ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ (1724-1750)

ΑΝ. πάλιν, φίλα, συθῶμεν. ΙΣ. ὡς τί ῥέξομεν; [στρ. β]

1725 ΑΝ. ἵμερος ἔχει με … ΙΣ. τίς;
ΑΝ. τὰν χθόνιον ἑστίαν ἰδεῖν
ΙΣ. τίνος; ΑΝ. πατρός, τάλαιν᾽ ἐγώ.
ΙΣ. θέμις δὲ πῶς τάδ᾽ ἐστί; μῶν
1730 οὐχ ὁρᾷς; ΑΝ. τί τόδ᾽ ἐπέπληξας;
ΙΣ. καὶ τόδ᾽, ὡς … ΑΝ. τί τόδε μάλ᾽ αὖθις;
ΙΣ. ἄταφος ἔπιτνε δίχα τε παντός.
ΑΝ. ἄγε με, καὶ τότε μ᾽ ἐνάριξον.
ΙΣ. ‹. . .› ΑΝ. ‹. . .›
ΙΣ. αἰαῖ, δυστάλαινα,
1735 ποῦ δῆτ᾽ αὖθις ὧδ᾽ ἐρῆμος ἄπορος
αἰῶνα τλάμον᾽ ἕξω;

ΧΟ. φίλαι, τρέσητε μηδέν. ΑΝ. ἀλλὰ ποῖ φύγω; [αντ. β]
ΧΟ. καὶ πάρος ἀπέφυγε … ΑΝ. τί;
1740 ΧΟ. τὰ σφῷν τὸ μὴ πίτνειν κακῶς.
ΑΝ. φρονῶ … ΧΟ. τί δῆθ᾽ ὅπερ νοεῖς;
ΑΝ. ὅπως μολούμεθ᾽ ἐς δόμους
οὐκ ἔχω. ΧΟ. μηδέ γε μάτευε.
ΑΝ. μόγος ἔχει. ΧΟ. καὶ πάρος ἐπεῖχε.
1745 ΑΝ. τοτὲ μὲν ἄπορα, τοτὲ δ᾽ ὕπερθεν.
ΧΟ. μέγ᾽ ἄρα πέλαγος ἐλάχετόν τι.
ΑΝ. ναὶ ναί. ΧΟ. ξύμφημι καὐτός.
ΑΝ. φεῦ φεῦ· ποῖ μόλωμεν,
ὦ Ζεῦ; ἐλπίδων γὰρ ἐς τίν᾽ ἔτι με
1750 δαίμων τανῦν γ᾽ ἐλαύνει;

***

ΑΝ. Ας πάμε πίσω, αδελφή.
ΙΣ. Να κάνουμε όμως τί;
ΑΝ. Έχω έναν πόθο μέσα μου.
1725 ΙΣ. Ποιόν;
ΑΝ. Να δω το χθόνιο μνήμα.
ΙΣ. Ποιού;
ΑΝ. Του πατέρα — ο πόνος του με σφάζει.
ΙΣ. Όμως αυτό δεν γίνεται. Πώς δεν το βλέπεις;
1730 ΑΝ. Γιατί μ᾽ ελέγχεις τώρα;
ΙΣ. Μιλώ γι᾽ αυτό —
ΑΝ. Ποιό επιτέλους είναι αυτό;
ΙΣ. Έμεινε εκείνος άταφος νεκρός, δίχως κανέναν πλάι του.
ΑΝ. Ωστόσο πήγαινέ με εκεί, κι εκεί ας μου πάρεις τη ζωή.
1735 ΙΣ. Ουαί κι αλίμονο. Πώς την ταλαίπωρη ζωή μου
να βαστάξω, έρημη πάλι κι αβοήθητη;

ΧΟ. Μη σας τρομάζει, φίλες, τίποτε.
ΑΝ. Αλλά πού να προσφύγω;
ΧΟ. Βρήκατε καταφύγιο και πριν.
ΑΝ. Πώς όμως;
1740 ΧΟ. Να μη σας παίρνει το κακό από κάτω. 
ΑΝ. Στοχάζομαι —
ΧΟ. Πες μου, τί σκέφτεσαι;
ΑΝ. Δεν βλέπω πώς μια μέρα θα γυρίσουμε στο σπίτι.
ΧΟ. Μη βασανίζεις το μυαλό σου μάταια.
ΑΝ. Η κούραση με τσάκισε.
ΧΟ. Βάσταξες κι άλλα βάσανα.
1745 ΑΝ. Άλλοτε αβάσταχτα, τώρα χειρότερα.
ΧΟ. Σας έλαχε μεγάλο πέλαγος τρικυμισμένο.
ΑΝ. Ναι, είναι αλήθεια.
ΧΟ. Κι εγώ μαζί σου συμφωνώ.
ΑΝ. Ω Δία, πού να πορευτούμε τώρα;
1750 σε ποιάν ελπίδα με σπρώχνει πάλι η μοίρα μου;

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια, 10. Οδύσσεια

10.6. Αθηνά - Μνηστήρες

Στους αντίποδες του εξωραϊσμού τοποθετείται η εφιαλτική παραμόρφωση των μνηστήρων από την Αθηνά στην έξοδο της εικοστής ραψωδίας (υ 345-357), η οποία δηλώνεται μάλιστα δύο φορές: περιγραφικά από τον ποιητή, οραματικά από τον θεόπνευστο Θεοκλύμενο, ως εξής (υ 351-357):

Άθλιοι, άθλιο πάθος υποφέρετε! Νύχτα σας τύλιξε,
κεφάλια, πρόσωπα, τα γόνατά σας.
Η οιμωγή σας φλέγεται, τα μάγουλά σας μούσκεψαν στο δάκρυ,
αίμα οι τοίχοι στάζουν, αίμα της στέγης τα καλά δοκάρια,
είδωλα γέμισε το πρόθυρο, είδωλα η αυλή,
που βιάζονται να κατεβούν στο Έρεβος, να βυθιστούν στο σκότος·
στον ουρανό αμαυρώθηκε ο ήλιος, μια καταχνιά θολή
απλώνεται τώρα παντού.

Η εξαιρετική τόλμη αυτής της παραμόρφωσης (ηπιότερη μορφή της αναγνωρίζεται στο τέλος της δεύτερης ραψωδίας, β 393-398) επαυξάνεται από το γεγονός ότι οι ίδιοι οι μνηστήρες δεν αισθάνονται τη φριχτή τους αλλοίωση και αντιδρούν χαρακτηρίζοντας ξεμωραμένο τον μάντη, τον οποίο απειλούν και εκδιώκουν βάναυσα.

Ανάλογα διχάζονται και οι άλλες εκτελεστικές κινήσεις της Αθηνάς, καθώς το έπος προοδεύει προς το τέλος του: επικουρεί η θεά τους φίλους (τον Οδυσσέα προπάντων, αλλά και την Πηνελόπη, τον Τηλέμαχο, τον Λαέρτη), και αντιμάχεται τους εχθρούς (τους μνηστήρες και όσους τους συμπαραστέκονται). Η διπλή αυτή παρέμβαση της Αθηνάς προφαίνεται παραστατικότερα στην εικοστή δεύτερη ραψωδία, όπου εξελίσσεται και διεκπεραιώνεται η πράξη της μνηστηροφονίας.

Έχουν προηγηθεί οι φονικές βολές του τοξότη Οδυσσέα, με τις οποίες εξοντώνονται πρώτος ο Αντίνοος και μετά ο Ευρύμαχος, ενώ τον Αμφίνομο τον εξουδετερώνει με το δόρυ του ο Τηλέμαχος. Η σύγκρουση ύστερα γενικεύεται, καθώς ο Μελάνθιος μεταφέρει στην αίθουσα όπλα για τους μνηστήρες. Στην κρίσιμη αυτή στιγμή επέρχεται η Αθηνά, με τη μορφή του Μέντορα. Ο Οδυσσέας την αναγνωρίζει και ενθαρρύνεται. Η μεταμορφωμένη ωστόσο θεά ερεθίζει το αγωνιστικό του μένος, καθιστώντας προσώρας την αναμέτρηση ισόπαλη. Στο μεταξύ, μεταμορφωμένη η Αθηνά σε χελιδόνα, παρακολουθεί από το καπνισμένο δοκάρι της στέγης την έκβαση του αγώνα. Οι μνηστήρες τώρα ανταποκρίνονται στις αλλεπάλληλες βολές του Οδυσσέα και του Τηλεμάχου, αλλά τα περισσότερα δόρατά τους η θεά τα καθιστά άστοχα - ένα μόνο, του Κτήσιππου, γδέρνει στον καρπό το χέρι του Τηλεμάχου. Όταν ο ανταγωνισμός παροξύνεται, η Αθηνά σηκώνει από ψηλά τη φονική ασπίδα της, σαλεύοντας τις φρένες των μνηστήρων, οι οποίοι σκορπίζουν σαν ένα κοπάδι βόδια, που τα παραζαλίζει την εποχή της άνοιξης, πετώντας γύρω τους, μια μύγα. Καθώς η μνηστηροφονία βαίνει προς το τέλος της, ακούγονται κάποια επιλογικά επεισόδια: η ικεσία του μνηστήρα Ληώδη δεν λυγίζει τον Οδυσσέα, που τον σκοτώνει· με την παρέμβαση του Τηλεμάχου σώζονται μόνον ο αοιδός Φήμιος και ο κήρυκας Μέδων, που είχε περίτρομος κουρνιάσει κάτω από κάποιο κάθισμα. Ενδιαμέσως η Αθηνά αποσύρεται.

Επανέρχεται στην επόμενη ραψωδία, παρατείνοντας τη νύχτα και καθυστερώντας τον ερχομό της αυγής. Ο αναγνωρισμός των συζύγων έχει συντελεστεί: η Ευρυνόμη τους οδηγεί στο αμετακίνητο συζυγικό κρεβάτι· μετά από είκοσι χρόνια χωρισμού, αγαπιούνται· μετακενώνουν ο ένας στον άλλον την εμπειρία του χωρισμού· ο Οδυσσέας συνοψίζει τις περιπέτειές του στους «Μικρούς Απολόγους» · φτάνοντας στην προπομπή των Φαιάκων, χαλαρώνουν τα μέλη του και κλείνουν τα μάτια του. Όταν η γλύκα του ύπνου περισσεύει, η Αθηνά δίνει το σύνθημα να αναδυθεί η Αυγή από τα βάθη του Ωκεανού, φέρνοντας φως στη γη και στους ανθρώπους.

Τι είναι αυτό που καθορίζει το ποιοι είμαστε;

«Ένας, κανένας και εκατό χιλιάδες». Ο Βιτάντζελο Μοσάρντα γίνεται ο πρωταγωνιστής στο βιβλίο του Λουίτζι Πιραντέλλο. Μέσα σε μερικές σελίδες παρουσιάζεται, με αφορμή ένα διάλογο με τη σύζυγό του για κάποιο εξωτερικό χαρακτηριστικό του, ο εξής προβληματισμός: «Αυτός που νομίζει ο ίδιος πως είναι, ή αυτός που η γυναίκα του νομίζει πως είναι ή τέλος αυτός που οι άλλοι, όλοι οι άλλοι, οι εκατό χιλιάδες νομίζουν πως είναι; Γιατί οι τελευταίοι αυτοί έχει ο καθένας τους σχηματίσει, με βάση τα εξωτερικά του γνωρίσματα, μια διαφορετική εικόνα». Ξεκινάει λοιπόν ο πρωταγωνιστής μια εσωτερική αμφισβήτηση, προσπαθώντας να συνθέσει απ’ την αρχή μια εικόνα του εαυτού του. Μια αναζήτηση για να συλλάβει την έκφρασή του. Σχεδόν όλοι μας σε κάποια περίοδο της ζωής μας έχουμε βρεθεί σε αυτήν τη θέση. Ποιο είναι όμως εκείνο το στοιχείο που μας καθορίζει; Που κάνει όλα όσα μας χαρακτηρίζουν να βγάζουν νόημα;

Οι άνθρωποι, όπως και τα περισσότερα πρωτεύοντα, είναι κοινωνικοί από τη φύση τους. Είναι όμως το μόνο είδος που έχει εξελίξει συστήματα επικοινωνίας για έκφραση, ανταλλαγή ιδεών κι οργάνωση. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος λειτουργεί με περίπλοκες διαδικασίες όπως είναι η σκέψη, η λογική και οι αφηρημένες ιδέες. Ωστόσο καταλυτικό ρόλο παίζει ο χαρακτήρας και η προσωπικότητα του καθενός μας. Ή προσωπικότητα είναι η δυναμική οργάνωση εντός του ατόμου, εκείνων των ψυχοσωματικών συστημάτων που καθορίζουν τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς του (Allport,1961). Η ανάπτυξη του χαρακτήρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αλληλεπίδραση του ενστίκτου και του περιβάλλοντος που μεγαλώνουμε κατά τα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής μας. Για τον λόγο αυτό παρουσιάζει σημαντική σταθερότητα και τα στοιχεία του ούτε μεταβάλλονται ούτε αλλάζουν.

Από την άλλη πλευρά βρίσκεται η προσωπικότητά μας η οποία αποτελείται από ένα σύνολο των ιδιαίτερων ψυχικών και πνευματικών χαρακτηριστικών και των τρόπων συμπεριφοράς -δράση και αντίδραση- ενός ατόμου. Η προσωπικότητα μπορεί εύκολα να παρατηρηθεί και να κατανοηθεί και είναι αυτή που μας καθιστά μοναδικούς. Μια σαφής αίσθηση των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας και της κατανόησης συμπεριφοράς βασίζεται στη θεωρία των «Πέντε Παραγόντων» (Big Five) οι οποίες είναι οι εξής: εξωστρέφεια, συγκαταβατικότητα, συνειδητότητα, νευρωτισμός, ανοικτή αντίληψη.

Η προσωπικότητά μας δεν είναι ένα εκ γενετής χαρακτηριστικό αλλά διατηρεί επίκτητες ιδιότητες που αναπτύσσονται με τις κοινωνικές συναναστροφές και αλληλεπιδράσεις. Υπονοεί ποιος φαίνεται ότι είμαστε, είναι ένα σύνολο προσωπικών ποιοτήτων, διατηρεί το υποκειμενικό στοιχείο, άρρηκτα συνδεδεμένη με την εξωτερική εμφάνιση και τη συμπεριφορά ενός ατόμου. Μπορεί να είναι η μάσκα μας ή η ταυτότητά μας.

«Η προσωπικότητά μας είναι κήπος ενώ η συμπεριφορά μας κηπουρός». Ο Φράνσις Μπέικον αναφέρεται με γλαφυρό τρόπο ανάμεσα σε αυτήν τη σύνδεση. Είναι οι σκέψεις μας, είναι οι πράξεις μας, είναι η συμπεριφορά μας απέναντι στους άλλους. Είναι ένα πεδίο επάνω στο οποίο μπορούμε να εκφραστούμε. Η θεωρία της φύσης, πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, αναφέρει ότι αφηρημένα χαρακτηριστικά όπως η νοημοσύνη, η προσωπικότητα, η επιθετικότητα και ο ερωτικός προσανατολισμός μπορούν επίσης να αποκωδικοποιήσουν συγκεκριμένο τρόπο συμπεριφοράς. Αναφερόμαστε ουσιαστικά σε διαφορές που αντανακλούν την προσωπική ιστορία του καθενός μας. Όμως πόσο καλά ξέρουμε τους ανθρώπους που συναναστρεφόμαστε; Και φυσικά πόσο καλά μας γνωρίζουν κι εκείνοι; Έγκειται στο πόσο μοιράζεται ο καθένας μας την αλήθεια του. Στις ανθρώπινες σχέσεις πάντα θα υπάρχει το ερώτημα κατά πόσο αυτές διέπονται από ειλικρίνεια. Διατηρούμε σχέσεις με τους γύρω μας αλλά κατά πόσο η εικόνα που μας δείχνουν ή αυτή που αφήνουμε εμείς να φανεί προς τα έξω ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα;

Ένας εθισμός, ένα βίωμα, ατυχείς επιλογές του παρελθόντος είναι κάποια από τα στοιχεία που καθορίζουν τη συμπεριφορά μας και τις αντιδράσεις μας. Είναι ο πυρήνας μας και ταυτόχρονα ο καθρέφτης μας στις σχέσεις μας με τον κόσμο. Είναι η υπογραφή του κάθε ατόμου. Θετικά ή μη τα στοιχεία που μας καθορίζουν είναι γνωρίσματα του πραγματικού εαυτού μας. Είναι ξεκάθαρα στο χέρι μας να αμβλύνουμε την επίδρασή τους αν διαπιστώσουμε ότι λειτουργούν αρνητικά σε ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων της ζωής μας. Και επίσης στη διακριτική μας ευχέρεια να επιλέξουμε το πώς θα σκεφτούμε και θα λειτουργήσουμε σε όσα μας συμβαίνουν κάθε φορά.

Όταν για χάρη του έρωτα νιώσεις πως χάνεις την αξιοπρέπειά σου

Αν και θεωρείται το πιο υπέροχο και το πιο πολυσυζητημένο συναίσθημα, ο έρωτας σε φέρνει κάποιες φορές σε μια κατάσταση που τα όριά σου μπορεί να καταπατηθούν και να εξαφανιστεί κάθε ίχνος αξιοπρέπειας. Πώς ορίζει καθένας μας την αξιοπρέπεια; Πρόκειται για ένα θεμελιώδες δικαίωμα του ανθρώπου να συμπεριφέρεται σωστά στους άλλους και στον εαυτό του. Γι’ αυτό και θεωρείται βάση για τα υπόλοιπα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως η ελευθερία, η ειρήνη, η δικαιοσύνη. Τι γίνεται όμως όταν ο έρωτας σε κάνει να βάλεις στην άκρη την αξιοπρέπειά σου και να φτάσεις ακόμα και σε πράξεις που δυνητικά σε προσβάλλουν;

Σίγουρα έχει χυθεί πολύ μελάνι που αθωώνει τον έρωτα και ό,τι γίνεται στο όνομά του -εντός του νομικού πλαισίου- συγχωρείται. Όπως όμως σε κάθε κατάσταση που κάνει την εμφάνισή της η υπερβολή, κι ο έρωτας καμιά φορά παρερμηνεύεται και χρησιμοποιείται για να δικαιολογηθούν τα αδικαιολόγητα. Για παράδειγμα όταν οι δύο σύντροφοι αναλώνονται σε σκηνικά άγριων καβγάδων, δεν μπορεί να μιλάμε για έρωτα. Αν το ταίρι δε σου φέρεται με τον καλύτερο τρόπο, σε στενοχωρεί ή σε μειώνει, κι εσύ μένεις μαζί του μπορούμε να μιλήσουμε για έλλειψη αξιοπρέπειας ή είναι δικαίωμά σου να αλλάζεις τα όριά σου ανάλογα με την κατάσταση που βρίσκεσαι και να κάνεις όση υπομονή θέλεις;

Η αξιοπρέπεια είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον σεβασμό και κυρίως τον σεβασμό προς στον εαυτό μας. Όταν ένας ερωτευμένος «πέφτει στα πατώματα», χτυπάει κουδούνια ξημερώματα, δεν τρώει και παραμελεί τον εαυτό του, μιλάμε για περιπτώσεις που κάνει στην άκρη τη δική του αξιοπρέπεια. Η μόνιμη δικαιολογία μπορεί να είναι «για τον έρωτα τα κάνω όλα» αλλά αυτό δεν είναι έρωτας. Μπορεί ο έρωτας να σε κάνει να διαλυθείς για χάρη ενός και μόνο ανθρώπου, να σε κάνει να ξεχάσεις τον σεβασμό προς τον εαυτό σου και το ότι έχεις κι εσύ ανάγκες και δικαιώματα. Θες να διεκδικήσεις την καψούρα σου και να κερδίσεις το παιχνίδι, θεωρώντας πως αν δε βάλεις μπροστά τα όριά σου και το πας μέχρι τέλους έχεις περισσότερες πιθανότητες με το μέρος σου. Πώς περιμένεις όμως το μεταξύ σας να κρατήσει αν εσύ τα έχεις δώσει όλα και έχεις χάσει τον εαυτό σου, τις δικές σου λεπτές γραμμές, το σημείο εκείνο που σε σέβεσαι και σε σέβεται και το ταίρι, ώστε να προχωρήσετε παρέα; Όταν είσαι αποφασισμένος να κάνεις τα πάντα για χάρη ενός έρωτα -ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να κάνεις εν γνώση σου στην άκρη την αξιοπρέπειά σου- στην πραγματικότητα χρειάζεσαι κάποια πρόσωπα να σου φωνάξουν να συνέλθεις και να δεις ότι εκτός από τον έρωτα χάνεις και σένα.

Πότε όμως μπαίνει στην άκρη η ανθρώπινη αξιοπρέπεια; Αυτό συμβαίνει συχνότερα σε μια σχέση ή μετά τον χωρισμό; Ακόμα κι αν δυνητικά η απώλεια μάς κάνει να φτάνουμε στα άκρα προκειμένου να κερδίσουμε το πρόσωπο του πόθου μας, άνετα και αθόρυβα σε μια σχέση μπορείς να χάσεις τον εαυτό σου. Όταν ο ένας σύντροφος προσπαθεί να αλλάξει τον άλλο, χρησιμοποιώντας υποτιμητικούς όρους και προκλητικά σχόλια, υπάρχει έλλειψη σεβασμού που μπορεί να περιορίσει την αυτοεκτίμηση του άλλου και να τον οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις. Όταν η αυτοεκτίμηση χάνεται, χάνεται συχνά και ο αυτοέλεγχος και η ερωτική σχέση γίνεται σχέση θύτη-θύματος.

Μετά τον χωρισμό, οι καταστάσεις που η αξιοπρέπεια πάει περίπατο είναι συνήθως εκείνες που επικρατεί ο εγωισμός ή ο θυμός. Ακόμα και στις αίθουσες των δικαστηρίων σε υποθέσεις διαζυγίων έχουν εξελιχτεί σκηνικά που δε συνάδουν με την έννοια της αξιοπρέπειας. Σκηνικά συνώνυμα της υπερβολής, για τα οποία όλοι ενοχοποιούν τον έρωτα που όμως δε φταίει όσο νομίζουμε. Γιατί ο έρωτας έχει θετικό πρόσημο και όταν αυτό αλλάζει, μιλάμε για εγωισμό. Ο εγωιστής σύντροφος θίγει την αξιοπρέπεια του άλλου, ενώ ο ερωτευμένος δεν καταδικάζει και δεν επικρίνει, αλλά αντίθετα συμβουλεύει και σέβεται.

Γι’ αυτό και το πόσο θα ρίξεις την αξιοπρέπειά σου για έναν έρωτα καλό θα ήταν να έχει κι ένα όριο. Δεν μπορεί ο έρωτας να προσβάλει την αξιοπρέπεια και δεν μπορεί η αξιοπρέπεια να υποδαυλίσει τον έρωτα. Κάπου στη μέση στέκεται ο αυτοέλεγχος. Αυτός που σου επιτρέπει να γευτείς τη χαρά του πόθου χωρίς να χάσεις το δικαίωμα της προσωπικής έκφρασης και την ελευθερία σου.

Περί τρέλας

Υπάρχουν δύο είδη ανθρώπων. Τρελοί, που αναγνωρίζουν τη τρέλα τους και τρελοί, που δεν έχουν ιδέα για την ύπαρξη αυτής. Βάση αυτού του συλλογισμού, στη τελική, είμαστε όλοι τρελοί!

Σίγουρα κάποιος διαβάζοντας την πιο πάνω δήλωση εύκολα, μπορεί να προβεί στο συμπέρασμα πως αυτός που τα γράφει είναι τρελός.

Αν είναι τρελός, αυτός που ασχολείται με την τρέλα, παραμένει ένα διαχρονικό ερώτημα. Αν είναι τρελός αυτός που ασχολείται με τη τρέλα τότε ίσως αυτός δεν θα έπρεπε να ασχολείται. Αλλά ποιος τρελός θα ασχοληθεί μ’ αυτή τη δουλειά;

Η τρέλα παραμένει μια εμπειρία μέσα από την οποία ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με την ηθική του αλήθεια και με τους κανόνες που ιδιάζουν στη φύση.

Συνεχίζει να μπαίνει αδιάκοπα κάτω από καλύτερο φωτισμό καθώς στη σύγχρονη εποχή που ζούμε οι μελετητές της τρέλας, σε σημείο κορεσμού, έχουν πολλαπλασιαστεί.

Οι τραγικές της όψεις, σε μεγάλο βαθμό συνεχίζουν κοινωνικά να επισκιάζονται με στίγμα και φόβο για αποκλεισμό, με ρίζες στην ιστορία των τρελών που κατά τον μεσαίωνα διαδέχτηκαν τους λεπρούς και τους πάσχοντες από αφροδισιακά νοσήματα, έγκλειστοι σε πέτρινους πύργους ως εξόριστα μολυσμένα όντα, για εξάλειψη από προσώπου γης.

Η συγγένεια της ενοχής, της μόλυνσης, του βρώμικου, του αμαρτωλού και του κακού μαζί με τη τρέλα είναι κάτι που έχει εγκατασταθεί στο συλλογικό ασυνείδητο της ανθρωπότητας και δικαίως στη σύγχρονη κοινωνία γίνονται ηράκλειες προσπάθειες για αποδέσμευση του στίγματος της ψυχικής ασθένειας.

Ο Χάινροθ, (1818) χαρακτήρισε τη τρέλα κάτι σαν ζοφερή αταξία, κινούμενο χάος, σπέρμα και θάνατο των πάντων που αντιτίθεται στην φωτεινή και ενήλικη σταθερότητα του πνεύματος.

Ο Ζαρατούστρας απ’ την άλλη έλεγε πως πρέπει να έχει κανείς μέσα του το χάος, για να γεννήσει ένα αστέρι πού χορεύει. (Νίτσε, 1883).

Πιθανών ο Πασκάλ (1670) να είχε δίκαιο καταγράφοντας πως ¨οι άνθρωποι είναι τόσο αναγκαία τρελοί, ώστε θα ήταν τρέλα άλλης λογής να μην είσαι τρελός.¨

Τελικά πόσο απέχει η τρέλα από τη γνώση; Πόσο διαφορετικός είναι ο τρελός;

Η ανθρώπινη αντίληψη για την τρέλα ως «πνευματική ασθένεια», είναι το προϊόν της ιστορίας, της εκπαίδευσης και της κουλτούρας. (Φουκώ, 1961).

Και παρόλο που παραμένει εξόριστη είναι η αιτία για τα χειρότερα αλλά και τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ανθρωπότητας επιβεβαιώνοντας έτσι τον Σ. Φρανκ (1938) σε σχέση με τη τοποθέτηση του περί αντιφάσεων, πως σε κάθε τι υπάρχουν δύο όψεις.

Δεν χρειάζεται ιδιαίτερα να εμβαθύνει κανείς στη τρελά, για να βρει την όψη της λογικής.

Δεν μπορεί να υπάρξει η μια χωρίς την άλλη καθώς οι λεπτές γραμμές που διαχωρίζουν μπορεί να οδηγήσουν δια τρόμου τους λογικούς να τα χάσουν αλλά και τους τρελούς προς ανακούφιση, να αποκτήσουν οξύνοια.

Η ενασχόληση με τη τρέλα είναι μια άβολη περιοχή. Δεν είναι όμως γη άγονη.

Μαθαίνοντας για τα μονοπάτια που βγάζουν από τα προκαθορισμένα πλαίσια κάποιας ηθικής, μπορούμε να δούμε το παράδοξο, το αντίπερα, το ανοίκειο και το άπειρο της ανθρώπινης ψυχής.

Η διαφώτιση στα σκοτεινά δωμάτια της ανθρώπινης ψυχής μπορεί να αποτελέσει πεδίο επεξήγησης της ανθρώπινης σκέψης, να τεθούν σε αμφισβήτηση οι αξίες και ηθικές άλλων εποχών και επιτέλους, ο άνθρωπος να συνειδητοποιήσει και να εναρμονιστεί με την πολυσύνθετη του φύση, που ολιστικά περιλαμβάνει σώμα, ψυχή και πνεύμα, σε πλανητικό και συμπαντικό επίπεδο.

Ας μην ξεχνάμε πως στη ¨διαταραγμένη¨ σκέψη κάποιων ανθρώπων οφείλουμε την επινόηση των επιστημών και των τεχνών.

Πολλοί που βρίσκονται έξω από το χορό της τέχνης, της επιστήμης, της ποίησης και της μουσικής τείνουν να αποκαλούν αυτούς τους αδιάκοπους εξερευνητές της αλήθειας ως εναλλακτικούς, ιδιότροπους, συγχυσμένους και παράφρονες.

Συνάμα τους αποκαλούν αγνούς, μεγαλοφυείς, λαμπρούς και οξυδερκείς επιβεβαιώνοντας με αυτό το τρόπο την συνύπαρξη της τρέλας με τη σοφία, της ζωής με το θάνατο, του σκότους και του φωτός, του γίν με το γιάν.

Ίσως τελικά η μεγάλη σοφία να βρίσκεται στο λαό και τις ρήσεις του όπως τη γνώστη πως ¨από μικρό και από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια.¨

Τι είναι αυτό που μας κάνει να αμφισβητούμε την αξία μας

Πόσο συχνά βάζεις τις προτεραιότητες των άλλων πάνω από τις δικές σου;

Πόσο συχνά σκύβεις το κεφάλι και λες ναι εκεί που ολόκληρη η ύπαρξη σου λαχταρά να φωνάξει όχι;

Πόσο συχνά γίνεσαι ο αρνητής του εαυτού σου επικρίνοντας την κάθε σου πράξη;

Πόσο συχνά βρίσκεις δικαιολογίες και κατασκευάζεις εμπόδια για να μην ανακαλύψεις εσένα;

Πόσο συχνά;

“Το να θεωρεί κανείς τον εαυτό του ένα καλό για το τίποτα κορόιδο, δεν είναι ταπεινοφροσύνη, αλλά χαμηλή αυτοεκτίμηση, δηλαδή ακριβώς το αντίθετο.” -Ααρόν Μος

Υπάρχουν τρεις βασικές ανάγκες στη ζωή κάθε ανθρώπου από τη στιγμή που γεννιέται. Οι δυο πρώτες χρειάζεται να ικανοποιηθούν στα πρώτα χρόνια της ζωής μας και η τρίτη στην πορεία της.

Οι ανάγκες αυτές είναι:

1. Έχουμε ανάγκη να πάρουμε από τους γύρω μας αγάπη, φροντίδα και στοργή.
2. Έχουμε ανάγκη να δώσουμε στους άλλους αγάπη, φροντίδα και στοργή.
3. Έχουμε ανάγκη να δώσουμε σε μας την αγάπη, την στοργή και την τρυφερότητα μας.

Αν η πρώτη ανάγκη δεν ικανοποιηθεί όταν είμαστε παιδιά τότε κάνουμε τα πάντα για να είμαστε αρεστοί σε όλους.

Αν η δεύτερη ανάγκη δεν ικανοποιηθεί στην παιδική μας ηλικία τότε μεγαλώνοντας γινόμαστε απορριπτικοί προς τους άλλους. Και ενώ λέμε ότι δεν χρειαζόμαστε κανέναν, ότι δεν έχουμε ανάγκη κανέναν άλλον στην ζωή μας, στο βάθος νιώθουμε ότι είμαστε ουσιαστικά μόνοι.

Αν δεν ικανοποιήσουμε και την τρίτη μας ανάγκη τότε στο πέρασμα των χρονών νιώθουμε ότι δεν είμαστε αξιαγάπητοι. Αρχίζουμε να μην εκτιμούμε και να μην σεβόμαστε τον εαυτό μας και επιτρέπουμε στους άλλους να μας πληγώνουν και να μας μειώνουν.

Η αγάπη για τον Εαυτό δημιουργεί αυτοεκτίμηση που οδηγεί στο να συνειδητοποιήσεις το πόσο σημαντικός και ιδιαίτερος άνθρωπος είσαι. Γιατί είσαι ένα τέλειο παιδί του Θεού. Αν ανακαλύψεις τον Ανώτερο Εαυτό και την Ουσία του Θεού μέσα σου τότε θα γνωρίσεις την αξία που έχεις εσύ για τον κόσμο και θα νιώσεις ότι η Ψυχή σου, η Ύπαρξη σου, είναι φτιαγμένη από αγνή Αγάπη.

Αν ανακαλύψεις την αυτοεκτίμηση και αρχίσεις να αγαπάς αυτήν την αίσθηση θα αρχίσεις να αγαπάς πραγματικά τον εαυτό σου και τότε θα μπορέσεις να αγαπήσεις και να κατανοήσεις με ένα διαφορετικό τρόπο όλους τους άλλους γύρω σου. Θα αλλάξεις την οπτική που βλέπεις και αισθάνεσαι τα πράγματα. Ποτέ κανείς ξανά δεν θα σε αφήσει στην γωνία και δεν θα σε προσπεράσει γιατί η ακτινοβολία σου θα είναι τέτοια που όλοι θα σταθούν και θα αναρωτηθούν τι συμβαίνει, τι έχει αλλάξει…

Χωρίς πολλά λόγια, χωρίς κηρύγματα, η αλλαγή θα τους επηρεάσει και σταδιακά θα αρχίσουν και εκείνοι να αλλάζουν τη στάση και τα συναισθήματα τους απέναντι σου. Αυτός είναι ο τρόπος που ο ένας αλλάζει τους πολλούς, αλλάζοντας μόνο τον εαυτό του.

Κι αν μέχρι τώρα δεν έχεις αναγνωρίσει την αξία σου, δεν έχεις εκτιμήσει, σεβαστεί και αγαπήσει πραγματικά τον εαυτό σου χρειάζεται να ξέρεις ότι ποτέ δεν είναι αργά.

Μπορείς να αρχίσεις να το κάνεις από σήμερα. Άρχισε ν’ αγαπάς τον Εαυτό σου…

Κάνε σ’ όλους μια χάρη… αγάπα τον εαυτό σου

Κάνε σ’ όλους μια χάρη… αγάπα τον εαυτό σου. Ειδικά αν περιμένεις από κάποιον άλλο να το κάνει για σένα.

Μια φράση που διάβασα τυχαία, μ’ έκανε ν’ αναρωτηθώ: πόσο μπορεί ν’ αγνοούμε την αληθινή αγάπη του εαυτού;

“Κι αν σου ζητούσα ν’ απαριθμήσεις όλ’ αυτά που αγαπάς, πόσον καιρό θα σ’ έπαιρνε να αναφέρεις και τον εαυτό σου;”

• Δεν αγαπάς τον εαυτό σου όταν επιδιώκεις παθολογικά να ευχαριστήσεις τους άλλους αντί να είσαι ειλικρινής και ν’ αποδέχεσαι την πιθανή σύγκρουση.
• Δεν αγαπάς τον εαυτό σου όταν δε βάζεις όρια στις συμπεριφορές των άλλων απέναντί σου.
• Δεν αγαπάς τον εαυτό σου όταν αναζητάς την ολοκλήρωση και την αίσθηση της πληρότητας σε πράγματα ή άτομα έξω από σένα.
• Δεν αγαπάς τον εαυτό σου, όταν εξαρτάς την αυτοεκτίμησή σου από το τι έχεις καταφέρει, πόσα έχεις αποκτήσει ή πώς οι άλλοι σε αποδέχονται για όλ’ αυτά.

Αυτό δε σημαίνει, φυσικά, ότι πηγαίνεις στο άλλο άκρο και δεν αγαπάς τίποτα άλλο παρά εσένα. Ίσως ένας εύκολος τρόπος για ν’ αντιληφθεί κανείς πώς λειτουργεί αυτή η ισορροπημένη δυαδικότητα είναι μέσω της προσέγγισης των «τσάκρα». Σύμφωνα με τον ινδουισμό, η εσωτερική ύπαρξή μας αποτελείται από ενεργειακούς τροχούς (τσάκρα), οι οποίοι πρέπει να είναι όλοι σε ισορροπία, ώστε να είμαστε σε αρμονία με τον εαυτό μας και τον κόσμο. Έτσι, το τσάκρα «ηλιακό πλέγμα», που σχετίζεται με την υγιή αυτοπεποίθηση, δεν μπορεί να ισορροπήσει χωρίς το τσάκρα της «καρδιάς» – το ανοιχτό μας παράθυρο προς την άνευ όρων, άπλετη αγάπη που δίνουμε στους άλλους. Και το αντίστροφο.

Η πρόκληση, λοιπόν, είναι η εξής: δεν μπορούμε να εκπληρώσουμε το σκοπό μας, ως δοτικά πλάσματα, που προσφέρουμε αγάπη προς τους συνανθρώπους μας, όταν δεν έχουμε πετύχει πρώτα το σεβασμό και την αγάπη για το παιδί που κρύβουμε μέσα μας. Μία από τις μεγαλύτερες αλήθειες είναι ότι ο τρόπος που συμπεριφερόμαστε στους άλλους αντανακλά πράγματι τον τρόπο που αισθανόμαστε για μας τους ίδιους.

Είναι δεδομένο, όμως, ότι για να μπορέσουμε ν’ αγαπήσουμε τον εαυτό μας, πρέπει πρώτα να τον αποδεχτούμε, και προκειμένου να το κάνουμε αυτό, θα πρέπει πριν απ’ όλα να γνωρίζουμε σε βάθος ποιοι είμαστε πραγματικά – μέσα κι έξω. Έχουμε την τάση να ψάχνουμε το φταίξιμο, τα λάθη, σε πράγματα και καταστάσεις έξω από εμάς και δεν μπαίνουμε καν στον κόπο να φανταστούμε ότι οι απαντήσεις βρίσκονται εξαρχής μέσα μας.

Η αυτογνωσία, τόσο των αρνητικών όσο και των θετικών μας πλευρών, είναι το κλειδί για την κατανόηση του μεγαλύτερου μυστηρίου του Σύμπαντος – του ίδιου μας του εαυτού.

Όταν αγαπάς τον εαυτό σου, όχι μόνο δεν μπορείς ποτέ να πληγωθείς, αλλά δεν μπορείς ποτέ να πληγώσεις και τους άλλους.

Συνέχισε ν’ αγαπάς!

Τα ζώα είναι ό,τι μας απέμεινε από τον παράδεισο

Το ζώο στη ζωή μας δεν είναι υποκατάστατο. Πως η σχέση μαζί του είναι μια πρότυπη, αυθεντική, πρωταρχική σχέση, υπαγορευμένη από την ίδια την φύση.

Θα προχωρήσω όμως πάρα πέρα. Όχι μόνο το ζώο δεν είναι υποκατάστατο – αλλά για τον άνθρωπο είναι αναντικατάστατο. Η σύνδεση με αυτό προσφέρει κάτι που δεν μπορεί να το αντλήσουμε από αλλού. Ούτε από την σχέση με άλλον άνθρωπο.

Για τον Μίλαν Κούντερα, στον οποίο χρωστάμε μια από τις βαθύτερες αναλύσεις της ζωοφιλίας (στο μυθιστόρημά του Η Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι) η αγάπη ανάμεσα στο ζώο και τον άνθρωπο είναι ανώτερη από την αγάπη μεταξύ των ανθρώπων.

“Η αγάπη του άντρα και της γυναίκας”, γράφει “είναι εξαρχής ενός είδους κατώτερου απ’ αυτό που μπορεί να είναι, η αγάπη ανάμεσα στον άνθρωπο και στον σκύλο, αυτή η παραδοξότητα της ιστορίας που ίσως ο Πλάστης να μην την είχε προβλέψει.”

Και ο Κούντερα αναλύει τα χαρακτηριστικά αυτής της αγάπης. Άδολη, εκούσια, καθαρή, ελεύθερη. Ειδυλλιακή. Η λέξη ειδύλλιο αναφέρεται στον Παράδεισο.

Γιατί το ζώο είναι αναντικατάστατο;

Τα ζώα είναι αυτά που είναι. Καθαρή φύση. Τίμια κοιτάνε, κατάματα. Ο άνθρωπος, έξω από την φύση αναζητά.

To ζώο είναι. Ο άνθρωπος γίνεται. Αν μπορεί.

Το ζώο είναι αναντικατάστατο διότι παρέχει στον άνθρωπο την επαφή με το καθαρό ‘Ον. Μπορείτε να το ονομάσετε φύση ή παράδεισο.

Το ζώο ΕΙΝΑΙ. Απόλυτα, αυθόρμητα, τέλεια. Μια ύπαρξη πλήρης. Ο άνθρωπος, από τότε που γεύτηκε το δέντρο της Γνώσης, δεν είναι πλήρης. Διότι ξέρει πως θα πεθάνει.

Η γνώση του θανάτου και της φθοράς, υπονομεύει το ανθρώπινο ον. Το κάνει αβέβαιο, παροδικό, αμφίβολο.

Δίπλα στον άνθρωπο, το κάθε ζώο είναι ένας βράχος σιγουριάς και τελειότητας.

Ο άνθρωπος, με τη γνώση, αλλοτριώθηκε. Αποξενώθηκε. Δεν βρίσκεται μέσα στη φύση – είναι απέναντι. Δεν κάνει ένα με το παν – είναι άλλος, ξένος.

Το ζώο ανήκει στο παν. Είναι η γέφυρα που μας συνδέει με την ζωή πριν απο τη γνώση. Ίσως και με τη ζωή μετά τη γνώση…

Οι ταπεινοί σκύλοι, οι αθόρυβες γάτες, είναι πρεσβευτές του όντος κοντά μας. Είναι αγγελιαφόροι της άλλης όχθης.

Αν ρωτήσετε τους περισσότερους ζωόφιλους, τι τους ελκύει στα ζώα, θα σας μιλήσουν για την σταθερότητα, την εμπιστοσύνη. Το ζώο, θα σας πουν, δεν σε προδίδει ποτέ.

Γιατί δεν προδίδει ούτε τον εαυτό του. Είναι αυτό που είναι. Ξέρει αυτά που ξέρει, απόλυτα.

Δεν ταλαντεύεται. Δεν παλινδρομεί. Δεν αμφιβάλλει ούτε αμφισβητεί. Δεν έχει άγχος θανάτου ούτε ζωής.

Και η αγάπη του είναι σταθερή και διαυγής. Δεν έχει προϋποθέσεις, ούτε διαθέσεις, ούτε διακυμάνσεις.

Το ζώο είναι και η σταθερότητα μέσα στο χρόνο – η υπέρβαση της ιστορίας.

Πορεύεται δίπλα μας μέσα στην ιστορία αλλά δεν της ανήκει. Ανήκει στη φύση. Η φύση είναι ανιστορική.

Εμείς αλλάζουμε συνέχεια – όμως ένας σκύλος από την Ασσυρία και μια γάτα από την αρχαία Αίγυπτο, είναι ίδιοι με τους σημερινούς.

Το πιο συγκινητικό περιστατικό που έχει ποτέ γραφτεί για συμπεριφορά ζώου, αριθμεί ηλικία τριών χιλιάδων ετών:

Ο ‘Αργος ο σκύλος του Οδυσσέα περίμενε είκοσι χρόνια να δει τον άνθρωπό του για να ξεψυχήσει.

Εκεί και ο ‘Αργος κείτουνταν τσιμπούρια φορτωμένος
Και τότε, όπως μυρίστηκε κοντά του τον Οδυσσέα
κούνησε λίγο την ουρά, κατέβασε τ’ αυτιά του,
όμως δεν είχε δύναμη να τρέξει πια κοντά του

Και ο σκληρός Οδυσσέας, έτοιμος για εκδίκηση, παραλίγο να προδοθεί. Κλαίει για πρώτη φορά (απομόρξατο δάκρυ). Κι ευθύς ως φεύγει, ο ‘Αργος πεθαίνει.

‘Αργον δ’αυ κατά μοίρα λάβεν μέλανος θανάτοιο
αυτίκ’ιδόντα Οδυσύα εεικοστώ ενιαυτώ.

Μοίρα έχει και ο ‘Αργος. Σαν τους ανθρώπους. Τον μαύρο θάνατο. Περίμενε είκοσι χρόνια. Πέστε μου μετά πως ο σκύλος έρχεται μόνο για το κόκαλο, κι η γάτα για το ψάρι.

Αυτή την σταθερότητα, αυτή την πίστη, σπάνια – η ποτέ – δεν την βρίσκεις σε άνθρωπο. Στο ζώο πάντα. Εκεί ισχύουν νόμοι ενός άλλου κόσμου.

Το κοντινό μας ζώο είναι ό,τι μας απόμεινε από τον παράδεισο. Από την κατάσταση της σιγουριάς, της αθωότητας και της απλότητας που κάποτε εγκαταλείψαμε.

Ήδη οι ψυχίατροι έχουν αποδείξει πως ένας τετράποδος σύντροφος είναι το καλύτερο αντίδοτο στο άγχος της ύπαρξης. Ο άλλος άνθρωπος δεν μπορεί να σας δώσει αυτό το αίσθημα του απόλυτα απλού. Ίσως μόνο ένα βρέφος, που κι αυτό στην αρχή, είναι καθαρή φύση.

Ο Κούντερα έγραψε: “κανένα ανθρώπινο πλάσμα δεν μπορεί να κάνει σε ένα άλλο την δωρεά του ειδυλλίου. Μόνο το ζώο μπορεί, επειδή δεν το έδιωξαν από τον Παράδεισο.”

Να γιατί το ζώο είναι αναντικατάστατο.

Αποτελεί τον ομφάλιο λώρο που μας συνδέει με την αθώα και άδολη ύπαρξη, με τον αρχέγονο εαυτό μας, τις ρίζες μας.

Κι όσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από τη φύση, τόσο πιο πολύ θα μας χρειάζονται τα ζώα. Για να εξισορροπούν την αμφιβολία. Να μας βοηθάνε να ξεχνούμε την αλλοτρίωση. Να αποκαθιστούν μέσα μας την αρμονία και την ενότητα.

Συγγνώμη, αυτή η μικρή πόρνη

Να αφήνετε τους ανθρώπους στην ησυχία τους. Να μην τους εκβιάζετε συναισθήματα, να μην τους εκθειάζετε για να γίνεστε αρεστοί, να μην τους πολύ πλησιάζετε. Να είστε τόσο κοντά όσο αντέχετε.

Δεν χρειάζονται οι άνθρωποι ούτε πολύ παραμύθι, ούτε πολύ δήθεν ενδιαφέρον. Χρειάζονται ειλικρίνεια. Και εφόσον εσείς έχετε τσακωθεί μαζί της μην τολμάτε να κάνετε τους φίλους. Γνωρίζοντας τον κακό σας χαρακτήρα να προσέχετε και να φυλάγεστε.

Κανένας δεν αφήνεται χωρίς την θέληση του. Ξέρει ότι μπορεί να είστε σκάρτοι, όμως σας δίνει ευκαιρίες, όχι γιατί σας πιστεύει απαραίτητα, αλλά γιατί εκείνος δεν είναι ακόμα σκάρτος. Έχει μέσα στην καρδιά του την πίστη και την ελπίδα ότι εσείς ίσως δεν είστε σαν τους άλλους. Στο τέλος ξέρει, δεν πληγώνεται, απλά επιβεβαιώνεται για ακόμα μια φορά.

Δεν έπεσε έξω. Εσείς κολυμπούσατε χωρίς σωσίβιο. Εκείνος πνιγμένος ήταν ξανά και ξανά.
Τι κακό να του κάνει μια ρηχή θάλασσα που τσαλαβουτούσατε;
Εσείς θα μείνετε πάντα στα απόνερα και στα θολά. Εκείνος έχει μάθει στα βαθιά και στα σκούρα νερά να πνίγει τους καημούς του. Εκείνος δεν πνίγεται. Βουτάει στα κρύα νερά και εξαγνίζεται.

Να αφήνετε τους ανθρώπους στην ησυχία τους.
Εάν δεν έχετε καλή σχέση με την αγάπη μην πουλάτε αγάπη. Εάν σας στενεύει η ψυχή σας μην δοκιμάζετε ξένα συναισθήματα πάνω σας και μετά σας περισσεύουν.
Εάν εσείς, έχετε πληγωθεί δεν σας φταίει ο άλλος να τον πληγώνεται.
Εάν δεν έχετε συστηθεί με την καρδιά σας δεν είναι ώρα για γνωριμίες.
Πηγαίνετε πιο κει να παίξετε.

Επιτέλους ψάξτε να βρείτε μια αλάνα σκουπιδιών να ρίχνετε μέσα τις αμαρτίες σας.
Αλλά αφήστε ήσυχους κάποιους ανθρώπους που δεν σας έχουν ενοχλήσει.
Δεν σας ζητήσανε να τους πλησιάσετε.
Μην τους χαραμίζετε.
Δεν είναι εύκολο να σας συγχωρούνε συνέχεια.

Έχει και η συγγνώμη πιά, γίνει μια πόρνη, που μπαίνει από στόμα σε στόμα. Το δικό σας. Και εσείς την καλό πληρώνετε.

Ο άνθρωπος που θυσιάζει την ελευθερία του στο όνομα της ασφάλειας, είναι ήδη εσωτερικά φυλακισμένος

Ανάμεσα στους γραμμικούς και στους γραφικούς, σκέψου εσύ που είσαι;

Φύση! Αλήθεια! Πραγματικότητα! Ζωή!

Εδώ είναι η δύναμη, η ενθύμηση, η ευλογία, η χαρά, η αγάπη!

Ο άνθρωπος έφυγε μακριά απ’ τη φύση και ξέχασε να είναι άνθρωπος.
Μπήκε στα κουτάκια του μυαλού του, ζει ως επί το πλείστων μέσα στις οθόνες, δεν τον ενδιαφέρει να θυμηθεί, κάνει τα πάντα για να ξεχαστεί.

Άνθρωποι με γραμμικό τρόπο σκέψης, κλειδωμένοι στον φόβο, αρκούνται στην εικονική πραγματικότητα.

Πόσο λυπηρό να φυλακίζουν οι άνθρωποι τον ίδιο τους τον εαυτό μέσα στο φόβο.

Τα χειρότερα τείχη δεν είναι αυτά που σου επιβάλλονται εξωτερικά, είναι αυτά που ο καθένας έχει χτίσει εντός του.

Όσο μεγαλύτερα τα τείχη, τόσο μεγαλύτερος ο φόβος.

Όσο μεγαλύτερος ο φόβος, τόσο μεγαλύτερος ο έλεγχος.

Όσο μεγαλύτερος ο έλεγχος, τόσο μεγαλύτερη κι η εξάρτηση.

Ο άνθρωπος ελέγχει γιατί φοβάται, δεν ξέρει να αφήνεται, να εμπιστεύεται!

Ζει μέσα από τον έλεγχο παρέχοντας στον εαυτό του την ψευδαίσθηση της ασφάλειας.

Μα ποτέ του δε νιώθει ασφαλής, όπως ποτέ κανένας εξαρτημένος, δε νιώθει ότι χόρτασε, ότι ικανοποιήθηκε.

Ακόρεστη πείνα που εγκλωβίζει σε έναν υλικό κόσμο που όσο και να προσπαθήσεις, ότι και να κάνεις, ότι και να σου τάξει, δεν θα σε κάνει ποτέ αληθινά χαρούμενο γιατί είναι φθαρτός και περιορισμένος.

Η χαρά κατοικεί στην ελευθερία που χαρίζει το πνεύμα και καμία γραμμική σκέψη δεν είναι ελεύθερη.

Ο άνθρωπος που θυσιάζει την ελευθερία του στο όνομα της υποτιθέμενης ασφάλειας, είναι ήδη εσωτερικά φυλακισμένος και όσοι εξωτερικά σωτήρες κι αν έρθουν, κανένας δεν θα τον ελευθερώσει γιατί έχει επιλέξει την σκλαβιά του.

Τα δεσμά αυτού του κόσμου είναι τόσο σφιχτά, όσο εσύ αποφασίζεις.
Χρειάζεται κάποιος να είναι γραφικός για να αγαπά στ’ αλήθεια την Αλήθεια!

Μπορεί το σχοινί να χαλαρώσει για λίγο και να μπορείς να κάνεις κάνα βήμα παραπάνω, μη ξεχνάς ποτέ πως όταν στο τραβήξουν απότομα, θα σε πνίξει.

Ανάμεσα στην εικονική ελευθερία και την ελευθερία, επιλέγεις τι;

Τη σειρά; Την ουρά; Τη μάζα; Την καταστροφή σου;

Μιλάς για ελευθερία μα δεν την αντέχεις, αρκείσαι στην ελευθεριότητα.

Μιλάς για αγάπη, μα έμεινες στην επιφάνεια της έννοιας αγαπολογώντας.

Δέθηκες στην ουρά της μάζας μη τυχόν και σε πούνε γραφικό.
Που να λύσεις τώρα το σχοινί σου; Πως να υπάρξεις αλλιώς;

Δέσμιος της ύλης έγινες σκλάβος των ατελείωτων επιθυμιών σου.

Στη σειρά και πάλι θα μπεις και θα τσακωθείς μην τυχόν και σου την πάρει άλλος, μην τυχόν και σου κλέψει λίγο χρόνο.

Μόνο που εσύ κλέβεις τον χρόνο σου και τον χρόνο των παιδιών σου.
Όποιος αποφασίσει να βγει απ’ τη σειρά, να σηκώσει το χέρι!

A. SCHOPENHAUER: Μια ηδυπαθής τρέλα είναι αυτό που κάνει τον άντρα να πιστεύει πως στην αγκαλιά κάποιας ωραίας γυναίκας, θα βρει πιο μεγάλη απόλαυση από ό,τι στην αγκαλιά οποιασδήποτε άλλης

Αυτό λοιπόν που οδηγεί τον άνθρωπο στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι πραγματικά ένα ένστικτο το οποίο είναι προσανατολισμένο στο καλύτερο για το γένος, ενώ ο ίδιος ο άνθρωπος φαντάζεται πως αναζητά την ιδιαίτερη δική του απόλαυση. Πράγματι, έχουμε ένα πολύ διδακτικό παράδειγμα που αφορά την εσωτερική ουσία όλων των ενστίκτων, η οποία σχεδόν σε κάθε περίπτωση, όπως εδώ με το άτομο, ενεργεί για το καλό του είδους. Γιατί η φροντίδα με την οποία κάποιο έντομο αναζητά ένα συγκεκριμένο λουλούδι ή φρούτο ή κοπριά ή κρέας ή, όπως οι σφήκες αναζητούν μια ξένη νύμφη εντόμου για να τοποθετήσουν εκεί τα αυγά τους και, για να το πετύχουν αυτό, δε νοιάζονται ούτε για κόπο ούτε για κίνδυνο, αυτή η φροντίδα είναι φανερό πως είναι ανάλογη με εκείνη με την οποία ένας άντρας για τη σεξουαλική ικανοποίηση αναζητά μια γυναίκα με συγκεκριμένη ιδιοσυστασία επιδεικνύοντας επιμέλεια και τόσο ζήλο, ώστε συχνά, για να πετύχει αυτόν το σκοπό, σε πείσμα κάθε λογικής, θυσιάζει την ίδια την ευτυχία της ζωής του με απερίσκεπτη παντρειά, με ερωτικές συναλλαγές που του στοιχίζουν περιουσία, τιμή και ζωή, ακόμα και μέσα από εγκλήματα, όπως η μοιχεία και ο βιασμός. 

Όλα αυτά μόνο για να υπηρετηθεί, ανάλογα με το γένος, με τον πιο σκόπιμο τρόπο η απανταχού κυρίαρχη βούληση της φύσης, αν και σε βάρος του ατόμου. Δηλαδή παντού το ένστικτο είναι μια ενέργεια σαν να απορρέει από την έννοια ενός σκοπού, και όμως χωρίς αυτόν. Η φύση το εμφυτεύει εκεί όπου το άτομο που ενεργεί θα ήταν ανίκανο να καταλάβει το σκοπό ή απρόθυμο να τον ακολουθήσει- γι’ αυτό έχει δοθεί κατά κανόνα στα ζώα, και μάλιστα κυρίως στα κατώτερα, τα οποία έχουν τη χαμηλότερη νόηση, όμως ουσιαστικά μόνο στην περίπτωση που εξετάζουμε εδώ και στον άνθρωπο, ο οποίος θα μπορούσε να καταλάβει το σκοπό, αλλά δε θα τον ακολουθούσε με τον αναγκαίο ζήλο, δηλαδή ακόμα και σε βάρος του ατομικού του καλού. 

Η αλήθεια λοιπόν, όπως σε όλα τα ένστικτα, παίρνει εδώ τη μορφή της τρέλας, για να επηρεάσει τη βούληση. Μια ηδυπαθής τρέλα είναι αυτό που κάνει τον άντρα να πιστεύει πως στην αγκαλιά κάποιας ωραίας γυναίκας, σύμφωνα με τις προτιμήσεις του, θα βρει πιο μεγάλη απόλαυση από ό,τι στην αγκαλιά οποιασδήποτε άλλης, ή ακόμα τον κατευθύνει προς ένα μοναδικό άτομο και του δημιουργεί τη σταθερή πεποίθηση ότι η απόκτησή του θα του παρείχε υπέρτατη ευτυχία. Έτσι νομίζει πως καταβάλει κόπο και προβαίνει σε θυσίες για τη δική του απόλαυση, ενώ αυτό συμβαίνει μόνο για τη διατήρηση του κανονικού τύπου του γένους ή και για τη δημιουργία συγκεκριμένης ατομικότητας η οποία μπορεί να προέλθει μόνο από αυτούς τους γονείς.

Τόσο πολύ παρατηρείται εδώ ο χαρακτήρας του ενστίκτου, δηλαδή μια ενέργεια σαν να προέρχεται από την έννοια ενός σκοπού, και όμως χωρίς να του είναι συνειδητή η έννοια ενός σκοπού, του συγκεκριμένου σκοπού της γέννησης απογόνου, ο οποίος μόνο αυτός τον οδηγεί, έτσι που ο κατευθυνόμενος από εκείνη την τρέλα – τον μη συνειδητό σε αυτόν σκοπό της απόκτησης απογόνου – συχνά αηδιάζει στη φάση της εκπλήρωσης του σκοπού και θα ήθελε να εμποδίσει την εκπλήρωση, τη γέννηση- κάτι που συμβαίνει με όλες σχεδόν τις εξωσυζυγικές ερωτικές σχέσεις. 

Σύμφωνα με το χαρακτήρα του θέματος που εκθέσαμε, κάθε ερωτευμένος επιτέλους μετά τη βίωση της απόλαυσης θα βιώσει περίεργη απογοήτευση και θα απορήσει που αυτό το οποίο με τόσο πόθο επιθυμούσε δεν είχε να δώσει τίποτα περισσότερο από ό,τι κάθε άλλη σεξουαλική ικανοποίηση, έτσι που να μη νιώθει πως μέσα από αυτό πέτυχε κάποια εξέλιξη του εαυτού του. Δηλαδή η σχέση εκείνης της επιθυμίας με όλες τις άλλες επιθυμίες του αναλογεί στη σχέση του γένους με το άτομο, όπως δηλαδή ένα ατελείωτο με ένα πεπερασμένο. Απεναντίας, η ικανοποίηση ανήκει στο γένος, και γι’ αυτό δεν εμφανίζεται στη συνείδηση του ατόμου, το οποίο εδώ, κυριευμένο από τη βούληση του γένους, υπηρέτησε με κάθε θυσία ένα σκοπό που δεν ήταν ο δικός του. 

Γι’ αυτό λοιπόν κάθε ερωτευμένος, μετά την τελική ολοκλήρωση του μεγάλου έργου, τα έχει κάπως χαμένα- γιατί η τρέλα, μέσω της οποίας το άτομο ήταν ο εξαπατημένος του γένους, έχει εξαφανιστεί. Σύμφωνα με αυτά λέει πολύ πετυχημένα ο Πλάτων: «Ηδονή απάντων αλαζονέστατον» (δεν υπάρχει τίποτα πιο αλαζονικό από την ηδονή, Φίληβος).

ARTHUR SCHOPENHAUER, ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Οι ανήσυχες μάζες πρέπει να διώξουν την μονοτονία με ανόητη διασκέδαση

Ο 20ος αιώνας ανακάλυψε δύο μείζονες μορφές που κινητοποιούν τον κόσμο: τον επαγγελματία επαναστάτη και τον επαγγελματία ψυχαγωγό. Ο πρώτος έπαψε να συγκινεί τα πλήθη αφότου οι υποσχέσεις του περί δικαιοσύνης κατέληξαν σε εφιάλτη. Όμως ο δεύτερος είναι προορισμένος για μια απεριόριστη βασιλεία.

Από τους προγραμματιστές της εξέγερσης στους διοργανωτές της διασκέδασης: ολόκληρη η ιστορία του αιώνα εκτυλίσσεται ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πόλους. Να πώς πορεύεται ο δημοκρατικός μύθος: όταν οι φτωχοί πλουτίζουν και γίνονται μεσαία τάξη, δεν αφιερώνουν τον ελεύθερο χρόνο τους μήτε στην πολιτική μήτε στην κουλτούρα, αλλά πρώτα απ’ όλα στη διασκέδαση.

Η Δημοκρατία είχε ευγενείς στόχους: να απελευθερώσει τον λαό από τη μέγγενη της ανάγκης και να τον ανυψώσει στην αξιοπρέπεια του πολίτη με την πολιτικοποίηση και τη μόρφωση. Η έξοδος από την αθλιότητα και την απαιδευσιά θα μας επανέδιδε την ολοκλήρωσή μας ως ανθρώπων.

Αυτή η ελπίδα δεν τελεσφόρησε: για την πλειονότητα των ανθρώπων η γλυκιά αποβλάκωση της ψυχαγωγίας εξουδετερώνει κάθε διάθεση για ατομική εξέλιξη και καθώς σε λίγο θα έχουμε περισσότερους άνεργους παρά εργαζόμενους θα πρέπει να βρεθεί τρόπος να καθηλωθούν οι ανήσυχες, ταραγμένες μάζες, θα πρέπει να γεμίσουν τον κενό χρόνο, να διώξουν την μονοτονία, να αποτραπεί η βία και η αυτοκαταστροφικότητα. Έτσι, είναι πιθανόν η απεριόριστη επέκταση της ψυχαγωγίας να αποτελέσει το μοναδικό μέσο διατήρησης μιάς κάποιας κοινωνικής συνοχής.

Σενέκας: Μοιάζουν με ηθοποιούς πάνω στη σκηνή

Ο πλούτος και η εξουσία, με άλλα λόγια, γεννάνε κυρίως ψευδαισθήσεις κενές περιεχομένου. Το υπενθυμίζει με εύγλωττο τρόπο και ο Σενέκας, στις Επιστολές στον Λουκίλιο, χρησιμοποιώντας τη μεταφορά του θεάτρου του κόσμου. Οι πλούσιοι και οι ισχυροί είναι ευτυχείς όπως μπορούν να είναι οι ηθοποιοί που ερμηνεύουν το ρόλο του βασιλιά πάνω στη σκηνή. Μόλις τελειώσει η παράσταση και βγάλουν τα βασιλικά ρούχα, ο καθένας τους γίνεται πάλι εκείνος που είναι πραγματικά στην καθημερινή ζωή του:

Απ’ όλους τους ανθρώπους που βλέπεις ντυμένους στην πορφύρα, ούτε ένας τους δεν είναι ευτυχισμένος. Μοιάζουν με ηθοποιούς πάνω στη σκηνή, στους οποίους το σκήπτρο και η χλαμύδα έχουν δοθεί για τις ανάγκες του έργου. Μπροστά στο κοινό περπατούν καμαρωτοί, φορώντας τους κοθόρνους τους, κι έπειτα, μόλις επιστρέψουν στα παρασκήνια, βγάζουν τους κοθόρνους και επανέρχονται στο φυσικό τους μέγεθος. Από όλους αυτούς που τα πλούτη και οι τιμές τους έχουν ανεβάσει στα ύπατα αξιώματα, κανένας δεν είναι μεγάλος (Ένατο βιβλίο, επιστολή 76,παρ. 31 ).

Για τον Σενέκα, το λάθος μας καθορίζεται κυρίως από το γεγονός πως δεν αξιολογούμε τους ανθρώπους για εκείνο που είναι αλλά από τα ρούχα και τα στολίδια που φοράνε:

Όταν λοιπόν θέλεις να δεις τι πραγματικά αξίζει κάποιος και τι άνθρωπος είναι, δες τον γυμνό, απαλλαγμένο από την κληρονομιά του, απαλλαγμένο από τους τίτλους κι όλα τα απατηλά της τύχης, γυμνωμένο ακόμα και από το ίδιο του το σώμα. Κοίτα την ψυχή του, ποια είναι, πόση είναι, αν είναι ξένο ή πηγάζει από μέσα της το μεγαλείο του (Ένατο βιβλίο, επιστολή 76, παρ. 32)

ΚΙΚΕΡΩΝ: Η ψευδαίσθηση πως το προσωπικό κέρδος αποκτάται μέσω του να συνθλίβουμε τους άλλους

ΜΑΡΚΟΣ ΤΥΛΛΙΟΣ ΚΙΚΕΡΩΝ (106 – 43 π.Χ.)

Ο Ρωμαίος πολιτικός και λόγιος Κικέρων υπήρξε ένας από τούς μεγαλύτερους ρήτορες της Ρώμης και ο σαφέστερος από τους στοχαστές της. Τα τελευταία χρόνια της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας συχνά αναφέρονται ως “η εποχή του Κικέρωνα”.

Αποκάλεσαν κάποτε τον Κικέρωνα πατέρα της χώρας του. Ήταν λαμπρός ρήτορας, νομομαθής, πολιτικός, συγγραφέας, ποιητής, κριτικός και στοχαστής που έζησε τον αιώνα πριν από τη γέννηση του Χριστού. ‘Έλαβε μάλιστα ενεργό μέρος σε όλες τις διαμάχες ανάμεσα στον Πομπήιο, τον Καίσαρα, τον Βρούτο και πολλά άλλα ιστορικά πρόσωπα, και βρέθηκε αναμειγμένος σε συμβάντα καθοριστικά για τnv ιστορία της αρχαίας Ρώμης. Είxε μια λαμπρή και μακρά πολιτική σταδιοδρομία, και καταξιώθηκε ως συγγραφέας τον οποίον το έργο θεωρήθηκε ότι άσκησε τη μεγαλύτερη επίδραση στην εποχή του. Σ’ εκείνη ακριβώς την εποχή, όμως, οι διαφωνούντες δεν τύχαιναν και της καλύτερης μεταχείρισης. Εκτελέστηκε το 43 π.Χ. και στη συνέχεια το κεφάλι και τα χέρια του εκτέθηκαν σε κοινή θέα στο βήμα των ρητόρων, στην Αγορά της Ρώμης.

Σε μία από τις πιο αξιομνημόνευτες πραγματείες του, ο Κικέρων προσδιόρισε τα έξι σφάλματα του ανθρώπου, όπως ακριβώς τα παρατηρούσε να εκδηλώνονται στη Ρώμη της εποχής του. Τα μεταφέρω κι εγώ με τη σειρά μου εδώ, είκοσι αιώνες αργότερα, με έναν σύντομο σχολιασμό. Μπορούμε να διδαχτούμε πολλά από τους αρχαίους προγόνους μας, και θέλω να πιστεύω πως το γεγονός ότι συνυπογράφω τα έξι σφάλματα που διέγνωσε ο Κικέρων δεν θα οδηγήσει στην έκθεση και του δικού μου κεφαλιού και των χεριών μου στο εθνικό φόρουμ των σύγχρονων ομιλητών!

Σφάλμα πρώτο: Η ψευδαίσθηση πως το προσωπικό κέρδος αποκτάται μέσω του να συνθλίβουμε τους άλλους. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που εξακολουθεί, δυστυχώς, να είναι και σήμερα επίκαιρο.

Υπάρχουν δύο τρόποι για να οικοδομήσεις το ψηλότερο κτίριο στην πόλη. Ο ένας είναι να τριγυρνάς κατεδαφίζοντας τα κτίρια όλων των άλλων, όμως αυτή η μέθοδος σπανίως λειτουργεί μακροπρόθεσμα, επειδή εκείνοι των οποίων τα κτίρια κατεδαφίστηκαν δεν θα αργήσουν να επανέλθουν για να καταδιώξουν τον καταστροφέα. Ο δεύτερος τρόπος είναι να εργάζεσαι για το δικό σου κτίριο και να το παρακολουθείς να ψηλώνει μέρα με τη μέρα. Το ίδιο ισχύει και στην πολιτική, στις επιχειρήσεις και στην ατομική ζωή του καθενός μας.

ΤΑ ΕΞΙ ΣΦΑΛΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

• Η ψευδαίσθηση πως το προσωπικό κέρδος αποκτάται μέσω του να συνθλίβουμε τους άλλους.

• Η τάση να στενοχωριέται κάποιος για πράγματα που δεν μπορούν ούτε ν’ αλλάξουν ούτε να διορθωθούν.

• Η επιμονή μας πως κάτι είναι αδύνατον να γίνει επειδή δεν μπορούμε εμείς οι ίδιοι να το κατορθώσουμε.

• Η άρνησή μας ν’ αφήσουμε παράμερα τις ασήμαντες και τετριμμένες προτεραιότητές μας.

• Να παραμελούμε την ανάπτυξη και τον εξευγενισμό του νου μας, και να μην υιοθετούμε τη συνήθεια της ανάγνωσης και της μελέτης.

• Να προσπαθούμε ν’ αναγκάσουμε τους άλλους να υιοθετήσουν τον ίδιο τρόπο ζωής και τις ίδιες πεποιθήσεις μ’ εμάς.

Το νόημα της ζωής

Όποιος έχει ένα «γιατί» να ζει,
μπορεί να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε «πως»

Φ. Νίτσε

Το δράμα πολλών ανθρώπων που δε νιώθουν ικανοποιημένοι από την ύπαρξή τους, είναι ότι δεν έχουν καν σκεφτεί τι είδους ζωή θα ήθελαν να ζήσουν. Και ο πρώτος όρος για να πάψει κανείς να νιώθει χαμένος είναι να ξέρει, τουλάχιστον, που θέλει να φτάσει.

Ο Νίτσε τονίζει τη σημασία που έχει το να βρίσκουμε ένα «γιατί» να ζούμε. Όταν η ζωή μας γεμίζει από νόημα, οι κόποι ξαφνικά δεν είναι κούραση αλλά βήματα απαραίτητα προς το στόχο που έχουμε ορίσει.

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (5.18.1-5.18.8)

[5.18.1] Καὶ ἐν τῷ αὐτῷ Κρατερός τε καὶ οἱ ἄλλοι ὅσοι τῆς στρατιᾶς [τε] τῆς Ἀλεξάνδρου ἐπὶ τῇ ὄχθῃ τοῦ Ὑδάσπου ὑπολελειμμένοι ἡγεμόνες ἦσαν, ὡς νικῶντα λαμπρῶς κατεῖδον Ἀλέξανδρον, ἐπέρων καὶ αὐτοὶ τὸν πόρον. καὶ οὗτοι οὐ μείονα τὸν φόνον ἐν τῇ ἀποχωρήσει τῶν Ἰνδῶν ἐποίησαν, ἀκμῆτες ἀντὶ κεκμηκότων τῶν ἀμφ᾽ Ἀλέξανδρον ἐπιγενόμενοι τῇ διώξει.

[5.18.2] Ἀπέθανον δὲ τῶν Ἰνδῶν πεζοὶ μὲν ὀλίγον ἀποδέοντες τῶν δισμυρίων, ἱππεῖς δὲ ἐς τρισχιλίους, τὰ δὲ ἅρματα ξύμπαντα κατεκόπη· καὶ Πώρου δύο παῖδες ἀπέθανον καὶ Σπιτάκης ὁ νομάρχης τῶν ταύτῃ Ἰνδῶν καὶ τῶν ἐλεφάντων καὶ ἁρμάτων οἱ ἡγεμόνες καὶ οἱ ἱππάρχαι καὶ οἱ στρατηγοὶ τῆς στρατιᾶς τῆς Πώρου ξύμπαντες ..... ἐλήφθησαν δὲ καὶ οἱ ἐλέφαντες, ὅσοι γε αὐτῶν μὴ αὐτοῦ ἀπέθανον. [5.18.3] τῶν δὲ ἀμφ᾽ Ἀλέξανδρον πεζοὶ μὲν ἀπὸ ἑξακισχιλίων τῶν ἐν τῇ πρώτῃ προσβολῇ γενομένων ἐς ὀγδοήκοντα μάλιστα ἀπέθανον· ἱππεῖς δὲ τῶν μὲν ἱπποτοξοτῶν, οἳ δὴ καὶ πρῶτοι τοῦ ἔργου ἥψαντο, δέκα· τῆς δὲ ἑταιρικῆς ἵππου ἀμφὶ τοὺς εἴκοσι· τῶν δὲ ἄλλων ἱππέων ὡς διακόσιοι.
[5.18.4] Πῶρος δὲ μεγάλα ἔργα ἐν τῇ μάχῃ ἀποδειξάμενος μὴ ὅτι στρατηγοῦ, ἀλλὰ καὶ στρατιώτου γενναίου, ὡς τῶν τε ἱππέων τὸν φόνον κατεῖδε καὶ τῶν ἐλεφάντων τοὺς μὲν αὐτοῦ πεπτωκότας, τοὺς δὲ ἐρήμους τῶν ἡγεμόνων λυπηροὺς πλανωμένους, τῶν δὲ πεζῶν αὐτῷ οἱ πλείους ἀπολώλεσαν, οὐχ ᾗπερ Δαρεῖος ὁ μέγας βασιλεὺς ἐξάρχων τοῖς ἀμφ᾽ αὑτὸν τῆς φυγῆς ἀπεχώρει, [5.18.5] ἀλλὰ ἔστε γὰρ ὑπέμενέ τι τῶν Ἰνδῶν ἐν τῇ μάχῃ ξυνεστηκός, ἐς τοσόνδε ἀγωνισάμενος, τετρωμένος δὲ τὸν δεξιὸν ὦμον, ὃν δὴ γυμνὸν μόνον ἔχων ἐν τῇ μάχῃ ἀνεστρέφετο (ἀπὸ γὰρ τοῦ ἄλλου σώματος ἤρκει αὐτῷ τὰ βέλη ὁ θώραξ περιττὸς ὢν κατά τε τὴν ἰσχὺν καὶ τὴν ἁρμονίαν, ὡς ὕστερον καταμαθεῖν θεωμένοις ἦν), τότε δὴ καὶ αὐτὸς ἀπεχώρει ἐπιστρέψας τὸν ἐλέφαντα. [5.18.6] καὶ Ἀλέξανδρος μέγαν τε αὐτὸν καὶ γενναῖον ἄνδρα ἰδὼν ἐν τῇ μάχῃ σῶσαι ἐπεθύμησε. πέμπει δὴ παρ᾽ αὐτὸν πρῶτα μὲν Ταξίλην τὸν Ἰνδόν· καὶ Ταξίλης προσιππεύσας ἐφ᾽ ὅσον οἱ ἀσφαλὲς ἐφαίνετο τῷ ἐλέφαντι ὃς ἔφερε τὸν Πῶρον ἐπιστῆσαί τε ἠξίου τὸ θηρίον, οὐ γὰρ εἶναί οἱ ἔτι φεύγειν, καὶ ἀκοῦσαι τῶν παρ᾽ Ἀλεξάνδρου λόγων. [5.18.7] ὁ δὲ ἰδὼν ἄνδρα ἐχθρὸν ἐκ παλαιοῦ τὸν Ταξίλην ἐπιστρέψας ἀνήγετο ὡς ἀκοντίσων· καὶ ἂν καὶ κατέκανε τυχόν, εἰ μὴ ὑποφθάσας ἐκεῖνος ἀπήλασεν ἀπὸ τοῦ Πώρου πρόσω τὸν ἵππον. Ἀλέξανδρος δὲ οὐδὲ ἐπὶ τῷδε τῷ Πώρῳ χαλεπὸς ἐγένετο, ἀλλ᾽ ἄλλους τε ἐν μέρει ἔπεμπε καὶ δὴ καὶ Μερόην ἄνδρα Ἰνδόν, ὅτι φίλον εἶναι ἐκ παλαιοῦ τῷ Πώρῳ τὸν Μερόην ἔμαθεν. [5.18.8] Πῶρος δὲ ὡς τὰ παρὰ τοῦ Μερόου ἤκουσε καὶ ἐκ τοῦ δίψους ἅμα ἐκρατεῖτο, ἐπέστησέ τε τὸν ἐλέφαντα καὶ κατέβη ἀπ᾽ αὐτοῦ· ὡς δὲ ἔπιέ τε καὶ ἀνέψυξεν, ἄγειν αὑτὸν σπουδῇ ἐκέλευσεν παρὰ Ἀλέξανδρον.

***

[5.18.1] Στο μεταξύ ο Κρατερός και όσοι άλλοι αρχηγοί του στρατού του Αλεξάνδρου είχαν μείνει πίσω στην όχθη του Υδάσπη, όταν είδαν ότι ο Αλέξανδρος ολοφάνερα νικούσε, άρχισαν και αυτοί να περνούν τη διάβαση. Προκάλεσαν και αυτοί όχι λιγότερη σφαγή στους Ινδούς που υποχωρούσαν, επειδή ρίχθηκαν ξεκούραστοι στην καταδίωξη, ενώ οι άνδρες του Αλεξάνδρου ήταν κουρασμένοι.
[5.18.2] Από τους Ινδούς σκοτώθηκαν σχεδόν είκοσι χιλιάδες πεζοί και τρεις χιλιάδες περίπου ιππείς, ενώ καταστράφηκαν όλα τα άρματα. Σκοτώθηκαν οι δύο γιοι του Πώρου και ο Σπιτάκης, ο νομάρχης των Ινδών της περιοχής και οι οδηγοί των ελεφάντων και των αρμάτων, καθώς και όλοι οι ίππαρχοι και οι στρατηγοί του στρατού του Πώρου… Πιάστηκαν επίσης και όσοι ελέφαντες δεν σκοτώθηκαν εκεί. [5.18.3] Από τον στρατό του Αλεξάνδρου σκοτώθηκαν ογδόντα περίπου πεζοί από τους έξι χιλιάδες άνδρες που πήραν μέρος στην πρώτη επίθεση. Από τους ιππείς σκοτώθηκαν δέκα ιπποτοξότες, οι οποίοι και πρώτοι άρχισαν την μάχη, από το ιππικό των εταίρων περίπου είκοσι και περίπου διακόσιοι από τους υπόλοιπους ιππείς.
[5.18.4] Ο Πώρος, που έδειξε μεγάλα προτερήματα κατά τη μάχη όχι μονάχα στρατηγού, αλλά και γενναίου στρατιώτη, μόλις είδε τη σφαγή των ιππέων του και άλλους ελέφαντές του σκοτωμένους στο πεδίο της μάχης, άλλους να περιφέρονται πτοημένοι χωρίς οδηγούς, και τους περισσότερους πεζούς του σκοτωμένους, δεν αποχώρησε από τη μάχη, όπως έκανε ο μέγας βασιλεύς Δαρείος, δίνοντας πρώτος το παράδειγμα της φυγής σε όσους πολεμούσαν μαζί του, [5.18.5] αλλά αγωνιζόταν όσο εξακολουθούσε να ανθίσταται και μικρό έστω μέρος των Ινδών πολεμιστών του. Όταν όμως πληγώθηκε στον δεξιό ώμο, το μόνο ακάλυπτο μέρος που είχε στις μετακινήσεις του κατά τη μάχη (γιατί ο θώρακας που είχε εξαιρετική στερεότητα και εφαρμογή, όπως μπόρεσαν αργότερα να μάθουν όσοι τον είδαν, προφύλαγε το υπόλοιπο σώμα του από τα βέλη), τότε πλέον υποχώρησε και αυτός στρέφοντας προς τα πίσω τον ελέφαντά του. [5.18.6] Και όταν τον είδε ο Αλέξανδρος, εύσωμο και γενναίο στη μάχη, θέλησε να τον σώσει. Έστειλε, λοιπόν, πρώτα τον Ταξίλη τον Ινδό προς αυτόν. Ο Ταξίλης πλησίασε έφιππος σε απόσταση που νόμιζε ότι ήταν ασφαλής από τον ελέφαντα που μετέφερε τον Πώρο και του πρότεινε να σταματήσει το θηρίο, γιατί δεν μπορούσε πλέον να διαφύγει, και να ακούσει τις προτάσεις του Αλεξάνδρου. [5.18.7] Ο Πώρος όμως όταν είδε τον Ταξίλη, έναν εχθρό από παλιά, έστρεψε τον ελέφαντα και έκανε πίσω για να τον χτυπήσει με ακόντιο. Και θα τον σκότωνε ίσως, αν ο Ταξίλης δεν πρόφθανε να σύρει μακριά από τον Πώρο το άλογό του.
Ο Αλέξανδρος ούτε και γι᾽ αυτό δεν οργίσθηκε κατά του Πώρου, αλλά απέστειλε και άλλους, τον ένα μετά τον άλλο και τέλος έναν Ινδό, τον Μερόη, επειδή έμαθε ότι ο Μερόης ήταν φίλος του Πώρου από παλιά. [5.18.8] Μόλις ο Πώρος άκουσε από τον Μερόη τις προτάσεις του Αλεξάνδρου, επειδή βασανιζόταν συγχρόνως και από δίψα, σταμάτησε τον ελέφαντά του και κατέβηκε από αυτόν. Ήπιε νερό, δροσίστηκε και ζήτησε από τον Μερόη να τον οδηγήσει γρήγορα στον Αλέξανδρο.