ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἀγαμέμνων (1407-1447)

ΧΟ. τί κακόν, ὦ γύναι, [στρ. α]
χθονοτρεφὲς ἐδανὸν ἢ ποτὸν
πασαμένα ῥυτᾶς ἐξ ἁλὸς ὄρμενον
τόδ᾽ ἐπέθου θύος, δημοθρόους τ᾽ ἀράς;
1410 ἀπέδικες ἀπέταμες, ἀπόπολις δ᾽ ἔσῃ,
μῖσος ὄβριμον ἀστοῖς.

ΚΛ. νῦν μὲν δικάζεις ἐκ πόλεως φυγὴν ἐμοί,
καὶ μῖσος ἀστῶν δημόθρους τ᾽ ἔχειν ἀράς,
οὐδὲν τότ᾽ ἀνδρὶ τῷδ᾽ ἐναντίον φέρων,
1415 ὃς οὐ προτιμῶν, ὡσπερεὶ βοτοῦ μόρον,
μήλων φλεόντων εὐπόκοις νομεύμασιν,
ἔθυσεν αὑτοῦ παῖδα, φιλτάτην ἐμοὶ
ὠδῖν᾽, ἐπῳδὸν Θρῃκίων ἀημάτων.
οὐ τοῦτον ἐκ γῆς τῆσδε χρῆν σ᾽ ἀνδρηλατεῖν,
1420 μιασμάτων ἄποινα; ἐπήκοος δ᾽ ἐμῶν
ἔργων δικαστὴς τραχὺς εἶ. λέγω δέ σοι
τοιαῦτ᾽ ἀπειλεῖν, ὡς παρεσκευασμένη
σ᾽ ἐκ τῶν ὁμοίων χειρὶ νικήσαντ᾽ ἐμοῦ
ἄρχειν· ἐὰν δὲ τοὔμπαλιν κραίνῃ θεός,
1425 γνώσῃ διδαχθεὶς ὀψὲ γοῦν τὸ σωφρονεῖν.

ΧΟ. μεγαλόμητις εἶ, [ἀντ. α]
περίφρονα δ᾽ ἔλακες, ὥσπερ οὖν
φονολιβεῖ τύχᾳ φρὴν ἐπιμαίνεται·
λίβος ἐπ᾽ ὀμμάτων αἵματος ἐμπρέπει·
ἄντιτον ἔτι σε χρὴ στερομέναν φίλων
1430 τύμμα τύμματι τεῖσαι.

ΚΛ. καὶ τήνδ᾽ ἀκούεις ὁρκίων ἐμῶν θέμιν·
μὰ τὴν τέλειον τῆς ἐμῆς παιδὸς Δίκην,
Ἄτην Ἐρινύν θ᾽, αἷσι τόνδ᾽ ἔσφαξ᾽ ἐγώ,
οὔ μοι Φόβου μέλαθρον ἐλπὶς ἐμπατεῖ,
1435 ἕως ἂν αἴθῃ πῦρ ἐφ᾽ ἑστίας ἐμῆς
Αἴγισθος, ὡς τὸ πρόσθεν εὖ φρονῶν ἐμοί.
οὗτος γὰρ ἡμῖν ἀσπὶς οὐ σμικρὰ θράσους.
κεῖται, γυναικὸς τῆσδε λυμαντήριος,
Χρυσηίδων μείλιγμα τῶν ὑπ᾽ Ἰλίῳ·
1440 ἥ τ᾽ αἰχμάλωτος ἥδε καὶ τερασκόπος
καὶ κοινόλεκτρος τοῦδε, θεσφατηλόγος
πιστὴ ξύνευνος, ναυτίλων δὲ σελμάτων
ἰσοτριβής. ἄτιμα δ᾽ οὐκ ἐπραξάτην.
ὁ μὲν γὰρ οὕτως, ἡ δέ τοι κύκνου δίκην
1445 τὸν ὕστατον μέλψασα θανάσιμον γόον
κεῖται † φιλήτως τοῦδ᾽, ἐμοὶ δ᾽ ἐπήγαγεν
εὐνῆς παροψώνημα τῆς ἐμῆς χλιδή.

***
ΧΟΡΟΣ
Σαν τί κακό, γυναίκα,
να γεύτηκες βοτάνι από τη γη θρεμμένο,
ή τί φαρμάκι από τη θάλασσα βγαλμένο,
και πήρες τέτοια λύσσα και λαού κατάρα;
1410 δίκασες κι έκοψες, μα τώρα απάτριδη
βδέλυγμα θα ᾽σαι της χώρας.

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Τώρ᾽ απ᾽ την πόλη μού δικάζεις εξορία,
μίσος των πολιτών και του λαού κατάρες,
ενώ κανένα φταίξιμο σ᾽ αυτόν δε βρήκες,
π᾽ ούτε σα να ᾽τανε σφαχτό λογιάζοντάς την,
— όταν με γέννες καρπερές φτουρούν οι στάνες —
την κόρη του, τον πιο ακριβό μου πόνο εμένα,
για τους ανέμους τη θυσίασε της Θράκης.
Δεν είν᾽ αυτός που του ᾽πρεπε μακριά απ᾽ τη χώρα
να διώχτεις για το κρίμα του; και συ δικάζεις
1420 σκληρά τα έργα που μ᾽ άκουσες· μα σου το λέω:
φοβέριζε κι είμ᾽ έτοιμη, μια σου και μια μου,
να ᾽μαι στην εξουσία σου, σαν με νικήσεις·
μ᾽ αν πάλι αλλιώς κάμει ο θεός κι αποφασίσει,
θενα σου μάθω, αν και αργά, να βάλεις γνώση.

ΧΟΡΟΣ
Ψηλά το παίρνει ο νους σου
κι άρρητα κλώθ᾽ η γλώσσα, σα να τάραξε
τα φρένα το χυμένο το αίμα και σου φάνταξε
πως πρέπει σου στην όψη η βούλα η κόκκινη·
Μα θα ᾽ρθει η μέρα, δίχως φίλους, καταφρονεμένη,
1430 μάχαιραν έδωσες, μάχαιρα να λάβεις.

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Μ᾽ άκου τώρα κι αυτούς τους όρκους που θα βάλω·
Έτσι ναι, μα της κόρης μου την τέλεια Δίκη
και μά την Άτη και την Ερινύα, που τούτον
έσφαξα εγώ και τους τον πρόσφερα θυσία,
ούτ᾽ έγνοια φόβου μες στο σπίτι μου δε θά ᾽μπει
όσο που τη φωτιά θ᾽ ανάβει της γωνιάς μου
ο Αίγιστος σαν πρώτα καλοθελητής μου,
γιατ᾽ είν᾽ αυτός του θάρρους μας μεγάλη ασπίδα.
Νά τον! νεκρός ο ατιμαστής της γυναικός του
και των Χρυσηίδων ο καλός κάτω στην Τροία.
1440 Νά την! και τούτη εδώ η αιχμάλωτη, η μαγίστρα,
η χρησμολόγα και παρακοιμάμενή του,
πιστή γυναίκα, πὄτριβαν μαζί την ίδια
στρώση του καραβιού·— μα ό,τι άξιζαν το βρήκαν.
αυτός από τη μεριά κι αυτή, αφού είπε
σαν κύκνος το στερνό θανάτου μοιρολόι,
κείται στο πλάι του φίλου της που ᾽χε τη φέρει
προσφάγι γλιχουδιάρικο του κοιμηθιού μας.

Άγχος: Έχουν και τα μικρά παιδιά;

Το άγχος αποτελεί ένα αναπόσπαστο συναίσθημα της ανθρώπινης ύπαρξης από την αρχή έως το τέλος αυτής. Είναι θετικό, χρήσιμο και παραγωγικό όταν είναι μέτριας έντασης και διάρκειας και αποτελεί ανταπόκριση σε μια κατάσταση όπου απαιτείται να ενεργοποιηθούμε, π.χ. άγχος μέτριου βαθμού πριν από εξετάσεις.

Το άγχος είναι ιδιαίτερα αντιπαραγωγικό, όταν είναι μεγάλης έντασης, διάρκειας και δεν αποτελεί ανταπόκριση σε συγκεκριμένα και επικίνδυνα ερεθίσματα. Θεωρείται παθολογικό, όταν προκαλεί δυσλειτουργία στην προσωπική, ακαδημαϊκή/επαγγελματική, κοινωνική ζωή του ατόμου, ανά ηλικιακή ομάδα:

Από 0 έως 2 ετών

Η γέννηση από μόνη της αποτελεί το πρώτο στρεσογόνο γεγονός της ανθρώπινης ύπαρξης. Ειδικότερα όταν αυτή γίνεται χρονικά βεβιασμένα και μη φυσιολογικά, προκαλεί αναστάτωση στο βρέφος την οποία η μαμά καλείται να ανακουφίσει με το άγγιγμα, το χάδι, την τρυφερότητα και την άμεση ανταπόκρισή της στις ανάγκες του. Με τον ίδιο τρόπο θα πρέπει να ανακουφίζει τις βιολογικές και συναισθηματικές του ανάγκες, που εκδηλώνονται με έντονο κλάμα, διαταραχές διατροφής, δυσφορία, σωματικά συμπτώματα. Έτσι, αναπτύσσεται ένας ασφαλής δεσμός, που θα διαμορφώσει το είδος και την ποιότητα των σχέσεων του στο μέλλον.

Στην ηλικία των 6-7 μηνών το βρέφος αναπτύσσει το «Φόβο των ξένων» καθώς και το «Άγχος αποχωρισμού». Αντιδρά έντονα συναισθηματικά, με κλάμα αγωνίας και αποστροφή του βλέμματος στη θέα ενός άγνωστου προσώπου, ή όταν η μητέρα του χάνεται από το οπτικό του πεδίο, αναζητώντας τη, βλεμματικά και κινητικά. Το άγχος αποχωρισμού αρχίζει να ελαττώνεται σταδιακά μετά τον 18ο μήνα. Οι γονείς όμως θα πρέπει να αντιμετωπίσουν και τα δικά τους αρνητικά συναισθήματα, όπως άγχος, ανασφάλεια, φόβο, ενοχή προκειμένου να βοηθήσουν το παιδί τους να αντιμετωπίσει το δικό του άγχος.

Από 2-6 ετών

Σε αυτή τη χρονική περίοδο, το παιδί συνήθως καλείται να ανεξαρτητοποιηθεί για πρώτη φορά από τους γονείς του. Οι αλλαγές στην καθημερινότητά του, η επαφή με καινούργια πρόσωπα, καινούργιες καταστάσεις, προκαλεί άλλοτε άλλου βαθμού στρες στα παιδιά.

Επίσης μπορεί να αναπτύξει φοβίες για τα τέρατα και το σκοτάδι, γι΄αυτό και είναι αρκετά συνήθεις οι νυχτερινές επισκέψεις στο κρεβάτι των γονιών.

Η εκδήλωση του άγχους στη νηπιακή ηλικία εκδηλώνεται με διαταραχές στον ύπνο και τη διατροφή, ενούρηση αλλά και εγκόπριση, μεταπτώσεις στη διάθεση και σωματοποιημένα συμπτώματα, όπως κεφαλαλγίες, γαστρεντερικές διαταραχές, (με κοιλιακά άλγη και επεισόδια εμέτων), δερματικά προβλήματα. Επίσης, ξεκινάνε τα γνωστά tantrums (κρίσεις οργής) και συνεχίζονται τα επεισόδια έντονου κλάματος.

Οι γονείς με υπομονή θα πρέπει να αγνοήσουν τις αρνητικές συμπεριφορές του παιδιού και να το μάθουν να κοινωνικοποιείται και να επικοινωνεί, αντιμετωπίζοντας τις άγνωστες γι΄αυτό στρεσογόνες καταστάσεις.

Από 6- 12 ετών

Σχολικό άγχος: Με την έναρξη της σχολικής ηλικίας τα παιδιά καλούνται να αντιμετωπίσουν άγνωστες υποχρεώσεις, στις οποίες μέχρι τότε δεν είχαν εξοικειωθεί. Τα παιδιά έχουν διαφορετικό αναπτυξιακό ρυθμό και το σύγχρονο ιδιαίτερα απαιτητικό, εκπαιδευτικό σύστημα δεν έχει υπομονή να τα περιμένει. Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, χαμηλό γνωστικό δυναμικό, μειωμένους ρυθμούς μάθησης, παρουσιάζουν έντονο άγχος στην καθημερινότητά τους.

Σχολικός εκφοβισμός: Όταν τα παιδιά είναι θύματα bullying το άγχος τους κορυφώνεται, ειδικά στο σχολικό περιβάλλον που μπορεί να οδηγήσει σε σχολική άρνηση και εγκατάλειψη του σχολείου.

Η εκδήλωση του άγχους στην παιδική ηλικία παρουσιάζεται με:

1. Έντονη σωματοποίηση, (κεφαλαλγίες, γαστρεντερικά συμπτώματα, αυτοάνοσα νοσήματα, αλωπεκίαση).
2. Διαταραχές στη συμπεριφορά, επιθετικότητα.
3. Αδυναμία συγκέντρωσης.
4. Πτώση των ακαδημαϊκών του επιδόσεων.
Οι γονείς θα πρέπει να βρίσκονται κοντά στα παιδιά τους και να αντιλαμβάνονται την οποιαδήποτε αλλαγή στη συμπεριφορά τους. Συχνά τα παιδιά αγνοούν την αιτία του άγχους τους ή δυσκολεύονται να τη μοιραστούν με τους γονείς τους.
Επίσης, επειδή σε αυτές τις ηλικίες είναι πολύ ενοχικά, μπορεί να θεωρούν ότι φταίνε τα ίδια που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους όπως θα ήθελαν οι γονείς τους.
Εξηγήστε τους ότι είναι φυσιολογικό να βιώνουν δυσάρεστα συναισθήματα, ότι τα καταλαβαίνετε και προσπαθήστε να βρείτε μαζί τρόπους αντιμετώπισης του άγχους τους.

Από 12-18 ετών

Σε αυτή την ηλικιακή φάση που η ωριμότητα των παιδιών και η απεξάρτηση από τους γονείς βρίσκεται σε εξέλιξη, τα άγχη τους είναι ποικίλα. Οι αλλαγές που παρατηρούν στο σώμα τους, στα συναισθήματά τους, η παιδική ηλικία που αφήνουν σιγά-σιγά, μαζί με την ανεμελιά και την οικογενειακή ασφάλεια συχνά τα τρομοκρατούν και τα φορτίζουν με αγχώδη συναισθήματα.

Ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν :

Άγχος επαγγελματικής αποκατάστασης: Η επαγγελματική αποκατάσταση στην Ελληνική κοινωνία είναι συνυφασμένη με την επιτυχία στις Πανελλήνιες εξετάσεις. Συχνά μάλιστα, ταυτίζεται με τα όνειρα και τις προσδοκίες ολόκληρης διαγενειακής αλυσίδας, δημιουργώντας στον έφηβο μεγαλύτερες προσδοκίες και συνεπώς μεγαλύτερο άγχος.

Κοινωνικό άγχος: Oι κοινωνικές σχέσεις για τους εφήβους έχουν πρωταρχική σημασία. Έχουν έντονα την ανάγκη να νιώθουν αποδεκτοί και να ανήκουν σε ομοιογενείς ομάδες συνομηλίκων. Η δυσκολία τους να ενταχθούν σε μια ομάδα αποτελεί ιδιαίτερα στρεσογόνο κατάσταση για την εφηβική ηλικία.

Η επαφή με το άλλο φύλο, είναι μια καινούργια και άγνωστη συναισθηματική διεργασία για τα παιδιά που τα φορτίζει με έντονα συναισθήματα.

Το άγχος στους εφήβους εκδηλώνεται με:

1. Διαταραχές συμπεριφοράς.
2. Εριστικότητα – επιθετικότητα.
3. Διαταραχές ύπνου.
4. Διαταραχές Διατροφής.
5. Απάθεια-αποφυγή.
6. Χρήση αλκοόλ-ουσιών.
7. Σωματικά ενοχλήματα.
8. Πτώση των σχολικών τους επιδόσεων.

Οι γονείς προκειμένου να βοηθήσουν τα παιδιά τους να ξεπεράσουν τα φυσιολογικά άγχη αυτής της ηλικιακής φάσης, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι πρωταρχικός τους ρόλος ως γονείς, είναι να βοηθήσουν τα παιδιά τους να απεξαρτηθούν από αυτούς και να γίνουν αυτόνομες προσωπικότητες.
Αυτό χρειάζεται αρκετή ωριμότητα από τους γονείς γιατί θα πρέπει να έρθουν αντιμέτωποι με τα δικά τους άγχη εγκατάλειψης, μοναξιάς και τα επιπλέον άγχη της μέσης ηλικίας, που χρονικά συμπίπτει με την εφηβεία των παιδιών.

Σε όλες τις αναπτυξιακές βαθμίδες είναι αυτονόητο, πως μπορούν να εμφανιστούν επιπλέον εξωγενή και στρεσογόνα γεγονότα. Τέτοια είναι το διαζύγιο, η γέννηση ενός παιδιού, αρρώστια ή πένθος ενός συγγενικού προσώπου, μετακόμιση, οικονομική δυσχέρεια της οικογένειας κ.ο.κ.

Τα παιδιά θα εμφανίσουν αγχώδη συμπτωματολογία που θα αντιστοιχεί στην ηλικιακή φάση που θα βρίσκονται.

Οι γονείς δείχνουν και μαθαίνουν στα παιδιά τους πώς να αντιμετωπίζουν τις αγχογόνες καταστάσεις της ζωής τους. Αν και οι ίδιοι δυσκολεύονται, καλό θα είναι να απευθυνθούν σε ειδικούς, ώστε να μεγαλώσουν ψυχικά υγιή παιδιά, που θα εξελιχθούν σε ψυχικά υγιείς ενήλικες.

Κριτική: Δύναμη αλλαγής

«Ο τρίτος στυλοβάτης της ιστορίας είναι κάποιος που μας αναγκάζει να αναθεωρούμε αυτά που ξέρουμε, μας υποχρεώνει να αμφιβάλουμε και που μας καταδικάζει να δυσπιστούμε για το κατά πόσο οι απαντήσεις μας είναι οριστικές και αμετάκλητες» Χόρχε Μπουκάι

Η αναθεώρηση των εγνωσμένων, η αμφιβολία όλων εκείνων που φαντάζουν ως τα αυτονόητα της ζωής μας και η δυσπιστία προς ό,τι μας περιβάλλει και περιχαρακώνει συνιστούν το αποτέλεσμα της κριτικής αλλά και την αναγκαία συνθήκη για την ατομική εξέλιξη και την κοινωνική πρόοδο. Όποιος αναλαμβάνει αυτό το ρόλο και στέκεται απέναντί μας κριτικά, επιτιμητικά (ίσως και χλευαστικά) σίγουρα καθίσταται αντιπαθής και μισητός. Είναι, όμως, αναγκαίος για να μας απελευθερώσει από τις συνειδητές ή ασυνείδητες πλάνες ή τυφλώσεις.

Και βέβαια δεν είναι μόνο το υποκείμενο (ο εαυτός μας) που δυσφορεί ή εναντιώνεται στην κριτική αλλά και ένα πλήθος εξωγενών παραγόντων που χαλκεύουν την αιχμαλωσία μας (πνευματική, κοινωνική, ηθική, ψυχική). Τέτοιοι παράγοντες είναι:

α. Τα διάφορα κέντρα εξουσίας που μπορούν να διεγείρουν, με τα μέσα που διαθέτουν, θυμικά τα πλήθη ερεθίζοντάς τα ή αφιονίζοντάς τα με έναν λόγο συνθηματικό και ελλειπτικό,
β. Ανώνυμα συμφέροντα που στοχεύουν στην καλλιέργεια λογής ειδώλων, που ενσαρκώνουν απωθημένα αρχέτυπα και ανεκπλήρωτες προσδοκίες ασκώντας πάνω σε αυτές μια ψευδή μαγική σχεδόν γοητεία. Προνομιακός χώρος αυτής της διαδικασίας η εύπλαστη συνείδηση των ανθρώπων και
γ. Το κυρίαρχο αξιακό σύστημα που προσπαθεί – πιέζει να υποβάλλει μιμητικά και μαζικά τη συμμόρφωση σε καθιερωμένα σχήματα – στερεότυπα. Εξάλλου διαχρονικά η συμμόρφωση προβάλλεται ως ατομική αρετή και κοινωνική αξία. (Δημοσίευμα εφημερίδας)

«Η κοινωνία παντού συνωμοτεί ενάντια στην ανδρεία του κάθε μέλους της. Η αρετή που απαιτεί περισσότερο είναι η συμμόρφωση. Η αυτοπεποίθηση της προκαλεί αποστροφή» Έμερσον

Την αναγκαιότητα της κριτικής – ως πνευματικής λειτουργίας και ως εργαλείο κοινωνικής αντίστασης – την επιβάλλει και η αντιφατικότητα της εποχής μας. Αυτήν την αντιφατικότητα τη συνθέτουν η αφθονία μέσων και η απουσία στόχων, η υπερπληροφόρηση αλλά και η παραπληροφόρηση (Fake news), η απόλυτη ελευθερία ως αίτημα αλλά και η αφανής ποδηγέτηση ή η φασματική ελευθερία και τέλος η εμμονή στην ορθολογική ερμηνεία της πραγματικότητας αλλά και ο χαοτικός της χαρακτήρας που ακυρώνει τους παραδοσιακούς κώδικες ερμηνείας.

Σε αυτό, λοιπόν, το «ντετερμινιστικό χάος» η κριτική σκέψη και συνείδηση μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά στη διάσωση της αυτονομίας μας, της ελευθερίας και της φαντασίας μας. Κι αυτό γιατί η ικανότητα του ατόμου να σκέπτεται κριτικά τον βοηθά να αντιστέκεται σθεναρά στους πολυπληθείς και διογκούμενους μηχανισμούς χειραγώγησης της μάζας.

Γιατί ένα άτομο μπορεί να υπερηφανεύεται ότι έχει πρόσωπο μόνο στα βαθμό που μπορεί κι αποφασίζει να αντιστέκεται στον αγελαίο κομφορμισμό και στις σειρήνες του κοινωνικού μιθριδατισμού. Μια κοινωνία μπορεί να αισθάνεται υγιής όταν μπορεί και αντιστέκεται στο ρητορικό μονόλογο των ταγών της εξουσίας, στην πλάνη και τον εκμαυλισμό που τρέφουν τα είδωλα της αγοράς και στις διάφορες ιδεοληψίες που ναρκώνουν κάθε διάθεση για αλλαγή και ανανέωση.

Πολλοί θα μπορούσαν να αντιτείνουν σε όλα τα παραπάνω πως η κριτική ως εργαλείο αξιολόγησης προσώπων, γεγονότων και πραγμάτων προϋποθέτει πνευματική αυτάρκεια, ηθική πληρότητα, κοινωνική ευαισθησία και κυρίως ψυχοσυναισθηματική ισορροπία και γενναιότητα. Γιατί πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος να υποταχτούμε στην εξουσία του «φόβου» που μας σπρώχνει στο κοπάδι και στην αδράνεια.

«Ο συλλογικός φόβος διεγείρει το αγελαίο ένστικτο, που γίνεται βίαιο προς εκείνους που δεν θεωρούνται μέλη της αγέλης» Ράσελ

Η κριτική, δηλαδή, μπορεί να μας καταστήσει ύποπτους και «επικίνδυνους» για εκείνους που έμαθαν να σκέπτονται και να συμπεριφέρονται σύμφωνα με τα παραδοσιακά σχήματα σκέψης. Και δεν είναι λίγοι εκείνοι που είναι γαντζωμένοι στα φαντάσματα – βεβαιότητες του παρελθόντος και στις ακλόνητες αλήθειες των κυρίαρχων ιδεολογιών (η εξουσία των ποικίλων – ισμών). Άλλοι πάλι φαντασιώνονται ένα εξιδανικευμένο μέλλον δίνοντας διέξοδο στη φενάκη της υλικής ευζωίας αλλά και στις υπαρξιακές τους αγωνίες.

Έτσι, η κριτική βαδίζει παράλληλα με την ελευθερία σκέψης και έκφρασης. Στόχος η αλήθεια που «κρύπτεσθαι φιλεί» και όχι η αυτοεπιβεβαίωση μέσα από την αποδοχή της μάζας που αρέσκεται στο δοκιμασμένο και στην ασφάλεια του παραδοσιακού. Όταν η κριτική προκαλεί δυσαρέσκεια, τότε βρίσκεται στο σωστό δρόμο. Διαφορετικά καταντά κολακεία ή μια ανέξοδη φλυαρία που σκιάζει την αλήθεια και διαιωνίζει την εξουσία των της προσωπικής και συλλογικής μας ζωής.

«Ελευθερία είναι το δικαίωμα να λες στους ανθρώπους αυτό που δεν θέλουν αν ακούσουν» Όργουελ

Πολλοί προσδιορίζουν την κριτική ως μια φυσική – ενδόμυχη ανάγκη του ανθρώπου για αυτοπροσδιορισμό ή ως μια μορφή άμυνας απέναντι στο κοινωνικό σώμα. Με όποια μορφή κι αν εκδηλώνεται (αυτοκριτική ή εξωτερική…) συνιστά προϊόν της κοινωνικής φύσης του ανθρώπου. Για τους Μαρξιστές η κριτική αντανακλά τον κοινωνικό περίγυρο στο βαθμό που το ατομικό «είναι» διαμορφώνεται απόλυτα από το κοινωνικό «είναι» και όχι το αντίθετο.

Ωστόσο, η αξία αλλά και η δυσκολία της διαφαίνεται στο βαθμό που συμμετέχουν όλες οι υποστάσεις του ανθρώπου για την άσκησή της, όπως: πνευματική ωριμότητα και βαθιά γνώση του αντικειμένου, ηθική συνείδηση και ανιδιοτέλεια, ψυχοσυναισθηματική ισορροπία – θάρρος και έλεγχος των παθών και βέβαια κοινωνική συνείδηση και «ανησυχία».

Σε εκφραστικό επίπεδο η κριτική αποτυπώνεται ως επιφώνημα, επίρρημα ή επίθετο. Οι παράγοντες που τη διαμορφώνουν είναι πολλοί κι αφανείς, όπως: Το σύστημα αρχών και αξιών (ηθική, ιδεολογία, βιοθεωρία), τα βιώματα και οι εμπειρίες, η πνευματική καλλιέργεια, τα συμφέροντα, η ηλικία και πολλοί άλλοι.

Ωστόσο, η κριτική δεν είναι στο σύνολό της μια έμφυτη ικανότητα, αλλά προϋποθέτει μια σειρά πράξεων και δυνατοτήτων για να την ασκήσει και να την δεχτεί κάποιος. Κυρίαρχο ρόλο, λοιπόν, διαδραματίζει το Εγώ του ανθρώπου – υποκειμένου, αφού είναι ο καθοριστικότερος και ουσιαστικότερος κριτής της ανθρώπινης ύπαρξης και δράσης. Στην κριτική, όμως, περισσότερο εκτίθεται ο κριτής και λιγότερο ο κρινόμενος.

Όταν κρίνεις τους άλλους, δεν τους χαρακτηρίζεις, χαρακτηρίζεις όμως τον εαυτό σου» Wayne W. Dyer

Τα αδιάφορα κάποτε γίνονται παράφορα

Είναι πλέον αργά. Για όλα. Δεν μπορώ να διαχειριστώ ό,τι νιώθω για εσένα. Το μυαλό μου έχει κολλήσει παρά τις προσπάθειες να αποφύγω τη σκέψη σου. Περίεργα πλάσματα. Εθισμένοι σε κάτι που δεν έχει ουσία. Γιατί; Τόση προσπάθεια για να καταλήξει σε πόνο.

Τον έρωτα δεν τον ελέγχεις. Έρχεται εκεί που δεν το περιμένεις, τη στιγμή που νομίζεις ότι όλα πάνε στραβά. Και συνήθως για ένα άτομο που ούτε καν μπορούσες να φανταστείς. Στο δρόμο θα μου περνούσες αδιάφορος, αλλά όσο σε γνώριζα τόσο πιο πολύ εθιζόμουν στη σκέψη και την παρουσία σου. Είσαι το αναγκαίο κακό, που λένε. Κι όσο ξέρω ότι δεν μπορούμε να είμαστε μαζί τόσο πιο πολύ κολλάω. Ειρωνεία; Πες το όπως γουστάρεις, το ίδιο μου κάνει. Ξέρω μόνο ότι σε ψάχνω στα στέκια σου. Τζάμπα κόπος αποδεικνύεται, βέβαια.

Ήσουν το πέρασμα στο αδιέξοδο. Όταν τίποτα δεν πήγαινε καλά. Κι έψαχνα να βρω ένα στήριγμα προσωρινό. Να περάσω καλά χωρίς να με ενδιαφέρει το μετά. Για μερικές ώρες μόνο και μετά ο καθένας σπίτι του. Τελικά, τα σχέδια δε βγήκαν όπως τα προγραμμάτιζα. Όσο βρισκόμασταν, σε ερωτευόμουν. Κι αυτό, δηλαδή, άργησα να το καταλάβω. Όσο και να το κρύβω ή να προσπαθώ να ξεγελάσω τον εαυτό μου η αλήθεια είναι αυτή. Από στήριγμα για λύση ανάγκης, έγινες τρομερή επιθυμία.

Σκέφτομαι τις στιγμές μας. Θέλω, όμως, μια επανάληψη. Κι όσο μέλλον δεν έχουμε εμείς οι δύο τόσο περισσότερα σκέφτομαι για εμάς. Τραβάω τζούρες απ’ το άρωμά σου στα ρούχα μου κι ελπίζω να κρατήσει για πολύ.

Είσαι μια ακόμη λάθος επιλογή μου, ίσως κι η μεγαλύτερη. Αλλά κι ο χρόνος να γυρνούσε πίσω, πάλι τα ίδια θα έκανα. Θα ερχόμουν στη γνωριμία μας και θα ζούσα το στόρι μας. Ξέρεις, το άγνωστο όσο τρομάζει τόσο εξιτάρει. Βλέπω όλα τα σημάδια που μου λένε να σταματήσω. Να μην προχωρήσω άλλο. Να βάλω ένα τέλος. Αλλά η λογική σπάνια, ως ποτέ, κερδίζει το συναίσθημα. Και να θέλω, δεν μπορώ. Ο αυθορμητισμός με παρασύρει.

Αρχίζω να χάνω τον έλεγχο και τον προσανατολισμό μου. Μάλλον έχω καταλάβει πού είμαι και τι κάνω, απλά φοβάμαι να το παραδεχτώ. Βασικά, δεν πείθω κανέναν. Αφού έχεις μπει στο μυαλό μου, με την άδειά μου, δε βγαίνεις από πουθενά.

Έρωτας. Το σώμα μουδιάζει. Η λογική καταρρέει. Το μυαλό δε λειτουργεί. Παρορμητισμός, βασικό συστατικό κάθε καψούρας που τιμά την ύπαρξή της. Κι ας μην καταλήξει πουθενά. Μία ζωή την έχουμε.

Στην τελική, μου φτάνουν οι στιγμές που έζησα μαζί σου κι ας ήταν λίγες και μικρές. Έχασαν σε διάρκεια, κέρδισαν σε ένταση. Εξάλλου, η ζωή θέλει έρωτα και κάτι ακόμα, που φέρνει ο έρωτας μαζί του: τρέλα.

Αγάπη σαν αναρχία

Η αγάπη, αν πάρουμε το θέμα πρακτικά, αποτελεί μία νευρολογική κατάσταση όπως η πείνα ή η δίψα, μα με πιο μόνιμη διάρκεια. Το συναίσθημα, λοιπόν, της αγάπης είναι ένα κατά βάση χημικό φαινόμενο. Χημικό όπως οι αυτοσχέδιες μολότοφ που χρησιμοποιούν οι πολέμιοι αναρχικοί του δρόμου και που οι εκρήξεις τους προκαλούν ζημιές.    

Μια αγάπη, λοιπόν, που θα μπορούσε κάλλιστα να παρομοιαστεί με αναρχία. Μη βιαστείς. Μιλάμε για μια αγάπη επαναστάτρια. Μια αγάπη που δε θα μπορούσε να χωρέσει σε κανένα καλούπι, καμία έννοια, κανένα νόμο. Όχι να φέρει ζήλο για τη νίκη, μα να δίνει συνεχείς μάχες για την κορύφωσή της.

Μια αγάπη από εκείνες που ανταλλάζουν βλέμματα που πετάνε φωτιές μέσα σε πορείες και μετά χάνονται μες στο πλήθος με τη δίψα της επανασύνδεσης.

Αν η αγάπη ήταν απλώς μια θυσία για αγώνα διάρκειας, τότε θα έμοιαζε ανυπόφορη. Σαν φευγιό, σαν μαρτύριο, σαν μια ατέρμονη διαδικασία που θα είχε θύτες και θύματα. Κι ακόμα και αν δεν υπήρχε θύτης θα αναζητούνταν. Όχι, δεν είναι έτσι η αγάπη. Δε βασίζεται σε κανέναν απολυταρχισμό, δεν την ορίζει καμία νομική ρήτρα. Η αγάπη είναι ελεύθερη σαν την αναρχία.

Δε χωράει αυτή σε βολεμένους, ρηχούς έρωτες. Ποθεί, μάχεται, δίνει όλη της τη ζωή για την αποκλειστικότητα. Τα ζητάει όλα. Κι απαιτεί τα άκρα. Δε χωλαίνει σε κάθε δυσκολία, μα αγωνίζεται για το κοινό καλό. Το καλό δύο τρελά ερωτευμένων. Το καλό δύο ανθρώπων που αγαπιούνται δίχως όρια και φραγμούς.

Ποιο «εγώ» θα τολμούσε να χωρέσει σε μια τέτοια αγάπη; Τρομακτική ιδέα ο εγωισμός στο απόλυτο. Αγάπη που να σημαίνει: «Τα απαιτώ όλα κι εσύ πρέπει να μου τα δίνεις, αν δεν έχεις την ικανότητα, φεύγεις.» Τόσο απόλυτα και τόσο απλά.

Η αγάπη ή θα αποτελεί την αρχή των πάντων ή καλύτερα να μη φοριέται με κακοφορμισμένους αυθορμητισμούς, που ούτε στο ελάχιστο δεν ορίζουν το μεγαλείο της.

Ερωτευμένοι, αγαπημένοι και τρελοί σε μια μάχη δρόμου δίχως σταματημό. Δεν είναι η αγάπη ένα απλό συναίσθημα. Είναι ιδεολογία, είναι πάθος, είναι τρόπος ζωής. Ζωή φτιαγμένη για λευτεριά, απόλυτη διαφυγή κι έκφραση συναισθημάτων. Ακόμα και των πιο παράλογων. Αγάπη που δε θα είχες άλλη επιλογή απ’ το να τη ζήσεις. Ελεύθεροι στην έκφραση, στην αγάπη, στη ζωή!

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, το βαθύ κόκκινο που όλοι μας τη χρωματίζουμε. Κόκκινο όπως η επανάσταση, κόκκινο όπως το αίμα για ελευθερία, κόκκινο όπως η καρδιά. Ελεύθεροι κι αβίαστοι επαναστάτες –ίσως και χωρίς αιτία– χωρίς αρχή, τέλος κι έλεγχο για το πόσο πρέπει να αγαπήσουν ή να αγαπηθούν. Δε χρησιμοποίησε ποτέ κανείς σταγονόμετρο στην ανταλλαγή συναισθημάτων.

Όλοι ίσοι κι όλοι ελεύθεροι να αγαπήσουν, σε έναν κόσμο που έχει μάθει να μισεί. Όλοι μαζί σε μια μάχη για έναν κόσμο που ξέχασε ν’ αγαπάει και βρέθηκε χαμένος να ακολουθεί μια ζωή ρηχή. Λίγοι μόνο, χαμένοι σε αυτό το μαρτύριο, κυνηγάνε σαν τρελοί –όπως τους χαρακτηρίζουν– και παράταιροι το ιδανικό.

Κι αν έχεις πληγωθεί, μη νομίζεις ότι αγαπήθηκες. Η αγάπη δεν πληγώνει. Είναι απόλυτο. Συναισθηματικά ανάπηροι όσοι είπαν πως αγάπησαν και πλήγωσαν.

«Γι’ αυτό αν τύχει να μ’ αγαπήσεις, πρόσεχε, σε παρακαλώ, πώς θα μ’ αγκαλιάσεις. Πονάει εδώ. Κι εδώ. Κι εκεί. Μη! Κι εδώ. Κι εκεί.» έγραψε κάποτε η αναρχική ποιήτρια των Εξαρχείων, Κατερίνα Γώγου.

Αγάπησες και σε πλήγωσαν, άρα δε σε αγάπησαν. Όταν σε αγαπήσουν αληθινά δε θα πονέσεις πουθενά. Κάθε σου πληγή θα επουλωθεί και τότε θα είναι που πραγματικά θα καταλάβεις τι σημαίνει επανάσταση. Κι αυτή, θα ‘ναι η επανάσταση της ζωής σου.

Τα πρόχειρα είναι για τους δειλούς

Ωραία η έλξη. Ωραίο και το πάθος. Αλλά τίποτα απ’ τα δυο δεν έχουν αξία αν δε συνοδεύονται από έναν όμορφο άνθρωπο. Κάποιον που σε ολοκληρώνει και που τέλος πάντων μιλάει στην ψυχή σου. Άνθρωποι έρχονται και φεύγουν απ’ τη ζωή μας, αλλά όσοι αξίζουν μένουν. Έτσι λένε τουλάχιστον. Ποτέ, όμως, δεν μπορείς να προβλέψεις το μέλλον μιας σχέσης. Πολλές έχουν τελειώσει άδοξα, ενώ άλλες που στάθηκε πλάι τους ο καιρός ξεκίνησαν με αμφιβολίες και προθέσεις για κάτι πρόσκαιρο και κυριότερα για κάτι πρόχειρο.    

Δεν μπορείς να προϊδεάσεις τα συναισθήματά σου. Αυτά, τα άτιμα, κινούνται τόσο περίεργα. Δεν ξέρεις πότε και για ποιον θα δημιουργηθούν. Αλλά το σίγουρο είναι ένα, ότι άπαξ κι είναι έντονα, δε φεύγουν ποτέ. Ακόμη κι όταν ο άνθρωπος για τον όποιον τα είχαμε θρέψει, δεν ανήκει πια στη ζωή μας. Μπορεί, λοιπόν, να μην είμαστε ικανοί να προβλέψουμε την πορεία που θα λάβει μια σχέση, αλλά ξεκάθαρα είμαστε ικανοί να διακρίνουμε αν αυτή είναι κάτι πρόχειρο ή κάτι ουσιαστικό.

Αλλά τι να σου πουν τα πρόχειρα μπροστά σε αυτά που ξεχειλίζουν από νόημα κι ουσία; Τι να τον κανείς τον άλλον όταν το μόνο που σου γεμίζει είναι το κρεβάτι; Ναι, δε λέω, ωραία αυτά τα κρυφά, τα σχεδόν απαγορευμένα, η αδρεναλίνη κι η σεξουαλική ικανοποίηση, αλλά αυτά κάποια στιγμή τελειώνουν. Αν η επαφή είναι μόνο σαρκική κι όχι ψυχική, θα έχεις καταλάβει ότι όλο αυτό έχει ημερομηνία λήξης.

Απ’ την άλλη με έναν όμορφο εσωτερικά άνθρωπο, μπορείς να εγγυηθείς πως δε θα έχει; Σίγουρα πολλά μπορούν να συμβούν, αλλά αν τον βρεις, κράτα τον. Σπανίζουν, βλέπεις, σήμερα, οι άνθρωποι που θα έδιναν τα πάντα για τον άλλον. Που θα σου αποδείκνυαν με κάθε ευκαιρία ότι στέκονται δίπλα σου σπαθί σε κάθε δυσκολία. Που σου προσφέρουν απλόχερα τον κόσμο και που σου φωτίζουν εκδοχές του εαυτού σου που δεν ήξερες καν ότι υπάρχουν.

Με λίγα λόγια, σπανίζουν οι ανθρώπινες σχέσεις με το αληθινό νόημά τους. Αυτές που πρώτα μιλάνε τα μάτια και μετά τα σώματα. Με τους εραστές καλώς ή κακώς μιλάει μόνο το ένα. Άσε που με τους εραστές κυρίως σε τραβάει η εξωτερική εμφάνιση, η οποία αναπόφευκτα κάποια στιγμή γερνάει.

Απ’ την άλλη, η ομορφιά που βρίσκεται μέσα μας δεν έχει ηλικία. Άνθρωποι με όμορφο εσωτερικό κόσμο, πάντα θα είναι όμορφοι. Αν βρεις, λοιπόν, αυτόν τον άνθρωπο που μόνο η παρουσία του είναι αρκετή για να σε κάνει να φέρεσαι αμήχανα και να χαμογελάς μέχρι να πονάνε τα μάγουλά σου, μην τον αφήσεις να φύγει. Κι αφέσου. Ζήσε το.

Τα πρόχειρα είναι για τους πρόχειρους. Για τους δειλούς. Αυτούς που φοβούνται να παλέψουν για κάποιον που αξίζει κι ικανοποιούνται με το να μπαινοβγαίνουν στις ζωές των άλλων ή με το να δέχονται πρόσκαιρες εμφανίσεις. Τι τους γεμίζει τη ζωή αυτούς άραγε; Τίποτα δε θα τους μείνει στο τέλος. Ψυχικά άδειοι.

Να τους φοβάσαι αυτούς και μάλιστα να τους αγνοείς και να τους διώχνεις. Μπορεί να αδειάσουν κι εσένα. Μην μπεις στον κόπο να θρέψεις οποιοδήποτε συναίσθημα γι’ αυτούς, γιατί αργά ή γρήγορα θα φύγουν. Κι αν επιστρέψουν, μη γελιέσαι. Το ίδιο θα γίνει πάλι. Μην τους δεχτείς. Θα είναι σαν να διαβάζεις το ίδιο βιβλίο ενώ ξέρεις το τέλος.

Δεν αξίζουν αυτοί. Επικεντρώσου στους ουσιαστικούς. Θα λάμψεις ολόκληρος εσύ και κάθε μονάδα κυττάρου που σε αποτελεί. Για αυτό, λοιπόν, κάνε στη ζωή σου επιλογές σωστές. Επιλογές που συνεχώς θα ευγνωμονείς γι’ αυτές, γιατί σου έχουν προσφέρει τόσα πολλά. Σε έχουν βελτιώσει κι έχουν έρθει για να μείνουν.

Ψυχοσωματική οικογένεια

Σύμφωνα με την οικογενειακή ανάπτυξη μιας ψυχοσωματικής ασθένειας σε ένα παιδί σχετίζεται με τρεις παράγοντες: Τον τύπο οικογενειακής λειτουργίας και οργάνωσης, την εμπλοκή του παιδιού στη γονική σύγκρουση και την ευπάθεια του οργανισμού σε επίπεδο φυσιολογίας.

 

Η λειτουργία και οργάνωση σε μια ψυχοσωματική οικογένεια χαρακτηρίζεται από συγκεχυμένα όρια, παγιδευτική εμπλοκή, υπερπροστατευτικότητα, ακαμψία και αδυναμία επίλυσης συγκρούσεων. 

Σε συνθήκες παγιδευτικής εμπλοκής τα μέλη της οικογένειας είναι υπερβολικά συνδεδεμένα μεταξύ τους και αντιδρούν με υπερβολικό τρόπο. Τα όρια μεταξύ των μελών είναι συγκεχυμένα και εύκολα διαπερατά, τα μέλη της οικογένειας συμμετέχουν απρόσκλητα το ένα στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις σχέσεις του άλλου. Έτσι, είναι πολύ εύκολο μια μητέρα να προσφέρει ένα ποτήρι νερό στο παιδί της χωρίς εκείνο να της το ζητήσει, απλώς επειδή ξέρει ότι «τώρα θα διψάει». Ή είναι αυτονόητο για την κόρη να σκεφτεί πόσο θα στεναχωρηθούν οι γονείς της για κάτι που θα ήθελε να κάνει και να μην το κάνει. Ή η στεναχώρια του ενός να συνεπάγεται και τη στεναχώρια του άλλου. Οι σκέψεις, οι σχέσεις και τα συναισθήματα του ενός μέλους επηρεάζονται υπερβολικά (ή εξ’ ολοκλήρου) από το άλλο. Τα συναισθήματα του ενός, εισβάλλουν στη σκέψη του άλλου.

 

Τα όρια των υποσυστημάτων είναι επίσης συγκεχυμένα και θολά κάτι που έχει ως αποτέλεσμα τη σύγχυση των ρόλων.

Η αυτονομία κάθε μέλους περιορίζεται σοβαρά από το οικογενειακό σύστημα.

Οι οικογένειες που είναι οργανωμένες με άκαμπτο τρόπο δίνουν συχνά την εντύπωση ότι δεν χρειάζονται ή δεν επιθυμούν καμιά αλλαγή μέσα στην οικογένεια και διατηρούν άκαμπτα τα πρότυπα συναλλαγής.

 

Όσον αφορά στην έλλειψη επίλυσης των συγκρούσεων σε μια οικογένεια, υπάρχουν χαμηλά όρια ανοχής των συγκρούσεων. Ορισμένες οικογένειες απλώς και μόνο αρνούνται την ύπαρξη οποιασδήποτε σύγκρουσης και την καταπνίγουν πριν καν εκδηλωθεί. Σε μερικές οικογένειες ο ένας σύζυγος είναι αυτός που αντιμετωπίζει τη σύγκρουση κατά μέτωπο, ενώ ο άλλος την αποφεύγει. Σε άλλες οικογένειες τα μέλη διαπληκτίζονται, αλλά καταφέρνουν να αποφύγουν μια πραγματική αντιπαράθεση. Ως εκ τούτου, τα διάφορα ζητήματα δεν γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης και δεν επιλύονται. Το ψυχοσωματικά άρρωστο παιδί, παίζει ζωτικό ρόλο στην αποφυγή συγκρούσεων από την οικογένειά του, καθώς αυτό αποτελεί τη μοναδική εστία ενδιαφέροντος. Το σύστημα ενισχύει τη «συμπτωματική» συμπεριφορά του, προκειμένου να διατηρηθεί το πρότυπο αποφυγής της σύγκρουσης.

 

Η ανάμειξη του παιδιού στη γονεϊκή σύγκρουση αποτελεί το δεύτερο χαρακτηριστικό της τυπικής ψυχοσωματογενούς οικογένειας. Στις οικογένειες όπου τα όρια μεταξύ του συζυγικού υποσυστήματος και των παιδιών είναι ασαφή, το άρρωστο παιδί παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην παράκαμψη της συζυγικής σύγκρουσης. Όταν οι καταπιεσμένες και αδιαπραγμάτευτες συγκρούσεις απειλούν το ζευγάρι, ο υποδεικνυόμενος ως ασθενής αναμιγνύεται, για να δημιουργηθεί μια άκαμπτη τριάδα.

Η αξία της συναισθηματικής εμπειρίας στο ταξίδι της αυτογνωσίας

«Νιώθω» «Αισθάνθηκα» «Συγκινήθηκα». Φόβος, άγχος, αγωνία, προσμονή, εγρήγορση. Θυμός, αγανάκτηση, εκνευρισμός, οργή. Χαρά, υπερηφάνεια, αισιοδοξία, παρορμητισμός. Λύπη, απογοήτευση, πόνος, απελπισία. Ντροπή, κατωτερότητα, ενοχές. Αγάπη, πάθος, τρυφερότητα, στοργή. Συναισθήματα, χρώματα και αποχρώσεις. Χρωματίζουν τις πράξεις μας, αλλά και την καθημερινή ζωή μας.

 Οι συναισθηματικές εκφάνσεις

Είναι προσωπικά, έχουν σθένος και η ένταση τους κυμαίνεται. Εκδηλώνονται, όταν συμβαίνει κάτι σημαντικό για εμάς και ανεξάρτητα από το αν βιώνονται ως ευχάριστα ή δυσάρεστα, συνοδεύονται πάντα από φυσιολογικές αλλαγές και προξενούν την άμεση αντίδραση του οργανισμού μας. Μπορεί να μας επικοινωνήσουν σημαντικές πληροφορίες για τον τρόπο που επηρεαζόμαστε από τα γεγονότα που μας συμβαίνουν. Για παράδειγμα, τα δάκρυα που τρέχουν από τα μάτια μιας μητέρας, όταν παίρνει το νεογέννητο μωρό στην αγκαλιά της, το «κοκκίνισμα» που νιώθουμε σε μια κοινωνική περίσταση, ο πονοκέφαλος που γίνεται αβάσταχτος έπειτα από έναν τσακωμό, ή η ταχυκαρδία στη θέα ενός γκρεμού και του χάους που τον συνοδεύει, είναι γνωστά παραδείγματα αυτής της επίδρασης των συναισθημάτων στον οργανισμό μας αλλά και των μηνυμάτων που μεταφέρουν κάθε φορά.

Τα συναισθήματα ως δικλείδα ασφαλείας

Λειτουργούν, αρχικά, ως μηχανισμός προστασίας με στόχο να διαχειριζόμαστε κινδύνους που απειλούν τη φυσική μας παρουσία στον κόσμο. Όταν ένα απειλητικό ερέθισμα δηλαδή, όπως για παράδειγμα ένα λιοντάρι, υποπέσει στην αντίληψη μας τότε βρισκόμαστε αντιμέτωποι με έναν κίνδυνο και με μια ευκαιρία. Ο κίνδυνος είναι να μας κατασπαράξει το λιοντάρι και η ευκαιρία στο να βρούμε τροφή και ένδυση. Εκείνη τη στιγμή νιώθουμε εφίδρωση, ταχεία αναπνοή, ταχυκαρδία, ένταση στους μύες, με άλλα λόγια το σώμα μας, μας προετοιμάζει είτε να πολεμήσουμε με απίθανη δύναμη είτε να φύγουμε με απίθανη ταχύτητα.

Αυτή είναι η γνωστή αντίδραση fightorflight/ freezeresponse, ή αλλιώς αντίδραση μάχης ή φυγής και περιγράφει την αυτόματη απάντηση από το σώμα μας, όταν αντιλαμβάνεται φόβο ή απειλή. Αυτές οι μεταβολές, κατά κύριο λόγο, προκαλούνται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα και είναι αντανακλαστικές. Στη συνέχεια, οι πληροφορίες αυτές πηγαίνουν προς τον φλοιό των εγκεφαλικών ημισφαιρίων και δημιουργούν τη συνειδητή αντίληψη του συναισθήματος, χάρη στις διεργασίες της σκέψης.

Με άλλα λόγια το συναίσθημα δεν είναι μόνο αντανακλαστικό, αλλά είναι και συνειδητό, στην περίπτωση της ντροπής για παράδειγμα, μας βοηθά να παίρνουμε αποφάσεις και να κινητοποιούμαστε ώστε να νιώσουμε λιγότερο αμήχανα σε μια κοινωνική περίσταση, π.χ. αν αισθανθώ ντροπή επειδή γνωρίζω μόνο τον διοργανωτή ενός πάρτι, φροντίζω να συστηθώ στους υπόλοιπους καλεσμένους και να μιλήσω ευχάριστα. Έτσι, λοιπόν, μας βοηθούν και να προσαρμοζόμαστε. Μπορούν, επομένως, να χρησιμοποιηθούν ως σημεία για προσαρμοστική δράση, μιας και περιέχουν πληροφορίες που μπορούν να βοηθήσουν να αντιμετωπίζουμε με επιτυχία τις προκλήσεις της ζωής και να τις διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά.

Επιπλέον, μας βοηθάνε να διατηρούμε συναισθηματικούς δεσμούς και να ενισχύουμε τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Η πιο βασική ανάγκη του ανθρώπινου βρέφους είναι να δεσμεύσει τους γονείς του σε μια συναισθηματική σχέση που θα του δώσει φροντίδα, παρηγοριά, ασφάλεια, αλληλεπίδραση και κίνητρα για εξέλιξη, χωρίς αυτή δεν επιβιώνει. Αυτή η ανάγκη συνεχίζεται και αργότερα καθώς εξελισσόμαστε και χάρη στα συναισθήματα αναζητάμε περισσότερο να ζήσουμε τη ζωή μας, μέσα από πιο ενήλικες δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα μέσα από την οικογενειακή ζωή και την υπερηφάνεια του γονεϊκού ρόλου, μέσα από την σεξουαλική ζωή, μέσα από την επαγγελματική μας ζωή και τις κοινωνικές δραστηριότητες. Μέσα σε αυτό το κοινωνικό πλαίσιο μας βοηθάνε να επικοινωνούμε με τους ανθρώπους γύρω μας. Για παράδειγμα, οι εκφράσεις του προσώπου, μας δίνουν την δυνατότητα να εκφράσουμε μια ευρεία γκάμα συναισθημάτων και να την επικοινωνήσουμε στους άλλους, όπως για παράδειγμα, όταν κλαίμε δηλώνουμε στους άλλους ότι είμαστε πολύ στεναχωρημένοι.

Εκτός, όμως, από τις εκφράσεις του προσώπου μας, χάρη στη λεκτική μας ικανότητα μπορούμε να επικοινωνήσουμε τα συναισθήματα μας, π.χ. να περιγράψουμε τον τρόπο που νιώθουμε, ώστε να βρούμε αποτελεσματικές λύσεις σε αυτό που μας προβληματίζει.

Επίσης, όπως μας βοηθούν να δίνουμε σημαντικές πληροφορίες στους άλλους για τη δική μας κατάσταση, με τον ίδιο τρόπο οι συναισθηματικές εκφράσεις των άλλων μας δίνουν μια πολύ πλούσια συλλογή κοινωνικών πληροφοριών, βοηθώντας μας να σχετιστούμε αντίστοιχα.

Τέλος, μας βοηθούν να διατηρούμε την ενότητά μας. Η πολιτική, η θρησκεία, η διαφορετικότητα στις πεποιθήσεις μας και στη στάση ζωής μας δεν ευνοεί την ενότητα του ανθρώπινου είδους. Αντίθετα, τα συναισθήματα, όπως η ενσυναίσθηση, η παρηγοριά, η δέσμευση και η συγχώρεση, είναι παγκόσμια και έχουν σαν στόχο να μας κρατούν ενωμένους ως είδος. Έτσι, λοιπόν, τα συναισθήματα προσθέτουν χρώμα στην καθημερινότητα μας και η ποιότητα της ζωής μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτά. Είναι απαραίτητες εμπειρίες που απορρέουν από το γεγονός ότι είμαστε ζωντανοί, είμαστε σε στενή επαφή και επικοινωνία με τον κόσμο και τους ανθρώπους και επηρεαζόμαστε από αυτούς με ποικίλους τρόπους.

Η δυσλειτουργικότητα της συναισθηματικής αποφυγής

Παρατηρούμε, όμως, ότι αρκετές φορές πολλοί επιλέγουμε να μην τους δίνουμε τη δέουσα σημασία ή να τα καταπιέζουμε. Για παράδειγμα, αν ρωτήσουμε έναν διευθυντή πολυεθνικής πως ένιωσε αφού απέλυσε έναν υπάλληλο, ένα πιθανό σενάριο είναι να μας απαντήσει ότι έπρεπε και θα μας εξηγήσει πως αυτή η απόλυση θα βοηθήσει την εταιρεία να προχωρήσει. Δεν απαντά με λίγα λόγια ευθέως στην ερώτηση, γεγονός που μπορεί να υποδηλώνει ότι είτε δεν κατανοεί την ερώτηση, οπότε δεν κατανοεί την έννοια νιώθω είτε δεν έχει επίγνωση στη συναισθηματική του κατάσταση, οπότε δεν μπορεί να επικοινωνήσει και τα δικά του συναισθήματα στους άλλους είτε ότι καταπιέζει αυτό που νιώθει είτε γιατί είναι δυσάρεστο είτε γιατί έχει μάθει (μέσα από κοινωνικές διαδικασίες, όπως τα στερεότυπα) ότι το να δείχνει κανείς τα συναισθήματα του είναι αδυναμία.

Τόσο η συναισθηματική καταπίεση όσο και η συναισθηματική αποφυγή είναι δυσλειτουργικές στρατηγικές, τις οποίες πολλοί από εμάς επιλέγουμε καθημερινά. Μπορεί να έχει ως βραχυπρόθεσμο όφελος τη φαινομενική μείωση των δυσάρεστων συναισθημάτων, εντούτοις μακροπρόθεσμα έχει καταστροφικές συνέπειες για την υγεία, τόσο την συναισθηματική όσο και την οργανική, μιας και το συναίσθημα δεν εξαφανίζεται αλλά εκτονώνεται διαφορετικά στον καθένα, π.χ. τρώει περισσότερο/λιγότερο, κλαίει, καυγαδίζει, δεν κοιμάται, καπνίζει περισσότερο, κάνει χρήση αλκοόλ κτλ.

Αν, επομένως, δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε τη συναισθηματική μας δυσφορία, είναι σημαντικό να ζητάμε βοήθεια από τους ειδικούς ψυχικής υγείας. Ακόμα και όταν τα συναισθήματα είναι πολύ οδυνηρά ή επαίσχυντα, με την καθοδήγηση του ψυχοθεραπευτή γίνονται αντιληπτά και αποδεκτά, δουλεύονται και τελικά αφομοιώνονται, με την ένταση τους να μειώνεται τόσο, ώστε οι υπόλοιπες εμπειρίες και η συμπεριφορά μας να μην επηρεάζονται. Η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας δεν είναι αδυναμία αντίθετα είναι ένδειξη ψυχικής δύναμης, διάθεσης, κινητοποίησης και ανάληψης πρωτοβουλίας και ευθύνης για μια καλύτερη, πιο ποιοτική και ισορροπημένη ζωή.


Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα. (Νίκος Καζαντζάκης)

Γνωριμία με το συναισθηματικό μας κόσμο

Μέσα σε αυτό το ταξίδι της αυτογνωσίας, οι άνθρωποι, αρχικά, έρχονται σε επαφή με τα συναισθήματα τους, ένα πρώτο βασικό βήμα για τη συναισθηματική αυτορρύθμιση. Το να αναγνωρίζουμε στον εαυτό μας, στον οργανισμό μας την δυνατότητα του να είναι, όπως θέλει να είναι, τη στιγμή που είναι, είναι απαραίτητη συνθήκη στη διαχείριση όλων των συναισθημάτων. Η αυτογνωσία σχετίζεται με την εμπειρία, δηλαδή με την ικανότητα μας να παρατηρούμε και να αναγνωρίζουμε ο,τιδήποτε συμβαίνει στον οργανισμό μας, στον εαυτό μας, χωρίς όμως να τον κρίνουμε. Η αυτογνωσία έχει σαν στόχο να μας κάνει σύμμαχους με τον εαυτό μας, φέρνοντας σε ισορροπία τις τρεις πτυχές του, τη σωματική (με τη μορφή των συμπτωμάτων), τη γνωστική (με τη μορφή των σκέψεων) και τη συναισθηματική.

Με βάση τα παραπάνω, γίνεται σαφές ότι όλα τα συναισθήματα είναι μια φυσιολογική διαδικασία του οργανισμού μας που στόχο έχουν να μας προστατεύσουν, να μας προσαρμόσουν στο περιβάλλον μας, να μας βοηθήσουν με τις κοινωνικές μας συναναστροφές, να μας ενώσουν. Το γεγονός ότι μπορεί να πάρουν μια πιο καταστροφική και εξουθενωτική μορφή δεν σημαίνει ότι είναι κακά ή άχρηστα και πρέπει να τα πετάξουμε, αλλά σημαίνει ότι ο οργανισμός μας είναι ζωντανός και θέλει κάτι να μας πει. Ας τον ακούσουμε.

Η σιωπή δεν είναι η λύση αν θέλετε να σώσετε τη σχέση σας

H επικοινωνία γνωρίζουμε ότι είναι ίσως η σημαντικότερη πλευρά μιας σχέσης, αλλά η ερωτική επαφή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την επικοινωνία του ζευγαριού.  Σύμφωνα με μια μελέτη η σιωπή μεταξύ των ζευγαριών είναι ότι χειρότερο μπορεί να συμβεί σε μια σχέση.  Μπορεί η σιωπή να είναι χρυσός  και πράγματι έτσι είναι στις συμβατικές σχέσεις, σ’ αυτές που χτίζονται με τακτική και διπλωματία στους επαγγελματικούς χώρους. Στις προσωπικές σχέσεις όμως, η σιωπή διακόπτει την επικοινωνία.

 

Προσέξτε λοιπόν, αν είστε από αυτούς που “μπαίνουν στο καβούκι τους” όταν ο σύντροφός σας επιχειρηματολογεί για ένα θέμα και ενδεχομένως σας επικρίνει, τότε καταστρέφετε τη σχέση σας.

 

Η προειδοποίηση αυτή έρχεται από ερευνητές του Πανεπιστημίου Baylor, στο Τέξας, οι οποίοι έκαναν μία σειρά από μελέτες για να βρουν ποιες συμπεριφορές υπονομεύουν τη σχέση. Διαπίστωσαν λοιπόν ότι η «αποστασιοποίηση» και η «απεμπλοκή» είναι δύο από τις πιο διαβρωτικές συμπεριφορές.

 

«Η απεμπλοκή είναι η πιο προβληματική συμπεριφορά σε μία σχέση», ανέφερε ο επικεφαλής της μελέτης. «Είναι συνήθως μια αμυντική τακτική που υιοθετείται όταν κάποιος αισθάνεται ότι του επιτίθενται και αντιδρά με την απόλυτη σιωπή: ό,τι κι αν του λέει ο άλλος, αυτός δεν απαντά. Πρόκειται για ενοχλητική συμπεριφορά που δημιουργεί την εντύπωση της παγερής αδιαφορίας, με συνέπεια να αναπτύσσονται αισθήματα θυμού και μνησικακίας». 
 

Η σιωπή μερικές φορές ενισχύεται από το γεγονός ότι ένας από τους συντρόφους δεν έχει την ικανότητα να διαχειριστεί σωστά έναν διάλογο που μπορεί να καταλήξει σε καυγά και επιλέγει να σιωπήσει. Αυτό όμως έχει τις συνέπειές του καθώς μπορεί να δημιουργηθεί μια μόνιμη τέτοια κατάσταση.

 

Ένας άλλος λόγος που επικρατεί η σιωπή είναι η απαίτηση να μαντεύει ο σύντροφος τα αισθήματα, τις επιθυμίες και τις ενοχλήσεις. Όταν όμως ένας σύντροφος έχει την τάση να μην εκφράζει με λόγια αυτό που θέλει αρχίζουν να συγκεντρώνονται τα σύννεφα της σχέσης. Κι επειδή φυσικά κανείς δεν είναι μάντης, η στάση αυτή καταλήγει σε παθητικότητα, προκαλεί αισθήματα άγχους και παραμέλησης.

 

Όπως λένε οι ερευνητές, όταν κάποιος απαιτεί από τον άλλον να τον καταλαβαίνει χωρίς ο ίδιος να λέει αυτό που θέλει, «ανησυχεί αν ο άλλος τον αγαπάει, νιώθει πληγωμένος όταν ο άλλος δεν ανταποκρίνεται σε ό,τι εκείνος ενδόμυχα θέλει, αισθάνεται παραμελημένος, δυσανασχετεί και νιώθει δυστυχισμένος. Έτσι αρχίζουν οι αμφιβολίες, οι καυγάδες, η αδιαφορία και τελικά απειλείται το οικοδόμημα της σχέσης».

 

Μερικές φορές μάλιστα, η σιωπή χρησιμοποιείται ως “όπλο” εναντίον του άλλου συντρόφου, ως σπάσιμο νεύρων. Σ’ αυτήν την περίπτωση η σχέση βρίσκεται κοντά στο τέλος της. 

 

Σιωπή ίσον προβληματική σχέση

Σε μια πρώτη μελέτη συμμετείχαν 2.588 ζευγάρια που ήταν παντρεμένα ή συζούσαν. Τα ζευγάρια συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο για το πως χειρίζονταν τις διενέξεις με το ταίρι τους -το ερωτηματολόγιο περιείχε και ερωτήσεις για την απεμπλοκή και την παθητική στασιμότητα. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ένα άλλο ερωτηματολόγιο που αφορούσε την ικανοποίηση που ένιωθαν από τη σχέση τους.

 

Σε μια δεύτερη μελέτη, οι ερευνητές ζήτησαν από 223 εθελοντές που είχαν μονογαμικές σχέσεις να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο που αξιολογούσε το πως ένιωθαν για την απεμπλοκή, την παθητική στασιμότητα, τη δέσμευση και την σχέση τους.

 

Και σε μια τρίτη μελέτη στην οποία συμμετείχαν 135 φοιτητές που βρίσκονταν σε σοβαρή σχέση, απάντησαν για μία διαφωνία που είχαν με τον/την σύντροφό τους και μετά σε ερωτήσεις για την απεμπλοκή, την επικοινωνία και τα συναισθήματά τους στη διάρκεια του καυγά.

 

Όλες οι απαντήσεις έδειξαν πως υπήρχε ισχυρή συσχέτιση ανάμεσα στην σιωπή στην επιθυμία ο άλλος να  «μαντεύει» και στην μειωμένη ικανοποίηση από τη σχέση. Η έρευνα έδειξε πως όταν οι εθελοντές χρησιμοποιούσαν τη σιωπή για να αποφύγουν τις επικρίσεις, η σχέση ήταν η χειρότερη δυνατή.

 

«Οι μελέτες μας έδειξαν ότι η απεμπλοκή όταν ο σύντροφος ασκεί κριτική ή παραπονιέται, αποτελεί γνώρισμα έλλειψης ικανοποίησης από τη σχέση. Ασφαλώς όλοι χρησιμοποιούν ως άμυνα τη σιωπή κάποιες φορές, αλλά αυτό είναι πολύ έντονο στις προβληματικές σχέσεις, και όταν υπάρχει η κρυφή επιθυμία να ανακτήσει κάποιος από του συντρόφους την αυτονομία του. Η σιωπή μεγαλώνει την απόσταση που χωρίζει το ζευγάρι. Ποια είναι η λύση; Τα ζευγάρια πρέπει να μιλούν, ανοικτά και καθαρά, και βεβαίως να απαντάει ο ένας στις επικρίσεις του άλλου, αντί να χάνουν τη φωνή τους».

Μπορεί μια αποτυχία να σε οδηγήσει στον σκοπό της ζωής σου;

Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πόσοι άνθρωποι φοβούνται την αποτυχία;  Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πόσοι άνθρωποι δεν κάνουν πράγματα που θα ήθελαν να κάνουν στην ζωή τους γιατί φοβούνται να αποτύχουν; Έχεις αναρωτηθεί ποτέ μήπως εσύ ο ίδιος πολλές φορές έχεις αποτρέψει τον εαυτό σου έχοντας μια φωνούλα εδώ πέρα μέσα που σου λέει “Μην το κάνεις αυτό. Μην το κάνεις. Είναι επικίνδυνο. Μπορεί να αποτύχεις. Μπορεί το ένα. Μπορεί το άλλο.”

 

Είμαι σίγουρος ότι σε όλους τους ανθρώπους πάνω κάτω μας έχει συμβεί αυτό αλλά ξέρεις τι δεν μας έχει συμβεί; Δεν μας έχει συμβεί να σκεφτούμε κάτι πάνω σε αυτό που ενδεχομένως θα άλλαζε άρδην την όλη κατάσταση μέσα στο μυαλό μας.

 

Γιατί; Η επιτυχία είναι μια απόσταση 10-15 εκατοστών. Από την μία άκρη του μυαλού μας έως την άλλη. Τόσο μικρή είναι η απόσταση της επιτυχίας. Όλα είναι μέσα στο μυαλό μας.

 

Μέσα στον εγκέφαλο μας λοιπόν έχουμε μία λάθος αρχειοθέτηση. Έχουμε αρχειοθετήσει από την μία πλευρά την αποτυχία και από την άλλη την επιτυχία. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι κάθε φορά που κάνουμε πράγματα εάν δεν φέρνουν το αποτέλεσμα που θέλουμε τότε τι λέμε; “Αποτύχαμε”

 

Τι είναι αυτό που δεν έχουμε σκεφτεί όμως; Το “Ναι” η επιτυχία, το να έχουμε τα αποτελέσματα που θέλουμε, μας κάνει χαρούμενους, μας δίνει ικανοποίηση. Όμως επειδή η συνειδητότητα των ανθρώπων είναι τέτοια, το “Ναι” δεν χτίζει την συνειδητότητα μας. Δεν χτίζει τον χαρακτήρα μας. Και ποιος τον χτίζει; Το “Όχι”. Η αποτυχία. Το “Όχι”, χτίζει τον χαρακτήρα μας. Κράτησε το αυτό. 

 

Πάμε σε κάτι άλλο. Για να πετύχουμε χρειάζεται να γίνουμε οι κατάλληλοι άνθρωποι. Ξέρεις σε πόσους ανθρώπους τους ήρθε ουρανοκατέβατη η επιτυχία, είτε χρήματα, είτε άνθρωποι, σύντροφοι, και τα έχασαν; Γιατί; Γιατί δεν ήταν οι κατάλληλοι άνθρωποι.

 

Πάμε λίγο να τα συνθέσουμε. Αν λοιπόν θέλεις να βρεις τον σκοπό της ζωής σου χρειάζεται να αποτύχεις τόσο όσο δεν φανταζόσουν ποτέ. Η αποτυχία θα σε οδηγήσει στον σκοπό της ζωής σου. Γιατί μέσα από την αποτυχία θα ανακαλύψεις το ποιος πραγματικά είσαι. Και μόλις ανακαλύψεις το ποιος είσαι τότε όλες οι πόρτες θα είναι ορθάνοιχτες για να τις περπατήσεις. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να επιλέξεις την κατάλληλη πόρτα.

 

Έτσι λοιπόν αν δεν έχεις πετύχει στην ζωή σου όσο θα ήθελες τότε δεν έχεις αποτύχει όσο θα έπρεπε. Γιατί; Γιατί μέσα στο μυαλό σου είχες αρχειοθετήσει λάθος την αποτυχία σε σχέση με την επιτυχία. Η αποτυχία είναι λίγο πριν την επιτυχία. Είναι ο προθάλαμος της επιτυχίας. Η αποτυχία χτίζει τον χαρακτήρα σου έτσι ώστε όταν έρθει η επιτυχία να μπορείς να την διατηρήσεις.

 

Γιατί οι πιο πολλοί άνθρωποι πετυχαίνουν για έναν πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Και αυτό θα το παρατηρήσεις αν κάνεις μια έρευνα και μιλήσεις με ανθρώπους που είναι 50-60 χρονών. Όλοι ξέρεις τι θα σου πουν; “Εγώ τότε..”. Αλλά τώρα τι; Γιατί; Γιατί συνήθως οι άνθρωποι δεν δίνουμε σημασία στο να χτίσουμε τον εαυτό μας.

 

Μια πολύ ωραία κουβέντα την άκουσα από έναν πολύ πετυχημένο χρηματιστή. Θα σου πω λίγα λόγια για την ιστορία αυτού του ανθρώπου: Είναι ένας χρηματιστής πάρα πολύ πετυχημένος, μέσα σε όλο αυτό το business show, σε όλο αυτό τον τρόπο ζωής. Και κάποια στιγμή είδε την ζωή διαφορετικά. Και τώρα ξέρεις τι λέει; “Η μεγαλύτερη επένδυση την οποία μπορείς να κάνεις στην ζωή σου είναι στον εαυτό σου”.

 

Έπαθα σοκ όταν το άκουσα από αυτόν τον άνθρωπο. Όταν μιλούσα με έναν ασφαλιστικό σύμβουλο για μία ασφάλεια και γυρίζει και λέει “Δεν είναι αυτό η καλύτερη επένδυση που μπορείς να κάνεις. Η καλύτερη επένδυση είναι στον εαυτό σου”. Τέλειο;

 

Έτσι λοιπόν εάν θέλεις να πετύχεις άρχισε να αποτυγχάνεις. Γιατί μέσα από την αποτυχία θα ανακαλύψεις όπως ο Tomas Eddison τι είναι αυτό που δεν δουλεύει, τι είναι αυτό δεν σου κάνει. Μέσα από την εις άτοπον επαγωγή και αφού δεις τι είναι αυτό που δεν δουλεύει θα φτάσεις σε αυτό που δουλεύει. Θα φτάσεις σε αυτό που είναι για εσένα. Αυτό που είσαι εσύ.

 

Έτσι λοιπόν ξεκίνα να αποτυγχάνεις και βάλε έναν στόχο για τις επόμενες 90 ημέρες να αποτύχεις τραγικά. Πίστεψε με θα είναι η καλύτερη επιτυχία που είχες στην ζωή σου.

 

Να Αγαπάς τον Εαυτό σου και να Ζεις με Πάθος!

Αποτυχία, Η μεγάλη μας φοβία

Η Αποτυχία ως ορισμός, διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο καθώς υπάρχουν διαφορετικά συστήματα πεποιθήσεων και διαφορετικές αξίες στον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Έτσι ένας γενικός ορισμός της αποτυχίας είναι «η μη επίτευξη του εκάστοτε στόχου που θέτει ο άνθρωπος, ο οποίος μεθοδεύεται προγενέστερα, μέσω της διαδικασίας απόφασης, σχεδιασμού, υλοποίησης». Όμως η αποτυχία με την κυριολεκτική ερμηνεία του ορισμού δεν αποτελεί πρόβλημα, γιατί ακόμη και μη επίτευξη του στόχου μιας συνειδητής απόφασης με σωστό σχεδιασμό και δράση είναι ακόμη μια νέα εμπειρία που θα μας βοηθήσει να κάνουμε το επόμενο ή και παράλληλα βήματα προόδου στην αυτοπραγμάτωσή μας.

 

Η πραγματική αποτυχία, που αποτελεί και το μεγαλύτερο εμπόδιο στην αυτοπραγμάτωση και εξέλιξή μας, είναι «η μη πραγματοποίηση οποιαδήποτε σχεδιασμού, οποιασδήποτε επιθυμίας, εξαιτίας του φόβου της πιθανής αποτυχίας επίτευξης του επιθυμητού στόχου». 

 

Οι αιτίες της φοβίας εντέλει της αποτυχίας, μπορεί να είναι πολύ-παραγοντικές. Πιο συγκεκριμένα, οι μη υποστηρικτικοί ή επικριτικοί γονείς συνδέονται με μια από τις πιο βασικές αιτίες καθώς υπονομεύτηκαν ή ταπεινώθηκαν ως παιδιά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία αρνητικών συναισθημάτων-συμπεριφορών τα οποία και μεταφέρθηκαν στην ενήλικη ζωή τους. Επίσης κάποιο τραυματικό γεγονός μπορεί να αποτελέσει αιτία. Για παράδειγμα του να σηκωθεί ένας μαθητής στον πίνακα της τάξης και να «αποτύχει» να αποδώσει όσα ήξερε σχετικά με το θέμα που τέθηκε. Η εμπειρία αυτή εφόσον πραγματοποιήθηκε παρουσία και άλλων ατόμων και εφόσον αξιολογήθηκε από τον ίδιο ως τραγική, μεταγενέστερα θα εκδηλώνεται ως «φόβος αποτυχίας».

Πως εκδηλώνεται συνήθως;

Από την στιγμή που έχουμε «κατακλυστεί» από τον φόβο της αποτυχίας, είναι πιθανό να υπάρχουν τα εξής συμπτώματα-συμπεριφορές:

• Απροθυμία από το άτομο να αναλάβει ή να δοκιμάσει νέα πράγματα ή αρμοδιότητες υπό τον φόβο κακής-ανεπαρκούς εκτέλεσης-πραγματοποίησης αυτών.
• Αναβλητικότητα ή και υπερβολικό  άγχος κατά την διάρκεια της πραγματοποίησης στόχων. Πολλές φορές μάλιστα τα άτομα αυτά αισθάνονται ανεπαρκή, υποδεέστερα και αποδίδουν μάλιστα στον εαυτό τους, επίθετα όπως : ανίκανος, άχρηστος, «λίγος».

Εδώ θα μιλήσουμε για την «Διαχείριση του Φόβου της Αποτυχίας», τονίζοντας τα εξής:

Πάντα υπάρχει πιθανότητα αποτυχίας, με την έννοια της μη επίτευξης (λιγότερο ή περισσότερο) του απολύτως επιθυμητού. Δεν είναι δυνατό αναζητούμε «εγγυήσεις» γιατί κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό. ‘Άρα ο «φόβος» υφίσταται, παραμονεύει και αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να βρίσκουμε τρόπους ώστε να τον αντιμετωπίζουμε, να τον μειώνουμε. Αυτό μπορεί να συμβεί ως εξής:

• Καταρχήν, καλό θα είναι επειδή ο φόβος της αποτυχίας μας συνδέεται με το ΑΒΕΒΑΙΟ και το ΑΓΝΩΣΤΟ, να προσπαθούμε να προσεγγίζουμε με λογικά και πραγματικά επιχειρήματα. Αυτό σημαίνει πως αξιολογούμε καταστάσεις και συμβάντα, ελαχιστοποιώντας την περίπτωση αποτυχίας μας.
• Ενισχύουμε την θετική μας σκέψη, προσπαθώντας έτσι να τονώσουμε την αυτοπεποίθησή μας και να αποτρέψουμε τις αρνητικές  σκέψεις να κατακλύσουν τις ενέργειές μας. Όσο τονώνουμε τον εαυτό μας, τόσο μειώνουμε την πιθανότητα αποτυχίας.
• Ορίζουμε μικρότερους-ενδιάμεσους στόχους και όχι έναν και μεγάλο στόχο. Και αυτό γίνεται για τον εξής λόγο. Πολλές φορές εστιάζουμε στον τελικό μας προορισμό, αγνοώντας τις ενδιάμεσες φάσεις, με αποτέλεσμα να μην συγκεντρωνόμαστε σε κάθε βήμα ξεχωριστά. Άρα με την επίτευξη μικρότερων στόχων, τονώνεται η αυτοπεποίθησή μας, συνεπώς κινητοποιούμαστε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο προκειμένου για την επίτευξη των στόχων μας.

Αυτό που πάντα όμως έχει σημασία, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της προσπάθειας μας, είναι να αισθανόμαστε δυνατοί αλλά και έτοιμοι για το νέο μας ξεκίνημα που θα μας δελεάσει και θα μας  «ιντριγκάρει». Κάθε τι που φαντάζει «άγνωστο», είναι αυτό που θα μας κάνει ψάξουμε, να σκεφτούμε, να σχεδιάσουμε και να μεθοδεύσουμε τις κινήσεις μας, ώστε λαμβάνοντας την τελική απόφαση της υλοποίησης ο «φόβος της αποτυχίας» να είναι υπαρκτός ως στατιστικό ενδεχόμενο και όχι ως συναισθηματικό βίωμα με τα προαναφερόμενα συμπτώματα.

 

Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε πως ακόμη και μια αποτυχία είναι ένα «μάθημα ζωής», που μπορεί να μας κάνει «σοφότερους», σε κάθε επόμενή μας κίνηση.

Αγαπώ εκείνους που αγαπούν τη ζωή και που η λύπη τους είναι η δύναμή τους

Με τρώει η έγνοια ετούτη: να δω, ν’ αγγίξω όσο μπορώ περισσότερη γη και θάλασσα, προτού πεθάνω. Αγαπάω εκείνους που αγαπούν τη ζωή και που η λύπη τους είναι η δύναμή τους.

Που κοιτάζουν με μάτια άδολα και αθώα, ακόμα κι αν πέρασε ο χρόνος αδυσώπητος από πάνω τους. Που στύβουν το λίγο και βγάζουν το πολύ για τους εαυτούς τους και για όσους αγαπούν. Και δεν κουράζονται να αναζητούν την ομορφιά στην κάθε μέρα, στα χαμόγελα των ανθρώπων, στα χάδια των ζώων, σε μια ασπρόμαυρη φωτογραφία, σε μια πολύχρωμη μπουγάδα.

Έχασα όμως κι από δω, έχασα κι από κει. Κι από την προσοχή μου μέσα έχασα… κι από την απροσεξία μου.. Διαλέγεις. Και μετά πώς το σηκώνεις το βάρος το ασήκωτο που έχει η εκλογή σου;

Ευλογημένο να ‘ναι το Εμπόδιο και τρισευλογημένο… Δέντρο ισκιερής δικαιολογίας ότι δεν φταίμε εμείς. Μίλα. Πες «αστέρι», που σβήνει. Άλλωστε, τι θα ήταν τ’ άστρα δίχως την υποστήριξη που τους παρέχει η απόσταση;

Δεν λιγοστεύει η σιωπή με μια λέξη… Δεν ωφελεί να θέλεις να γυρίσεις πίσω στα μισοτελειωμένα φώτα ενός πάθους κι η μνήμη μέσα σου να σκύβει σα ζητιάνα. Κακώς σπεύδεις να προμηθεύεσαι μεγάλο μήκος λύπης. Θα σου περισσέψει, διότι ολόκληρο, όλο μαζί… τίποτα δε χάνεται! Ναι, θα τον ρίξουμε μια μέρα ανάσκελα τον πόνο.

Λόγια όχι σαν τ’ άλλα μα κι αυτά μ’ ένα μοναδικό τους προορισμό: Εσένα. Καλό παιδί το τέλος… Πρόθυμο, αυτοδημιούργητο, αυτεπάγγελτο, ταχύ, επινοητικό. Δεν «ήθελα» τη συντροφιά σου σήμερα ..Να συνεχίσεις στο δικό σου «μονοπάτι» να βαδίζεις, θέλω. Μακριά από γκρεμούς, δίχως το δικό μου «προορισμό» να κοιτάζεις πια…

Θα μου ζητήσεις λογική εξήγηση. Θα σου απαντήσω ότι να αντέξεις είναι το ζητούμενο, όχι να καταλάβεις.

C. Jung: Η κατάντια του ατόμου στη σύγχρονη κοινωνία

Τι επιφυλάσσει το μέλλον;

Η ερώτηση αυτή απασχόλησε τον άνθρωπο από τα πανάρχαια χρόνια, αν και όχι πάντα στον ίδιο βαθμό. Με βάση τα ιστορικά δεδομένα ο άνθρωπος στρέφεται με άγχος στο μέλλον κατά τη διάρκεια φυσικών, πολιτικών, οικονομικών και πνευματικών αδιεξόδων, ιδίως όταν πολλαπλασιάζονται οι προσδοκίες και οι ουτοπίες.

Μπορεί να θυμηθεί κανείς τις προσδοκίες των χιλιαστών την εποχή του Αυγούστου ή τις πνευματικές αλλαγές της Δύσης προς το τέλος της πρώτης χιλιετίας. Σήμερα, που σιμώνει το τέλος της δεύτερης χιλιετίας ξαναζούμε μια εποχή γεμάτη αποκαλυπτικές εικόνες μιας συμπαντικής καταστροφής.

Ποια είναι η σημασία εκείνου του διχασμού που διαιρεί την ανθρωπότητα σε δύο μέρη; Ποια θα είναι η πορεία του πολιτισμού  μας και του ίδιου του ανθρώπου, αν αρχίσουν να εξαπολύονται  οι υδρογονοβόμβες ή αν σκεπάσει την Ευρώπη το πνευματικό και ηθικό σκοτάδι του εθνικού απολυταρχισμού;

Έχουμε κάθε λόγο ν΄ ανησυχούμε.
Σε όλη τη Δύση υπάρχουν ανατρεπτικές μειονότητες που, εκμεταλλευόμενες τον ανθρωπισμό και την αίσθηση της δικαιοσύνης μας, προετοιμάζουν εμπρηστικούς δαυλούς. Τίποτε δεν μπορεί να σταματήσει την εξάπλωση των ιδεών τους, εκτός από την κριτική σκέψη ενός απλού, διαυγούς και νοητικά σταθερού πληθυσμιακού στρώματος. Δεν πρέπει όμως να υπερεκτιμήσουμε την πυκνότητα αυτού του στρώματος. Διαφέρει από χώρα σε χώρα ανάλογα με την εθνική ιδιοσυγκρασία. Εξαρτάται επίσης από τη λαϊκή παιδεία της κάθε χώρας και υπόκειται στις αρνητικές επιδράσεις πολιτικοοικονομικών παραγόντων. Κρίνοντας από τα δημοψηφίσματα, θα μπορούσε κανείς με αισιόδοξους υπολογισμούς να υποθέσει σαν ανώτατο όριο το 40% του εκλογικού σώματος. Ακόμα και μια πιο απαισιόδοξη σκέψη δε θα ήταν αδικαιολόγητη, επειδή το χάρισμα της λογικής και κριτικής σκέψης είναι ικανότητα πέρα από τις δυνατότητες του μέσου ανθρώπου. Όπου υπάρχει, αποδείχνεται τόσο μεταβαλλόμενη και ασταθής, όσο περισσότερες είναι και οι πολιτικές ομάδες.

Όπου επικρατεί η μάζα, η διεισδυτική σκέψη νεκρώνεται. Αυτό οδηγεί αναπόφευκτα σε δογματική και δεσποτική τυραννία, αν υποκύψει ποτέ η πολιτεία σε κάποια κατάσταση αδυναμίας.

Τα λογικά επιχειρήματα συνοδεύονται από κάποια επιτυχία όσο η συναισθηματικότητα μιας δεδομένης κατάστασης δεν υπερβαίνει το κρίσιμο σημείο. Αν η συγκινησιακή «θερμοκρασία» ξεπεράσει αυτό το επίπεδο, η πιθανότητα της αποτελεσματικότητας της λογικής ελαττώνεται και τη θέση της παίρνει η προπαγάνδα και οι χιμαιρικές ονειροφαντασίες. Αυτό σημαίνει πως εκλύεται ένα είδος συλλογικής καταληψίας που εξελίσσεται ραγδαία σε ψυχική επιδημία.

Σε μια τέτοια κατάσταση αναδύονται στην επιφάνεια όλα τα αντικοινωνικά στοιχεία. Τέτοια άτομα δεν είναι καθόλου σπάνια φαινόμενα που απαντώνται μόνο σε φυλακές και φρενοκομεία. Για κάθε εκδηλωμένη περίπτωση φρενοβλάβειας, σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, υπάρχουν δέκα τουλάχιστον λανθάνουσες περιπτώσεις οι οποίες αν και σπάνια φτάνουν στο σημείο να εκδηλωθούν -παρ’ όλη την επιφανειακή τους φυσικότητα- επηρεάζονται από ασυνείδητες παθολογίες και διεστραμμένους παράγοντες.

Είναι ευνόητο βέβαια πως  δεν υπάρχουν ιατρικές στατιστικές για τη συχνότητα των ψυχώσεων. Όμως ακόμη και αν ο αριθμός τους ήταν μικρότερος από το δεκαπλάσιο των περιστατικών και της εκδηλωμένης εγκληματικότητας, η σχετικά μικρή ποσοστιαία αναλογία του πληθυσμού που αντιπροσωπεύουν, υπερσκελίζονται  με το παραπάνω λόγω της επικίνδυνης υφής αυτών των ανθρώπων.

Σε μια κατάσταση «συλλογικής καταληψίας» είναι οι ενδεδειγμένοι χαρακτήρες και συνεπώς μέσα της αισθάνονται οικεία. Από προσωπική τους πείρα γνωρίζουν καλά τη γλώσσα αυτών των συνθηκών και ξέρουν πώς να τις χειριστούν. Οι χιμαιρικές ιδέες τους ενισχυμένες με τη φανατική μνησικακία αγγίζουν το συλλογικό παραλογισμό. Εκεί υπάρχει πρόσφορο έδαφος για να εκφράσουν όλα αυτά τα κίνητρα και τις έχθρες που βρίσκουν απήχηση και στους πλέον φυσιολογικούς ανθρώπους κάτω από το ένδυμα της λογικής και της διορατικότητας. Για αυτό το λόγο, παρ’ όλη την ολιγαριθμία τους σε σχέση με το συνολικό πληθυσμό, θεωρούνται επικίνδυνες πηγές μόλυνσης, επειδή ο λεγόμενος φυσιολογικός άνθρωπος γνωρίζει πολύ λίγο τον εαυτό του.

Οι περισσότεροι συγχέουν την «αυτογνωσία», με τη γνώση της συνειδητής προσωπικότητας. Όποιος έχει συνείδηση του εγώ, θεωρεί δεδομένο ότι γνωρίζει τον εαυτό του. Το εγώ όμως, γνωρίζει μόνο τα δικά του στοιχεία και όχι το ασυνείδητο και τα περιεχόμενά του. Οι άνθρωποι υπολογίζουν την αυτογνωσία τους με βάση το τι γνωρίζει για τον εαυτό του το μέσο άτομο του κοινωνικού τους περιβάλλοντος και όχι με μέτρο τα πραγματικά ψυχικά συμβάντα που στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι κρυμμένα. Κάτω από αυτό το πρίσμα η ψυχή συμπεριφέρεται όπως το σώμα με τη φυσιολογική και ανατομική δομή του, για την οποία όμως ο μέσος άνθρωπος γνωρίζει ελάχιστα.  Μολονότι ζει μέσα στο σώμα, το μεγαλύτερο μέρος του είναι ακατανόητο για τον αμύητο και χρειάζεται ειδική επιστημονική μόρφωση για να εξοικειωθεί η συνείδησή του με όσα είναι γνωστά για αυτό, για να μη μιλήσουμε για όσα δεν είναι γνωστά.

Αυτό που ονομάζεται «αυτογνωσία» είναι μια πολύ περιορισμένη γνώση -που στο μεγαλύτερο μέρος της εξαρτάται από κοινωνικούς παράγοντες- των όσων συμβαίνουν στην ανθρώπινη ψυχή. Έτσι, πιστεύουμε πως τίποτε δεν συμβαίνει «σε μας», «την οικογένειά μας», ή τους φίλους και τους γνωστούς μας, ενώ από την άλλη προβάλλουμε ανάλογες φανταστικές θεωρίες σχετικά με την υποτιθέμενη ύπαρξη εκείνων των ιδιοτήτων που έχουν σαν κύριο σκοπό τη συγκάλυψη των πραγματικών συμβάντων.

Στην πλατιά ζώνη του ασυνείδητου, το οποίο είναι απρόσβλητο από το συνειδητό έλεγχο και την κριτική, είμαστε ακάλυπτοι και ανοιχτοί σε κάθε είδους επιρροές και ψυχικές μολύνσεις.

Όπως συμβαίνει με κάθε κίνδυνο, μπορούμε να προφυλαχτούμε από την απειλή της ψυχικής μόλυνσης μόνο όταν γνωρίζουμε τι και πώς μας επιτίθεται, πότε και πού θα γίνει η επίθεση.

Επειδή η αυτογνωσία είναι μια πορεία γνώσης των ατομικών γεγονότων, οι θεωρίες βοηθάνε ελάχιστα σε αυτή την περίπτωση. 'Οσο περισσότερη πίστη εκφράζει μια θεωρία στην παγκόσμια κατάσταση, τόσο μειώνεται η ικανότητά της να κρίνει τα ατομικά γεγονότα. Κάθε θεωρία βασισμένη στην εμπειρία είναι απαραίτητα στατιστική. Δηλαδή, διαμορφώνει ένα ιδανικό μέσο όρο που καταργεί όλες τις εξαιρέσεις και τις αντικαθιστά με κάποια αφηρημένη έννοια. Αυτή η έννοια είναι αρκετά έγκυρη, αν και δεν είναι απαραίτητο να ισχύει στην πραγματικότητα. Εντούτοις, φαίνεται θεωρητικά σαν απρόσβλητο θεμελιώδες αξίωμα.  Οι εξαιρέσεις σε κάθε άκρο, αν και είναι πραγματικές, δεν συμπεριλαμβάνονται στο τελικό αποτέλεσμα γιατί αλληλοαπορρίπτονται.

Για παράδειγμα, αν πάρουμε μια λεκάνη γεμάτη βότσαλα και ζυγίσουμε το καθένα χωριστά, μπορεί στο τέλος να βρούμε ότι ο μέσος όρος του βάρους καθενός είναι 145 γραμμάρια. Αλλά αυτό το αποτέλεσμα δε μας φανερώνει τίποτε σχετικά με την πραγματική φύση των βότσαλων. Και αν κάποιος πιστέψει, σύμφωνα με το προηγούμενο αποτέλεσμα,  ότι μπορεί να βρει με την πρώτη προσπάθεια ένα βότσαλο 145 γραμμάρια, τότε σίγουρα θα απογοητευθεί…

Η στατιστική μέθοδος παρουσιάζει τα γεγονότα στο φως ενός ιδανικού μέσου όρου, αλλά δεν μας δίνει μια εικόνα για την εμπειρική τους πραγματικότητα.

Αν αντανακλά μια αδιαφιλονίκητη όψη της πραγματικότητας, μπορεί να διαστρεβλώσει επικίνδυνα την ισχύουσα αλήθεια και αυτό αληθεύει ιδιαίτερα για θεωρίες που βασίζονται σε στατιστικές.

Πάντως το σημείο διάκρισης των πραγματικών γεγονότων είναι η ατομικότητά τους. Χωρίς να το τονίζω ιδιαίτερα, μπορεί να πει κανείς πως η πραγματική εικόνα συνίσταται από εξαιρέσεις στον κανόνα, πράγμα που σημαίνει πως η πραγματικότητα έχει σαν κύρια νότα της την έλλειψη κανονικότητας. Αυτούς τους συλλογισμούς πρέπει να κάνουμε όποτε γίνεται λόγος για κάποια θεωρία που οδηγεί στην αυτογνωσία. Δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει αυτογνωσία βασισμένη σε θεωρητικές παραδοχές, γιατί αντικείμενό της είναι κάποιο άτομο – μια σχετική εξαίρεση και ένα ακανόνιστο φαινόμενο. Ο χαρακτηρισμός που ταιριάζει λοιπόν στο άτομο δεν είναι ούτε «παγκόσμιο», ούτε «κανονικό», αλλά μοναδικό. Δεν πρέπει να υπολογίζεται σαν μια επαναλαμβανόμενη ενότητα, αλλά σαν κάτι μοναδικό και ενιαίο που σε τελική ανάλυση δεν μπορεί ούτε να γίνει γνωστό ούτε να συγκριθεί με κάτι άλλο….

Αυτή είναι η ιστορία του ανθρώπου που δεν πίστευε στην αγάπη

Ο σοφός άντρας συνέχισε να απαριθμεί τους λόγους για τους οποίους πίστευε ότι η αγάπη δεν υπάρχει και είπε «Τα έχω ζήσει όλα αυτά. Δεν θα αφήσω πια κανέναν να χειραγωγήσει τον νου μου και να ελέγξει τη ζωή μου στο όνομα της αγάπης».

Τα επιχειρήματά του ήταν αρκετά λογικά και τα λόγια του έπεισαν πολλούς. Δεν υπάρχει αγάπη.
Τότε, μια μέρα, καθώς περπατούσε στο πάρκο, είδε μια πανέμορφη γυναίκα να κάθεται σε ένα παγκάκι και να κλαίει. Ένιωσε περιέργεια. Κάθισε δίπλα της και ρώτησε αν μπορούσε να τη βοηθήσει. Τη ρώτησε γιατί έκλαιγε. Μπορείτε να φανταστείτε την έκπληξή του όταν του είπε ότι έκλαιγε επειδή δεν υπάρχει αγάπη. Τότε είπε: «Εκπληκτικό – μια γυναίκα που δεν πιστεύει ότι υπάρχει αγάπη!» Φυσικά, ήθελε να μάθει περισσότερα για κείνη.

«Γιατί λες ότι δεν υπάρχει αγάπη;» τη ρώτησε.

«Είναι μεγάλη ιστορία», απάντησε εκείνη. «Παντρεύτηκα πολύ μικρή, με όλη αυτή την αγάπη, όλες τις αυταπάτες, γεμάτη ελπίδα ότι θα μοιραζόμουν τη ζωή μου με τον σύντροφό μου. Ορκιστήκαμε ότι θα έχουμε πίστη, σεβασμό και εκτίμηση, και κάναμε οικογένεια. Σύντομα, όμως, όλα άλλαξαν. Εγώ ήμουν η αφοσιωμένη σύζυγος που φρόντιζε τα παιδιά και το σπίτι. Ο άντρας μου συνέχισε να προχωρά στην καριέρα του και η επιτυχία και η εικόνα του εκτός σπιτιού ήταν για κείνον σημαντικότερα από την οικογένειά μας. Έχασε τον σεβασμό που μου είχε και εγώ το ίδιο. Πληγώσαμε ο ένας τον άλλο και κάποια στιγμή κατάλαβα ότι δεν τον αγαπούσα και πως ούτε εκείνος με αγαπούσε» Όμως, τα παιδιά χρειάζονταν έναν πατέρα και αυτή ήταν η δικαιολογία που με έκανε να μένω μαζί του και να κάνω ό,τι μπορούσα για να τον στηρίξω. Τώρα τα παιδιά μεγάλωσαν κι έφυγαν. Δεν έχω πια λόγο να μένω κοντά του. Δεν υπάρχει σεβασμός και καλοσύνη. Ξέρω ότι ακόμη και αν βρω κάποιον άλλο, θα είναι το ίδιο, γιατί δεν υπάρχει αγάπη. Δεν έχει νόημα να αναζητάς κάτι που δεν υπάρχει. Γι’ αυτό κλαίω».

Καταλαβαίνοντάς την απόλυτα, την αγκάλιασε και της είπε. «Έχεις δίκιο· δεν υπάρχει αγάπη. Την αναζητάμε, ανοίγουμε την καρδιά μας και γινόμαστε ευάλωτοι, και το μόνο που βρίσκουμε είναι εγωισμός. Κι αυτό μας πληγώνει ακόμη κι αν δεν θεωρούμε ότι μπορούμε να πληγωθούμε. Δεν έχει σημασία πόσες σχέσεις κάνουμε- το ίδιο συμβαίνει κάθε φορά. Γιατί, λοιπόν, να αναζητάμε πια την αγάπη;»

Έμοιαζαν τόσο που έγιναν οι καλύτεροι φίλοι. Ήταν μια υπέροχη σχέση. Υπήρχε αμοιβαίος σεβασμός και δεν κατέκρινε ποτέ ο ένας τον άλλο. Κάθε δευτερόλεπτο που περνούσαν μαζί ήταν χαρούμενοι. Δεν υπήρχε φθόνος ή ζήλια, δεν υπήρχε έλεγχος και κτητικότητα. Η σχέση τους εξελισσόταν συνεχώς. Τους άρεσε πολύ να κάνουν παρέα, γιατί όταν ήταν μαζί διασκέδαζαν πολύ. Όταν δεν ήταν μαζί, έλειπε ο ένας στον άλλο.

Μια μέρα, ενώ εκείνος ταξίδευε, του ήρθε στο μυαλό η πιο παράλογη ιδέα. Σκέφτηκε: «Χμ, ίσως αυτό που αισθάνομαι για κείνη να είναι αγάπη. Όμως, είναι τόσο διαφορετικό απ’ ό,τι έχω νιώσει στο παρελθόν. Δεν είναι αυτό που περιγράφουν οι ποιητές και οι θρησκείες, γιατί δεν είμαι υπεύθυνος για κείνη. Δεν αποκομίζω κάτι από αυτή- δεν έχω την ανάγκη να με φροντίζει- δεν την κατηγορώ για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζω, ούτε της λέω τον πόνο μου. Περνάμε υπέροχα μαζί και απολαμβάνουμε ο ένας την παρέα του άλλου. Σέβομαι τον τρόπο που σκέφτεται και αυτό που αισθάνεται. Δεν με ντροπιάζει- δεν με ενοχλεί καθόλου. Δεν αισθάνομαι ζήλια όταν είναι με άλλους ανθρώπους- δεν τη φθονώ όταν πετυχαίνει κάτι. Ίσως, τελικά, να υπάρχει αγάπη, αλλά να μην είναι αυτό που πιστεύει ο κόσμος».

Ανυπομονούσε να γυρίσει και να της μιλήσει, να της πει την παράλογη ιδέα του. Με το που άρχισε να μιλά, εκείνη του είπε: «Ξέρω ακριβώς τι εννοείς. Σκέφτηκα κι εγώ το ίδιο καιρό τώρα, αλλά δεν ήθελα να σου πω τίποτα, γιατί ξέρω ότι δεν πιστεύεις στην αγάπη. Ίσως να υπάρχει αγάπη, αλλά να μην είναι αυτό που πιστεύαμε». Αποφάσισαν να γίνουν εραστές και να ζήσουν μαζί, και ήταν θαυμάσια, γιατί τα πράγματα δεν άλλαξαν καθόλου. Συνέχισαν να σέβονται και να στηρίζουν ο ένας τον άλλο και η αγάπη τους αυξανόταν. Ακόμη και τα απλούστερα πράγματα γέμιζαν την καρδιά τους αγάπη, γιατί ήταν τόσο ευτυχισμένοι.

Η καρδιά του άντρα ήταν τόσο γεμάτη με την αγάπη που ένιωθε ώστε κάποιο βράδυ έγινε ένα θαύμα. Κοιτούσε τα αστέρια και βρήκε το πιο όμορφο και η αγάπη του ήταν τόσο μεγάλη που αυτό άρχισε να κατεβαίνει από τον ουρανό και σύντομα το κρατούσε στα χέρια του. Ύστερα συνέβη κι άλλο θαύμα και η ψυχή του έγινε ένα με το αστέρι. Ένιωσε τεράστια χαρά και ανυπομονούσε να πάει στη γυναίκα και να της δώσει το αστέρι για να της αποδείξει την αγάπη του.Όταν της πρόσφερε το αστέρι, εκείνη ένιωσε για μια στιγμή αμφιβολία. Η αγάπη ήταν τόση που την τρόμαξε και, τότε, το αστέρι τής έπεσε από τα χέρια και έγινε χίλια κομμάτια.

Τώρα υπάρχει ένας ηλικιωμένος άντρας που περιφέρεται στον κόσμο και πιστεύει πλέον ακράδαντα ότι δεν υπάρχει αγάπη και μια όμορφη ηλικιωμένη γυναίκα που περιμένει τον άντρα της στο σπίτι κλαίγοντας για τον παράδεισο που κάποτε είχε στα χέρια της και που, σε μια στιγμή αμφιβολίας, άφησε να της φύγει. Αυτή είναι η ιστορία του ανθρώπου που δεν πίστευε στην αγάπη.

Ποιος έκανε το λάθος; Θέλετε να μαντέψετε τι πήγε στραβά; Το λάθος ήταν του άντρα που νόμισε ότι μπορούσε να δώσει την ευτυχία του στη γυναίκα. Το αστέρι ήταν η ευτυχία του, και το λάθος του ήταν ότι την εναπόθεσε στα χέρια της. Η ευτυχία δεν έρχεται ποτέ από έξω. Και οι δύο ήταν χαρούμενοι λόγω της αγάπης που πήγαζε από μέσα τους. Όμως, με το που της έδωσε την ευτυχία του, εκείνη έσπασε το αστέρι, γιατί δεν μπορούσε να είναι υπεύθυνη για την ευτυχία του.

Όσο κι αν τον αγαπούσε, δεν μπορούσε να τον κάνει ποτέ ευτυχισμένο, γιατί δεν ήξερε τι σκεφτόταν. Δεν μπορούσε να ξέρει τις προσδοκίες του, γιατί δεν γνώριζε τα όνειρά του.

Αν πάρετε την ευτυχία σας και την εναποθέσετε στα χέρια του άλλου, αργά ή γρήγορα, θα σπάσει. Αν δώσετε την ευτυχία σας σε κάποιον, υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο να σας τη στερήσει. Αν, λοιπόν, η ευτυχία προέρχεται μόνο από μέσα σας και είναι αποτέλεσμα της αγάπης σας, αυτό σημαίνει ότι εσείς είστε υπεύθυνοι για αυτή. Δεν μπορείτε να κάνετε υπεύθυνο κάποιον άλλο για τη δική σας ευτυχία. Όταν, όμως, πηγαίνουμε στην εκκλησία να παντρευτούμε, το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να ανταλλάξουμε βέρες. Βάζουμε το αστέρι μας στα χέρια του άλλου, περιμένοντας ότι θα κάνει ο ένας τον άλλο ευτυχισμένο. Όσο κι αν αγαπάτε κάποιον, δεν θα γίνετε ποτέ το άτομο που επιθυμεί.

Αυτό είναι το λάθος που κάνουμε οι περισσότεροι εξαρχής. Εναποθέτουμε την ευτυχία μας στον σύντροφό μας, αλλά αυτό δεν είναι σωστό. Δίνουμε όλες αυτές τις υποσχέσεις που δεν μπορούμε να κρατήσουμε και δημιουργούμε τις συνθήκες της ίδιας μας της αποτυχίας.

DON MIGUEL RUIZ, ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ

Είχε μπουχτίσει

Κάποτε ένας νεαρός άντρας, ο οποίος ανήκε σε μια πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια, ήρθε σε ένα δάσκαλο του Ζεν.

Είχε γνωρίσει τα πάντα και είχε παραδοθεί σε κάθε επιθυμία. Είχε μπουχτίσει όμως. Είχε μπουχτίσει με το χρήμα, είχε μπουχτίσει με το σεξ, είχε μπουχτίσει με τις γυναίκες, είχε μπουχτίσει με το κρασί.

Ήρθε στον δάσκαλο του Ζεν και είπε: “Έχω μπουχτίσει με τον κόσμο. Υπάρχει τρόπος να μεταμορφωθώ; Υπάρχει τρόπος να γνωρίσω τον εαυτό μου, να γνωρίσω ποιος είμαι; Πρέπει όμως να σου πω, πριν μου πεις οτιδήποτε, ότι δεν έχω πολλή υπομονή και δεν μπορώ να επιμείνω για πολύ σε τίποτα. Έτσι, αν μου δώσεις μια τεχνική ή αν μου πεις να διαλογιστώ, μπορεί να το κάνω για μερικές μέρες, ύστερα όμως θα το παρατήσω και θα ξαναγυρίσω στον κόσμο, αν και ξέρω καλά ότι εκεί με περιμένει μόνο η δυστυχία και ο θάνατος. Έτσι είναι όμως ο νους μου. Δεν έχω υπομονή ούτε μπορώ να επιμείνω σε τίποτα”.

Ο δάσκαλος είπε: “Αν δεν έχεις υπομονή και επιμονή, θα είναι πολύ δύσκολο, επειδή θα χρειαστεί μεγάλη προσπάθεια για να ξεκάνεις όλα όσα έχεις κάνει στο παρελθόν. Θα πρέπει να πας προς τα πίσω και να φτάσεις στη στιγμή που γεννήθηκες, όταν ήσουν φρέσκος, νέος. Πρέπει να επιτευχθεί και πάλι εκείνη η φρεσκάδα. Αν όμως λες ότι δεν μπορείς να επιμείνεις κι ότι σε λίγες μέρες θα τα παρατήσεις, θα είναι δύσκολο. Πες μου κάτι όμως: Ενδιαφέρθηκες ποτέ για οτιδήποτε, τόσο βαθιά, που να σε απορρόφησε τελείως;”

Ο νεαρός σκέφτηκε και είπε: “Ναι, μόνο για το σκάκι. Το αγαπάω και είναι το μοναδικό πράγμα που με σώζει. Μόνο με το σκάκι μπορώ να περάσω όμορφα”.

Ο δάσκαλος είπε: “Τότε κάτι μπορεί να γίνει”. Κάλεσε τον βοηθό του και του είπε να πάει να φωνάξει ένα μοναχό, ο οποίος διαλογιζόταν επί δώδεκα χρόνια στο μοναστήρι και να πει στο μοναχό να φέρει μαζί του και το σκάκι.

Όταν είχε έρθει ο μοναχός, είχε φέρει μαζί του και το σκάκι. Ήταν κάπως εξοικειωμένος με το σκάκι, είχε όμως να παίξει δώδεκα χρόνια. Διαλογιζόταν συνεχώς μέσα στο κελί του. Είχε ξεχάσει και τον κόσμο και το σκάκι και τα πάντα.

Όταν ο μοναχός έφερε το σκάκι, ο δάσκαλος του είπε: “Στήσε τα πιόνια μοναχέ! Θα παίξεις μ’ αυτόν τον άνθρωπο μια παρτίδα σκάκι. Θα είναι ένα επικίνδυνο παιχνίδι. Αν χάσεις, εδώ είναι το σπαθί μου και θα σου κόψω το κεφάλι, γιατί δεν θα μου άρεσε να χάσει ένας μοναχός που διαλογίζεται επί δώδεκα χρόνια από ένα συνηθισμένο άνθρωπο”.

Ο νεαρός ένιωσε άβολα κι ύστερα ο δάσκαλος γύρισε προς το μέρος του και είπε: “Λες ότι το σκάκι σε απορροφά τελείως. Απορροφήσου λοιπόν, χάσου τελείως μέσα στο σκάκι, γιατί είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Αν χάσεις εσύ, θα κόψω το δικό σου κεφάλι”.

Για μια στιγμή ο νεαρός σκέφτηκε να το βάλει στα πόδια. Αυτό επρόκειτο να είναι ένα επικίνδυνο παιχνίδι και δεν είχε έρθει εδώ γι’ αυτό. Έτσι όμως θα ατιμαζόταν. Ήταν γιος πολεμιστή και το να το βάλει στα πόδια φοβούμενος τον θάνατο δεν ήταν στο αίμα του. Έτσι, πήρε τη θέση του πίσω απ’ το σκάκι.

Το παιχνίδι άρχισε. Ο νεαρός έτρεμε σαν φύλλο μέσα στο δυνατό άνεμο. Όλο του το σώμα έτρεμε. Άρχισε να ιδρώνει. Τον έλουσε κρύος ιδρώτας από το κεφάλι μέχρι τις πατούσες του. Ήταν ζήτημα ζωής και θανάτου και η σκέψη σταμάτησε, επειδή όποτε βρίσκεσαι σε τόσο έκτακτη ανάγκη, δεν μπορείς να σκεφτείς. Η σκέψη χρειάζεται χρόνο κι όταν υπάρχει έκτακτη ανάγκη, δεν υπάρχει χρόνος. Πρέπει να κάνεις αμέσως κάτι.

Κάθε στιγμή, ο θάνατος πλησίαζε όλο και πιο κοντά. Ο μοναχός έκανε την πρώτη κίνηση και φαινόταν τόσο ήρεμος και γαλήνιος που ο νεαρός σκέφτηκε: “Ο θάνατος είναι βέβαιος!”

Όταν όμως εξαφανίστηκαν οι σκέψεις, απορροφήθηκε τελείως από τη στιγμή. Όταν εξαφανίστηκαν οι σκέψεις, ξέχασε επίσης κι ότι τον περίμενε ο θάνατος.

Ξέχασε τον θάνατο, ξέχασε τη ζωή και απορροφήθηκε τελείως από το παιχνίδι.

Σιγά – σιγά, καθώς ο νους εξαφανίστηκε εντελώς, άρχισε να παίζει όμορφα. Ποτέ του δεν είχε παίξει τόσο όμορφα. Στην αρχή κέρδιζε ο μοναχός. Μέσα σε λίγα λεπτά όμως, ο νεαρός άρχισε να κάνει όμορφες κινήσεις και ο μοναχός άρχισε να χάνει.

Μόνο η στιγμή υπήρχε – μόνο το παρόν. Το σώμα του σταμάτησε να τρέμει, ο ιδρώτας εξατμίστηκε. Ήταν σαν φτερό, ανάλαφρος. Όλο του το σώμα ένιωθε σαν να μπορούσε να πετάξει. Ο νους του δεν βρισκόταν πια εκεί. Η αντίληψή του έγινε καθαρή, απόλυτα καθαρή και μπορούσε να δει πέντε κινήσεις μπροστά. Ποτέ του δεν είχε παίξει τόσο όμορφα. Μέσα σε λίγα λεπτά, θα νικούσε τον μοναχό. Η νίκη του ήταν βέβαιη.

Τότε, ξαφνικά, όταν τα μάτια του καθάρισαν κι έγιναν σαν καθρέφτης, όταν η αντίληψή του ήταν βαθιά, κοίταξε τον μοναχό. Ήταν τόσο αθώος! Δώδεκα χρόνια διαλογισμού – είχε γίνει σαν λουλούδι. Δώδεκα χρόνια πειθαρχίας – είχε γίνει απόλυτα αγνός. Ούτε επιθυμία ούτε σκέψη ούτε στόχος ούτε σκοπός υπήρχαν για εκείνον. Ήταν τόσο αθώος – ούτε παιδί δεν είχε την αθωότητά του. Το όμορφο πρόσωπό του, η καθαρότητά του, τα μάτια του στο μπλε του ουρανού…

Ο νεαρός άρχισε να νιώθει συμπόνια για τον μοναχό. Αργά ή γρήγορα ο δάσκαλος θα του έκοβε το κεφάλι. Τη στιγμή που ένιωσε συμπόνια, άνοιξαν οι πόρτες του άγνωστου… η καρδιά του άρχισε να γεμίζει με κάτι απόλυτα άγνωστο. Ένιωσε τόση ευδαιμονία. Ποτέ του δε είχε νιώσει τέτοια ευδαιμονία, τέτοια ομορφιά, τέτοια ευλογία.

Τότε, άρχισε να κάνει σκόπιμα λάθος κινήσεις, επειδή ήρθε στο νου του η σκέψη: “Αν σκοτωθώ εγώ, δεν θα χαθεί τίποτα. Εγώ δεν έχω καμία αξία. Αν όμως σκοτωθεί αυτός ο μοναχός, θα χαθεί κάτι όμορφο…” Έτσι, άρχισε να κάνει συνειδητά λάθος κινήσεις, για να κερδίσει ο μοναχός.

Εκείνη τη στιγμή, ο δάσκαλος αναποδογύρισε το τραπέζι, έβαλε τα γέλια και είπε: “Κανένας δεν πρόκειται να χάσει. Έχετε κερδίσει και οι δύο”.

Συνέβησαν δύο βασικά πράγματα: διαλογισμός και συμπόνια.

Ο νεαρός είπε: “Εξήγησέ μου. Δεν κατάλαβα τι συνέβη. Είμαι ήδη άλλος άνθρωπος. Δεν είμαι ο ίδιος που ήμουν όταν ήρθα, πριν από λίγη ώρα. Τι θαύμα έκανες;”

Ο δάσκαλος είπε: “Επειδή ο θάνατος κρεμόταν πάνω απ’ το κεφάλι σου, δεν μπορούσες να σκεφτείς. Ο θάνατος βρισκόταν τόσο κοντά, που δεν υπήρχε κανένα κενό ανάμεσα σ’ εσένα και το θάνατο και οι σκέψεις χρειάζονται χώρο για να κινηθούν. Δεν υπήρχε καθόλου χώρος, οπότε η σκέψη σταμάτησε. Ο διαλογισμός συνέβη αυθόρμητα.

Αυτό όμως δεν είναι αρκετό, επειδή αυτού του είδους ο διαλογισμός, που συμβαίνει σε έκτακτη ανάγκη, θα χαθεί.

Όταν η έκτακτη ανάγκη φύγει, αυτός ο διαλογισμός θα χαθεί.

Όποτε συμβαίνει πραγματικά ο διαλογισμός, όποια κι αν είναι η αφορμή, ακολουθεί η συμπόνια. Η συμπόνια είναι το άνθισμα του διαλογισμού.

Αν δεν έρθει η συμπόνια, ο διαλογισμός σου είναι κάπου λάθος.

Ύστερα κοίταξα το πρόσωπό σου. Ήσουν γεμάτος ευδαιμονία και τα μάτια σου έγιναν σαν μάτια Βούδα. Κοίταζες το μοναχό και σκέφτηκες: Είναι προτιμότερο να θυσιαστώ εγώ, από το να σκοτωθεί αυτός ο μοναχός. Αυτός ο μοναχός είναι πιο πολύτιμος από μένα”.

Αυτό είναι συμπόνια – όταν ο άλλος γίνεται πιο πολύτιμος από σένα. Αυτό είναι αγάπη – όταν μπορείς να θυσιάσεις τον εαυτό σου για τον άλλον.