Τρίτη 12 Ιανουαρίου 2021

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Μήδεια (946-975)

ΜΗ. συλλήψομαι δὲ τοῦδέ σοι κἀγὼ πόνου·
πέμψω γὰρ αὐτῇ δῶρ᾽ ἃ καλλιστεύεται
τῶν νῦν ἐν ἀνθρώποισιν, οἶδ᾽ ἐγώ, πολὺ
[λεπτόν τε πέπλον καὶ πλόκον χρυσήλατον]
950 παῖδας φέροντας. ἀλλ᾽ ὅσον τάχος χρεὼν
κόσμον κομίζειν δεῦρο προσπόλων τινά.
εὐδαιμονήσει δ᾽ οὐχ ἓν ἀλλὰ μυρία,
ἀνδρός τ᾽ ἀρίστου σοῦ τυχοῦσ᾽ ὁμευνέτου
κεκτημένη τε κόσμον ὅν ποθ᾽ Ἥλιος
955 πατρὸς πατὴρ δίδωσιν ἐκγόνοισιν οἷς.
λάζυσθε φερνὰς τάσδε, παῖδες, ἐς χέρας
καὶ τῇ τυράννῳ μακαρίᾳ νύμφῃ δότε
φέροντες· οὔτοι δῶρα μεμπτὰ δέξεται.
ΙΑ. τί δ᾽, ὦ ματαία, τῶνδε σὰς κενοῖς χέρας;
960 δοκεῖς σπανίζειν δῶμα βασίλειον πέπλων,
δοκεῖς δὲ χρυσοῦ; σῷζε, μὴ δίδου τάδε.
εἴπερ γὰρ ἡμᾶς ἀξιοῖ λόγου τινὸς
γυνή, προθήσει χρημάτων, σάφ᾽ οἶδ᾽ ἐγώ.
ΜΗ. μή μοι σύ· πείθειν δῶρα καὶ θεοὺς λόγος·
965 χρυσὸς δὲ κρείσσων μυρίων λόγων βροτοῖς.
κείνης ὁ δαίμων, κεῖνα νῦν αὔξει θεός,
νέα τυραννεῖ· τῶν δ᾽ ἐμῶν παίδων φυγὰς
ψυχῆς ἂν ἀλλαξαίμεθ᾽, οὐ χρυσοῦ μόνον.
ἀλλ᾽, ὦ τέκν᾽, εἰσελθόντε πλουσίους δόμους
970 πατρὸς νέαν γυναῖκα, δεσπότιν δ᾽ ἐμήν,
ἱκετεύετ᾽, ἐξαιτεῖσθε μὴ φεύγειν χθόνα,
κόσμον διδόντες· τοῦδε γὰρ μάλιστα δεῖ,
ἐς χεῖρ᾽ ἐκείνην δῶρα δέξασθαι τάδε.
ἴθ᾽ ὡς τάχιστα· μητρὶ δ᾽ ὧν ἐρᾷ τυχεῖν
975 εὐάγγελοι γένοισθε πράξαντες καλῶς.

***
ΜΗ. Θα σε βοηθήσω και εγώ σ᾽ αυτή την προσπάθεια.
Θα στείλω τα παιδιά να της πάνε δώρα,
που σήμερα λογίζονται —ξέρω τί λέω—
τα ωραιότερα δώρα του κόσμου,
[λεπτότατο πέπλο και στεφάνι χρυσό].
950 Γρήγορα μια δούλα να φέρει εδώ τα στολίδια.
(Μία από τις υπηρέτριες εισέρχεται στο σπίτι
και επανέρχεται μετά τον στ. 955
.)
Δεν θα είναι μια φορά ευτυχισμένη εκείνη, θα είναι μυριάδες,
όταν θα έχει ομόκλινό της εσένα, τον άριστο άντρα,
και δικά της τα στολίδια που έδωσε κάποτε στα παιδιά του
955 του πατρός μου ο πατέρας, ο Ήλιος.
Πάρτε, αγόρια μου, στα χέρια σας τα δώρα τούτα του γάμου
και πηγαίνετε να τα δώσετε στην καλότυχη βασιλική νύφη.
Τα δώρα που θα λάβει θα είναι αψεγάδιαστα.
ΙΑ. Γιατί τα στερείσαι, αστόχαστη;
960 Τί φαντάστηκες; Ότι δεν έχει πέπλους το παλάτι
ή ότι δεν έχει χρυσάφι; Κράτησέ τα, μην τα χαρίζεις.
Γιατί αν εγώ αξίζω κάτι για τη γυναίκα μου,
θα με βάλει πάνω από τα πλούτη — δεν αμφιβάλλω.
ΜΗ. Μη μου το αρνηθείς. Τα δώρα πείθουνε, λέει,
και τους θεούς. Το χρυσάφι μετράει για τους ανθρώπους
965 όσο δεν μετρούν μυριάδες λόγια.
Εκείνη έχει τη μοίρα με το μέρος της,
τα έργα της τα ευλόγησαν θεοί,
είναι βασίλισσα στην ανθηρή της νιότη.
Εγώ την εξορία των αγοριών μου θα την εξαγόραζα
με τη ζωή μου, όχι μονάχα με χρυσάφι.
Ελάτε, παιδιά μου, μπείτε στα πλούσια δώματα
970 και ικετέψτε τη νέα γυναίκα του πατέρα σας, τη δέσποινά μου,
παρακαλέστε την να μην εξοριστείτε από τη χώρα,
προσφέροντάς της τα στολίδια.
Γιατί αυτό είναι το πρώτο που πρέπει,
να πάρει εκείνη τα δώρα στα χέρια της.
Πηγαίνετε! Γρήγορα, γρήγορα! Είθε να πάνε όλα καλά
975 και να κομίσετε στη μητέρα σας χαρμόσυνο μήνυμα
για εκείνα που ποθεί να πετύχει.

(Εξέρχεται ο Ιάσων και τα παιδιά συνοδευόμενα
από τον Παιδαγωγό.
)

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Πώς προφέρονταν τα αρχαία Ελληνικά

6.3 Δίφθογγοι


Δυο λόγια τώρα για τις διφθόγγους. Η δίφθογγος αυ (όπως στη λέξη αυτός) προφερόταν όπως γραφόταν, [au] (θυμηθείτε τί είπαμε πριν λίγο για την προφορά του Υ), όπως περίπου προφέρεται η δίφθογγος στο αγγλικό how 'πώς'. Η δίφθογγος ευ (όπως στη λέξη εύρημα) προφερόταν όπως γράφεται, [eu]. Αυτό που άλλαξε στις δύο αυτές διφθόγγους είναι ότι το δεύτερο φωνήεν τους (το υ) απέκτησε συμφωνική προφορά, έγινε τριβόμενο (θυμηθείτε τί λέγαμε γι' αυτό το είδος φθόγγων στο δεύτερο κεφάλαιο): [av] (όπως στο αύριο), [af] (όπως στο αυτός).

Η δίφθογγος αι προφερόταν όπως γράφεται, [ai], όπως στο αγγλικό high 'ψηλός'. Μετά τα κλασικά χρόνια (5ος-4ος αιώνας π.Χ.) έπαψε να είναι δίφθογγος και στη συνέχεια συνέπεσε με το Ε (= [e]). Αυτό το καταλαβαίνουμε από τα ορθογραφικά λάθη που εμφανίζονται: π.χ. κερός αντί καιρός. Τί σημαίνουν αυτά τα ορθογραφικά λάθη; Σημαίνουν ότι αυτός που γράφει ακούει [kerόs] και όχι [kairόs] (όπως παλιότερα) και γι' αυτό γράφει τη λέξη με ε. Τα ορθογραφικά λάθη προκύπτουν πάντοτε όταν υπάρχει αναντιστοιχία προφοράς και γραφής. Όταν, με άλλα λόγια, προφέρουμε διαφορετικά απ' ό,τι γράφουμε. Και αυτό συμβαίνει όταν η γραφή δεν παρακολουθεί τις αλλαγές που έχουν γίνει στην προφορά, δηλαδή δεν αλλάζει. Όλοι ξέρουμε τις δυσκολίες που είχαμε σαν μικροί μαθητές, και εξακολουθούμε να έχουμε, να μάθουμε την ορθογραφία. Και οι δυσκολίες αυτές οφείλονται στην αναντιστοιχία προφοράς και γραφής. Καθώς κυλάει ο χρόνος, η γραφή και η προφορά γίνονται ένα αταίριαστο ζευγάρι: οι αλλαγές που γίνονται στην προφορά δεν «περνούν» στη γραφή. Συγκρίνοντας τη σχέση προφοράς και γραφής, με βάση όσα είπαμε ως τώρα, ανάμεσα στα αρχαία ελληνικά και στα νέα ελληνικά, μπορείτε εύκολα να διαπιστώσετε πόσο πιο «κοντά» στην προφορά ήταν η αρχαία Ελληνική γραφή.

Δυο λόγια τώρα για τη δίφθογγο οι. Και αυτή η δίφθογγος προφερόταν, στην κλασική εποχή, όπως γραφόταν, [oi]. Όπως προφέρεται λ.χ. η αγγλική λέξη toy 'παιχνίδι'. Αυτό φαίνεται καθαρά από τη μορφή που παίρνουν στα λατινικά ελληνικές λέξεις με τη δίφθογγο οι, οι οποίες περνούν, ως δάνεια, στη γλώσσα αυτή. Έτσι η λέξη ποινή λ.χ. εμφανίζεται στα λατινικά ως poena. Αυτό σημαίνει ότι η ελληνική λέξη ακουγόταν με προφερόμενα και τα δύο στοιχεία ο [ο] και ι [ί] της διφθόγγου. Αργότερα, μετά την κλασική εποχή, φαίνεται ότι η δίφθογγος οι συνέπεσε με τον φθόγγο που αποδίδει το γράμμα ύψιλον (= [ü], όπως στο γαλλικό lune 'φεγγάρι'). Αυτό φαίνεται πάλι από τα ορθογραφικά λάθη που βρίσκουμε στις επιγραφές, π.χ. πῡος αντί ποῖος 'ποιος'. Αυτό το λάθος σημαίνει ότι το υ και το οι προφέρονταν πια με τον ίδιο τρόπο. Η επόμενη εξέλιξη του οι (= [ü] πια) μέσα στον χρόνο ήταν να συμπέσει με το [ί], και έτσι θα γεννηθεί η νεοελληνική προφορά: π.χ. ποιμένας = [piménas].

Είδαμε ως τώρα πώς προφέρονταν τα αρχαία ελληνικά, φωνήεντα και δίφθογγοι, στην Αθήνα του 5ου και του 4ου αιώνα π.Χ. Οι περισσότερες αλλαγές που οδήγησαν στη νεότερη προφορά (η σύμπτωση του ε και του αι, η σύμπτωση των ι, η, ει, η μετατροπή του δεύτερου στοιχείου των διφθόγγων αυ, ευ σε σύμφωνα) έγιναν στους πρώτους αιώνες μ.Χ. (Η σύμπτωση των υ, οι με το ι έγινε μερικούς αιώνες αργότερα. Στους πρώτους αιώνες μ.Χ. χάνεται και η διάκριση μακρών και βραχέων φωνηέντων. Ήδη γύρω στο 200 μ.Χ. είναι συχνή η εμφάνιση του ο (του βραχέος [ο]), εκεί που θα περίμενε κανείς το ω (το μακρό [ο]) και αντίστροφα.

Την ίδια περίπου εποχή αλλάζει και ο χαρακτήρας του τονισμού. Όπως έχουμε ήδη πει, ο τονισμός της αρχαίας ελληνικής ήταν μελωδικός, δηλαδή βασιζόταν στο ύψος της φωνής και όχι στην έντασή της, που συνδέεται με την αύξηση της μυϊκής προσπάθειας κατά την εκφώνηση. Ο τονισμός που βασίζεται στην ένταση ονομάζεται δυναμικός και τέτοιος είναι ο τονισμός της νέας ελληνικής - αλλά όχι της αρχαίας. Δεν αποκλείεται η κατάργηση της διάκρισης μακρών και βραχέων φωνηέντων (μια διάκριση που βασίζεται στη διάρκεια της άρθρωσης) να οφείλεται στην επικράτηση του δυναμικού τόνου, για τον οποίο η διάρκεια της άρθρωσης (στην οποία βασίζεται η διάκριση μακρών και βραχέων φωνηέντων) δεν έπαιζε ρόλο.

Το φαινόμενο του Απατεώνα: Πεπεισμένοι ότι εξαπατούν

Το φαινόμενο του απατεώνα συναντάται σε άτομα με πολλά επιτεύγματα και φιλοδοξίες. Δεν αποτελεί διαγνωστική ή κλινική οντότητα, καθώς δεν θεωρείται διαταραχή. Ωστόσο, τα άτομα που έχουν αυτή τη τάση, συχνά αντιμετωπίζουν υψηλό άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυτό-αμφισβήτηση και ντροπή.

Τι είναι το φαινόμενο του Απατεώνα;

Το φαινόμενο του απατεώνα, είναι αποκύημα της παρατήρησης αρκετών θεραπευομένων από δύο κλινικούς ψυχολόγους, των Pauline R. Clance και Suzanne A. Imes. Πρωτοαναφέρθηκε σαν φαινόμενο το 1978. Βασίστηκε στη παρατήρηση πολλών επιτυχημένων γυναικών, οι οποίες πίστευαν ότι δεν έχουν ικανότητες και είναι υπερεκτιμημένες από τους άλλους.

Το φαινόμενο του απατεώνα, έγκειται στη δυσκολία που αντιμετωπίζει το άτομο να εσωτερικεύσει τα επιτεύγματα του, τις ικανότητες του και το μεγάλο φόβο του ότι μπορεί να θεωρηθεί από τους άλλους «απατεώνας». Πολλές φορές οι επιτυχίες και τα σημαντικά επιτεύγματα ενός ατόμου, που βιώνει το φαινόμενο του απατεώνα, εξηγούνται από το ίδιο το άτομο ως αποτελέσματα τύχης, εύνοιας και εξαπάτησης των άλλων.

Άτομα που βιώνουν αυτό το φαινόμενο, πιστεύουν έντονα πως δεν είναι ικανά και χαρισματικά. Αποδίδουν ό,τι έχουν καταφέρει σε εξωγενείς παράγοντες και είναι πεπεισμένα ότι με κάποιο τρόπο έχουν εξαπατήσει τους άλλους, οι οποίοι θεωρούν τα εν λόγω άτομα απολύτως ικανά και επιτυχημένα.

Είναι αξιοσημείωτο ότι το φαινόμενο του απατεώνα δεν ανήκει στις διαταραχές ψυχοπαθολογίας, αλλά ούτε και έχει αποδειχτεί ότι συνιστά ξεχωριστό χαρακτηριστικό προσωπικότητας. Γι’ αυτό το λόγο ορίζεται και αναφέρεται σαν εμπειρία και φαινόμενο που μπορεί να βιώσει κάποιος.

Υποστηρίζεται ότι δύο στους πέντε επιτυχημένους ανθρώπους είναι πεπεισμένοι ότι «εξαπατούν» τους άλλους, καθώς και ότι το εβδομήντα τοις εκατό (70%) των ανθρώπων κάποια στιγμή της ζωής τους, σε κάποια κατάσταση, θα νιώσουν «απατεώνες». Ενώ στην αρχή το φαινόμενο αυτό είχε παρατηρηθεί στις γυναίκες, μεταγενέστερες έρευνες απέδειξαν ότι επηρεάζει εξ’ ίσου και τους άνδρες.

Σημεία και συμπτώματα:

Κύρια σημεία και συμπτώματα που καταμαρτυρούν ότι κάποιος βιώνει το φαινόμενο του απατεώνα περιλαμβάνουν:

Τελειοθηρία
Φόβος αποτυχίας
Υπονόμευση κάθε προσωπικού επιτεύγματος
Μη αποδοχή επαίνων/ αναγνώρισης ως ανάξια λόγου
Υπερπροσπάθεια

Οι συνήθεις σκέψεις που συνοδεύουν τα παραπάνω περιλαμβάνουν: «Ό,τι κατάφερα ήταν καθαρά θέμα τύχης αλλιώς δεν θα είχε γίνει τίποτα», «Νιώθω ότι είμαι ψεύτικος/η, δεν πιστεύω ότι κάνω κάτι σωστά», «Απαγορεύεται να αποτύχω σε ό,τι κάνω».

Πολλές φορές η αίσθηση της «εξαπάτησης» διογκώνεται μέσα από την έλλειψη αυτοπεποίθησης καθώς το άτομο πιστεύει ότι εάν δείξει στους άλλους ότι θεωρεί τον εαυτό του ικανό και επιτυχημένο, θα είναι λιγότερο συμπαθής.

Έτσι, κρατά χαμηλά την αυτοπεποίθηση του πείθοντας τον εαυτό του ότι είναι λιγότερο ικανός και δεν του αξίζει η επιτυχία. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο νιώθει ότι «εξαπατά» τους άλλους καθώς έχει πείσει τον εαυτό του ότι είναι μη ικανός και επιτυχημένος, τη στιγμή που οι άλλοι αναγνωρίζουν την αξία του και επιδοκιμάζουν κάθε του επιτυχία.

Αντιμετώπιση και διαχείριση:

Όπως αναφέρθηκε, το φαινόμενο του απατεώνα δεν θεωρείται διαταραχή ή χαρακτηριστικό προσωπικότητας και γι’ αυτό το λόγο δεν υπάρχει κάποια τεκμηριωμένη θεραπευτική προσέγγιση. Πολλές φορές τα άτομα που βιώνουν το φαινόμενο αυτό, υποφέρουν από έντονο άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοπεποίθηση, αϋπνίες και αυτό-αμφισβήτηση.

Ωστόσο υπάρχουν κάποιες προσεγγίσεις που φαίνεται να βοηθούν στην αντιμετώπιση. Η ανοιχτή και άμεση συζήτηση με άλλα άτομα ή κάποιο σύμβουλο για την εμπειρία αυτή φαίνεται να ανακουφίζει το άτομο, καθώς μπορεί να διαπιστώσει ότι και άλλα άτομα μοιράζονται την ίδια εμπειρία.

Τέλος, η θεραπευτική γραφή μέσω της οποίας το άτομο συγκροτεί και καταγράφει όλα τα αντικειμενικά επιτεύγματα του, βοηθά σαν αδιαμφισβήτητος οδηγός στη σταδιακή κατάρριψη της αυτό-αμφισβήτησης και τον επαναπροσδιορισμό της αντίληψης του εαυτού μέσα από πραγματικά δεδομένα.

Ο έρωτας επιτρέπει να ζούμε στο πρόσωπο του άλλου τον δικό μας εσωτερικό κόσμο

Ο έρωτας επιτρέπει να ζούμε στο πρόσωπο του άλλου τον δικό μας εσωτερικό κόσμο.

Εξομολογούμενοι τον έρωτά μας, αποδεχόμαστε όχι μόνον αυτόν που αγαπούμε, μαζί με το ενδεχόμενο της απόρριψης, αλλά και τον εσωτερικό μας κόσμο και τον κίνδυνο να συναντήσουμε τον εαυτό μας στη σχέση.

Πρέπει, κατά κάποιο τρόπο, να είμαστε σε θέση να ρισκάρουμε την άρνηση του εσωτερικού μας κόσμου.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η γοητεία ενός ατόμου βρίσκεται στην ικανότητά του να δημιουργεί ένα φανταστικό σχήμα μέσα στο οποίο να μπορεί να βυθίζεται ολοσχερώς εκείνος τον οποίο αγαπάει.

Η δυνατότητα να φανερώσουμε τα βαθύτερα αισθήματά μας είναι μια ένδειξη ωριμότητας και θάρρους, σημαίνει ότι είμαστε σε θέση να διακινδυνεύσουμε τη θέση μας.

Αξίζει τον κόπο να επιδείξουμε μια τέτοια γενναιότητα, γιατί ακόμη κι αν ο έρωτάς μας δεν βρει την ανταπόκριση που επιθυμούμε, όλη αυτή η διαδικασία θα φέρει στην επιφάνεια άγνωστες ως εκείνη τη στιγμή πλευρές του εαυτού μας.

Αν τα πράγματα πάνε καλά και βρούμε την ανταπόκριση σ’ αυτά που θα δώσουμε, επέρχεται μια μορφή αρμονίας που καλύπτει τις παραφωνίες της προσωπικότητάς μας.

Αν πάλι όχι, η ανταμοιβή μας είναι η γνώση της δικής μας ψυχολογικής διάστασης που παραμένει μέσα μας σαν σημείο αναφοράς.

Κάθε στιγμή της ζωής μας είμαστε αυτό που είμαστε χάρη σ’ αυτό που υπήρξαμε.

Λέων Τολστόι: Μία εξομολόγηση

Πολλές φορές είπα στον εαυτό μου: «Μα ίσως κάτι μου διαφεύγει, ίσως κάτι δεν μπόρεσα να καταλάβω. Δεν είναι δυνατόν αυτή η κατάσταση της απόγνωσης να είναι κοινή σε όλους τους ανθρώπους».

Κι έψαξα να βρω μια απάντηση στα ερωτήματα μου σ' όλους τους κλάδους της γνώσης που κατέκτησε ο άνθρωπος.

Ερεύνησα για πολύ καιρό και με πολύ κόπο.

Δεν το έκανα με μισή καρδιά ή από επιπόλαιη περιέργεια, αλλά βασανιστικά, επίμονα, μέρα και νύχτα, σαν τον ετοιμοθάνατο που γυρεύει τη σωτηρία, αλλά δε βρήκα τίποτα.

Έψαξα σ' όλους τους κλάδους της γνώσης και όχι μόνο δε βρήκα τίποτα αλλά πείστηκα πως όλοι όσοι είχαν ερευνήσει, όπως κι εγώ, τις περιοχές της γνώσης, δεν είχαν ούτε εκείνοι βρει τίποτα.

Κι όχι μόνο δεν είχαν βρει τίποτα, αλλά είχαν παραδεχτεί ξεκάθαρα το ίδιο πράγμα που με είχε οδηγήσει στην απόγνωση: ότι η ζωή δεν έχει κανένα νόημα, κι ότι αυτή είναι, χωρίς αμφιβολία, η μόνη αδιαφιλονίκητη γνώση που διαθέτει ο άνθρωπος.

Λέων Τολστόι, Μία εξομολόγηση

Η δύναμη των εσωτερικών κινήτρων: Οι πιο ισχυρές συνήθειες είναι αυτές που πηγάζουν από μέσα μας

Ολόκληρες δεκαετίες μυστικότητας και μοναξιάς, ο Henry Darger (συγγραφέας) εργαζόταν εμμονικά πάνω στην τέχνη του. Δοκίμαζε ακούραστα διάφορα μέσα, αλλά το αριστούργημά του ήταν ένα εικονογραφημένο έπος, το οποίο ήταν πάνω από 15.000 σελίδες.

Αλλά παρά το γεγονός ότι αφιέρωσε τη ζωή του ολόκληρη στην τέχνη του, δεν την έδωσε ποτέ σε άλλο άνθρωπο να τη διαβάσει μέχρι το θάνατό του. Μόνο όταν έφυγε από τη ζωή, στην ηλικία των 79 ετών, ανακαλύφθηκε το έργο του.

Επίσης, δεν είχε φίλους ή συγγενείς. Επομένως, όλα τα υπάρχοντά του, συμπεριλαμβανομένου του συνόλου των έργων του, έπεσαν στα χέρια του σπιτονοικοκύρη του, Nathan Lerner. Λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή, του ζήτησε να πετάξει τα πάντα στα σκουπίδια. Όμως, ο Lerner ήταν φωτογράφος και κατάλαβε αμέσως την καλλιτεχνική του αξία.

Ο Lerner μοιράστηκε τα έργα αυτά με τον υπόλοιπο καλλιτεχνικό κόσμο, που γοητεύτηκε από την ποιότητα. Σήμερα, ένα από τα αυθεντικά κομμάτια των έργων του πωλείται για περισσότερο από 750.000 δολάρια. Παρά την έλλειψη επίσημης εκπαίδευσης, η καλλιτεχνική ικανότητα του Darger είναι μνημειώδης. Αλλά δεν είναι αυτή που τράβηξε τόσο τα μάτια του κόσμου πάνω του.

Πέρα από όλα τα άλλα, η λατρεία προς εκείνον έχει να κάνει με τα ιδιαίτερα κίνητρα που καθοδηγούσαν την τέχνη του. Πώς θα μπορούσε κάποιος να αφιερώσει τόσα πολλά στην τέχνη του και να μη θέλει ποτέ να τη δει κανείς, πόσο μάλλον να την αγοράσει; Ο Darger και η ιστορία του ανοίγουν ένα ενδιαφέρον παράθυρο στην επιστήμη του κινήτρου.

Η ψυχολογία των εσωτερικών και των εξωτερικών κινήτρων

Τα κίνητρα είναι περίπλοκα. Ας πούμε ότι πήγαμε για τρέξιμο σήμερα το πρωί. Γιατί πήγαμε; Επειδή νιώσαμε ωραία; Επειδή θέλουμε να είμαστε υγιείς; Επειδή απλώς θέλαμε να τρέξουμε σήμερα το πρωί; Για κάθε δοσμένη συμπεριφορά, τα κίνητρά μας γι’ αυτή ανήκουν σε δύο γενικές κατηγορίες: εσωτερικά και εξωτερικά.

Τα εσωτερικά κίνητρα είναι η παρόρμηση που έρχεται αυθεντικά από μέσα, χωρίς κάποια εξωτερική ανταμοιβή. Το κάνετε επειδή είναι βαθιά απολαυστικά για εσάς, και όχι λόγω κάποιας αναμενόμενης ανταμοιβής, προθεσμίας ή εξωτερικής πίεσης. Όπως και με την τέχνη του Darger. Δεν προσπαθούσε να πετύχει κάτι με αυτή. Αντιθέτως, η τέχνη ήταν η ανάγκη δημιουργίας.

Όσοι τρέχουν λόγω εσωτερικών κινήτρων, το κάνουν για την ίδια την πράξη του τρεξίματος. Το νιώθουν σαν ένα σημαντικό μέρος της ταυτότητάς τους και το απολαμβάνουν – ασχέτως του τι άλλο επακολουθεί, όπως υγεία.

Τα εσωτερικά κίνητρα είναι εκπληκτικά. Στην τέχνη, στην άθληση ή και σε άλλα πεδία, η ίδια η πράξη, η συμπεριφορά σας είναι αυτή που θα σας διασφαλίσει ότι θα συνεχίσετε να το κάνετε. Αλλά φυσικά, αυτό δεν συμβαίνει πάντα με όλα όσα κάνουμε.

Μπορεί να μην αγαπάμε την εργασία μας, αλλά πηγαίνουμε σε αυτή κάθε μέρα. Μπορεί να μην απολαμβάνουμε ιδιαίτερα το τρέξιμο, αλλά βάζουμε κάθε πρωί τα αθλητικά μας και βγαίνουμε. Όλα αυτά γίνονται μέσω των εξωτερικών κινήτρων.

Όταν κινητοποιούμαστε εξωτερικά, ακολουθούμε μια συμπεριφορά για να κερδίσουμε μια εξωτερική ανταμοιβή. Αν δεν αγαπάτε την εργασία σας, αγαπάτε το μισθό σας και τι θα σας προσφέρει μετά αυτός. Αν προπονείστε για έναν μαραθώνιο, προσπαθείτε να βελτιώσετε την ταχύτητα και την αντοχή σας. Θα μπορούσατε επίσης να τρέχετε για να ξεπεράσετε το ρεκόρ και την φυσική κατάσταση των φίλων σας ή μιας εφαρμογής. Όλα αυτά είναι εξωτερικά κίνητρα. Αποδεικνύεται ότι, εκτός από τη δραστηριότητα, το κίνητρο μπορεί επίσης να είναι ένα προϊόν.

Το φαινόμενο της υπερβολικής αιτιολόγησης

Οι εξωτερικές ανταμοιβές είναι φευγαλέες. Είναι υπέροχες βραχυπρόθεσμα, αλλά οι επιδράσεις τους τείνουν να εξασθενούν μακροχρόνια. Αλλά τα μειονεκτήματα των εξωτερικών ανταμοιβών δεν τελειώνουν εδώ: μπορούν επίσης να έχουν αρνητική επίδραση στην εσωτερική μας παρόρμηση.

Αυτό μπορούμε να το δούμε, για παράδειγμα, στην τέχνη των παιδιών. Τα περισσότερα παιδιά λατρεύουν να ζωγραφίζουν. Κάποια ασχολούνται με αυτό επί ώρες χωρίς διακοπή. Όπως ο Darger, το κίνητρό τους είναι εντελώς εσωτερικό, το κάνουν απλώς επειδή το απολαμβάνουν. Πώς μπορούμε να κάνουμε ένα παιδί να σταματήσει να ζωγραφίζει; Του λέμε ότι θα τους δίνουμε 5 ευρώ για κάθε ζωγραφιά που κάνουν.

Ακριβώς. Ο αποτελεσματικότερος τρόπος να σταματήσουμε αυτή τη συμπεριφορά είναι να τους δώσουμε μια εξωτερική ανταμοιβή. Υπάρχει μια μικρή χαρά την πρώτη φορά που παίρνουν το χαρτονόμισμα, αλλά από εκεί και μετά τα πράγματα χειροτερεύουν. Καθώς τα ευρώ αρχίζουν να συσσωρεύονται, η επιθυμία τους σταθερά μειώνεται. Και μετά από λίγο, το παιδί αρχίζει να χάνει το ενδιαφέρον του.

Αυτό είναι γνωστό ως το φαινόμενο της υπερβολικής αιτιολόγησης: Αν ένα παιδί έχει ήδη εσωτερικό κίνητρο να κάνει κάτι, και εμείς του δώσουμε μια εξωτερική ανταμοιβή γι’ αυτό, η συμπεριφορά μειώνεται. Έρευνες έχουν βρει ότι αυτό δεν συμβαίνει μόνο με τη ζωγραφική στα παιδιά, αλλά επίσης με τη μουσική, το χορό και τα αθλήματα.

Το ίδιο ισχύει συχνά και για τους ενήλικες: Ας σκεφτούμε την κλασική ιστορία του Jerry Maguire. Ένας νέος αθλητής που παίζει και διαγωνίζεται για την αγάπη του παιχνιδιού (εσωτερικό κίνητρο). Όταν γίνεται επαγγελματίας και αρχίζει να πληρώνεται γι’ αυτό (εξωτερικό κίνητρο), η επιθυμία μειώνεται.

Αντιθέτως, το εσωτερικό κίνητρο είναι σαν μια ατέλειωτη πηγή. Καθοδηγεί συνεχώς τη συμπεριφορά από μέσα μας. Μακροπρόθεσμα, αυτή η συμπεριφορά γίνεται μέρος της ταυτότητάς μας.

Το χειρότερο όλων είναι να συνηθίζεις

Edson Campos   Tutt Art
Το χειρότερο όλων είναι να συνηθίζεις… Να συνηθίζεις τον πόνο, να βλέπεις τη βαρβαρότητα και να μην σου κάνει εντύπωση καμιά. Να αισθάνεσαι μα να μη νιώθεις το παγωμένο, γυάλινο βλέμμα του ανθρώπου που κάθεται σ’ ένα παγκάκι περιμένοντας το τίποτα.

Το χειρότερο όλων είναι να ζεις μια ζωή σα να ‘βλεπες ταινία. Που οι πρωταγωνιστές είναι οι άλλοι κι εσύ είσαι απλά ο θεατής. Να πιστεύεις πως δεν υπάρχει τίποτα που να μπορείς να κάνεις γιατί σου είναι αδύνατον να μπεις μέσα στο πανί ή ν’ ανέβεις στη σκηνή. Να συνηθίζεις την εικόνα ανθρώπων που κρυώνουν, ανθρώπων που συνωστίζονται για μια θέση στο συσσίτιο της γειτονιάς σου. Να φοβάσαι μην τυχόν και χάσεις το σπίτι σου μα να μην περνάει απ’ το μυαλό σου πως κι όλοι αυτοί που χαλάνε την αισθητική της εξουσίας σε πάρκα και πλατείες είχαν κάποτε ένα σπίτι… Να γνωρίζεις πως τόσοι και τόσοι φίλοι σου κρύβονται γεμάτοι με ντροπή γιατί τους έβγαλαν στην ανεργία και να μη σε πιάνει το στομάχι.

Και να περιμένεις. Δίχως να ξέρεις τι να περιμένεις. Υπομονετικά, χωρίς φωνές και γκρίνια… Να περιμένεις να αλλάξει ο κόσμος γύρω σου. Μα να μην κάνεις τίποτα για αυτό… Να περιμένεις τη στιγμή που θα ‘ρθει κι η σειρά σου και να μην κάνεις τίποτα για να το σταματήσεις. Να βλέπεις το παιδί σου να ετοιμάζεται να παλέψει έναν αγώνα δίχως όπλα και να μην το παίρνεις αγκαλιά για να το σώσεις.

Απλά να περιμένεις…

Κάρλος Καστανέντα: Μάγοι, πολεμιστές και άνθρωποι της γνώσης

«Όταν ένας Πολεμιστής αντιμετωπίζει το απύθμενο, είτε αστειεύεται μαζί του, είτε το παίρνει στα σοβαρά και καταστρέφεται από αυτό». -Δον Χουάν

Ο αντικειμενικός στόχος της μυστικής αυτής παράδοσης σύμφωνα με τον Καστανέντα λοιπόν είναι η απόδραση από το ζωντανό κόσμο. Να φύγεις δηλαδή με ό,τι είσαι, αλλά με τίποτα παραπάνω από αυτό που είσαι:

Αυτό σημαίνει, να μην πάρεις τίποτα και να μην αφήσεις τίποτα. 0 Δον Χουάν έφυγε τελείως από αυτόν τον κόσμο. Ο Δον Χουάν δεν πέθανε, γιατί οι Τολτέκοι δεν πεθαίνουν. Όταν οι μάγοι μαθαίνουν να ονειρεύονται, συνδέουν τέλεια τα δυο πεδία της προσοχής τους -αυτό του Τονάλ κι αυτό του Ναγκουάλ— και παύουν να είναι συγκεκριμένα, άκαμπτα όντα.

Δεν είναι στ’ αλήθεια «εδώ». Η ιδέα ότι ο άνθρωπος είναι ελεύθερος, είναι μια γελοία παραίσθηση. Είμαστε δεσμευμένοι από τον κόσμο. Πρέπει να υπάρχει κάτι παραπάνω από ένα απλό πέρασμά μας από τη Γη, κάτι παραπάνω από το φαΐ, τα πάρτι, τη δουλειά και την αναπαραγωγή. Η τέχνη των μάγων σαν τον Δον Χουάν συνίσταται στο να σε ωθήσει σε μια ύστατη εξερεύνηση και να καταστρέψει ολοκληρωτικά την προκατάληψη της αντίληψης…

Ο αντικειμενικός σκοπός του Πολεμιστή είναι να περάσει συνειδητά το ενεργειακό του σώμα στην «άλλη όχθη», στο «επέκεινα» μέσα από την «Αριστερή Πλευρά του Σύμπαντος»:

Πρέπει να προσπαθήσεις να έρθεις όσο πιο κοντά γίνεται στον Αετό και να αγωνιστείς να δραπετεύσεις προς τα αριστερά του, χωρίς να σε καταβροχθίσει. Ο αντικειμενικός μας σκοπός είναι να περάσουμε στις μύτες των ποδιών μας από την αριστερή πλευρά του Αετού

Και φτάνουμε έτσι στην καρδιά της μυστικής παράδοσης της γραμμής των Τολτέκων μάγων. Τι είναι ο Αετός; Μια λέξη, ένα σύμβολο, μια μυστικιστική μορφή ή ένα παραισθησιογόνο όραμα των ναρκωτικών ουσιών που χρησιμοποιούν οι σαμάνοι μάγοι;

Ο ίδιος ο Καστανέντα υποστήριζε πως υπάρχει κάτι που έχει καταλάβει το γνωστό σύμπαν, κάτι που βρίσκεται εκεί έξω και καταβροχθίζει τις συνειδήσεις που φεύγουν από τη ζωή. Κάθε άνθρωπος που «πεθαίνει» ή -για να το πούμε αλλιώς- που φεύγει από τον κόσμο αυτόν, είναι μια συνείδηση που ταξιδεύει ελεύθερη από τα δεσμά της στο σύμπαν. Κι η ελευθερία δεν αποτελεί πάντοτε πλεονέκτημα.

Η απελευθερωμένη αυτή συνείδηση, είναι καταδικασμένη να συναντήσει κάποτε τη μεγάλη σκοτεινιά και να χαθεί. Οι οραματιστές βλέπουν αυτήν την τεράστια οντότητα σαν ένα απέραντο σκοτάδι, που επεκτείνεται στο άπειρο και τη διατρέχει μια λαμπερή αστραπή. Έχει μαύρα φτερά και πλάτη και το στήθος του είναι λαμπερό.

Την αδιανόητη αυτήν οντότητα λοιπόν οι μάγοι Τολτέκοι την ονομάζουν Αετό και παρουσιάζεται μέσα από τη διδασκαλία του Δον Χουάν, που ονομαζόταν Το Δώρο του Αετού. Η κεντρική ιδέα; Δεν είμαστε παρά τα «μεζεδάκια» του Αετού, τα απορρίμματά του είναι αυτά που συνθέτουν και αναδιαρθρώνουν το σύμπαν ξανά και ξανά, κι η δύναμή του είναι τόσο ισχυρή, που προσελκύει τη συνείδησή μας όπως ο μαγνήτης προσελκύει τα ρινίσματα του σιδήρου.

Η αλήθεια είναι πως απ’ όσα γνωρίζουμε, δεν υπάρχει απολύτως κανενός είδους θρησκεία ή λατρεία του Αετού: πρόκειται για ένα απλό γεγονός και μια πραγματικότητα, μια απερίγραπτη κι αδιανόητη Δύναμη που οι μάγοι περιέγραψαν σαν αρπακτικό, η τροφή του οποίου είναι η ανθρώπινη συνείδηση.

Η εικόνα αυτή δεν είναι άγνωστη στην παράδοση των αυτοχθόνων Μεξικανών: όταν οι Αζτέκοι και οι προκάτοχοι της Γνώσης τους θυσίαζαν ανθρώπους στον Χουιτζιλοπότσιτλις -στον πολεμιστή πολεμικό θεό- πίστευαν πως οι καρδιές και το αίμα των θυμάτων τους «έτρεφαν τον Ήλιο».

Το παράξενο είναι πως, αν και η μετάφραση του ονόματος του θεού αυτού ήταν «Κολίμπρι-Δεξιά», υπήρχε στο συμβολισμό του η μορφή ενός Αετού, πράγμα που μας κάνει να πιστεύουμε πως εκείνο που πραγματικά τρεφόταν μέσα από τις ανθρωποθυσίες, δεν ήταν τελικά ο Ήλιος αλλά… ο Αετός, ακριβώς αυτό που υποστήριζε μεταφορικά (;) ο Δον Χουάν.

Οι έννοιες του Μάγου, του Πολεμιστή και του Ανθρώπου της Γνώσης είναι στην πραγματικότητα μια και μοναδική, αλληλένδετη και άρρηκτη και -σύμφωνα με έναν ορισμό- πρόκειται για τον άνθρωπο ο οποίος γνωρίζει και μπορεί να «βλέπει».

Θα συμπλήρωνα επίσης, είπε χαμογελώντας η μορφή με το βιβλίο στο χέρι, πως είναι ο άνθρωπος εκείνος που δεν σταματάει ποτέ του την προσπάθεια να γίνει ολοένα και καλύτερος σ’ αυτό που κάνει κι ονειρεύεται.

Σύμφωνα με τον Δον Χουάν, ο άνθρωπος της Γνώσης είναι εκείνος που υπομένει με πίστη τις κακουχίες που ακολουθούν τη διαδικασία της μάθησης. Για να το πετύχει κανείς αυτό και να μπορέσει να ξεσκεπάσει τα μυστικά της Γνώσης και της Δύναμης, θα πρέπει να αντιμετωπίσει και να κατατροπώσει τους τέσσερις φυσικούς εχθρούς.

Ο πρώτος εχθρός είναι ο Φόβος. Ένας φοβερός εχθρός που πολύ δύσκολα μπορεί να καταπολεμηθεί. Ο Φόβος παραφυλάει και σε περιμένει σε κάθε στροφή του δρόμου κι αν τρομοκρατηθείς και τρέξεις μακριά του, τότε σ’ έχει κερδίσει. Από τη στιγμή όμως που ένας άνθρωπος τον ξεπεράσει μια φορά, τότε ο άνθρωπος αυτός είναι ελεύθερος για την υπόλοιπη ζωή του γιατί θα έχει αντικαταστήσει το Φόβο με τη Διαύγεια. Κι αυτό ακριβώς -η Διαύγεια- αποτελεί το δεύτερο εχθρό του ανθρώπου.

Η πνευματική Διαύγεια που έχει την ικανότητα να διώχνει το Φόβο από την ψυχή του ανθρώπου, μπορεί ακόμα και να τον τυφλώσει. Όταν ο άνθρωπος ενδίδει στη δύναμη της πνευματικής Διαύγειας, υποκύπτει στην πραγματικότητα στο δεύτερο αυτόν εχθρό.

Ο καινούριος κίνδυνος που τώρα γεννιέται μέσα του, είναι να αρνηθεί τη δράση και να παραμείνει αδρανής, όταν έρθει η ώρα της δράσης. Γιατί πάντα έρχεται μια στιγμή που θα πρέπει να δρούμε με ταχύτητα και πίστη. Όταν συνειδητοποιήσει πως ακόμα και η Διαύγεια δεν είναι παρά ένα εμπόδιο μπροστά στα μάτια του, τότε έχει ξεπεράσει και το δεύτερο αυτόν εχθρό.

Στο σημείο αυτό τίποτα δεν μπορεί να πληγώσει τον άνθρωπο της Γνώσης. Θα έχει αποκτήσει Δύναμη, κι αυτή ακριβώς είναι ο τρίτος εχθρός. Ο άνθρωπος της Γνώσης είναι σε θέση να αναγνωρίζει τη Δύναμη που τον πλησιάζει και ξαφνικά, δίχως καν να καταλάβει με ποιο τρόπο, θα έχει χάσει τη μάχη. Ο εχθρός του θα τον μετατρέψει σ’ ένα σκληρό, γεμάτο παραξενιές άνθρωπο. Μα κι αυτός ο εχθρός θα κατατροπωθεί, όταν ο άνθρωπος συνειδητοποιήσει πως η Δύναμη που φαινομενικά απέκτησε, δεν είναι στην πραγματικότητα δική του.

Έτσι ο άνθρωπος της Γνώσης θα φτάσει κάποτε σ’ ένα σημείο, από όπου θα γνωρίζει πότε και με ποιο τρόπο θα πρέπει να χρησιμοποιεί τη Δύναμή του. Με τον τρόπο αυτόν θα καταφέρει να νικήσει και τον τρίτο εχθρό του.

Και όπως θα πλησιάζει στο τέλος του ταξιδιού της Γνώσης, ο άνθρωπος θα βρεθεί απροειδοποίητα απέναντι στον τέταρτο εχθρό του: τα Γηρατειά. Πρόκειται για το χειρότερο και πιο σκληρό από τους εχθρούς του ανθρώπου, ο οποίος ποτέ δεν μπορεί να νικηθεί ολοκληρωτικά. Ο μόνος τρόπος δράσης είναι να πολεμήσεις και να τον διώξεις μακριά σου. Ο αντικειμενικός σκοπός του εχθρού αυτού, είναι να διεκδικήσει και να ηγεμονεύσει όλη την ανθρώπινη Διαύγεια, Δύναμη και Γνώση.

Αν όμως ο άνθρωπος αποβάλλει την κούρασή του κι ακολουθήσει τη μοίρα του, τότε θα μπορεί πλέον να ονομάζεται πραγματικός άνθρωπος της Γνώσης. Και θα του είναι αρκετό να καταφέρει να πολεμήσει τον αόρατο αυτόν εχθρό για μια μόνο στιγμή. Κι εκείνη ακριβώς η στιγμή θα είναι η μεγάλη του νίκη!

TENSEGRITY: Η ΤΕΧΝΙΚΗ TΩN ΜΑΓΙΚΩΝ ΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ

To Tensegrity είναι η σύγχρονη εκδοχή μιας ακολουθίας κινήσεων, που χρησιμοποιούσαν οι Σαμάνοι που ζούσαν στο Μεξικό κατά την αρχαιότητα και ονόμαζαν «μαγικά περάσματα», εξαιτίας της αποτελεσματικότητάς τους στη διεύρυνση της συνείδησης και της Γνώσης και προωθούσαν το φυσικό και πνευματικό ηρωισμό. Οι Σαμάνοι ονόμαζαν τις κινήσεις αυτές Μαγικά Περάσματα, εξαιτίας των ασυνήθιστων αποτελεσμάτων που είχαν στο σώμα και στο μυαλό.

Σύμφωνα με την Κάρολ Τιγκς, τα Μαγικά Περάσματα διδάσκονταν στους Σαμάνους και περνούσαν από γενιά σε γενιά με απόλυτη μυστικότητα και μέσα από πολύπλοκες τελετουργίες, κατά τη διάρκεια χιλιάδων χρόνων. Ο Δον Χουάν Μάτους που δίδαξε τα Μαγικά Περάσματα στον Καστανέντα, στην Τάισα Αμπελάρ, στη Φλορίντα Ντόνερ-Γκράου και στην Κάρολ Τιγκς, υποστήριζε πως ανήκε στη γραμμή αυτήν, μια γραμμή που αποτελούνταν από 27 γενιές.

Η λέξη Tensegrity προήλθε από τους μαθητές του Δον Χουάν, οι οποίοι προσπάθησαν να μεταμορφώσουν τα μαγικά αυτά περάσματα από αυστηρά προσωπικές κινήσεις σε γενικές κινήσεις, που μπορούν να είναι προσιτές σε όλους τους ανθρώπους. Γράψει ο Καστανέντα:

Το σετ με τα 12 βασικά Μαγικά Περάσματα μπορεί να εξασκηθεί κατά βούληση, γιατί ουσιαστικά είναι ένας χορός. Πρόκειται για το Χορό του Τζον Τούμα (John Tumafc Dance), προς το Θάνατο του. 0 Τζον Τούμα ήταν ένας άψογος Πολεμιστής που χόρεψε μπροστά στο Θάνατο του, και όπως γίνεται με κάθε Πολεμιστή που κάνει αυτόν το Χορό, ο Θάνατος στάθηκε ακίνητος και δεν επιτέθηκε αμέσως, για να θαυμάσει το Χορό του Πολεμιστή.

Κατά τη διάρκεια αυτής της αναμονής και του θαυμασμού του Θανάτου, ο Πολεμιστής συλλέγει μέσω του Χορού όλη τη διαθέσιμη ενέργειά του, καθώς και όλη τη διαθέσιμη που μπορεί να έχει από το σύμπαν, για να επιχειρήσει το άλμα προς το Άπειρο. Είναι ένας πολεμικός χορός ενάντια στο Θάνατο. Γι’ αυτόν το λόγο, για όσους μπορούν να το κατανοήσουν αυτό, είναι ένας συγκλονιστικός χορός.

Και ο Χορός κάποιου προς το Θάνατο δεν μπορεί να είναι μια νοσηρή τελετουργική πρακτική, αλλά μια πολύ ανοιχτή και ελεύθερη έκφραση του ανθρώπινου δέους μπροστά στο Άπειρο. 0 Τζον Τούμα μαζεύει όλες του τις δυνάμεις και ανοίγει ολόκληρος, συγκλονισμένος από το δέος του μπροστά στο Άπειρο, αντικρίζοντας το Αδιανόητο…

Οι μάγοι αποκαλούν το σετ αυτών των κινήσεων που οργανώθηκαν από τον Τζον Τούμα, Οπλισμό των Μαγικών Περασμάτων. Οι μάγοι δεν βλέπουν το θάνατο σαν μια καταστροφική δύναμη αλλά περισσότερο σαν μια Δύναμη, που ενοποιεί όλα τα πεδία ενέργειας από τα οποία αποτελούμαστε και οργανώνουμε μια μοναδική ενότητα. Οι μάγοι μιλούν για την ενοποιητική αυτή Δύναμη, ως το τέλος της βασιλείας του θρυμματισμού.

Ο θάνατος εξαφανίζει τα όρια από αυτά που οι μάγοι αποκαλούν «επιρροή του συκωτιού», «επιρροή του στομαχιού», «επιρροή του εγκεφάλου» κτλ., και μεταμορφώνει τον άνθρωπο σε καθαρή συνείδηση. Οι μάγοι πιστεύουν πως στο τέλος της ζωής μας γινόμαστε ανόργανα όντα: κάτοχοι της επίγνωσης αλλά χωρίς κάποιον οργανισμό να μας υποστηρίζει και να μας δίνει μορφή. Η επίγνωση αυτή που βασίζεται στην πειθαρχία, κρατάει για μια μόνο στιγμή στους απλούς ανθρώπους ή για εκατομμύρια χρόνια στην περίπτωση των μάγων που έχουν πετύχει την αναζήτηση της ελευθερίας.

Για να μπορέσει κανείς να εκτελέσει το Χορό αυτόν, θα πρέπει πρώτα να ασκηθεί στο Westwood Series, μια σειρά από Μαγικά Περάσματα που δημιουργεί αυτό που ο Καστανέντα ονόμαζε Kinesthetic Consensus (Κιναισθητική Ενεργειακή Ομοφωνία). Η κατάσταση αυτή ενδυναμώνει την Πρόθεση του Πολεμιστή για Ελευθερία, δίχως να τον εμπλέκει σε διανοητικές προσπάθειες.

Το πρώτο σετ των 12 βασικών κινήσεων στοχεύει στη συγκέντρωση της ενέργειας και στην προώθηση της ευεξίας και της δύναμης. Ο σκοπός των κινήσεων αυτών είναι να προετοιμάσουν τους μύες και τους τένοντες, έτσι ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν γρηγορότερα και πιο αποτελεσματικά σε άλλες αλληλουχίες κινήσεων που απαιτούν μεγαλύτερη αυτοσυγκέντρωση και κιναισθητική μνήμη.

Μια δεύτερη αλληλουχία Μαγικών Περασμάτων αποτελούν μια ομάδα γύρω από την ιδέα πως η ενέργεια δεν μπορεί να μπει ούτε να βγει από το ανθρώπινο σώμα, το οποίο οι αρχαίοι μάγοι του Μεξικού αντιλαμβάνονταν σαν μια συμπαγή ενεργειακή ενότητα, που δεν επιτρέπει στην ενέργεια να περάσει τα σύνορά της, ούτε από μέσα προς τα έξω μα ούτε και από έξω προς τα μέσα.

Η μόνη πιθανότητα, που μπορεί να συμβεί μέσα στο σφραγισμένο ενεργειακό αυτό «κουκούλι» -σύμφωνα με τους μάγους-, είναι να διασκορπιστεί η εσωτερική του ενέργεια από κάποια φυσικά κέντρα Δύναμης που έχουμε στο σώμα μας: το συκώτι και τη χοληδόχο κύστη, το πάγκρεας και τη σπλήνα, τα νεφρά και τα επινεφρίδια.

Ο σκοπός των κινήσεων αυτών είναι η ανακατανομή της ενέργειας που οι συνθήκες της καθημερινής μας ζωής, οδηγούν μακριά από τρία αυτά ενεργειακά κέντρα.

Τέλος μια τρίτη ομάδα Μαγικών Περασμάτων αποτελεί το μεσουράνημα από το απλό στο σύνθετο. Είναι μια σειρά κινήσεων που οι Σαμάνοι του αρχαίου Μεξικού χρησιμοποιούσαν σαν όχημα για ένα ταξίδι μέσα από διάφορα επίπεδα συνείδησης. Σύμφωνα με την πίστη των μάγων, η ανθρώπινη συνείδηση μπορεί να μεταπηδήσει τα όρια των ειδών -ή κι ακόμα των φύλων- και να εισέλθει στους αδιανόητους κόσμους μέσω της αντίληψης.

Το μυστικό μας ως φωτεινά όντα είναι πως έχουμε αντίληψη, είμαστε μια συνείδηση δίχως όρια και σταθερότητα. Ο κόσμος που νομίζουμε πως βλέπουμε, αποτελεί μια περιγραφή του κόσμου για τον οποίο μας πληροφορεί ο Εσωτερικός μας Διάλογος, μια περιγραφή που έχουμε διδαχθεί από άλλους. Είμαστε αιχμάλωτοι μέσα στη Φυσαλίδα της Αντίληψης κι εκείνο που διακρίνουμε στους τοίχους της, δεν είναι παρά η αντανάκλαση του εσωτερικού μας κόσμου.

Σαν φωτεινά όντα, η αντίληψή μας ρυθμίζεται από το Σημείο Προσαρμογής μας -το σημείο εκείνο όπου η φωτεινή μας ύπαρξη εστιάζει την προσοχή της στα ενεργειακά νήματα του σύμπαντος. Υπάρχουν αμέτρητοι κόσμοι που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε εξαιτίας της καθημερινότητάς μας. Με το σταμάτημα του Εσωτερικού μας Διαλόγου όμως ξεπερνάμε τα όρια της ολότητας του εαυτού μας.

Οι μάγοι χρησιμοποιούν για το λόγο αυτόν «το δεξιό τρόπο βαδίσματος» σαν έναν πρακτικό σκοπό: ο Πολεμιστής συστρέφει τα δάχτυλά του και προσέχει το χέρι του, μετά κοιτάζει -χωρίς να εστιάζει τη ματιά του- σε οποιοδήποτε σημείο μπροστά του, σε μια ακτίνα, που ξεκινάει από το πάνω μέρος των ποδιών του και φτάνει μέχρι τον ορίζοντα. Με τον τρόπο αυτόν υπερχειλίζει το Τονάλ με πλήθος πληροφοριών και του στερεί τη δυνατότητα απεικόνισης των εσωτερικών του στοιχείων, καθιστώντας το με τον τρόπο αυτόν σιωπηλό.

Άλλοι πρακτικοί τρόποι, που χρησιμοποιούνται από τους μάγους, είναι η Δράση Δίχως Πίστη ή Προσμονή Ανταμοιβής, η Διαγραφή της Προσωπικής Μνήμης και το Ονείρεμα. Για τη Διαγραφή της Προσωπικής Μνήμης χρησιμοποιούνται οι τεχνικές της εξαφάνισης της αυτοεκτίμησης, που προϋποθέτει μεγάλη υπευθυνότητα και τη χρήση του Θανάτου ως συμβούλου.

Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΟΝΕΙΡΕΜΑΤΟΣ

Το μυστικό του Ονειρευτή και του Ονείρου, είναι πως το Όνειρο ονειρεύεται τον Ονειρευτή, όπως ο Ονειρευτής ονειρεύεται το Όνειρο.

Στην τέχνη του Ονειρέματος χρησιμοποιούνται τρεις βασικές τεχνικές: η Διάρρηξη της Καθημερινότητας, η Μη-Δράση και τα Περάσματα της Δύναμης. Οι τεχνικές αυτές συνθέτονται από τον Πολεμιστή, έτσι ώστε να του δώσουν την απαραίτητη αυτοπεποίθηση και τη δύναμη να αντέξει στο μονοπάτι της Γνώσης.

Το Ονείρεμα μοιάζει με παράξενη «εξερευνητική αποστολή» στο Άγνωστο. Ένα Άγνωστο για το οποίο δεν έχουμε καμία ειδική πληροφόρηση από τους μάγους της παράδοσης για την οποία μιλάμε. Ένα Άγνωστο, που ο άνθρωπος της Γνώσης προσπαθεί κατά κάποιο τρόπο να ανακαλύψει, να συνθέσει και να διατηρήσει ακέραιο μπροστά στα μάτια του.

Σύμφωνα με τη Φλόριντα Ντόνερ, οι άνθρωποι περιβάλλονται από ένα φωτεινό αυγό, ένα αυγό φτιαγμένο με φωτεινές ενεργειακές ίνες. Κι οι άνθρωποι μέσα σ’ αυτό κατακλύζονται από την αρχή της ζωής τους με πληροφορίες που συνθέτουν -ή αν θέλετε συναρμολογούν- τελικά την πραγματικότητα την οποία αντιλαμβάνονται -ή αν θέλετε την πραγματικότητα που τους επιβάλλεται να αντιλαμβάνονται.

Κι όλα αυτά εξαιτίας του Σημείου Συναρμολόγησης που είναι «κλειδωμένο» σ’ αυτήν την πραγματικότητα. Το Σημείο αυτό βρίσκεται πίσω από τον άνθρωπο: βρίσκεται σε απόσταση περίπου ενός χεριού, ανάμεσα στις ωμοπλάτες προς τα αριστερά και μοιάζει με φωτεινή γροθιά. Κάθε φορά που το σημείο αυτό μετατοπίζει τη θέση του, αλλάζει κι ο κόσμος που αντιλαμβανόμαστε, αλλάζουν δηλαδή οι πληροφορίες που θα πρέπει να συνθέσουμε και το τελικό αποτέλεσμα αυτής της σύνθεσης.

Ο μόνος τρόπος για να μετακινηθεί φυσιολογικά το Σημείο Συναρμολόγησης είναι: με το βαθύ διαλογισμό, τα ναρκωτικά, τον πολύ υψηλό πυρετό, τα γηρατειά, τη στέρηση ύπνου, την απώλεια των αισθητηρίων, την ασιτία και με τον ύπνο.

Κατά τη διάρκεια του Ονειρέματος, ο Πολεμιστής περνάει μέσα από κάποιες πύλες που έχουν αναλυθεί από τον ίδιο τον Καστανέντα:

Πρώτη Πύλη.

Στην Πρώτη Πύλη φτάνεις, όταν συνειδητοποιείς πως αρχίζεις να κοιμάσαι ή όταν βιώνεις ένα εξαιρετικά αληθινό όνειρο. Περνάς την Πρώτη Πύλη, όταν είσαι σε θέση να διατηρήσεις αναλλοίωτα μέσα σου όλα τα αντικείμενα του ονείρου σου.

Δεύτερη Πύλη.

Για να διατηρηθεί η μεταβλητή ποιότητα των ονείρων, οι μάγοι έχουν επινοήσει τη χρήση ενός αντικειμένου το οποίο θεωρείται σαν αρχικό σημείο. Κάθε φορά που το απομονώνεις και το κοιτάς, δέχεσαι ένα μεγάλο κύμα ενέργειας. Το πιο βολικό πράγμα που μπορείς να χρησιμοποιήσεις στο Ονείρεμα, είναι τα χέρια σου -αφού πρώτα προσπαθήσεις να τα εντοπίσεις μέσα στο όνειρο.

Τρίτη Πύλη.

Εδώ φτάνεις, όταν μπορείς να ονειρευτείς τον εαυτό σου που κοιμάται. Περνάς την

Τρίτη Πύλη μετακινώντας το ενεργειακό σου σώμα. Εκεί αρχίζεις να μπλέκεις την ονειρική σου πραγματικότητα με την πραγματικότητα της καθημερινής ζωής.

Τέταρτη Πύλη.

Στην Τέταρτη Πύλη, το ενεργειακό σώμα ταξιδεύει σε συγκεκριμένα, υπαρκτά μέρη, είτε αυτού του κόσμου είτε του άλλου κόσμου: «Πέσε να κοιμηθείς σε μια συγκεκριμένη θέση και μέσα στο όνειρο σου ονειρέψου, πως ξαπλώνεις στην ίδια θέση όπου έχεις πέσει να κοιμηθείς. Αυτό λέγεται Διπλή Θέση και σταθεροποιεί την ονειρική σου προσοχή. Το δεύτερο όνειρο έρχεται με τη δεύτερη προσοχή σου: αυτός είναι και ο τρόπος για να περάσεις την Τέταρτη Πύλη».

Η Ανακεφαλαίωση και ία Μαγικά Περάσματα ίων μάγων είναι και ία δυο πρακτικές που χρησιμοποιούνται για την αύξηση της Προσοχής και την προετοιμασία για την τελική φυγή. Η Ανακεφαλαίωση αποτελεί μια εξάσκηση της μνήμης, έτσι ώστε να συγκρατήσει ολοένα και περισσότερες πληροφορίες για τις σχέσεις και τις καταστάσεις τις ζωής από την ηλικία των τριών ετών. Πρόκειται για ένα χείμαρρο πληροφοριών, που επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά.

Ο σκοπός της Ανακεφαλαίωσης είναι η ανάκτηση της ενέργειας, που χάθηκε μέσα στα χρόνια. Οι κινήσεις των μαγικών αυτών περασμάτων έχουν σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο, που να αυξάνουν ολοένα την ενέργεια προς την κατεύθυνση της αύξησης της επίγνωσης του ενεργειακού μας σώματος. Από τη στιγμή που αρχίζει η ανάκτηση αυτής της ενέργειας, αρχίζει να μειώνεται σταδιακά το εξαιρετικά ασήμαντο ενδιαφέρον που έχουμε για τον εαυτό μας και καταλήγουμε τέλος στην παύση του Εσωτερικού Διαλόγου. Με τον τρόπο αυτόν επιτυγχάνεται η ενέργεια της τελικής φυγής.

Το σύμπαν είναι γεμάτο από αφηρημένη, απρόσωπη Δύναμη. Η πραγματικότητα που μας περιμένει εκεί έξω -σύμφωνα με τον τρόπο που το έθεσε ο Δον Χουάν στον Καστανέντα- είναι «τελείως απρόσωπη». Παρ’ όλα αυτά, δεν πρέπει κανείς να φοβηθεί από αυτό. Η ενέργεια, είτε αυτή είναι προσωπική είτε είναι απρόσωπη, είναι ενέργεια.

Πολλά από τα 12 βασικά περάσματα του Tensegrity, ασχολούνται συγκεκριμένα με την επίγνωση της ασημαντότητάς μας και τη συλλογή ενέργειας από κρυμμένες και παράδοξες πηγές, όπως είναι για παράδειγμα η ενέργεια των νεκρών άστρων που υπάρχει στο σύμπαν. Τα Περάσματα ασχολούνται επίσης και με την πρόκληση των Διπλών μας -σύμφωνα με τους μάγους, μπορεί να βρισκόμαστε εδώ, το ενεργειακό Διπλό μας όμως μπορεί να βρίσκεται μακριά μας. To Tensegrity και η Ανακεφαλαίωση αποτελούν τις λεωφόρους, που προσφέρουν τη νέα ενέργεια και την κατεύθυνση.

Στο πρακτικό μέρος της διδασκαλίας των Σαμάνων, διακρίνουμε ακόμα τη χρήση κάποιων αντικειμένων που τις περισσότερες φορές είναι απλά αντικείμενα του καθημερινού μας κόσμου, που η αξία τους είναι καθαρά χρηστική. Συνήθως οι Σαμάνοι χρησιμοποιούν πέτρες ή βαριά κομμάτια από ξύλο ή μέταλλο, που τις τοποθετούν πάνω στην κοιλιακή περιοχή για να τους βοηθήσει στην επίτευξη της Εσωτερικής Σιωπής -παύση του Εσωτερικού Διαλόγου.

Σύμφωνα με τον Δον Χουάν, υπάρχουν τρεις περιοχές πάνω στο ανθρώπινο σώμα, πάνω στις οποίες μπορούν να τοποθετηθούν τα αντικείμενα αυτά την ώρα που κάποιος είναι ξαπλωμένος στο έδαφος: πάνω στον αφαλό, γύρω από την περιοχή της ουροδόχου κύστης ή της κοιλιάς και στην περιοχή του ηλιακού πλέγματος. Ο Δον Χουάν έβαζε χους μαθητές του να τοποθετούν τις πέτρες αυτές στον αφαλό τους. Οι πέτρες αυτές -που έπρεπε να είναι λείες και στρόγγυλες- θα έπρεπε πρώτα να ζεσταίνονται ή να κρυώνουν, έτσι ώστε να προσεγγίζουν τη θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος.

Οι πρακτικοί που εφαρμόζουν τα Περάσματα του Tensegrity, θεωρούν τα βαριά αυτά αντικείμενα σαν τα τελειότερα εργαλεία για την επίτευξη της Εσωτερικής Σιωπής, γιατί είναι ιδανικά για να προσαρμόζονται στο σχήμα του σώματος. Οι δερμάτινες θήκες όπου τοποθετούνται, είναι ιδανικές για να προσαρμόσουν τη θερμοκρασία των αντικειμένων με τη θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος, δίχως να χρειάζονται να ζεσταθούν ή να ψυχθούν για να το καταφέρουν.

Η αξιοθαύμαστη όμως ιδιότητα τους έχει να κάνει με το βάρος τους: είναι αρκετά ελαφριά για να μην προκαλούν δυσφορία και αρκετά βαριά για να δημιουργήσουν την κατάλληλη πίεση, που είναι απαραίτητη για να τραβήξει την Προσοχή του σώματος στο σημείο εκείνο όπου βρίσκεται.

Σύμφωνα με τον Δον Χουάν, ένα βάρος που τοποθετείται πάνω σε κάποιο από τα τρία αυτά σημεία προκαλεί ολόκληρη την ενέργεια του ενεργειακού πεδίου, γεγονός που αποτελεί και το πρώτο βήμα για την επίτευξη της Εσωτερικής Σιωπής. Υπάρχουν δυο Μαγικά Περάσματα, που συνδέονται με τη χρήση των αντικειμένων αυτών. Τα ένα από αυτά λέγεται «τα πέντε σημεία της σιωπής γύρω από το στήθος» και το άλλο «πιέζοντας το σημείο του κέντρου ανάμεσα στα πλευρά και την κορυφή του λαγόνιου οστού»…

Το δωμάτιο άρχισε να τρέμει γύρω μου και τελικά εξαφανίστηκε. Βρέθηκα να περπατώ στο δρόμο, ανάμεσα στα αυτοκίνητα και τους ανθρώπους που πηγαινοέρχονταν γύρω μου. Έψαξα γύρω μου για να αντικρίσω τη μορφή με το βιβλίο στα χέρια. Είχε χαθεί. Θυμάμαι (;) πως ο τίτλος πάνω στο εξώφυλλο του βιβλίου εκείνου ήταν: The Book of Clear Green (To Βιβλίο του Καθαρού Πράσινου).

Θυμήθηκα την εταιρία Cleargreen του Καστανέντα και πως η απάντηση των υπευθύνων της εταιρίας κάθε φορά που τους ρωτάς είναι: «Το όνομα Clergreen προερχόταν από την ιδέα που είχαν οι μάγοι του αρχαίου Μεξικού για τη διαμόρφωση της ανθρώπινης ενέργειας. Πίστευαν πως τα διαφορετικά είδη ενέργειας έχουν διαφορετικές αποχρώσεις, και ότι η ανθρώπινη ενέργεια τώρα έχει ένα ξεθωριασμένο λευκό χρώμα, αλλά κάποτε ήταν καθαρό πράσινο. Κι επειδή το μονοπάτι του Σαμανισμού είναι μια επιστροφή στις ρίζες μας, είναι μια επιστροφή στο καθαρό πράσινο».

Θυμήθηκα ακόμη πως το βιβλίο αυτό, ίσως να ήταν εκείνο το παράξενο βιβλίο του Καστανέντα με τον ίδιο τίτλο που κανείς δεν έχει δει μέχρι τώρα. Θυμήθηκα ακόμη, πως εκείνη η μορφή μιλούσε ακατάσχετα και με παρότρυνε να αποστηθίσω τα λόγια της. Κι όταν της είπα πως οι λέξεις ανήκουν στο Τονάλ κι υπήρχε μεγάλος κίνδυνος να μαγευτώ από αυτό, η μορφή μου απάντησε: «Γράψε λοιπόν με την καρδιά, αφού δεν μπορείς να γράψεις με το κεφάλι».

Προσπάθησα να θυμηθώ τα πρώτα λόγια που μου είχε πει, γυρνώντας την πρώτη σελίδα που κρατούσε στα χέρια του, κι όταν τα θυμήθηκα χαμογέλασα:

Κάθε φορά που θέλουμε να φτάσουμε σ’ ένα μέρος, θέλουμε ένα χάρτη με συγκεκριμένα και καθαρά σημεία αναφοράς, για να μη χαθούμε. Δεν μπορούμε να βρούμε τίποτα χωρίς τη βοήθεια του χάρτη. Αυτό που συμβαίνει τελικά είναι ότι το μόνο πράγμα που βλέπουμε είναι ο χάρτης. Αντί να δούμε αυτό που υπάρχει για να δούμε, εγκαταλείπουμε κοιτώντας το χάρτη που μεταφέρουμε μέσα μας. Άρα η ύστατη διδασκαλία του Δον Χουάν είναι να σπάσουμε αυτή μας τη βεβαιότητα που μας παρέχει ο χάρτης, να κόψουμε επισταμένα τα δεσμά που μας κρατούν στα γνωστά σημεία αναφοράς…

Το καλό με την ιστορία αυτήν, είναι πως κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για σπείρα κι όχι για κύκλο…

Το 2021 θα είναι ανεπαίσθητα πιο σύντομο

Το 2021 η μέση διάρκεια της ημέρας θα είναι ανεπαίσθητα μικρότερη, ο λόγος είναι ότι ο χρόνος κυλάει πλέον πιο γρήγορα, καθώς η περιστρέφεται με μεγαλύτερη ταχύτητα.

Το 2021, σύμφωνα με επιστημονικές εκτιμήσεις, αναμένεται να είναι το μικρότερης διάρκειας έτος εδώ και αρκετές δεκαετίες.

Οι περιστροφές της γης και ο χρόνος που κυλά

Από την άλλη, ίσως χρειαστεί για πρώτη φορά οι επιστήμονες που είναι οι αρμόδιοι «φύλακες του χρόνου», να προσθέσουν στο άμεσο μέλλον ένα αρνητικό εμβόλιμο δευτερόλεπτο για να διασφαλίσουν ότι τα ατομικά ρολόγια θα παραμένουν απολύτως ακριβή στον υπολογισμό της Συντονισμένης Παγκόσμιας Ώρας (UTC).

Λόγω της ταχύτερης περιστροφής του πλανήτη μας πέριξ του άξονα του, η μέση διάρκεια της μέρας φέτος αναμένεται να είναι 0,05 χιλιοστά του δευτερολέπτου μικρότερη από τα 86.400 δευτερόλεπτα που απαρτίζουν ένα 24ωρο, σύμφωνα με το "Time and Date". Στην πορεία του έτους αυτό ισοδυναμεί με μια χρονική υστέρηση σχεδόν 19 χιλιοστών του δευτερολέπτου. Η τελευταία φορά που η μέση διάρκεια της μέρας ήταν μικρότερη των 86.400 δευτερολέπτων, ήταν το 1937.

Όταν η διάρκεια περιστροφής της Γης, που εξαρτάται από διάφορους παράγοντες (κίνηση πυρήνα πλανήτη, άνεμοι, ρεύματα ωκεανών, ατμοσφαιρική πίεση κ.α.), αποσυγχρονίζεται από τα ατομικά ρολόγια, τότε προκύπτει η ανάγκη να προστεθεί ή να αφαιρεθεί ένα εμβόλιμο δευτερόλεπτο, μία διαδικασία που ξεκίνησε το 1972 και από τότε έχει συμβεί σε 27 έτη (πάντα προσθήκη δευτερολέπτου και ποτέ αφαίρεση), δηλαδή περίπου κάθε δυόμισι χρόνια, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτου Προτύπων και Τεχνολογίας (NIST) των ΗΠΑ. Η τελευταία φορά που χρειάστηκε, ήταν το 2016.

Ο χρόνος και η περιστροφή της γης

Μέχρι πριν μερικά χρόνια, η τάση της Γης ήταν να επιβραδύνει το ρυθμό της περιστροφής της και η μέρα να είναι ελαφρώς μεγαλύτερη από 24 ώρες, οπότε προέκυπτε η ανάγκη για προσθήκη εμβόλιμων δευτερολέπτων. Όμως πιο πρόσφατα, από τα μέσα της δεκαετίας του 2020, η Γη επιταχύνει συνεχώς το ρυθμό της, άρα ίσως χρειαστεί το αντίθετο, δηλαδή να αφαιρεθεί ένα δευτερόλεπτο.

Είναι αξιοσημείωτο ότι οι 28 ταχύτερες (μικρότερες σε διάρκεια) μέρες μετά το 1960 όλες συνέβησαν το 2020. Το ρεκόρ μικρότερης διάρκειας μέρας κατέχει η 19η Ιουλίου 2020, όταν η Γη συμπλήρωσε μια περιστροφή σε 1,46 χιλιοστά του δευτερολέπτου λιγότερα από τα 86.400 δευτερόλεπτα.

Εξαιτίας της τάσης επιτάχυνσης της Γης, ίσως κάποια στιγμή θα απαιτηθεί ένα αρνητικό εμβόλιμο δευτερόλεπτο, με άλλα λόγια τα ρολόγια θα «πηδήξουν» ένα δευτερόλεπτο, ώστε να συντονισθούν με την περιστροφή του πλανήτη μας. Τα εμβόλιμα δευτερόλεπτα δεν έχουν πρακτική επίπτωση στην καθημερινή ζωή, αλλά είναι πολύ σημαντικά σε πεδία όπως η αστρονομία, η πλοήγηση, οι διαστημικές πτήσεις, τα υπολογιστικά δίκτυα κ.α.

«Είναι σίγουρα σωστό ότι η Γη περιστρέφεται ταχύτερα από οποιαδήποτε φορά τα τελευταία 50 χρόνια. Είναι αρκετά πιθανό ότι θα χρειαστεί ένα αρνητικό εμβόλιμο δευτερόλεπτο, αν η ταχύτητα περιστροφής της Γης αυξηθεί κι άλλο, αλλά είναι ακόμη πολύ νωρίς για να πούμε κατά πόσο αυτό θα συμβεί», δήλωσε ο φυσικός Πίτερ Γουιμπερλέι του Εθνικού Εργαστηρίου Φυσικής της Βρετανίας στην «Τέλεγκραφ». Την απόφαση για τα εμβόλιμα δευτερόλεπτα λαμβάνει η Διεθνής Υπηρεσία Περιστροφής της Γης και Συστημάτων Αναφοράς (IERS) που εδρεύει στο Παρίσι.

Ένα κλουβί πήγε να βρει ένα πουλί

Μια άλλη παραδοσιακή διήγηση έχει ως πρωταγωνιστή ένα κλουβί το οποίο ξύπνησε ένα πρωί και είδε πως, αφηρημένο, είχε αφήσει την πόρτα του ανοιχτή και η καρδερίνα που ήταν μέσα είχε εξαφανιστεί.

Το κλουβί ένιωθε ένα τεράστιο κενό στα σπλάχνα του και η μοναξιά τού έφερνε λύπη. Του έλειπε το κελάηδημα του πουλιού που είχε συνηθίσει να φιλοξενεί.

Το επόμενο πρωί, βλέποντας ότι εκείνη η αχάριστη δεν είχε γυρίσει, άρχισε να κουνιέται για να σκορπίσει όλους τους σπόρους και τα φρυγανισμένα ψίχουλα που είχε μέσα, ώστε να εξαπλωθεί η μυρωδιά της τροφής.

Το πρώτο πουλί που έτρεξε ήταν ένας γιγάντιος γλάρος. Ο γλάρος άρχισε να τσιμπολογάει τον πάτο του κλουβιού, που ήταν γεμάτος από τη σκορπισμένη τροφή. Το κλουβί, βλέποντας το τεράστιο, επιθετικό πουλί, ανοιγόκλεισε την πόρτα του απότομα, δίνοντας έτσι στον γλάρο δύο χαστούκια που τον τρόμαξαν, και πήγε από εκεί που ήρθε.

Αμέσως μετά πλησίασε ένα πράσινο παπαγαλάκι, το οποίο περιφρόνησε την τροφή, καθότι προτιμούσε το φρέσκο ψωμί.

Ήρθε στο τέλος η σειρά ενός σπουργιτιού. Το πουλάκι μπήκε στο κλουβί και, μόλις αυτό έκλεισε και βρέθηκε παγιδευμένο, άρχισε να τιτιβίζει θρηνητικά, έτσι που το κλουβί ξανάνοιξε την πόρτα του για να το αφήσει να φύγει, καθώς θυμήθηκε ότι τα σπουργίτια στενοχωριούνται μέχρι θανάτου αν στερηθούν την ελευθερία τους.

Το σπουργίτι, ευγνώμον για τη χειρονομία αυτή, έκανε μια συμφωνία με το κλουβί: θα ερχόταν κάθε μέρα με φίλους του για να του κάνουν παρέα και θα κατέφευγε σε αυτό τις βροχερές μέρες.

Το κλουβί ποτέ πια δεν ήταν μόνο` ανακάλυψε ότι η αγάπη κατοικεί στον σεβασμό της ελευθερίας των άλλων.

Όποια δοκιμασία κι αν περάσει κανείς, οι δείκτες ικανοποίησης επανέρχονται πολύ γρήγορα στο αρχικό τους επίπεδο

Ένα άλλο θεμελιώδες γνώρισμα της ανθρώπινης φύσης είναι η απίστευτη ικανότητα προσαρμογής. Οι πολικές αρκούδες και οι καφέ αρκούδες αποτελούν δύο διαφορετικά είδη: αν διασταυρωθούν, δεν μπορούν να γεννήσουν. Ο άνθρωπος, αντίθετα, έχει πραγματοποιήσει μακρές μεταναστεύσεις προς Βορρά και Νότο, και κατόρθωσε να προσαρμοστεί- δεν μεταλλάχθηκε. Οι Εσκιμώοι και οι Πυγμαίοι ανήκουν στο ίδιο είδος, το ανθρώπινο, και μπορούν να κάνουν παιδιά αν διασταυρωθούν. Στον τομέα της ανθρώπινης ψυχολογίας, οι ερευνητές έχουν εντοπίσει εδώ και καιρό αυτό το βασικό χαρακτηριστικό, δηλαδή την προσαρμογή στα γεγονότα της ζωής, είτε είναι ευτυχή είτε τραγικά. Όποια δοκιμασία κι αν περάσει κανείς, οι δείκτες ικανοποίησης επανέρχονται πολύ γρήγορα στο αρχικό τους επίπεδο.

Ο άνθρωπος φαίνεται να προσαρμόζεται σε όλες τις καταστάσεις, πράγμα καθησυχαστικό και ταυτόχρονα απελπιστικό. Σε όλες τις εποχές και σε όλους τους τόπους, το ποσοστό των ευτυχισμένων και των δυστυχισμένων ανθρώπων είναι αξιοσημείωτα σταθερό. Η σταθερότητα αυτή οφείλεται, φυσικά, σε μεγάλο βαθμό, στην εκπληκτική ικανότητα του ανθρώπου να προσαρμόζεται και να μιμείται. Κάθε πλούτος, κάθε πρόοδος, είναι σχετικά, και διαλύονται γρήγορα στη σύγκριση με τους άλλους. Όταν τίθεται σε εκατομμυριούχους το ερώτημα σε ποιο επίπεδο πλούτου θα αισθάνονταν «πραγματικά άνετα», όλοι απαντούν με τον ίδιο τρόπο, όποιο κι αν είναι το επίπεδο στο οποίο έχουν φτάσει: ο διπλάσιος πλούτος από αυτόν που ήδη κατέχουν… 

Ο πυρήνας του προβλήματος έγκειται πάντως στο ότι οι άνθρωποι δεν λαμβάνουν υπόψη την ικανότητα προσαρμογής τους. Νομίζουν ότι θα μπορούσαν να είναι ευτυχισμένοι αν τους έδιναν (λίγα) παραπάνω, ότι στην περίπτωση αυτή θα ήταν χορτάτοι, αλλά κάνουν λάθος. Η ενδεχόμενη αύξηση του πλούτου μάς κάνει πάντα να ονειρευόμαστε, αλλά όταν έρχεται δεν τη θεωρούμε ποτέ αρκετή. Ο λόγος είναι ότι συγκρίνουμε το μελλοντικά μας εισόδημα με τις σημερινές μας προσδοκίες, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη ότι τούτες οι προσδοκίες μοιραία εξελίσσονται… Αυτό είναι το βασικό κλειδί της (μάταιης) αναζήτησης της ευτυχίας. Για τον Καντ, η ευτυχία είναι ένα «ιδανικό της φαντασίας και όχι της λογικής».

Πίσω από τη μέση σταθερότητα των επιπέδων ευτυχίας, όμως, υπάρχουν ορισμένες ουσιαστικές παράμετροι που την επηρεάζουν με συστηματικό τρόπο. Η πιο παράδοξη είναι η σχέση ανάμεσα στην ευτυχία και την ηλικία. Μοιάζει με την καμπύλη του γράμματος U: οι νέοι και οι ηλικιωμένοι είναι πολύ πιο ευτυχισμένοι από τους μεσήλικες. Από τα 25 ως τα 50 χρόνια , η ευτυχία δεν παύει να υποχωρεί, για να αρχίσει στη συνέχεια να ανεβαίνει… Οι 70χρονοι είναι το ίδιο ευτυχισμένοι με τους 30χρονους. Συναντάμε (κατά μέσο όρο) στους 80χρονους τη χαρά που αισθάνονταν στα 18 τους! Πώς εξηγείται αυτό το παράδοξο αποτέλεσμα; Η εγγύτητα του θανάτου δεν προκαλεί απόγνωση; Οι οικονομολόγοι δεν είναι ασφαλώς οι πιο αρμόδιοι να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα. Η διάκριση που προτείνει ο Bruno Frey μας βοηθά πάντως να κατανοήσουμε τους παράγοντες που παίζουν ρόλο. Τα γηρατειά απελευθερώνουν τον άνθρωπο από ένα βάρος, τη συσσώρευοη άχρηστων αγαθών, και αποδίδουν ξανά στα εγγενή αγαθά τη θέση που τους αρμόζει.

Ο Μίλαν Κούντερα εκστασιάζεται, στις Προδομένες διαθήκες, με το «ύστερο» έργο του Μπετόβεν. Προς το τέλος της ζωής του, ο δάσκαλος συνθέτει σονάτες που έρχονται σε ρήξη με τους παραδοσιακούς κώδικες της σύνθεσης. Σύμφωνα με τον Κούντερα, πρόκειται για το έργο μιας ιδιοφυΐας που έχει απελευθερωθεί από το βάρος της υποχρέωσης να είναι ιδιοφυΐα, από την πίεση να αρέσει…

Σύμπαν: Έναν νέου τύπου κοσμικό «λαμπτήρα» με αέριο νέον, δείχνουν οι αστρονόμοι

Ένα καινούριο φως δήλωσε την παρουσία του. Ένα καινούριο αστέρι, ένας νέος τύπος άστρου που ποτέ πριν δεν είχε φανεί στην περιοχή των ακτίνων Χ, έκανε την εμφάνισή του. [Έχουμε πολλά ακόμη να μάθουμε για την πολυπλοκότητα του Κόσμου!] Το παράξενο αυτό άστρο σχηματίστηκε μετά τη σύγκρουση και τη συγχώνευση των λευκών νάνων. Γνωρίζετε, απομεινάρια άστρων όπως ο Ήλιος μας, όταν η ζωή τους ολοκληρώνεται. Στην συγκεκριμένη περίπτωση αντί να καταστρέψει ο ένας λευκός νάνος τον άλλον στη σύγκρουσή τους, τα αστρικά υπολείμματα αυτά διαμόρφωσαν ένα νέο αντικείμενο που πλέον λάμπει στην περιοχή των ακτίνων Χ.

Το αντικείμενο αρχικά ανακαλύφθηκε το 2019 και μια ομάδα αστρονόμων υπό την ηγεσία της Lidia Oskinova, του Πανεπιστημίου του Potsdam, στη Γερμανία, ξεκίνησε τη μελέτη του χρησιμοποιώντας το τηλεσκόπιο ακτίνων Χ, XMM-Newton της ESA. Τότε, οι αστρονόμοι ήδη ανέφεραν ότι το αντικείμενο έχει πολύ μεγάλης ταχύτητας ανέμους και είναι τόσο φωτεινό, και έτσι πολύ μεγάλης μάζας, για να είναι ένας κανονικός λευκός νάνος. Οι αστρονόμοι πρότειναν ότι το αντικείμενο είναι ένας νέος τύπος άστρου που επέζησε από τη σύγκρουση των δυο λευκών νάνων.

Βασισμένοι σε νέες πληροφορίες από το XMM-Newton, η Lidia και η ομάδα της, τώρα προτείνει ότι αυτό που βλέπουμε στην εικόνα [του κειμένου] που παρακολουθούνε, είναι ένας νέος τύπος πηγής ακτίνων Χ που ενεργοποιήθηκε από τη συγχώνευση των δυο λευκών νάνων. Το υπόλειμμα της σύγκρουσης – το νεφέλωμα – είναι επίσης ορατό στην φωτογραφία και αποτελείται κυρίως από το στοιχείο νέον (στην εικόνα φαίνεται πράσινο). Το άστρο είναι πολύ ασταθές και θα καταρρεύσει πιθανώς σε ένα άστρο νετρονίων μέσα σε 10.000 χρόνια.

Ελληνική Ανθρωπογονία

“Ήταν κάποτε χρόνοι, όταν θεοί βέβαια ήταν, θνητά όμως γένη δεν ήταν. Σαν ήρθε λοιπόν και για τούτα ο προορισμένος χρόνος της γένεσης, έπλασαν αυτά οι θεοί μέσα στη γη από γη και φωτιά, σμίγοντας και όσα με τη φωτιά και με τη γη γίνονται κράμα. Και σαν έμελλαν να τα φέρουν αυτά στο φως, πρόσταξαν τον Προμηθέα και τον Επιμηθέα να τα στολίσουν και να τους μοιράσουν δυνάμεις στο καθένα όπως πρέπει. Του Προμηθέα όμως του ζήτησε ο Επιμηθέας να κάνει αυτός τη διανομή, και σαν εγώ κάνω τη διανομή, είπε, επιθεώρησέ τα· και έτσι τον έπεισε και έκανε τη διανομή. Κάνοντας λοιπόν τη διανομή, σε άλλα κολλούσε δύναμη χωρίς ταχύτητα, ενώ τα ασθενέστερα τα στόλιζε με ταχύτητα· άλλα όπλιζε, σ’ άλλα δίνοντας άοπλη φύση, κάποιαν άλλη γι’ αυτά μηχανευόταν δύναμη για σωτηρία. Όσα από αυτά έντυνε με μικρό σώμα, τους έδινε το πέταγμα φυγή ή υπόγεια κατοικία· όσα πάλι τα αύξαινε σε μέγεθος, με αυτό το ίδιο τα έσωζε· και τα άλλα έτσι τα εξίσωνε, κάνοντας τη διανομή. Και τούτα τα μηχανευόταν, έχοντας φόβο, μήπως κάποιο γένος αφανιστεί· και αφού βρήκε γι’ αυτά αρκετούς τρόπους διαφυγής από την αλληλο-εξόντωση, μηχανευόταν κάποια ευμάρεια για τις εποχές του χρόνου, ντύνοντας αυτά με πυκνές τρίχες και με στερεά δέρματα, ικανά να αμύνονται στο χειμώνα, δυνατά όμως και στα καύματα, και στον ύπνο για να υπάρχουν τα ίδια αυτά στρωμνή κατάλληλη και αυτόφυτη στο καθένα· και κάτω από τα πόδια άλλα με οπλές, άλλα με νύχια και δέρματα στερεά και άναιμα. 

Από εδώ και πέρα τροφή άλλη στο καθένα πόριζε, σε άλλα από τη γη βότανα, σε άλλα των δέντρων τους καρπούς, σε άλλα ρίζες· ήταν και άλλα που τους έδωκε τροφή το φάγωμα άλλων ζώων και σ’ αυτά βέβαια κόλλησε την ολιγογονία, ενώ σ’ εκείνα που αναλώνονταν από τούτα έδωκε την πολυγονία, σωτηρία στο γένος πορίζοντας. Καθώς όμως δεν ήταν και πολύ σοφός ο Επιμηθέας, ξεχάστηκε και ξόδεψε τις δυνάμεις· του υπολειπόταν λοιπόν αστόλιστο των ανθρώπων το γένος, και απορούσε τι να κάνει. Όπως αυτός απορούσε, έρχεται ο Προμηθέας να επιθεωρήσει τη διανομή, και βλέπει τα άλλα ζώα, βέβαια, να έχουν τα πάντα όπως έπρεπε, τον άνθρωπο όμως γυμνό και ανυπόδητο και άοπλο· ήδη ήταν παρούσα και η προορισμένη μέρα, που έπρεπε και ο άνθρωπος να βγει από τη γη στο φως· Από απορία λοιπόν κατεχόμενος ο Προμηθέας, ποια σωτηρία για τον άνθρωπο να βρει, κλέβει του Ήφαιστου και της Αθηνάς την έντεχνη σοφία μαζί με τη φωτιά — γιατί ήταν ακατόρθωτο χωρίς φωτιά αυτή να γίνει αποκτήσιμη ή χρήσιμη σε κάποιον — και έτσι λοιπόν τη χαρίζει στον άνθρωπο. Τη σοφία βέβαια τη σχετική με το βίο ο άνθρωπος έτσι την απόχτησε, την πολιτική όμως δεν την είχε- αυτή ήταν κοντά στον Δία- και στον Προμηθέα δεν επιτρεπόταν πια να μπει στην ακρόπολη, στου Δία την κατοικία- και πάνω σ’ αυτά και οι φύλακες του Δία ήταν φοβεροί- στης Αθηνάς όμως και του Ήφαιστου το οίκημα το κοινό, όπου φιλοτεχνούσαν τα έργα τους, μπαίνει κρυφά, κλέβει την τέχνη με τη φωτιά, την τέχνη του Ηφαίστου και την άλλη της Αθηνάς, και τη δίνει στον άνθρωπο, και από τούτο έγινε για τον άνθρωπο τρόπος του βίου, όπως λένε, για την κλοπή πέρασε από δίκη”.

Πάνω σ’ αυτά, όπως είδαμε μιλώντας για τον Προμηθέα, έλεγαν ακόμα πως αυτός, για να βοηθήσει τους ανθρώπους, όχι μόνο τη φωτιά τούς προμήθεψε, αλλά και το γένος τους υπερασπίστηκε, με το να αντιταχθεί στον Δία, που, σαν έγινε βασιλιάς, έδειξε φανερή αδιαφορία για την τύχη των ανθρώπων, λέγοντας πως, άμα αφανιζόταν, αυτός θα έφτιαχνε άλλο γένος- και, αυτός ο ίδιος ο Προμηθέας, έβαλε τότε μέσα στο νου των ανθρώπων ελπίδες πολλές και έκανε με αυτές να μη βλέπουν πια οι άνθρωποι σε κάθε βήμα το χαμό τους- και έκατσε ο ίδιος και τους δίδαξε τις τέχνες και τις επιστήμες όλες- ακόμα έλεγαν πως ο ίδιος ο Προμηθέας, μόνος ή με τη συνεργασία της Αθηνάς, ήταν ο πλάστης και πως ζευγαρώθηκε με την Πανδώρα, την πρώτη γυναίκα, που ήταν δημιούργημά τους, και γέννησε τον Δευκαλίωνα, τον γενάρχη των ανθρώπων.

Κάποτε όμως οι άνθρωποι είχαν γίνει τόσο κακοί, που ο Δίας αποφάσισε να τους εξαφανίσει με κατακλυσμό. Τότε ο Προμηθέας συμβούλεψε το γιο του, τον Δευκαλίωνα, να κατασκευάσει μια κιβωτό για να σωθεί. Ο Δευκαλίων κατασκεύασε την κιβωτό όπως τον συμβούλεψε ο πατέρας του και έβαλε μέσα τα απαραίτητα εφόδια. Όταν άρχισε να βρέχει ασταμάτητα, κλείστηκε μέσα μαζί με τη γυναίκα του, την Πύρρα, την κόρη του Επιμηθέα και της Πανδώρας. Ο Δίας έριξε πολλή βροχή χωρίς διακοπή. Το νερό γέμισε τα ποτάμια, αυτά φούσκωσαν, ξεχείλισαν και παρέσυραν ό,τι βρήκαν μπροστά τους, αγαθά και ψυχές· οι πεδιάδες έγιναν λίμνες και οι πολιτείες βούλιαξαν και χάθηκαν κάτω από τα νερά. Στο τέλος μόνο μερικές βουνοκορφές φαίνονταν πάνω σε μια απέραντη θάλασσα. Η κιβωτός με τον Δευκαλίωνα και την Πύρρα έπλεε πάνω στα νερά εννιά μερόνυχτα· ύστερα κάθισε στην κορφή του Παρνασσού ή, όπως άλλοι έλεγαν, στην Όθρη ή στον Άθω ή στη Δωδώνη. Όταν η βροχή επιτέλους σταμάτησε και τα νερά αποτραβήχτηκαν, ο Δευκαλίων και η Πύρρα βγήκαν από την κιβωτό και, αφού ξαναπάτησαν τη γη, χωρίς να έχουν πάθει τίποτα, έκαναν θυσία στον Δία να τον ευχαριστήσουν για τη σωτηρία τους. Ο θεός δέχτηκε καλόκαρδα την προσφορά τους και τους είπε να του ζητήσουν όποια χάρη θέλουν. Τότε ο Δευκαλίων και η Πύρρα ζήτησαν από το θεό ανθρώπους. Ο θεός δεν αρνήθηκε και, σύμφωνα με τις οδηγίες του, ο Δευκαλίων και η Πύρρα σκέπασαν τα πρόσωπά τους, προχωρούσαν, έπαιρναν λιθάρια από τη γη και τα έριχναν πίσω τους, χωρίς να γυρίσουν να κοιτάξουν: Όπου έπεφταν τα λιθάρια του Δευκαλίωνα, η γη έβγαζε άντρες· όπου έπεφταν τα λιθάρια της Πύρρας, η γη έβγαζε γυναίκες. Έτσι έγινε ένας νέος λαός από τα λιθάρια της γης.

Ο Δευκαλίων και η Πύρρα απόκτησαν και δικά τους παιδιά: τον Έλληνα, τον Αμφικτύονα, την Πρωτογένεια, τη Μελάνθεια, τη Θυία και την Πανδώρα, που πήρε το όνομα της γιαγιάς της, της πρώτης γυναίκας. Για τον πρωτότοκο γιο τους, τον Έλληνα, το γενάρχη των Ελλήνων, είπαν πως στην πραγματικότητα δεν ήταν γιος του Δευκαλίωνα, αλλά του ίδιου του Δία. Για τον Αμφικτύονα είπαν πως κυβέρνησε την Αθήνα μετά τον Κραναό. Για την Πρωτογένεια πως ενώθηκε με τον Δία και γέννησε τον Αέθλιο. Για την Πανδώρα, πως ενώθηκε και αυτή με τον Δία και έφερε στον κόσμο τον Γραικό. Και για τη Θυία πως έκανε, πάλι από το σπέρμα του Δία, τον Μάγνητα και τον Μακεδόνα. Για τον ίδιο τον Δευκαλίωνα έλεγαν πως πρώτος έχτισε βωμούς στους θεούς, ίδρυσε πολιτείες και βασίλεψε ανάμεσα στους ανθρώπους- και ότι το βασίλειό του ήταν στη Θεσσαλία, στην περιοχή της Φθίας.

Από τον Οκταβιανό στον Μάρκο Αυρήλιο

Όταν μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο (31 π.Χ.) ο Οκταβιανός έκλεινε τις πύλες του ναού του Ιανού, συμβόλιζε την επικράτηση της ειρήνης, αυτής που ονομάστηκε pax Romana, στη μεγάλη και πλουραλιστική, φυλετικά και γλωσσικά, επικράτειά του. Μόνος και απόλυτος κύριος της κατάστασης, ο ιδρυτής της Iουλιοκλαυδίας δυναστείας, θα γίνει ο Αύγουστος, ο πρώτος Ρωμαίος αυτοκράτορας, ο οποίος, στηριζόμενος στη δύναμη των λεγεώνων του και στη λατρεία που του αποδόθηκε, θα θεωρηθεί ενσάρκωση όλων των παραδοσιακών ρωμαϊκών αρετών και θα κυριαρχήσει για σαράντα πέντε σχεδόν χρόνια.

Επί Οκταβιανού Αυγούστου η Ιστορία εισέρχεται στους νεότερους αιώνες. Μετά την περίοδο των εσωτερικών και εξωτερικών ταραχών της βασιλείας του Καλιγούλα, η Αυτοκρατορία, υπό τον Κλαύδιο, επεκτείνει τα όριά της και αποσαφηνίζει τον ρωμαϊκό χαρακτήρα της. Ωστόσο, αν ο τελευταίος αυτός αυτοκράτορας μετά θάνατον θεοποιήθηκε, ο διάδοχός του Νέρων γνώρισε την damnatio memoriae, την επίσημη καταδίκη της μνήμης του και τη διαγραφή του ονόματός του από τα κρατικά αρχεία.

Κατά το λεγόμενο «έτος των τεσσάρων αυτοκρατόρων», το ταραχώδες 69 μ.Χ., οπότε την εξέγερση εναντίον του Νέρωνα ακολούθησαν τα μικρά διαστήματα της αρχής του Γάλβα, του Όθωνα και του Αύλου Βιτέλλιου, η εξουσία περιέρχεται στον εκλεκτό των στρατευμάτων της Ανατολής, τον Βεσπασιανό, διοικητή της Ιουδαίας, ιδρυτή της δυναστείας των Φλαβίων. Διάδοχός του στον θρόνο και στη σταθερή πολιτική της ανασυγκρότησης ήταν ο γιος του Τίτος, αυτός που πριν από λίγα χρόνια είχε καταστρέψει την Ιερουσαλήμ. Οι δύο πρώτοι Φλάβιοι θεοποιήθηκαν, αλλά ο τρίτος και τελευταίος, ο μικρότερος γιος του Βεσπασιανού Δομιτιανός, δολοφονήθηκε και μεταθανατίως καταδικάστηκε. Με τους Φλαβίους, τους πρώτους αυτοκράτορες που δεν προέρχονταν από τη ρωμαϊκή αριστοκρατία, οι κοινωνικές και οργανωτικές δομές του κράτους αλλάζουν: νέα άρχουσα τάξη που αντικαθιστά την προηγούμενη, η πιο «λαϊκή» και με πίστη σε «ηθικές» αξίες, επιβάλλει κλίμα μετριοπάθειας. Οι στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις οχυρώνουν την Αυτοκρατορία από τον Ρήνο έως τα ανατολικά του Ευφράτη και αποθαρρύνουν τους εξωτερικούς εχθρού

Εν συνεχεία την εξουσία πήρε ο Νέρβας, ο οποίος την κληροδότησε στον Τραϊανό, τον πρώτο άνθρωπο που έφτασε στον θρόνο της Ρώμης προερχόμενος από τις επαρχίες. Με αυτόν εγκαινιάζεται η σχεδόν εκατονταετής περίοδος των Αντωνίνων, αυτοκρατόρων που, σε γενικές γραμμές, υπήρξαν μετριοπαθείς, φιλοπρόοδοι και αγαπητοί στον λαό, αν και όχι εντελώς απαλλαγμένοι από πνεύμα αυταρχισμού. Από τον Τραϊανό έως τον Μάρκο Αυρήλιο την κληρονομική διαδοχή στον θρόνο υποκατέστησε η διαδοχή εξ υιοθεσίας, επειδή οι αυτοκράτορες δεν είχαν άμεσους κληρονόμους. Έτσι ο Τραϊανός υιοθέτησε τον Αδριανό, ο οποίος απέφυγε τους πολέμους και επιδίωξε την αναδιάρθρωση της Αυτοκρατορίας με διοικητικές και νομοθετικές μεταρρυθμίσεις. Ο Αδριανός, κι αυτός χωρίς για να τον διαδεχτεί, επέλεξε, λίγο προτού πεθάνει, ως νέο αυτοκράτορα τον, γόνο οικογένειας καταγόμενης από τη Νότια Γαλατία, συγκλητικό Αυρήλιο Αντωνίνο, με τον όρο ο τελευταίος, που επίσης δεν είχε αρσενικά παιδιά, να υιοθετήσει έναν δεκαεφτάχρονο έφηβο κι ένα εφτάχρονο παιδί: τον ανεψιό της γυναίκας του Αντωνίνου και τον γιο του υιοθετημένου από τον Αδριανό Λεύκιου Κόμμοδου (Αίλιου Καίσαρα) αντίστοιχα -τον Μάρκο Αυρήλιο και τον Λούκιο Βέρο.

Η βασιλεία του Αντωνίνου Πίου, όπως επονομάστηκε ( pius ευσεβής ) , ήταν περίοδος ειρήνης και ευημερίας. Κοντά του μαθήτευσε προετοιμαζόμενος για τα μελλοντικά του καθήκοντα ο Μάρκος Αυρήλιος. Αυτός ανήλθε στον θρόνο το 161 μ.Χ., σε ηλικία σαράντα ετών. Στα πρώτα χρόνια της αρχής του είχε συναυτοκράτορα τον Λούκιο Βέρο και στα τελευταία τον Κόμμοδο, ο οποίος και τον διαδέχτηκε το 180. Με αυτόν οι Αντωνίνοι συναγωνίστηκαν σε άδοξο επίλογο τους προ κατόχους τους Φλαβίους και, ακόμα περισσότερο, τους Ιουλιοκλαυδίους. Ευνοιοκρατία, διαφθορά, συνωμοσίες, δολοφονίες, σπατάλες συνέθεσαν το σκηνικό της βασιλείας του Κόμμοδου, που, δολοφονούμενος ο ίδιος το 192, οριοθετούσε την πρότερη περίοδο της Αυτοκρατορίας, διακόσια είκοσι χρόνια περίπου αφότου ο Αύγουστος εγκαθίδρυσε τον Principatus. Οι δύο πρώτοι αιώνες της Αυτοκρατορίας κρίνονται ως η εποχή της μεγαλύτερης ίσως ακμής στην πολιτική ιστορία της Ρώμης. Περίοδος γενικά εσωτερικής και εξωτερικής ειρήνης, έφερε το ρωμαϊκό Imperium στην πιο μεγάλη εδαφική εξάπλωση (με περισσότερες από χίλιες πόλεις και πληθυσμό που, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, πλησίαζε ίσως και τα ογδόντα εκατομμύρια), προσδίδοντάς του επίσης ικανό βαθμό ενότητας με την αφομοίωση από την κοινωνία της Ρώμης μεγάλων μαζών και την επέκταση των πολιτικών θεσμών και του οικονομικού συστήματος σε όλη σχεδόν την επικράτεια. Παράλληλα ωστόσο ήταν εποχή όπου οι κοινωνικές αντιθέσεις και ανισότητες παρέμειναν ισχυρές -αν δεν ενισχύθηκαν κι άλλο-, με συγκέντρωση της γαιοκτησίας και με τεράστια χάσματα (οικονομικά , κοινωνικά και πολιτικά) ανάμεσα στα ανώτερα και στα κατώτερα στρώματα (τους honestiores και τους humiliores ).

Η εποχή αυτή, όσο αφορά τα περισσότερα θετικά γνωρίσματά της τουλάχιστον, φαίνεται πως έκλεισε με τον Μάρκο Αυρήλιο -ο θάνατός του σήμανε το τέλος μιας χρυσής εποχής, υποστήριξε ο Δίων Κάσσιος. Αλλά ακόμα κι αν δεν ήταν ακριβώς έτσι, γεγονός είναι πως οι πόλεμοι με τα βαρβαρικά φύλα, οι πολιτικές κρίσεις μετά το 180 και η εμφύλια βία που συνόδευε την άνοδο (και την κάθοδο) των αυτοκρατόρων στον θρόνο απο σταθεροποίησαν την κατάσταση, φέρνοντας στο προσκήνιο μια κρίση, που σοβούσε ίσως και επί των προ κατόχων του Μάρκου Αυρηλίου αλλά που είχε σταθεί μέχρι τότε δυνατό να μην έρθει στην επιφάνεια παρά την ανάκαμψη προς τα τέλη του 3ου αιώνα, φαίνεται πως τα πράγματα δεν αποκαταστάθηκαν ποτέ ξανά στα μέτρα του παρελθόντος.

Το θεριό στο κατώφλι

Βγαίνω το βράδυ στο μπαλκόνι και κοιτάζω γύρω μου. Σκοτάδι, ένα δέντρο απέναντι χορεύει με τον αέρα, το φως του στύλου της ΔΕΗ χύνεται ανάμεσα απ’ τα φύλλα, τα παράθυρα στο σπίτι απέναντι είναι σκοτεινά και τα άστρα ξεπροβάλλουν πίσω απ’ το πέπλο των φώτων της πόλης. Δεν είναι πολλά. Ένα εδώ, ένα εκεί και όσο συνηθίζουν τα μάτια εμφανίζονται όλο και περισσότερα. Και για λίγο, για μια στιγμή μονάχα, νομίζω πως είμαι μόνος μου· μόνος μου σ’ όλο τον κόσμο. Και βγαίνει τότε το θεριό από τα βάθη της ψυχής μου και ρωτάει με φωνή βραχνή “Γιατί είσαι εδώ; Πού πας;”

Δεν είναι ξένη η φωνή. Βραχνή κι αν είναι, αν την ακούσω πολύ προσεκτικά καταλαβαίνω ότι είναι η δική μου και είναι φωνή απαιτητική. Θέλει απάντηση και τη θέλει τώρα. Και δεν σκαμπάζει από δικαιολογίες κι επιπλήξεις, ούτε και σ’ αφήνει να την αγνοήσεις. Θέλει απάντηση και τη θέλει τώρα. Ούτε ψέματα σηκώνει η φωνή. Ψέματα στον εαυτό σου δεν μπορείς να πεις όσο κι αν το θέλεις. “Γιατί είσαι εδώ; Πού πας;”

Μα αν δεν σηκώνει ψέματα η φωνή, μπορεί να της βουλώσει το στόμα μια μπούρδα, μια οποιαδήποτε μπούρδα, αρκεί να την πιστεύεις αρκετά. Γιατί σίγουρος αν δεν είσαι για ότι αποκριθείς, η φωνή εξαγριώνεται, θεριεύει και βρυχάται “Ψέματα μου λες, ανθρωπάκο. Από μένα θέλεις να κρυφτείς; Σε ξέρω πολύ καλά για να τα χάψω αυτά που μου τσαμπουνάς.” Και γελάει η βραχνή φωνή κι αν είχε πρόσωπο σα γριά ξεδοντιάρα θά ‘ταν με κιτρινισμένα, σάπια δόντια και θανατερή ανάσα και πρόσωπο σκαμμένο από βαθιές ρυτίδες. Γιατί αυτή είναι η φωνή που όλοι τρέμουμε ν’ ακούσουμε το βράδυ, όταν όλα είναι ήσυχα και μόνοι μας θαρρούμε ότι είμαστε.

Από ένα σκοτάδι ερχόμαστε και όλο προς ένα σκοτάδι πάμε και το φως ανάμεσα το λέμε ζωή, αλλά στη σκοτεινιά της νύχτας όταν είμαστε το σκότος απ’ όπου ήρθαμε φαντάζει μακρινό και αδιάφορο, αλλά το σκοτάδι μπροστά μας είναι πηχτό και πιο άφωτο και απ’ την πιο άναστρη νύχτα και όπου και να γυρίσουμε το βλέπουμε μπροστά μας γιατί από μέσα μας αναβλύζει και μοιάζει της ζωής το φως ν’ αδυνατίζει.

Όλοι μας το κουβαλάμε το σκοτάδι αυτό που μιλάει με τη φαφούτικη φωνή των γηρατειών μας. Όλοι μας από τότε που ο πρώτος άνθρωπος με νου έμεινε μόνος του βράδυ στο δάσος και ένιωσε τη θνητότητά του να τον ζώνει από τριγύρω μαζί με τα θεριά. Και έδωσε όνομα στη φωνή αυτή ο άνθρωπος. Την είπε “δαίμονα”. Και τι φριχτός δαίμονας που είναι. Φριχτότερος απ’ όλους τους δαίμονες μαζί που έχει φανταστεί. Τον βλέπουμε συνέχεια γύρω μας το θάνατο και όσο περισσότερο είμαστε ζωντανοί, τόσο περισσότερο μας περιπαίζει.

“Γιατί είσαι εδώ; Πού πας; Θα σου πω εγώ! Σ’ εμένα έρχεσαι, μέρα με τη μέρα. Δε με θες, αλλά θα μού ΄ρθεις. Και τι θα κάνουμε μαζί, σαν το κατώφλι το περάσεις, δε σου λέω”.

Μα γιατί δε μου απαντάει; Μέσα μου δε ζει μήπως; Τη φωνή που από το ίδιο το μέσα μου ανεβαίνει γιατί δεν μπορώ να κουλαντρίσω; Όχι! Φωνή δικιά μου αυτή δεν είναι που με τρομάζει τόσο! Ο δαίμονας είναι που τ’ αρέσει να με βλέπει να ασφυκτιώ μες στο κορμί μου το ίδιο! Αχ, δε θα βρεθεί κάποιος της φωνής τη γλώσσα να την κόψει;

Και μες στην παραζάλη φτιάχνω τρομερό εχτρό για τη φωνή. Και μ’ όλα τα καλά και σπουδαία πράματα τον φορτώνω, να τον δει η φωνή που εγώ φαντάζομαι του δαίμονα, από μέσα μου, μεγάλο και φωτεινό και πλουμιστό και τρομερό στην όψη, να σκιαχτεί και να μ’ αφήσει ήσυχο. “Θεό” τον είπα τον οχτρό του. Και όντως! Τι χαρά! Φοβήθηκε η φωνή και έφυγε κι είμαι χαρούμενος για λίγο.

Μα τι κι αν άρον άρον την έδιωξα τη φωνή; Το ερώτημα έμεινε πίσω. “Το κατώφλι άμα περάσω τι θα βρω;” Και ο Θεός, που μ’ όλου του κόσμου τα καλά εφόρτωσα τώρα σιωπά κι αυτός γιατί το χρέος του έκανε· το κυνήγησε το χτήνος που αλυχτούσε το βράδυ σαν ήμουν μόνος στο μπαλκόνι. Και μένει η ερώτηση και τότε καταλαβαίνω ότι δεν ήταν η γριά η ξεδοντιάρα που φοβόμουν δαίμονας, αλλά κομμάτι του εαυτού μου και τώρα, χρόνια μετά, πίσω το ζητώ.

“Μα είσαι τρελός!;” μου λένε τότε όλοι. “Γιατί το θέλεις πίσω το τέρας με τη θανατερή ανάσα; Θα σου πω εγώ για το δικό μου το Θεό που το ‘διωξε και απάντηση μου έδωσε για το τι κρύβεται πίσω από το σκοτεινό κατώφλι στο τέρμα του φωτός που λέγεται ζωή. Κι άλλο φως έχει από πίσω, πιο πέρα κι από εκεί που φτάνει το μάτι, φως πηχτό που να το πιάσεις μπορείς και να γεμίσεις και τις τσέπες σου και τις τσέπες ολονών και πάλι να μη στερεύει και μοναχός σου ποτέ ξανά δε θά ‘σαι. Άσε το θεριό να αλυχτά πίσω από τη φωτεινή κουρτίνα πού ‘φτιαξα. Τι το θέλεις πίσω; Αυτά μου είπε εμένα ο Θεός μου.”

Μα ξέρω πως ο Θεός του είναι φτιαχτός σαν τον δικό μου. Και με φοβίζει ότι η φωτεινή κουρτίνα που μου υπόσχεται μπορεί να πέσει μία μέρα και πίσω από τις δίπλες της να φανεί πάλι το θεριό και να κρυφτώ δε θα μπορώ, στο φως λουσμένος καθώς θα ‘μαι. Και του λέω να ‘ρθει μαζί μου, να δοκιμάσουμε μαζί να το γκρεμοτσακίσουμε, αλλά δε θέλει ν’ αφήσει πίσω το Θεό του. Μ’ όλα τα καλά τον φόρτωσε και φοβερό και τρομερό καθώς τον έφτιαξε και με εξουσία στο τρομαχτικό θεριό, φοβάται πως τα καλά αυτά πίσω δε θα μπορεί να τα ζητήσει. Το σκιάζεται κι αυτός αυτό που έφτιαξε κι αν κάνει να φύγει, πίσω θα πρέπει να αφήσει της ζωής του τα καλύτερα. Μπορεί και να του λείψει. Σωτήρας και γλυκός βασανιστής μαζί.

Με τράβαγε κι εμένα απ’ το μπατζάκι ο Θεός μου. Δεν ήθελε να τον αφήσω πίσω και να του πάρω ότι εγώ του είχα δώσει. Δεν ήθελε πρόθυμα να αποχωριστεί όλα εκείνα που του φόρτωσα. Σα μουλάρι χρόνια τα κουβάλαγε αγόγγυστα και θαρρούσε πως τ’ ανήκαν. Τσίνισε πολύ, αλλά στο τέλος τα επήρα όλα. Και την αγάπη και την ευτυχία και την ελπίδα. Σάμπως δεν ήτανε δικά μου απ’ την αρχή;

Εγώ το δικό μου το Θεό τον εξεφόρτωσα. Πίσω τα πήρα όλα και άνοιξα τη μπαλκονόπορτα και τράβηξα την κουρτίνα να μπει πάλι μέσα το θεριό. Και να! Δεν ήτανε και τόσο τρομαχτικό όσο νόμιζα όταν μιλούσε με βραχνή φωνή στο σκοτεινό μπαλκόνι. Μέσα στο φως του δωματίου το είδα πολύ πιο καθαρά. Δεν ήτανε θεριό. Εγώ ήμουνα. Γέρος, με άσπρα μαλλιά και μέτωπο ρυτιδιασμένο και κουρασμένο πρόσωπο, μα τα μάτια μου θαρρώ πως ήταν ίδια και η φωνή τώρα δεν ήτανε βραχνή, μα καθάρια και κρυστάλλινη. Μα γιατί με πείραζε ο γέρος εαυτός μου χρόνια πριν. Θα φοβότανε κι εκείνος, πιο κοντά αφού ‘ταν στο κατώφλι και με ζήλευε που εγώ ήμουν μακριά και δε φοβόμουν.

Αλλά τώρα τον κατάλαβα. Στο μπαλκόνι τώρα όταν στέκομαι το βράδυ δε δίνω σημασία στο σκοτάδι και το σβηστό το φως απέναντι, αλλά στα φώτα τ’ αναμμένα στις πέρα πολυκατοικίες που είναι κι άλλοι που ξαγρυπνάνε σαν κι εμένα και στον μακρινό αχό του δρόμου από πίσω, που μια στο τόσο περνάει κάποιο αμάξι (αχ, και να ‘ξερα που θε να πάει ο οδηγός του). Μονάχος μου δεν είμαι τελικά. Κι ούτε με φοβίζει πια ο εαυτός μου ο ίδιος. Έχω κι άλλα, βέβαια, που φοβάμαι, αλλά ένα-ένα θα τα βρω και θα τα λύσω. Πώς αλλιώς θα έχει η ζωή ενδιαφέρον αν δεν έχεις στόχο καλύτερος να γίνεις; Και έχω ακόμα κρατημένη την αγάπη, τη χαρά και την ελπίδα να πορεύομαι.

Κι όταν τελειώσει το ταξίδι και κουρασμένος πέσω για να ξαποστάσω, μαζί του θα περάσω στο σκοτάδι πέρα απ’ το κατώφλι και θα δω τι κρύβεται εκεί πίσω. Ίσως Θεός να με υποδεχτεί καλύτερος, πολύ πιο σπουδαίος και τρανός απ’ ό,τι έφτιαξε ο φόβος του θηρίου εδώ χάμω. Ίσως μια άλλη ζωή να πάρω απ’ την αρχή και να διαβάσω κάποτε πάλι ετούτες τις αράδες απορώντας ποιος ήταν εκείνος που τις έγραψε. Ίσως το τίποτα, εκεί που ήμουνα και πριν να γεννηθώ, γλυκό και ήσυχο σαν την κοιλιά της μάνας μου που μ’ όνειρα κι ελπίδες με ανάθρεψε. Μα ό,τι κι αν είναι πίσω εκεί με θάρρος κατάματα θα το κοιτάξω γιατί έτσι τ’ αποφάσισα· εγώ κι όχι οι άλλοι. Κι εν τέλει γιατί να φοβηθώ; Θεριό μπροστά να το φυλάει το κατώφλι τώρα δεν υπάρχει.

G.W.Fr. Hegel: Κράτος και Πόλεμος

G. W. Fr. Hegel: 1770–1831

Ο πόλεμος και τα κράτη

§ 1

Το ερώτημα: Είναι αναπόφευκτος ο πόλεμος; Μπορεί ένα καλά οργανωμένο κράτος ή μια παγκόσμια οργάνωση κρατών να καταργήσουν τον πόλεμο; Βασική αρχή αποφυγής του πολέμου, υπό ορισμένες συνθήκες, φαίνεται να είναι η δημιουργία μιας παγκόσμιας οργάνωσης και κοινότητας των κρατών και η θέσπιση ενός διεθνούς δικαίου που απαγορεύει ρητά την διεξαγωγή πολέμων. Υπό ένα τέτοιο περίπου πνεύμα, πριν από τον Χέγκελ, επιχείρησε ο Καντ να μιλήσει για τη δημιουργία μιας παγκόσμιας ομοσπονδίας κρατών, η οποία θα εργαζόταν για την αιώνια ειρήνη. Ιστορικά ιδωμένη μια τέτοια θέση αποδεικνύεται ανεφάρμοστη. Από την αρχαιότητα έως και σήμερα κατέστη αδύνατη η επίτευξη μιας τέτοιας κοινότητας κρατών. Όπου φαινομενικά ήλθε σε ύπαρξη, όπως για παράδειγμα στην ελληνική αρχαιότητα με την Αθηναϊκή συμμαχία ή στη σύγχρονη εποχή με την Ευρωπαϊκή ένωση ή το Ν.Α.Τ.Ο. ή το μέχρι πρότινος Σύμφωνο της Βαρσοβίας ή ακόμη τον ΟΗΕ και παρόμοιους οργανισμούς, ουσιαστικά αποτέλεσε και αποτελεί οργάνωση των συμφερόντων των ισχυρών κρατών σε βάρος των λαών και των πιο ανίσχυρων κρατών. Συχνά–πυκνά στις εποχές μας, όλοι αυτοί οι οργανισμοί λειτουργούν ως κατασταλτικοί μηχανισμοί κοινωνικών κινημάτων ή απελευθερωτικών πολέμων σε μεμονωμένα κράτη. Ο Χέγκελ, χωρίς να έχει αντικειμενικά όλη αυτή την ιστορική εμπειρία αλλά διαλεκτικά σκεπτόμενος, αποφάνθηκε κατηγορηματικά: ποτέ δεν μπορεί να υπάρξει μια τέτοια οργάνωση και κοινότητα κρατών, ακόμα και η πιο δημοκρατική· είναι εφικτό όμως ένα κοινό πνεύμα των λαών, των εθνών.

§ 2

Το κοινό πνεύμα: Αυτό που μπορεί να ενώνει τους λαούς είναι ένα κοινό πνεύμα, το οποίο πάντοτε ριζώνει και μπορεί να αναπτύσσεται πρωτίστως σε επίπεδο Έθνους. Το εθνικό κράτος ως τέτοιο αποτελεί την μητρώα και πατρώα εστία για μια ενωτική συμπόρευση των λαών. Τούτο έχει ιδιαίτερη διαχρονική αξία για τη διάνοιξη της ανθρώπινης συνεννόησης σε διακρατικό και υπερ-κρατικό επίπεδο. Έχει αποδειχτεί ιστορικά πως μια μικρότερη ή μεγαλύτερη ομογενοποίηση ταξικών συμφερόντων δεν συνεπάγεται αυτόματα την αλληλο-συνεννόηση των λαών. Πώς θα μπορούσε να συμβαίνει διαφορετικά, όταν το μόνο προσδιορισμένο στοιχείο που μπορεί να ενώνει, από άποψη φύσης, τους ανθρώπους μεταξύ τους, όπως σωστά παρατηρεί ο Χέγκελ, είναι το βιολογικό συν ορισμένα νοητικά και πνευματικά γνωρίσματα; Πώς σφυρηλατείται ένα τέτοιο πνεύμα; Πρώτα και κύρια με την πολιτική που παράγεται και εφαρμόζεται στο κάθε ξεχωριστό εθνικό κράτος. Αναλόγως διαμορφώνονται κοινές εμπειρίες ανάμεσα στα έθνη ή οξύνονται οι διαφορές και επιλύονται με πόλεμο. Επίσης με την αφύπνιση των λαών μέσα από τέτοιους πολέμους. Ο πόλεμος, απ’ αυτή την άποψη, ενισχύει την πνευματική τους υγεία, γιατί τους καλλιεργεί την επίγνωση, την αυτοσυνειδησία και την αυτοδιάθεση. Ο πόλεμος επομένως, σύμφωνα με τον Χέγκελ, καθίσταται αναπόφευκτος, ανεξάρτητα αν τον επιθυμεί κανείς ή όχι. Όλοι οι πόλεμοι μέχρι σήμερα, παγκόσμιοι και περιφερειακοί, τον δικαιώνουν. Ακόμη κι αν διεθνείς συνθήκες ή το διεθνές δίκαιο δεσμεύει τα κράτη ενάντια στον πόλεμο, ποιο (ισχυρό) κράτος βρέθηκε ως τώρα να τηρήσει ένα τέτοιο δίκαιο;

§ 3

Ο πόλεμος είναι αναπόφευκτος: γιατί, πιο συγκεκριμένα, ο πόλεμος –μεταφορικά ή κυριολεκτικά– είναι αναπόφευκτος; Επειδή δεν μπορεί να υπάρχει μια παγκόσμια κοινωνία κοινών συμφερόντων παρά μόνο τα συμφέροντα των κρατών. Η αρχή συνεπώς που διέπει τη συνεργασία των κρατών είναι η αρχή κυριαρχίας του ενός κράτους πάνω στο άλλο: τα συμφέροντα του ενός ενάντια στο άλλο. Αλίμονο στους νερόβραστους εκείνους πολιτικούς που προσδοκούν την υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων από ξένα συμφέροντα. Και Χέγκελ να μην έχει διαβάσει κανείς καταλαβαίνει στοιχειωδώς, εκτός αν είναι ελαφρόμυαλος ή πραιτοριανός, ότι το δικαίωμα ενός έθνους να υπερασπίζεται τα συμφέροντά του δεν θεμελιώνεται στο πώς πρέπει να είναι οργανωμένα τα συμφέροντα της Ευρώπης, ας πούμε, αλλά στο κατά πόσο οι πολιτικοί του έθνους υπερασπίζονται το εθνικό συμφέρον ακόμη και ενάντια στα πιο ισχυρά ξένα συμφέροντα. Η συνεννόηση ανάμεσα στα κράτη δεν εδράζεται στο Δέον, όπως ήθελε ο Καντ, αλλά στο Είναι, όπως υποστηρίζει ο Χέγκελ. Σύμφωνα με τον τελευταίο, δεν υπάρχει κάποια ύψιστη ηθική αρχή που διακανονίζει τις ανταγωνιστικές αντιθέσεις των κρατών παρά μόνο η αναγκαιότητα της μάχης, της διαμάχης, του αγώνα, του πολέμου. Όχι πώς θα έπρεπε να εξομαλύνονται οι αντιθέσεις συμφερόντων, αλλά πώς αντιμετωπίζονται; Με εθνικές υποχωρήσεις ή με εναντίωση, με αγώνα, με πόλεμο; Το πώς αντιμετωπίζονται αποτελεί κριτήριο οριακό ως προς την αληθινή υπεράσπιση των συμφερόντων ενός λαού ή την καταπρόδοσή του, μας λέει ο Χέγκελ. Και συνεχίζει: η επίφαση ενός αλληλέγγυου, φιλήσυχου διακανονισμού αντιθετικών συμφερόντων ανάμεσα στα κράτη, ακόμη κι αν αυτοαποκαλούνται εταίροι, χωρίς τα πυρά της μάχης, συνεπάγεται απονέκρωση του λαού, θάνατο του έθνους.

ΠΛΑΤΩΝ: Πρωταγόρας (319a-320c)

Ἦ καλόν, ἦν δ᾽ ἐγώ, τέχνημα ἄρα κέκτησαι, εἴπερ κέκτησαι· οὐ γάρ τι ἄλλο πρός γε σὲ εἰρήσεται ἢ ἅπερ νοῶ. ἐγὼ γὰρ τοῦτο, ὦ Πρωταγόρα, οὐκ ᾤμην διδακτὸν [319b] εἶναι, σοὶ δὲ λέγοντι οὐκ ἔχω ὅπως [ἂν] ἀπιστῶ. ὅθεν δὲ αὐτὸ ἡγοῦμαι οὐ διδακτὸν εἶναι μηδ᾽ ὑπ᾽ ἀνθρώπων παρασκευαστὸν ἀνθρώποις, δίκαιός εἰμι εἰπεῖν. ἐγὼ γὰρ Ἀθηναίους, ὥσπερ καὶ οἱ ἄλλοι Ἕλληνες, φημὶ σοφοὺς εἶναι. ὁρῶ οὖν, ὅταν συλλεγῶμεν εἰς τὴν ἐκκλησίαν, ἐπειδὰν μὲν περὶ οἰκοδομίας τι δέῃ πρᾶξαι τὴν πόλιν, τοὺς οἰκοδόμους μεταπεμπομένους συμβούλους περὶ τῶν οἰκοδομημάτων, ὅταν δὲ περὶ ναυπηγίας, τοὺς ναυπηγούς, καὶ τἆλλα πάντα οὕτως, [319c] ὅσα ἡγοῦνται μαθητά τε καὶ διδακτὰ εἶναι· ἐὰν δέ τις ἄλλος ἐπιχειρῇ αὐτοῖς συμβουλεύειν ὃν ἐκεῖνοι μὴ οἴονται δημιουργὸν εἶναι, κἂν πάνυ καλὸς ᾖ καὶ πλούσιος καὶ τῶν γενναίων, οὐδέν τι μᾶλλον ἀποδέχονται, ἀλλὰ καταγελῶσι καὶ θορυβοῦσιν, ἕως ἂν ἢ αὐτὸς ἀποστῇ ὁ ἐπιχειρῶν λέγειν καταθορυβηθείς, ἢ οἱ τοξόται αὐτὸν ἀφελκύσωσιν ἢ ἐξάρωνται κελευόντων τῶν πρυτάνεων. περὶ μὲν οὖν ὧν οἴονται ἐν τέχνῃ εἶναι, οὕτω διαπράττονται· ἐπειδὰν δέ τι περὶ τῶν τῆς [319d] πόλεως διοικήσεως δέῃ βουλεύσασθαι, συμβουλεύει αὐτοῖς ἀνιστάμενος περὶ τούτων ὁμοίως μὲν τέκτων, ὁμοίως δὲ χαλκεὺς σκυτοτόμος, ἔμπορος ναύκληρος, πλούσιος πένης, γενναῖος ἀγεννής, καὶ τούτοις οὐδεὶς τοῦτο ἐπιπλήττει ὥσπερ τοῖς πρότερον, ὅτι οὐδαμόθεν μαθών, οὐδὲ ὄντος διδασκάλου οὐδενὸς αὐτῷ, ἔπειτα συμβουλεύειν ἐπιχειρεῖ· δῆλον γὰρ ὅτι οὐχ ἡγοῦνται διδακτὸν εἶναι. μὴ τοίνυν ὅτι τὸ κοινὸν τῆς [319e] πόλεως οὕτως ἔχει, ἀλλὰ ἰδίᾳ ἡμῖν οἱ σοφώτατοι καὶ ἄριστοι τῶν πολιτῶν ταύτην τὴν ἀρετὴν ἣν ἔχουσιν οὐχ οἷοί τε ἄλλοις παραδιδόναι· ἐπεὶ Περικλῆς, ὁ τουτωνὶ τῶν νεανίσκων πατήρ, τούτους ἃ μὲν διδασκάλων εἴχετο καλῶς καὶ εὖ ἐπαίδευσεν, [320a] ἃ δὲ αὐτὸς σοφός ἐστιν οὔτε αὐτὸς παιδεύει οὔτε τῳ ἄλλῳ παραδίδωσιν, ἀλλ᾽ αὐτοὶ περιιόντες νέμονται ὥσπερ ἄφετοι, ἐάν που αὐτόματοι περιτύχωσιν τῇ ἀρετῇ. εἰ δὲ βούλει, Κλεινίαν, τὸν Ἀλκιβιάδου τουτουῒ νεώτερον ἀδελφόν, ἐπιτροπεύων ὁ αὐτὸς οὗτος ἀνὴρ Περικλῆς, δεδιὼς περὶ αὐτοῦ μὴ διαφθαρῇ δὴ ὑπὸ Ἀλκιβιάδου, ἀποσπάσας ἀπὸ τούτου, καταθέμενος ἐν Ἀρίφρονος ἐπαίδευε· καὶ πρὶν ἓξ μῆνας γεγονέναι, [320b] ἀπέδωκε τούτῳ οὐκ ἔχων ὅτι χρήσαιτο αὐτῷ. καὶ ἄλλους σοι παμπόλλους ἔχω λέγειν, οἳ αὐτοὶ ἀγαθοὶ ὄντες οὐδένα πώποτε βελτίω ἐποίησαν οὔτε τῶν οἰκείων οὔτε τῶν ἀλλοτρίων. ἐγὼ οὖν, ὦ Πρωταγόρα, εἰς ταῦτα ἀποβλέπων οὐχ ἡγοῦμαι διδακτὸν εἶναι ἀρετήν· ἐπειδὴ δέ σου ἀκούω ταῦτα λέγοντος, κάμπτομαι καὶ οἶμαί τί σε λέγειν διὰ τὸ ἡγεῖσθαί σε πολλῶν μὲν ἔμπειρον γεγονέναι, πολλὰ δὲ μεμαθηκέναι, τὰ δὲ αὐτὸν ἐξηυρηκέναι. εἰ οὖν ἔχεις ἐναργέστερον ἡμῖν ἐπιδεῖξαι ὡς [320c] διδακτόν ἐστιν ἡ ἀρετή, μὴ φθονήσῃς ἀλλ᾽ ἐπίδειξον.Ἀλλ᾽, ὦ Σώκρατες, ἔφη, οὐ φθονήσω· ἀλλὰ πότερον ὑμῖν, ὡς πρεσβύτερος νεωτέροις, μῦθον λέγων ἐπιδείξω ἢ λόγῳ διεξελθών;
Πολλοὶ οὖν αὐτῷ ὑπέλαβον τῶν παρακαθημένων ὁποτέρως βούλοιτο οὕτως διεξιέναι. Δοκεῖ τοίνυν μοι, ἔφη, χαριέστερον εἶναι μῦθον ὑμῖν λέγειν.

***
Το πρώτο ερώτημα του Σωκράτη: η αρετή μπορεί να διδαχτεί;
Τότε κατέχεις στ᾽ αλήθεια θαυμάσια τέχνη, αν την κατέχεις, του είπα· γιατί θα σου πω ακριβώς αυτό που σκέφτομαι. Εγώ δηλαδή δεν πιστεύω ότι η τέχνη αυτή μπορεί να διδαχτεί, Πρωταγόρα· [319b] όμως μια και το λες εσύ, δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να αμφιβάλλει. Είμαι όμως υποχρεωμένος να σου εξηγήσω πώς σχημάτισα τη γνώμη ότι αυτή δεν μπορεί να διδαχτεί ούτε να μεταδοθεί από τον ένα στον άλλον.

Τα αρνητικά επιχειρήματα του Σωκράτη.
Δηλαδή εγώ, όπως κι οι άλλοι Έλληνες, έχω τη γνώμη ότι οι Αθηναίοι είναι λαός σοφός. Παρατηρώ λοιπόν ότι, όταν μαζευόμαστε στην εκκλησία του δήμου, κάθε φορά που είναι να καταπιαστεί η πολιτεία με κάποιο οικοδομικό έργο, φωνάζουν τους αρχιτέκτονες να δώσουν τη συμβουλή τους για τα οικοδομήματα· όταν πάλι είναι να ναυπηγήσουν πλοία, τους ναυπηγούς, το ίδιο και για όλα τ᾽ άλλα, [319c] όσα πιστεύουν ότι μπορεί κανείς να τα μάθει και να τα διδάξει. Όμως αν μπει στη μέση για να δώσει συμβουλή κάποιος άλλος, που εκείνοι δεν τον ξέρουν για άνθρωπο της δουλειάς (ας είναι όμορφος και πλούσιος και αριστοκράτης από τους πρώτους), δε δίνουν καμιά προσοχή στα λεγόμενά του, αλλά τον παίρνουν στο ψιλό και χαλούν τον κόσμο, ώσπου ή ο ίδιος που ανέλαβε να δώσει συμβουλές σαστίσει και παραμερίσει ή οι τοξότες τον τραβήξουν από το βήμα ή τον πετάξουν έξω με διαταγή των πρυτάνεων. Λοιπόν, όσα θέματα απαιτούν ειδίκευση, έτσι τα αντιμετωπίζουν· αντίθετα, κάθε φορά που το θέμα της συνεδρίασης [319d] έχει σχέση με τα γενικά συμφέροντα της πολιτείας, παίρνει το λόγο και δίνει τη συμβουλή του χωρίς καμιά διάκριση ο ξυλουργός, ο χαλκιάς κι ο τσαγκάρης, ο εισαγωγέας κι ο καραβοκύρης, ο πλούσιος και ο φτωχός, ο αριστοκράτης κι ο άνθρωπος του λαού· τώρα όμως κανείς δεν τους αποπαίρνει γι᾽ αυτό, όπως στην προηγούμενη περίπτωση — επειδή δηλαδή μπαίνουν στη μέση και δίνουν συμβουλές, ενώ πουθενά δε μαθήτευσαν ούτε είχαν κανένα δάσκαλο, ολοφάνερα επειδή πιστεύουν ότι αυτά τα πράγματα δεν μπορεί να διδαχτούν. Και μη μου πεις ότι αυτό γίνεται μόνο στις δημόσιες υποθέσεις, [319e] γιατί και στην ιδιωτική τους ζωή οι πιο σοφοί κι οι πιο άξιοι πολίτες την αρετή αυτή που έχουν δεν μπορούν να τη μεταδώσουν σε άλλους· νά, ο πατέρας των νεαρών αποδώ, ο Περικλής, τους έδωσε καλή και γερή μόρφωση πάνω σ᾽ ό,τι μπορούσαν να πάρουν απ᾽ τους δασκάλους· [320a] όμως πάνω σ᾽ αυτό που ο ίδιος του είναι σοφός ούτε ο ίδιος τους μορφώνει ούτε σε κανέναν άλλο τους εμπιστεύεται, αλλά γυρνούν εδώ κι εκεί μόνοι τους και βόσκουν σαν τα απολυτά ζώα — μήπως κάπου στην τύχη συναντήσουν την αρετή. Και δεύτερο παράδειγμα: ο ίδιος αυτός άντρας, ο Περικλής, ανάλαβε να μεγαλώσει τον Κλεινία, τον μικρότερο αδερφό του Αλκιβιάδη αποδώ. Λοιπόν, επειδή φοβόταν μήπως ο Αλκιβιάδης —τον ξέρουμε δα— τον παρασύρει στη διαφθορά, τον ξέκοψε απ᾽ αυτόν, τον έβαλε οικότροφο στο σπίτι του Αρίφρονα και προσπαθούσε να τον μορφώσει. Δεν πέρασαν έξι μήνες — [320b] και ο Αρίφρονας του τον έφερε πίσω, γιατί δεν ήξερε τί να κάμει μ᾽ αυτόν. Μπορώ να σου αναφέρω κι ένα σωρό άλλους, που οι ίδιοι τους ήταν άξιοι, όμως κανέναν ποτέ δεν έκαναν καλύτερο, ούτε συγγενή τους ούτε ξένο. Αυτά λοιπόν παρατηρώ, Πρωταγόρα, και βγάζω το συμπέρασμα ότι η αρετή δε διδάσκεται· αλλά, όταν ακούω από σένα να λες το αντίθετο, κλονίζομαι, και πιστεύω ότι τα λόγια σου κρύβουν κάποιαν αλήθεια· γιατί σχημάτισα τη γνώμη ότι πολλά πράγματα έμαθες από την πείρα, πολλά από τους δασκάλους, κι άλλα μόνος σου τ᾽ ανακάλυψες. Λοιπόν, αν σου είναι εύκολο να μας αποδείξεις πιο καθαρά [320c] ότι η αρετή μπορεί να διδαχτεί, μην αρνηθείς, αλλά απόδειξέ το.

Ο Πρωταγόρας απαντά στα επιχειρήματα του Σωκράτη.
Καλά, Σωκράτη, δε θα αρνηθώ, είπε. Μόνο τί προτιμάτε, να σας το αποδείξω λέγοντας ένα μύθο, σαν μεγαλύτερος σε νέους, ή να το αναπτύξω με λόγο;
Που λες, πολλοί από τους ακροατές τού έδωσαν το ελεύθερο να πραγματευτεί το θέμα του όπως θέλει.
Ε τότε, είπε εκείνος, νομίζω πως είναι πιο ευχάριστο να σας διηγηθώ ένα μύθο.