καλοκαίρι κοντά -σε απόσταση μόνο 12.550 χλμ.- απο τον Πλούτωνα και τα πέντε φεγγάρια του (Χάρων, Στυξ, Νυξ, Κέρβερος και Ύδρα).
 
Από τότε, η διαστημοσυσκευή συνεχίζει το ταξίδι της στις εσχατιές του ηλιακού μας συστηματος, με στόχο το αντικείμενο «2014 MU69» στη Ζώνη του Κάϊπερ, ενώ στέλνει συνεχώς -αν και με αργό ρυθμό- στοιχεία στη Γη για όσα «είδε» στη γειτονιά του Πλούτωνα το 2015. Μέχρι στιγμής έχει στείλει περίπου τα μισά στοιχεία που έχει συλλέξει, οπότε θα πρέπει να αναμένονται νέες ανακαλύψεις και εκπλήξεις.
         
Παραμένει άγνωστο πώς και γιατί ο Πλούτων, ο οποίος έχει μέση θερμοκρασία μείον 229 βαθμούς Κελσίου, είναι τόσο γεωλογικά ενεργός. Αν και μικρότερος από τη Σελήνη, πιθανώς έχει διατηρήσει στα έγκατά του αρκετή θερμότητα από την εποχή της δημιουργίας του πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια.
       
«Σχεδόν όλα μας φαίνονται ένα αίνιγμα. Δεν ξέρω κανένα άλλο μέρος σε όλο το εξωτερικό ηλιακό μας σύστημα, όπου μπορεί να δει κανείς κάτι τέτοιο», δήλωσε ο επικεφαλής επιστήμων της αποστολής 'Αλαν Στερν.
       
Μεταξύ άλλων, η μελέτη των στοιχείων δείχνει ότι ο Πλούτων, ο οποίος ανακαλύφθηκε το 1930, διαθέτει μια γαλαζωπή ατμόσφαιρα που φθάνει σε ύψος περίπου 200 χιλιομέτρων από την επιφάνειά του (και όπου η επιφανειακή πίεση μετρήθηκε σε 11 microbars). Η ατμόσφαιρα αυτή, όπου κυριαρχεί το άζωτο, χάνεται στο διάστημα με πολύ πιο αργό ρυθμό από ό,τι περίμεναν οι επιστήμονες.

Αυξάνονται οι ενδείξεις για πιθανή ανακάλυψη νέου σωματιδίου στο CERN

Οι ερευνητές στο CERN μπορεί να έχουν ανακαλύψει ένα νέο μυστηριώδες σωματίδιο, αλλά για να είναι βέβαιοι, θα πρέπει πρώτα να κάνουν νέες παρατηρήσεις και αναλύσεις. Οι πρώτες ενδείξεις περί σωματιδίου είχαν γίνει γνωστές τον περασμένο Δεκέμβριο, αλλά έκτοτε φαίνεται να έχει κάπως αυξηθεί η πιθανότητα μιας ανακάλυψης,       
Οι νέες -στατιστικά βελτιωμένες- ενδείξεις παρουσιάσθηκαν σε επιστημονικό συνέδριο στην ορεινή Ιταλία, όπου σε ένα 'σαλέ' παραδοσιακά κάθε χρόνο επί μία εβδομάδα -εκτός από το κάνουν σκι!- οι φυσικοί αναλύουν τα πειραματικά ευρήματά τους. σύμφωνα με το "Nature" και τη βρετανική «Γκάρντιαν».
 
Τα στοιχεία, τα οποία προέρχονται και από τους δύο μεγάλους ανιχνευτές (ATLAS και CMS), αφορούν συγκρούσεις σωματιδίων που είχαν γίνει πέρυσι στον μήκους 27 χιλιομέτρων μεγάλο υπόγειο επιταχυντή αδρονίων (LHC) του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πυρηνικών Ερευνών, ο οποίος βρίσκεται κάτω από τα γαλλο-ελβετικά σύνορα.
       
Προς το παρόν, οι φυσικοί δεν μπορούν να αποκλείσουν ότι πρόκειται για κάποια παραπλανητικό στατιστικό σφάλμα. Όταν ο επιταχυντής επαναλειτουργήσει τον Απρίλιο μετά την χειμερινή διακοπή του για συντήρηση, τότε οι νέες συγκρούσεις σωματιδίων θα δώσουν οριστική απάντηση αν πρόκειται για «φούσκα» ή για σημαντική ανακάλυψη. Αυτή η απάντηση πρέπει να αναμένεται το καλοκαίρι, το νωρίτερο τον Ιούνιο και το αργότερο τον Αύγουστο.
       
Η επίμαχη ανακάλυψη αφορά την παρατήρηση ότι πάρα πολλές συγκρούσεις σωματιδίων υψηλής ενέργειας παράγουν δύο σωματίδια του φωτός (φωτόνια) με συγκεκριμένη ενέργεια 750 GeV (γιγαηλεκτρονιοβόλτ).
 
Ήδη οι θεωρητικοί φυσικοί βρίσκονται σε έξαψη, συζητώντας το θέμα και κάνοντας σχετικές δημοσιεύσεις. Ήδη έχουν δει το φως σχεδόν 300 εργασίες, αλλά δεν έχει υπάρξει ακόμη ομοφωνία για το θέμα.
 
«Στο Τμήμα Θεωρίας γι' αυτό συζητάμε συνεχώς. Οι θεωρητικοί φυσικοί είναι πιο ενθουσιώδεις πάντα. Οι πειραματικοί φυσικοί είναι από τη φύση τους πιο επιφυλακτικοί, ιδίως στις επίσημες δηλώσεις τους» δήλωσε ο θεωρητικός φυσικός του CERN Τζιαν Τζιουντίτσε.

   Αν όντως πρόκειται για ένα νέο σωματίδιο, μάλλον θα αφορά κάποιο μποζόνιο που δεν είχε προβλεφθεί θεωρητικά έως τώρα, με βάση το λεγόμενο «Καθιερωμένο Πρότυπο». Σε αυτή την περίπτωση, οι φυσικοί του CERN εκτιμούν ότι θα πρόκειται για τη σημαντικότερη ανακάλυψη των τελευταίων 40 ετών στη σωματιδιακή φυσική, πέρα από την ανακάλυψη του σωματιδίου του Χιγκς.
 
Ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν πιθανό ότι το σωματίδιο σχετίζεται με τη θεωρία της υπερσυμμετρίας. Σε κάθε περίπτωση, κάποιοι θα πρέπει να ετοιμάζονται για το επόμενο Νόμπελ Φυσικής.
       
Όμως, προς το παρόν, η στατιστική αξιοπιστία των ενδείξεων του ανιχνευτή CMS έχει βελτιωθεί από το αρχικό 1,2 sigma στο 1,9 sigma, ένω πρέπει να φθάσει το 5 sigma, ώστε να υπάρχουν περίπου μόνο τρεις πιθανότητες στα δέκα εκατομμύρια να πρόκειται για στατιστικό σφάλμα.

Βρέθηκε σε κβάζαρ το μεγαλύτερο νέφος νερού στο σύμπαν

Αστρονόμοι βρήκαν ένα πελώριο νέφος νερού – που περιέχει περίπου 140 τρισεκατομμύρια φορές περισσότερο νερό από αυτό που βρίσκεται στη Γη – να αιωρείται γύρω από ένα μακρινό κβάζαρ.

Πρόκειται για το πιο μακρινό και το πιο παλιό σώμα νερού που έχει εντοπιστεί ποτέ, σύμφωνα με τους επιστήμονες, ενώ οι παρατηρήσεις δείχνουν πως έχει ηλικία 12 δισεκατομμύρια έτη, δηλαδή σχηματίστηκε 1,6 δισεκατομμύρια έτη μετά τη Μεγάλη Έκρηξη.

Το κβάζαρ, γύρω από το οποίο πλέει το νέφος, είναι ένα από τα πιο γνωστά ισχυρά αντικείμενα στο σύμπαν, με ενέργεια που φτάνει τους 1.000 τρισεκατομμύρια ήλιους. Η ισχύς του προέρχεται από ύλη που πέφτει σπειροειδώς στην κεντρική υπερμεγέθη μαύρη τρύπα, που έχει περίπου 20 δισεκατομμύρια φορές τη μάζα του Ήλιου μας.

Η ποσότητα του νερού, που εκτιμάται ότι βρίσκεται στο κβάζαρ, είναι τουλάχιστον 100.000 φορές η μάζα του Ήλιου ή αντίστοιχα 34 δισεκατομμύρια φορές η μάζα της Γης.

«Τα ευρήματα είναι συναρπαστικά» αναφέρει ο καθηγητής Jason Glenn στο Πανεπιστήμιο του Boulder. «Δεν είναι μόνο ότι εντοπίσαμε νερό στο πιο μακρινό σημείο του σύμπαντος, αλλά και ότι το νερό αυτό είναι αρκετό για να γεμίσει τους ωκεανούς της Γης πάνω από 100 τρισεκατομμύρια φορές.»

Οι μετρήσεις δείχνουν πως υπάρχουν αρκετά αέριο ώστε να μεγαλώσει η μαύρη τρύπα περί τις έξι φορές του τωρινού της μεγέθους – αν και κάποια από αυτά τα αέρια θα καταλήξουν τελικά να σχηματίσουν αστέρες ή θα εκτοξευτούν από το κβάζαρ.

Στο Γαλαξία μας υπάρχει τουλάχιστον 4.000 φορές λιγότερο ατμοποιημένο νερό απ’ ότι στο κβάζαρ αυτό, γιατί ο μεγαλύτερος όγκος του νερού του Γαλαξίας μας είναι πάγος. Και ενώ οι υδρατμοί στο Γαλαξία μας εντοπίζονται μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές, που εκτείνονται το πολύ μερικά έτη φωτός, εντούτοις το νερό στο μακρινό αυτό κβάζαρ φαίνεται να εκτείνεται σε εκατοντάδες έτη φωτός.

Η ανακάλυψη έγινε από τον φασματογράφο Z-Spec, στο Παρατηρητήριο του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνιας στη Χαβάη, που χρησιμοποιεί τεχνολογία με μήκη κύματος χιλιοστών του μέτρου. Μπορεί έτσι να παρατηρήσει αρχαίους γαλαξίες στη φάση σχηματισμού νέων άστρων καθώς και υπερβαρέες μαύρες τρύπες.