Τα δέντρα κινούνται.
Ποια είναι αυτή η αόρατη παρουσία που κατοικεί μέσα στα δάση της νύχτας; Έχουν τα δέντρα χέρια που λυγίζουν σαν κλαδιά για ν’ αρπάξουν τον ανύποπτο ταξιδιώτη; Ποιος θα αποκρυπτογραφήσει την μουσική του θροΐσματος των φυλλωμάτων των δέντρων; Τα δέντρα κινούνται. Προς τα πάνω. Οδηγούν στον ουρανό και σε διαφορετικές σφαίρες ανάλογα με το κλαδί πάνω στο οποίο ταξιδεύεις. Υπάρχει κι ένα δέντρο ανάποδο, που οδηγεί στον Κάτω Κόσμο. Τα δέντρα μιλούν, φτιάχνουν άνεμο, παντρεύονται, κρύβουν τις ψυχές των προγόνων, είναι φύλακες-άγγελοι, γεννούν μέσα από τα πουλιά, και μετρούν τον χρόνο με ομόκεντρους κύκλους στον κορμό τους. Τα δέντρα είναι μαγικά.
Πίσω από τους σκελετούς των κλαδιών αιωρούνταν μια περίεργη σκιά. Όλα έπαυαν μετά το δειλινό. Πέρα από τον άνεμο, που φυσώντας παρέσυρε τα φυλλώματα των δέντρων κάνοντάς τα να μοιάζουν με μαλλιά που ανεμίζουν, δεν ακουγόταν τίποτα. Κανένα ίχνος ζωής, εκτός από το τρεχούμενο νερό, που κυλούσε στο ρυάκι και ήταν το μόνο προσιτό πράγμα αυτήν την ώρα, που όλο και σκοτείνιαζε, όλο και σκοτείνιαζε. Το δειλινό χανόταν μέσα στο πυκνό σκοτάδι που κατάπινε κάθε μπλε ή κόκκινη απόχρωση ψηλά στον ουρανό, ενώ λιγότερο ψηλά, πλησιάζοντας, άρχιζαν αργά να κάνουν την εμφάνισή τους οι σκελέτινοι κορμοί του δάσους. Υπήρχε ή δεν υπήρχε κίνηση, δεν θα μπορούσες να διακρίνεις στα σίγουρα.
Οι φωτεινές εκλάμψεις της Σελήνης γίνονταν παράξενες ανταύγειες σ’ αυτό το τοπίο, χαράζοντας το χλωμό περίγραμμα του δάσους, δημιουργόντας χιλιάδες σκιές. Η σκελετώδης ύπαρξή του αιωρούνταν στο διάφανο άνεμο σε μαύρο φόντο. Η διάφανη λύκαινα νανούριζε τα μικρά της. Έτσι ακουγόταν ο άνεμος την νύχτα σε εκείνο το δάσος. Σαν λύκος που νηφάλιος αντάλλαζε βλέμματα με τη σκιά που φυλούσε τα μικρά του.
Ένα ακόμη νυχτερινό ταξίδι στην αγκαλιά του ρηχού βάλτου, ξετύλιγε την ιστορία του στην επιφάνεια του νερού, όπου τα άστρα στόλιζαν τη μαύρη χαίτη της αιωρούμενης μορφής που αντανακλούσε ένα τρομακτικό και αβυσσαλέο βάθος, πιο απόμακρο από το βάθος του αφέγγαρου, αξαστέρωτου, μεταμεσονύκτιου ουρανού, πιο υστερόβουλο κι από τις λεπτότερες κόρες δύο ματιών. Έτσι αργοβάδιζε η κάθε νύχτα για πολλούς αιώνες, όταν τα δέντρα χάρη στην κατάρα του κεραυνού Σδέορ, ενώνονταν μεταξύ τους και σαν φάντασμα όλων των φαντασμάτων μαζί, αιωρούνταν ψελλίζοντας τον αποτρόπαιο θρήνο του, άπλωνε το σκελέτινο κορμί του στον ουρανό ενώ οι ορμητικές σκιές το τύλιγαν και το ξετύλιγαν με τις κάπες τους σαν αρπαχτικά μέχρι να ξημερώσει.
Την ίδια εποχή κάπου στη Βοημία μια ομάδα μικρών παιδιών έχουν φτιάξει μια κούκλα που έχουν ονομάσει «θάνατο», την οποία ρίχνουν στο νερό. Έπειτα φτιάχνουν ακόμη μια κούκλα και αφού πρώτα τη ντύσουν στα λευκά σαν ασπροφορεμένη γυναίκα, την δένουν σε ένα μικρό δεντράκι που έχουν κόψει τα κορίτσια από το δάσος. Κρατώντας αυτό το δεντράκι και την κούκλα, τα μικρά παιδιά πηγαίνουν από πόρτα σε πόρτα τραγουδώντας κι επαναλαμβάνοντας: «Παρασύρουμε το Θάνατο έξω από το χωριό! Φέρνουμε το Καλοκαίρι!»
Στους παλιούς καιρούς, υπήρχε και στην Ελλάδα αυτό το παράξενο έθιμο. Είναι η τέταρτη Κυριακή της Τεσσαρακοστής, κι αυτό το τραγούδι των παιδιών είναι ένα κάλεσμα για την εποχή της καρποφορίας, το καλοκαίρι που αρχίζει με την άνοιξη. Η λευκοφορεμένη κούκλα επεξηγεί το συμβολισμό του δέντρου, στο οποίο είναι δεμένη, δηλαδή την αγνότητα της νέας άνοιξης και την ανθοφορία.
Μια από τις αρχαιότατες αρμοδιότητες των δέντρων ήταν να δρουν ως μάντεις.
Στην Παλαιά Διαθήκη γίνονται πολλές αναφορές σε δέντρα που μιλούν. Ο Μωϋσής άκουσε την φωνή του Θεού από τον καιγόμενο θάμνο, η Δεββώρα προφήτευε κάτω από έναν φοίνικα κοντά στην πόλη Βέθελ (Μπεθ-Ελ, «Οίκος Θεού») και ο Δαβίδ πήρε σημάδι από μια αχλαδιά ή μουριά για την επίθεση κατά των Φιλισταίων. Το μαντείο του Απόλλωνα στους Δελφούς κτίστηκε στο μέρος όπου η νύμφη Δάφνη μεταμορφώθηκε σε μια δάφνη, ωστόσο αυτό το μέρος ήταν αρχικά μια ρωγμή στο έδαφος απ’ όπου έβγαιναν καπνοί αφιερωμένοι στην Θεά της Γης, την Γαία. Κάτω από την επιρροή αυτών των αναθυμιάσεων η Πυθία έδινε τον χρησμό. Το μαντείο της Δωδώνης, στα Ηπειρωτικά βουνά, στηριζόταν σε μια γέρικη βελανιδιά, ενώ το μήνυμα το έπαιρναν από τους ήχους που έκαναν διάφορα όπλα που είχαν αναρτήσει πάνω στα κλαδιά. Οι «περιστερές» ή οι ιέρειες της λατρείας, ερμήνευαν τους ήχους αυτούς…
Είναι γνωστή η λατρεία της βελανιδιάς των Κελτών, μεταξύ των Δρυίδων της αρχαίας Βρετανίας, Ιρλανδίας και Γαλλίας. Η ρίζα της λέξης «Νέμους» (Nemus) που σήμαινε «άσυλο» για τους Δρυίδες, είναι ίδια στην προφορά και την ερμηνεία με αυτή που στα Λατινικά σημαίνει «δασώδης κοιλάδα» ή «άλσος», ενώ σήμερα από τους σύγχρονους προφέρεται «Νέμι» (Nemi). Στη Γερμανία υπάρχει ακόμη η λατρεία των δέντρων, ενώ παλαιότερα τα ιερά άλση ήταν τόποι τρομερής σπουδαιότητας για τον αρχαίο λαό.
Στην Ουψάλα, την παλαιά θρησκευτική πρωτεύουσα της Σουηδίας, υπήρχε ένα άλσος όπου κάθε δέντρο θεωρούνταν θεϊκό, και όποιος έκοβε ακόμη και ένα μικρό κλαράκι από εκεί, ήταν καταδικασμένος σε απροσδόκητο ή ξαφνικό θάνατο…
«Λένε πως οι πρωτόγονοι άνθρωποι δεν ζούσαν ευτυχισμένα διότι η προκατάληψή τους δεν σταματούσε στα ζώα αλλά έφτανε μέχρι και στα φυτά. Γιατί η σφαγή ενός βοδιού ή ενός πρόβατου να θεωρείται μικρότερο κακό από το κόψιμο μιας φτέρης η μια βελανιδιάς, ενώ πιστεύεται ότι η ψυχή ενυπάρχει και στα δέντρα;» γράφει ο Πορφύριος.
Για τους παλιούς μελετητές του αποκρυφισμού, τα «στοιχειώδη» ή τα «στοιχειά» είναι οι σκιές των νεκρών, των οποίων το αθάνατο πνεύμα καθυστερεί λίγο μέχρι να περάσει σε έναν ή περισσότερους ανώτερους χώρους ύπαρξης. Είναι τα γνωστά «φαντάσματα» που στοιχειώνουν τα νεκροταφεία και τα παλιά σπίτια. Τα «στοιχειακά», αντιθέτως, είναι τα πνεύματα της φύσης και ανήκουν σε μια χαμηλότερη τάξη από αυτήν των αγγέλων. Δεν είναι αθάνατα όπως οι άγγελοι, όμως μπορούν να γίνουν αν συζούν με ανθρώπους.
Υπάρχουν έξη κατηγορίες: οι Καλικάντζαροι (τα πνεύματα της Γης), οι Νηρηίδες (τα πνεύματα του ύδατος), οι Συλφίδες (τα πνεύματα του αέρα), οι Σαλαμάνδρες (τα πνεύματα της φωτιάς), οι Δρυάδες (τα πνεύματα της βλάστησης), και οι Φαύνοι (τα πνεύματα της ζωικής ζωής).
Οι Δρυάδες επίσης περιλάμβαναν τα ομαδικά πνεύματα των φυτών και πιθανότατα τις Ορεάδες που δέσποζαν στα βουνά, και τις Ναπαίες που δέσποζαν σε λόφους και κοιλάδες. Οι Αμαδρυάδες ήταν οι νύμφες ή τα πνεύματα που ήταν συνδεδεμένα με κάθε δέντρο, και όταν πέθαινε αυτό πέθαιναν μαζί του.
Οι άνθρωποι της φυλής Νταήρι της Κεντρικής Αυστραλίας πιστεύουν ότι η ψυχή ενός ανθρώπου μπορεί να κατοικήσει σ’ ένα δέντρο, και πολλές φορές βλέπουν ένα δέντρο ως την μεταμόρφωση ενός προγόνου τους. Φροντίζουν να μιλούν για αυτό με σεβασμό και το προστατεύουν από κάθε πιθανή καταστροφή. Όταν εμφανιστεί κάποια ομάδα ανθρώπων που θέλει να κόψει αυτά τα δέντρα, τους εμποδίζουν με κάθε τρόπο διότι οι πρόγονοί τους θα τους εκδικηθούν για την όποια αμέλεια τους.
Στην εξαίσια κινηματογραφική ταινία “Εκεί που Ονειρεύονται τα Πράσινα Μυρμήγκια” του Βέρνερ Χέρτζοκ, εξιστορείται η αληθινή ιστορία της μεγάλης διαμαρτυρίας μιας φυλής των Αμπορίτζιν, εναντίον της μετατόπισης του εδάφους από τους λευκούς για το χτίσιμο εγκαταστάσεων στην περιοχή τους. Οι Αυστραλιανοί ιθαγενείς μπορούσαν να διακρίνουν μια ιδιαίτερη οντότητα στα δέντρα, στις πέτρες και στο έδαφος, την οποία δεν ήθελαν να παρενοχλήσουν.
Στις Φιλιππίνες επίσης, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι συγκεκριμένα δέντρα φέρουν τις ψυχές των προγόνων τους. Όταν ο άνεμος κάνει τα φύλλα τους να θροΐζουν είναι για τους αυτόχθονες η φωνή της ψυχής που κατοικεί εκεί, και ποτέ δεν περνούν από δίπλα δίχως να υποκλιθούν με σεβασμό, και δίχως να ζητήσουν συγνώμη για την ενόχληση. Παρόμοιες πεποιθήσεις υπάρχουν σε όλον τον κόσμο, και είναι χαρακτηριστικές για τον σεβασμό και τον μαγικό χαρακτήρα που αποδιδόταν στα δέντρα. Ο άνεμος παρασύρει τη γύρη των δέντρων σε άλλους τόπους, και συχνά η γύρη, η ουσία της αναπαραγωγής τους, σχετίζεται με τη ψυχή των δέντρων.
Πολλοί ποιητές έχουν γράψει για τη ψυχή των δέντρων που ταξιδεύει με τον άνεμο και παρασύρεται σε νέους τόπους, όπου θα εμφυσήσει νέα ζωή. Μέσα από πολλές πανανθρώπινες παραδόσεις εκτυλίσσεται η πεποίθηση ότι τα δέντρα είναι νοήμονα όντα και ότι έχουν ψυχή. Πολλές φορές συναντούμε και το πνεύμα του ίδιου του ξύλου να «κατοικεί σε σπίτια», με το όχημα του επίπλου, όπως πιστεύεται από διάφορους λαούς. Σε πολλούς τόπους, σ’ αυτήν την περίπτωση, οι κάτοικοι του σπιτιού απλώνουν αίμα σε σημεία του ξύλου για να φέρουν το πνεύμα του σε χιουμοριστική διάθεση, ώστε να μην τους βλάψει!
Οι κάτοικοι του νησιού Σιάου στις Ανατολικές Ινδίες πιστεύουν ότι υπάρχει το πνεύμα του δάσους το οποίο έχει ένα μεγάλο κεφάλι, πολύ μακριά πόδια και χέρια, πολύ βαρύ σώμα και φανερώνεται κατά την πανσέληνο. Οι κάτοικοι του νησιού Νίας πιστεύουν ότι όταν πεθαίνει ένα δέντρο το πνεύμα που απελευθερώνεται είναι δαίμονας, και μπορεί να προκαλέσει θάνατο στα παιδιά, ενώ συγκεκριμένα δέντρα που μπορεί να κατοικούνται από δαιμονικά πνεύματα, αν καταστραφούν θα τα απελευθερώσουν, και αυτά θα αρχίσουν τα πιο διαβολικά κατορθώματα. Στην κινεζική παράδοση είναι διαδεδομένο το έθιμο να φυτεύουν ένα δέντρο δίπλα από έναν τάφο, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται δύναμη για την ψυχή του πεθαμένου και όσο το δυνατόν λιγότερη φθορά στο σώμα του.
Μπορεί όλα αυτά να δημιουργούν την εντύπωση της δεισιδαιμονίας, ωστόσο δεν αρκεί μια επιφανειακή μελέτη για να κατοχυρώσει την εκβαθυμένη γνώση πολλών συνδέσεων και αινιγματικών φαινομένων. Με άλλα λόγια μπορεί να έχει κάποιος την επίγνωση της ανακύκλωσης της ατμόσφαιρας διαμέσου των φυτών, αλλά είναι σχετικό αν θα αντιλαμβάνεται συγχρόνως ότι η ανακύκλωση του εδάφους είναι επίσης τμήμα της ίδιας λειτουργίας. Όταν ένας φυτικός οργανισμός εφοδιάζεται με τα συστατικά της γης, για να συνεχίσει με την ανταλλαγή αυτών με την ατμόσφαιρα, συμβαίνει να συνδέει αυτό που είναι ορατό σ’ εμάς και αυτό που δεν είναι.
Για παράδειγμα, ο αέρας που αναπνέουμε και το έδαφος στο οποίο πατάμε είναι φαινομενικά άσχετα και ασύνδετα μεταξύ τους. Όταν αντιλαμβανόμαστε ότι το οξυγόνο είναι παράγωγο της φωτοσύνθεσης, που για την συγκεκριμένη διαδικασία το κάθε φυτό έχει τροφοδοτηθεί από το έδαφος της γης με συγκεκριμένα συστατικά, η εικόνα γίνεται πολύπλοκη και συγχρόνως περισσότερο αποκαλυπτική.
Έτσι προκύπτει το ερώτημα: ο αέρας που αναπνέουμε είναι παράγωγο της γης; Όταν ο ήλιος και η χλωροφύλλη είναι όσο απόμακρα μεταξύ τους όσο η ανατολή και η δύση, η γη και ο ουρανός, τότε πού ακριβώς συνδέονται όλα αυτά; Δηλαδή ποιο είναι το σημείο επαφής μεταξύ ουρανού και γης; Θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι ίσως τα δέντρα ως υψηλότερες υποστάσεις του φυτικού βασιλείου είναι ο κατεξοχήν συνδετικός τους κρίκος. Αν ναι, τότε οι ρίζες τους που συνδέονται με άγνωστους και παράξενους υπόγειους, μη ορατούς, τόπους, έχουν άμεση σχέση επίσης…
Σύμφωνα με τις παραδόσεις, οι Καλικάντζαροι ζουν κάτω από τη γη, σε κάποιον μυστικό υπόγειο κόσμο. Σε κάποιο σημείο μέσα σε μια υπόγεια γεωγραφία, υπάρχει ένα δέντρο το «Δέντρο του Κόσμου» ή αν θέλετε το «Δέντρο της Ζωής» το οποίο στηρίζει τον κόσμο σαν ένας άξονας. (Ίσως αυτό το Δέντρο να είναι το χριστουγεννιάτικο δέντρο, με τις μπάλες του που συμβολίζουν τους κόσμους στον ουρανό). Οι Καλικάντζαροι προσπαθούν συνεχώς να κόψουν αυτό το δέντρο σιγά-σιγά, αλλά όταν έχουν φτάσει πια στο τέλος και λίγο πριν να το γκρεμίσουν, κάτι συμβαίνει και αφήνουν τις στοές τους και βγαίνουν για λίγο στην επιφάνεια για να γλεντήσουν και να παρενοχλήσουν τους ανθρώπους.
Για κάποιον παράξενο λόγο αυτή η «εισβολή» τους διαρκεί 13 ημέρες. Τότε οι Άγγελοι του Θεού βρίσκουν την ευκαιρία να κατεβούν στον υποχθόνιο κόσμο όπου και «αναζωογονούν» ή «επιδιορθώνουν» το Δέντρο. Λίγες μέρες αργότερα, πάλι κάτι συμβαίνει, κάτι που στην δική μας παράδοση ονομάζουμε «Φώτα» και ενώ γίνεται ταυτόχρονα κι ένας γενικός εξορκισμός στην επιφάνεια, οι Καλικάντζαροι φοβισμένοι και καταδιωγμένοι επιστρέφουν στο υπέδαφος, όπου και βρίσκουν το Δέντρο του Κόσμου ανέπαφο. Κι έτσι αρχίζουν πάλι τις προσπάθειες από την αρχή, ώσπου να ξανασυμβούν τα ίδια την επόμενη χρονιά… Αυτά με δυο λόγια υποστηρίζει η γνωστή μας παράδοση από τα πολύ παλιά χρόνια.
Το Δέντρο αυτό, ο «Άξονας της Γης», συχνότερα παρουσιάζεται ως Βελανιδιά (Δρυς), γι’ αυτό και στους αρχαιότερους χρόνους οι Καλικάντζαροι ονομάζονταν και «Δρυοκολάπτες», ένα όνομα που παραδόξως αργότερα πήρε το γνωστό συμπαθητικό πουλί.
Η λατρεία της «Μεγάλης Βελανιδιάς» (της «Μεγάλης Δρυός», αλλά βλέπε και την «Στοά της Μεγάλης Δρυός») παρουσιάζεται σε όλα τα φυλετικά παρακλάδια των Αρίων στην Ευρώπη (που σύμφωνα με τους επιστήμονες μετανάστευσαν από την Ινδία). Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι, συσχέτιζαν την Βελανιδιά με τον ανώτερο Θεό τους, τον Δία ή Jupiter, την θεότητα του Ουρανού, της Βροχής και του Κεραυνού. Όπως είπαμε παραπάνω, το μαντείο της Δωδώνης στηριζόταν πάνω σε μια βελανιδιά…
Στη ραβινική παράδοση, το Δέντρο της Γνώσης του οποίου τον καρπό έδωσε ο Όφις στον Αδάμ και την Εύα, κρατούσε την γνώση του καλού και του κακού, τις απολαύσεις των υλικών αισθήσεων. Ήταν το απαγορευμένο δέντρο και έκτοτε οι πρωτόπλαστοι ήταν καταραμένοι από τον Θεό. Μήπως οι πρωτόπλαστοι εκδιώχθηκαν από τον παράδεισο και μεταφέρθηκαν στην γνωστή γη μέσω ενός δέντρου; Και, άραγε, πού βρίσκεται ο παράδεισος; Στην εποχή μας μπορούμε να ελπίζουμε ότι κάποτε θα υπάρξει κάποιο είδος τηλεμεταφοράς, αλλά γιατί να μην υπήρχε κάποια άλλη μέθοδος τον καιρό των πρωτόπλαστων;
Κατά μια άλλη προσέγγιση της βιβλικής παράδοσης, ο παράδεισος δεν βρίσκεται κάπου αλλού, οι πρωτόπλαστοι δεν εκδιώχθηκαν κυριολεκτικά, αλλά ο παράδεισος μεταμορφώθηκε τελικά στον νέο τόπο για τους πρωτόπλαστους, εξαιτίας του καρπού των απολαύσεων των υλικών αισθήσεων. Η νόηση του καλού και του κακού θα μπορούσε κατά πολλούς τρόπους να είναι ο παράγοντας της δυαδικής αντίφασης και του ατέρμονου κύκλου του Υπαρξιακού Ανεκπλήρωτου, αλλά, άραγε, θα μπορούσε ένα μόνο δέντρο να επιφέρει τέτοιες σοβαρές κοσμικές αλληλουχίες;
Σίγουρα αν ο Θεός έδωσε την εντολή της απαγόρευσης για αυτό εντός του παραδείσου, ήξερε την ίδια αντίφαση εξαρχής. Ένα δέντρο διεκδικούσε το καλό και το κακό στον παράδεισο, όσο αντιφατικό και αν ακούγεται για την χριστιανική σκέψη το στοιχείο του κακού να ενυπάρχει στον παράδεισο !!! Το «προπατορικό αμάρτημα» προήλθε από ένα δέντρο! Όταν οι πρωτόπλαστοι γεύτηκαν τον καρπό του «Δέντρου της Γνώσης του Καλού και του Κακού», ο Θεός φοβήθηκε μήπως ανακατευτούν και με το «Δέντρο της Ζωής», δηλαδή μήπως γίνουν αθάνατοι, και τους έδιωξε από τον παράδεισο. Από τότε, έχουμε συνδέσει τον παράδεισο με μια ειδυλλιακή εικόνα με όμορφα δέντρα και ηλιόλουστα κατάφυτα λιβάδια…
Ίσως γι’ αυτό οι Μουσουλμάνοι, που απαγορεύουν την απεικόνιση του Θείου, του Προφήτη, και των Αγγέλων, σε όλους τους χριστιανικούς ναούς που έπεσαν στα χέρια τους οι οποίοι διαθέτουν απεικονίσεις αγγέλων, όπως το έχουν κάνει και στην Ροτόντα της Θεσσαλονίκης, μετατρέπουν τους αγγέλους σε δέντρα, ζωγραφίζοντάς τα από πάνω τους και πολύ χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Ροτόντας όπου σε εικόνες διακρίνει κανείς δέντρα με ανθρώπινα πόδια, που είναι τα πόδια των αγγέλων που προεξέχουν, σαν να θέλουν τα δέντρα να θυμίσουν το αγγελικό παρελθόν τους.
Η αρχαία και η μεσαιωνική πνευματιστική επιστήμη αναπαριστάνει το σύμπαν και την πνευματική Ολότητα σαν έναν ναό, ένα δέντρο ή ένα βουνό, και πολλές φορές σαν ένα συνδυασμό αυτών των τριών. Το δέντρο αυτό φύτρωσε στον Όλυμπο, την κατοικία των Θεών, ενώ όπως οι Έλληνες, οι Αιγύπτιοι, οι Εβραίοι, οι Φοίνικες, οι Πέρσες, οι Δρυίδες, οι Ινδοί, οι Κινέζοι, οι Γιαπωνέζοι, οι Σκανδιναβοί, οι Μαορί της Νέας Ζηλανδίας, οι Αζτέκοι του Μεξικού, οι Μάγιας του Γιουκατάν και οι Ίνκας του Περού, όλοι είχαν αυτό το Δέντρο.
Για τους Εβραίους το δέντρο αναπτύχθηκε κι έγινε το Καββαλιστικό διάγραμμα του Δέντρου της Ζωής, από το οποίο κρέμονται τα δέκα σεφιράτ (ή σεφιρόθ, στον ενικό σεφιρά ή σεφίρα), τα οποία αντιπροσωπεύονταν το καθένα με ένα ρόδι διαφορετικού χρώματος. Το ίδιο Δέντρο αντεστραμμένο παίρνει άλλο νόημα, όπως ξέρουν όσοι έχουν ασχοληθεί με τη λογοτεχνία της Καββάλα.
Σε πολλούς μύθους θεωρήθηκε ότι τα κλαδιά αυτού του δέντρου έφταναν μέχρι τα όρια του Σύμπαντος. Στο Ισλανδικό μεσαιωνικό έπος Έδδα, το «δέντρο του κόσμου», όπως επίσης ονομάζεται, είναι μια γιγάντια φλαμουριά, στο μέσο του βουνού πάνω στο οποίο συναθροίζονται και συνεδριάζουν οι Θεοί. Έχει τρεις μεγάλες ρίζες από τις οποίες η μια πηγαίνει στο Νεφελχάιμ (αυτό ίσως θυμίζει και τους περιβόητους «Νεφιλίμ»), ένα είδος κρύας, υγρής, σκοτεινής κόλασης όπου ζει ο λύκος Φενρίρ (αυτός που θα φέρει το Ράγκναροκ, το τέλος του κόσμου, και θα φάει τον Οντίν) και κάτω από τη ρίζα βρίσκεται μια πηγή που λέγεται Χέβρεγκέλμιρ, όπου πάντα κατοικεί ο όφις Νίντχογκ μασώντας την ρίζα. Η δεύτερη ρίζα πηγαίνει στη χώρα των γιγαντιαίων παγετώνων, την Γιότουνχάιμ, και κάτω από αυτή την ρίζα υπάρχει η πηγή της σοφίας, την οποία φυλάει ο γίγαντας Μίμιρ. Η τρίτη ρίζα πηγαίνει στην χώρα των Θεών κάτω από την οποία βρίσκεται η ιερή πηγή Ουρντ που κατοικείται από τις Τρεις Μοίρες.
Πάνω στα κλαδιά του δέντρου τέσσερα αρσενικά ελάφια μασούν τους βλαστούς και αντιπροσωπεύουν τους τέσσερις ανέμους ή πνεύματα. Στην κορυφή του δέντρου στέκεται ένας αετός και ανάμεσα στα μάτια του εμφανίζεται ένα γεράκι. Ένας σκίουρος ανεβοκατεβαίνει το δέντρο, μεταφέροντας μηνύματα που προξενούν συγκρούσεις μεταξύ του αετού και του φιδιού που βρίσκεται κάτω από την πρώτη ρίζα. Το δέντρο ονομάζεται Υγκντρασίλ που σημαίνει «κρεμάλες του Υγκ», ο οποίος είναι ο Βασιλιάς των Θεών, ο μονόφθαλμος Οντίν, που κρεμάστηκε σ’ αυτό το δέντρο για εννιά μέρες, για να πάρει την Γνώση και να μάθει το μυστικό των Ρούνων. (Αυτή είναι και η καταγωγή της κάρτας του Κρεμασμένου στην τράπουλα Ταρώ).
Κατά μια άλλη εκδοχή, (όπως επίσης αναπαρίσταται σε μια εικόνα πάνω από την Αγία Τράπεζα σε μια εκκλησία στο Λέηντεν της Ολλανδίας), όταν ο Αδάμ και η Εύα εκδιώχθηκαν από τον Κήπο της Εδέμ, έστειλαν τον τρίτο γιο τους τον Σηθ, στις πύλες του Κήπου για να αποκτήσει τρεις σπόρους από το Δέντρο της Ζωής. Υποτίθεται ότι από αυτούς τους σπόρους φύτρωσαν τα δέντρα που έδωσαν το ξύλο για την ράβδο του Μωυσή, για την οικοδόμηση του ναού του Σολομώντα, για την κατασκευή του πάγκου του Ιησού, για το σταυρό του, αλλά και για το κλαδί που χρησιμοποιήθηκε για να γλυκάνουν τα νερά του Μαράχ!
Ένας αρχαίος Ιρλανδικός θρύλος εξιστορεί ότι κάπου στις αρχές του πρώτου μ.κ.ε. αιώνα εμφανίστηκε ένας γίγαντας στην Ιρλανδία. Κρατούσε στο δεξί του χέρι ένα κλαδί από τον Λίβανο με τρία είδη καρπών, φουντούκια, μήλα και βελανίδια, τα οποία τον συντηρούσαν παρέχοντάς του τροφή και ποτό. Είπε στους ανθρώπους πως όταν ρώτησε τον Ήλιο τι ήταν αυτό που τον είχε στενοχωρήσει εκείνη την ημέρα στην Ανατολή, έμαθε ότι αυτός δεν είχε λάμψει διότι ένας πολύ σημαντικός άντρας (Ιησούς) είχε σταυρωθεί. Καθώς ο γίγαντας τράβηξε το δρόμο του, μερικοί από τους καρπούς έπεσαν στην Ανατολική Ιρλανδία και αμέσως φύτρωσαν πέντε δέντρα, τα πέντε δέντρα των αισθήσεων…
Στην Βίβλο, οι λάτρεις του Ιερού Δέντρου, οι επονομαζόμενοι «Δενδρίτες», αντιμετωπίζονται ως σατανικοί μάγοι και είναι καταραμένοι από τον Θεό. Οτιδήποτε σχετικά με το «Δέντρο» είναι απαγορευμένο και αποτελεί γνώση που προορίζεται μόνο για τους εκλεκτούς, ενώ κάθε νέο ιερατείο διεκδικεί από το παλαιότερο τα μυστικά αυτών των λειτουργικών δοξασιών.
Η Ψυχή του Ορυκτού Κόσμου
Το Δέντρο-Άξονας της Γης διαπερνά τον ορυκτό κόσμο και κρατά σε συνοχή τα πετρώματα που στηρίζουν τη Γη. Οποιαδήποτε ανεπίτρεπτη επέμβαση πάνω στο Δέντρο θα σήμαινε αστάθεια, σεισμούς, πλημμύρες, καταστροφή. Εξαιτίας αυτού του Αξονικού «Δέντρου της Ζωής», οι πέτρες και τα βουνά έχουν τις δικές τους ζωικές δυνάμεις.
Για τους ανθρώπους της γνώσης και τους σοφούς των παλαιών προ-τεχνολογικών πολιτισμών, ο ορυκτός κόσμος δεν ήταν άψυχος και χωρίς ζωή. Οι πολύτιμοι λίθοι και τα μεταλλεύματα ήταν τα «φρούτα της Γης». Ένα ρουμπίνι ή ένας σβώλος χρυσού αναπτυσσόταν μέσα στην «μήτρα της Γης», με τον ίδιο τρόπο που ένα μήλο ή ένα καλαμπόκι ωρίμαζε στην επιφάνειά της.
Το σανσκριτικό βιβλίο Jawahernameh (Το Βιβλίο των Πολύτιμων Λίθων), αναφέρεται στο διαμάντι ως «ώριμο λίθο» σαν ένα φρούτο ώριμο και έτοιμο για την συγκομιδή από το μεταλλωρύχο, ενώ ένας απλός κρύσταλλος θεωρείται «πράσινος» ή ανώριμος. Στην αρχαία και μεσαιωνική Ευρώπη και στην Αφρική, οι είσοδοι σε «εξαντλημένα» μεταλλεία συχνά σφραγίζονταν με πέτρες για δεκαπέντε ή είκοσι χρόνια, κι έπειτα τα σφραγίσματα άνοιγαν και τα μεταλλεία λειτουργούσαν και πάλι. Οι μεταλλωρύχοι πίστευαν -όχι χωρίς λόγο- ότι αν η γη αφηνόταν για λίγο καιρό στην ησυχία της, θα έβγαζε νέα φρούτα-πολύτιμους λίθους, ή θα έστελνε από τα βάθη προς την επιφάνεια καινούργιες φλέβες πολύτιμων μετάλλων, όπως ένα δέντρο που βγάζει καινούργια κλαδιά. Και μ’ αυτό τον τρόπο, έπειτα από ένα χρονικό διάστημα το ορυχείο γινόταν πάλι γόνιμο και επικερδές.
Η γνώση ότι η Γη παράγει πολύτιμους λίθους και μέταλλα από ένα τιτάνιο υπόγειο δέντρο, κράτησε μέχρι και το 17ο αιώνα. Ένα σύγγραμμα γνωστό στους ειδικούς που δημοσιεύτηκε στην Γερμανία το 1665, δήλωνε ότι «οι πέτρες γεννιούνται όπως τα φυτά» και πως «κάθε οικογένεια ορυκτών αναπαράγει και πολλαπλασιάζει τον εαυτό της». Οι Αλχημιστές της Αναγέννησης, καθώς και οι μεταλλωρύχοι από τους οποίους έπαιρναν τις πληροφορίες τους, πίστευαν ότι στο κέντρο της Γης μεγάλωνε ένα «Χρυσό Δέντρο». Όλες οι φλέβες χρυσού μέσα στην γη, έλεγαν, είναι κλαδιά ενός τεράστιου ζωντανού δέντρου από χρυσό, που μεγαλώνει προς την επιφάνεια μέσα από σχισμές των υποχθόνιων βράχων.
Ο Γερμανός Αλχημιστής Johann Gottlob Lehman έγραψε για το Χρυσό Δέντρο το 1735: «Οι φλέβες των ορυκτών που ανακαλύπτονται στα ορυχεία, δεν είναι παρά παραφυάδες από έναν αχανή κορμό που φτάνει μέχρι τα βάθη της Γης, ο οποίος δεν μπορεί να γίνει προσιτός από τους μεταλλωρύχους, εξαιτίας της τεράστιας απόστασης που τον χωρίζει από την επιφάνεια. Οι μεγάλες φλέβες μετάλλων είναι μεγάλα κλαδιά αυτού του δέντρου, το οποίο είναι ζωντανό και χωρίς αυτό κανένα μετάλλευμα και κανένας πολύτιμος λίθος δεν θα υπήρχε…»
Οι γερμανικοί μύθοι (αλλά και αυτοί των άλλων βόρειων λαών) μιλούν για τους «Dwarf», τους Νάνους, αυτούς τους κοντόχοντρους καφετιούς υποχθόνιους μεταλλωρύχους, που οι περισσότεροι τους ξέρουν από το παραμύθι του Γκριμ για την Χιονάτη ή από τα βιβλία του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν. Οι νάνοι όλο τούνελ άνοιγαν και τούνελ θα συνέχιζαν ν’ ανοίγουν. Ίσως αυτοί να είναι που δημιουργούν τις κουφάλες στα δέντρα, και ίσως αυτοί να τις κατοικούν. Οι Θεοί τους διέταξαν να κατοικούν στα έγκατα της Γης και τους επέτρεψαν να ανεβαίνουν στην επιφάνεια μόνο όταν πέφτει η νύχτα. Αν ένας Dwarf παρέμενε στην επιφάνεια μετά την ανατολή του ηλίου, πέτρωνε επιτόπου.
Στο δρυιδικό «δεντροαλφάβητο» το κάθε γράμμα αντιπροσωπεύει την ονομασία ενός δέντρου. Είναι το πιο μυστικό μαγικό αλφάβητο, και σε αυτό ο Ρόμπερτ Γκρέηβς έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της φημισμένης μελέτης του για τη «Λευκή Θεά»… Στην Κελτική μυθολογία ο κάθε Θεός είχε το αντίστοιχο δέντρο του, και έτσι εξηγείται επική «η μάχη των δέντρων» που εξιστορείται σε πολλά αρχαία γραπτά, αλλά δεν υπήρχε μόνο αυτή. Πολλές παραδόσεις αποκαλύπτουν τον «γάμο» των δέντρων, και ένα καλό παράδειγμα είναι το γερμανικό έθιμο να δένουν τα κλαδιά δύο δέντρων μεταξύ τους με άσπρες κορδέλες.
Ένα άλλο μαγικό έθιμο είναι ότι ξεχωρίζοντας ορισμένα δέντρα σε αρσενικά και θηλυκά, κόβουν τα άνθη και τα τινάζουν πάνω από τα άνθη των θηλυκών για να γονιμοποιηθούν και να αναπαραχθούν. Ένας άλλος τρόπος αναπαραγωγής είναι η μεταφορά του σπόρου μέσω του πεπτικού συστήματος των πουλιών, και ίσως ο μύθος του πελαργού που φέρνει την νέα ζωή στον κόσμο να σχετίζεται κατά κάποιο τρόπο μ’ αυτό.
Γενικότερα θα μπορούσαμε να συσχετίσουμε την ανθρώπινη ύπαρξη με αυτή ενός δέντρου, εφόσον και οι δύο έχουν εποχές και κύκλο. Οι τέσσερις εποχές του κύκλου των δέντρων και γενικότερα των φυτών φαίνεται να έχουν αντικατοπτρίσει το κύκλο της ανθρώπινης ζωής με ξεκίνημα την άνοιξη. Η διαφορά είναι ότι στα δέντρα επαναλαμβάνονται οι εποχές αφήνοντας πίσω τους ίχνη ετών με σχήμα ομόκεντρων κύκλων στο εσωτερικό του κορμού τους. Ενώ οι τέσσερις εποχές του ανθρώπου αρχίζουν με την γέννηση του και τελειώνουν με τον θάνατό του.
Τα δέντρα έχουν επίσης τις ώρες τους, όπως ένας άνθρωπος που περνά από την ξεκούραση στην εγρήγορση, μετά σε ώρα ησυχίας και ενεργοποίησης του μεταβολισμού. Τα πάνω άκρα είναι τα κλαδιά του και τα κάτω άκρα του οι ρίζες. Θα μπορούσαμε να συσχετίσουμε το κεφάλι του ανθρώπου με το θαμνώδες μέρος του δέντρου. Έτσι θα έλεγε κανείς ότι τα δέντρα είναι «εγκεφαλικά» όντα δεδομένου ότι η φωτοσύνθεση είναι δραστηριότητα των φυλλωμάτων, της αντίστοιχης κεφαλής.
Ίσως οι καρποί του παραδείσιου δέντρου της αθανασίας να ήταν πάντα απαγορευμένοι, ωστόσο κάθε εποχή μυριάδες δέντρα καρποφορούν, είναι στη διάθεσή μας, και σίγουρα πολλά για αυτά μας είναι ακόμη άγνωστα.
ΚΛ. οἲ ᾽γώ, κατ᾽ ἄκρας εἶπας ὡς πορθούμεθα.
