Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΣΑΤΥΡΙΚΟ ΔΡΑΜΑ, ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Κύκλωψ

Η τύφλωση του Πολύφημου

Στον Κύκλωπα (πιθανώς λίγο μετά το 411 π.Χ.), το μόνο σατυρικό δράμα που σώζεται ακέραιο, ο Ευριπίδης μεταγράφει σε σατυρικό πλαίσιο τη γνωστή από την ένατη ραψωδία της Οδύσσειας (ι) περιπέτεια του Οδυσσέα με τον μονόφθαλμο Πολύφημο, η οποία οδήγησε στην τύφλωση του Κύκλωπα. Στην ευριπίδεια εκδοχή διαπιστώνονται ενδιαφέρουσες αποκλίσεις από το ομηρικό πρότυπο. Οι αποκλίσεις αυτές συνδέονται κυρίως με τη μετάβαση σε άλλο είδος, τη μετατροπή της επικής αφήγησης σε δραματική παράσταση, με τις ειδικότερες συμβάσεις του συγκεκριμένου δραματικού είδους -το σατυρικό δράμα απαιτεί υποχρεωτικά χορό σατύρων, οι οποίοι εδώ παρουσιάζονται ως δούλοι του Κύκλωπα- και με το πνευματικό κλίμα του τέλους του πέμπτου αιώνα -φαίνεται ότι ο Ευριπίδης παρωδεί, μεταξύ άλλων, τις απόψεις του Καλλικλή για το κατὰ φύσιν ζῆν και την περιφρόνησή του προς τους νόμους.

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Οδυσσέας, λίγο πριν από την κρίσιμη στιγμή, ζητάει από τους σατύρους να βοηθήσουν στην τύφλωση του Κύκλωπα. Οι σάτυροι, των οποίων η δειλία είναι παροιμιώδης, βρίσκουν προφάσεις και αρνούνται.

Κύκλωψ 590-664

ΟΔΥΣΣΕΥΣ

590 ἄγε δή, Διονύσου παῖδες, εὐγενῆ τέκνα,
ἔνδον μὲν ἁνήρ· τῷ δ᾽ ὕπνῳ παρειμένος
τάχ᾽ ἐξ ἀναιδοῦς φάρυγος ὠθήσει κρέα.
δαλὸς δ᾽ ἔσωθεν αὐλίων πνέων καπνὸν
παρευτρέπισται, κοὐδὲν ἄλλο πλὴν πυροῦν
595 Κύκλωπος ὄψιν· ἀλλ᾽ ὅπως ἀνὴρ ἔσῃ.

ΧΟΡΟΣ

πέτρας τὸ λῆμα κἀδάμαντος ἕξομεν.
χώρει δ᾽ ἐς οἴκους πρίν τι τὸν πατέρα παθεῖν
ἀπάλαμνον· ὥς σοι τἀνθάδ᾽ ἐστὶν εὐτρεπῆ.

ΟΔΥΣΣΕΥΣ

Ἥφαιστ᾽, ἄναξ Αἰτναῖε, γείτονος κακοῦ
600 λαμπρὸν πυρώσας ὄμμ᾽ ἀπαλλάχθηθ᾽ ἅπαξ,
σύ τ᾽, ὦ μελαίνης Νυκτὸς ἐκπαίδευμ᾽, Ὕπνε,
ἄκρατος ἐλθὲ θηρὶ τῷ θεοστυγεῖ,
καὶ μὴ ᾽πὶ καλλίστοισι Τρωϊκοῖς πόνοις
αὐτόν τε ναύτας τ᾽ ἀπολέσητ᾽ Ὀδυσσέα
605 ὑπ᾽ ἀνδρὸς ᾧ θεῶν οὐδὲν ἢ βροτῶν μέλει.
ἢ τὴν τύχην μὲν δαίμον᾽ ἡγεῖσθαι χρεών,
τὰ δαιμόνων δὲ τῆς τύχης ἐλάσσονα.

ΧΟΡΟΣ

λήψεται τὸν τράχηλον
ἐντόνως ὁ καρκίνος
610 τοῦ ξενοδαιτυμόνος· πυρὶ γὰρ τάχα
φωσφόρους ὀλεῖ κόρας.
ἤδη δαλὸς ἠνθρακωμένος
615 κρύπτεται ἐς σποδιάν, δρυὸς ἄσπετον
ἔρνος. ἀλλ᾽ ἴτω Μάρων, πρασσέτω,
μαινομένου ᾽ξελέτω βλέφαρον
Κύκλωπος, ὡς πίῃ κακῶς.
620 κἀγὼ τὸν φιλοκισσοφόρον Βρόμιον
ποθεινὸν εἰσιδεῖν θέλω,
Κύκλωπος λιπὼν ἐρημίαν·
ἆρ᾽ ἐς τοσόνδ᾽ ἀφίξομαι;

ΟΔΥΣΣΕΥΣ

σιγᾶτε πρὸς θεῶν, θῆρες, ἡσυχάζετε,
625 συνθέντες ἄρθρα στόματος· οὐδὲ πνεῖν ἐῶ,
οὐ σκαρδαμύσσειν οὐδὲ χρέμπτεσθαί τινα,
ὡς μὴ ᾽ξεγερθῇ τὸ κακόν, ἔστ᾽ ἂν ὄμματος
ὄψις Κύκλωπος ἐξαμιλληθῇ πυρί.

ΧΟΡΟΣ

σιγῶμεν ἐγκάψαντες αἰθέρα γνάθοις.

ΟΔΥΣΣΕΥΣ

630 ἄγε νυν ὅπως ἅψεσθε τοῦ δαλοῦ χεροῖν
ἔσω μολόντες· διάπυρος δ᾽ ἐστὶν καλῶς.

ΧΟΡΟΣ

οὔκουν σὺ τάξεις οὕστινας πρώτους χρεὼν
καυτὸν μοχλὸν λαβόντας ἐκκαίειν τὸ φῶς
Κύκλωπος, ὡς ἂν τῆς τύχης κοινώμεθα;

ΧΟΡΟΣ α

635 ἡμεῖς μέν ἐσμεν μακροτέρω πρὸ τῶν θυρῶν
ἑστῶτες ὠθεῖν ἐς τὸν ὀφθαλμὸν τὸ πῦρ.

ΧΟΡΟΣ β

ἡμεῖς δὲ χωλοί γ᾽ ἀρτίως γεγενήμεθα.

ΧΟΡΟΣ α

ταὐτὸν πεπόνθατ᾽ ἆρ᾽ ἐμοί· τοὺς γὰρ πόδας
ἑστῶτες ἐσπάσθημεν οὐκ οἶδ᾽ ἐξ ὅτου.

ΟΔΥΣΣΕΥΣ

ἑστῶτες ἐσπάσθητε;

ΧΟΡΟΣ α

640 καὶ τά γ᾽ ὄμματα
μέστ᾽ ἐστὶν ἡμῖν κόνεος ἢ τέφρας ποθέν.

ΟΔΥΣΣΕΥΣ

ἄνδρες πονηροὶ κοὐδὲν οἵδε σύμμαχοι.

ΧΟΡΟΣ

ὁτιὴ τὸ νῶτον τὴν ῥάχιν τ᾽ οἰκτίρομεν
καὶ τοὺς ὀδόντας ἐκβαλεῖν οὐ βούλομαι
τυπτόμενος, αὕτη γίγνεται πονηρία;
ἀλλ᾽ οἶδ᾽ ἐπῳδὴν Ὀρφέως ἀγαθὴν πάνυ,
ὥστ᾽ αὐτόματον τὸν δαλὸν ἐς τὸ κρανίον
στείχονθ᾽ ὑφάπτειν τὸν μονῶπα παῖδα γῆς.

ΟΔΥΣΣΕΥΣ

πάλαι μὲν ᾔδη σ᾽ ὄντα τοιοῦτον φύσει,
650 νῦν δ᾽ οἶδ᾽ ἄμεινον. τοῖσι δ᾽ οἰκείοις φίλοις
χρῆσθαί μ᾽ ἀνάγκη. χειρὶ δ᾽ εἰ μηδὲν σθένεις,
ἀλλ᾽ οὖν ἐπεγκέλευέ γ᾽, ὡς εὐψυχίαν
φίλων κελευσμοῖς τοῖσι σοῖς κτησώμεθα.

ΧΟΡΟΣ

δράσω τάδ᾽· ἐν τῷ Καρὶ κινδυνεύσομεν.
655 κελευσμάτων δ᾽ ἕκατι τυφέσθω Κύκλωψ.
ἰὼ ἰώ· γενναιότατ᾽ ὠ-
θεῖτε σπεύδετ᾽, ἐκκαίετε τὰν ὀφρὺν
θηρὸς τοῦ ξενοδαίτα.
τύφετ᾽ ὦ, καίετ᾽ ὦ
660 τὸν Αἴτνας μηλονόμον.
τόρνευ᾽ ἕλκε, μή σ᾽ ἐξοδυνηθεὶς
δράσῃ τι μάταιον.

ΚΥΚΛΩΨ

ὤμοι, κατηνθρακώμεθ᾽ ὀφθαλμοῦ σέλας.

ΧΟΡΟΣ

καλός γ᾽ ὁ παιάν· μέλπε μοι τόνδ᾽ αὖ, Κύκλωψ.

***

ΟΔΥΣΣΕΑΣ

Εμπρός λοιπόν, γιοι του Διονύσου,¹ γόνοι γενιάς αρχοντικής.590
Μέσα είναι του λόγου του. Σε λίγο,
όταν θα έχει βυθιστεί στον ύπνο,
από το αναίσχυντο λαρύγγι του θα ξεράσει τις σάρκες.
Μέσα στη σπηλιά ο δαυλός καπνίζει πανέτοιμος·
δεν μένει παρά να κάνουμε κάρβουνο το μάτι του Κύκλωπα.
Κοίταξε μόνο να φανείς άντρας.595

ΧΟΡΟΣ

Θα κάνουμε την καρδιά μας βράχο και ατσάλι.
Έμπα όμως μέσα προτού ο πατέρας² πάθει τίποτα
που δεν το κάνουν με το χέρι.
Τα εδώ σου τα έχουμε όλα έτοιμα.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ

Ήφαιστε, άρχοντα της Αίτνας,³ κάψε το λαμπερό του μάτι
και απαλλάξου μια κι έξω από τον κακό γείτονα.600
Και εσύ, βλαστάρι της σκοτεινής Νύχτας, Ύπνε,⁴
έλα βαθύς και τύλιξε το θεομίσητο θηρίο,
και μην αφήστε τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του
μετά τους ωραίους αγώνες της Τροίας,
να αφανιστούν από κάποιον που δε σκοτίζεται605
για θεούς ή ανθρώπους.
Ειδάλλως, πρέπει να θεωρούμε την τύχη θεό
και τους θεούς κατώτερους από την τύχη.

ΧΟΡΟΣ

Το λαιμό του ανθρωποφάη
τί σφιχτά η τανάλια
τώρα θα του πιάσει,
και τις φωτοφόρες610
του ματιού του κόρες
η φωτιά ταχιά θα του χαλάσει.
Καψαλίστηκε ο δαυλός
μες στη χόβολη χωμένος
δρένιος κλώνος615
τρομερός -
Μ᾽ ας αρχίσει ο Μάρωνας,⁵ τη δουλειά ας αρχίσει,
και του Κύκλωπα το μάτι
του ξεφρενιασμένου
να του χύσει,
σε κακό του το πιοτό να του γυρίσει·
κι έτσι και τον φιλοκισσοφόρο620
τον αγαπημένο Βάκχο
να τον ξαναδώ
και του Κύκλωπα ν᾽ αφήσω
την ερημιά... Τάχα
θα τ᾽ αξιωθώ;

ΟΔΥΣΣΕΑΣ

Σωπάστε για τ᾽ όνομα των θεών, ζωντόβολα,
μείνετε ακίνητοι, ράψτε το· μην ανασαίνετε,625
μην παίξει το μάτι σας, μη βήξει κανείς,
να μην ξυπνήσει το κακό προτού το μάτι του Κύκλωπα
αναμετρηθεί με τη φωτιά.

ΧΟΡΟΣ

Σωπαίνουμε· κρατάμε την ανάσα μας.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ

Εμπρός λοιπόν, μπείτε μέσα630
και αδράξτε με τα δυό σας χέρια το δαυλό·
έχει πυρώσει για τα καλά.

ΧΟΡΟΣ

Δεν θα ορίσεις εσύ ποιοι να πιάσουν πρώτοι
τον πυρωμένο λοστό
και να κάψουν το φως του Κύκλωπα,
ώστε να συμμετέχουμε και εμείς σε ό,τι φέρει η τύχη.
ΧΟΡΟΣ α⁶
Εμείς, εδώ έξω από την πύλη635
είμαστε αρκετά μακριά,
για να σπρώξουμε τη φωτιά στο μάτι.
ΧΟΡΟΣ β
Εμείς πάλι αυτή τη στιγμή κουτσαθήκαμε.
ΧΟΡΟΣ α
Πάθατε δηλαδή ό,τι κι εγώ· γιατί εδώ που στεκόμαστε
πιάστηκαν -κι εγώ δεν ξέρω πώς- τα πόδια μας.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ

Πιαστήκατε εκεί που στεκόσταστε;640
ΧΟΡΟΣ α
Και τα μάτια μας δυστυχώς
έχουν γεμίσει σκόνη ή στάχτη.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ

Αυτοί οι σύμμαχοι είναι δειλοί και ανύπαρκτοι.

ΧΟΡΟΣ

Επειδή λυπόμαστε την πλάτη μας και τα πλευρά μας
και δεν θέλω να χάσω τα δόντια μου γρονθοκοπούμενος,
αυτό εσύ το λες δειλία;645
Ξέρω πάντως μια εκπληκτική γητειά του Ορφέα,⁷
ώστε να πάει μόνος του ο δαυλός στο κούτελο
και να πυρπολήσει τον μονόφθαλμο γιο της γης.⁸

ΟΔΥΣΣΕΑΣ

Ανέκαθεν γνώριζα ότι το έχεις στο αίμα σου
να φέρεσαι όπως φέρεσαι,
τώρα όμως το γνωρίζω ακόμα καλύτερα.650
Θέλω δεν θέλω πρέπει να στηριχτώ στους συντρόφους μου.
Ωστόσο, αν δεν έχεις δύναμη στα χέρια σου,
τουλάχιστον φώναζε,
για να εμψυχώσουν οι φωνές τους φίλους.

ΧΟΡΟΣ

Έγινε. Μήπως θα κινδυνεύσω εγώ;⁹
Αν είναι μόνο να φωνάζω,655
ας γίνει παρανάλωμα του πυρός ο Κύκλωπας.

Χο, ο, οπ, παληκαρίσια
σπρώξτε το γοργά-γοργά,
κάψτε, κάψτε του το μάτι
του θεριού, τ᾽ ανθρωποφάη,
βάλτε του φωτιά,
κάψτε τον τόν προβατάρη
που την Αίτνα¹⁰ κατοικεί -660
γύρνα, γύρνα το ροκάνι -
τράβα γλήγορα αποκεί,
μήπως από τον πολύ τον πόνο
σε χτυπήσει και σε βρει.

ΚΥΚΛΩΠΑΣ

Ωχ! Έγινε κάρβουνο το φως του οφθαλμού μου.

ΧΟΡΟΣ

Υπέροχος ο παιάνας· τραγούδησέ μου τον ξανά, Κύκλωπα.
---------------

¹ Ποτέ άλλοτε οι σάτυροι δεν αναφέρονται ως γιοι του Διονύσου. Ίσως δεν έχουμε να κάνουμε με κυριολεξία.

² Ο Σιληνός, ο οποίος αμέσως πριν απρόθυμα ακολούθησε τον Κύκλωπα στο εσωτερικό της σπηλιάς.

³ Ο Ήφαιστος συνδέεται ποικιλοτρόπως με την Αίτνα και τη Σικελία. Σύμφωνα με μια παράδοση φιλονίκησε με τη Δήμητρα για το ποιος θα πάρει τη Σικελία, ενώ σύμφωνα με άλλη το εργαστήριό του βρισκόταν κάτω από την Αίτνα.

⁴ Ο Ύπνος (όπως και ο Θάνατος) είναι γιοι της Νύχτας.

⁵ Εδώ το κρασί. Στον Όμηρο ο Μάρων (από τη φημισμένη για το κρασί της θρακική πόλη Ίσμαρο) είναι ιερέας του Απόλλωνα και δίνει στον Οδυσσέα το κρασί με το οποίο μέθυσε τον Πολύφημο.

⁶ Με τις ενδείξεις "χορός α" και "χορός β" δηλώνονται τμήματα του χορού.

⁷ Ο Ορφέας είχε τη δύναμη να μαγεύει με τη μουσική του τα έμψυχα και τα άψυχα.

⁸ Οι Κύκλωπες είναι γιοι του Ουρανού και της Γαίας.

⁹ Στο πρωτότυπο: ἐν τῷ Καρὶ κινδυνεύσομεν. Παροιμία που χρησιμοποιείται γι᾽ αυτούς που κάνουν κάτι χωρίς να κινδυνεύουν οι ίδιοι -οι Κάρες υπηρετούσαν ως μισθοφόροι.

¹⁰ Το έργο διαδραματίζεται στη Σικελία.

 

Πώς να διαβάζουμε…

Δεν έχουμε μάθει ποτέ να διαβάζουμε. Μαθαίνουμε να συλλαβίζουμε και να αρθρώνομε το λόγο μας αλλά μέχρι εκεί. Δεν έχουμε κατανοήσει ούτε την κουλτούρα ούτε τη μεθοδολογία του διαβάσματος. Οι περισσότεροι αναγνώστες βάζουμε ένα βιβλίο μπροστά μας και απλώς το διατρέχουμε…

Και ενώ το διάβασμα είναι βασικό «κινούν αίτιο» της εξευγενισμένης συμπεριφοράς μας, του εξανθρωπισμού και του εκπολιτισμού μας, δεν ασχολούμαστε ούτε με την κουλτούρα του και τη φιλοσοφία του ούτε με την τεχνική του και με την πρακτική του. Βλέπουμε εκπομπές επί εκπομπών για το πώς θα τηγανίσουμε τις πατάτες, για παράδειγμα, με τεχνικές που θα γλυκαίνουν τους γευστικούς κάλυκες αλλά δεν βλέπουμε – ειδικά στην ιδιωτική τηλεόραση – ούτε μια εκπομπή για τον κόσμο του Βιβλίου. Αυτό είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό δείγμα της παρακμής μας. Εδώ άλλωστε έγκειται ο πυρήνας της πιο ορθολογικής ανάλυσης για τη σημερινή κρίση της χώρας μας. Γιατί τελικά πρόκειται για κρίση του πνεύματος και όχι για κρίση του χρήματος.

Ας δούμε μερικά τεχνικά στοιχεία, τα οποία προφανώς δεν έχουν καμιά καθολικότητα αλλά είναι προσωπική εμπειρία και πρακτική για το διάβασμα. Πιο καλά είναι να διαβάζουμε μόνοι μας, ειδικά όταν αφορά τη λογοτεχνία ή τη φιλοσοφία ή την επιστήμη. Μπορούμε να διαβάζουμε σε λέσχη ανάγνωσης και σε βιβλιοθήκη αλλά εδώ είναι προτιμότερα τα επιστημονικά βιβλία και τα δοκίμια. Μπορούμε επίσης να διαβάζουμε σε ένα καφέ (μάλλον δοκίμια…), αλλά είναι πιο καλά όταν οι υπόλοιποι θαμώνες μας είναι άγνωστοι και δεν έχουμε κάποιο φόβο να μας επαναφέρουν στον κόσμο της φαινομενικής πραγματικότητας. Προφανώς αυτή είναι η δική μου επιλογή που έχει δοκιμαστεί χρόνια και χρόνια και είναι προσωπικά αποδοτική και κυρίως όμορφη.

Βέβαια το πού διαβάζουμε έχει και αυτό διαβαθμίσεις και επιμέρους αξιολογήσεις. Αλλιώς διαβάζεις στο Μουσείο της Ακρόπολης με το βλέμμα να κινείται μεταξύ των γραμμών του βιβλίου και του Παρθενώνα, αλλιώς στο «Ζώναρς» βλέποντας πού και πού την κίνηση στην Πανεπιστημίου, αλλιώς στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου ανάμεσα σε φοιτητές, αλλιώς σε μια ουρά αναμονής (εδώ ενδείκνυται κάτι σπονδυλωτό) ή στην παραλία με κόσμο ή στην ακροθαλασσιά μοναχός, αλλιώς στο γραφείο σου (μάλλον συνοδεύεται και από γράψιμο) ή στο σαλόνι σου (εδώ επικρατεί η εφημερίδα και το περιοδικό και κυρίως η αναδυόμενη ψηφιακή μορφή) ή στην κρεβατοκάμαρά σου (πρωταρχικά το μυθιστόρημα) κ.λπ.

Πέραν όλων τούτων, το διάβασμα εγκαθιδρύει μια σχέση με το συγγραφέα και με το επισκοπούμενο πεδίο. Συζητάς με το συγγραφέα αλλά αν είσαι έμπειρος αναγνώστης, ψυχανεμίζεσαι και με τους άλλους αναγνώστες – γιατί πάντα επιτελείς πολλαπλές ερμηνευτικές αναγνώσεις στην ίδια ανάγνωση – και καταθέτεις τη δική σου άποψη και ερμηνεία, τη δική σου αφήγηση και ονειροπόληση. Εδώ οφείλεις να αφιερώσεις ένα χρόνο – που σου επιστρέφεται πολλαπλός – από τη ζωή σου και να δημιουργήσεις «Κύκλους Διαβάσματος», να έχεις «Ημέρες Ντοστογιέφσκι», Προυστ, Παπαδιαμάντη κ.λπ. Να επιτελείς δηλαδή μια ει δυνατόν ολοκληρωμένη και ουσιαστική «συνάντηση» με τα μεγάλα πνεύματα του ανθρώπου. Εδώ είναι απαραίτητες οι δικές σου σημειώσεις και οι αποδελτιώσεις, στις οποίες θα επανέρχεσαι με νέες ματιές κατά καιρούς – αυτό είναι άλλωστε αναγκαίο στοιχείο σχέσης με τους κλασικούς συγγραφείς…

Ο ρυθμός του διαβάσματος παίζει ρόλο και δεν μπορεί να είναι τόσο χαλαρός που η ροή της ανάγνωσης, η ποιότητα της αφομοίωσης και η δυναμική του διαλόγου με το συγγραφέα να εξατμίζονται ή να γίνονται κομμάτια μιας ανολοκλήρωτης σχέσης. Το πρώτο μέρος του διαβάσματος είναι πάντα «ανηφορικό». Απαιτεί ψυχολογία ανίχνευσης και κατανόησης του όλου κλίματος και προσπάθεια αγκίστρωσης στο όλο σύμπαν του βιβλίου. Εδώ θα γνωρίσεις τα πρόσωπα αν είναι μυθιστόρημα ή τα ερωτήματα και τις πρωταρχικές παραδοχές αν είναι δοκίμιο και θα εξοικειωθείς με έναν βρόχο της πραγματικότητας. Θα εισέλθεις κατ’ ουσίαν μέσα σε έναν καινούργιο κόσμο, στον οποίο συμμετέχεις δημιουργικά και προνομιακά.

Σε ένα τόσο πολυσύνθετο και προκλητικό σκηνικό του διαβάσματος παίζει ρόλο ακόμα και σε ποιο μέρος της ημέρας αυτό επιτελείται. Το πρωί είναι πιο ευεπίφορο για επιστημονικά και φιλοσοφικά βιβλία, ενώ το βράδυ «θέλει» μυθιστόρημα και ποίηση. Αλλά και η στάση του σώματος δεν είναι ούτε αυτή αδιάφορη. Στο επιστημονικό βιβλίο απαιτείται σκύψιμο προς τα εμπρός, ενώ στο λογοτεχνικό βιβλίο το σώμα μάλλον θα γέρνει προς τα πίσω.

Όχι, όλα αυτά που αναφέρθηκαν ως μέρος της τεχνικής του διαβάσματος δεν είναι συνταγές ούτε και κανόνες ούτε πολύ περισσότερο κάποιες αλήθειες. Είναι μια προσωπική και μόνο εκδοχή… Αποτελούν όμως μια εικόνα που είναι χαρακτηριστική του διαβάσματος και του αναγνώστη, μια εικόνα που εν πολλοίς αποδίδει και τη στάση μας για τη ζωή και το είδωλο του εαυτού μας.

Η Μνήμη, η Λήθη και ο Πολιτισμός

<Ο Απόλλωνας η Μνημοσύνη και οι εννέα Μούσες Mengs, Anton Raphael, 1750-61, τοιχογραφία Ρώμη, Villa Albani-Torlonia

Κατά την Ελληνική Μυθολογία η Μνημοσύνη υπήρξε θυγατέρα του Ουρανού και της Γης. Ο Ζευς, ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων, παντρεύτηκε με την Μνημοσύνη και μαζί απέκτησαν τις εννέα Μούσες. Οι Μούσες θα αποτελέσουν τις προστάτιδες θεότητες όλων των μαθήσεων και όλων των πνευματικών έργων του Αρχαίου Κόσμου. Η Κλειώ (κλέος προς τους ήρωες) της Ιστορίας, η Ευτέρπη (τέρπουσα τους ανθρώπους) της Μουσικής και των μουσικών οργάνων, η Θάλεια (θάλει τα φυτά) της Γεωργίας, της Γεωμετρίας, της Αρχιτεκτονικής και της Κωμωδίας, η Μελπομένη (εκ της ωδής-μολπής) της Ρητορικής και της Τραγωδίας, η Τερψιχόρη (τέρπει μέσω του χορού) του Χορού, η Ερατώ (του έρωτος) της Ποιήσεως και του έρωτα προς τις ιδέες, η Πολύμνια (η των πολλών ύμνων) της λύρας και της Υποκριτικής, η Ουρανία (εκ του ουρανού) της Αστρονομίας και τέλος η Καλλιόπη, προστάτις των πολεμιστών-ηρώων και των ηρωικών ποιημάτων.

«Οι “Μούσες” τώρα και γενικά η Μουσική ωνομάσθηκαν έτσι απ’ το “μώσθαι” (έρευνα), απ’ την αναζήτηση για την Φιλοσοφία και την Γνώση.» (Πλάτων, «Κρατύλος» 406 Α.) Απ’ τα λεγόμενα του Πλάτωνα βλέπουμε, ότι οι Μούσες είναι οι ίδιες οι Τέχνες και οι Επιστήμες, που ανακάλυψαν και ανέπτυξαν οι άνθρωποι σε πολύ παλαιότερες εποχές. Κάθε αρχαίος αλλά και αρκετοί σύγχρονοι συγγραφείς, ποιητές, φιλόσοφοι, ιστορικοί, επιστήμονες, επικαλούνται τις πανέμορφες Μούσες, για να τους εμπνεύσουν, και να μπορέσουν να φέρουν σε πέρας το δικό τους έργο. Ουσιαστικά πρόκειται για μία προσπάθεια ανάκλησης και επαναφοράς της αρχέγονης μνήμης του ανθρώπου. Για τον Σωκράτη η μάθηση είναι ανάμνηση, δηλαδή κάθε τι, το οποίο ανακαλύφθηκε και μαθεύτηκε απ’ τους ανθρώπους σε κάποια παλαιότερη χρονική στιγμή, έχει αποτυπωθή σαν σφραγίδα στο D.N.A. των κυττάρων μας: «ότι δηλαδή για εμάς η μάθηση δεν είναι παρά ανάμνηση, και σύμφωνα με αυτό είναι αναγκαίο να έχουμε μάθει σε κάποιο προηγούμενο χρόνο αυτά που τώρα ανακαλούμε στην μνήμη μας» (Πλάτων «Φαίδων», 72 D).

Επομένως μελετώντας το κάθε πνευματικό έργο της εκάστοτε εποχής δεν κάνουμε τίποτε άλλο απ’ το ν’ ανακαλούμε τις αρχέγονες αυτές γνώσεις, που είναι ήδη καταγεγραμμένες στα κύτταρά μας και επανέρχονται στην μνήμη μας.

«Σεις, οι θυγατέρες της Μνημοσύνης και του βροντερού Διος, ω ένδοξες Πιερίδες Μούσες με τη λαμπρή φήμη, σεις, σε όσους ανθρώπους παρευρεθήτε, είσθε περιπόθητες, πολύμορφες, επειδή γεννάτε την άμεμπτη αρετή πάσης παιδείας. Σεις τρέφετε την ψυχή και δίνετε την ορθή κατεύθυνση στη διανόηση και είσθε οι οδηγοί βασίλισσες του δυνατού νου.» (Ορφεύς, «Ύμνος Μουσών».)

Μνήμη και ανάμνηση ως έννοιες

Η Αριστοτελική σκέψη όρισε τις βασικές έννοιες της σύγχρονης επιστημονικής θέσης για τη μνήμη, την ανάμνηση, την αντίληψη και άλλων παρομοίων λειτουργιών της ανθρώπινης διανοίας: «Μνήμη ονομάζουμε την διατήρηση των παραστάσεων και ανάμνηση την ανάπλασή τους. Οι άνθρωποι δεν ανήκουν όλοι στον ίδιο τύπο. Άλλοι είναι μνημονικοί και άλλοι αναμνηστικοί. Οι βραδείς στην σκέψη είναι κατά το πλείστον πιο μνημονικοί, ενώ οι ταχείς και ευμαθείς είναι αναμνηστικώτεροι. Η μνήμη διαφέρει απ’ την φαντασία κατά το ότι είναι κίνηση της αισθήσεως η διανοίας που ενεργεί. Άλλωστε τ’ αποτελέσματα της μιας και της άλλης κινήσεως τα λέμε φαντάσματα (είδωλα η εικόνες). Και η φαντασία είναι σαν μία ζωγραφιά, που συνθέτει η ψυχή». (Στοβαίος, «Ανθολόγιον», Αριστοτέλους, «Περί Μνήμης».)

Ο Αριστοτέλης παρομοιάζει την μνήμη (η κίνηση της διάνοιας) σαν την κίνηση που γίνεται για την αποτύπωση του δακτυλιδιού κατά την στιγμή της σφραγίδας: «Για τούτο στην περίπτωση που ο άνθρωπος η λόγω παθήματος η λόγω ηλικίας βρίσκεται σε ρευστή κατάσταση, η αποτύπωση της εικόνας δεν πετυχαίνει, σαν να αποτυπώνεται δηλαδή η σφραγίδα σε νερό, ενώ αντιθέτως, όταν υπάρχη σταθερότητα και όχι ρευστότητα, η αποτύπωση πετυχαίνει, όπως συμβαίνει και στα παλιά οικοδομήματα. Όταν όμως είναι πολύ σκληρό το αντικείμενο που σφραγίζεται, η αποτύπωση δεν πετυχαίνει. Γι’ αυτό ακριβώς η νεαρή και η γεροντική ηλικία δεν διακρίνονται για μνημονική ικανότητα, διότι φαίνεται να διαρρέει η αποτύπωση, στους μεν νέους λόγω ρευστότητας ένεκα της αυξήσεως, στους δε γέροντες λόγω φθοράς. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στους πολύ ταχείς στην αντίληψη και στους πολύ βραδείς. Διότι ούτε οι μεν ούτε οι δε έχουν προφανώς ισχυρή μνήμη, διότι οι πρώτοι είναι ρευστοί, ενώ οι δεύτεροι αρκετά σκληροί. Για τούτο στην ψυχή των πρώτων δεν μένει σχεδόν καθόλου η εικόνα, ενώ στην ψυχή των δευτέρων είναι σαν να μην την αγγίζη.» (Στοβαίος, «Ανθολόγιον», Αριστοτέλους, «Περί Μνήμης»).

Η άποψη του Νεοπλατωνικού φιλοσόφου Πορφυρίου για την μνήμη ακολουθεί πιστά την Αριστοτελική σκέψη: «Η μνήμη είναι κοινή στον άνθρωπο και στα άλογα ζώα. Η πλήρως όμως διαμορφωμένη μνήμη, με την οποία συντελείται και η ανάμνηση, υπάρχει μόνο στα λογικά όντα. Διότι το ωλοκληρωμένα διαμορφωμένο είναι το αποτέλεσμα της λογικής μας ικανότητας. Γι’ αυτό και οι μαθητές του Αριστοτέλους λέγουν, ότι τα άλογα ζώα έχουν το “μεμνήσθαι” όχι όμως και το “αναμιμνήσκεσθαι”. Έτσι μόνον ο άνθρωπος έχει την δύναμη να διατηρή τις παραστάσεις αυτές, αλλά και να τις αναπλάθη» (Πορφυρίου, «Περί των δυνάμεων της ψυχής», παρ.1).

Στον Κρατύλο του Πλάτωνος ο Σωκράτης αναφέρει, ότι «μνήμη σημαίνει μονή (παραμονή) στην ψυχή αλλά όχι κίνηση» (437 b).

Ποιά η διαφορά όμως της μνήμης από την ανάμνηση; «Καθ’ όσον το μεν πρώτον (μνήμη) είναι δύναμη αφ’ εαυτής ενεργούσα και κοινή σε κάθε άνθρωπον και σε άλλα ζώα, το δε δεύτερον (ανάμνηση) είναι ενέργεια του νου και της βουλήσεως αποκλειστικώς και μόνον ανθρώπινη» (Αριστοτέλους, «Περί Μνήμης» 2. 25).

Ανάμνηση = ενθύμιση = η δύναμη του αναμιμνήσκεσθαι (Liddell and Scott, λήμμα «ανάμνησις»). Επομένως «ανάμνηση» η «ενθύμιση» είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να ανακαλεί στη συνείδησή μας προηγούμενα ψυχικά συμβάντα εκουσίως, λειτουργία αποκλειστικά ανθρώπινη, όπως την ορίζει ο Αριστοτέλης. Αυτή είναι και η διαφορά της απ’ την μνήμη, ο μηχανισμός της οποίας φέρνει ακουσίως στην συνείδησή μας προηγούμενα ψυχικά συμβάντα, που συνέβησαν στην ζωή μας. Είναι δε κοινή σε ανθρώπους και σε ζώα.

Κατά το ιδεοκρατικό σύστημα του Πλάτωνα η έννοια της ανάμνησης είναι ο απαραίτητος εκείνος παράγοντας, που θα μας βοηθήσει στην κατανόηση της γνώσης. Η νοητική ικανότητα του ανθρώπου, αντιλαμβανόμενη τα φαινόμενα της ροής της ζωής, αναμιμνήσκεται των ιδεών των φαινομένων, καθ’ ότι οι ιδέες και τα φαινόμενα μοιάζουν μεταξύ τους. Και επειδή τα φαινόμενα της ζωής είναι τα έκτυπα η οι απορροές των αρχέτυπων του κόσμου των ιδεών, μέσω της ανάμνησης επέρχεται η γνώση.

Η μνήμη στην Ψυχολογία του Βάθους

Σύμφωνα με την «Ψυχολογία του Βάθους», που ίδρυσε ο Ελβετός ψυχίατρος και ψυχολόγος Καρλ Γιουνγκ, που βασίσθηκε κυρίως στην Πυθαγόρεια και Πλατωνική σκέψη, υπάρχουν τρία είδη συνείδησης: Το συνειδητό, το προσωπικό ασυνείδητο και το απρόσωπο η συλλογικό ασυνείδητο.

Το συνειδητό είναι ο χαρακτήρας, που εκφράζει ο κάθε άνθρωπος στην καθημερινότητά του.

Το προσωπικό ασυνείδητο είναι αυτό, που περιλαμβάνει όλες τις καταπιεσμένες και απωθημένες τάσεις και εμπειρίες του ανθρώπου, που έχουν καταγραφεί καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του ακόμα και κατά την διάρκεια της κύησης. Τα δεδομένα αυτά είναι αυστηρά προσωπικές και ατομικές τάσεις, που βρίσκονται μέσα στην ψυχή του κάθε ανθρώπου και σπανίως εξωτερικεύονται. Το προσωπικό ασυνείδητο αποτελεί την τροφό και την ανεξάντλητη πηγή της ψυχικής ενέργειας του ανθρώπου, που διαρκώς τρέφει την συνείδηση ως ο δημιουργός του ανωτέρου πνευματικού βίου.

Το συλλογικό ασυνείδητο τώρα εμπεριέχει πληροφορίες, τάσεις και γνώσεις, που έρχονται από άλλες εποχές και ανήκουν σε ένα στάδιο προ-λεκτικό και προ-λογικό. Ο Γιουνγκ ωνόμασε τις πληροφορίες αυτές αρχέτυπα. Τα αρχέτυπα εκφράζονται με εικόνες και σύμβολα, που αγγίζουν τις λειτουργίες των ονείρων, της διαίσθησης, της εσωτερικής αίσθησης-έμπνευσης και των βαθέων συναισθημάτων. Έτσι έχει κανείς την έντονη αίσθηση, ότι κάποια εικόνα η σύμβολο έχει μεγαλύτερη βαρύτητα, βαθύτερο νόημα και φυσικά μεγάλη αξία γι’ αυτόν, αν και είναι απροσπέλαστη από την λογική. Αυτός δε, που βιώνει αυτές τις καταστάσεις και αρχίζει να τις κατανοεί και να τις μελετά, θ’ αναγνωρίσει σ’ αυτές ορισμένες αναλογίες με τα θέματα της Μυθολογίας, των παραμυθιών κ.λπ.

Αυτή η κοινή διαπίστωση ωδήγησε τον Γιουνγκ στο συμπέρασμα, ότι τα περιεχόμενα αυτού του βαθύτερου στρώματος είναι πανανθρώπινα και πανάρχαια, επομένως υπερπροσωπικά, αφού υπερβαίνουν τον καθαρά προσωπικό κόσμο του ατομικού εγώ και της συνείδησης. Τα τρία αυτά είδη συνείδησης επικοινωνούν μεταξύ τους, υπάρχουν στους ανθρώπους της κάθε εποχής και επαναφέρουν στην μνήμη τους εικόνες και σύμβολα απ’ τα προ-λογικά στάδια της ανθρωπότητας.

Η κατάσταση αυτή γίνεται εμφανής στα παιδιά, που κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους είναι βυθισμένα σ’ έναν κόσμο φανταστικής πραγματικότητας, σ’ έναν κόσμο παραμυθιού και ξυπνητού ονείρου, που έχει ελάχιστη σχέση με την εξωτερική πραγματικότητα. Έτσι τα παιδιά κολυμπούν σε μία αδιαφοροποίητη μάζα προγονικών και αρχέγονων μυθολογικών εικόνων-αρχετύπων, γνώση που αναμιμνήσκεται μέσα απ’ τα παιδικά παραμύθια και τους μύθους. Βαθμιαία με την ανάπτυξη της λογικής λειτουργίας το παιδί βγαίνει απ’ την χώρα του παραμυθιού και του ονείρου, χάνοντας την επαφή με τον θαυμαστό αυτόν προ-λογικό και μυθολογικό κόσμο των αρχετύπων.

Φυσικά δεν είναι καθόλου τυχαίο, που το χριστιανικό ιερατείο χρησιμοποίησε τα προϊστορικά σύμβολα του Ηλίου, όπως τον σταυρό, αλλά και τα πανάρχαια παγανιστικά τελετουργικά, γνωρίζοντας ότι αποτελούσαν αρχετυπικές εικόνες και σύμβολα, που είχαν καταγραφεί βαθιά στο συλλογικό ασυνείδητο του αρχαίου ανθρώπου. Έτσι παρά τις σφαγές και τις καταστροφές η χριστιανική θρησκεία έγινε αποδεκτή από τον μεταχριστιανικό κόσμο, αφού τα σύμβολα-αρχέτυπα, που χρησιμοποίησε, ήταν ήδη καταγεγραμμένα στα βάθη της ανθρώπινης μνήμης.

Η λήθη και οι θρησκείες

Σεβασμία λήθη των κακών, σαν σοφή κι εσύ είσαι των δυστυχισμένων η καλόδεχτη θεά» (Ευριπίδου, «Ορέστης» παρ. 213). Ετυμολογικά η λέξη «λήθη» προέρχεται εκ του ρήματος λήθομαι-λανθάνω και σημαίνει το «λησμονείν» η «επιλησμοσύνη» (Liddell and Scott, λήμμα «λήθη»). Σαν προέκταση «λήθη» = απώλεια της «α-λήθειας».

Κατά τον Πλάτωνα «η λήθη αποτελεί την εξάλειψη της μνήμης» (Φίληβος, παρ.  33 Ε). Στο «Συμπόσιο», παρ. 208 Α  αναφέρει: «Αυτό, που λέγεται μελέτη σε κάποιους, είναι επιβολή, διότι έτσι χάνεται η επιστήμη, η λήθη ουσιαστικώς είναι η απώλεια της επιστήμης.» Ο Σπεύσιππος, διευθυντής της Πλατωνικής Ακαδήμειας, στο «Λεξικό Εννοιών της Πλατωνικής Φιλοσοφίας», λήμμα «λήθη», αναφέρει: «Λήθη: επιστήμης αποβολή, απώλεια κατακτημένης γνώσεως».

Οι ιουδαιογενείς θρησκείες Εβραϊσμός, Χριστιανισμός, και Μωαμεθανισμός εμφανίσθηκαν ως οι εχθροί κάθε γνώσης και επιστήμης. Σε πολλά απ’ τα χωρία του Ταλμούδ, του Κορανίου και της Βίβλου, αλλά και στα υπόλοιπα «ιερά» βιβλία των τριών θρησκειών, οι Επιστήμες, η Φιλοσοφία και οι Τέχνες αναθεματίζονται απ’ τον ίδιο τον Γιαχβέ-Αλλάχ η τους ιερείς του: «Επειδή είναι γεγραμμένον, θέλω απολέσει την σοφίαν των σοφών, και θέλω αθετήσει την σύνεσιν των συνετών. Που ο σοφός; Που ο γραμματεύς; Που ο συζητητής του αιώνος τούτου; Δεν εμώρανεν ο Θεός την σοφίαν του κόσμου τούτου;» (Απόστολος Παύλος, «Επιστολή Προς Κορινθίους», παρ. 19-20.)

Η Λήθη πλέον ως διδασκαλία του Χριστιανισμού και του Μωαμεθανισμού θα καλύψει με το πέπλο της την Ευρώπη και απ’ τον 15ο μ.Χ. αιώνα και ύστερα τον Αραβικό Κόσμο. Είναι ο αιώνιος εχθρός των Μουσών, των προστάτιδων των γραμμάτων: «Λήθη στυγερή και μισητή στις Πιερίδες. Η δε καλότυχη μνήμη στήριγμα για τους θνητούς στην σύντομη διάβαση του βίου τους.» (Σοφοκλέους, «Σύνδειπνος», Αποσπάσματα.)

Ο χριστιανικός Κλήρος αναθεμάτισε κάθε φιλοσοφικό έργο και κάθε είδος γνώσεως του Αρχαίου Κόσμου κατά την διάρκεια της επικράτησής του: «Από που διδαχθήκατε τα αριστοτελικά διδάγματα; Ποιός προτίμησε τον Πλάτωνα απ’ τα ευαγγέλια; Ποιός πέταξε έξω το κήρυγμα της αληθινής πίστης και έφερε μέσα την άπιστη αναζήτηση;» (Ι. Χρυσόστομος, «Εν αρχή ο λόγος», παρ. α.)

Για το Χριστιανισμό κάθε τι ελληνικό αποτελεί προϊόν του κακού αντιπάλου θεού Σατανά: «Μίσησε φορέματα μαλακά (των Ελλήνων), μίσησε βαψίματα όμορφα, μίσησε ομορφιά και τα συνοδεύοντα αυτά δαιμονικά άσματα, κιθάρες και αυλούς, τους κρότους των χορών και τις άτακτες φωνές. Δεν γνωρίζεις, άθλιε, πως όλα τούτα σπορά του διαβόλου είναι;» (Εφραίμ ο Σύρος).

Κατά την Βυζαντινή περίοδο οι ιερείς του Χριστιανισμού υποκινούμενοι απ’ τα ιερά τους βιβλία κατέστρεψαν μέσα σε λίγες δεκαετίες το 97% των αρχαίων ελληνικών συγγραμμάτων, πυρπολώντας όλες τις βιβλιοθήκες του Αρχαίου Κόσμου: «Μετά δε απ’ αυτά και στις οικίες γινόταν έρευνα. Και πολλά είδωλα βρίσκονταν στις αυλές των σπιτιών, τα οποία ερρίπτοντο στην πυρά και στον βόρβορο, μαζί δε και βιβλία, τα οποία ήταν γεμάτα μαγεία και τα οποία ιερά αυτοί έλεγαν» («Συναξαριστής του Αγίου Πορφυρίου» κεφ. 71).

Αλλά και οι δημιουργοί των έργων αυτών, επιστήμονες και φιλόσοφοι, καίγονταν ζωντανοί στην πυρά η εκτελούνταν με ξίφος: «Οι συλληφθέντες Θεόδωρος και οι τεχνίτες των τριπόδων κάποιοι από φωτιά κάηκαν και κάποιοι από ξίφος εκτελέσθηκαν. Και για την ίδια αιτία εκτελέσθηκαν και κάηκαν σε όλη την επικράτεια οι λαμπρώς φιλοσοφούντες, άσχετα αν και η οργή του βασιλέως επεκτάθηκε και σε μη φιλοσοφούντες». (Σωζομενός, «Εκκλησιαστική Ιστορία», βιβλίο 6, κεφ. 35, παρ.6).

Αποτέλεσμα της λήθης είναι η συσκότιση του νου και των λογικών λειτουργιών του εγκεφάλου, καρπός της δε είναι η δεισιδαιμονία και η βλακεία. Η χριστιανική λήθη του Μεσαίωνα και η νοητική συσκότιση επικράτησαν ολοκληρωτικά για μία περίπου χιλιετία στην Ευρώπη. Από την περίοδο της Αναγέννησης κι έπειτα η μωαμεθανική λήθη συσκότισε και τον Αραβικό Κόσμο.

Η ιδιωτεία η βλακεία αποτελούν σήμερα ένα παγκόσμιο κοινωνικό φαινόμενο, που πλήττει όλες τις χώρες του κόσμου. Στο φαινόμενο αυτό συμβάλλουν καθοριστικά τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, το Ραδιόφωνο, η Τηλεόραση (κυρίως) και ο Τύπος. Το ποσοστό της βλακείας φυσικά διαφέρει από χώρα σε χώρα και είναι αντιστρόφως ανάλογο με την γνώση.

Όπου η γνώση και η παιδεία ανθούν η λήθη, η δεισιδαιμονία και η βλακεία μειώνονται. Αντιθέτως συμβαίνει, όταν η γνώση και η παιδεία υποβαθμίζονται. Στην Ελλάδα μέχρι σήμερα η χριστιανική λήθη και αποβλάκωση συνεχίζουν να καλύπτουν με το πέπλο τους την μεσαιωνική χώρα μας, που αποτελεί την ουραγό της Ευρώπης σε κάθε πολιτισμικό επίπεδο.

Μάθετε πώς να κάνετε αλχημεία στις σκέψεις σας

Μάθετε την τεχνική της αντι σκέψης και ελευθερωθείτε από τον νου σας. Γνωρίζετε ότι οι σκέψεις σας κλέβουν τα φώτα της δημοσιότητας από την συνειδητότητά σας;

Όλοι επιθυμούμε να έχουμε τον έλεγχο του νου μας και προτιμούμε ο εσωτερικός μας χώρος να είναι απαλλαγμένος από διασπαστικές σκέψεις που μας προκαλούν αντιδράσεις.
Οι αντιδράσεις σε αυτό το πλαίσιο σημαίνουν να σκεφτόμαστε ακόμα περισσότερες σκέψεις που προκύπτουν από τις σκέψεις που προγραμματιζόμαστε από το ΕΓΩ, να έχουμε.

Το ΕΓΩ ζει μόνο με τη σκέψη και την χρησιμοποιεί για να δημιουργήσει την πραγματικότητά μας.

Έχουμε την ανάγκη να απαλλαχτούμε από όλες τις σκεπτομορφές. Μια σκεπτομορφή είναι μια σκέψη που έχει ενεργοποιηθεί μέχρι το σημείο να αποκτήσει την δική της ζωή και κυριαρχεί μέσα στον αιχμάλωτο νου. Είναι κυριολεκτικά μια δημιουργημένη οντότητα που ζει μέσα μας και έχει άποψη.

Μια σκεπτομορφή μπορεί να συγκριθεί με κολλημένη ταινία – επαναλαμβάνεται συνέχεια και χρησιμεύει για να μας κρατάει σε δυσλειτουργία και ασυνείδητη ύπαρξη.
Γινόμαστε όπως ένας υπολογιστής που προσπαθεί να λειτουργήσει έχοντας ιό. Όλα είναι ένας αγώνας και η ταχύτητά μας είναι πιο αργή από ό, τι θα έπρεπε.

Οι σκεπτομορφές ριζώνουν στο μυαλό μας και κυβερνάνε την ζωή μας ενώ είμαστε ‘αναίσθητοι’.

Πολλοί από εμάς έχουμε γίνει δούλοι των συνεπειών του να είσαι θύμα αυτών των οντοτήτων οι οποίες αποκτούν μεγαλύτερη πρόσβαση στο μυαλό μας μέσα από το σύστημα, με βάση κατασκευασμένες πληροφορίες, όπως λέξεις, αριθμούς, σχήματα, χρώματα και ήχους.

Το λυπηρό γεγονός είναι ότι όσο περισσότερη πλασματική γνώση και πληροφορία έχουμε αντλήσει από το σύστημα, τόσο πιο εύκολο είναι για μας να γίνουμε θύμα των πολλών δεδομένων που έχουμε απορροφήσει.

Μόλις αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε το ολόγραμμα που ζούμε ως πραγματικότητα και την επιστήμη ή την θρησκεία, κατευθυντήριους φάρους της αλήθειας, τότε φυλακιζόμαστε.

Όσο περισσότερο ζούμε με τον νόμο της σκέψης, τόσο πιο δύσκολο είναι να ανακτήσουμε το συνειδητό μυαλό μας μέσα από την ολογραφική πραγματικότητα.

Να θυμάστε ότι τα λόγια προέρχονται από τις σκέψεις και οι σκέψεις δημιουργούν φως. Οι σκέψεις έχουν συχνότητα επειδή είναι ενεργητικές δονήσεις. Η δόνηση είναι ενέργεια και η ενέργεια λάμπει σαν φως.

Αν και αυτό το φως δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό από την περιορισμένη όρασή μας, είναι εκεί και είναι αυτό που δημιουργεί την ολογραφική πραγματικότητα.

Μαθαίνουμε το αλφάβητο και το αριθμητικό σύστημα στο σχολείο, έτσι ώστε να μπορούμε να ‘μαγεύουμε’ τους εαυτούς μας με όλα αυτά τα γράμματα και τους αριθμούς που ποσοτικοποιούν την αιώνια, πανταχού παρούσα φύση μας.

Όλοι έχουμε σκεπτομορφές αποτυπωμένες στην συνείδησή μας, διαφορετικά δεν θα μπορούσαμε να εκδηλώσουμε τίποτα σε αυτήν την πραγματικότητα. Το λιγότερο, πιστεύουμε ότι υπάρχουμε. Αυτή η σκέψη είναι ικανή να μας κρατήσει ζωντανούς.

Η βαρύτητα είναι μια μορφή σκέψης, η ενέργεια είναι μια μορφή σκέψης και ακόμη και ο χρόνος είναι μια μορφή σκέψης.

Κανένας από αυτούς τους γραπτούς νόμους της σκέψης είναι πραγματικός, αλλά γίνονται πολύ πραγματικοί από εμάς, από τις πεποιθήσεις που απορροφούμε από το κατασκεύασμα της συστημικής σκέψης που διαπερνά τις συχνότητες του νου μας, ο οποίος είναι προγραμματισμένος να λαμβάνει αυτό το ψεύτικο φως και το οποίο είναι ο μεγάλος απατεώνας.

Το ψεύτικο φως μεταδίδεται από όλα τα θεσμικά όργανα της γνώσης που επιμένουν ότι η πραγματικότητα είναι μόνο ό, τι είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε με τις πέντε (πολύ περιορισμένες!) αισθήσεις.

Οι αισθήσεις μας είναι δεκτικές στις προτάσεις των σκεπτομορφών
Όλες οι αισθήσεις μας είναι δέκτες που είναι συντονισμένοι στην τρισδιάστατη πραγματικότητα του συστήματος. Χρησιμεύουν μόνο για να βιώνουμε την ψευδαίσθηση. Και μόνο η πεποίθηση ότι μπορούμε μόνο με τις πέντε αισθήσεις να αντιληφθούμε την πραγματικότητα, δημιουργεί τον περιορισμένο τρισδιάστατο υλικό κόσμο.

Μόλις πιστέψουμε ότι αυτά που λαμβάνουμε είναι πραγματικά, τότε υποσυνείδητα συντονιζόμαστε με το ψεύτικο σόου φωτός που συμβαίνει γύρω μας.

Πιστεύοντας ότι αυτό το ψεύτικο σόου φωτός είναι το μόνο που υπάρχει, το χρησιμοποιούμε κάθε φορά που θέλουμε οι αισθήσεις μας να απολαύσουν, όχι εμείς, οι αισθήσεις μας. Και αν πιστεύουμε σε κάποιον θεό, τότε αισθανόμαστε ένοχοι, γιατί οι περισσότερες απολαύσεις θεωρούνται αμαρτίες. Και νιώθουμε ένοχοι, ένα σωρό τύψεις, λύπη και φόβο.

Εάν ένα ανθρώπινο ον βιώνει φόβο σε οποιαδήποτε μορφή, είναι σαν μια αιμορραγούσα φώκια σε νερά γεμάτα καρχαρίες. Ο φόβος σε ανοίγει διάπλατα στις καταστροφικές σκέψεις που οδηγούν σε κάθε είδους καταστροφικά αποτελέσματα.

Εκείνοι που βιώνουν πολύ φόβο, παρουσιάζουν τον υψηλότερο βαθμό δυσλειτουργίας στην πραγματικότητα τους. Όσο περισσότερο φόβο νιώθουμε, που εκδηλώνεται ως ενοχή, θυμός, νεύρα κτλ., τόσο βαθύτερα θα βυθιζόμαστε στην δίνη των αρνητικών εικόνων και καταστροφικών σκεπτομορφών.

Μπορούμε να το ονομάσουμε αυτό «δαιμονική κατοχή" αν θέλετε. Πολύ περισσότεροι άνθρωποι απ΄όσους πιστεύουν είναι υπό κατοχή. Οι περισσότεροι μάλιστα ζούμε καθημερινά και κουβαλάμε αυτές τις σκεπτομορφές μέσα μας. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η σκέψη δίνει ζωή στις σκεπτομορφές.

Σκέφτομαι άρα Υπάρχω- Καρτέσιος
Ο Καρτέσιος ήταν κατά το ήμισυ σωστός, μόνο που δεν είσαι εσύ και ποτέ δεν ήσουν εσύ αυτός που σκέφτεται. Το ΕΓΩ σκέφτεται. Ο ΕΑΥΤΟΣ μας σκέφτεται.
εαυτός <μτγν. ἑαυτός<αρχ. αντων. ἑαυτοῦ,
η οποία αποτελείται από το
ἕ (γ' πρόσωπο προσ. αντων.) "αυτόν" + αὐτός (το ἕ είναι ΤΡΙΤΟ πρόσωπο)

Όσο βαθύτερα η συνείδηση κατοικεί στην δυαδικότητα, τόσες περισσότερες σκεπτομορφές προσκαλούνται και μας κάνουν να αντιδρούμε, προκαλώντας μας να τροφοδοτούμαστε από την ψευδαίσθηση, μόνο που ως επί το πλείστων είναι αρνητική.

Γι 'αυτό όλες οι θρησκείες είναι βασισμένες στον φόβο και την δυαδικότητα. Τι έξυπνο πλάνο των μυστικών οργανώσεων να στήσουν τα θεμέλια και την πλατφόρμα δημιουργίας πραγματικότητας αυτού του κόσμου!

Είναι πολύ σημαντικό να αφαιρέσετε τον εαυτό σας από τη δυαδικότητα, έτσι ώστε να σταματήσετε να τροφοδοτείτε δύο διαφορετικές όψεις της ίδιας ψευδαίσθησης με τις σκέψεις. Μόλις η δυαδικότητα αποπρογραμματιστεί, θα έχετε πολύ περισσότερο χώρο στην διάθεσή σας, εκεί όπου πριν είχατε συγκρουόμενες σκέψεις μεταξύ καλού και κακού.
Η ζωή και ο θάνατος είναι επίσης βασισμένος στην δυαδικότητα.

Η έννοια των δύο αντιθέτων μπορεί να υπάρξει μόνο με την ύπαρξη του άλλου, και αν αφαιρέσετε το ένα, τότε η όλη έννοια παύει να υπάρχει.
Ο περιττός φόβο του κακού (π.χ. θάνατος) δεν θα μπορούσε ποτέ να έχει δημιουργηθεί. Οι αρχαίοι δεν φοβήθηκαν ποτέ τον θάνατο. Ήξεραν ότι ο θάνατος εδώ σήμαινε ότι θα "ξυπνήσεις" κάπου αλλού.

Τι και αν υπήρχε μόνο η ζωή; Τι και αν υπήρχε μόνο ο θάνατος;

Όλα είναι μελετημένα για να μας εξαπατήσουν και μπερδέψουν. Ο αληθινός σου εαυτός είναι αιώνιος και τώρα βρίσκεσαι σε μια τρισδιάστατη ψευδαίσθηση που έχεις δημιουργήσει επειδή πιστεύεις ότι είναι πραγματική. Είναι καιρός να βγεις από το κουτί και να παίξεις!

Πώς να κάνετε αλχημικά σε μια σκεπτομορφή
Πολλές πνευματικές παραδόσεις του παρελθόντος έχουν χρησιμοποιήσει την νηστεία για την εξάλειψη των επιβλαβών σκεπτομορφών του νου. Αυτή η πραγματικότητα είναι βασισμένη στο φως και στην ενέργεια. Η τροφή δίνει ενέργεια στον νου και ο νους δημιουργεί σκεπτομορφές.

Σου έχει τύχει ποτέ να είσαι γεμάτος ενέργεια αλλά να είσαι αναγκασμένος να κάτσεις ακίνητος και ήσυχος; Νιώθεις ότι ο νους σου θα εκραγεί. Είναι σαν να παθαίνεις βραχυκύκλωμα.

Το μυαλό σας χρειάζεται ένα ξεκαθάρισμα κάθε λίγο και λιγάκι. Υπάρχουν ιοί, με τη μορφή των σκεπτομορφών που ‘τρέχουν’ προγράμματα και θα πρέπει να κάνουμε κάτι γι 'αυτούς!

Όταν νηστεύουμε για μεγάλο χρονικό διάστημα αυτό που επιτυγχάνουμε είναι να αποδυναμώσουμε τις σκέψεις μας (δεν βρίσκουν ενέργεια αφού δεν τρώμε) έτσι ώστε να μπορέσουμε να στοχεύσουμε σε αυτές που θα είναι οι τελευταίες που θα απομείνουν και οι οποίες είναι αυτές που επικρατούν στην ψυχή μας και μειώνουν τον ενεργειακό εφοδιασμό. Μόλις τις εντοπίσουμε μπορούμε να κάνουμε αλχημικά, δηλαδή να τις μεταμορφώσουμε.

Μπορεί να είναι μια δύσκολη συναισθηματική διαδικασία, γιατί θα είναι μια μάχη με τους δαίμονές μας που δεν θέλουν να φύγουν, δεδομένου ότι ζουν μόνο εξαιτίας μας. Μόλις εντοπίσουμε το μοτίβο, την ημερήσια διάταξη και το σημείο προέλευσής τους, τότε μπορούμε να τους συγχωρήσουμε και να τους αγαπήσουμε, να τους απελευθερώσουμε και να ανασάνουμε με ανακούφιση ...

Αλλά μπορεί να ξανάρθουν. Αν το κάνουν, υπάρχει μια άλλη τεχνική που πρόσφατα έμαθα στην διαδικασία καθαρισμού μου.

Κάθε φορά που είστε αντιμέτωποι με ένα πρόβλημα σκέψης στο μυαλό και στο σώμα, τότε μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την δήλωση «Αυτό δεν είναι αυτό". Αυτό σημαίνει "τα συστήματα πληροφοριών δεν είναι τα συστήματα πληροφοριών".
Οι σκέψεις είναι συστήματα πληροφοριών (της Matrix προγραμματισμένης πραγματικότητας) που εμφυτεύονται στο μυαλό μας, το οποίο είναι επίσης σύστημα πληροφοριών, αλλά εμείς δεν είμαστε αυτό (σύστημα πληροφοριών).

Επισημαίνοντας το πρόβλημα στην ψυχή μας σωστά, λέγοντας, «Αυτό δεν είναι αυτό", θα μετατοπίσουμε το πρόβλημα από τον χώρο που καταλάμβανε και θα καταλάβουμε τον χώρο στον οποίο το πρόβλημα υπάρχει.

Αν το πρόβλημα είναι αυτό που λέμε ότι είναι, τότε αλχημικά δεν θα έχουμε πλέον πρόβλημα.

«Αυτό δεν είναι αυτό!» Η δήλωση αυτή ακυρώνει το μυαλό. Είναι παράδοξο!

Θα χρησιμεύει για την αντιμετώπιση των σκεπτομορφών και μας φέρνει πίσω στο κενό και την ακινησία, όπου υπάρχει μόνο τώρα.

Όταν έχεις να κάνεις με παλιανθρώπους – Μάρκος Αυρήλιος

ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΑΝΤΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΔΙΟΣΥΓΚΡΑΣΙΑ και τις υποχρεώσεις του Μάρκου Αυρήλιου, το μεγάλο πρόβλημα είναι οι σχέσεις με τους συνανθρώπους του. Εδώ, αν οι αντιλήψεις του είναι στωικές, η πρακτική του είναι περισσότερο χριστιανική. Όταν έχεις να κάνεις με παλιανθρώπους, σκέψου:

Πρώτα πρώτα, ποια είναι η σχέση μου μ’ αυτούς' και πως όλοι έχουμε γεννηθεί ο ένας για χάρη του άλλου' και κατά δεύτερο λόγο, ειδικά εγώ, έλαχε να μπω μπροστάρης τους, όπως το κριάρι στο κοπάδι ή ο ταύρος στην αγέλη. Ξεκίνα να προσεγγίζεις το ζήτημα από την εξής αρχή: Αν δεν ισχύει η ατομική φυσική θεωρία, τότε η Φύση είναι η δύναμη που διοικεί τα πάντα. Κι αν είναι έτσι, αυτό σημαίνει πως τα χειρότερα έχουν γεννηθεί για χάρη των ανώτερων' και τα ανώτερα, το ένα για χάρη του άλλου.

Δεύτερο: φέρε με το νου σου, το πώς είναι τούτοι οι άνθρωποι στο τραπέζι, πώς είναι στο κρεβάτι και στην υπόλοιπη ζωή τους. Κυρίως, σε τι πράξεις τούς υποχρεώνουν οι ίδιες οι ιδέες και αρχές τους -και με πόση αλαζονεία δρουν.

Τρίτο: αναλογίσου ότι αν οι πράξεις τους είναι σωστές, εσύ δεν πρέπει να δυσανασχετείς. Αν όμως πέφτουν σε σφάλματα, είναι προφανές ότι δρουν εν αγνοία τους και αβούλητα. Γιατί κάθε ψυχή στερείται την αλήθεια χωρίς τη θέλησή της' με τον ίδιο τρόπο, χωρίς τη θέλησή της στερείται τη δυνατότητα να αντιμετωπίζει το καθετί σύμφωνα με την αξία του. Επομένως, στενοχωριούνται να ακούν πως είναι άδικοι, αγνώμονες και πλεονέκτες ή, μ’ ένα λόγο, άμαρτητικοΐ περί τους πλησίον.

Τέταρτο: αναλογίσου ότι και συ πέφτεις σε πολλά σφάλματα κι είσαι άλλος ένας σαν κι αυτούς. Κάποια σφάλματα μπορεί να μην τα κάνεις, έχεις όμως μια κλίση και προς αυτά -έστω και αν μένεις μακριά από δειλία, ή ματαιοδοξία ή κάποιο παρόμοιο ελάττωμα.

Πέμπτο: σκέψου ότι δεν μπορείς να ξέρεις με σιγουριά αν όντως αμαρτάνουν. Γιατί πολλές πράξεις γίνονται σύμφωνα με την οικονομία του κόσμου, και σε γενικές γραμμές πολλά πρέπει προηγουμένως να καταλάβει κανείς, ώστε να αποφαίνεται για τις πράξεις των άλλων ως κάποιος που κατέχει τα πράγματα σε βάθος.

Έκτο: όταν σε πιάνει μεγάλη αγανάκτηση ή θλίψη, αναλογίσου ότι η ανθρώπινη ζωή είναι μια στιγμή, και ότι ύστερα από λίγο όλοι μας θα κειτόμαστε νεκροί.

Έβδομο: δεν είναι οι πράξεις τους που με ενοχλούν' γιατί αυτές βρίσκονται μέσα στο δικό τους ηγεμονικό' αυτό που με κάνει να ενοχλούμαι είναι οι δικές μου πεποιθήσεις. Ξεφορτώσου τες, λοιπόν, και παράτα με τη θέλησή σου την κριτική ενάντια σε πράξεις που τις βρίσκεις φοβερές, και πάει, έφυγε η οργή. Πώς θα τις ξεφορτωθείς; Αν λογαριάσεις ότι η πράξη του άλλου δεν είναι ντροπή δική σου, τότε -εκτός κι αν κακό είναι μόνο ό,τι ντροπιάζει—, το δίχως άλλο, πέφτεις κι εσύ σε πολλά σφάλματα και ληστής γίνεσαι και ικανός για όλα.

Όγδοο: σκέψου πόσο πιο ανυπόφορη είναι η οργή κι η θλίψη για τέτοια πράγματα, παρά τα ίδια τα πράγματα που μας εξοργίζουν και μας θλίβουν.

Ένατο: σκέψου ότι η καλοσύνη είναι ανίκητη, αν είναι γνήσια και όχι βεβιασμένο χαμόγελο ή υποκρισία. Τι μπορεί να σου κάνει ακόμα και ο πιο αλαζονικός άνθρωπος, αν παραμένεις καλοσυνάτος απέναντι του και, σε περίπτωση που σου δοθεί ευκαιρία, τον συμβουλεύεις με πραότητα και προσπαθείς ήσυχα να τον με-ταπείσεις την ώρα που πάει να σου κάνει κακό: «Μη, παιδί μου. Για άλλα πράγματα έχουμε γεννηθεί. Εγώ δεν θα πάθω κακό' εσάθα κάνεις κακό στον εαυτό σου, παιδί μου». Και να του δείχνεις με λεπτότητα ότι γενικά έτσι έχουν τα πράγματα, ότι ούτε οι μέλισσες δεν το κάνουν αυτό μήτε τα άλλα ζώα που ζουν κατά αγέλες. Χωρίς ειρωνεία, χωρίς να τον υποβιβάζεις, αλλά με στοργή και δίχως πίκρα στην ψυχή' όχι σα δάσκαλος' ούτε για να σε θαυμάσουν οι γύρω, αλλά σαν να ’σασταν μόνοι οι δυο σας, κι ας είναι κι άλλοι μπροστά.

Αυτούς τους εννέα κανόνες κράτα τους στο μυαλό, θεώρησέ τους δώρα που σου έχουν χαρίσει οι Μούσες και αρχίνα επιτέλους να είσαι άνθρωπος εφ’ όρου ζωής. Και να προσέχεις: όχι μόνο να μην οργίζεσαι με τους άλλους μα και να μην τους κολακεύεις, γιατί και οι δύο στάσεις είναι αντικοινωνικές και επιβλαβείς. Όταν σε πιάνει οργή, αμέσως να σκέφτεσαι ότι ο θυμός δεν είναι ανδρεία. Και ότι η πραότητα όχι μόνο είναι πιο ανθρώπινη μα και πιο αντρίκια στάση' και όποιος την έχει, ταυτόχρονα έχει και δύναμη και νεύρο και αντρειοσύνη. Όχι όποιος αγανακτεί και δυσανασχετεί, γιατί όσο πιο απαθής είσαι τόση περισσότερη δύναμη έχεις. Η οργή, όπως κι η λύπη, είναι ένδειξη αδυναμίας: και στις δυο περιπτώσεις, ο άνθρωπος έχει πληγωθεί και έχει ενδώσει.

Αν θες τώρα, πάρε και ένα δέκατο δώρο από τον Μουσηγέτη Απόλλωνα:

το να έχεις την αξίωση να μην αμαρτάνουν οι φαύλοι, είναι τρέλα, γιατί ζητάς κάτι αδύνατο. Όμως το να τους επιτρέπεις να είναι όπως είναι απέναντι στους άλλους και συγχρόνως να έχεις την αξίωση να είναι εντάξει με σένα, είναι αναισθησία και δεσποτισμός.

Από το πρωί της ημέρας να επαναλαμβάνεις στον εαυτό σου: σήμερα θα συναντηθώ με τον πολυπράγμονα, με τον αχάριστο, με τον αλαζόνα, τον δολερό, τον φθονερό, τον ακοινώνητο. Τους συμβαίνουν αυτά επειδή αγνοούν το αγαθό και το κακό. Εγώ όμως, στοχάστηκα τη φύση του καλού, κι είδα ότι είναι ωραίο' και τη φύση του κακού, κι είδα την ασχήμια του' και τη φύση του ανθρώπου που σφάλλει, κι είδα ότι είναι συγγενής μου, όχι από το ίδιο αίμα ή σπέρμα αλλά από τον ίδιο Νου, και ότι έχει τη θέση του μέσα στο θείο έργο. Δεν μπορεί να με βλάψει κανείς από τους παραπάνω, γιατί κανείς τους δεν μπορεί να με εμπλέξει στην αισχρότητα. Επίσης δεν μπορώ να οργίζομαι μ’ ένα συγγενικό μου πρόσωπο ούτε να το μισώ.

Γεννηθήκαμε για να συνεργαζόμαστε μεταξύ μας, όπως τα πόδια, τα χέρια, τα βλέφαρα, όπως η πάνω και κάτω σειρά των δοντιών. Το να κάνουμε αντίπραξη ο ένας στον άλλο είναι παρά φύσιν. Και η ουσία της αντίπραξης είναι η αγανάκτηση και η αποστροφή.

Γιατί δεν πρέπει να μιλάτε αρνητικά για το παιδί σας

«Χαζό είσαι παιδί μου;», «η κόρη μου είναι πολύ εγωίστρια», «δεν φαντάζεσαι πόσο νευρόσπαστο παιδί έχω!» -πόσες φορές έχετε δώσει τέτοιους χαρακτηρισμούς στο παιδί σας ή έχετε ακούσει άλλους γονείς να το κάνουν για τα δικά τους παιδιά; Η παιδοψυχολόγος και οικογενειακή σύμβουλος Amanda Rueter εξηγεί πόσο κακό είναι το να μιλάτε αρνητικά για το παιδί, τόσο στο ίδιο όσο και μπροστά σε άλλους.

«Τις προάλλες βρέθηκα σε ένα παιδικό πάρτυ και κάποια στιγμή εμφανίζεται αργοπορημένη μια μαμά με τα παιδιά της γκρινιάζοντας «συγγνώμη που άργησα, αλλά τα παιδιά μου ώρες ώρες είναι τελείως βλαμμένα!». Γελά και συνεχίζει λέγοντας πως τα παιδιά της κάθε φορά που ετοιμάζονται για να πάνε κάπου κάνουν σαν παλαβά –την ίδια στιγμή τα παιδιά της βρίσκονται σχεδόν δίπλα της και βγάζουν τα μπουφάν τους. Εγώ κάθομαι λίγα μέτρα παραπέρα, με ένα ψεύτικο χαμόγελο στο πρόσωπό μου, προσπαθώντας να μην δείξω πόσο σοκαρισμένη είμαι. Βλέπετε, μου είναι τρομερά δύσκολο να ακούω γονείς να μιλούν τόσο αρνητικά για τα παιδιά τους.

Οι σκέψεις γίνονται πράξεις
Όλα αυτά τα χρονιά που εργάζομαι ως ψυχοθεραπεύτρια, έχω ανακαλύψει πόσο ισχυρές μπορεί να είναι οι σκέψεις. Όταν κάποιος συνδέει κάτι με μία αρνητική λέξη, αναπόφευκτα φέρεται σε αυτό το «κάτι» χειρότερα από το αν σκεφτόταν γι'αυτό θετικά. Και αυτό ισχύει τόσο για τον εαυτό σας, όσο και για τον άνδρας σας και τα παιδιά σας.

Αν σκέφτεστε ότι τα παιδιά σας είναι βλαμμένα και παλαβά, θα τους συμπεριφέρεστε με τέτοιον τρόπο. Δεν θα έχετε αρκετή υπομονή, δεν θα είστε αρκετά ευγενικοί και η σχέση σας μαζί τους θα έχει εντάσεις.

Παρόλο που ξέρω πως η συγκεκριμένη μαμά πραγματικά δυσκολεύεται με τα παιδιά της, δεν μπορώ παρά να υποστηρίξω ότι αν μπορούσε να αλλάξει τον τρόπο που σκέφτεται, η ζωή της θα ήταν πιο εύκολη. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να πει «δεν με δυσκολεύει το παιδί μου. Το ίδιο δυσκολεύεται.»

Είναι θέμα ΣΕΒΑΣΜΟΥ
Προσωπικά, προσπαθώ όσο μπορώ να σέβομαι τους ανθρώπους που έχω στην ζωή μου. Αυτό σημαίνει ότι μιλάω για εκείνους με τον πιο αξιοσέβαστο τρόπο. Το να αποκαλώ οποιοδήποτε μέλος της οικογένειάς μου βλαμμένο, παλαβό, χαζό ή οτιδήποτε άλλο, και μάλιστα μπροστά σε τρίτους, δεν δείχνει τον παραμικρό σεβασμό.

Και το τελευταίο πράγμα που θέλω είναι οι γύρω μου να έχουν κακή εντύπωση για τα παιδιά μου, πριν ακόμα τα γνωρίσουν.

Αν τα αποκαλώ με διάφορους χαρακτηρισμούς και λέω σε όλους πόσο ανυπόφορα είναι, τα προδιαθέτω να μην είναι αρεστά, πριν ακόμα τους δοθεί η ευκαιρία να είναι.

Μερικές φορές χρειάζεται εκτόνωση
Καταλαβαίνω ότι η παραπάνω μαμά ίσως ήθελε απλά λίγο να εκτονωθεί, ήταν φορτισμένη και είπε κάποια πράγματα για να ξεσπάσει. Το να είσαι γονιός είναι δύσκολο και μερικές φορές έχουμε την ανάγκη να μιλάμε γι'αυτό. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε κάποια πράγματα πριν αρχίσουμε να μιλάμε αρνητικά για τα παιδιά μας.

Σε ποιους μιλάτε για τα παιδιά σας
Το να μιλάτε αρνητικά για τα παιδιά σας σε άλλους γονείς, πολλούς εκ των οποίων δεν γνωρίζετε, π.χ. σε ένα παιδικό πάρτι, δεν είναι ό,τι καλύτερο. Οι άνθρωποι αυτοί θα θεωρήσουν ότι πραγματικά τα παιδιά σας είναι ανυπόφορα. Αν νιώθετε την ανάγκη να ξεσπάσετε, βρείτε έναν ασφαλή άνθρωπο να το κάνετε, ο οποίος γνωρίζει τα παιδιά σας. Κάποιον που να μη σας κρίνει και να μπορεί να σας υποστηρίξει.

Μιλήστε για τις συμπεριφορές του, όχι για το ίδιο το παιδί
Υπάρχει πολύ μεγάλη διαφορά στο να μιλάς αρνητικά για την συμπεριφορά ενός παιδιού και στο να δίνεις χαρακτηρισμούς στο ίδιο το παιδί: «Είναι τόσο πεισματάρα!», «Είναι τόσο νευρόσπαστο!». Όταν μιλάτε έτσι, προσδιορίζετε το παιδί με αυτά τα χαρακτηριστικά και αλλάζετε τον τρόπο που σκέφτεστε για εκείνο. Το θέτετε, δηλαδή, ως προσωπικότητα σε αρνητικό πλαίσιο.

Το να ξεσπάτε για κάτι που σας δυσκολεύει μπορεί να είναι και παραγωγικό, αρκεί να επικεντρώνεστε σε συμπεριφορές και όχι σε χαρακτήρες. Είναι καλό να μιλάτε για συμπεριφορές των παιδιών που δεν σας αρέσουν. Συζητώντας για τέτοια θέματα, μπορείτε να λάβετε συμβουλές, να οργανώσετε τον τρόπο που λειτουργείτε, να αλλάξετε τα πράγματα.

Μπορείτε να δουλέψετε ώστε να αποκλιμακώνετε τις εξάρσεις των παιδιών, τους αγώνες που δίνετε κάθε βράδυ για να κοιμηθούν, τις διαμάχες σας στα πείσματά τους, τα αντιδραστικά λόγια τους, το να μη μαζεύουν τα παιχνίδια τους και πολλές ακόμα συμπεριφορές τους που δεν σας αρέσουν.

Αν, όμως, σκέφτεστε ότι το παιδί σας είναι «βλαμμένο» και το λέτε και σε άλλους... αυτό δεν αλλάζει!

Βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά δεν σας ακούνε
Έχω ακούσει πολλούς γονείς να μιλούν αρνητικά για τα παιδιά τους, ακόμα κι όταν εκείνα είναι μπροστά. Μερικοί τους δίνουν και χαρακτηρισμούς, πιστεύοντας πως επειδή π.χ. εκείνη τη στιγμή παίζουν, δεν τους ακούνε. Κι, όμως, τα παιδιά ακούνε πολύ περισσότερα από όσα πιστεύουμε.

Εσείς πώς θα νιώθατε αν ακούγατε τον άνθρωπο που αγαπάτε περισσότερο από κάθε άλλον στον κόσμο να σας αποκαλεί «βλαμμένη» και «παλαβή»; Το πιθανότερο είναι ότι θα σας τσάκιζε. Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά. Ποτέ δεν ξέρετε πότε μπορεί να βρίσκονται κάπου κοντά και να ακούν τι λέτε.

Επίσης, όταν τα παιδιά παρατηρούν ότι τους βάζετε ταμπέλες, όπως «χαζό», «βλάκας», «εγωίστρια», «κακομαθημένη», «πεισματάρα», «ανυπάκουος», αρχίζουν να υιοθετούν την ταμπέλα αυτή. Αρχίζουν να συμπεριφέρονται ακόμα περισσότερο έτσι όπως ο γονιός τα έχει χαρακτηρίσει.

Όπως χαρακτηριστικά έχει πει και η γνωστή παιδοψυχολόγος Peggy O'Mara, «ο τρόπος που μιλάμε στα παιδιά μας γίνεται η εσωτερική τους φωνή».

Εκεί, λοιπόν, που θέλω να καταλήξω είναι ότι, ως γονείς, οφείλουμε να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με αυτά που λέμε στα παιδιά μας. Τα λόγια μας και οι σκέψεις μας έχουν ισχύ που δεν φανταζόμαστε.»

Το ‘δόσιμο’ δεν σημαίνει απαραίτητα δέσμευση

Όταν κάνουμε ωραία πράγματα για τους άλλους, επενδύουμε σ’ εκείνους και στη σχέση. Με την πάροδο του χρόνου σταδιακά αρχίζουμε να νιώθουμε ότι τους αγαπάμε και είμαστε δεσμευμένοι στη σχέση αυτή.

Ωστόσο, δεν ισχύει απαραίτητα και το αντίστροφο. Ο δέκτης δεν αισθάνεται πάντα αγάπη. Στην πραγματικότητα, μπορεί να αισθάνονται ότι χειραγωγείται ή μπορεί απλώς να είναι γενικά αγνώμων. Εξάλλου η αγάπη δεν μπορεί να εξαγοραστεί.

Το πρόσωπο που επενδύει είναι εκείνο που αισθάνεται την αγάπη. Το άτομο που το εισπράττει όλο αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αισθάνεται το ίδιο.

Είναι χαρακτηριστική η συμπεριφορά εκείνων που μόνο απαιτούν. Οι σύντροφοί τους πασχίζουν συνήθως να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες τους κι έτσι μοιραία καταλήγουν να τους ερωτεύονται ακόμη περισσότερο και να αισθάνονται δεσμευμένοι.

Ηθικό Δίδαγμα: μην είστε «καλοί» και μην κάνετε τα πάντα για τον άλλον. Κάντε το σύντροφό σας να επενδύσει σε εσάς και στη σχέση. Να θυμάστε, όταν κάνουν οι άλλοι πράγματα για σας, τότε είναι που ερωτεύονται.

Η αυτοεκτίμηση και η ενσυναίσθηση κάνουν το σεξ καλύτερο

Μία έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό « journal of Adolescent Health» βρίσκει ότι οι άνθρωποι που μπορούν να συναναστρέφονται και να κατανοούν καλύτερα τα συναισθήματα του συνανθρώπου τους είναι πιθανότερο να έχουν και ικανοποιητική σεξουαλική ζωή.
Προσωπικά χαρακτηριστικά, όπως η αυτοεκτίμηση και η αυτονομία, παίζουν επίσης ρόλο στη σεξουαλική ευχαρίστηση και την υγεία.

Η ερευνήτρια Adena Galinsky του Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health ανέφερε ότι η σεξουαλική υγεία περιλαμβάνει τη σεξουαλική ευημερία και τη σεξουαλική απόλαυση, που είναι σημαντικό κομμάτι της. Ο τρόπος αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων, η ικανότητά τους να ακούν δηλαδή ο ένας τον άλλον και να κατανοούν τις προοπτικές εξέλιξής τους, μπορεί να επηρεάσει πραγματικά τη σεξουαλική τους ζωή.

Η μελέτη που κατέληξε στα παραπάνω συμπεράσματα ανέλυσε στοιχεία από περίπου 3.200 μαθητές, ηλικίας από 18 έως 26, που ερευνήθηκαν κατά την περίοδο 2001 - 2002, στο πλαίσιο της τρίτης φάσης της Εθνικής Διαχρονικής Έρευνας της Εφηβικής Υγείας.

Μελετώντας τη σεξουαλική ικανοποίηση, οι ερωτηθέντες απάντησαν σε ερωτήσεις που στόχευαν στην
• εκτίμηση των επιπέδων της αυτονομίας, της αυτοεκτίμησης αλλά και της συναισθηματικής κατανόησης
• καθώς και στη σεξουαλική υγεία και την ικανοποίησή τους γύρω από το σεξ.

Η αυτονομία και η αυτοεκτίμηση, σύμφωνα με την Galinsky, ορίζεται ως δύναμη για την ακολούθηση των προσωπικών πεποιθήσεων, ακόμη και όταν αυτές είναι αντίθετες με την συμβατική σοφία, η οποία συνήθως μεγαλώνει κατά την ενηλικίωση. Η δυνατότητα συναισθηματικής κατανόησης είναι η ικανότητα να συλλαμβάνει κανείς την προοπτική εξέλιξης των άλλων, να βλέπει δηλαδή τα πράγματα από άλλη οπτική γωνία και να κατανοεί και να ανταποκρίνεται στα αισθήματα των συντρόφων.

Η μελέτη διαπίστωσε ότι οι άνδρες σε ποσοστό 87% ήταν περισσότερο διατεθειμένοι από τις γυναίκες, με αντίστοιχο ποσοστό 47%, να αναφέρουν ότι έχουν οργασμό τις περισσότερες φορές ή πάντα κατά τη διάρκεια του σεξ. Η μελέτη κατέδειξε, επίσης, ότι οι άνδρες απολάμβαναν περισσότερο τον στοματικό έρωτα από τις συντρόφους τους.

Όταν οι ερευνητές συνέκριναν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας με τα μέτρα της σεξουαλικής ικανοποίησης, δηλαδή:

• τη συχνότητα του οργασμού
• και το επίπεδο απόλαυσης για την παροχή και τη λήψη στοματικού έρωτα,

βρήκαν ότι τα υψηλότερα επίπεδα της αυτοεκτίμησης, της αυτονομίας και της συναισθηματικής κατανόησης σχετίστηκαν περισσότερο με τη μεγαλύτερη συνολικά σεξουαλική ευχαρίστηση στις γυναίκες, ενώ στους άνδρες είχε αντίκτυπο μόνο η συναισθηματική κατανόηση.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, το συναίσθημα στην κρεβατοκάμαρα βοηθάει τα άτομα με συναισθηματική κατανόηση να ανταποκρίνονται περισσότερο στις ανάγκες του συντρόφου τους και ως εκ τούτου αρχίζει ένας θετικός κύκλος ανταπόδοσης.

Αυτά τα αναπτυξιακά πλεονεκτήματα μπορεί να είναι πιο σημαντικά για τη σεξουαλική ευχαρίστηση των νέων γυναικών, δεδομένου ότι βοηθούν να σπάσουν τα εμπόδια της σεξουαλικής επικοινωνίας και εξερεύνησης, όπως δήλωσε η Galinsky, αναφερόμενη στο σκεπτικό ότι οι γυναίκες είναι πιο «περιορισμένες» στην κρεβατοκάμαρα από ό,τι οι άνδρες.

Μαθήματα από εξειδικευμένο Σεξοθεραπευτή (sex coach) είναι το πρώτο βήμα για την τέλεια απόλαυση!

Το κακό

Το έβλεπε πάντα στους άλλους. Το επέκρινε. Το φοβόταν. Έβλεπε τον κόσμο εχθρικό, απειλητικό.

Τον τελευταίο καιρό απέφευγε να στέκεται πολλή ώρα μπροστά στον καθρέφτη. Εκείνο το βράδυ ήταν διαφορετικό. Κοίταξε επίμονα μέσα στα μάτια του, βαθιά, στα έγκατά του. Και τότε το είδε να του χαμογελάει ειρωνικά και να του κλείνει το μάτι. Ταράχτηκε.

«Τι νόμιζες; Δε θα με ‘βλεπες; Ήταν θέμα χρόνου. Δε μπορείς να γλιτώσεις από μένα» του είπε. Ήταν το κακό, όχι των άλλων, το δικό του. Στεκόταν απέναντί του, ίσος προς ίσο σαν μονομάχος.

«Δε σε φοβάμαι πια, είσαι κομμάτι μου», του είπε με δυνατή φωνή. Το κακό άρχισε να γελάει δυνατά. Εκείνος όμως δε σταμάτησε να το κοιτάζει επίμονα και σταθερά.

Πέρασε καιρός, άγνωστο πόσος. Το βροντερό γέλιο του κακού άρχισε να σβήνει και ξεθώριασε σ΄ένα πνιχτό γελάκι.

Έτρεξαν δάκρυα από τα μάτια του. Ήταν τα δάκρυα του κακού. Τα άφησε να τρέξουν και να υγράνουν το ανέκφραστο πρόσωπό του. Το κακό έχασε το ανάστημά του, λούφαξε. Τα δάκρυά του έγιναν λυγμός και ο λυγμός κλάμα δυνατό.

«Δε σε φοβάμαι» ούρλιαξε. Και το κακό γίνηκε μικρό παιδί, ανυπεράσπιστο.

Ο Έρωτας δεν κάνει χάρες

Διαβάζω παντού για πληγωμένες καρδιές. Μικρές μοναχικές κραυγές απελπισίας. Στ’ αλήθεια υπάρχει τόση μοναξιά εκεί έξω ή εγώ έχω απομακρυνθεί από τις ευαισθησίες μου; Και αν όντως εκεί έξω κυκλοφορούν τόσοι μοναχικοί άνθρωποι τι τους εμποδίζει να έρθουν κοντά ο ένας στον άλλον; Ζητάμε πολλά από τους ανθρώπους ή μήπως ζητάμε πολλά από τον έρωτα;

Σε μια εποχή που και τα αυτονόητα κατάντησαν πολυτέλεια, ναι το συναίσθημα φαίνεται μία καταφυγή. Ένας άυλος ανέξοδος τόπος μέσα στον οποίο μπορεί κανείς να γυρέψει πολλά. Και φαίνεται πολύ λογικό και εύκολο όταν στην καθημερινή μας ζωή δεν μπορούμε πια να έχουμε μεγάλες προσδοκίες από την διαβίωσή μας, όλες αυτές τις φιλοδοξίες τελικά να τις επενδύουμε στον έρωτα. Ποντάροντας στο νόμο της ανταποδοτικότητας, ευελπιστούμε πως όσα μας στερεί η κοινωνία, εργασία, δικαιώματα, σπουδές, κατοικία, εισοδήματα, θα μας τα φέρει πίσω αντισταθμιστικά ο έρωτας.

Μα o έρωτας δεν χρωστάει σε κανέναν τίποτα και δεν κάνει χάρες. Είναι ένας νόμος πολύ πιο πάνω από τα ανθρώπινα και δεν μπορεί να αναπληρώσει τα κενά κανενός μας. Άσχημο ακούγεται αυτό, πολύ άσχημο και αποθαρρυντικό. Μα είναι αλήθεια. Ο έρωτας δε μπορεί να είναι παυσίπονο για καμία κρίση. Ήταν, είναι και θα είναι μια σκληρή δοκιμασία. Ήταν, είναι και θα είναι ο μεγάλος δάσκαλος που μας βάζει στην περιπέτεια της συντροφικότητας και της αγάπης.

Ο έρωτας είναι για τους ακούραστους οικοδόμους των ανθρωπίνων σχέσεων. Αν δεν χτίζεις σχέσεις και δεσμούς δεν πρόκειται ποτέ να σου φερθεί ευγενικά. Θέλει κότσια και μεγάλη υπομονή. Σεβασμό για τον ελάχιστο, σεβασμό για το άτομό μας, σεβασμό για τους άλλους. Θέλει ηρεμία και διακριτικότητα. Πίστη και εμπιστοσύνη. Να δίνεις αλλά να μη ζητάς, να μένεις αλλά να ξέρεις και να φεύγεις όταν είναι απαραίτητο. Μα πάνω από όλα θέλει αλληλεγγύη. Παράξενο αλλά ο έρωτας είναι ανθρωπιστής. Άλλοι τον λένε αναρχικό, άλλοι επαναστάτη, αλλά η πιο αντιπροσωπευτική λέξη, είναι ανθρωπιστής. Γιατί; Γιατί σε καλεί να δώσεις χαρά και αγάπη σε κάποιον που το έχει ανάγκη και όχι να λάβεις εγωιστικά την απόλαυση που σου λείπει. Δεν είναι αγώνας κατάκτησης, μήτε επιβεβαίωσης. Είναι θυσία, είναι ανθρωπιά και είναι Αγάπη.

Το αναπόφευκτο της ευτυχίας

Θέλεις να έχεις μια ευτυχισμένη ζωή;

Σε ποιο ακριβώς κομμάτι της θέλεις να είσαι ευτυχισμένος;

Γιατί νομίζω ότι τη ζωή, την έχουμε κομματιάσει σε περιόδους!

Είναι η περίοδος που είμαστε, νοιώθουμε και αισθανόμαστε καλά, επειδή όλα γύρω μας δείχνουν συμβατά με τα θέλω μας και τις επιδιώξεις μας. Αποκτούμε αγαθά, χαιρόμαστε τη συντροφικότητα, έχουμε αφθονία, έχουμε υγεία και ανταπόκριση στην αγάπη μας. Σοβαρότατες αιτίες για να έχουμε την ευτυχία μας, δεν συμφωνείτε; Εδώ θα πω ότι έχουμε σοβαρότατες αιτίες για να είμαστε απροετοίμαστοι για το σοκ.

Είναι η περίοδος που όλα κυλάνε ήρεμα και γαλήνια, τότε που δείχνει ότι το σύμπαν συνωμοτεί υπέρ μας σε ότι του ζητήσουμε. Νέοι άνθρωποι μπαίνουν στην εμπειρία μας, νέες επαφές γίνονται, αυξάνεται το κοινωνικό μας γίγνεσθαι και πετάγεται στα ύψη η θεώρησή μας για την παντοδυναμία του ατόμου. Άπειρη ευτυχία παντού μέσα μας! Εδώ θα πω ότι, προετοιμάζουμε το δρόμο μας για την ανώμαλη προσγείωση.

Είναι και αυτή η περίοδος, όπου ατενίζουμε με όλη μας τη θετικότητα την ομορφιά της δημιουργίας, με όλες αυτές τις απίθανες εικόνες της από την ανατολή του ήλιου μέχρι τη δύση της πανσελήνου. Τότε που, ατσαλωνόμαστε από την πίστη, τη θέληση, την ελπίδα, την προσδοκία και μαγεμένοι από το θαύμα γύρω μας θεωρούμε ότι θα διατηρήσουμε ψηλά τον άνθρωπο, ανέγγιχτο από τα ευπαθή γεγονότα γύρω του. Πόση ευτυχία μέσα από την πίστη μας Θεέ μου! Εδώ θα πω, ότι παίζουμε επικίνδυνο παιχνίδι με το χαμό μας.

Επειδή η ζωή, ΔΕΝ είναι μόνο αυτές οι περίοδοι που εμείς τους δώσαμε μέγεθος και αξία.

Η ζωή, έχει τα πάντα μέσα της. Η γυρισμένη πλάτη στις αντιξοότητες δεν απομακρύνει τις αντιξοότητες. Ιδιαίτερα όσο τις χαρακτηρίζουμε έτσι, και δεν έχουμε χωνέψει το συνεχές που έχουν μέσα στην ύπαρξη. Ο Ηράκλειτος είπε ότι τα πάντα ρει, δηλαδή όλα αλλάζουν και μεταβάλλονται.

Να η ευτυχία! Η αποδοχή! Η γνώση πως η στιγμή περνάει και χάνεται!

Έχουμε να ζήσουμε απώλειες, θανάτους, αρρώστιες, προβλήματα, αναπάντεχες και ξαφνικές καταστροφές. Πράγματα και γεγονότα, που αν δεν τα έχουμε εξοβελίσει από τη θεώρησή μας για την ολότητα της ζωής, θα έχουμε την ευκαιρία να τοποθετηθούμε μέσα τους με άλλη οπτική. Μια οπτική που θα λέει ότι η ζωή, τα έχει όλα, και όχι μόνο το μοντέλο μέσω του οποίου εκπαιδευτήκαμε να ψάχνουμε για την ευτυχία.

Η αρρώστια, ίσως να έρθει. Ο θάνατος των αγαπημένων, θα συμβεί. Η αναποδιά θα συμβεί. Έχουμε την προσωπική επιλογή της τοποθέτησής μας απέναντι σε όλη τη ζωή και όχι στα τμήματά της. Λένε ότι η ευτυχία είναι στιγμές. Θα πω ότι, η προσδοκία της ευτυχίας είναι για στιγμές! Επειδή όποιος έχει αναγνωρίσει όλες της πλευρές της ζωής, έχει αποδεχτεί την ποικιλία των εκφράσεών της, έχει καταλάβει τη δύναμη της εμπειρίας πίσω από το βίωμα, αυτός έχει τη δύναμη να αισθανθεί την ευτυχία μέσα στη ζωή και δεν την περιμένει από τις εκφράσεις της ζωής.

Το αναπόφευκτο της ευτυχίας, συμβαίνει από αυτό που πηγάζει από μέσα σου και όχι για αυτό που βρίσκεις μπροστά σου.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η αγάπη είναι η μεγαλύτερη θεραπευτική δύναμη στον κόσμο΄ τίποτε δεν πάει πιο βαθιά από την αγάπη.

Θεραπεύει όχι μόνο το σώμα, όχι μόνο τον νου, αλλά και την ψυχή.

Αν μπορεί κανείς να αγαπά, τότε εξαφανίζονται όλες του οι πληγές.

Τότε γίνεται πλήρης΄ κι αν είσαι πλήρης, είσαι άγιος.

Αν δεν είναι πλήρης κανείς, δεν είναι άγιος.

Η σωματική υγεία είναι επιφανειακό φαινόμενο.

Μπορεί να συμβεί μέσω της ιατρικής, μπορεί να συμβεί μέσω της επιστήμης.

Όμως ο εσώτατος πυρήνας της ύπαρξής σου μπορεί να θεραπευτεί μόνο μέσω της αγάπης.

Εκείνοι που γνωρίζουν το μυστικό της αγάπης γνωρίζουν το μεγαλύτερο μυστικό της ζωής.

Τότε δεν υπάρχει γι΄αυτούς δυστυχία, δεν υπάρχουν γηρατειά, θάνατος.

Φυσικά το σώμα θα γεράσει και το σώμα θα πεθάνει, αλλά η αγάπη σού αποκαλύπτει την αλήθεια πως δεν είσαι το σώμα.

Είσαι καθαρή συνειδητότητα, δεν έχεις γέννηση, δεν έχεις θάνατο.

Κι αν ζεις με την καθαρή αυτή συνειδητότητα, ζεις συντονισμένος με τη ζωή.

Η μακαριότητα είναι παράγωγο της ύπαρξής σου σε συντονισμό με τη ζωή.

Εγω χωρις ΕΓΩ

Το μόνο που μπορεί να κάνει το «εγώ» είναι να γνωρίσει τον εαυτό του. Πρέπει να ξέρει τους περιορισμούς του, τα κίνητρα, τα αισθήματα, τα πάθη, τις σκληρότητες, την έλλειψη αγάπης, και να έχει επίγνωση όλων των δραστηριοτήτων του. Πρέπει κανείς να τα βλέπει όλα αυτά και να παραμένει σιωπηλός, χωρίς να ρωτάει, χωρίς να «ζητιανεύει», χωρίς ν’ απλώνει το χέρι για να πάρει κάτι ψυχολογικά.

Αν απλώσεις το χέρι σου ζητιανεύοντας ψυχολογικά, θα μείνεις για πάντα με άδεια χέρια. Αλλά το να γνωρίζεις τον εαυτό σου, τον υποσυνείδητο όσο και το συνειδητό, είναι η αρχή της σοφίας και το να γνωρίζεις τον εαυτό σου, μ’ αυτή την έννοια, φέρνει ελευθερία. Αυτή η ελευθερία δεν είναι ελευθερία για να μπορέσεις εσύ προσωπικά να έχεις την εμπειρία εκείνης της Πραγματικότητας. Ο άνθρωπος που είναι ελεύθερος δεν είναι ελεύθερος από κάτι ή για κάτι, είναι απλώς ελεύθερος και τότε, αν εκείνη η κατάσταση Πραγματικότητας θέλει να έρθει, θα έρθει – είναι μάταιο να ψάχνεις εσύ να τη βρεις.

Είναι ένα ταξίδι που πρέπει να το κάνει κανείς ολομόναχος, χωρίς συντρόφους ή συζύγους ή βιβλία. Ξεκινάς αυτό το ταξίδι μόνο όταν έχεις δει πραγματικά αυτή την αλήθεια: ότι πρέπει να βαδίσεις ολομόναχος. Και τότε είσαι μόνος. Και βαδίζεις χωρίς πίκρα ή κυνισμό, χωρίς απελπισία, αλλά επειδή βλέπεις το γεγονός ότι η μοναξιά είναι απόλυτα απαραίτητη. Το γεγονός αυτό και η αντίληψη αυτού του γεγονότος κάνουν κάποιο ελεύθερο να βαδίσει μόνος του. Το βιβλίο, ο σωτήρας, ο δάσκαλος, όλα αυτά είσαι εσύ. Πρέπει να μάθεις τον εαυτό σου. Κι αυτό δεν σημαίνει να συσσωρεύσεις γνώση για τον εαυτό σου κι ύστερα μ’ αυτή την γνώση να κοιτάζεις την κίνηση της ίδιας σου της σκέψης.

Για να μάθεις τον εαυτό σου, για να γνωρίζεις τον εαυτό σου, πρέπει να παρατηρείς με φρεσκάδα, με ελευθερία. Δεν μπορείς να μάθεις κάτι για τον εαυτό σου αν απλώς χρησιμοποιείς κάποια γνώση που έχεις πάρει, δηλαδή αν κοιτάς τον εαυτό σου με γνώμονα όσα έχεις μάθει από κάποιο καθοδηγητή, κάποιο βιβλίο ή κι από την ίδια σου την εμπειρία. Το «εγώ» είναι μια εξαιρετική οντότητα, είναι κάτι περίπλοκο, ζωτικό, εκπληκτικά ζωντανό, που αλλάζει αδιάκοπα και περνάει απ’ όλων των ειδών τις εμπειρίες. Είναι ένας στρόβιλος τεράστιας ενέργειας και δεν υπάρχει κανείς να σου διδάξει τίποτα γι’ αυτό- κανείς! Τούτο είναι το πρώτο που πρέπει να καταλάβει κανείς. Όταν το καταλάβεις μια και καλή αυτό, όταν δεις πραγματικά την αλήθεια του, τότε έχεις ήδη απελευθερωθεί από ένα βαρύ φορτίο: έχεις πάψει να περιμένεις από κάποιον άλλο να σου πει τι να κάνεις. Υπάρχει ήδη η αρχή του εκπληκτικού αρώματος της ελευθερίας.

Η εκπληκτική επιστήμη της ευτυχίας

Ο Νταν Γκίλμπερτ, συγγραφέας του «Αναζητώντας την ευτυχία», αμφισβητεί την ιδέα ότι θα είμαστε δυστυχισμένοι αν δεν πάρουμε αυτό που θέλουμε. Το «ψυχολογικό ανοσοποιητικό μας σύστημα» μας επιτρέπει να νιώθουμε πραγματικά ευτυχισμένοι ακόμα και αν τα πράγματα δεν πάνε όπως τα σχεδιάσαμε.

Όταν έχεις 21 λεπτά για να μιλήσεις, δύο εκατομμύρια χρόνια φαίνονται πολύς καιρός. Αλλά εξελικτικά, δύο εκατομμύρια χρόνια δεν είναι τίποτα. Ωστόσο σε αυτόν τον χρόνο, ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει σχεδόν τριπλασιαστεί σε όγκο, από 600 γραμμάρια που ήταν ο εγκέφαλος του προγόνου μας εδώ, του Χάμπιλις, στον εγκέφαλο του ενάμιση κιλού που έχουμε όλοι εδώ, ανάμεσα στα αυτιά μας. Τι έχει αυτός ο μεγάλος εγκέφαλος ώστε η φύση να είναι τόσο πρόθυμη να δώσει σε όλους μας από έναν;

Λοιπόν, φαίνεται πως όταν οι εγκέφαλοί μας τριπλασιάζονται σε μέγεθος, δεν γίνονται απλά τρεις φορές μεγαλύτεροι, αλλά αποκτούν και νέες δομές. Ένας βασικός λόγος που ο εγκέφαλός μας μεγάλωσε τόσο πολύ είναι διότι απέκτησε ένα νέο τμήμα, που καλείται μετωπιαίος λοβός. Και ειδικά ένα τμήμα, που καλείται προ-μετωπιαίος φλοιός. Τι είναι όμως αυτό που κάνει ο προ-μετωπιαίος φλοιός ώστε να δικαιολογεί ολόκληρη την αρχιτεκτονική ανακατασκευή του ανθρώπινου κρανίου σε κλάσματα του εξελικτικού χρόνου;

Φαίνεται τελικά ότι ο προ-μετωπιαίος φλοιός κάνει πολλά πράγματα, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι είναι ένας προσομοιωτής εμπειριών. Οι πιλότοι κάνουν εξάσκηση σε εξομοιωτές πτήσεων έτσι ώστε να μην κάνουν λάθη σε αληθινές πτήσεις. Το ανθρώπινο είδος έχει αυτή την θαυμάσια προσαρμογή ώστε να μπορεί να έχει εμπειρίες με το μυαλό του πριν τις δοκιμάσει στην πραγματικότητα.

Αυτό είναι ένα τέχνασμα που κανένας από τους προγόνους μας δεν είχε, και που κανένα άλλο ζώο δεν μπορεί να κάνει όπως εμείς. Είναι μια θαυμάσια προσαρμογή. Έχει υψηλή θέση μαζί με τους αντιτάξιμους αντίχειρες, την όρθια στάση και την ομιλία σαν ένα από τα στοιχεία που έκαναν το είδος μας να κατέβει από τα δέντρα και να μπει στο εμπορικό κατάστημα. [...]

Μια εταιρία παγωτών δεν έχει παγωτό με γεύση συκώτι και κρεμμύδι. Δεν είναι επειδή έφτιαξαν λίγο, το δοκίμασαν και είπαν «Μπλιάχ». Είναι επειδή, χωρίς να αφήσετε την καρέκλα σας, μπορείτε να προσομοιώσετε τη γεύση και να πειτε «μπλιάχ» πριν το φτιάξετε.

Ας δούμε πώς λειτουργεί ο προσομοιωτής εμπειριών σας. Ας κάνουμε ένα γρήγορο διαγνωστικό πείραμα πριν προχωρήσω παρακάτω. Εδώ έχουμε δύο διαφορετικές μελλοντικές εκβάσεις που σας προτείνω να σκεφτείτε, μπορείτε να τις προσομοιώσετε και να μου πείτε ποια νομίζετε ότι θα πρότιμούσατε. Η μία είναι να κερδίσετε το λαχείο. Αυτό είναι περίπου 314 εκατομμύρια δολάρια. Η άλλη είναι να γίνετε παραπληγικός. Οπότε, δώστε του λίγο χρόνο. Πιθανότατα να νιώθετε ότι δεν χρειάζεται και πολλή σκέψη.

Αποτύχατε στο κουίζ, και δεν έχουν περάσει ούτε καν 5 λεπτά. Διότι είναι γεγονός ότι ένα χρόνο αφού χάσουν τα πόδια τους και ένα χρόνο αφότου κερδίσουν το λαχείο, οι νικητές και οι παραπληγικοί είναι το ίδιο ευτυχισμένοι με τη ζωή τους.

Τώρα, μην νιώθετε άσχημα που αποτύχατε στο κουίζ, επειδή όλοι αποτυγχάνουν σε όλα τα κουίζ συνεχώς. Η έρευνα που κάνει το εργαστήριό μου, που κάνουν οικονομολόγοι και ψυχολόγοι σε όλη τη χώρα, έχει αποκαλύψει κάτι που μας εκπλήσσει. Κάτι που αποκαλούμε πόλωση της επίπτωσης, το οποίο είναι η τάση του προσομοιωτή να μην λειτουργεί καλά. Να σε κάνει ο προσομοιωτής να πιστεύεις, ότι διαφορετικές εκβάσεις διαφέρουν περισσότερο, απ' ό,τι στην πραγματικότητα.

Από τις πρακτικές μελέτες, μέχρι τις εργαστηριακές μελέτες, βλέπουμε ότι το να κερδίσεις μία εκλογή, το να αποκτήσεις ή να χάσεις ένα ρομαντικό σύντροφο, το να πάρεις ή όχι προαγωγή, το να περάσεις ή όχι ένα μάθημα στο πανεπιστήμιο, κτλ, έχουν πολύ μικρότερη επίδραση, μικρότερη ένταση και πολύ μικρότερη διάρκεια από αυτή που περιμένουν οι άνθρωποι. Στην πραγματικότητα, μία νέα έρευνα - που σχεδόν με αποστομώνει - η οποία δείχνει πώς μεγάλες τραυματικές εμπειρίες επηρεάζουν τους ανθρώπους προτείνει ότι αν συνέβη πάνω από τρεις μήνες πριν, με λίγες μόνο εξαιρέσεις, δεν έχει πλέον καμία απολύτως επίπτωση στην ευτυχία σου.

Γιατί; Επειδή μπορούμε να συνθέσουμε την ευτυχία. Ο Σερ Τόμας Μπράουν έγραψε το 1642, «Είμαι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος εν ζωή. Έχω μέσα μου αυτό που μπορεί να μετατρέψει τη φτώχεια σε πλούτη, την αντιξοότητα σε ευημερία. Είμαι πιο άτρωτος και από τον Αχιλλέα, δεν έχω ούτε ένα σημείο για να με χτυπήσει η τύχη». Τι είδους εκπληκτικό μηχανισμό έχει αυτός ο άνθρωπος στο κεφάλι του;

Λοιπόν, φαίνεται ότι είναι ακριβώς ο ίδιος εκπληκτικός μηχανισμός που έχουμε όλοι μας. Οι άνθρωποι έχουν κάτι σαν ένα ψυχολογικό ανοσοποιητικό σύστημα. Ένα σύστημα νοητικών διεργασιών, μη συνειδητών κατά ένα μεγάλο μέρος, που τους κάνει να αλλάζουν την άποψή τους για τον κόσμο, έτσι ώστε να νιώθουν καλύτερα για τον κόσμο μέσα στον οποίο βρίσκονται. Όπως ο Σερ Τόμας, έχετε κι εσείς αυτόν τον μηχανισμό. Σε αντίθεση με τον Σερ Τόμας, δεν φαίνεται να το γνωρίζετε.

Συνθέτουμε την ευτυχία, αλλά τη φανταζόμαστε σαν κάτι που βρίσκουμε. Υποθέτω πως δεν χρειάζεται να σας δώσω πολλά παραδείγματα ανθρώπων που συνέθεσαν την ευτυχία. Αν και θα σας δώσω κάποιες πειραματικές αποδείξεις, δεν χρειάζεται να ψάξετε μακριά.

Σαν προσωπική πρόκληση, εφόσον το λέω αυτό καμιά φορά στις διαλέξεις μου, πήρα ένα αντίτυπο των Τάιμς και προσπάθησα να βρω παραδείγματα ανθρώπων που συνέθεσαν την ευτυχία. Και εδώ έχω τρεις τύπους που το έκαναν. «Είμαι πολύ καλύτερα έτσι, σωματικά, οικονομικά, συναισθηματικά, ψυχικά και με οποιονδήποτε άλλο τρόπο.» «Δεν το μετανιώνω ούτε στιγμή. Ήταν μια λαμπρή εμπειρία.» «Πιστεύω ότι ήταν για το καλύτερο.»

Ποιοι είναι αυτοί οι χαρακτήρες που είναι πια τόσο ευτυχισμένοι;

Λοιπόν, ο πρώτος είναι ο Τζιμ Ράιτ. Κάποιοι από εσάς είστε αρκετά μεγάλοι ώστε να θυμάστε: ήταν ο πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων και παραιτήθηκε ντροπιασμένος όταν αυτός ο νέος Ρεπουμπλικάνος, ο Νιουτ Γκρίνγκρουιτς ανακάλυψε μια ύποπτη συμφωνία σχετική με τα βιβλία του. Έχασε τα πάντα. Ο πιο ισχυρός Δημοκράτης στη χώρα, έχασε τα πάντα. Έχασε τα λεφτά του, τη δύναμή του. Τι έχει να πει χρόνια ολόκληρα μετά, σχετικά με αυτό; «Είμαι πολύ καλύτερα έτσι, σωματικά, οικονομικά, συναισθηματικά, ψυχικά και με κάθε άλλο τρόπο.» Με ποιόν άλλο τρόπο θα μπορούσε να είναι καλύτερα; Φυτικά; Ορυκτά; Ζωικά; Τα έχει σχεδόν καλύψει όλα.

Ο Μορίς Μπίκαμ είναι κάποιος που δεν έχετε ξανακούσει. Είπε αυτές τις λέξεις μετά την αποφυλάκισή του. Ήταν 78 χρονών. Πέρασε 37 χρόνια στην αναμορφωτική φυλακή της Λουιζιάνα για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε. Τελικά απαλλάχτηκε, σε ηλικία 78 χρονών μετά από εξέταση DNA. Και τι έχει να πει για την εμπειρία του; «Δεν το μετανιώνω ούτε στιγμή. Ήταν λαμπρή εμπειρία.» Λαμπρή! Αυτός ο άνθρωπος δε λέει, «Ξέρετε τώρα, ήταν κάποιοι καλοί. Είχαν γυμναστήριο.» Είναι «λαμπρή». Μια λέξη που συνήθως θα χρησιμοποιούσαμε για μια θρησκευτική εμπειρία.

Ο Χάρι Σ. Λάνγκερμαν είπε αυτές τις λέξεις, και είναι κάποιος που θα μπορούσατε αλλά δεν ξέρετε, διότι το 1949 διάβασε ένα άρθρο στην εφημερίδα σχετικά με μία καντίνα με χάμπουργκερ που είχαν δύο αδέρφια με το όνομα Μακ Ντόναλντ. Και σκέφτηκε, "Αυτή είναι πολύ καλή ιδέα!" Έτσι πήγε να τους βρει. Του είπαν, «Θα σου δώσουμε τα αποκλειστικά δικαιώματα για 3.000 δολάρια». Ο Χάρι επέστρεψε στη Νέα Υόρκη, και ζήτησε από τον αδερφό του που ήταν τραπεζικός επενδυτής να του δανείσει 3.000 δολάρια, και τα αθάνατα λόγια του ήταν, «Χαζέ, κανείς δεν τρώει χάμπουργκερ». Δεν του δάνεισε τα χρήματα, και φυσικά έξι μήνες αργότερα ο Ρέι Κροκ είχε ακριβώς την ίδια ιδέα. Αποδείχτηκε ότι ο κόσμος τρώει χάμπουργκερ, και ο Ρέι Κροκ, για ένα διάστημα, έγινε ο πιο πλούσιος άνθρωπος στη Αμερική.

Και τελικά - ξέρετε, το καλύτερο - κάποιοι από εσάς αναγνωρίζετε τη φωτογραφία του Πιτ Μπεστ, που ήταν ο αρχικός ντράμερ των Μπιτλς, μέχρι που τον έστειλαν σε μία δουλειά και την κοπάνησαν και μάζεψαν τον Ρίνγκο σε μια περιοδεία. Λοιπόν, το 1994 όταν πήραν συνέντευξη από τον Πιτ Μπεστ - ναι, είναι ακόμα ντράμερ, ναι, κάνει ηχογραφήσεις σαν μουσικός - είχε να πει το εξής: «Είμαι πιο ευτυχισμένος απ' όσο θα ήμουν ποτέ με τους Μπιτλς».

Υπάρχει κάτι σημαντικό που πρέπει να μάθουμε από αυτούς τους ανθρώπους, και αυτό είναι το μυστικό της ευτυχίας. Επιτέλους τώρα μας αποκαλύπτεται. Πρώτον: μαζέψτε πλούτη, δύναμη και κύρος, και μετά χάστε τα. (Γέλια) Δεύτερον: ξοδέψτε όσο περισσότερο χρόνο από τη ζωή σας μπορείτε στη φυλακή. (Γέλια) Τρίτον: κάντε κάποιον άλλο πολύ πλούσιο. (Γέλια) Και τέλος: ποτέ μα ποτέ μη γίνετε μέλος των Μπιτλς. (Γέλια)

Εντάξει. Τώρα θα προβλέψω, σαν τον Ζε Φρανκ, την επόμενη σκέψη σας, η οποία είναι, «Ναι, καλά». Γιατί όταν οι άνθρωποι συνθέτουν την ευτυχία, όπως έκαναν αυτοί εδώ οι κύριοι, όλοι τους χαμογελάμε, αλλά γυρίζουμε ψηλά το βλέμμα μας και λέμε, «Ναι καλά, δεν ήθελες ποτέ τη δουλειά». «Α ναι, καλά. Δεν είχες στ' αλήθεια τόσα πολλά κοινά με εκείνη, και το κατάλαβες ακριβώς τη στιγμή που σου πέταξε το δαχτυλίδι αρραβώνων στα μούτρα».

Χαμογελάμε προσποιητά διότι πιστεύουμε ότι η συνθετική ευτυχία δεν έχει την ίδια ποιότητα με αυτό που θα λέγαμε φυσική ευτυχία. Τι είναι αυτοί οι όροι; Φυσική ευτυχία είναι αυτό που νιώθουμε όταν παίρνουμε αυτό που θέλουμε και συνθετική ευτυχία είναι αυτό που νιώθουμε όταν δεν παίρνουμε αυτό που θέλουμε. Στην κοινωνία μας, πιστεύουμε ακράδαντα ότι η συνθετική ευτυχία είναι κατώτερης ποιότητας. Γιατί το πιστεύουμε αυτό; Είναι πολύ απλό. Τι είδους οικονομική μηχανή θα συνέχιζε την παραγωγή της αν πιστεύαμε ότι αν δεν πάρουμε αυτό που θέλουμε θα είμαστε ίδιο ευτυχισμένοι αν το πάρουμε; [...]

Θέλω να σας αποδείξω ότι η συνθετική ευτυχία είναι τόσο πραγματική και διαρκής όσο το είδος της ευτυχίας το οποίο συναντάς όταν παίρνεις αυτό ακριβώς που αναζητούσες. Είμαι επιστήμονας, επομένως θα το κάνω αυτό όχι με τη ρητορική, αλλά με το να ανακατέψω λίγα δεδομένα.

Επιτρέψτε μου πρώτα να σας δείξω ένα ερευνητικό παράδειγμα που χρησιμοποιείται για να δείξει τη σύνθεση της ευτυχίας σε κοινούς ανθρώπους. Και αυτό δεν είναι δικό μου. Είναι ένα παράδειγμα 50 ετών που ονομάζεται το παράδειγμα της ελεύθερης επιλογής. Είναι πολύ απλό. Παίρνετε, ας πούμε έξι αντικείμενα, και ζητάτε από ένα άτομο να τα κατατάξει κατά σειρά προτίμησης. Σε αυτή την περίπτωση, επειδή το πείραμα που σας λέω χρησιμοποιεί αυτές, είναι εκτυπώσεις του Μονέ. Έτσι όλοι μπορούν να κατατάξουν τις εκτυπώσεις του Μονέ από αυτή που τους αρέσει περισσότερο, σε αυτή που τους αρέσει λιγότερο.

Τώρα σας δίνουμε την επιλογή: «Τυχαίνει να έχουμε κάποιες παραπανίσιες εκτυπώσεις στο ντουλάπι. Θα σας δώσουμε μία, σαν βραβείο, να την πάρετε στο σπίτι. Τυχαίνει να έχουμε τις εκτυπώσεις με τα νούμερα τρία και τέσσερα.» λέμε στο άτομο. Αυτή είναι λίγο δύσκολη επιλογή, επειδή καμία από αυτές τις εκτυπώσεις δεν δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση, αλλά φυσικά, ο κόσμος τείνει να διαλέγει το νούμερο τρία. επειδή τους άρεσε λίγο περισσότερο από το νούμερο τέσσερα.

Κάποια στιγμή αργότερα - θα μπορούσε να είναι 15 λεπτά ή 15 ημέρες - το ίδιο ερέθισμα τοποθετείται μπροστά στο άτομο, και του ζητείται να ανακατατάξει τις εκτυπώσεις. «Πες μας πόσο σου αρέσουν τώρα.» Τι συμβαίνει; Παρακολουθήστε καθώς συντίθεται η ευτυχία. Και αυτό το αποτέλεσμα έχει επαναληφθεί ξανά και ξανά. Βλέπετε τη σύνθεση της ευτυχίας. Θέλετε να το ξαναδείτε; Ευτυχία! «Αυτή που πήρα είναι τελικά καλύτερη απ' όσο νόμιζα! Η άλλη που δεν πήρα είναι χάλια!» (Γέλια) Αυτή είναι η σύνθεση της ευτυχίας.

Τώρα, ποια είναι η σωστή απάντηση σ' αυτό; «Ναι, καλά!» Τώρα κάναμε το εξής πείραμα, και ελπίζω να σας πείσω ότι το «Ναι, καλά!» δεν ήταν η σωστή απάντηση.

Κάναμε αυτό το πείραμα με μία ομάδα ασθενών που είχαν δευτεροπαθή αμνησία και νοσηλεύονται στο νοσοκομείο. Κάποιοι από αυτούς έχουν το σύνδρομο του Κόρσακοφ, μία πολυνευριτική ψύχωση που - ήπιαν τόσο πολύ, που δεν μπορούν να φτιάξουν νέες αναμνήσεις. Εντάξει; Θυμούνται την παιδική τους ηλικία, αλλά αν μπεις μέσα και τους συστηθείς, και μετά φύγεις από το δωμάτιο, όταν επιστρέψεις δεν σε θυμούνται.

Πήραμε τις εκτυπώσεις του Μονέ στο νοσοκομείο. Και ζητήσαμε από αυτούς τους ασθενείς να τις κατατάξουν από αυτή που τους άρεσε περισσότερο, σε αυτή που τους άρεσε λιγότερο. Μετά τους δίνουμε το δικαίωμα να επιλέξουν μεταξύ των νούμερων τρία και τέσσερα. Όπως όλοι οι άλλοι, είπαν, «Α, ευχαριστώ Γιατρέ! Τέλεια! Θα ήθελα μια καινούρια εκτύπωση. Θα πάρω το νούμερο τρία». Τους εξηγήσαμε ότι θα τους ταχυδρομούσαμε το νούμερο τρία.

Μαζέψαμε τα πράγματά μας, βγήκαμε από το δωμάτιο, και περιμέναμε μισή ώρα. Πίσω στο δωμάτιο, λέμε, «Γεια, επιστρέψαμε». Οι ασθενείς, καλή τους ώρα, λένε, «Α, Γιατρέ, λυπάμαι, Έχω ένα προβληματάκι με τη μνήμη, γι΄αυτό είμαι εδώ. Αν έχουμε ξαναγνωριστεί, δε θυμάμαι». «Αλήθεια, Τζιμ, δεν θυμάσαι; Ήμουν μόλις τώρα εδώ με τις εκτυπώσεις του Μονέ;» «Λυπάμαι, Γιατρέ, δεν έχω ιδέα.» «Κανένα πρόβλημα Τζιμ. Θέλω μόνο να τις κατατάξεις από αυτή που σου αρέσει περισσότερο σε αυτή που σου αρέσει λιγότερο.»

Τι κάνουν; Λοιπόν, ας τσεκάρουμε πρώτα να βεβαιωθούμε ότι όντως έχουν αμνησία. Ρωτάμε αυτούς τους ασθενείς να μας πουν ποια τους ανήκει, ποια διάλεξαν την τελευταία φορά, ποια είναι δικιά τους. Και αυτό που βρίσκουμε είναι ότι οι ασθενείς με αμνησία απλώς μαντεύουν. Αυτό είναι το γκρουπ ελέγχου, όπως αν έκανα το ίδιο με εσάς, όλοι σας θα ξέρατε ποια εκτύπωση διαλέξατε, αλλά αν το κάνω με ασθενείς που έχουν αμνησία, δεν έχουν ιδέα. Δεν μπορούν να ξεχωρίσουν την εκτύπωσή τους από τις υπόλοιπες.

Να τι κάνει το γκρουπ ελέγχου: συνθέτει την ευτυχία. Σωστά; Αυτή είναι η αλλαγή στη σειρά προτίμησης η αλλαγή από την πρώτη φορά που κατέταξαν, στη δεύτερη φορά. [...] «Αυτό που έχω είναι καλύτερο απ' όσο νόμιζα. Το άλλο που δεν έχω, αυτό που άφησα πίσω, δεν είναι τόσο καλό όσο νόμιζα.» Τα άτομα με αμνησία κάνουν ακριβώς το ίδιο πράγμα. Σκεφτείτε αυτό το αποτέλεσμα.

Σε αυτούς τους ανθρώπους αρέσει καλύτερα αυτό που έχουν, αλλά δεν ξέρουν ότι το έχουν. «Ναι, καλά» δεν είναι η σωστή απάντηση! Αυτό που έκαναν αυτά τα άτομα όταν συνέθεσαν την ευτυχία είναι ότι στην πραγματικότητα άλλαξαν τη συναισθηματική, ηδονική, αισθητική αντίδρασή τους προς την εκτύπωση. Δεν το λένε απλά επειδή την έχουν, επειδή δεν γνωρίζουν ότι την έχουν.

Τώρα, όταν οι ψυχολόγοι σάς δείχνουν διαγράμματα, ξέρετε ότι σας δείχνουν μέσους όρους πολλών ατόμων. Ωστόσο, όλοι μας έχουμε αυτό το ψυχολογικό ανοσοποιητικό σύστημα, την ικανότητα να συνθέσετε την ευτυχία, αλλά κάποιοι από εμάς κάνουν αυτό το κόλπο καλύτερα από άλλους. Και κάποιες καταστάσεις επιτρέπουν στον καθένα να το κάνει πιο αποδοτικά απ' ότι άλλες καταστάσεις.

Φαίνεται ότι η ελευθερία - η ικανότητα να επιλέγεις και να αλλάζεις γνώμη - είναι φίλος της φυσικής ευτυχίας, επειδή σου επιτρέπει να διαλέγεις από όλες αυτές τις διασκεδαστικές προοπτικές και να βρίσκεις αυτή που απολαμβάνεις περισσότερο. Αλλά η ελευθερία της επιλογής - το να διαλέγεις και να αλλάζεις γνώμη - είναι εχθρός της συνθετικής ευτυχίας. Και θα σας δείξω γιατί. [...]

«Τεχνική υποστήριξη του Ντόγκμπερτ. Πώς μπορώ να σας κακομεταχειριστώ;» «Ο εκτυπωτής μου τυπώνει μια λευκή σελίδα μετά από κάθε έγγραφο.» «Γιατί παραπονιέστε για το ότι παίρνετε δωρεάν χαρτί;» «Δωρεάν; Δεν μου δίνετε απλώς το δικό μου χαρτί;» «Για όνομα, άνθρωπέ μου! Κοίτα την ποιότητα του δωρεάν χαρτιού σε σύγκριση με την άθλια ποιότητα του κανονικού χαρτιού! Μόνο ένας χαζός ή ψεύτης θα έλεγε ότι είναι τα ίδια!» «Α, τώρα που το λες, φαίνεται όντως πιο λείο!» «Τι κάνεις;» «Βοηθάω τους ανθρώπους να αποδεχτούν αυτά που δεν μπορούν να αλλάξουν.» Όντως.

Το ψυχολογικό ανοσοποιητικό σύστημα δουλεύει καλύτερα όταν έχουμε κολλήσει εντελώς, όταν έχουμε παγιδευτεί. Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ του να βγαίνεις με κάποιον και του να είσαι παντρεμένος, σωστά; Εννοώ, βγαίνεις ραντεβού με κάποιον, και σκαλίζει τη μύτη του - δεν ξαναπάς σε άλλο ραντεβού. Είσαι παντρεμένη με κάποιον που σκαλίζει τη μύτη του; Εντάξει, έχει χρυσή καρδιά, μην αγγίζεις το κέικ. Έτσι; (Γέλια) Βρίσκετε ένα τρόπο να είστε ευτυχισμένοι με ό,τι έχει γίνει. Τώρα αυτό που θέλω να σας δείξω είναι ότι οι άνθρωποι δεν το ξέρουν αυτό για τον εαυτό τους, και το να μην το ξέρουμε μπορεί να μας φέρει σε πολύ μειονεκτική θέση. [...]

Σε πιο στομφώδη τόνο, αλλά πιο κοντά στην πραγματικότητα, ήταν ο πατέρας του μοντέρνου καπιταλισμού, ο Άνταμ Σμιθ, και είπε το εξής. Αυτό είναι άξιο στοχασμού: «Η μεγάλη πηγή δυστυχίας και σύγχυσης της ανθρώπινης ζωής φαίνεται να προέρχεται από την υπερτίμηση των διαφορών μιας μόνιμης κατάστασης, έναντι μιας άλλης... Κάποιες από αυτές τις καταστάσεις αξίζουν, χωρίς καμία αμφιβολία, να προτιμώνται από άλλες, αλλά καμία δεν αξίζει να επιδιώκεται με αυτό τον παθιασμένο ζήλο που μας οδηγεί στο να παραβαίνουμε κανόνες είτε σύνεσης ή δικαιοσύνης, ή να διαφθείρουμε τη μελλοντική ηρεμία της σκέψης μας, είτε από ντροπή σκεπτόμενοι τις δικές μας απερισκεψίες, ή από τύψεις για τη φρίκη της δικής μας αδικίας.» Με άλλα λόγια: ναι, κάποια πράγματα είναι καλύτερα από άλλα.

Πρέπει να έχουμε προτιμήσεις που μας οδηγούν στο ένα ή το άλλο μέλλον. Αλλά όταν αυτές οι προτιμήσεις μας κατευθύνουν πολύ έντονα και πολύ γρήγορα επειδή έχουμε υπερεκτιμήσει τις διαφορές ανάμεσα σε αυτές τις προοπτικές, βρισκόμαστε σε κίνδυνο. Όταν η φιλοδοξία μας έχει όρια, μας οδηγεί στο να δουλεύουμε με χαρά. Όταν δεν έχει όρια, μας κάνει να λέμε ψέμματα, να κλέβουμε, να πληγώνουμε τους άλλους, να θυσιάζουμε πράγματα αληθινής αξίας. Όταν οι φόβοι μας έχουν όρια, είμαστε συνετοί, προσεκτικοί, προνοητικοί. Όταν οι φόβοι μας δεν έχουν όρια και είναι υπερβολικοί, είμαστε απερίσκεπτοι, άνανδροι.

Το μάθημα που θέλω να σας περάσω με αυτά τα δεδομένα είναι ότι τόσο οι επιθυμίες μας όσο και οι ανησυχίες μας είναι σε ένα βαθμό παραφουσκωμένες, διότι έχουμε μέσα μας την ικανότητα να κατασκευάσουμε το ίδιο αγαθό που κυνηγάμε συνεχώς όταν επιλέγουμε την εμπειρία.