ΟΜΗΡΟΣ: Ὀδύσσεια (18.75-18.150)

75 Ὣς ἄρ᾽ ἔφαν, Ἴρῳ δὲ κακῶς ὠρίνετο θυμός.
ἀλλὰ καὶ ὣς δρηστῆρες ἄγον ζώσαντες ἀνάγκῃ
δειδιότα· σάρκες δὲ περιτρομέοντο μέλεσσιν.
Ἀντίνοος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·
«νῦν μὲν μήτ᾽ εἴης, βουγάϊε, μήτε γένοιο,
80 εἰ δὴ τοῦτόν γε τρομέεις καὶ δείδιας αἰνῶς,
ἄνδρα γέροντα, δύῃ ἀρημένον, ἥ μιν ἱκάνει.
ἀλλ᾽ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται·
αἴ κέν σ᾽ οὗτος νικήσῃ κρείσσων τε γένηται.
πέμψω σ᾽ ἤπειρόνδε, βαλὼν ἐν νηῒ μελαίνῃ,
85 εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων,
ὅς κ᾽ ἀπὸ ῥῖνα τάμῃσι καὶ οὔατα νηλέϊ χαλκῷ,
μήδεά τ᾽ ἐξερύσας δώῃ κυσὶν ὠμὰ δάσασθαι.»
Ὣς φάτο, τῷ δ᾽ ἔτι μᾶλλον ὑπὸ τρόμος ἔλλαβε γυῖα.
ἐς μέσσον δ᾽ ἄναγον· τὼ δ᾽ ἄμφω χεῖρας ἀνέσχον.
90 δὴ τότε μερμήριξε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεὺς
ἢ ἐλάσει᾽ ὥς μιν ψυχὴ λίποι αὖθι πεσόντα,
ἦέ μιν ἦκ᾽ ἐλάσειε τανύσσειέν τ᾽ ἐπὶ γαίῃ.
ὧδε δέ οἱ φρονέοντι δοάσσατο κέρδιον εἶναι,
ἦκ᾽ ἐλάσαι, ἵνα μή μιν ἐπιφρασσαίατ᾽ Ἀχαιοί.
95 δὴ τότ᾽ ἀνασχομένω ὁ μὲν ἤλασε δεξιὸν ὦμον
Ἶρος, ὁ δ᾽ αὐχέν᾽ ἔλασσεν ὑπ᾽ οὔατος, ὀστέα δ᾽ εἴσω
ἔθλασεν· αὐτίκα δ᾽ ἦλθεν ἀνὰ στόμα φοίνιον αἷμα,
κὰδ δ᾽ ἔπεσ᾽ ἐν κονίῃσι μακών, σὺν δ᾽ ἤλασ᾽ ὀδόντας
λακτίζων ποσὶ γαῖαν· ἀτὰρ μνηστῆρες ἀγαυοὶ
100 χεῖρας ἀνασχόμενοι γέλῳ ἔκθανον. αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ἕλκε διὲκ προθύροιο λαβὼν ποδός, ὄφρ᾽ ἵκετ᾽ αὐλὴν
αἰθούσης τε θύρας· καί μιν ποτὶ ἑρκίον αὐλῆς
εἷσεν ἀνακλίνας, σκῆπτρον δέ οἱ ἔμβαλε χειρί,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
105 «ἐνταυθοῖ νῦν ἧσο σύας τε κύνας τ᾽ ἀπερύκων,
μηδὲ σύ γε ξείνων καὶ πτωχῶν κοίρανος εἶναι
λυγρὸς ἐών, μή πού τι κακὸν καὶ μεῖζον ἐπαύρῃ.»
Ἦ ῥα καὶ ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἀεικέα βάλλετο πήρην,
πυκνὰ ῥωγαλέην· ἐν δὲ στρόφος ἦεν ἀορτήρ.
110 ἂψ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο· τοὶ δ᾽ ἴσαν εἴσω
ἡδὺ γελώωντες καὶ δεικανόωντο ἔπεσσι·
«Ζεύς τοι δοίη, ξεῖνε, καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι
ὅττι μάλιστ᾽ ἐθέλεις καί τοι φίλον ἔπλετο θυμῷ,
ὃς τοῦτον τὸν ἄναλτον ἀλητεύειν ἀπέπαυσας
115 ἐν δήμῳ· τάχα γάρ μιν ἀνάξομεν ἤπειρόνδε
εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων.»
Ὣς ἄρ᾽ ἔφαν, χαῖρεν δὲ κλεηδόνι δῖος Ὀδυσσεύς.
Ἀντίνοος δ᾽ ἄρα οἱ μεγάλην παρὰ γαστέρα θῆκεν,
ἐμπλείην κνίσης τε καὶ αἵματος· Ἀμφίνομος δὲ
120 ἄρτους ἐκ κανέοιο δύω παρέθηκεν ἀείρας
καὶ δέπαϊ χρυσέῳ δειδίσκετο φώνησέν τε·
«χαῖρε, πάτερ ὦ ξεῖνε· γένοιτό τοι ἔς περ ὀπίσσω
ὄλβος· ἀτὰρ μὲν νῦν γε κακοῖς ἔχεαι πολέεσσι.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
125 «Ἀμφίνομ᾽, ἦ μάλα μοι δοκέεις πεπνυμένος εἶναι·
τοίου γὰρ καὶ πατρός, ἐπεὶ κλέος ἐσθλὸν ἄκουον,
Νῖσον Δουλιχιῆα ἐΰν τ᾽ ἔμεν ἀφνειόν τε·
τοῦ σ᾽ ἔκ φασι γενέσθαι, ἐπητῇ δ᾽ ἀνδρὶ ἔοικας.
τοὔνεκά τοι ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο καί μευ ἄκουσον·
130 οὐδὲν ἀκιδνότερον γαῖα τρέφει ἀνθρώποιο
πάντων ὅσσα τε γαῖαν ἔπι πνείει τε καὶ ἕρπει.
οὐ μὲν γάρ ποτέ φησι κακὸν πείσεσθαι ὀπίσσω,
ὄφρ᾽ ἀρετὴν παρέχωσι θεοὶ καὶ γούνατ᾽ ὀρώρῃ·
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ καὶ λυγρὰ θεοὶ μάκαρες τελέσωσι,
135 καὶ τὰ φέρει ἀεκαζόμενος τετληότι θυμῷ.
τοῖος γὰρ νόος ἐστὶν ἐπιχθονίων ἀνθρώπων
οἷον ἐπ᾽ ἦμαρ ἄγῃσι πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε.
καὶ γὰρ ἐγώ ποτ᾽ ἔμελλον ἐν ἀνδράσιν ὄλβιος εἶναι,
πολλὰ δ᾽ ἀτάσθαλ᾽ ἔρεξα βίῃ καὶ κάρτεϊ εἴκων,
140 πατρί τ᾽ ἐμῷ πίσυνος καὶ ἐμοῖσι κασιγνήτοισι.
τῷ μή τίς ποτε πάμπαν ἀνὴρ ἀθεμίστιος εἴη,
ἀλλ᾽ ὅ γε σιγῇ δῶρα θεῶν ἔχοι, ὅττι διδοῖεν.
οἷ᾽ ὁρόω μνηστῆρας ἀτάσθαλα μηχανόωντας,
κτήματα κείροντας καὶ ἀτιμάζοντας ἄκοιτιν
145 ἀνδρός, ὃν οὐκέτι φημὶ φίλων καὶ πατρίδος αἴης
δηρὸν ἀπέσσεσθαι· μάλα δὲ σχεδόν· ἀλλά σε δαίμων
οἴκαδ᾽ ὑπεξαγάγοι, μηδ᾽ ἀντιάσειας ἐκείνῳ,
ὁππότε νοστήσειε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν·
οὐ γὰρ ἀναιμωτί γε διακρινέεσθαι ὀΐω
150 μνηστῆρας καὶ κεῖνον, ἐπεί κε μέλαθρον ὑπέλθῃ.»

***

Μ᾽ αυτά τα λόγια τους, έπαθε ταραχή μεγάλη ο Ίρος,
και μολαταύτα τον έζωσαν οι δούλοι και σηκωτό τον έφεραν
τρακαρισμένο — έτρεμαν σ᾽ όλο του το σώμα οι σάρκες του.
Τότε ο Αντίνοος του πέταξε μιλώντας λόγια φαρμακερά:
«Βοϊδάλογο, καλύτερα να πέθαινες ή να μην είχες γεννηθεί,
80 που τρέμεις τώρα και κακάρωσες μπροστά σ᾽ αυτόν τον γέρο,
τον τσακισμένο από μαύρη συμφορά.
Άκουσε όμως τι θα πω και πες πως έγινε:
αν σε νικήσει αυτός κι αποδειχτεί πιο δυνατός,
σε ξαποστέλνω αντίκρυ στη στεριά, μ᾽ ένα καράβι μαύρο,
να βρεις τον Έχετο, ρήγα ανελέητο με ξένους και δικούς·
αυτός θα σου τα κόψει αφτιά και μύτη μ᾽ άσπλαχνο χαλκό,
τ᾽ αρχίδια θα σου ξεριζώσει, ωμά να σου τα φάνε τα σκυλιά.»
Ακούγοντας τα λόγια του, παρέλυσαν κι άλλο τα μέλη του.
Όμως τον είχαν φέρει πια στη μέση, κι οι δυο τους σήκωναν
τα χέρια τώρα να παλέψουν.
90 Προσώρας ταλαντεύτηκε βασανισμένος ο Οδυσσέας και θείος·
αν έπρεπε μεμιάς νεκρό να τον σωριάσει με χτύπημα θανάσιμο ή,
κάπως μαλακά βαρώντας, να τον ξαπλώσει καταγής.
Κι όπως το σκέφτηκε καλά, αυτό του φάνηκε το πιο συμφέρον·
να ᾽ναι το χτύπημα λαφρύτερο, μήπως αλλιώς οι Αχαιοί
τον πάρουν είδηση ποιος είναι.
Ένας στον άλλο πια αντιμέτωποι, βαράει ο Ίρος πρώτος στον ώμο τον δεξή·
οπότε εκείνος του δίνει μια στον σβέρκο, πιο κάτω από το αφτί,
σπάζοντας τ᾽ απομέσα κόκαλα, κι αμέσως μπούκωσε το στόμα του
με κόκκινο αίμα.
Πέφτει στη σκόνη ο Ίρος μουκανίζοντας, και σφίγγοντας τα δόντια
κλοτσούσε με τα πόδια του τη γη. Γύρω οι αγέρωχοι μνηστήρες,
100 σηκώνοντας ψηλά τα χέρια, πέθαναν στο γέλιο. Ο Οδυσσέας
στο μεταξύ τον έσερνε απ᾽ τα πόδια, πατώντας το κατώφλι πέρασε
τη δίφυλλη εξώπορτα, ώσπου να φτάσει στην αυλή, κι εκεί
πάνω στον φράκτη της αυλής τον έγειρε, του βάζει και ραβδί στο χέρι,
ύστερα τον προσφώνησε με λόγια που πετούσαν σαν πουλιά:
«Εδώ τώρα ξαπόστασε, σκιάχτρο για τα σκυλιά και τα γουρούνια,
κι άλλη φορά, κακόμοιρε, το αφεντικό μην παίξεις σε ξένους και φτωχούς,
μήπως σε βρει άλλο κακό χειρότερο.»
Τελειώνοντας, στον ώμο πέρασε το τρύπιο του σακούλι, το κρεμασμένο
110 από στριφτό σχοινί, και στο κατώφλι κάθησε ξανά· γελώντας γύρισαν
μέσα οι μνηστήρες, που με γλυκόλογα τον υποδέχτηκαν:
«Να δώσει ο Δίας, ξένε, κι οι άλλοι αθάνατοι θεοί,
ό,τι καλύτερο ποθείς, όσα βαθιά πεθύμησε η καρδιά σου,
αφού τον ακαμάτη αυτόν κι αχόρταγο τον έκανες να μην μπορεί
άλλο να ζητιανεύει στο νησί μας· εμείς το γρηγορότερο
τώρα θα τον περάσουμε αντίκρυ στη στεριά,
να πάει να βρει τον ᾽Εχετο, ρήγα ανελέητο με ξένους και δικούς.»
Με τα καλοσυνάτα τούτα λόγια ένιωσε μέσα του χαρά ο θείος Οδυσσέας.
Κι ευθύς ο Αντίνοος απίθωσε μπροστά του μια κοιλιά μεγάλη,
ξίγκι γεμάτη κι αίμα· ενώ ο Αμφίνομος πήρε από το καλάθι
120 δυο ψωμιά και με το ίδιο του το χέρι τα προσφέρει· μετά
με κύπελλο χρυσό τον χαιρετά και τον προσφώνησε:
«Χαίρε, πατέρα ξένε, μακάρι οι μέρες που θα ᾽ρθουν
να φέρουν και σ᾽ εσένα αγαθά και πλούτη· τώρα σε δέρνει ακόμη
η πολλή σου συμφορά.»
Ανταποκρίθηκε μιλώντας ο Οδυσσέας πολύγνωμος:
«Αμφίνομε, φαίνεσαι αλήθεια μυαλωμένος άνθρωπος,
μοιάζεις με τον πατέρα σου, που την καλή του φήμη
την έχω ακουστά — τον Νίσο λέω απ᾽ το Δουλίχιο,
άρχοντα με μεγάλη δύναμη και πλούτη. Καταπώς λεν
αυτός σε γέννησε, γι᾽ αυτό κι εσύ βγήκες καλόγνωμος.
Τώρα λοιπόν άκουσε και στοχάσου τι θα πω:
130 από τον άνθρωπο δεν τρέφει η γη τίποτε πιο ασθενικό,
ό,τι σαλεύει και αναπνέει πάνω της.
Ούτε που το φαντάζεται ο θνητός το τι κακό τον περιμένει,
όσο οι θεοί τού δίνουν προκοπή κι αισθάνεται να τον κρατούν
τα πόδια του· όταν ωστόσο οι μάκαρες ορίσουν
να πέσουν πάνω του οι συμφορές, θέλοντας τότε και μη θέλοντας
τις υποφέρει κάνοντας υπομονή.
Έτσι κι αλλιώς αλλάζει ο νους του ανθρώπου που σέρνεται
σ᾽ αυτή τη γη, ανάλογα του πώς, μέρα τη μέρα, αλλάζει τη ζωή του
ο Δίας, προστάτης θνητών και αθανάτων.
Εμένα θέλησε η μοίρα κάποτε να ζήσω ευτυχισμένος·
έπραξα όμως αδικίες μεγάλες, στη δύναμή μου
140 ενδίδοντας, υπολογίζοντας στις πλάτες του πατέρα μου
ή και των αδελφών μου. Γι᾽ αυτό κανείς ποτέ δεν πρέπει
να πατεί το δίκιο· παρά, με δίχως κομπασμό, να δέχεται
τα δώρα των θεών, όσα κάθε φορά του δίνουν.
Όχι, όπως βλέπω εδώ, να μηχανεύονται ανόσια έργα οι μνηστήρες,
ρημάζοντας ξένα αγαθά, προσβάλλοντας γυναίκα ομόκλινη
κάποιου που, ξέρω, δεν θα μείνει πια πολύν καιρό
μακριά από πατρίδα και δικούς — μπορεί να βρίσκεται
κιόλας κοντά.
Θα ᾽ταν λοιπόν καλύτερο για σένα να σ᾽ εξαιρούσε ένας θεός,
και να γυρνούσες σπίτι σου· να μη βρεθείς μπροστά του,
όποτε εκείνος επιστρέψει στο πατρικό νησί.
Γιατί δεν το φαντάζομαι αναίμακτα να χωριστούν αυτός
150 κι οι άνομοι μνηστήρες, όταν κρυφά μια μέρα γλιστρήσει στο παλάτι.»

Ήμασταν, όταν ήμασταν παιδιά, μοναδικοί μάγοι

Τελικά, ποια ηλικία μας ανήκει περισσότερο από την παιδική, στην οποία, πραγματικά, εξαρτιόμαστε από άλλους;

Τα πάντα είναι πιο αργά στην παιδική ηλικία.

Οι διακοπές μας φαίνονται απολαυστικά αιώνιες.

Το ίδιο και τα ωράρια του σχολείου.

Παρόλο που είμαστε προσκολλημένοι στο σχολείο και ιδιαίτερα στην οικογένεια, έχουμε σε αυτή την περίοδο της ζωής μας περισσότερη ελευθερία από οποιαδήποτε άλλη απέναντι σε αυτά που μας δένουν.

Αυτό οφείλεται, πιστεύω, στο ότι η ελευθερία στην παιδική ηλικία ταυτίζεται με τη φαντασία, κι αφού στην τελευταία όλα είναι δυνατά, η ελευθερία να είμαστε πάνω από την οικογένεια και το σχολείο πετάει ψηλότερα και μας επιτρέπει να ζούμε σε μεγαλύτερη απόσταση, παρά στις ηλικίες στις οποίες πρέπει να συμμορφωθούμε για να επιβιώσουμε, να προσαρμοστούμε στους ρυθμούς της επαγγελματικής ζωής και να υποστούμε κανόνες κληρονομημένους και αποδεκτούς από ένα είδος γενικού κομφορμισμού.

Ήμασταν, όταν ήμασταν παιδιά, μοναδικοί μάγοι. Θα γίνουμε, ως ενήλικοι, αγέλη.

Αυτό που νιώθω ως Απόρριψη δεν είναι πάντα Απόρριψη

Οποτεδήποτε πέφτουμε «θύματα» απόρριψης, ο πειρασμός να στραφούμε εναντίον μας και να πιστέψουμε ότι είμαστε ανάξιοι να αγαπηθούμε, είναι μεγάλος. Και, μάλιστα, είναι ακόμα μεγαλύτερος, αν δεν εκτιμούμε αρκετά τον εαυτό μας κι αν αντιλαμβανόμαστε το όχι του άλλου ως ολοκληρωτική απόρριψη του ποιοι είμαστε ως άνθρωποι.

Το θέμα με την απόρριψη δεν είναι να πατήσουμε ένα κουμπί και να σταματήσουμε να υποφέρουμε. Το θέμα είναι να προσπαθήσουμε να απαλλαγούμε από την αυτολύπηση, την αυτοκατηγορία και την αυτοαπόρριψη που προκαλεί η διαστρέβλωση των παραμέτρων της κατάστασης ή η άρνηση να εξετάσουμε περισσότερο ρεαλιστικά τα δεδομένα.

Παρόλο που η προτροπή να σκεφτούμε ορθολογικά ενώ βρισκόμαστε σε συναισθηματική ένταση, μοιάζει σαν κουβάς με κρύο νερό στο πρόσωπο, είναι ίσως ο μόνος τρόπος να καταλάβουμε ότι πολλά από εκείνα που μας πληγώνουν ή μας στενοχωρούν σε σχέση με την απόρριψη, δεν έχουν τίποτα να κάνουν με εμάς προσωπικά ή με την αξία μας.

Απόρριψη δεν είναι το να τελειώσει η σχέση

Μπορεί να είναι εξοργιστικό εκτός από κοινότοπο, αλλά αυτό δεν είναι λόγος να κάνουμε ότι δεν το ξέρουμε: είτε από χωρισμό είτε από θάνατο, όλες οι σχέσεις κάποτε τελειώνουν, ενώ κάποιες άλλες δεν αρχίζουν ποτέ. Όσοι είμαστε πάνω από δέκα χρόνων το ξέρουμε καλά ότι το ξεκίνημα μιας σχέσης αναγγέλλει, συγχρόνως, και το θάνατό της, όπως συμβαίνει με όλα τα πράγματα στη ζωή.

Θα ήταν ωραία η δική μας σχέση να γινόταν η εξαίρεση αυτού του κανόνα, αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει γνωστός τρόπος να αποφύγει κανείς το τέλος. Μπορεί αυτή να είναι μια γνώση βαθιά αποκαρδιωτική, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι απόρριψη του ποιοι είμαστε ως άνθρωποι.

Απόρριψη δεν είναι το να μην ταιριάξουμε με έναν άνθρωπο

Οι αποφάσεις που παίρνουμε στις σχέσεις μας δεν είναι συνειδητές, ή τουλάχιστον, δεν είναι 100% συνειδητές. Σχετίζονται με τα ποικίλα και, συχνά, αντιφατικά συναισθήματά μας, σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερες παραμέτρους των εκάστοτε συνθηκών.

Εκείνος που μας απορρίπτει, τις περισσότερες φορές, δεν είναι ένας μοχθηρός άνθρωπος που θέλει επί τούτου να μας βλάψει. Το πιθανότερο είναι ότι δεν αντιλαμβάνεται καν το κόστος που ενδέχεται να έχει η απόφαση του για εμάς. Ακόμα όμως και στις περιπτώσεις που το αντιλαμβάνεται, δεν μπορούμε να ξέρουμε πόσο εύκολο ή δύσκολο του είναι μας απορρίψει ή τι χρειάστηκε να αντιμετωπίσει ώσπου να καταλήξει σε αυτή την απόφαση. Δεν αποκλείεται να νιώθει ενοχές ή να προσπάθησε να το αποφύγει και να μην τα κατάφερε. Δεν αποκλείεται να εύχεται να μπορούσε να μας αγαπήσει, αλλά να μην μπορεί να το κάνει. Δεν αποκλείεται ακόμα και να μας αγαπά, αλλά να αισθάνεται ότι δεν μπορεί να ανταπεξέλθει ή δεν επιθυμεί να ανταποκριθεί σε όσα προϋποθέτει η σχέση μαζί μας, ιδίως αν η σχέση είναι ταλαιπωρημένη, περίπλοκη ή θέλει πολλή δουλειά.

Δεν έχουμε τρόπο να ξέρουμε τι συμβαίνει μέσα στο κεφάλι του άλλου κι εκείνος δεν είναι υποχρεωμένος να το μοιραστεί μαζί μας αν δεν θέλει. Μπορεί να μην ένιωσε σίγουρος για τον εαυτό του ή για εμάς και να φοβήθηκε να πάρει το ρίσκο. Μπορεί αρχικά να υπερεκτίμησε το ενδιαφέρον του και στην πορεία της σχέσης να μην του βγήκε. Μπορεί να συνειδητοποίησε ότι δεν θέλουμε τα ίδια πράγματα ή ότι βρισκόμαστε σε διαφορετικά σημεία στη ζωή. Μπορεί να μην νιώθει έλξη για εμάς ή να ενδιαφέρεται για κάποιον άλλον. Μπορεί να αισθάνεται ότι του πέφτουμε λίγοι. Ή ότι του πέφτουμε πολλοί.

Το δεδομένο είναι ότι ο άλλος είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος που ζει στην δική του πραγματικότητα. Η ιστορία, η εμπειρία, οι προσδοκίες, οι φόβοι και οι ανασφάλειές του είναι τα στοιχεία που καθορίζουν τις επιλογές του και όχι εμείς.

Η σκληρή αλήθεια είναι ότι δεν αρέσουμε όλοι σε όλους ούτε ταιριάζουμε όλοι με όλους κι αυτό δεν έχει καμία σχέση με τις ικανότητες, την ελκυστικότητα ή την αξία μας. Το να μην λειτουργήσουν τα πράγματα με έναν άνθρωπο δεν είναι απόρριψη του ποιοι είμαστε, είναι το στοίχημα που κερδίζει εννιά φορές στις δέκα.

Απόρριψη δεν είναι να μας απορρίψει ο άλλος αφού πρώτα τον έχουμε απορρίψει εμείς με χίλιους τρόπους με το να τον κρίνουμε και να μην τον αποδεχόμαστε όπως ακριβώς είναι.

Μερικές φορές νομίζουμε ότι ξέρουμε καλύτερα τον άλλο από ό,τι ξέρει εκείνος τον εαυτό του και προσπαθούμε να του επιβάλλουμε την δική μας οπτική για τα πράγματα, αφαιρώντας του το δικαίωμα να αποφασίσει για τον εαυτό του και δείχνοντας έλλειψη σεβασμού στο πρόσωπό του.

Αν διαφωνούμε με όσα λέει ή κάνει, αν επικρίνουμε τις αξίες και τις θέσεις του, αν έχουμε έναν αέρα ανωτερότητας απέναντί του, αν διαρκώς του υπενθυμίζουμε πως όσα λέει ή κάνει είναι λάθος, αν δεν βλέπουμε ποιος πραγματικά είναι επειδή δεν μας αρέσει ή δεν μας βολεύει ο πραγματικός εαυτός του, αν του ζητάμε πράγματα που δεν μπορεί ή δεν θέλει να δώσει, αν απαιτούμε, παρακαλούμε ή ελπίζουμε να αλλάξει και να γίνει κάποιος άλλος, αν με λίγα λόγια, με όλους αυτούς τους τρόπους τον απορρίπτουμε, πώς γίνεται να μας φαίνεται άδικο ή παράλογο που μας απορρίπτει;

Οι άνθρωποι δεν είναι υποχρεωμένοι να γίνουν όπως τους θέλουμε ούτε να κάνουν αυτό που θέλουμε ούτε να πάρουν αυτό που τους δίνουμε, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτό που προσφέρουμε δεν είναι σημαντικό. Το ότι κάποιος επέλεξε να μην αλλάξει προκειμένου να ικανοποιήσει τις προσδοκίες μας ή να ανταποκριθεί στα συναισθήματά μας, δεν είναι απόρριψη του ποιοι είμαστε ως άνθρωποι, είναι απλώς ένδειξη ότι αρνήθηκε να πάψει να είναι ο εαυτός του.

Απόρριψη δεν είναι να απορρίψει ο άλλος μια καρικατούρα του εαυτού μας την οποία του παρουσιάσαμε προκειμένου να μας αποδεχτεί.

Αν λόγω της δικής μας ανασφάλειας ή αγωνίας να γίνουμε αποδεκτοί και αρεστοί, παραστήσαμε ότι είμαστε κάτι άλλο από αυτό που είμαστε, επικοινωνήσαμε άλλα από αυτά που σκεφτόμασταν και δείξαμε άλλα από αυτά που θέλαμε, καταπιέζοντας, παράλληλα, τον αυθεντικό εαυτό μας και τις πραγματικές μας ανάγκες, ο άλλος κάποιον φαίνεται να απορρίπτει, αλλά αυτός ο κάποιος δεν είμαστε εμείς.

Είναι το ψεύτικο προσωπείο που του παρουσιάσαμε κι αυτό μπορεί να είναι ένας καλός λόγος να ξεκινήσουμε θεραπεία, αλλά δεν είναι απόρριψη του ποιοι πραγματικά είμαστε ως άνθρωποι.

Απόρριψη δεν είναι να μας απορρίψει κάποιος ο οποίος, αργά ή γρήγορα, άμεσα ή έμμεσα, απορρίπτει τους πάντες.

Μοιάζει να απορρίπτει εμάς, αλλά στην πραγματικότητα, ένας άνθρωπος συναισθηματικά μη διαθέσιμος που η καρδιά του είναι διπλοσφραγισμένη, απορρίπτει όλα τα τρομακτικά πράγματα που συμβολίζει στο μυαλό του η σχέση: το ενδεχόμενο να έρθει κοντά, να δείξει αδυναμία, να εμπιστευτεί, να συνδεθεί, να νοιαστεί και να διακινδυνέψει να πληγωθεί.

Αν επιλέγουμε τέτοιους ανθρώπους να σχετιστούμε, αν δηλαδή οι ίδιοι βάζουμε τον εαυτό μας σε καταστάσεις που η απόρριψη είναι εξασφαλισμένη, το πραγματικό μας πρόβλημα δεν είναι η απόρριψη, είναι η αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Ο άλλος, σε αυτές τις περιπτώσεις, απλώς κάνει αυτό που ξέρει να κάνει και αυτό που τον «προσλάβαμε» να κάνει. Αν αφήνουμε τον εαυτό μας εκτεθειμένο σε καταστάσεις που η απόρριψη καραδοκεί ή αν νιώθουμε την ανάγκη να εμπλακούμε σε τέτοιες καταστάσεις προκειμένου, ίσως, να αναβιώσουμε τα παλιά μας δράματα, δεν δικαιούμαστε να μιλάμε για καθαρή απόρριψη, αλλά για υπολογισμένη, ενορχηστρωμένη απόρριψη η οποία μας επιβεβαιώνει όλα τα αρνητικά που πιστεύουμε για τον εαυτό μας - πρωτίστως ότι είμαστε ανάξιοι να αγαπηθούμε.

Δεν είναι λογικό να απογοητευόμαστε και να αυτομαστιγωνόμαστε επειδή το ψαράκι που ερωτευτήκαμε και υιοθετήσαμε δεν κατάφερε να πετάξει. Είναι ψάρι γι' αυτό δεν πετάει. Η «ανικανότητά» του δεν σημαίνει ότι εμείς δεν είμαστε αρκετά καλοί, ούτε ότι δεν μας αγαπάει, ούτε ότι δεν αξίζουμε να πετάξει για μας. Η «ανικανότητά» του να πετάξει δεν είναι απόρριψη του ποιοι είμαστε ως άνθρωποι, είναι απόδειξη ότι δεν είναι φτιαγμένο για να πετάει.

BONUS: Ο ΤΡΟΠΟΣ ΚΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΡΡΙΨΗΣ ΕΧΟΥΝ ΣΗΜΑΣΙΑ

Οποιοσδήποτε έχει δικαίωμα να μας απορρίψει χωρίς αυτό να τον κάνει «κακό» άνθρωπο. Αυτό που ενδεχομένως κάνει «κακό» έναν άνθρωπο, είναι ο τρόπος που επιλέγει να το κάνει ή οι συνθήκες υπό τις οποίες το κάνει.

Κάποιοι άνθρωποι, για τους δικούς τους λόγους, φαίνεται να έχουν μεγάλη ευκολία να αλλάζουν τους ανθρώπους σαν τα πουκάμισα ή να μπαινοβγαίνουν στις ζωές των άλλων ή να τους χρησιμοποιούν και να τους πετάνε, χωρίς να υπολογίζουν τις συνέπειες, με την προϋπόθεση να περνούν οι ίδιοι καλά.

Δεν λέω ότι πρέπει να χρυσώνουμε το χάπι, αλλά είναι άλλο να εξηγήσει κανείς τους λόγους που δεν επιθυμεί να παραμείνει σε μια σχέση και τελείως άλλο να εξαφανιστεί χωρίς εξήγηση. Είναι άλλο να εξαφανιστεί επειδή νιώθει ενοχές ή δεν αντέχει τις αντιπαραθέσεις και τελείως άλλο να εξαφανιστεί επειδή δεν δίνει δεκάρα για το αν θα αφήσει ξεκρέμαστο έναν άνθρωπο. Είναι άλλο να αμφιταλαντεύεται και να διστάζει να πει ένα ξεκάθαρο όχι, από φόβο ότι θα πληγώσει τον άλλον και τελείως άλλο να έχει αποφασίσει μέσα του ότι δεν θέλει, αλλά να αποφεύγει το ξεκάθαρο όχι επειδή απολαμβάνει την προσοχή και το ενδιαφέρον.

Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι, πολλές φορές, η απόρριψη, όσο και να πληγώνει, είναι το πιο αξιοπρεπές, ειλικρινές και έντιμο πράγμα να κάνει κανείς.

ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΠΑΨΟΥΜΕ ΝΑ ΝΙΩΘΟΥΜΕ ΘΥΜΑΤΑ

Η διεύρυνση της προοπτικής όταν βιώνουμε μια απόρριψη δεν απομακρύνει τον πόνο, αλλά βοηθά να αναλάβουμε το δικό μας μερίδιο ευθύνης, να δούμε ξεκάθαρα πού βρισκόμαστε σε σχέση με αυτό που ζούμε και να αναρωτηθούμε αν χρειάζεται να αλλάξουμε πράγματα στον εαυτό μας ή να επαναξιολογήσουμε τις επιλογές μας.

Λέγοντας «ο άλλος με απέρριψε», αντί να πούμε «τα πράγματα δεν λειτούργησαν», είναι σαν να αποποιούμαστε τη δική μας ευθύνη και να αποδυναμώνουμε τον εαυτό μας, αναγορεύοντάς τον σε θύμα της κατάστασης, σαν να μην ήμασταν κι εμείς μέρος της δυναμικής της σχέσης, σαν ο άλλος να ήταν ο μόνος που είχε το δικαίωμα να κρίνει, να αποφασίζει και να διαλέγει. Εμείς τι κάναμε εκεί; Δεν κρίναμε; Δεν διαλέγαμε; Δεν αποφασίζαμε;

Με το χέρι στην καρδιά: Πόσο αληθινά υπέροχη ήταν η σχέση που είχαμε και πόσο αληθινά υπέροχος ήταν ο άνθρωπος που μας απέρριψε; Τι παραπάνω δυνατότητες βλέπουμε εμείς που ο άλλος δεν κατάφερε να δει; Πόσο τέλεια και ειδυλλιακά ήταν όλα; Πόσο «ξαφνική» ήταν η απόρριψη; Πόσο ήταν αποκλειστικά δική του απόρριψη; Πόσο ικανοποιημένοι ήμασταν στην πραγματικότητα; Πόσο βλέπαμε κατάματα την αλήθεια, του άλλου ή τη δική μας;

Η προοπτική μάς βοηθά να τοποθετήσουμε τα πράγματα σε πιο ρεαλιστική βάση, αλλά φυσικά δεν ακυρώνει το όχι. Το όχι του άλλου είναι δεδομένο και πολύ αληθινό, και μπορεί μεν να μην σχετίζεται με την αξία μας, αλλά κανείς δεν αμφισβητεί ότι σχετίζεται στενά με τα όνειρα, τις ελπίδες και τις επιθυμίες μας που ματαιώθηκαν.

Αυτή είναι η πραγματική απώλεια της «απόρριψης» και αυτήν καλούμαστε να διαχειριστούμε και να χωρέσουμε μέσα μας, ο καθένας σε μια δική του προσωπική διαδρομή, συνήθως με πολύ πόνο και πολύ δάκρυ στην πορεία, αλλά και με σπουδαία μαθήματα στο τέλος.

Όταν μια κρίση πυροδοτεί τη δημιουργικότητα

Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης – είτε πρόκειται για προσωπική, οργανωτική είτε για κοινωνική κρίση – οι συνήθεις τρόποι σκέψης και δράσης μπορεί να μην είναι πλέον χρήσιμοι ή να μην εξυπηρετούν τους στόχους των ανθρώπων. Μπορεί ακόμη και να οδηγήσουν κάποιον σε λάθος δρόμο. Απαιτούνται νέοι τρόποι σκέψης, και όταν απαιτείται νέα σκέψη, δημιουργείται η ευκαιρία για δημιουργικότητα. Οι άνθρωποι μπορούν να συνειδητοποιήσουν αυτή την ευκαιρία και να δράσουν βάσει αυτής, εάν έχουν δημιουργική αυτοπεποίθηση, προθυμία να αναλάβουν κινδύνους και κοινωνική υποστήριξη.

Είδη κρίσεων που μπορούν να πυροδοτήσουν δημιουργικότητα

Βιώνουμε συλλογικά μια κοινωνική κρίση. Κοινωνικές κρίσεις μπορούν επίσης να προκύψουν από οικονομικές υφέσεις ή και πολέμους. Στο παρελθόν, αυτές οι κρίσεις έχουν μερικές φορές συμπέσει με εκρήξεις δημιουργικότητας – ο Sir Isaac Newton εφηύρε τον λογισμό ενώ βρισκόταν σε καραντίνα την εποχή της πανούκλας.

Οι οργανωτικές κρίσεις, όπως η αναδιάρθρωση που ακολουθεί μια συγχώνευση, θα αλλάξουν τη φύση των οργανισμών. Μια μελέτη σε εταιρείες σε διάφορους δείχνει ότι ο τρόπος με τον οποίο οι εργαζόμενοι σκέφτονται για μια συγχώνευση μπορεί να κάνει τη διαφορά στη δημιουργικότητά τους στην εργασία. Όταν οι εργαζόμενοι θεωρούσαν τη συγχώνευση ως ευκαιρία (την έβλεπαν ως ωφέλιμη), ήταν πιο πιθανό να ενεργήσουν δημιουργικά στο πόστο τους, αλλά όταν θεωρούσαν τη συγχώνευση ως απειλή, ήταν λιγότερο πιθανό να είναι δημιουργικοί μετά τη συγχώνευση.

Αλλά το πώς σκέφτονται οι εργαζόμενοι δεν είναι το μόνο πράγμα που έχει σημασία. Οι οργανισμοί μπορούν να βοηθήσουν ακόμη και εκείνους που σκέφτονται τη συγχώνευση ως απειλή. Η έρευνα δείχνει ότι οι εργαζόμενοι που θεωρούσαν τη συγχώνευση ως απειλή ήταν πιο δημιουργικοί, εάν οι οργανισμοί τους υποστήριζαν τη δημιουργική εργασία και παρείχαν τους απαραίτητους πόρους γι’ αυτή.

Τέλος, οι προσωπικές κρίσεις, όπως η διάγνωση μιας απειλητικής για τη ζωή ασθένειας, η απώλεια εργασίας ή η επιβίωση από ένα σοβαρό ατύχημα, μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτης για τη δημιουργικότητα. Έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι η αγωνία που προκαλείται από τραυματικά προσωπικά γεγονότα σχετίζεται με την αύξηση της δημιουργικότητας και του εύρους της δημιουργικότητας (όπως η δημιουργικότητα στην επίλυση προβλημάτων, η συγγραφή, η επιχειρηματικότητα κ.λπ.) Η αύξηση της δημιουργικότητας φάνηκε να τροφοδοτείται από τη βελτίωση των προσωπικών σχέσεων μετά τα τραυματικά γεγονότα, καθώς και από την απόκτηση μιας νέας προοπτικής και τη θεώρηση της ζωής με όρους ευκαιριών.

Το κοινό χαρακτηριστικό όλων των κρίσεων είναι η βαθιά αβεβαιότητα σε συνδυασμό με την αίσθηση του επείγοντος για την αντιμετώπιση της απειλής – για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων ή των αρνητικών αποτελεσμάτων. Επειδή οι συνήθεις τρόποι σκέψης και δράσης δεν είναι αποτελεσματικοί κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, μπορούν να αναδυθούν νέοι τρόποι σκέψης και δράσης – χαρακτηριστικό γνώρισμα της δημιουργικότητας. Με άλλα λόγια, η δημιουργικότητα είναι πιθανό να αναδυθεί μέσα από την ανάγκη. Ωστόσο, δεν θα είναι όλοι δημιουργικοί σε περιόδους κρίσης.

Το ερώτημα είναι ποιες δεξιότητες και νοοτροπίες καθιστούν πιο πιθανό οι άνθρωποι να επιδείξουν δημιουργικότητα, είτε στην εργασία, είτε στο σχολείο, είτε στην καθημερινή ζωή. Σε άρθρο σε ειδικό του περιοδικού Frontiers in Psychology, ο Ron Beghetto παρέχει ιδέες που βασίζονται στην επιστήμη της δημιουργικότητας. Αν και δεν υπάρχουν βήμα προς βήμα συνταγές για τη δημιουργικότητα, υπάρχουν συνθήκες που καθιστούν πιο πιθανό αυτή να ανθίσει. Ακολουθούν τρία βασικά συστατικά που εντόπισε ο Dr. Beghetto και τα οποία μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα δημιουργικής δράσης κατά τη διάρκεια μιας κρίσης.

Δόμηση εμπιστοσύνης

Η δημιουργικότητα χρειάζεται μια στάση «Ναι, μπορώ!». Γιατί να προσπαθήσουμε αν δεν πιστεύουμε ότι μπορούμε να πετύχουμε; Η αυτοπεποίθηση αποκτάται μέσα από την εμπειρία και τις προηγούμενες επιτυχίες, καθώς και από την ταύτιση με πρότυπα που μπορούμε να αντιληφθούμε ως παρόμοια με εμάς. Η δημιουργική αυτοπεποίθηση γίνεται κινητήριος μοχλός για δράση όταν κάποιος έχει ένα μέτρο αυτονομίας για να ακολουθήσει μια ιδέα ή ένα ενδιαφέρον.

Προθυμία να αναλάβουμε ρίσκα

Η δεύτερη προϋπόθεση για τη δημιουργική δράση είναι η προθυμία ανάληψης ρίσκων. Σε τι εκθέτουμε τους εαυτούς μας επιχειρώντας κάτι αντισυμβατικό και πρωτότυπο; Θα μπορούσαμε να θεωρηθούμε ανόητοι; Θα μπορούσαμε να γελοιοποιηθούμε;

Ο Ron Beghetto μελέτησε την ακραία αντίδραση στη σκληρή κριτική και την ονόμασε «δημιουργική ταπείνωση». Μια και μόνο εμπειρία αυστηρής κριτικής μπορεί να οδηγήσει σε απροθυμία να ασχοληθούμε ξανά με αυτή τη δραστηριότητα. Τα παιδιά φαίνεται να είναι πιο επιρρεπή σε αυτό, πιθανότατα επειδή δεν έχουν ακόμη αναπτύξει την ικανότητα να διαχειρίζονται ισχυρά συναισθήματα.

Αλλά ακόμη και λιγότερο σοβαρή κριτική μπορεί να είναι αρκετά δυσάρεστη ώστε να μη θέλουμε να εκθέσουμε τον εαυτό μας στον κίνδυνο της ντροπής μπροστά σε άλλους, όπως οι συνάδελφοι και οι εργοδότες ή οι συμμαθητές και οι δάσκαλοι. Μπορεί να είναι ευκολότερο και ασφαλέστερο να μην κάνουμε κάτι νέο και πρωτότυπο. Όμως σε αυτό ακριβώς το σημείο είναι που χρειάζεται να πάμε κόντρα και να χρησιμοποιήσουμε όλη μας την ψυχική ανθεκτικότητα.

Δεν μπορούμε να τα κάνουμε όλα μόνοι μας

Παρά τους δημοφιλείς μύθους για τους μοναχικούς ιδιοφυείς δημιουργούς, η δημιουργικότητα δεν συμβαίνει στο κενό ή αποκλειστικά μέσα στα όρια του γραφείου, του εργαστηρίου ή του στούντιο. Η δημιουργικότητα είναι εγγενώς κοινωνική. Η δημιουργικότητα δημιουργείται ως απάντηση στις κοινωνικές ανάγκες ή ως απάντηση (ή αντίθεση) στο έργο των άλλων.

Τα δημιουργικά προϊόντα ή οι επιδόσεις αξίζει να μοιράζονται με άλλους, οι οποίοι στη συνέχεια τα αξιολογούν, αντιδρούν σε αυτά ή τα χρησιμοποιούν. Ένας επιστήμονας βασίζεται στο έργο των προηγούμενων, παρουσιάζει την έρευνα σε συνέδρια σε άλλους επιστήμονες και γράφει άρθρα που αναθεωρούνται από τους συντάκτες και βελτιώνονται κατά τη διαδικασία. Ένας επιχειρηματίας συχνά συνεργάζεται με άλλους για την κατασκευή πρωτοτύπων, πρέπει να πείσει τους χρηματοδότες να επενδύσουν σε αυτά, πρέπει να βρει εκείνους που μπορούν να λύσουν τεχνικά προβλήματα και στη συνέχεια να αποκτήσει χρήστες.

Η δημιουργική δράση απαιτεί υποστήριξη από το κοινωνικό μας περιβάλλον – εκείνους που μπορούν να διδάξουν, να παράσχουν υλική βοήθεια και να δημιουργήσουν συνδέσεις με άλλους με ακόμα διαφορετικούς τρόπους για να υποστηρίξουν το δημιουργικό έργο.

Γονεϊκότητα: Η απόκτηση παιδιών αλλάζει τον τρόπο που εμπιστευόμαστε τους ανθρώπους

Η εμπιστοσύνη είναι ένα ιδιαίτερα επιθυμητό χαρακτηριστικό. Οι άνθρωποι που έχουν υψηλή βαθμολογία στην εμπιστοσύνη (αυτοί δηλαδή που πιστεύουν ότι οι άνθρωποι είναι γενικά ειλικρινείς, καλοπροαίρετοι και αξιόπιστοι) τείνουν να έχουν περισσότερους φίλους και να κερδίζουν περισσότερα χρήματα από την καριέρα τους. Με άλλα λόγια, η εμπιστοσύνη στους άλλους μπορεί να μας κάνει πιο δημοφιλείς, αλλά και πιο ευκατάστατους.

Ακόμη και οι οικονομολόγοι, οι οποίοι κατά κανόνα υποστηρίζουν τη σημασία του προσωπικού συμφέροντος, βλέπουν την αξία της εμπιστοσύνης στους άγνωστους. Οι χώρες με υψηλά ποσοστά εμπιστοσύνης τείνουν να έχουν ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη από τις χώρες με χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης.

Ποιο είναι όμως το μυστικό για να αποκτήσει κανείς μεγαλύτερη εμπιστοσύνη; Παρόλο που υπάρχουν δεκαετίες ερευνών για την εμπιστοσύνη και τη σημασία της, δεν είναι πολλά γνωστά για τα γεγονότα και τις επιλογές της ζωής που θα κάνουν ένα άτομο να είναι πιο ανοιχτό στην εμπιστοσύνη με την πάροδο του χρόνου.

Μια ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής την Dr. Olga Stavrova, εξέτασε τις επιπτώσεις της μετάβασης στη γονεϊκότητα σε σχέση με την εμπιστοσύνη. Το να γίνει κανείς γονιός είναι ένα από τα γεγονότα της ζωής που προκαλούν τις περισσότερες αλλαγές. Δεν είναι όμως πολλά γνωστά για το πώς η μετάβαση στη γονεϊκότητα αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και αλληλεπιδρούν με τον κοινωνικό κόσμο. Στη μελέτη αυτή, εξετάστηκε αν το να γίνει κανείς γονιός για πρώτη φορά τον κάνει περισσότερο (ή λιγότερο) πρόθυμο να εμπιστευτεί αγνώστους.

Γονεϊκότητα και εμπιστοσύνη

Πώς επηρεάζει η γονεϊκότητα την εμπιστοσύνη στους ξένους; Προηγούμενες έρευνες έχουν υποστηρίξει δύο αντικρουόμενες προβλέψεις: Η μία πρόβλεψη είναι πως η απόκτηση παιδιών μας κάνει πιο προσεκτικούς και απρόθυμους να εμπιστευτούμε άτομα που δεν γνωρίζουμε.

Αυτή η πρόβλεψη βασίζεται στην ιδέα ότι η απόκτηση παιδιών ενεργοποιεί ένα γενικό σύστημα κινήτρων που προσανατολίζεται στην προστασία του εαυτού μας και της άμεσης οικογένειάς μας. Υπάρχουν κάποια προηγούμενα στοιχεία (κυρίως από εργαστηριακά πειράματα) που υποστηρίζουν την ιδέα ότι οι γονείς είναι γενικά λιγότερο πρόθυμοι να αναλάβουν κινδύνους.

Από την άλλη πλευρά, άλλες έρευνες υποστηρίζουν την πρόβλεψη ότι η γονεϊκότητα κάνει τους ανθρώπους γενικά πιο περιποιητικούς και ότι η φροντίδα ενός βρέφους έχει θετικές δευτερογενείς επιδράσεις σε άλλες κοινωνικές σχέσεις. Η άποψη αυτή υποδηλώνει ότι η γονεϊκότητα κάνει τους ανθρώπους γενικά πιο κοινωνικούς και θετικούς απέναντι στους άλλους ανθρώπους. Αυτό σημαίνει ότι η γονεϊκότητα θα πρέπει να αυξάνει την εμπιστοσύνη προς τους αγνώστους.

Για να συγκρίνουν αυτές τις δύο αντικρουόμενες προβλέψεις, εξέτασαν πώς η μετάβαση στη γονεϊκότητα επηρέασε την εμπιστοσύνη με την πάροδο του χρόνου σε ένα δείγμα ενηλίκων από τις Κάτω Χώρες. Εξέτασαν πώς μεταβλήθηκαν τα επίπεδα εμπιστοσύνης των γονέων κατά τα έτη που προηγήθηκαν (και κατά τα έτη που ακολούθησαν) της μετάβασης στη γονεϊκότητα (τη γέννηση του πρώτου παιδιού).

Είναι σημαντικό ότι συνέκριναν επίσης νέους γονείς με μια ομάδα αντίστοιχων συμμετεχόντων ελέγχου. Αυτοί οι συμμετέχοντες ελέγχου ήταν άτεκνα άτομα που ήταν κατά τα άλλα παρόμοια με τους νέους γονείς (για παράδειγμα, όσον αφορά χαρακτηριστικά όπως η ηλικία, η κατάσταση σχέσης και το εισόδημα).

Το κύριο αποτέλεσμα της έρευνας ήταν ότι οι γονείς άρχισαν να νιώθουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη μετά τη γέννηση των πρώτων τους παιδιών. Αντί για μια ξαφνική αλλαγή στην προσωπικότητα, οι θετικές επιδράσεις της γονεϊκότητας στην εμπιστοσύνη συσσωρεύτηκαν σταδιακά με την πάροδο του χρόνου.

Αναμφισβήτητα, αυτές οι επιδράσεις της γονεϊκότητας μπορεί να συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου επειδή οι γονείς συσσωρεύουν όλο και περισσότερες θετικές κοινωνικές εμπειρίες, είτε με τα παιδιά τους είτε με τον κόσμο γενικότερα, οι οποίες ενισχύουν την ιδέα ότι τα ανθρώπινα όντα είναι γενικά καλοπροαίρετα.

Εξέτασαν επίσης αν η εμπιστοσύνη κάνει κάποιον πιο πιθανό να γίνει γονέας. Αναμφισβήτητα, οι άνθρωποι που είναι κυνικοί για τον κόσμο μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό να φέρουν νέα ζωή σε αυτόν. Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε μια τεχνική που ονομάζεται ανάλυση επιβίωσης για να ελέγξουν αν η εμπιστοσύνη προβλέπει την πιθανότητα απόκτησης παιδιών.

Δεν βρήκαν καμία σχέση μεταξύ της εμπιστοσύνης και της απόφασης για την απόκτηση παιδιών, αν και διαπίστωσαν (χωρίς έκπληξη) ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία συμμετέχοντες και οι συμμετέχοντες με συντρόφους είχαν λιγότερες πιθανότητες να παραμείνουν άτεκνοι.

Τι μας κάνει να εμπιστευόμαστε

Η έρευνα εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με το πώς άλλα σημαντικά γεγονότα και μεταβάσεις της ζωής επηρεάζουν την εμπιστοσύνη.

Άλλα σημαντικά γεγονότα της ζωής, όπως ο γάμος, το διαζύγιο και η απόκτηση κατοικίδιου, μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε μακροπρόθεσμες αλλαγές στην εμπιστοσύνη με την πάροδο του χρόνου. Η εμπιστοσύνη είναι καλό πράγμα, αλλά εξακολουθούμε να γνωρίζουμε πολύ λίγα για το πώς να την καλλιεργούμε.

Κανείς δεν μπορεί να σε βλάψει αν εσύ δεν το επιτρέψεις

Στη ζωή θα πέσεις πολλές φορές. Τα γόνατα θα ματώνουν και τα χέρια θα τρέμουν.

Κάποιες φορές, θα θελήσεις να ξαπλώσεις κάτω, στον πάτο και να κλάψεις. Να το κάνεις. Μα όταν τα δάκρυα στερέψουν και όταν η καρδιά σου δυναμώσει, να βρεις τη δύναμη να σηκωθείς και πάλι. Μη βιαστείς. Πάρε τον χρόνο που χρειάζεσαι να σκεφτείς, να αποφασίσεις, να οργανωθείς.

Όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή, κάνε ένα μικρό βήμα και σιγά σιγά, το μικρό θα γίνει μεγάλο. Στη ζωή πολλές φορές θα χάσεις τον έλεγχο. Δεν πειράζει. Πειράζει αν όταν το καταλάβεις, δεν προσπαθήσεις να ξαναβρείς εκείνον τον χαμένο έλεγχο και να τον επαναφέρεις εκεί που εσύ θα ορίσεις.

Στη ζωή, πολλές φορές, κάποιοι θα προσπαθήσουν να σε ρίξουν πιο χαμηλά. Θα βάλουν πέτρες στον δρόμο σου και θα σκοντάψεις, θα απλώσουν το πόδι τους την ώρα που τρέχεις να φτάσεις τον στόχο και θα σε ρίξουν με τα μούτρα στα πατώματα. Και θα πέσεις. Δε γίνεται να μην πέσεις. Ή, ακόμα χειρότερα, μπορεί να μπουν οι ίδιοι εμπόδιο στα σχέδιά σου. Να μπουν οι ίδιοι μπροστά σου και να μη σε αφήνουν να περάσεις. Να γίνουν εκείνοι εμπόδια και τα λόγια τους οι πέτρες που θα σε πατήσουν κάτω χωρίς να σε αγγίξουν. Οι πέτρες που στάζουν δηλητήριο.

Θα πέσεις πολλές φορές. Κάποιες από αυτές, θα φταίνε οι άλλοι, μα πάντα θα μπορείς να σηκωθείς ξανά, κι αν δεν το κάνεις, δε θα φταίει κανένας άλλος, μόνο εσύ. Γιατί όσο κι αν κάποιος προσπαθήσει να σε βλάψει, δεν θα τα καταφέρει ποτέ πραγματικά αν εσύ δεν το επιτρέψεις.

Αν συνεχίζεις να σηκώνεσαι παρά τις πληγές και τα τραύματα που σου δημιουργούν. Και που ξέρεις, κάποια μέρα, όταν θα έχουν περάσει πολλές ακόμα, ίσως να μη μπορούν να σε αγγίξουν τα λόγια και οι πράξεις τους. Ίσως έρθει αυτή η μέρα που δε θα σε αγγίζουν οι προσβολές και οι κακίες τους. Ίσως έρθει εκείνη η μέρα που δεν θα χρειάζεται να σηκώνεσαι έχοντας μια ακόμα πληγή. Δε θα χρειάζεται γιατί δε θα σε ρίχνουν πια όσοι προσπαθούν να σε κάνουν να πέσεις.

Η αλήθεια είναι η μεγαλύτερη ελευθερία

Όταν δεν έχεις τι να πεις, πες την αλήθεια. Όταν έχεις τι να πεις, πες την αλήθεια. Όταν δεν ξέρεις τι να κάνεις, κάνε την αλήθεια. Κι όταν δεν ξέρεις πού να πας, πήγαινε στην αλήθεια.

Άκου τι έχεις μέσα σου, άκου βαθιά, στον πυρήνα της ύπαρξής σου ποιος είσαι. Ποιος πραγματικά είσαι. Μείνε μέσα στη στιγμή και αφουγκράσου. Πώς νιώθεις σχετικά με την κατάσταση / τον άνθρωπο / το θέμα; Ποιος είσαι εσύ απέναντι σ’ αυτό; Ποιος θέλεις να είσαι εσύ απέναντι σ’ αυτό; Κάνε στον εαυτό σου μικρές ερωτήσεις, δώσε μικρές απαντήσεις και άσε τον εαυτό σου να οδηγηθεί βήμα βήμα στην εσωτερική σου αλήθεια. Βρες τη, δες τη, έκφρασέ τη με τιμή και δόξασέ τη. Γιατί η αλήθεια σου εκφράζει το ποιος είσαι τη δεδομένη στιγμή. Η αλήθεια σου είναι η στιγμιαία συμβολή σου στον κόσμο.

Λένε ότι η αλήθεια πληγώνει. Λέω ότι η αλήθεια απελευθερώνει.

Λένε ότι η αλήθεια πολλές φορές πονάει. Λέω πως η αλήθεια είναι ο μόνος δρόμος. Ο δρόμος πίσω στον εαυτό μας. Γιατί θέλει θάρρος και δύναμη για να μπορέσεις να σταθείς απέναντι στην ίδια σου την ύπαρξη, να της πεις την αλήθεια και να είσαι εντάξει μ’ αυτό. Μα είναι ο μόνος δρόμος.

Τίμησε το ποιος είσαι λέγοντας την αλήθεια σου σε κάθε στιγμή του τώρα. Τίμησε τους άλλους λέγοντάς τους την αλήθεια σου και δίνοντάς τους την ευκαιρία να πουν κι εκείνοι τη δική τους.

Η αλήθεια σημαίνει αυτοσεβασμός και αγάπη. Η αλήθεια σημαίνει ακούω και δέχομαι τον εαυτό μου γιατί είναι υπέροχος. Μη φοβάσαι πως λέγοντας τι πραγματικά νιώθεις και τι πραγματικά θες θα πληγώσεις αυτόν που έχεις απέναντί σου ή δε θα του κάνεις καλό. Έκφρασέ την με αγάπη και κατανόηση και εκείνη θα κάνει το θαύμα της. Η αλήθεια είναι η μεγαλύτερη ελευθερία.

Άκουσέ την και μείνε μαζί της σε κάθε δύσκολη στιγμή, σε κάθε στιγμή που δεν μπορείς να αποφασίσεις, που φοβάσαι, που διστάζεις. Γίνε φίλος μαζί της, αγάπησέ τη. Είναι αυτό που είσαι. Και είσαι αυτό που είναι.

Όταν σου τάζουν αγάπη αυτοί που ξέρουν να αγαπούν

Κάποτε φτάνει η στιγμή που όλα τα μακάρι γίνονται επιτέλους.

Είναι η στιγμή εκείνη που κάθε πόθος κρυφός πραγματοποιείται και όλα τα όνειρα σου παίρνουν σάρκα και οστά.

Εκείνη η στιγμή που κάθε λέξη που ακούς συνοδεύεται από την αντίστοιχη πράξη, με αποτέλεσμα κάθε κύτταρο του μυαλού αλλά και του κορμιού σου να ανατριχιάζει.

Είναι η στιγμή που το χάδι γίνεται βάλσαμο στις πληγές σου και το φιλί απογειώνει τις σκέψεις σου.

Είναι το παρελθόν που όσο φαρμάκι σε κέρασε, σβήστηκε μεμιάς, από ένα παρόν γεμάτο αγάπη.

Είναι η στιγμή που αφήνεσαι σε αυτή την αγκαλιά, κλείνεις τα μάτια είσαι ήρεμη/ος και τόσο ευτυχισμένη/ος.

Είναι η στιγμή που ενώ πίστευες πως έχεις αδειάσει από συναίσθημα έρχεται εκείνος ο άνθρωπος και σου μαθαίνει πως έχεις ακόμα πολλά να δώσεις.

Είναι εκείνη η στιγμή που τα σκοτάδια σου πλημμύρισαν με φως. Χέρι χέρι αλλά κυρίως ψυχή με ψυχή βαδίζεις δίπλα του/της, ξορκίζοντας κάθε πονεμένη ανάμνηση.

Η στιγμή που κατάφερε μέσα από τα συντρίμμια των ονείρων σου, να σου χτίσει μια πραγματικότητα και με κάθε χαμόγελο να φωτίζεται ο κόσμος σου.

Η στιγμή που σκέφτεσαι όλα όσα έκανες για τον λάθος άνθρωπο και αναρωτιέσαι πόσα τελικά έχεις να κάνεις για τον σωστό.

Για εκείνον /η που ήρθε και σου απέδειξε τι σημαίνει αγάπη και οι πράξεις του/της μιλούν πιο δυνατά από τα λόγια του.

Για εκείνη την στιγμή που λαχταράς να είσαι κοντά του/της και νιώθεις ότι τελικά μόνο εκεί ανήκεις.

Ναι, σας μιλάω για εκείνη την στιγμή που η ζωή τελικά σου ξεπληρώνει τα χρωστούμενα κι επειδή σε ταλαιπώρησε σου χαρίζει και τα ρέστα.

Απλά για να σου δείξει ότι τελικά δεν σε ξέχασε και σου έστειλε ακριβώς αυτό που αξίζεις.

Ευτυχία, η κινητήριος δύναμη του κόσμου

Ευτυχία, η κινητήριος δύναμη του κόσμου αυτού.

Αν το σκεφτούμε καλά η ζωή του ανθρώπου είναι μια ατέρμονη πορεία προς την ευτυχία. Αναζητούμε δυνατές φιλίες, καλές δουλειές, κοινωνικές θέσεις και φυσικά Αγάπη…

Νομίζω όμως ότι επικεντρώνουμε τόσο πολύ το νου και την θέληση μας ψάχνοντας μεγάλες στιγμές ευτυχίας που θέλουμε να διαρκέσουν, έτσι χάνουμε την χαρά τον μικρών απλών καθημερινών στιγμών.

Οι “μεγάλες στιγμές” έρχονται πολύ λίγες φορές στη ζωή μας και διαρκούν ελάχιστα. Αν ζούμε μια ζωή περιμένοντας αυτές τι στιγμές χάνουμε τις τόσο όμορφες απλές στιγμές που ζούμε καθημερινά.

Μια βόλτα στο πάρκο, την ίντριγκα ενός έξυπνου βιβλίου μυστήριου, μια ατέλειωτη συζήτηση περί ανέμων και υδάτων με έναν κοντινό μας άνθρωπο, ακόμα και την απόλαυση ενός φρεσκοχτυπημενου φραπέ μόλις πίνουμε τη πρώτη γουλιά.

Ζήστε αυτές τις στιγμές. Μην τις αφήνετε να περνάν! Ζήστε κάθε δευτερόλεπτο αυτής της όμορφης ζωής απολαμβάνοντας λιτές και συνάμα απίστευτες στιγμές.

Μην επικεντρώνεστε στα μεγάλα η ευτυχία έρχεται στα μικρά να το θυμάστε αυτό αν θέλετε να είστε ευτυχισμένοι.

Νιώστε την ομορφιά των συναισθημάτων που μας γεννάει η καθημερινότητα μας.

Ζήστε!

Πώς βοηθούν στην πνευματική ανάπτυξη ο άνδρας τη γυναίκα και η γυναίκα τον άνδρα

Οι άνδρες είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη της γυναίκας και οι γυναίκες είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη του άνδρα. Ένας άνδρας βοηθάει τη γυναίκα του να προοδεύσει συγχωνευόμενος μαζί της φυσικά, αιθερικά, συναισθηματικά και νοητικά. Η επικοινωνία μαζί της σε όλα αυτά τα επίπεδα επιφέρει ολοκλήρωση σ’ αυτήν επειδή το αρσενικό στοιχείο ή δύναμη είναι αναγκαία για να κάνει τα κέντρα της να ανθίσουν. Όπως η γύρη του αρσενικού και του θηλυκού δέντρου πρέπει να ενωθούν για να δώσουν καρπό τα δέντρα, έτσι η γυναίκα δεν μπορεί να δώσει τον καρπό των κέντρων της χωρίς τη “γονιμοποίηση” από τα αρσενικά στοιχεία.

Όταν η γυναίκα συλλαμβάνει και γεννάει ένα φυσικό παιδί, μπορεί να έχει περισσότερες ευκαιρίες για να αναπτύξει τα κέντρα της και να προχωρήσει στην πνευματική της εξέλιξη. Τη στιγμή της σύλληψης τα ανώτερα κέντρα της γυναίκας θα ανοίξουν για να δεχθούν την εισερχόμενη ψυχή. Κατά τη γέννηση του παιδιού ενεργοποιούνται τα κέντρα της σπονδυλικής στήλης. Την περίοδο του θηλασμού τα κέντρα του στήθους μπορεί να αναπτυχθούν πιο γρήγορα ή πιο εύκολα.

Πρέπει να αναφέρουμε ότι μια γυναίκα μπορεί επίσης να αναπτύξει όλα τα κέντρα της μέσω της θυσιαστικής υπηρεσίας και της ενατένισης.

Οι γυναίκες βοηθούν στην εξέλιξη των ανδρών παρέχοντας τα ψυχικά στοιχεία τα οποία χρειάζονται οι άνδρες για να ξεδιπλώσουν τα ανώτερα κέντρα τους. Η αγάπη μιας γυναίκας, ο θαυμασμός, ο σεβασμός και η κατανόησή της είναι μερικά από τα ψυχικά στοιχεία τα οποία χρειάζεται ο άνδρας προκειμένου να αναπτυχθεί. Επίσης, τη στιγμή της σύλληψης του παιδιού ο άνδρας δέχεται πνευματική ουσία, η οποία κυλάει στη φύση του από τα ανώτερα κέντρα της γυναίκας.

Οι γυναίκες και οι άνδρες αλληλοσυμπληρώνονται φτιάχνοντας γέφυρες μεταξύ τους ώστε να ανυψωθούν σε ανώτερο επίπεδο. Οι άνδρες πηγαίνουν από την εστίαση στο φυσικό σώμα στην εστίαση στον νου, αλλά δεν μπορούν να πάνε στο ενορατικό επίπεδο παρά μόνο μέσω μιας ενορατικής γυναίκας που δρα σαν γέφυρα γι’ αυτούς. Οι άνδρες έχουν πρόσβαση στην ενόραση μέσω των γυναικών. Όταν ένας άνδρας έχει ενεργοποιήσει την ενόραση μέσα του, μπορεί να περάσει στο ατμικό επίπεδο της συνείδησης. Αλλά μια γυναίκα που είναι ενορατική δεν έχει άμεση πρόσβαση στο ατμικό επίπεδο, παρά μόνο μέσω ενός άνδρα που έχει επαφή με αυτό. Αυτός φτιάχνει τη γέφυρα για τη γυναίκα, ώστε να έλθει σε επαφή με το ατμικό επίπεδο. Από το ατμικό επίπεδο η γυναίκα έχει άμεση πρόσβαση στο μοναδικό επίπεδο. Η γυναίκα που έχει μοναδική επαφή δρα σαν μια γέφυρα για τον άνδρα. Και οι δυο, άνδρας και γυναίκα, ενώνονται στο Θείο Πεδίο, το Πεδίο του Θείου Ερμαφρόδιτου.

Να προσέχεις πως χρησιμοποιείς τις λέξεις. Έχουν τεράστια δύναμη

Οι λέξεις εκφράζουν πάντα σκέψεις και συναισθήματα, δηλαδή αποτελούν την προφορική εκδήλωση της εσωτερικής μας ενέργειας.

Επιπρόσθετα έχουν τεράστια δύναμη, διότι έχουν τη δυνατότητα να προκαλούν περαιτέρω συναισθήματα και σκέψεις καθώς μεταφράζονται από το ηλεκτρικό κύκλωμα του εγκεφάλου μέσω συνάψεων.

Μια λέξη μπορεί να ξεκινήσει ή να τελειώσει έναν πόλεμο, μπορεί να μας καταδικάσει ή να μας αθωώσει, να μας σώσει ή να μας καταστρέψει, να μας αναζωογονήσει σαν δροσερό νερό ή να μας πνίξει σαν ορμητικός χείμαρρος.

Αρκετοί δεν κατανοούν την πραγματική σημασία των λέξεων, νομίζουν ότι είναι απλά, σκόρπια λόγια που τα παίρνει ο αέρας και χάνονται. Πιστεύουν πως έχουν ελάχιστη ή καθόλου επίδραση στη ζωή μας. Είναι όμως έτσι; Είναι άραγε οι λέξεις κάτι ασήμαντο και περαστικό που δεν αφήνει ίχνη στο διάβα του;

Μια λέξη κι όλα σώζονται, μια λέξη κι όλα χάνονται.

Πολλές φορές ακόμα και χωρίς να το καταλαβαίνουμε με τις λέξεις που χρησιμοποιούμε:

• Οδηγούμε τη ζωή μας στην αποτυχία
• Δίνουμε περαιτέρω διαστάσεις σε προβλήματα
• Χαλάμε τη διάθεση μας
• Πληγώνουμε άλλους ανθρώπους
• Μπλοκάρουμε την ευτυχία στη ζωή μας

Όπως λέει κι ο σοφός λαός: η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει. Πραγματικά μια διαφορετική διατύπωση του ίδιου θέματος μπορεί να έχει εντελώς διαφορετική επίδραση σε μια κατάσταση ή σε έναν άνθρωπο.

Είναι φυσιολογικό να μην μπορούμε να ελέγχουμε διαρκώς το κατά πόσο κατάλληλη είναι η ομιλία μας, όμως είναι σημαντικό να αντιλαμβανόμαστε πως οι λέξεις που χρησιμοποιούμε στην ουσία δημιουργούν τον κόσμο μας.

Προτού εκφράσουμε απόψεις και γνώμες, προτού μιλήσουμε για τη ζωή μας και για τα συναισθήματα μας, πριν απευθυνθούμε σε οποιονδήποτε συνάνθρωπο μας, είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε και να προσέχουμε τι λέμε διότι τα λόγια και η επιρροή τους δεν γυρίζουν πίσω.

Πολλές φορές η σιωπή είναι περισσότερο χρήσιμη από την άστοχη ή ακατάλληλη και ακατάπαυστη ομιλία. Κάνοντας εμείς μια γόνιμη αυτοκριτική, δημιουργούμε προϋποθέσεις επιτυχίας και μειώνουμε σημαντικά την άσχημη επιρροή που θα μπορούσαν να έχουν οι λέξεις στη ζωή μας και στη ζωή των άλλων.

Μην υπόσχεσαι όταν νιώθεις ενθουσιασμό

Όταν πετάς στα σύννεφα και νιώθεις ότι ο κόσμος σου ανήκει, όταν βιώνεις τη θετική εκδοχή της ζωής, πολλές φορές η γλώσσα σου τρέχει με υπερβολική ταχύτητα. Αυτό έχει ως συνέπεια να μοιράζεις υποσχέσεις και να δημιουργείς προσδοκίες. Σε περίπτωση που δεν υλοποιήσεις τις υποσχέσεις, τότε οι προσδοκίες μετατρέπονται σε απογοήτευση και πληγωμένα αισθήματα, γιατί κανείς δεν θέλει να διαψεύδονται οι προσδοκίες του. Η σοφότερη τακτική είναι να μην εκδηλώνεις τις στιγμιαίες προθέσεις σου χωρίς να έχεις υπολογίσει τις συνέπειες, καθώς είναι σαν να δίνεις μια επιταγή δίχως αντίκρυσμα. Αντίθετα, πράξε περισσότερα από ότι θα περίμενε κάποιος χωρίς ανούσιες υποσχέσεις ή μεγάλα λόγια και εξέπληξε τον ευχάριστα.

Μην αποφασίζεις όταν νιώθεις στεναχώρια (εσωτερική ομιλία)

Σε αρκετές περιπτώσεις η ζωή μας φαίνεται λίγο πιο άσχημη απ’ ότι μπορεί να είναι, αυτό συμβαίνει όταν την βλέπουμε μέσα από ένα αρνητικό πρίσμα χρησιμοποιώντας μια μορφή σιωπηλού εσωτερικού διαλόγου που μας δημιουργεί στεναχώρια και άλλα άσχημα συναισθήματα. Καθώς πληγωνόμαστε από αυτή την οπτική προσπαθούμε να την ανατρέψουμε παίρνοντας κρίσιμες αποφάσεις που έχουμε την αίσθηση ότι θα μας επαναφέρουν στον «ίσιο δρόμο».

Τέτοιου είδους αποφάσεις έχουν ελάχιστο ή καθόλου αντίκτυπο επειδή ακριβώς η βάση τους είναι το πρόσκαιρο αρνητικό πρίσμα από το οποίο βλέπαμε τη ζωή. Μόλις η συναισθηματική μας κατάσταση αλλάξει, αυτόματα όλες οι αποφάσεις που πήραμε και όλες οι σκέψεις που κάναμε θα δώσουν τη θέση τους σε διαφορετικά σενάρια με μια διαφορετική κατάληξη για μας. Όταν νιώθεις άσχημα κάνε ότι μπορείς για να αλλάξεις τη συναισθηματική σου κατάσταση, τότε ο κόσμος θα σου φαίνεται λίγο καλύτερος. Μην παίρνεις ανούσιες αποφάσεις.

Μην απαντάς όταν νιώθεις θυμό

Όταν βρίσκεσαι σε ένταση και βάλλεσαι από παντού, όταν νιώθεις θυμό και έχεις άγριες διαθέσεις, σχεδόν ποτέ δεν εκφράζεις τον πραγματικό σου εαυτό. Το ερώτημα είναι: ποιον εαυτό εκφράζεις? Η απάντηση είναι: τον χειρότερο σου εαυτό!

Πράγματι ο άνθρωπος μπορεί να είναι «άγγελος» ή «αγρίμι» ανάλογα με την συναισθηματική του κατάσταση. Έχει τη δυνατότητα να επιλέξει συμπεριφορά με βάση τις σκέψεις και τα συναισθήματα του. Καθώς λοιπόν βρίσκεσαι «εκτός εαυτού» κάνε ό,τι περνάει από το χέρι σου για να ηρεμήσεις, μην απαντάς σε όσους σε προκαλούν και μην πεις πράγματα που μπορεί να μετανιώσεις αργότερα. Σαφώς, στη θεωρία είναι πιο εύκολο από ότι στην πράξη, όμως επίσης στην πράξη είναι και πιο ουσιαστικό και αξίζει την προσπάθεια.

Μίλα την κατάλληλη στιγμή

Σε πολλές περιπτώσεις «μασάμε» τα λόγια μας και εσωτερικεύουμε τα άσχημα συναισθήματα που προκύπτουν από την απροθυμία μας να εκφραστούμε την κατάλληλη στιγμή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να συσσωρεύουμε τον αρνητισμό με απρόβλεπτες συνέπειες. Οποιαδήποτε κι αν είναι η κατάσταση υπάρχει πάντα ένας κατάλληλος τρόπος έκφρασης που αφενός θα βάλει τα πράγματα στη θέση τους και αφετέρου θα μας γεμίσει με αυτοπεποίθηση και θα διώξει οποιαδήποτε άσχημα συναισθήματα. Αρκετοί μπερδεύουν την ευγένεια με την αφέλεια και σιωπούν, εσύ εκφράσου με τον κατάλληλο τρόπο, την κατάλληλη στιγμή και κέρδισε τις εντυπώσεις.

Ζωή και θάνατος είναι στην εξουσία της γλώσσας μας. Χρησιμοποίησε κατάλληλα τις λέξεις και εκείνες θα γίνουν σύμμαχος σου για μια καλύτερη ζωή.

Παρατήρησε, διερεύνησε, ρίξε μια άλλη ματιά στη ζωή σου

Η καρδιά είναι το ίδιο σου το κέντρο. Το κεφάλι είναι απλώς η περιφέρεια. Το να ζεις στο κεφάλι, σημαίνει ότι ζεις στην περιφέρεια, χωρίς να αντιλαμβάνεσαι καν τις ομορφιές και τους θησαυρούς του κέντρου. Το να ζεις στην περιφέρεια είναι ανοησία.

Το να ζεις στο κεφάλι είναι βλακεία και το να ζεις στην καρδιά και να χρησιμοποιείς το κεφάλι όποτε χρειάζεται, είναι ευφυΐα. Το κέντρο όμως, ο κύριος, βρίσκεται στον ίδιο τον πυρήνα του είναι σου. Ο κύριος είναι η καρδιά και το κεφάλι είναι απλώς ένας υπηρέτης. Αυτό είναι ευφυΐα. Όταν το κεφάλι γίνεται ο κύριος και ξεχνάει την καρδιά, αυτό είναι βλακεία.

Η επιλογή είναι δική σου. Να θυμάσαι, το κεφάλι σαν σκλάβος είναι ένας όμορφος σκλάβος, πολύ χρήσιμος. Σαν κύριος όμως, είναι επικίνδυνος και θα δηλητηριάσει όλη σου τη ζωή. Κοίτα γύρω σου! Οι ζωές των ανθρώπων είναι εντελώς δηλητηριασμένες — δηλητηριασμένες από το κεφάλι. Δεν μπορούν να αισθανθούν, δεν είναι πια ευαίσθητοι, τίποτα δεν τους συναρπάζει. Ο ήλιος ανεβαίνει, τίποτα όμως δεν ανεβαίνει μέσα τους. Ο ουρανός γεμίζει αστέρια – το θαύμα, το μυστήριο – τίποτα όμως δεν κουνιέται μέσα στις καρδιές τους. Τα πουλιά τραγουδούν, ο άνθρωπος όμως έχει ξεχάσει να τραγουδάει. Σύννεφα έρχονται στον ουρανό και το παγώνι χορεύει, όμως ο άνθρωπος δεν ξέρει πώς να χορέψει. Έχει γίνει ανάπηρος. Τα δέντρα ανθίζουν. Ο άνθρωπος σκέφτεται, ποτέ δεν αισθάνεται. Και χωρίς αισθαντικότητα, κανένα άνθισμα δεν είναι εφικτό.

Παρατήρησε, διερεύνησε, ρίξε μια άλλη ματιά στη ζωή σου. Κανένας άλλος δεν πρόκειται να σε βοηθήσει.

Πολύ καιρό εξαρτάσαι από τους άλλους, γι’ αυτό κι έχεις γίνει βλάκας. Τώρα, η ευθύνη είναι δική σου. Το χρωστάς στον εαυτό σου το να έχεις μια βαθιά, μια διεισδυτική ματιά στο τι κάνεις με τη ζωή σου.

Υπάρχει ποίηση μέσα στην καρδιά σου; Αν δεν υπάρχει, τότε μη χάνεις χρόνο. Βοήθησε την καρδιά σου να υφάνει ποίηση. Υπάρχει ρομαντισμός στη ζωή σου; Αν δεν υπάρχει, τότε είσαι νεκρός, τότε βρίσκεσαι ήδη μέσα στον τάφο.

Βγες από εκεί μέσα! Άφησε τη ζωή να έχει ρομαντισμό μέσα της, να έχει περιπέτεια. Εξερεύνησε! Εκατομμύρια ομορφιές και μεγαλεία σε περιμένουν. Εσύ γυρίζεις συνεχώς γύρω-γύρω και ποτέ δεν μπαίνεις μέσα στο ναό της ζωής. Η πόρτα είναι η καρδιά.

CARLOS CASTANEDA: Αυτό που διοχετεύει την ενέργεια της ολικής μας ύπαρξης είναι γνωστό ως θέληση

Ο δον Χουάν μου είχε περιγράψει το ονείρεμα με διάφορους τρόπους. Ο πιο αφηρημένος απ’ όλους, τώρα, μου φαίνεται πως είναι αυτός που το περιγράφει καλύτερα. Είπε πως το ονείρεμα στην ουσία είναι η μη πράξη του ύπνου. Σαν τέτοιο, προσφέρει στους ασκούμενους το τμήμα της ζωής τους που διαφορετικά θα ξοδευόταν σε λήθαργο. Μοιάζει σαν να μην κοιμούνται πια οι ονειρευτές. Ωστόσο δεν προκαλείται καμιά ασθένεια απ’ αυτό. Οι ονειρευτές δε στερούνται τον ύπνο, όμως το αποτέλεσμα του ονειρέματος φαίνεται σαν αύξηση του χρόνου εγρήγορσης, χάρη στη χρησιμοποίηση ενός υποτιθέμενου παραπανίσιου σώματος —του ονειρικού.

Ο δον Χουάν μου είχε εξηγήσει πως το ονειρικό σώμα μερικές φορές ονομάζεται «διπλό» ή «ο άλλος», γιατί αποτελεί ακριβές αντίγραφο του σώματος του ονειρευτή. Είναι στην ουσία η ενέργεια ενός φωτεινού όντος —μιας υπόλευκης, φασματικής εκπόρευσης— η οποία προβάλλεται από την εστίαση της δεύτερης προσοχής σαν μια τρισδιάστατη εικόνα του σώματος. Ο δον Χουάν μου εξήγησε πως το ονειρικό σώμα δεν είναι ένα φάντασμα, αλλά κάτι τόσο πραγματικό όσο και οτιδήποτε άλλο με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή σε τούτο τον κόσμο. 

Η δεύτερη προσοχή μας εστιάζεται αναπόφευκτα πάνω στο ενεργειακό πεδίο της ύπαρξής μας και μεταμορφώνει αυτή την ενέργεια σε ό,τι είναι αναγκαίο. Το ευκολότερο, βέβαια, είναι η εικόνα του φυσικού σώματος, με το οποίο έχουμε εξοικειωθεί απόλυτα από την καθημερινή μας ζωή και τη χρήση της πρώτης προσοχής. Αυτό που διοχετεύει την ενέργεια της ολικής μας ύπαρξης ώστε να παράγει οτιδήποτε υπάρχει μέσα στα όρια των δυνατοτήτων είναι γνωστό ως θέληση. Ο δον Χουάν δεν ήταν σε θέση να πει μέχρι πού φτάνουν αυτά τα όρια, παρά μόνο ότι στο επίπεδο των φωτεινών όντων η ακτίνα δράσης είναι τόσο εκτεταμένη, ώστε είναι ανώφελο να προσπαθήσει κανείς να καθορίσει τα όριά της. Έτσι η ενέργεια ενός φωτεινού όντος μπορεί να μεταμορφωθεί, μέσω της θέλησης, σε οτιδήποτε.

«Το Ναγκουάλ έλεγε πως το ονειρικό σώμα εμπλέκεται και προσκολλιέται στο καθετί. Οι άντρες, έλεγε, είναι πιο αδύναμοι από τις γυναίκες, γιατί το ονειρικό σώμα ενός άντρα έχει την πιο έντονη αίσθηση της κτητικότητας.»

CARLOS CASTANEDA, Το δώρο του αετού

HONORE DE BALZAC: Ο καθένας μας έχει ένα σημείο στην κίνησή του που το ορίζει η ψυχή

Το βλέμμα, η φωνή, η αναπνοή και το βάδισμα είναι ταυτόσημα` καθώς όμως ο άνθρωπος δεν έχει τη δυνατότητα να ελέγχει συγχρόνως και τις τέσσερις αυτές διαφορετικές και ταυτόχρονες εκφράσεις της σκέψης του, αναζητήστε εκείνη που λέει την αλήθεια` θα γνωρίσετε τον άνθρωπο στο σύνολό του.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Ο κύριος Σ. δεν είναι μόνο χημικός και κεφαλαιοκράτης, αλλά και εμβριθής παρατηρητής και μεγάλος φιλόσοφος.

Ο κύριος Ο. δεν είναι μόνο κερδοσκόπος, αλλά και άνθρωπος με κρατικό κύρος. Έχει κάτι από αρπακτικό πουλί, αλλά και από ερπετό συνάμα` αρπάζει θησαυρούς και ξέρει να γητεύει τους φύλακες.

Αν αυτοί οι δύο άνθρωποι έρχονταν στα χέρια, δε νομίζετε ότι θα πρόσφεραν ένα υπέροχο θέαμα, παλεύοντας ο ένας εναντίον της πανουργίας του άλλου, παραβγαίνοντας στα λόγια, στα εξωφρενικά ψέματα, έχοντας τον νου τους στην κερδοσκοπία και στους αριθμούς;

Κι όμως, ένα βράδυ συναντήθηκαν σ’ ένα σπίτι, δίπλα στη θαλπωρή του τζακιού, υπό το φως των κεριών, με το ψέμα στα χείλη, στα δόντια, στο μέτωπο, στα μάτια, στα χέρια, οπλισμένοι σαν αστακοί. Το ζητούμενο ήταν τα χρήματα. Αυτή η μονομαχία έλαβε χώρα στα χρόνια της Πρώτης Αυτοκρατορίας.

Ο κύριος Ο., που χρειαζόταν 500.000 φράγκα για την επομένη, πήγε κατά τα μεσάνυχτα και στάθηκε απέναντι στον Σ.

Κοιτάξτε τον κύριο Σ., έναν άνθρωπο σκληρό, έναν αληθινό Σάυλοκ που, όντας ακόμα πιο πανούργος από τον προγενέστερό του, έπαιρνε τη λίβρα της σάρκας πριν καν δώσει το δάνειο. Βλέπετε πως τον πλευρίζει ο Ο., ο Αλκιβιάδης της τράπεζας, ο άνθρωπος που ήταν ικανός να πάρει δάνειο διαδοχικά από τρία βασίλεια χωρίς να τα εξοφλήσει, πείθοντας ταυτόχρονα όλο τον κόσμο ότι τα έκανε να πλουτίσουν; Παρακολουθήστε τους! Ο κύριος Ο. ζητάει με άνεση από τον κύριο Σ. 500.000 φράγκα για είκοσι τέσσερις ώρες, υποσχόμενος ότι θα τα επιστρέψει σε τίτλους.

«Κύριε» είπε ο κύριος Σ. στον άνθρωπο που μου μετέφερε αυτή την ανεκτίμητη ιστορία «όταν ο Ο. μου εξηγούσε τις λεπτομέρειες για τους τίτλους, άσπρισε η άκρη της μύτης του μόνο από την αριστερή πλευρά, στην ελαφριά καμπύλη που σχηματίζεται στο κάτω μέρος του πτερυγίου της. Μου είχε δοθεί και στο παρελθόν η ευκαιρία να παρατηρήσω ότι, κάθε φορά που ο Ο. έλεγε ψέματα, αυτό το σημείο γινόταν άσπρο. Οπότε ήξερα ότι για ένα διάστημα τα 500.000 φράγκα μου θα διέτρεχαν κίνδυνο…».

«Και τι έγινε;» τον ρώτησε ο άνθρωπός μου.

«Τι να γίνει;» αποκρίθηκε ο κύριος Σ. και άφησε να του ξεφύγει ένας αναστεναγμός. «Τι να γίνει; Αυτό το φίδι με κράτησε εκεί επί μισή ώρα` του υποσχέθηκα τα 500.000 φράγκα και τα πήρε».

«Και σας τα επέστρεψε;…»

Ο Σ. θα μπορούσε να συκοφαντήσει τον Ο. Το πασίγνωστο σε όλους μίσος του τού έδινε κάθε δικαίωμα να το κάνει, και μάλιστα σε μια εποχή που η γλώσσα τσάκιζε υπολήψεις. Πρέπει να σου πω, προς τιμήν αυτού του αλλόκοτου ανθρώπου, ότι απάντησε:

«Ναι». Αλλά το είπε με ύφος περίλυπο. Θα ήθελε να μπορούσε να κατηγορήσει τον εχθρό του για μια επιπλέον εξαπάτηση.

Κάποιοι λένε ότι στο θέμα της προσποίησης ο κύριος Ο. ήταν πιο επιδέξιος κι από τον Ταλεϋράνδο. Δεν έχω κανέναν λόγο να μην το πιστέψω. Ο διπλωμάτης ψεύδεται για λογαριασμό άλλων, ο τραπεζίτης ψεύδεται για τον εαυτό του. Ε, λοιπόν, αυτός ο σύγχρονος Μπουρβαλέ, που είχε καταφέρει να διατηρεί τελείως αμετάβλητα τα χαρακτηριστικά του, εντελώς ανέκφραστο το βλέμμα του, πάντα σταθερό τον τόνο της φωνής του και επιδέξια αδιάφορο το βάδισμά του, αδυνατούσε να τιθασεύσει την άκρη της μύτης του. Ο καθένας μας έχει ένα σημείο που το ορίζει η ψυχή, έναν χόνδρο στο αυτί που κοκκινίζει, ένα νεύρο που τρεμοπαίζει, έναν εξόχως ιδιαίτερο τρόπο να ανοίγει τα βλέφαρα, μια ρυτίδα που την ακατάλληλη στιγμή βαθαίνει, ένα εύγλωττο σφίξιμο στα χείλη, ένα αποκαλυπτικό τρέμουλο στη φωνή, μια ανάσα που δε βγαίνει σωστά. Τι τα θέλετε; Η Φαυλότητα δεν είναι τέλεια.

ΟΝΟΡΕ ΝΤΕ ΜΠΑΛΖΑΚ, ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΒΑΔΙΣΜΑΤΟΣ

Αυτό που είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσουν οι άνθρωποι είναι η άγνοιά τους σχετικά με αυτούς τους ίδιους

Σε έναν από τους πιο μεγαλοφυείς αφορισμούς του, ο Νίτσε έλεγε πως «Μόνο όταν ο άνθρωπος αποκτήσει τη γνώση όλων των πραγμάτων θα μπορέσει να γνωρίσει τον εαυτό του. Γιατί τα πράγματα δεν είναι παρά τα σύνορα του ανθρώπου».

Η ιδέα αυτή μας λέει ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο δύσκολο και κοπιαστικό από τη γνώση του εαυτού μας, ένα έργο που οδήγησε μυστικούς και ερημίτες να αποτραβηχτούν σε μακρινά μέρη μέσα στην πιο απόλυτη μοναξιά.

Πράγματι, όλη η φιλοσοφία ξεκινάει από την επιγραφή που οι επτά σοφοί έβαλαν στη μετόπη του ναού των Δελφών: ΓΝΩΘΙ Σ' ΑΥΤΟΝ.

Είναι μια φιλοδοξία που, όπως σχολίαζε ο Έρασμος, μας οδηγεί να παραδεχτούμε ταπεινά ότι δεν ξέρουμε τίποτα. Σαν το άδειο αγγείο που φιλοδοξεί να γεμίσει- μόνο από αυτήν τη μετριοφροσύνη μπορεί να ξεκινήσει κανείς για να δομήσει την αληθινή σοφία.

Βλέπουμε την προειδοποίηση πως «αν δε γνωρίζεις τον εαυτό σου, θα ακολουθήσεις τον δρόμο του κοπαδιού». Γι’ αυτό, το να γνωρίσει κάνεις τον εαυτό του δεν είναι αναγκαστικά μια πράξη εγωκεντρισμού, αλλά ένας έλεγχος των προσωπικών του δυνατοτήτων να χαράξει έναν δρόμο χωρίς να αφήσει τα ίχνη του στις πεπατημένες της ζωής.

Φαίνεσαι τόσο κουρασμένος για τον απλό λόγο ότι δεν ξέρεις πώς να κλείνεις το νου σου

Για την ώρα, δεν ξέρεις πώς να κλείνεις το διακόπτη του νου σου. Είναι πάντοτε ανοιχτός. Είναι σαν να βρίσκεται μέσα στο δωμάτιό σου ένα ραδιόφωνο που είναι πάντοτε ανοιχτό και δεν ξέρεις πώς να το κλείσεις, οπότε είσαι αναγκασμένος να κοιμάσαι με το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση ανοιχτά κι αυτό συνεχώς φωνάζει κάθε είδους διαφημίσεις και παίζει όλων των ειδών τα τραγούδια, που τα έχεις ακούσει χιλιάδες φορές. Εσύ όμως δεν ξέρεις πώς να το κλείσεις.

Όλη μέρα κουράζεσαι, είναι φορές που θέλεις να απαλλαγείς από το θόρυβο του ραδιοφώνου, δεν μπορείς όμως, επειδή δεν ξέρεις πώς να το κλείσεις. Είναι σαν να κοιμάσαι συνεχώς με αναμμένα φώτα, επειδή δεν ξέρεις πώς να τα σβήσεις.

Ο Φρόιντ θυμάται πως όταν ήρθε ο ηλεκτρισμός στη Βιέννη για πρώτη φορά, ήρθε να τον επισκεφτεί ένα χωρικός. Ο Φρόιντ πρόσφερε κάθε δυνατή φροντίδα στον επισκέπτη, τον συνόδευσε στον ξενώνα και εκεί τον καληνύχτισε.

Ο χωρικός είχε μπερδευτεί πολύ με την ηλεκτρική λάμπα. Ήξερε πώς να σβήνει το κερί, μα δεν ήξερε τι να κάνει μ’ αυτή την ηλεκτρική λάμπα. Δοκίμασε όλα όσα ήξερε: Ανέβηκε πάνω στην καρέκλα και φυσούσε ξανά και ξανά, όμως δεν άλλαζε τίποτα. Ύστερα, δοκίμαζε από άλλη γωνία, μα δεν υπήρχε πουθενά τρύπα για να μπορέσει να σβήσει αυτή τη λάμπα. Πώς μπορούσε να φανταστεί ότι υπήρχε ένας διακόπτης πάνω στον τοίχο; Του ήταν αδύνατον να το φανταστεί, αφού δεν είχε δει ποτέ του ηλεκτρισμό. Φοβόταν όμως να ρωτήσει τον Φρόιντ ή κάποιον άλλον, για να μη φανεί ανόητος. ‘Έτσι, προσπάθησε να κοιμηθεί με τα φώτα ανοιχτά, αλλά δεν μπορούσε να κοιμηθεί. Πολλές φορές ανέβηκε ξανά και ξανά πάνω στην καρέκλα, προσπαθώντας να σβήσει τη λάμπα, αλλά δεν τα κατάφερνε.

Αυτό συνεχιζόταν όλη νύχτα. Δεν μπορούσε να κοιμηθεί, επειδή το φως ήταν πολύ δυνατό. Και ποτέ του δεν είχε ξαναδεί τόσο δυνατό φως. Εκείνος ήξερε μόνο το φως του κεριού, όμως εκείνη η λάμπα πρέπει να σκόρπιζε στο δωμάτιο φως τουλάχιστον εκατό κεριών. Το πρωί, ήταν πεθαμένος από την κούραση.

Ο Φρόιντ τον ρώτησε: «Δείχνεις πολύ κουρασμένος. Δεν μπόρεσες να κοιμηθείς;»

Ο άνθρωπος είπε: «Αφού πρόκειται να μείνω μερικές ακόμη νύχτες εδώ, δεν υπάρχει κανένας λόγος να κρύβομαι. Αυτή η λάμπα θα με σκοτώσει! Πες μου σε παρακαλώ πώς θα τη σβήσω!»

Ο Φρόιντ τον πήγε στον τοίχο και του έδειξε τον διακόπτη. Τον άνοιξε, τον έκλεισε, δοκίμασε κι ο άνθρωπος και είπε γελώντας: «’Ήταν τόσο απλό κι όμως όλη τη νύχτα δεν μπορούσα να το βρω!»

Μπορεί να συνέχιζε να προσπαθεί όλη του τη ζωή και μπορεί να μην συνέδεε ποτέ το διακόπτη με το φως.

Αυτό συμβαίνει και σ’ εσένα. Ο νους σου είναι συνέχεια ανοιχτός. Λένε ότι ο νους είναι ένας τόσο μεγαλειώδης μηχανισμός, που αρχίζει να δουλεύει τη στιγμή που γεννιέσαι και συνεχίζει να δουλεύει μέχρι να σταθείς μπροστά σε ένα ακροατήριο. Τότε ξαφνικά σταματάει -τότε κάτι συμβαίνει. Διαφορετικά συνεχίζεται μέχρι να πεθάνεις. Και ελάχιστοι άνθρωποι χρειάζεται να σταθούν μπροστά σε ένα ακροατήριο, οπότε ο νους συνεχίζει ανεμπόδιστα να σε κουράζει, να σε εξουθενώνει και να σε κάνει να βαριέσαι – με το να λέει συνέχεια το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά.

Γιατί οι άνθρωποι βαριούνται τόσο πολύ; Η ζωή δεν είναι βαρετή – να το θυμάσαι αυτό. Η ζωή είναι πάντοτε ένα τρομερό μυστήριο, είναι πάντοτε μια έκπληξη, είναι πάντοτε καινούρια, συνεχώς ανανεώνεται. Καινούρια φύλλα έρχονται, παλιά φύλλα πέφτουν, καινούρια λουλούδια εμφανίζονται, παλιά λουλούδια εξαφανίζονται. Εσύ όμως δεν μπορείς να δεις τη ζωή, επειδή ο νους σου σε κάνει συνεχώς να βαριέσαι. Εξακολουθεί να λέει πράγματα που τα έχει πει χιλιάδες φορές. Φαίνεσαι τόσο κουρασμένος για τον απλό λόγο ότι δεν ξέρεις πώς να τον κλείνεις.

Ο νους δεν χρειάζεται να ακυρωθεί, χρειάζεται απλώς να μπει στη σωστή του θέση. Ως υπηρέτης είναι θαυμάσιος, ως κύριος όμως είναι εξαιρετικά απεχθής. Πάρε τα ηνία στα χέρια σου και γίνε εσύ ο κύριος. Και το πρώτο βήμα είναι το να αποσυνδεθείς από το νου, να αποταυτιστείς από το νου. Δες ότι εσύ δεν είσαι ο νους, δημιούργησε μια απόσταση, όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση, τόσο μεγαλύτερη είναι και η δυνατότητα να τον κλείνεις.

Και θα συναντήσεις ένα ακόμη θαύμα: Όταν κλείνεις το νου, ο νους γίνεται πιο φρέσκος και πιο ευφυής. Απλώς σκέψου: Ο νους αρχίζει να δουλεύει τη μέρα που γεννιέσαι και συνεχίζει να δουλεύει μέχρι να πεθάνεις.

Θα το δω και θα πω πως συναντήθηκαν, μα δεν θα το αποδεχτώ

Ο Ρώσος μαθηματικός Ν.Ι. Λομπατσέφσκι, μαζί με τον Ούγγρο μαθηματικό Γιάννος Μπόλιαϊ και τον Γερμανό Καρλ Φρίντριχ Γκάους θεωρούνται οι πρώτοι που ξεπέρασαν το ταμπού της ευκλείδειας αντίληψης για την γεωμετρία και διατύπωσαν την θεωρία της μη ευκλείδειας γεωμετρίας. Ειδικότερα, ο Λομπατσέφσκι θεώρησε ότι ο χώρος δεν έχει την δομή που περιέγραψε ο Ευκλείδης. Αρνήθηκε ότι ισχύει το αίτημα των παράλληλων του Ευκλείδη:

Εάν ευθεία τέμνουσα δυο ευθείες σχηματίζει εντός και επί τα αυτά μέρη γωνίες αθροίσματος μικρότερου των δυο ορθών, τότε οι δυο ευθείες προεκτεινόμενες επ΄ άπειρο θα συμπέσουν.

Η μαθηματική κοινότητα αρχικά ήταν αρνητική στην ύπαρξη ενός μη ευκλείδειου κόσμου, αλλά η δικαίωση για τον Λομπατσέφσκι ήρθε αργότερα όταν ο Αϊνστάιν διατύπωσε την θεωρία τη σχετικότητας.

Προς υπεράσπιση του Ευκλείδη και το παρακάτω απόσπασμα του Ντοστογιέφσκι:

Αν υπάρχει Θεός και πραγματικά δημιούργησε την γη, τότε, όπως ξέρουμε όλοι, την δημιούργησε σύμφωνα με την γεωμετρία του Ευκλείδη και το ανθρώπινο μυαλό το έφτιαξε με τέτοιο τρόπο που να συλλαμβάνει μονάχα τρεις διαστάσεις. Παρ΄όλα αυτά, βρίσκονταν και βρίσκονται ακόμα γεωμέτρες και φιλόσοφοι, που είναι μάλιστα από τους πιο σημαντικούς, που αμφιβάλλουν αν όλη η οικούμενη ή ακόμα γενικότερα όλο το σύμπαν είναι δημιουργημένο μονάχα με τους νόμους της ευκλείδειας γεωμετρίας, τολμούν μάλιστα να φαντάζονται πως δυο παράλληλες ευθείες, που σύμφωνα με τον Ευκλείδη είναι αδύνατο να συναντηθούν σε αυτήν την γη, ίσως και να συναντιούνται κάπου στο άπειρο. Λοιπόν, αγαπητέ μου, σκέφτηκα πως μια και δεν μπορώ ούτε αυτό να το καταλάβω, τότε πώς να καταλάβω το Θεο; Ας συναντηθούν ακόμα και δυο παράλληλες ευθείες και ας το δω και μονάχος μου: Θα το δω και θα πω πως συναντήθηκαν, μα δεν θα το αποδεχτώ.
Ο Ιβάν, ο σκεπτικιστής αδελφός στο μυθιστόρημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι Αδελφοί Καραμαζωφ (1880).

Δυστυχώς για τη σφήκα, θύμωσε πολύ με τη μαϊμού

Μια μαϊμού, ενώ μασούσε ένα ώριμο αχλάδι, ενοχλείτο από την αδίστακτη φορτικότητα μιας σφήκας, η οποία, ήθελε δεν ήθελε η μαϊμού, ήταν αποφασισμένη να φάει ένα κομμάτι. Αφού απείλησε τη μαϊμού ότι θα θύμωνε αν δίσταζε ακόμη λίγο να υποκύψει στις απαιτήσεις της, κάθισε επάνω στο φρούτο. Η μαϊμού, βέβαια την έδιωξε.

Η ευέξαπτη σφήκα κατέφυγε σε ύβρεις και αφού χρησιμοποίησε την πιο προσβλητική γλώσσα, που η μαϊμού την άκουγε ήρεμα, έφτασε σε τέτοιο σημείο εκνευρισμού ώστε έχασε κάθε αίσθηση του μέτρου και πέταξε κατευθείαν στο πρόσωπο της μαϊμούς και την τσίμπησε με τέτοια οργή που της ήταν αδύνατον να αποσύρει το κεντρί της και αναγκάστηκε να τραβηχτεί τόσο απότομα ώστε το άφησε μέσα στο τραύμα και βρήκε έναν αργό θάνατο γεμάτο από πόνους, πολύ πιο δυνατούς, απ’ αυτούς που είχε προκαλέσει.

Η αγορά και άλλοι τρόποι διαχείρισης της σπανιότητας

Παρ’ ότι ο αέρας, το νερό σ’ ένα ρυάκι ή η θέα ενός τοπίου μπορούν να καταναλωθούν από κάποιον άνθρωπο χωρίς να παρεμποδίζονται οι άλλοι να επωφεληθούν επίσης από αυτά, τα περισσότερα αγαθά σπανίζουν. Η κατανάλωσή τους από έναν αποκλείει την κατανάλωσή τους από κάποιον άλλο.

Ένα πολύ σημαντικό ζήτημα για την οργάνωση των κοινωνιών μας είναι η διαχείριση της σπανιότητας των αγαθών και των υπηρεσιών που όλοι θέλουμε να καταναλώνουμε ή να κατέχουμε: του διαμερίσματος που αγοράσαμε ή νοικιάζουμε, του ψωμιού που χρειαζόμαστε, των σπάνιων γαιών που χρησιμοποιούνται σε μεταλλικά κράματα, των χρωστικών ουσιών, της πράσινης τεχνολογίας. Αν η κοινωνία μπορεί να μειώνει τη σπανιότητα —με την αποδοτικότητα στην παραγωγή, την καινοτομία ή το εμπόριο—, πρέπει επίσης να τη διαχειρίζεται σε πραγματικό χρόνο, καθημερινά. Και το κάνει άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο καλά.

Ιστορικά, υπάρχουν πολλοί τρόποι διαχείρισης της σπανιότητας:

· οι ουρές αναμονής (στις περιπτώσεις έλλειψης ζωτικών αγαθών, όπως τα τρόφιμα ή η βενζίνη)

· η κλήρωση (για τις κάρτες μόνιμης παραμονής [green cards] στις Ηνωμένες Πολιτείες, για τις θέσεις σε μια συναυλία όταν η ζήτηση είναι πλεονάζουσα ή για τη μεταμόσχευση οργάνων)

· η διοικητική παρέμβαση για την κατανομή των αγαθών (μέσω του καθορισμού δημόσιων προτεραιοτήτων) ή για τη διατίμησή τους κάτω από το επίπεδο εξισορρόπησης της προσφοράς με τη ζήτηση

· η διαφθορά και η ευνοιοκρατία

· η βία και οι πόλεμοι

· και, τέλος, η αγορά, η οποία δεν είναι παρά ένας από τους πολλούς τρόπους διαχείρισης της σπανιότητας. Αν σήμερα κυριαρχεί η αγορά και κατανέμει τους πόρους μεταξύ επιχειρήσεων (αγγλ.: business-to-business, B2B), μεταξύ επιχειρήσεων και ατόμων (λιανικό εμπόριο), αλλά και μεταξύ ατόμων (π.χ. eBay), αυτό δεν ίσχυε πάντα.

Οι άλλες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται αντιστοιχούν σε μια τιμολόγηση χαμηλότερη από εκείνη της αγοράς, και συνεπώς σε μια αναζήτηση από τους αγοραστές απροσδόκητων κερδών (αγγλ.: windfalls· κάτι που στην οικονομική επιστήμη ονομάζεται «οικονομική πρόσοδος», αγγλ.: economic rent). Ας υποθέσουμε ότι οι αγοραστές είναι πρόθυμοι να πληρώσουν 1.000 ευρώ για ένα αγαθό που διατίθεται σε περιορισμένες ποσότητες και ότι οι αγοραστές είναι περισσότεροι από τις διαθέσιμες ποσότητες του αγαθού. Τιμή αγοράς είναι εκείνη που εξισορροπεί την προσφορά με τη ζήτηση. Πάνω από τα 1.000 ευρώ, δεν αγοράζει κανένας. Κάτω από τα 1.000 ευρώ, υπάρχει υπερβάλλουσα ζήτηση. Επομένως, η τιμή αγοράς είναι τα 1.000 ευρώ.

Ας υποθέσουμε, στη συνέχεια, ότι το κράτος καθορίζει την τιμή του αγαθού στα 400 ευρώ και ότι απαγορεύει να πωλείται ακριβότερα, ενώ οι ενδιαφερόμενοι αγοραστές είναι πιο πολλοί από τις διαθέσιμες ποσότητες του αγαθού. Οι αγοραστές θα είναι πρόθυμοι να δαπανήσουν 600 ευρώ πάνω από την τιμή για να αποκτήσουν το αγαθό. Και αν τους δοθεί η ευκαιρία να διαθέσουν άλλους πόρους για να αποκτήσουν το σπάνιο αγαθό, θα το κάνουν.

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ως παράδειγμα τη διαχείριση της σπανιότητας με τη βοήθεια της ουράς, που κάποτε χρησιμοποιούνταν συστηματικά στις κομμουνιστικές χώρες (αλλά και που σήμερα χρησιμοποιείται στις κοινωνίες μας για την εξασφάλιση θέσεων, π.χ. σε μεγάλα αθλητικά γεγονότα). Οι καταναλωτές πηγαίνουν πολλές ώρες νωρίτερα και περιμένουν όρθιοι, μερικές φορές μέσα στο κρύο, προκειμένου να αποκτήσουν ένα σπάνιο αγαθό. Αν μειωθεί η τιμή, θα πάνε ακόμα πιο νωρίς. Αυτή η απώλεια χρησιμότητας (χρήσιμου χρόνου) έχει ως συνέπεια ότι, εκτός από τις αρνητικές επιπτώσεις μιας πολύ χαμηλής τιμής (στις οποίες θα επανέλθουμε στη συνέχεια), οι υποτιθέμενα «ωφελούμενοι» από την πολιτική της χαμηλής τιμής στην πραγματικότητα δεν ωφελούνται. Η αγορά δεν εξισορροπείται από τις τιμές, αλλά από τη χρήση ενός άλλου «νομίσματος», στη συγκεκριμένη περίπτωση τη δαπάνη χρόνου, με αποτέλεσμα μια σημαντική μείωση της κοινωνικής ευημερίας. Στο προηγούμενο παράδειγμα, το ισοδύναμο των 600 ευρώ εξανεμίστηκε: ο ιδιοκτήτης του πόρου (είτε δημόσιος φορέας είτε ιδιώτης) έχασε 600 ευρώ και οι αγοραστές δεν κέρδισαν τίποτα, επειδή σπατάλησαν με άλλους τρόπους, συγκεκριμένα με τη δαπάνη χρόνου, το πλεονέκτημα της χαμηλής τιμής.

Ορισμένες μέθοδοι κατανομής των αγαθών, όπως η διαφθορά, η ευνοιοκρατία, η βία και ο πόλεμος, είναι εξαιρετικά άδικες. Είναι, όμως, και κοινωνικά αναποτελεσματικές, αν υπολογίσουμε το κόστος που καταβάλλεται ή επιβάλλεται από τους φορείς οικονομικής δράσης, ενόσω επιδιώκουν να αποκτήσουν αγαθά χωρίς να πληρώσουν την τιμή της αγοράς. Επειδή δεν είναι απαραίτητο να ασχοληθούμε περαιτέρω με την ανεπάρκεια των συγκεκριμένων μεθόδων κατανομής των αγαθών, δεν θα αναφερθούμε ξανά σε αυτές.

Η ουρά, η κλήρωση και η διοικητική παρέμβαση για την κατανομή των αγαθών μέσω της διατίμησης ή της επιβολής περιορισμών είναι πολύ πιο δίκαιες λύσεις (αν, φυσικά, δεν στιγματίζονται από ευνοιοκρατία ή διαφθορά). Θέτουν όμως τρία είδη προβλημάτων. Το πρώτο προαναφέρθηκε: μια πολύ χαμηλή τιμή προκαλεί μια σπατάλη εξαιτίας της αναζήτησης της προσόδου (π.χ. η αναμονή σε ουρές). Δεύτερον, η ποσότητα του αγαθού στο παράδειγμα που προαναφέραμε ήταν καθορισμένη. Γενικά όμως οι ποσότητες των αγαθών δεν είναι καθορισμένες. Προφανώς, οι πωλητές θα παράγουν περισσότερα αγαθά αν η τιμή είναι 1.000 ευρώ, αντί για 400 ευρώ. Μια πολύ χαμηλή τιμή έχει ως τελικό αποτέλεσμα να δημιουργείται έλλειψη. Αυτό ακριβώς συμβαίνει εξαιτίας του καθορισμού ανώτατων τιμών στα ενοίκια: ο αριθμός των προσφερόμενων κατοικιών σε καλή κατάσταση σταδιακά περιορίζεται, με συνέπεια να δημιουργείται σπανιότητα και τελικά να τιμωρούνται οι δυνητικά ωφελούμενοι.

Τέλος, ενδέχεται ορισμένοι μηχανισμοί να μην κατανέμουν σωστά πόρους των οποίων η ποσότητα είναι δεδομένη. Λόγου χάρη, η χρήση της κλήρωσης για τις θέσεις σε ένα αθλητικό γεγονός δεν διανέμει κατ’ ανάγκην τις θέσεις σε όσους θέλουν περισσότερο να παρευρεθούν (εκτός αν υφίσταται δευτερογενής αγορά μεταπώλησης). Ή, στο παράδειγμα της ουράς, ο μηχανισμός μπορεί να κατανέμει το αγαθό σε όσους είναι διαθέσιμοι εκείνη την ημέρα ή σε όσους φοβούνται λιγότερο το κρύο, και όχι σε όσους επιθυμούν περισσότερο να καταναλώσουν το αγαθό.

Επομένως, όταν τα αγαθά δεν καταλήγουν σε όσους τα εκτιμούν περισσότερο (δηλαδή είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν περισσότερο γι’ αυτά), το αποτέλεσμα είναι μια κακή κατανομή τους. Προϊόντα πρώτης ανάγκης που μοιράζονται διοικητικά μπορεί να φτάσουν στα χέρια κάποιου που ήδη έχει αυτά τα προϊόντα ή που προτιμάει άλλα. Αυτός είναι και ο λόγος που κανείς δεν θα σκεφτόταν να κατανέμονται οι κατοικίες με αυθαίρετο τρόπο. Η κατοικία που θα σας έδιναν δεν θα ήταν αυτή που θα επιθυμούσατε από την άποψη της θέσης, των τετραγωνικών μέτρων ή άλλων χαρακτηριστικών. Εκτός αν υπήρχε μια δευτερογενής αγορά, στην οποία οι κατοικίες θα ανταλλάσσονταν ελεύθερα. Στην περίπτωση αυτή όμως θα εμφανιζόταν και πάλι η αγορά.

Φρίντριχ Νίτσε: Οι οραματιστές της μελλούμενης ζωής

«Μια φορά ο Ζαρατούστρας έριξε την πλάνη του πέρα από τους ανθρώπους, ωσάν όλους τους οραματιστές της μελλούμενης ζωής. Κι έργο ενός θεού που πάσχει και ψυχοδέρνεται μου φάνταξε τότε ο κόσμος.

Όνειρο μου φάνταξε τότε ο κόσμος, και ποίημα ενός θεού. Λαμπρόχρωμος καπνός μπροστά στα μάτια κάποιου θεοτικά ανικανοποίητου.

Καλό και κακό, χαρά και θλίψη, κι Εγώ και Συ, όλα λαμπρόχρωμος καπνός μου φανήκαν μπροστά στα μάτια του δημιουργού.

Ο δημιουργός ποθούσε να κοιτάξει έξω απ’ τον εαυτό του και δημιούργησε τον κόσμο.

Μεθυστική ευφροσύνη για τον πονεμένο να βλέπει απ’ έξω απ’ το δικό του πόνο, και να ξεχνάει τον εαυτό του.

Μεθυστική ευφροσύνη και αυτολησμονιά κάποια φορά μου φάνηκε ο κόσμος.

Ο κόσμος αυτός ο αιώνια ατελής, μιας αιώνας αντίφασης η εικόνα, και όχι μάλιστα πλέρια εικόνα -μια μεθυσμένη ευφροσύνη του ανώριμου δημιουργού της: έτσι κάποια φορά, έτσι μου φάνηκε ο κόσμος.

Έτσι κι εγώ έριξα την πλάνη μου, κάποια φορά πέρα από τους ανθρώπους ωσάν τον πάσα ένα οραματιστή της μελλούμενης ζωής.

Πέρα, από τους ανθρώπους αληθινά;

Αχ, αδερφοί μου εκείνος ο θεός που δημιούργησα ήταν ανθρώπινο έργο και παραφροσύνη, ωσάν όλους τους θεούς!

Άνθρωπος ήταν, φτωχό μονάχα κομμάτι ανθρώπου κι Εγώ; από την ίδια μου την τέφρα και τη φλόγα ανάβρυσε αυτό το φάντασμα, κι αληθινά δεν ήρθε από κανέναν άλλον κόσμο!

Ναι, το Εγώ αυτό και η αντίφαση αυτού του Εγώ και η σύγχυση μιλάει νομιμότατα για το Είναι του, αυτό που δημιουργεί, βούλεται, εκτιμάει και είναι το μέτρο και η αξία των πραγμάτων.

Κι αυτό το απόλυτα νόμιμα Είναι, αυτό το Εγώ, μιλάει για το σώμα και θέλει το σώμα, ακόμα κι όταν εξάπτεται κι όταν ονειροπλέκει και φτερουγίζει με σπασμένες φτερούγες.

Τι έγινε αδερφοί μου;

Νίκησα τον εαυτό μου τον πονεμένο, πήγα ψηλά την τέφρα μου στο βουνό, ανακάλυψα για τον εαυτό μου μια λαγαρότερη φωτιά, και νατό φάντασμα έφυγε αλάργα από μένα.

Ποιος θα ήταν τώρα για μένα και τυραννία, εγώ ο γιατρεμένος να πιστεύω τέτοια φαντάσματα! Ποιος θα ήταν τώρα για μένα και ταπείνωση! Αυτά λέω στους οραματιστές της μελλούμενης ζωής-

Η θλίψη και η αδυναμία εκείνες πλαστουργήσαν όλους τους απόκοσμους κι εκείνη η λεγάμενη τρέλα της ευτυχίας, που τήνε ζει όποιος πονάει πολύ, μονάχα.

Η κούραση που θέλει να τραβήξει ώσαμε την άκρη μ’ ένα θανατερό σαλτάρισμα εκείνη δημιούργησε όλους τους θεούς και τους απόκοσμους.

Πιστέψτε με, αδερφοί μου! Το κορμί ήταν που απογοητεύτηκε για το κορμί -αυτό ψαχούλευε με τα δάχτυλα του πλανημένου πνεύματος τους ύστερους τοίχους.

Πιστέψτε με αδερφοί μου! το κορμί ήταν που απελπίστηκε για τη γης, – εκείνο αφουγκράστηκε την κοιλιά τού Είναι να του μιλάει.

Και τότε ήθελε να περάσει με το κεφάλι μέσα από τους ύστατους τοίχους, κι όχι μονάχα με το κεφάλι μα ολάκερο ήθελε να διαβεί στον «άλλο κόσμο».

Ο άλλος κόσμος όμως είναι καλά κρυμμένος από τους ανθρώπους, ο ανάνθρωπος αστός και απάνθρωπος κόσμος, είναι μονάχα ένα ουράνιο τίποτα. Και η κοιλιά του Είναι δε μιλάει μονάχα στον άνθρωπο, μιλάει ωσάν να είναι άνθρωπος.

Κι αληθινά, είναι μπελαλίδικο το ν’ αποδείξεις το κάθε Είναι και μπελαλίδικο να τό κάνεις να μιλήσει.

Πέστε μου αδερφοί, το πιο παράξενο απ’ όλα τα πράγματα, δε φαίνεται και ποιο αποδεδειγμένο;

Κι ολοένα πιο νόμιμα μαθαίνει να μιλάει το Εγώ: κι όσο πιο πολύ μαθαίνει να μιλάει, τόσο πιο πολλές λέξεις και πιο πολλά εγκώμια βρίσκει για το σώμα και για τη γη.

Καινούρια περηφάνια με δίδαξε το Εγώ μου κι αυτή διδάσκω στους ανθρώπους: να μη χώνουν το κεφάλι τους στην άμμο των ουράνιων πραγμάτων, μα να σηκώνουν λεύτερα το γήινο κεφάλι, που το νόημα της γης δημιουργεί.

Καινούρια θέληση διδάσκω στους ανθρώπους: το δρόμο εκείνο να προτιμάν, που τυφλά τον ακολούθησε ο άνθρωπος, και να τον αποδέχονται, και να μην του ξεγλιστράν, καθώς οι άρρωστοι και οι ετοιμοθάνατοι!

Άρρωστοι κι ετοιμοθάνατοι ήταν εκείνοι που περιφρόνησαν το σώμα και τη γης κι ανακάλυψαν τα ουράνια και τους σωτήριους αιμάτινους θρόμβους: μα και τούτα τα γλυκά και σκοτεινά δηλητήρια, από το σώμα κι από τη γης τα δανείστηκαν!

Θέλαν να γλιτώσουν από την αθλιότητά τους, και τ’ άστρα τούς φαινόντουσαν πολύ μακριά. Και είπαν αναστενάζοντας: «Αχ, και να υπήρχαν ακόμα ουράνιες στράτες για να γλιστρήσουμε σε μια άλλη ύπαρξη και ευτυχία!» – τότε ανακάλυψαν τα τεχνάσματά τους και τα αιματηρά τους πιοτά!

Ότι αποχωριστήκαν από το σώμα τους κι απ’ τη γης, φανταστήκαν οι αχάριστοι. Σε ποιον όμως χρωστούσαν της έκστασής τους το σπασμό και την ηδονή; Στο σώμα τους και στη γης ετούτη.

Ο Ζαρατούστρας είναι καλόβουλος με τους αρρώστους. Δε φουρκίζεται στ’ αλήθεια με τους τρόπους που παρηγοριόνται και με την αχαριστία τους. Μακάρι να θεραπευτούν και να ξεπεράσουν τον εαυτό τους και να δημιουργήσουν ένα ανώτερο σώμα.

Δε θυμώνει ο Ζαρατούστρας μήτε με το θεραπεμένο, όταν με τρυφεράδα κοιτάζει την αυταπάτη του και τα μεσάνυχτα πλανιέται γύρω στον τάφο του θεού του. Όμως αρρώστια κι άρρωστο σώμα, είναι για μένα κι αυτά τα δάκρυά τους ακόμα.

Πολλοί υπήρξαν οι άρρωστοι ανάμεσα σε κείνους που ονειροφαντάζονται κι αποζητάν το θεό: μισούν λυσσασμένα όποιον διψάει για την αλήθεια και για κείνη την πιο νέα απ’ όλες τις αρετές: τη νομιμοφροσύνη.

Κοιτάζουν πάντα πίσω τους τούς σκοτεινούς καιρούς: τότε, φυσικά, η πίστη και η πλάνη ήταν διαφορετικά πράγματα. Η μανία του λογικού ήταν ομοίωμα του θεού και ήταν η αμφιβολία αμάρτημα.

Γνωρίζω πάρα πολύ καλά αυτούς τους όμοιους με το θεό: Θέλουν να τους πιστεύουμε και να θαρρούμε την αμφιβολία αμάρτημα. Και γνωρίζω ακόμα πάρα πολύ καλά ποια είναι η δική τους πίστη.

Δεν πιστεύουν, αλήθεια, μήτε στην άλλη ζωή, μήτε στους σωτήριους αιμάτινους θρόμβους: στο σώμα πιστεύουν, κι αυτοί πιο πολύ, και το σώμα τους είναι γι’ αυτούς το πραγματικό ον.

Όμως ένα ον άρρωστο είναι γι’ αυτούς: και με χαρά θα βγαίναν από το πετσί τους. Για τούτο ακούν τους κήρυκες του θανάτου και κηρύσσουν κι αυτοί την άλλη ζωή.

Ακούστε καλύτερα αδερφοί μου τη φωνή του θεραπεμένου σώματος: η φωνή μου είναι πιο νομιμόφρονη και πιο αγνή.

Ποιο νομιμόφρονα, πιο αγνά μιλάει το γερό το σώμα, το άρτιο το τετραγωνικό και μιλάει για το νόημα της γης».

Αυτά έλεγε ο Ζαρατούστρας.

Friedrich Nietzsche, Τάδε έφη Ζαρατούστρας

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ΙΣΤΟΡΙΑΙ

ΘΟΥΚ 5.61.1–5.63.4

Αντιδράσεις Αθηναίων και Σπαρτιατών μετά τη σύναψη της ανακωχής Άργους–Σπάρτης

Ο Αλκιβιάδης, αρχηγός πλέον της δημοκρατικής παράταξης της Αθήνας, κατόρθωσε να πείσει τους συμπολίτες του να επιλέξουν, αντί της συμμαχίας με τη Σπάρτη, μια συμμαχία με το Άργος, την Ήλιδα και τη Μαντίνεια. Οι Σπαρτιάτες αντέδρασαν στην πρόθεση των Αργείων να καταλάβουν την Επίδαυρο και έστειλαν ισχυρές δυνάμεις υπό την ηγεσία του βασιλιά Άγη. Ο τελευταίος κατόρθωσε να περικυκλώσει τους αντιπάλους του, αλλά επέλεξε να κλείσει τετράμηνη ανακωχή αντί να τους συντρίψει.

[5.61.1] Μετὰ δὲ τοῦτο Ἀθηναίων βοηθησάντων χιλίων ὁπλιτῶν
καὶ τριακοσίων ἱππέων, ὧν ἐστρατήγουν Λάχης καὶ Νικό-
στρατος, οἱ Ἀργεῖοι (ὅμως γὰρ τὰς σπονδὰς ὤκνουν λῦσαι
πρὸς τοὺς Λακεδαιμονίους) ἀπιέναι ἐκέλευον αὐτοὺς καὶ πρὸς
τὸν δῆμον οὐ προσῆγον βουλομένους χρηματίσαι, πρὶν δὴ
Μαντινῆς καὶ Ἠλεῖοι (ἔτι γὰρ παρῆσαν) κατηνάγκασαν
δεόμενοι. [5.61.2] καὶ ἔλεγον οἱ Ἀθηναῖοι Ἀλκιβιάδου πρεσβευτοῦ
παρόντος ἔν τε τοῖς Ἀργείοις καὶ ξυμμάχοις ταῦτα, ὅτι οὐκ
ὀρθῶς αἱ σπονδαὶ ἄνευ τῶν ἄλλων ξυμμάχων καὶ γένοιντο,
καὶ νῦν (ἐν καιρῷ γὰρ παρεῖναι σφεῖς) ἅπτεσθαι χρῆναι τοῦ
πολέμου. [5.61.3] καὶ πείσαντες ἐκ τῶν λόγων τοὺς ξυμμάχους
εὐθὺς ἐχώρουν ἐπὶ Ὀρχομενὸν τὸν Ἀρκαδικὸν πάντες πλὴν
Ἀργείων· οὗτοι δὲ ὅμως καὶ πεισθέντες ὑπελείποντο πρῶτον,
ἔπειτα δ’ ὕστερον καὶ οὗτοι ἦλθον. [5.61.4] καὶ προσκαθεζόμενοι
τὸν Ὀρχομενὸν πάντες ἐπολιόρκουν καὶ προσβολὰς ἐποιοῦντο,
βουλόμενοι ἄλλως τε προσγενέσθαι σφίσι καὶ ὅμηροι ἐκ
τῆς Ἀρκαδίας ἦσαν αὐτόθι ὑπὸ Λακεδαιμονίων κείμενοι. [5.61.5] οἱ
δὲ Ὀρχομένιοι δείσαντες τήν τε τοῦ τείχους ἀσθένειαν καὶ
τοῦ στρατοῦ τὸ πλῆθος καί, ὡς οὐδεὶς αὐτοῖς ἐβοήθει, μὴ
προαπόλωνται, ξυνέβησαν ὥστε ξύμμαχοί τε εἶναι καὶ ὁμή-
ρους σφῶν τε αὐτῶν δοῦναι Μαντινεῦσι καὶ οὓς κατέθεντο
Λακεδαιμόνιοι παραδοῦναι. [5.62.1] μετὰ δὲ τοῦτο ἔχοντες ἤδη τὸν
Ὀρχομενὸν ἐβουλεύοντο οἱ ξύμμαχοι ἐφ’ ὅτι χρὴ πρῶτον
ἰέναι τῶν λοιπῶν. καὶ Ἠλεῖοι μὲν ἐπὶ Λέπρεον ἐκέλευον,
Μαντινῆς δὲ ἐπὶ Τεγέαν· καὶ προσέθεντο οἱ Ἀργεῖοι καὶ
Ἀθηναῖοι τοῖς Μαντινεῦσιν. [5.62.2] καὶ οἱ μὲν Ἠλεῖοι ὀργισθέντες
ὅτι οὐκ ἐπὶ Λέπρεον ἐψηφίσαντο ἀνεχώρησαν ἐπ’ οἴκου· οἱ
δὲ ἄλλοι ξύμμαχοι παρεσκευάζοντο ἐν τῇ Μαντινείᾳ ὡς ἐπὶ
Τεγέαν ἰόντες. καί τινες αὐτοῖς καὶ αὐτῶν τῶν ἐν τῇ
πόλει ἐνεδίδοσαν τὰ πράγματα.

[5.63.1] Λακεδαιμόνιοι δὲ ἐπειδὴ ἀνεχώρησαν ἐξ Ἄργους τὰς
τετραμήνους σπονδὰς ποιησάμενοι, Ἆγιν ἐν μεγάλῃ αἰτίᾳ
εἶχον οὐ χειρωσάμενον σφίσιν Ἄργος, παρασχὸν καλῶς ὡς
οὔπω πρότερον αὐτοὶ ἐνόμιζον· ἁθρόους γὰρ τοσούτους ξυμ-
μάχους καὶ τοιούτους οὐ ῥᾴδιον εἶναι λαβεῖν. [5.63.2] ἐπειδὴ δὲ
καὶ περὶ Ὀρχομενοῦ ἠγγέλλετο ἑαλωκέναι, πολλῷ δὴ μᾶλλον
ἐχαλέπαινον καὶ ἐβούλευον εὐθὺς ὑπ’ ὀργῆς παρὰ τὸν τρόπον
τὸν ἑαυτῶν ὡς χρὴ τήν τε οἰκίαν αὐτοῦ κατασκάψαι καὶ
δέκα μυριάσι δραχμῶν ζημιῶσαι. [5.63.3] ὁ δὲ παρῃτεῖτο μηδὲν
τούτων δρᾶν· ἔργῳ γὰρ ἀγαθῷ ῥύσεσθαι τὰς αἰτίας στρα-
τευσάμενος, ἢ τότε ποιεῖν αὐτοὺς ὅτι βούλονται. [5.63.4] οἱ δὲ
τὴν μὲν ζημίαν καὶ τὴν κατασκαφὴν ἐπέσχον, νόμον δὲ
ἔθεντο ἐν τῷ παρόντι, ὃς οὔπω πρότερον ἐγένετο αὐτοῖς·
δέκα γὰρ ἄνδρας Σπαρτιατῶν προσείλοντο αὐτῷ ξυμβούλους,
ἄνευ ὧν μὴ κύριον εἶναι ἀπάγειν στρατιὰν ἐκ τῆς πόλεως.

***
[5.61.1] Ύστερ' απ' αυτό, όταν ήρθαν για να τους ενισχύσουν χίλιοι βαριά αρματωμένοι Αθηναίοι στρατιώτες και τρακόσιοι καβαλλάρηδες με στρατηγούς το Λάχη και το Νικόστρατο, οι Αργείοι (που παρ' ολ' αυτά δίσταζαν ν' ακυρώσουν τη συνθήκη με τους Λακεδαιμονίους), τους πρόσταξαν να φύγουν και δεν τους επέτρεψαν να παρουσιαστούν στη σύναξη του λαού όπου ήθελαν να κάνουν διαπραγματεύσεις· ωστόσο οι Μαντινείς και οι Ηλείοι (που ήταν ακόμα εκεί) τους ανάγκασαν να το κάνουν με τις παρακλήσεις τους. [5.61.2] Οι Αθηναίοι, που ήταν μαζί τους κι ο Αλκιβιάδης σαν αντιπρόσωπος, έλεγαν τόσο στους Αργείους όσο και στους συμμάχους τα εξής: πως ούτε έγινε κανονικά η συνθήκη με τους Λακεδαιμονίους χωρίς τη συγκατάθεση των άλλων συμμάχων και πως τώρα (γιατί, έλεγαν, είχαν έρθει αυτοί απάνω στην ώρα) έπρεπε να ξαναπιάσουν τον πόλεμο. [5.61.3] Και αφού παρέσυραν τους συμμάχους με τα λόγια τους, προχώρησαν αμέσως όλοι εξόν από τους Αργείους, να χτυπήσουν τον Ορχομενό της Αρκαδίας· οι Αργείοι αν και πείστηκαν έμειναν στην αρχή πίσω, αργότερα όμως πήγαν κι αυτοί. [5.61.4] Κι αφού εγκατέστησαν στρατόπεδο κάτω από τα τείχη του Ορχομενού, πολιορκούσαν την πολιτεία κ' έκαναν εφόδους, θέλοντας και γι' άλλους λόγους να πάρουν τον τόπο με το μέρος τους και γιατί μέσα βρίσκονταν και όμηροι από την Αρκαδία που τους είχαν απιθώσει εκεί οι Λακεδαιμόνιοι. [5.61.5] Οι Ορχομένιοι φοβήθηκαν, τόσο γιατί το τείχος τους ήταν αδύνατο, όσο και γιατί ο στρατός που τους πολιορκούσε ήταν πολυάριθμος και κανείς δεν ερχόταν να τους ενισχύσει, μήπως χαθούνε πριν φτάσει η βοήθεια, και συνθηκολόγησαν με τον όρο να γίνουνε σύμμαχοι και να δώσουν ομήρους δικούς τους στους Μαντινείς καθώς και να παραδώσουν όσους είχαν αφήσει εκεί οι Λακεδαιμόνιοι.

[5.62.1] Ύστερ' απ' αυτό, έχοντας πια τον Ορχομενό στα χέρια τους, συσκέπτονταν οι σύμμαχοι ποιο μέρος από τα άλλα έπρεπε να πάνε να χτυπήσουν πρώτα. [5.62.2] Οι Ηλείοι τους παρακινούσαν να πάνε να χτυπήσουν πρώτα το Λέπρεο, οι Μαντινείς την Τεγέα· οι Αργείοι κ' οι Αθηναίοι ψήφισαν για τους Μαντινείς· οι Ηλείοι τότε που θύμωσαν γιατί δεν εψήφισαν να πάνε στο Λέπρεο, σηκώθηκαν κ' έφυγαν πίσω για τον τόπο τους· οι άλλοι σύμμαχοι όμως προετοιμάζονταν στη χώρα των Μαντινέων με το σκοπό να χτυπήσουν την Τεγέα· μερικοί μάλιστα από την πολιτεία διαπραγματεύονταν μαζί τους για να τους παραδώσουν την εσωτερική κατάσταση.

[5.63.1] Από την άλλη μεριά όταν έφυγαν οι Λακεδαιμόνιοι από το Άργος αφού υπέγραψαν την τετράμηνη ειρήνη, κατηγορούσαν σφοδρά τον Άγι γιατί δεν τους είχε υποτάξει το Άργος, ενώ είχε σταθεί η καλύτερη ευκαιρία παρά ποτέ, όπως ενόμιζαν· γιατί δεν ήταν εύκολο να συνάξουν άλλη φορά όλους μαζί τόσο πολλούς και τόσο άξιους συμμάχους. [5.63.2] Όταν ήρθε η είδηση και για τον Ορχομενό πως είχε πέσει, τότε πια έγιναν έξω φρενών και αποφάσισαν αμέσως σε σύσκεψη, παρασυρμένοι από το θυμό τους, αντίθετα με το συνειθισμένο τους φέρσιμο να γκρεμίσουν το σπίτι του συθέμελα και να του επιβάλουν πρόστιμο εκατό χιλιάδες δραχμές. [5.63.3] Αυτός όμως τους ικέτευσε να μην κάνουν τίποτ' απ' αυτά· γιατί τους έταζε πως θα επανορθώσει τις αφορμές της κατηγόριας τους με κάποια γενναία πράξη σε μελλοντική εκστρατεία· κι' αν δεν το κάνει, τότε να του κάνουν ό,τι θέλουν. [5.63.4] Οι Σπαρτιάτες ανέστειλαν τότε το γκρέμισμα του σπιτιού του και την είσπραξη του προστίμου, πέρασαν όμως ένα νόμο για την περίσταση, που παρόμοιός του δεν είχε ποτέ ισχύσει σ' αυτούς· διάλεξαν δηλαδή δέκα άντρες της Σπάρτης να του παραστέκονται σα σύμβουλοι που να μην έχει την εξουσία χωρίς τη συγκατάθεσή τους να βγάλει το στρατό σ' εκστρατεία έξω από την πολιτεία.