ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ - Σαμία (325-356)

325 λάβ᾽ αὐτόν. ὦ πόλισμα Κεκροπίας χθονός,
ὦ ταναὸς αἰθήρ, ὦ— τί, Δημέα, βοᾷς
τί βοᾷς, ἀνόητε; κάτεχε σαυτόν, καρτέρει·
οὐδὲν γὰρ ἀδικεῖ Μοσχίων σε. παράβολος
ὁ λόγος ἴσως ἐστ᾽, ἄνδρες, ἀλλ᾽ ἀληθινός.
330 εἰ μὲν γὰρ ἢ βουλόμενος ἢ κεκνισμένος
ἔρωτι τοῦτ᾽ ἔπραξεν ἢ μισῶν ἐμέ,
ἦν ἂν ἐπὶ τῆς αὐτῆς διανοίας ἔτι θρασὺς
ἐμοί τε παρατεταγμένος. νυνὶ δέ μοι
ἀπολελόγηται τὸν φανέντ᾽ αὐτῷ γάμον
335 ἄσμενος ἀκούσας. οὐκ ἐρῶν γάρ, ὡς ἐγὼ
τότ᾽ ᾠόμην, ἔσπευδεν, ἀλλὰ τὴν ἐμὴν
Ἑλένην φυγεῖν βουλόμενος ἔνδοθέν ποτε·
αὕτη γάρ ἐστιν αἰτία τοῦ γεγονότος·
παρέλαβεν αὐτόν που μεθύοντα δηλαδή,
340 οὐκ ὄντ᾽ ἐν ἑαυτοῦ· πολλὰ δ᾽ ἐξεργάζεται
ἀνόητ᾽ ἄκρατος καὶ νεότης, ὅταν λάβῃ
τὸν συνεπιβουλεύσαντα τούτοις πλησίον.
οὐδενὶ τρόπῳ γὰρ πιθανὸν εἶναί μοι δοκεῖ
τὸν εἰς ἅπαντας κόσμιον καὶ σώφρονα
345 τοὺς ἀλλοτρίους εἰς ἐμὲ τοιοῦτον γεγονέναι,
οὐδ᾽ εἰ δεκάκις ποητός ἐστι, μὴ γόνῳ
ἐμὸς υἱός· οὐ γὰρ τοῦτο, τὸν τρόπον δ᾽ ὁρῶ.
χαμαιτύπη δ᾽ ἅνθρωπος, ὄλεθρος. ἀλλὰ τί;
οὐ γὰρ περιέσται. Δημέα, νῦν ἄνδρα χρὴ
350 εἶναί σ᾽· ἐπιλαθοῦ τοῦ πόθου, πέπαυσ᾽ ἐρῶν,
καὶ τἀτύχημα μὲν τὸ γεγονὸς κρύφθ᾽ ὅσον
ἔνεστι διὰ τὸν ὑόν, ἐκ τῆς δ᾽ οἰκίας
ἐπὶ κεφαλὴν ἐς κόρακας ὦσον τὴν καλὴν
Σαμίαν. ἔχεις δὲ πρόφασιν ὅτι τὸ παιδίον
355 ἀνείλετ᾽· ἐμφανίσῃς γὰρ ἄλλο μηδὲ ἕν,
δακὼν δ᾽ ἀνάσχου, καρτέρησον εὐγενῶς.

***
325 Πιάστε τον. Ω πόλη της γης του Κέκροπος,
ω άπειρε αιθέρα, ω — τί ξεφωνίζεις, Δημέα,
τί φωνάζεις, ανόητε; Συγκρατήσου. Κάνε υπομονή.
Δεν σου φταίει σε τίποτε ο Μοσχίων. Είναι παράλογο
ίσως αυτό που λέω, θεατές, αλλά αυτή είναι η αλήθεια.
Γιατί αν το έκανε αυτό με τη θέλησή του ή τον παρέσυρε
330 ο έρωτας ή επειδή με μισεί, θα εξακολουθούσε
να έχει την ίδια διάθεση και στάση απέναντί μου.
Αλλά τώρα έδειξε σε μένα την αθωότητά του,
όταν άκουσε με χαρά τον γάμο που του πρότεινα.
Δεν έδειξε βέβαια μεγάλη προθυμία, επειδή
335 ήταν, όπως τότε νόμιζα εγώ, ερωτευμένος,
αλλά επειδή, ήθελε να γλιτώσει απ᾽ τη δική μου
άπιστη Ελένη. Αυτή βέβαια φταίει για ό,τι έγινε·
Θα τον βρήκε δηλαδή, μεθυσμένο εκτός εαυτού·
340 πολλές απερισκεψίες διαπράττουν το κρασί και τα νιάτα,
όταν βρουν κοντά τους συνεργό σ᾽ αυτές τις απερισκεψίες.
Γιατί δεν μπορώ να πιστέψω, με κανένα τρόπο,
ότι αυτός που σ᾽ όλους τους ξένους ήταν φρόνιμος
και μυαλωμένος, φέρθηκε σε μένα έτσι·
345 ούτε αν είναι δέκα φορές υιοθετημένος,
όχι πραγματικός μου γιος. Δεν είν᾽ αυτό,
βλέπω τον χαρακτήρα του. Αλλά αυτή είναι
μια πόρνη, μια πανούκλα. Τί τα λέω;
Ποιό το όφελος; Τώρα, Δημέα, πρέπει
350 να φανείς άντρας. Ξέχασε τον πόθο σου, πάψε
να την αγαπάς, και τη δυστυχία που σε βρήκε
κράτησέ την μυστική όσο μπορείς χάριν του γιού σου.
Κι από το σπίτι σου πέταξε έξω την προκομμένη
τη Σαμιώτισσα, να πάει στα κομμάτια.
Έχεις δικαιολογία, ότι κράτησε το παιδί
355 χωρίς να σε ρωτήσει. Μη φανερώσεις τίποτ᾽ άλλο,
Σφίξε την καρδιά σου, κάνε υπομονή μ᾽ αξιοπρέπεια.

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Αττικισμός, η «καλή» και η «κακή» γλώσσα

11.1.1 Η «γλώσσα της πεθεράς» και η «γλώσσα της αρρώστιας»

Σε ορισμένους μακρινούς πολιτισμούς και λαούς (π.χ. στους Ινδιάνους της Αμερικής ή στις φυλές της Αυστραλίας και του Αμαζονίου στη Βραζιλία) αυτή η σχέση γλώσσας και κοινωνίας παίρνει περίεργες, για μας, μορφές.

Έτσι, σε ορισμένους από αυτούς τους λαούς, όταν απευθύνεται κανείς στην πεθερά του, είναι υποχρεωμένος να χρησιμοποιεί διαφορετικές λέξεις απ' ό,τι στην επικοινωνία του με άλλους, και αυτό είναι γνωστό ως «γλώσσα της πεθεράς»! 

Σε άλλους πάλι λαούς, όταν μιλά κανείς σε έναν βαριά άρρωστο, πρέπει να χρησιμοποιεί ένα ιδιαίτερο είδος γλώσσας που βασίζεται σε λέξεις «παλιές», δηλαδή λέξεις που προέρχονται από μια παλιότερη φάση της γλώσσας και δεν χρησιμοποιούνται πια στην καθημερινή επικοινωνία. Αυτό μπορείτε να το καταλάβετε, αν φανταστείτε ότι είναι υποχρεωτικό εδώ σε μας να μιλά κανείς σε έναν βαριά άρρωστο όπως μιλά ο ιερέας που επισκέπτεται τον άρρωστο και διαβάζει ευχές στη γλώσσα των Ευαγγελίων, δηλαδή στα ελληνικά της κοινής (θυμάστε τί λέγαμε για την κοινή σε προηγούμενο κεφάλαιο). Ή διαφορετικά, αν φανταστείτε ότι είναι υποχρεωτικό να μιλά κανείς σε έναν βαριά άρρωστο στην καθαρεύουσα, αυτή την αρχαιότροπη μορφή γλώσσας που ήταν υποχρεωτική, μέχρι το 1976, στην εκπαίδευση, τη διοίκηση και γενικά σε επίσημες περιστάσεις.

Η πραγματική φιλία είναι δυσεύρετη… αλλά μήπως κι εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε οι φίλοι που θα θέλαμε;

Τι μπορείτε να κάνετε αν δεν έχετε φίλους στους οποίους μπορείτε να εμπιστευτείτε και να βασιστείτε; Και το πιο σημαντικό, γιατί συμβαίνει αυτό σε εσάς;

Πρώτα απ' όλα, ας παραδεχτούμε ότι η φιλία είναι ένα υποκειμενικό φαινόμενο, όπως η ευτυχία ή η αγάπη, και ο καθένας από εμάς έχει τον δικό του ορισμό γι’ αυτόν τον τύπο σύνδεσης μεταξύ δύο ανθρώπων. Για παράδειγμα, εάν ρωτήσουμε έναν εξωστρεφή κι έναν εσωστρεφή τύπο τι σημαίνει για τον καθένα η λέξη φιλία, πιθανότατα θα λάβουμε πολύ διαφορετικές απαντήσεις.

Ως εκ τούτου, ένας εξωστρεφής πιθανότατα θα πει ότι ένας φίλος είναι ένα άτομο με το οποίο έχει κοινά ενδιαφέροντα και χόμπι. Είναι κάποιος με τον οποίο μπορεί να περάσει τον ελεύθερο χρόνο του, να διασκεδάσει και να απολαύσει κοινές εμπειρίες. Ένας εσωστρεφής σίγουρα θα επικεντρωθεί στην επικοινωνιακή πτυχή του να είσαι φίλος και μάλλον θα πει ότι είναι ένα άτομο στο οποίο μπορείς να εμπιστευτείς τα μυστικά και τα προσωπικά σου προβλήματα. Αλλά και οι δύο σίγουρα θα προσθέσουν ότι η φιλία αφορά επίσης την εμπιστοσύνη, την πίστη και την υποστήριξη.

Έτσι, εάν αισθάνεστε ότι δεν έχετε φίλους, το πρώτο βήμα είναι να αναρωτηθείτε: «Τι σημαίνει φιλία για μένα;» Σκεφτείτε τον δικό σας ορισμό φιλίας για να βρείτε τι είναι αυτό που λείπει από τις κοινωνικές σας επαφές.

Τώρα, ας εξερευνήσουμε μερικούς συγκεκριμένους λόγους για την έλλειψη φίλων.

Γιατί δεν έχω φίλους; Οι πιο συνηθισμένοι λόγοι

Οι κοινωνικές σας επαφές είναι πολύ επιφανειακές

Αυτός είναι ίσως ο πιο κοινός λόγος για τον οποίο κάποιος μπορεί να αισθάνεται ότι δεν έχει φίλους. Στην κοινωνία μας, η ποσότητα θεωρείται συχνά πιο σημαντική από την ποιότητα. Έτσι, άνθρωποι όλων των ηλικιών (ειδικά νεότερων γενεών) τείνουν να πιστεύουν ότι πρέπει να έχουν έναν ορισμένο αριθμό συνδέσεων στον κοινωνικό τους κύκλο.

Ωστόσο, οι σχέσεις μεταξύ ανθρώπων δεν είναι σκορ ποδοσφαίρου και στην πραγματικότητα δεν έχει σημασία πόσους φίλους έχετε. Είναι η ποιότητα της σχέσης που ορίζει κάποιον ως φίλο σας ή απλά ως γνωστό. Εάν αισθάνεστε ότι οι φίλοι σας δεν έχουν τις ίδιες αξίες και φιλοδοξίες στη ζωή και μπορείτε να συζητήσετε μόνο επιφανειακά και καθημερινά πράγματα μαζί τους, τότε ίσως δεν είναι ουσιαστικά φίλοι σας. Είναι απλώς τυχαίοι άνθρωποι που τυχαίνει να είναι μέρος της ζωής σας σήμερα, αλλά μπορεί να μην είναι εκεί αύριο.

Είστε σε λάθος παρέα

Μερικές φορές αρνούμαστε να δούμε το προφανές, ειδικά όταν είμαστε συναισθηματικά συνδεδεμένοι με κάποιον. Μπορεί να κάνετε παρέα με ένα άτομο και να το θεωρείτε φίλο, έως ότου προκύψει μια δύσκολη κατάσταση και συνειδητοποιήσετε ότι το άτομο αυτό δεν ενδιαφέρεται ουσιαστικά για εσάς. Ο υποτιθέμενος φίλος σας δεν είναι εκεί όταν χρειάζεστε τη βοήθεια και την υποστήριξή του.

Μερικές φορές, τα άτομα που θεωρείτε φίλους σας αποδεικνύονται ψεύτικα, χειραγωγημένα ή υπερβολικά επικριτικά. Όταν μοιράζεστε μια γνώμη ή μια φιλοδοξία σας μαζί τους, εκείνοι σας περιγελούν και σας πείθουν ότι είναι κακή ιδέα. Ισχυρίζονται ότι ξέρουν τι είναι καλύτερο για εσάς και είναι ρεαλιστές. Αφού βρεθείτε στην παρέα τέτοιων ανθρώπων, ίσως αισθανθείτε πιεσμένοι και ανασφαλείς. Ή ίσως να εμπιστευτείτε τα προσωπικά σας προβλήματα σε κάποιον και να συνειδητοποιήσετε αργότερα ότι τα χρησιμοποιεί εναντίον σας. Τα σενάρια είναι ατελείωτα, αλλά όλες αυτές οι καταστάσεις σχετίζονται με μια λάθος παρέα.

Η απώλεια ενός φίλου είναι σίγουρα μια οδυνηρή διαδικασία γεμάτη απογοητεύσεις. Αυτό συμβαίνει όταν συνειδητοποιείτε ότι δεν έχετε πια φίλους και δεν μένει κανένας που μπορείτε να εμπιστευτείτε. Αλλά πιστέψτε με, είναι καλύτερα έτσι από το να τυφλωθείτε από μια ψευδαίσθηση φιλίας, αφήνοντας τους άλλους να σας εκμεταλλεύονται.

Είστε υπερβολικά προστατευμένοι

Οι δύο πρώτοι λόγοι μπορεί να σας ακούγονται σαν να λέμε ότι φταίνε οι άλλοι επειδή δεν έχετε φίλους. Ωστόσο, δεν φταίνε πάντα οι άλλοι. Μερικές φορές το να μην έχεις φίλους έχει να κάνει με τις προσωπικές σου ιδιότητες και συμπεριφορές.

Μπορεί να είστε τόσο προστατευμένοι που απλά δεν αφήνετε άλλους ανθρώπους να μπουν στη ζωή σας. Αυτό είναι ένα κοινό πρόβλημα των εσωστρεφών, ατόμων με προβλήματα εμπιστοσύνης ή ατόμων που βίωσαν κακοποίηση ή κάποια άλλη τραυματική εμπειρία. Αυτές οι κατηγορίες ανθρώπων δεν μπορούν να ανοιχτούν εύκολα σε άλλους. Ίσως έχουν πληγωθεί στο παρελθόν και φοβούνται να πλησιάσουν κάποιον επειδή θεωρούν ότι κινδυνεύουν να προδοθούν ξανά. Είναι πολύ επιφυλακτικοί και προσεκτικοί με τις νέες σχέσεις. Ενώ οι λόγοι πίσω από αυτές τις συμπεριφορές είναι κατανοητοί, μερικές φορές ίσως πρέπει να χαλαρώσετε τις άμυνές σας όταν πρόκειται για αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους.

Οι δεξιότητες επικοινωνίας σας χρειάζονται βελτίωση

Ίσως ο πιο προφανής λόγος για τον οποίο κάποιος δεν έχει φίλους είναι η έλλειψη δεξιοτήτων επικοινωνίας.

Μερικοί άνθρωποι φαίνεται να έχουν μία έμφυτη ικανότητα να βρίσκουν κοινό έδαφος με τους γύρω τους, αλλά αυτό δεν ισχύει για όλους. Είναι εντάξει εάν οι δεξιότητες επικοινωνίας σας δεν είναι οι καλύτερες. Τα καλά νέα είναι ότι μπορείτε πάντα να βελτιώσετε την ικανότητά σας να επικοινωνείτε. Τι εννοούμε όμως όταν μιλάμε για έλλειψη δεξιοτήτων επικοινωνίας; Μπορεί να υπάρχουν πολλά παραδείγματα. Ας εξερευνήσουμε τα πιο συνηθισμένα:

Δεν σας ενδιαφέρει

Πρώτα απ' όλα, μπορεί να μην δείχνετε αρκετό ενδιαφέρον σε άλλους ανθρώπους. Σκεφτείτε το: όταν συναντάτε ένα νέο άτομο, το ρωτάτε πράγματα ή τυχαίνει μόνο εκείνο να θέλει να σας γνωρίσει καλύτερα;

Σε τελική ανάλυση, είναι φυσικό να αναζητούμε αμοιβαίο ενδιαφέρον και αφοσίωση σε κάθε τύπο σχέσης.

Ναρκισσισμός και κακές δεξιότητες ακρόασης

Το ίδιο ισχύει για κάποιον που δεν ξέρει πώς να ακούει τους άλλους και αντ’ αυτού μιλάει για τον εαυτό του όλη την ώρα. Αυτό συχνά αποτελεί χαρακτηριστικό του ναρκισσισμού και πολλοί το έχουν χωρίς καν να το συνειδητοποιούν. Είναι παρόμοιο με το να μην δείχνει κανείς ενδιαφέρον για τους άλλους, αλλά είναι πολύ πιο ενοχλητικό. Αυτό το είδος συμπεριφοράς σπρώχνει τους ανθρώπους μακριά, επειδή το να μας ακούνε αποτελεί μία από τις βασικές ψυχολογικές ανάγκες που έχουμε όλοι.

Στέλνετε αντικρουόμενα μηνύματα

Η μη λεκτική πτυχή της επικοινωνίας δεν είναι λιγότερο σημαντική από τις λέξεις που λέμε. Ασυναίσθητα «διαβάζουμε» άλλους ανθρώπους και αν κάποιος δεν κάνει επαφή με τα μάτια, γυρίζει από την άλλη πλευρά ή κοιτάζει κάτω τις περισσότερες φορές, αισθανόμαστε αμέσως ότι δεν θέλουν να μας μιλήσουν. Ή ακόμη χειρότερα, μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτό το άτομο δεν είναι αυθεντικό ή κρύβει κάτι, επομένως σκεφτόμαστε ότι είναι καλύτερα να μείνουμε μακριά από αυτά.

Μη ισορροπημένα στυλ διαχείρισης συγκρούσεων

Μία από τις πιο σημαντικές δεξιότητες επικοινωνίας είναι η ικανότητα διαχείρισης των συγκρούσεων με έναν υγιή τρόπο. Οι μη ισορροπημένες μορφές διαχείρισης συγκρούσεων περιλαμβάνουν τόσο συμπεριφορές με πολύ αντιφατικό τρόπο όσο και την αποφυγή συγκρουσιακών καταστάσεων με κάθε κόστος.

Εάν το σκεφτείτε, και οι δύο αυτές προσεγγίσεις μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Όταν αποφεύγετε την πιο ασήμαντη σύγκρουση, καταλήγετε να μην την διαχειρίζεστε καν. Επομένως, δίνετε στους άλλους το πράσινο φως να παραβιάζουν τα προσωπικά σας όρια, να σας θεωρούν δεδομένους και να παραμελούν τις ανάγκες σας. Είναι ένας σίγουρος τρόπος να βρεθείτε περιτριγυρισμένοι από τοξικές και καταχρηστικές προσωπικότητες.

Από την άλλη πλευρά, εάν είστε πολύ αντιδραστικοί, οι υπόλοιποι γύρω σας μπορεί να εξαντληθούν από τις συνεχείς διαμάχες. Σε αυτήν την περίπτωση, θα προτιμήσουν να αποσυρθούν παρά να αντιμετωπίσουν αυτήν την ένταση που σας περιβάλλει. Σε τελική ανάλυση, οι περισσότεροι από εμάς αναζητούν τη συντροφιά ανθρώπων που μας κάνουν να νιώθουμε καλά. Οι περιττές αντιπαραθέσεις στη ζωή μας είναι το τελευταίο πράγμα που θέλουμε.

Είστε πολύ αρνητικοί ή επικριτικοί

Είναι φυσικό να θέλετε να έχετε καλή ατμόσφαιρα με τους άλλους. Υπάρχει ήδη τόσο κακό και μίσος στον κόσμο μας που θέλουμε να βλέπουμε τη θετικότητα τουλάχιστον στην προσωπική μας ζωή. Ταυτόχρονα, κανείς δεν μπορεί να είναι θετικός όλη την ώρα και το να βιώνεις αρνητικά συναισθήματα είναι μέρος του να είσαι άνθρωπος.

Ωστόσο, εάν το μεγαλύτερο μέρος της ομιλίας σας περιστρέφεται γύρω από παράπονα ή κριτική σε άλλους, μην εκπλαγείτε όταν οι φίλοι σας απορρίπτουν τη μία πρόσκληση μετά την άλλη και οι επαφές σας γίνονται όλο και πιο σπάνιες.

Είσαι μοναχικός

Τέλος, υπάρχει ένας ακόμη λόγος για τον οποίο μπορεί να μην έχετε φίλους και δεν είναι απαραίτητα κακό. Θα μπορούσατε να είστε μοναχικοί και να μην έχετε συνειδητοποιήσει ότι έχετε απλώς πολύ χαμηλές ανάγκες για κοινωνική αλληλεπίδραση.

Τι γίνεται αν είστε μοναχικός; Σε αυτήν την περίπτωση, πρέπει να εργαστείτε για την αυτο-αποδοχή και να βεβαιωθείτε ότι είστε άνετοι με τον εαυτό σας. Ίσως πρέπει να ξεκινήσετε με την ερώτηση: «Θέλω πραγματικά να κάνω περισσότερους φίλους;»

Τι να κάνετε όταν δεν έχετε φίλους

Εάν έχετε αναγνωρίσει τον εαυτό σας σε κάποια από τα παραπάνω, μπορεί να πιστεύετε ότι κάθε περίπτωση έλλειψης φιλίας απαιτεί διαφορετική λύση και έχετε δίκιο. Ωστόσο, υπάρχουν μερικά βασικά πράγματα που πρέπει να κάνετε εάν αισθάνεστε ότι δεν έχετε φίλους:

1. Αναλύστε τον εαυτό σας και τον κοινωνικό σας κύκλο

Το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνετε είναι να αναρωτηθείτε: «Ποια από τις συμπεριφορές και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μου θα μπορούσε να απομακρύνει τους ανθρώπους;»

Προσπαθήστε να είστε ειλικρινείς και αντικειμενικοί. Θα μπορούσατε επίσης να ρωτήσετε την οικογένειά σας ή κάποιον άλλο δικό σας άνθρωπο. Συχνά, αυτοί που βρίσκονται γύρω μας είναι σε θέση να δουν την αλήθεια που παραβλέπουμε εμείς επειδή έχουν μια πιο αντικειμενική ιδέα για το πώς αντιμετωπίζουμε άλλους ανθρώπους.

Το επόμενο βήμα είναι να αναλύσετε την ποιότητα των υφιστάμενων κοινωνικών σας σχέσεων. Το να νιώθεις σαν να μην έχεις φίλους δεν είναι σύμπτωση και θα μπορούσε να σημαίνει ότι έχεις ήδη συνειδητοποιήσει ότι οι άνθρωποι με τους οποίους περιβάλλεσαι δεν σου ταιριάζουν. Μπορείτε να μοιραστείτε προσωπικά προβλήματα με τους φίλους σας; Σας ακούν πραγματικά; Είναι πρόθυμοι να σας προσφέρουν βοήθεια και υποστήριξη όταν τη χρειάζεστε; Πώς σας κάνουν να νιώθετε για τον εαυτό σας;

2. Επικεντρωθείτε στη σύνδεση με ομοειδή άτομα

Συχνά ακολουθούμε τα λάθος πράγματα στη ζωή, καθοδηγούμενοι από την ανάγκη μας για κοινωνική προσαρμογή κι αποδοχή. Αλλά η αλήθεια είναι ότι είτε είστε εσωστρεφής, είτε εξωστρεφής, σημασία έχει η ποιότητα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Έτσι, αν δεν έχετε φίλους, ίσως ψάχνατε σε λάθος μέρη. Το θέμα είναι να βρείτε ομοειδή με εσάς άτομα που κατανοούν και μοιράζονται τις φιλοδοξίες και τις αξίες σας στη ζωή. Θα ήταν κάποιος που θα έδινε περισσότερη ποιότητα και νόημα στη ζωή σας. Ναι, όταν πρόκειται για φιλία, η διασκέδαση είναι σημαντική, αλλά η υποστήριξη και η κατανόηση είναι ανεκτίμητες.

3. Εργαστείτε για την αυτοεκτίμηση και την αυτο-αποδοχή σας

Αυτό είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό βήμα εάν είστε εσωστρεφείς ή μοναχικοί και αισθάνεστε σαν να μην έχετε φίλους. Εάν αισθάνεστε ανασφαλείς όταν πρόκειται να εκφράσετε τις απόψεις σας και να είστε απλώς ο πραγματικός αυθεντικός εαυτός σας, οι άλλοι δεν θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τον πραγματικό σας εαυτό. Για αυτόν τον λόγο, θα πρέπει να εργαστείτε για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της αυτο-αποδοχής σας, προσπαθώντας να φτάσετε στη ρίζα των ζητημάτων της ανασφάλειας σας.

4. Βελτιώστε τις επικοινωνιακές σας δεξιότητες

Εάν τελειώσετε με το βήμα 1, ίσως έχετε ήδη βρει τις συμπεριφορές και τα χαρακτηριστικά σας που σας απομακρύνουν τους ανθρώπους. Συζητήσαμε παραπάνω ότι υπάρχουν πολλές πτυχές κακών δεξιοτήτων επικοινωνίας που μπορούν να αφήσουν κάποιον χωρίς φίλους.

Ίσως χρειαστεί να εργαστείτε για την ικανότητά σας να φαίνεστε φιλικοί και ενδιαφέρον ως άτομα ή να βελτιώσετε τις ακουστικές σας ικανότητες. Ίσως είναι η αρνητική νοοτροπία σας που κάνει τους γύρω σας να απομακρύνονται. Ή θα μπορούσατε να φαίνεστε πολύ απόμακροι και να χρειάζεστε πρακτική εξάσκηση με τη γλώσσα του σώματός σας.

Οι δεξιότητες επικοινωνίας είναι περίπλοκες, αλλά είναι δυνατόν να τις βελτιώσετε και το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να κάνετε είναι να εξασκείστε όσο μπορείτε. Επομένως, εάν είστε εσωστρεφείς ή μοναχικοί, φροντίστε να μην απομονωθείτε πολύ και να μην αποφεύγετε καταστάσεις όπου θα μπορούσατε να αλληλεπιδράσετε με άλλους.

Η δύναμη των σχέσεών σας δείχνει πόσο συνδεδεμένοι είστε με τον εαυτό σας

Έχετε ποτέ σκεφτεί σοβαρά τους ανθρώπους της ζωής σας; Τους ανθρώπους που αποκαλείτε φίλους και περιστασιακά κάνετε παρέα πάνω από ένα φλιτζάνι καφέ, τους ανθρώπους με τους οποίους περνάτε χρόνο τα σαββατοκύριακα. Εκείνους με τους οποίους μοιράζεστε αστείες στιγμές. Εκείνους που προσκαλείτε στα γενέθλιά σας ή σε κάποια άλλη σημαντική περίσταση.

Έχετε ποτέ σκεφτεί πώς και γιατί γίνατε φίλοι; Ήταν επειδή νιώσατε μια στιγμιαία σύνδεση και καταλάβατε ότι ήταν ενδιαφέρουσες προσωπικότητες; Ή ήταν απλά ζήτημα συγχρονισμού χώρου και χρόνου, που απλά ήρθατε ο ένας πιο κοντά στον άλλο και καταλήξατε να γίνετε φίλοι, λόγω συνθηκών, όπως για παράδειγμα στο σχολείο, όταν καθόσασταν στο ίδιο θρανίο;

Αν δεν είχατε ειδικές προϋποθέσεις για να κάνετε κάποιον φίλο, τότε θα είχατε ή θα έχετε φίλους που θα αναρωτιέστε σήμερα πώς έτυχε και καταλήξατε να δημιουργήσετε μια φιλία. Και μαντέψτε… Θα υπάρχουν άτομα που δεν θα είναι πια φίλοι σας. Γιατί τα πράγματα αλλάζουν, όπως και οι προϋποθέσεις.

Όταν ήμασταν μικρότεροι, δεν είχαμε καμία ιδιαίτερη προτίμηση ως προς το ποιος θα γινόταν φίλος μας, αρκεί να του αρέσαμε, να μας προτιμούσε εκείνος. Και αυτό ήταν αρκετό. Τουλάχιστον αυτό έκανα εγώ. Τώρα τα σκέφτομαι και γελάω με το πόσο επιφανειακό ήταν αυτό. Τι πραγματικά σκεφτόμουν; Κατά τη γνώμη μου, οι αληθινές φιλίες διαρκούν για πάντα. Βγάζουν προς τα έξω την καλύτερή μας εκδοχή, όπως στις ερωτικές σχέσεις ή σε κάθε άλλη σχέση βάθους.

Αλλά τι χρειάζεται μια φιλία, για να λειτουργήσει; Εκτός από τον ίδιο τύπο χιούμορ, στοιχείο σημαντικό για εμένα, υπάρχει άλλο ένα χαρακτηριστικό που καθορίζει το αν θα περιτριγυρίζεστε από άτομα που θα σας κάνουν να δακρύζετε από τα γέλια ή που θα εκτοξεύουν τα επίπεδα του στρες σας στα ύψη. Αυτό το στοιχείο ονομάζεται αυτογνωσία.

Αν δεν βυθιστείτε βαθιά στον πυρήνα του εαυτού σας, δεν θα μπορέσετε να ανακαλύψετε το γιατί είστε, όπως είστε. Δεν θα κατανοήσετε τις σκέψεις και τα κίνητρά σας ή τι κάνει την καρδιά σας να χτυπά δυνατά. Δεν θα μάθετε γιατί συμπεριφέρεστε με έναν ορισμένο τρόπο ή αντιδράτε αλλιώς σε μια συγκεκριμένη κατάσταση. Δεν θα έχετε την ευκαιρία να ξεδιπλώσετε τις ικανότητές σας, πόσο μάλλον να τις αντιληφθείτε, ώστε να δουλέψετε πάνω σε αυτές και να εκμεταλλευτείτε τη δυναμική τους.

Όλα θα βρίσκονται στο σκοτάδι και θα περιμένουν απλά τον ιδιοκτήτη τους να τα ξεσκονίσει, να σηκώσει τα σεντόνια, ώστε να ξεχυθούν πάνω τους οι ακτίνες φωτός. Χωρίς το παραμικρό επίπεδο αυτογνωσίας, δεν θα μπορέσετε να αγαπήσετε τον εαυτό σας πλήρως και με αγνό τρόπο. Θα περιφέρεστε απλά στην επιφάνεια και θα ακολουθείτε παθητικά ό,τι σας συμβαίνει, συμπεριλαμβανομένων και των ανθρώπων με τους οποίους περνάτε τον πολύτιμό σας χρόνο. Το πώς συμπεριφέρεστε στον εαυτό σας και το πόσο καλά τον γνωρίζετε αντανακλάται στο είδος αλληλεπίδρασης που είστε πρόθυμοι να πλάσετε με ένα άλλο άτομο στη ζωή σας.

Ο δεσμός ανάμεσα σε εσάς και στους φίλους σας αντικατοπτρίζει και το είδος δεσμού που έχετε με τον εαυτό σας. Πρόκειται για ανθρώπους με τους οποίος μοιράζεστε σημαντικά πράγματα. Αν το μεγαλύτερο μέρος των συζητήσεων σας ξοδεύεται σε επιφανειακά ζητήματα ή κουτσομπολιά, αυτό δεν δηλώνει άμεσα ότι είστε κι εσείς επιφανειακοί.

Αλλά μπορεί να δηλώσει το πόσο βαθιά έχετε κρύψει και καταπιέσει τον εαυτό σας. Μπορεί να αποκαλύψει τα επίπεδα συνειδητότητας του εαυτού και του περιβάλλοντος σας. Μπορεί να δηλώσει ότι δεν έχετε συνείδηση των πραγμάτων εκείνων που μπορείτε να πείτε και να πληγώσουν του άλλους. Και ότι δεν μπορείτε να μπείτε στη θέση των άλλων.

Αν έχετε παρατηρήσει ότι περνάτε χρόνο συνέχεια με άτομα ακολουθώντας συγκεκριμένες δραστηριότητες, αλλά δεν έχετε ιδέα για τα βαθύτερα συναισθήματα των φίλων σας, και δεν νιώθετε και ιδιαίτερη ανάγκη να μάθετε, τότε αυτό μπορεί να λέει πολλά για το πόσο άνετα νιώθετε με τον ίδιο σας τον εαυτό. Ίσως δεν νιώθετε άνετα να μένετε μόνοι με τις σκέψεις σας.

Ίσως κατακλύζεστε από ανασφάλεια τη στιγμή ακριβώς που αντιλαμβάνεστε ότι οι άλλοι δεν έχουν συνέχεια χρόνο για εσάς και έτσι εσείς συμπληρώνετε αυτό τον χρόνο με δραστηριότητες, κυρίως κοινωνικές. Γιατί; Επειδή δεν ξέρετε τι να κάνετε με τον εαυτό σας. Κάνει τις παλάμες σας να ιδρώνουν, σας τρομάζει ο μοναχικός χρόνος, ακόμα κι αν είναι για λίγο.

Αν παρατηρήσετε ότι συμφωνείτε με όλα, συμπεριλαμβανομένων των πραγμάτων που οι φίλοι σας κάνουν, τα μέρη που πάνε ή τα θέματα για τα οποία συζητούν, τότε αυτό δηλώνει κάτι για το φόβο της αντιπαράθεσης ή την παθολογική μανία για αρμονία που μπορεί να έχετε.

Έχετε ποτέ νιώσει ότι προσπαθείτε να καταπνίξετε μέσα σας μια άποψη; Έχετε ποτέ νιώσει την ανάγκη να είστε αυτοί που θα βεβαιωθείτε ότι όλοι, μα όλοι, νιώθουν άνετα και διασκεδάζουν, ενώ παράλληλα παραμελείτε τα δικά σας συναισθήματα;

Αν νιώθετε ανόρεχτοι και χωρίς ενέργεια, αφού αποχωρήσετε από μια συνάντηση με τον φίλο σας, τότε ίσως σημαίνει ότι καταπιέζεστε πολύ ή ότι αφήνεστε να επηρεαστείτε από την τοξικότητα εκείνης της φιλίας που επηρεάζει άμεσα την αίσθηση ψυχικής σας ευεξίας. Αν δεν ξέρετε τον εαυτό σας, δεν μπορείτε να προσπαθήσετε, να παλέψετε για μια ουσιαστική φιλία, που να λειτουργεί το ίδιο και για τις δύο πλευρές. Χωρίς να αγαπήσετε πρώτα τον εαυτό σας, δεν μπορείτε να δημιουργήσετε υγιείς, ισορροπημένες σχέσεις.

Ο έρωτας ξεγυμνώνει τα σώματα, η φιλία τις ψυχές

Δύο είναι οι σημαντικότερες μορφές σχέσεων που ένα άτομο δημιουργεί στην πορεία της ζωής: οι φιλικές και οι συναισθηματικές. Η φιλία είναι μία σχέση αγάπης, ενδιαφέροντος, αφοσίωσης που όμως δεν οδηγεί στη σαρκική ένωση, ενώ ο έρωτας εμπεριέχει μέσα του και τη σωματική επαφή.

Είναι αναμφίβολα, δύο συναισθήματα αναγκαία, απαραίτητα αλλά και τρομερά μυθοποιημένα. Είναι γνωστό, συν τοις άλλοις, πως ο έρωτας είναι μεν ένα απόλυτο και καταλυτικό συναίσθημα, όμως δε ζει για πάντα. Αντιθέτως, ωριμάζει και γίνεται πιο στέρεο αφού θεμελιώνεται επάνω στην αγάπη και στην καταπολέμηση του εγωισμού μας για το καλό του άλλου.

Η φιλία είναι ένα συναίσθημα τόσο δυνατό και τόσο σπουδαίο, το οποίο μοιάζει και έχει την ίδια δύναμη με το ερωτικό συναίσθημα, ακόμα και αν απουσιάζει από αυτή η ερωτική πράξη.

Δε διαφέρει ουσιαστικά σε κάτι από το πάθος του έρωτα, και σε αυτή υπάρχει η ανάγκη να επικοινωνούμε τον άλλον και να τον αισθανόμαστε κοντά μας. Η σαγήνη, ο θαυμασμός, η αγάπη που αισθανόμαστε για κάποιο φιλικό πρόσωπο πολλές φορές δε διαφέρει και από την έντονη λαχτάρα που αισθανόμαστε για ένα πρόσωπο του ερωτικού ενδιαφέροντός μας.

Ποιο συναίσθημα είναι πιο αναγκαίο για εμάς; Για εμένα προσωπικά, η φιλία πάντοτε ήταν σημαντικότερη και πιο αναγκαία για πολλούς λόγους.

Η φιλία στηρίζεται σε πιο στέρεο οικοδόμημα, έχει ανάγκη την ύπαρξη επαρκούς γνώσης του άλλου ανθρώπου ώστε να τον θεωρήσει ένα κομμάτι της ζωής του, σε αντίθεση με τον έρωτα ο οποίος στηρίζεται περισσότερο στον ενθουσιασμό, τη λαχτάρα και σε ‘’χτυπάει’’ εντελώς ξαφνικά, ακόμα και αν δε γνωρίζεις τα στοιχειώδη γνωρίσματα για το άλλο άτομο.

Όταν διαλέγουμε φίλους, εκείνη τη στιγμή δεν επιλέγουμε απλώς κάποιους ανθρώπους με τους οποίους θα πορευτούμε μέσα στη ζωή. Εκείνη τη στιγμή τεστάρουμε και τη δική μας ικανότητα να επιλέγουμε σωστά, τα δικά μας κριτήρια αντίληψης και την ωριμότητα που έχουμε για να διαλέξουμε αυτούς που μας ταιριάζουν.

Η φιλία στηρίζεται σε πιο αγνές προθέσεις, σε αντίθεση με την ερωτική σχέση η οποία πολλές φορές μπορεί να στηρίζεται απλά και μόνο στην απόκτηση της ηδονής χωρίς να ενδιαφερθεί συναισθηματικά και ψυχικά για το άλλο άτομο. Με αποτέλεσμα να κοιτάζει πρώτα την ικανοποίηση του εγώ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η φιλία είναι ένας θεσμός που περνάει κρίση και όλοι έχουμε προδοθεί και πληγωθεί από φίλους. Όμως, ας σκεφτούμε: Πόσες σχέσεις αποσκοπούν απλά και μόνο στην ικανοποίηση του εγώ; Πόσοι άνθρωποι χαμένοι και βυθισμένοι σε τελματωμένες σχέσεις και οικογενειακές κολάσεις, κατάφεραν και γιατρεύτηκαν από τη δύναμη της φιλίας και επούλωσαν τις πληγές τους;

Η φιλία στηρίζεται στην ψυχική επαφή, στο ξεγύμνωμα της ψυχής μας και στην ψυχική επαφή, ο έρωτας παρασύρεται πολλές φορές από τον ενθουσιασμό, την ορμή, το παράλογο.

Ο έρωτας είναι ένα συναίσθημα κτητικό, παρασύρεται από τον εγωισμό και τη φλόγα της απόκτησης του επιθυμητού προσώπου, δεν έχει ηθικές αρχές και μπορεί να σε οδηγήσει σε ακραίες συμπεριφορές. Από την άλλη, στη φιλία δεν ωραιοποιείς τον άλλο, βλέπεις τα αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα του, αλλά τα αποδέχεσαι διότι αγαπάς τον άνθρωπο που έχεις απέναντί σου περισσότερο από τον εαυτό σου.

Φυσικά, μιλάμε για δύο συναισθήματα απαραίτητα και εξίσου σημαντικά για τη ζωή μας. Ο καθένας ανάλογα με την προσωπική του εκτίμηση, μπορεί να τα τοποθετήσει εκεί που επιθυμεί.

Αντιλαμβανόμαστε τη σημασία εκείνου που είχαμε όταν πλέον το έχουμε χάσει

Ένα αστέρι δε σημαίνει τίποτε μέχρι τη στιγμή που κάποιος θα το πάρει από την αγκαλιά μας. Μπορεί να ακούγεται θλιβερό, αλλά έτσι είναι. Είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς κάθε χάρισμα, κάθε ανθρώπινη παρουσία.

Δεν γνωρίζουμε την αξία των καθημερινών πραγμάτων κι επειδή τα θεωρούμε δεδομένα, αγνοούμε την αληθινή τους αξία.

Έτσι, εφ΄ όσον το επιθυμούμε έστω και λίγο, θεωρούμε ότι είμαστε υποχρεωμένοι να κοιτάξουμε μέσα από εκείνη την πόρτα που κλείνει πίσω μας, ελπίζοντας ότι θα παραμείνει μισάνοιχτη για να μας αφήσει τον χρόνο να δούμε τι κρύβεται στην άλλη μεριά.

Ίσως είναι πολύ αργά, ίσως η οδύνη της απώλειας να μας φέρει δάκρια στα μάτια, δάκρια απαρηγόρητα μπροστά σε ένα τέλος που έρχεται απειλητικά.

Αν σταματήσουμε λίγες στιγμές για να σκεφτούμε, θα καταλάβουμε ότι πολλές φορές αδυνατούμε να αναγνωρίσουμε την ουσία της ζωής μας, αυτό που πραγματικά μας είναι απαραίτητο.

Εστιάζουμε το πνεύμα μας στην ιδέα μιας μονιμότητας που είναι φανταστική μέσω της οποίας προσπαθούμε να δικαιολογήσουμε την αδιαφορία που δείχνουμε απέναντι στους άλλους.

Δεν είμαστε όλοι φτιαγμένοι από το ίδιο υλικό με την αιωνιότητα∙ αν κάποιος δεν εκτιμήσει την παρουσία μας, καλύτερα να του χαρίσουμε την απουσία μας.

Έχουμε κουραστεί να επιμένουμε και στο τέλος να μη νιώθουμε την εκτίμηση ως ανταπόδοση όλων εκείνων που προσφέρουμε. Είναι λοιπόν σημαντικό να προσέξουμε και να παρατηρήσουμε κάποια προειδοποιητικά σημάδια.

Η σιωπή λέει περισσότερα από τα λόγια για εκείνον που ξέρει να την ακούει.

Τα προβλήματα δεν προκύπτουν από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά συνοδεύονται από κάποια παιχνίδια σιωπής, θυμούς και διαφωνίες.

Έτσι, αυτές οι συμπεριφορές δεν είναι τίποτε παραπάνω από την πιστή αντανάκλαση εκείνου που είναι κλεισμένο μέσα μας κι έχει ανάγκη να αναπνεύσει.

Είναι δύσκολο να επιλύσουμε τις δυσκολίες από τη στιγμή που προσεγγίζουμε τις συγκρούσεις με έναν τρόπο αδιάφορο, παγωμένο και απόμακρο, από τη στιγμή που δεν έχουμε διάθεση να συζητήσουμε, όταν πιστεύουμε ότι όλα έχουν χαθεί κι αφήνουμε τον έρωτα να αργοπεθαίνει.

Με άλλα λόγια, τα προβλήματα δεν επιλύονται με τρόπο άμεσο. Πρέπει να προσπαθήσουμε να ακούσουμε τα πάντα, ακόμη και τις σιωπές που αγκαλιάζουν τις ιδέες και τις σκέψεις μας.

Η συζήτηση αποσκοπεί να φέρει αντιμέτωπους δύο ανθρώπους μεταξύ τους, αλλιώς δεν έχει λόγο ύπαρξης. Ομοίως, οι σιωπές είναι επίσης απαραίτητες, καθώς έχουν μια απόχρωση μυστηρίου.

Πλησιάζουν αργά, ήρεμα, όχι με την έννοια της υποχώρησης των δύο ατόμων, αλλά με σκοπό την ανάλυση των σφαλμάτων και την ανάκτηση της κατανόησης μεταξύ τους.

Οι σιωπές και οι συνομιλίες μας φέρνουν κοντά εάν μπορούμε να τις κατανοήσουμε, εάν πλησιάζουμε ο ένας τον άλλον και αναγνωρίζουμε την αξία τους, τον θυμό, την εχθρικότητα και τα μεμονωμένα στοιχεία που αποτελούν τις σιωπές και τις συνομιλίες.

Από τη στιγμή που οι διαφωνίες μας ενθαρρύνουν να βρούμε και πάλι ο ένας τον άλλον, μπορούμε να επωφεληθούμε από τη χαρά να βλέπουμε να μας πλησιάζουν πρόσωπα που μέχρι πρότινος ήταν μακριά μας, χωρίς να είμαστε υποχρεωμένοι να τους αποχαιρετήσουμε.

Μην πείτε αντίο εάν θέλετε ακόμη να προσπαθήσετε.

Μην πείτε ποτέ αντίο εάν θέλετε να προσπαθήσετε ξανά, μην ομολογήσετε ποτέ ήττα εάν νιώθετε ότι μπορείτε να συνεχίσετε τη μάχη, μην πείτε ποτέ σε κάποιον ότι δεν τον αγαπάτε, εάν δεν μπορείτε να τον αφήσετε να φύγει.

Μην πείτε ποτέ αντίο με αυτόν τον τρόπο, διότι το αντίο σημαίνει απώλεια, εξαφάνιση και η εξαφάνιση σημαίνει λήθη.

Εμείς οι άνθρωποι έχουμε την ενοχλητική τάση να μην εκτιμούμε αρκετά αυτό που έχουμε τη δεδομένη στιγμή και να το εκτιμούμε πολύ αργά.

Από τη στιγμή που αντιλαμβανόμαστε ότι αφήσαμε ένα πολύτιμο κομμάτι της ζωής μας να φύγει, υποφέρουμε.

Αυτό μπορεί να γίνει τη στιγμή που τα πάντα διαλύονται, ακόμη και λίγο αργότερα, αυτό όμως που είναι σίγουρο είναι ότι ο πόνος, αργά ή γρήγορα, θα πλημμυρίσει την ύπαρξή μας.

Αντιλαμβανόμαστε τη σημασία εκείνου που είχαμε όταν πλέον το έχουμε χάσει και δεν ξέρουμε τι χάνουμε μέχρι τη στιγμή που το συνειδητοποιούμε.

Να θυμάστε ότι ο έρωτας είναι γεμάτος μικρά καθημερινά πράγματα, φροντίδες, ασχολίες, θυμούς.

Ο έρωτας είναι να ξυπνάς κάθε μέρα έχοντας στην καρδιά σου την εικόνα ενός ανθρώπου. Έρωτας είναι να τον φροντίζεις, να τον κάνεις ευτυχισμένο, να τον κάνεις να κλαίει και να γελάει από ευτυχία, να του λες γλυκά λόγια και να τον θεωρείς προτεραιότητα. Ο έρωτας δεν είναι κάτι που το αφήνεις για την επόμενη μέρα.

ROLF DOBELLI: ΟΙ ΔΥΟ ΕΑΥΤΟΙ ΜΑΣ

Θέλω να σας παρουσιάσω δύο ανθρώπους τους οποίους γνωρίζετε, αν και όχι με αυτά τα ονόματα: ο εαυτός σας που βιώνει εμπειρία και ο εαυτός σας που θυμάται την εμπειρία.

Ο εαυτός που βιώνει είναι το κομμάτι της συνείδησής σας που βιώνει την τρέχουσα στιγμή. Για παράδειγμα, εσείς διαβάζετε τώρα αυτή την πρόταση. Σε λίγο θα βιώσετε το κλείσιμο του βιβλίου και ίσως σηκωθείτε και πάτε να φτιάξετε καφέ. Ο εαυτός σας βιώνει όχι μόνο ό,τι κάνετε, αλλά και ό,τι σκέφτεστε και αισθάνεστε: αντιλαμβάνεται τη σωματική σας κατάσταση όπως κούραση, πονόδοντο ή ένταση. Όλα αυτά μαζί τα βιώνετε σε μια στιγμή.

Πόσο διαρκεί μια στιγμή; Οι ψυχολόγοι την υπολογίζουν σε 3 δευτερόλεπτα πάνω κάτω. Αυτό είναι το χρονικό διάστημα που αντιλαμβανόμαστε ως παρόν- με λίγα λόγια, όλα όσα βιώνουμε συμπυκνωμένα σε ένα «τώρα». Μακρύτερες χρονικές περίοδοι αντιμετωπίζονται ως ακολουθία στιγμών. Αφαιρώντας τον χρόνο του ύπνου, ζούμε περίπου 20.000 στιγμές την ημέρα – δηλαδή με μέσο προσδόκιμο ζωής κάπου μισό δισεκατομμύριο στιγμές σε ολόκληρη τη ζωή μας.

Τι συμβαίνει σε όλες τις εντυπώσεις που συνωστίζονται στο μυαλό σας κάθε στιγμή; Σχεδόν όλες χάνονται για πάντα. Κάντε αυτό το τεστ: ποια ακριβώς ήταν η εμπειρία σας πριν από 24 ώρες, 10 λεπτά και 3 δευτερόλεπτα; Ίσως ήταν μόνο ένα φτέρνισμα. Ή κοιτάξατε έξω από το παράθυρο. Ή σκουπίσατε ένα ψίχουλο από το παντελόνι σας. Όποια κι αν ήταν η εμπειρία, δεν υπάρχει πια. Δεν διασώζεται ούτε το ένα εκατομμυριοστό των εμπειριών μας. Είμαστε μια σπάταλη μηχανή εμπειριών που εξαφανίζονται.

Αυτό είναι λοιπόν ο εαυτός μας που βιώνει. Το δεύτερο άτομο που θέλω να σας παρουσιάσω είναι το εγώ σας που θυμάται- το κομμάτι της συνείδησής σας που συλλέγει, αξιολογεί και ταξινομεί τα λιγοστά πράγματα τα οποία δεν έχει πετάξει το εγώ σας που βιώνει. Αν φάγατε την καλύτερη σοκολάτα της ζωής σας πριν από 24 ώρες, 10 λεπτά και 3 δευτερόλεπτα, ίσως ο εαυτός σας που θυμάται να το έχει καταγράψει.

Μπορούμε να εικονογραφήσουμε τη διαφορά μεταξύ των δύο εαυτών με μια απλή ερώτηση: Είστε ευτυχισμένος; Σκεφτείτε λίγο προτού απαντήσετε.

Εντάξει. Τι απαντάτε; Αν συμβουλευτείτε το εγώ σας που βιώνει θα σας απαντήσει σχετικά με την παρούσα κατάσταση, την κατάσταση του νου σας στο χρονικό διάστημα των τριών δευτερολέπτων. Ως συντάκτης αυτών των προτάσεων που διαβάζετε, ελπίζω φυσικά η απάντηση να ήταν θετική. Αν, αντιθέτως, ρωτήσατε τον εαυτό σας που θυμάται, αναφέρεστε στη συνολική σας διάθεση, στο πώς αισθανθήκατε πρόσφατα σε γενικές γραμμές, στο πόσο ικανοποιημένοι είστε από τη ζωή σας.

Δυστυχώς, σπανίως οι δύο εαυτοί δίνουν την ίδια απάντηση. Σε μια μελέτη σχετικά με την ευτυχία των σπουδαστών στις διακοπές, οι ερευνητές έστελναν με γραπτά μηνύματα την ερώτηση «Πώς νιώθετε αυτή τη στιγμή;» και επαναλάμβαναν την ερώτηση στο τέλος των διακοπών. Αποτέλεσμα; Ο εαυτός που βιώνει ήταν λιγότερο ευχαριστημένος από τον εαυτό που θυμάται. Καμία έκπληξη. Έχετε σίγουρα ακούσει για τα ροζ γυαλιά της μνήμης· εκ των υστέρων, το παρελθόν φαίνεται πολύ καλύτερο. Αλλά αυτό σημαίνει επίσης ότι δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε τη μνήμη μας- είναι επιρρεπής σε συστηματικά σφάλματα.

Tι συμβαίνει; Ο Ντάνιελ Κάνεμαν το ονομάζει κανόνα αποκορυφώματος και τέλους. Ο Κάνεμαν διαπίστωσε ότι θυμόμαστε κυρίως το αποκορύφωμα ενός επεισοδίου, την πιο έντονη στιγμή του και το τέλος του. Όλα τα υπόλοιπα δεν παραμένουν στη μνήμη.

Σε γενικές γραμμές, αν το ταξίδι των διακοπών σας διαρκεί μια εβδομάδα ή τρεις εβδομάδες η ανάμνηση δεν θα διαφέρει. Το αν περάσετε έναν μήνα ή έναν χρόνο στη φυλακή δεν έχει σημασία για τη μνήμη. Θα θυμάστε τον καιρό πίσω από τα κάγκελα. Το σφάλμα αυτό ονομάζεται «διάλειψη διάρκειας», μια σοβαρή πλάνη της μνήμης μαζί με τον κανόνα αποκορυφώματος και τέλους.

Ενώ το εγώ που βιώνει είναι σπάταλο (τα πετάει σχεδόν όλα), το εγώ που θυμάται είναι εξαιρετικά επιρρεπές στο σφάλμα – και μας οδηγεί σε λανθασμένες αποφάσεις. Λόγω των λανθασμένων υπολογισμών του εγώ που θυμάται, τείνουμε να εκτιμάμε υπερβολικά τις μικρές, έντονες απολαύσεις και λιγότερο τις ήσυχες και μακροχρόνιες: το μπάντζι τζάμπινγκ αντί για τις πεζοπορίες, το σεξ της μιας βραδιάς αντί για το σεξ με τον σύντροφό σας, εντυπωσιακά βίντεο από το YouTube αντί για ένα καλό βιβλίο.

Υπάρχει ολόκληρο είδος βιβλίων που περιγράφουν τη ζωή «στα άκρα». Οι συγγραφείς τους είναι συνήθως πολεμικοί ανταποκριτές, ορειβάτες, ιδρυτές νεοφυών επιχειρήσεων ή καλλιτέχνες της περφόρμανς. Το κήρυγμά τους: η ζωή είναι πολύ μικρή για μέτριες απολαύσεις. Μόνο σε ακραίες υψηλές και ακραίες χαμηλές τιμές αισθάνεται ο άνθρωπος ότι είναι κάποιος. Μια ήρεμη ζωή χωρίς συνταρακτικά γεγονότα είναι αποτυχημένη. Αυτοί οι συγγραφείς -και οι αναγνώστες τους- έχουν πέσει θύμα των παγίδων του εγώ που θυμάται. Το να διασχίσετε ξυπόλητος τις ΗΠΑ ή να ανεβείτε στο Έβερεστ σπάζοντας το ρεκόρ είναι μεγάλη εμπειρία μόνο αναδρομικά. Τη στιγμή της εμπειρίας είναι βασανιστήριο. Τα ακραία αθλήματα τροφοδοτούν τη μνήμη εις βάρος της στιγμιαίας ευτυχίας.

Τι μετράει τελικά, ο εαυτός που βιώνει ή ο εαυτός που θυμάται; Και οι δύο φυσικά. Κανείς δεν θέλει να χάσει ωραίες αναμνήσεις. Αλλά έχουμε την τάση να υπερεκτιμάμε το εγώ που θυμάται και να ζούμε με το ένα μάτι στη συλλογή μελλοντικών αναμνήσεων, αντί να εστιάζουμε στο παρόν.

ΡΟΛΦ ΝΤΟΜΠΕΛΛΙ, Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΚΑΛΗΣ ΖΩΗΣ

Αυτός που διαπράττει μια αδικία είναι πάντα πιο δυστυχισμένος από εκείνον που την υφίσταται

Η συνείδηση είναι το κομμάτι του εαυτού μας που, όπως το πνεύμα και η ψυχή, δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο φυσικό σχήμα αλλά επηρεάζει τρομερά τον τρόπο που κινούμαστε στη ζωή.

Αυτό το συναίσθημα που πραγματεύεται ο Πλάτωνας αντιστοιχεί σε εκείνη τη φωνή που, όπως ο γρύλος στον Πινόκιο, μας λέει τι κάναμε καλά και τι κάναμε άσχημα και που μας τιμωρεί με την ενοχή και την ανησυχία, ώσπου να δώσουμε λύση σ’ αυτή την ανισορροπία που οι ίδιοι συμβάλαμε στο να δημιουργηθεί.

Το να έχουμε τη συνείδησή μας ήσυχη παρουσιάζει, επιπλέον, και τα εξής οφέλη για την υγεία του σώματος και του νου:

Μας βοηθάει να κοιμόμαστε καλύτερα.
Ενισχύει την αυτοεκτίμησή μας.
Συμβάλλει στο να έχουμε καλύτερη σχέση με τους άλλους.
Μας ωθεί στο να επιβραβεύουμε τον εαυτό μας, αντί να τον τιμωρούμε με το να αισθανόμαστε άσχημα.
Δημιουργεί καλές μνήμες και αναμνήσεις.
Επιτρέπει να είμαστε διαυγείς.
Μας προστατεύει από ενοχές ή ξένες υποθέσεις.
Βελτιώνει τη φυσική μας υγεία, περιορίζοντας το άγχος που ενέχει η ενοχή.
Έτσι, λοιπόν, ολοφάνερα το καλύτερο είναι να έχουμε τη συνείδησή μας ήσυχη και ικανοποιημένη.
Και πώς θα το καταφέρουμε;
Βασικά, ενεργώντας σύμφωνα με τις αξίες μας και με εντιμότητα.
Δηλαδή, τη στιγμή που παίρνουμε μια απόφαση, πρέπει να αναρωτηθούμε τι είναι αυτό που οι αρχές μας μάς ωθούν να κάνουμε και να πράξουμε ανάλογα.

Όπως έλεγε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στη Διαθήκη της ελπίδας:

“Πάντα έρχεται η στιγμή που κάποιος πρέπει να υιοθετήσει μια θέση που δεν είναι ούτε ασφαλής ούτε πολιτική ούτε λαϊκή, αλλά που πρέπει να την υιοθετήσει γιατί η συνείδησή του του λέει πως είναι η σωστή”.

Γοργίας: Ο λόγος δυνάστης μέγας εστίν

Ευκοσμία είναι για την πόλη οι γεροί άντρες, για το σώμα η ομορφιά, για την ψυχή η σοφία, για την πράξη η αρετή, για το λόγο η αλήθεια· τα αντίθετά τους ακοσμία. Τον άντρα και τη γυναίκα, τον λόγο και την πράξη, την πόλη και τα πράγματα που αξίζουν τον έπαινο πρέπει με επαίνους να τα τιμάμε, ενώ τα ανάξια να τα κατακρίνουμε.

[Η Ελένη] έκανε όσα έκανε είτε από θέλημα της Τύχης και απόφαση των θεών και της Ανάγκης προσταγή, είτε επειδή αρπάχτηκε με τη βία, είτε επειδή πείσθηκε με λόγια, είτε επειδή από τη θωριά ερωτεύτηκε.

Αν ήταν ο λόγος που την έπεισε και εξαπάτησε την ψυχή της, ούτε σ’ αυτή την περίπτωση είναι δύσκολη η υπεράσπιση και η ανασκευή της κατηγορίας. Ο λόγος είναι ένας μεγάλος δυνάστης, που ενώ έχει το πιο μικρό και αφανές σώμα, επιτελεί τα έργα τα πιο θεϊκά· γιατί μπορεί και το φόβο να σταματήσει και τη λύπη να διώξει και χαρά να προκαλέσει και τον οίκτο να αυξήσει. 

Πόσοι δεν έχουν πείσει ή δεν πείθουν τόσους και τόσους για τόσα πράγματα, πλάθοντας έναν ψευδή λόγο! Ποιά αιτία λοιπόν μας εμποδίζει να θεωρήσουμε ότι η Ελένη ήρθε στην Τροία χωρίς τη θέλησή της, το ίδιο όπως αν αρπάχτηκε από απαγωγέων τη βία; Αφού η επίδραση της πειθούς, αν και δεν έχει του εξαναγκασμού τη μορφή, έχει την ίδια μ’ αυτόν δύναμη.

Γοργίας, Ελένης Εγκώμιον, 1, 6-8 και 11-12
-------------------
ΓΟΡΓΙΑΣ Ο ΛΕΟΝΤΊΝΟΣ (483/80-376/5 πΧ)
Κορυφαίος σοφιστής και ρήτορας, δίδαξε στη Σικελία, την Αττική και τη Θεσσαλία. Μελέτησε πρώτος το λόγο και την επίδραση του στον ψυχισμό του ανθρώπου και είδε τη ρητορική ως “πειθούς δημιουργό”, δηλαδή ως μέθοδο για να διατυπώνει ο άνθρωπος τη γνώμη του με τρόπο πειστικό.

HERMANN HESSE: Για να προκύψει το δυνατό, πρέπει να προσπαθήσουμε ξανά και ξανά για το αδύνατο

Πόσες φορές δεν έχουμε την αίσθηση ότι αντιδρούμε πολύ διαφορετικά από το πώς θα θέλαμε να συμπεριφερθούμε απέναντι σε ιδιαίτερες συνθήκες και καταστάσεις. Αφού φωνάξουμε, βροντήξουμε την πόρτα ή ξεστομίσουμε κάτι που δεν θα θέλαμε, μας κατακλύζουν συναισθήματα θλίψης, απελπισίας αλλά και θυμού ενάντια στον εαυτό μας. Η φωνή του εσωτερικού κριτή μας, αντηχεί ακατάπαυστα στο κεφάλι μας και την ανεχόμαστε αδιαμαρτύρητα, ίσως απελπισμένοι ότι μόνο με την αυτοτιμωρία θα αλλάξουμε. Δυστυχώς, τα χρόνια περνούν και συνειδητοποιούμε πως αρκετά συχνά αντιδρούμε στην ίδια κατάσταση πάντα με τον ίδιο τρόπο. Όπως το νερό τελικά διαβρώνει την πέτρα, έτσι και η αίσθηση ‘ότι “τίποτα δεν αλλάζει” διαβρώνει το ηθικό μας, ώσπου καταλήγουμε ότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε.

Πολλοί πιστεύουν συνειδητά ότι μπορούν ν’ αλλάξουν’ ωστόσο, όταν εμβαθύνουν μέσα τους και κοιτάξουν τα συναισθήματά τους, οι περισσότεροι καταλήγουν πως μια τέτοια αλλαγή δεν είναι ρεαλιστική.

Τι είναι αυτό που δυσκολεύει τόσο την αλλαγή συγκεκριμένων πλευρών της προσωπικότητας μας;
Η αλήθεια είναι ότι δεν θέλουμε ν’ αλλάξουμε, όσο κι αν το πιστεύουμε.

Πράγματι, οι ακούσιες αντιδράσεις μας, είναι πρότυπα που δημιουργήσαμε σε μια συγκεκριμένη ηλικία και σ’ ένα καθορισμένο επίπεδο συνείδησης. Τα δημιουργήσαμε για να ξεφύγουμε από τον πόνο και να καλύψουμε τις ανάγκες μας.

Πρέπει να δείξουμε απεριόριστη κατανόηση στον εαυτό μας για να συμβιβαστούμε με τον πόνο που έχουμε προκαλέσει στους άλλους και που βιώνουμε και οι ίδιοι. Όταν καταλάβουμε ότι δεν είναι η κακία ή η ανικανότητα που έχει φωλιάσει στην καρδιά μας, αλλά ότι απλώς έχουμε τα μάτια μας κλειστά, θα μπορέσουμε να αξιολογήσουμε τα πράγματα από διαφορετική σκοπιά. Οπότε, αν θέλουμε να επουλώσουμε τις πληγές στη ψυχή μας, πρέπει απαραιτήτως να συγχωρήσουμε τον εαυτό μας.

Οι πληγές αυτές έχουν αφήσει ανεξίτηλα ίχνη στη μνήμη μας. Στις μέρες μας, χάρη στην επιστημονική έρευνα, γνωρίζουμε πως η μνήμη, μέσα στην τεράστια πολυπλοκότητά της, δεν αποθηκεύει μόνο την ανάμνηση των γεγονότων, αλλά και αισθήσεις, εμπειρίες και βιώματα.

Οι ερμηνείες και οι εκτιμήσεις μας γεννούν πολλά από τα συναισθήματα που νιώθουμε σε κάποια δεδομένη στιγμή. Είναι πολύ διαφορετική η ερμηνεία του δε με αγαπούν επειδή δεν το αξίζω, από την ερμηνεία του δε με αγαπούν επειδή δε με γνωρίζουν καλά. Γι' αυτό όσοι είναι σε θέση να ερμηνεύσουν ένα δύσκολο γεγονός της ζωής τους με πιο ανοιχτό μυαλό, θα αλλάξουν το παρελθόν τους από το παρόν. Το παρελθόν δεν είναι κάτι άκαμπτο και αμετάβλητο αλλά φοβερά εύπλαστο. Αν το αντιλαμβανόμαστε ως άκαμπτο και αμετάβλητο, αυτό οφείλεται στο ότι αξιολογούμε από την ίδια οπτική και με βάση τις ίδιες παραμέτρους.

Ίσως η προσκόλλησή μας στο παρελθόν να μας προσφέρει μια σταθερή αίσθηση ταυτότητας, για την οποία όμως το τίμημα είναι βαρύ, αφού, μεταξύ άλλων, όταν κοιτάζουμε το μέλλον μας σιωπηλά, αυτό που βλέπουμε είναι στην ουσία το παρελθόν μας. Πως μπορούμε να προσβλέπουμε σε συγκεκριμένα ιδανικά και ορίζοντες, όταν είναι κρυμμένα από την πολύ περιορισμένη ιδέα που έχουμε για τον εαυτό μας; Με τον εαυτό μας συναντιόμαστε κάθε μέρα και γι' αυτό είναι οι δικές μας οι λύσεις και οι πράξεις που μπορούν να μας κατευθύνουν προς τον έναν ή τον άλλον προορισμό.

Να θυμάστε πως ανάμεσα σε κάθε γεγονός που συμβαίνει και στη συναισθηματική του αντίδραση θα παρεμβάλλεται πάντα η δική σας ερμηνεία της κατάστασης. Έτσι, είναι πολύ πιο σημαντικό οι ερμηνείες σας να σας βοηθούν παρά να είναι φαινομενικά λογικές.

Η αξιοπρέπεια είναι κάτι πολύ σπάνιο

Το να είσαι τίποτα σημαίνει ότι είσαι ελεύθερος από την ιδέα τού να είσαι κάτι.

Η αξιοπρέπεια είναι κάτι πολύ σπάνιο. Ένα γραφείο ή μία αξιοσέβαστη θέση δίνουν αξιοπρέπεια. Είναι σαν να φοράς γραβάτα. Η γραβάτα, το κοστούμι, το πόστο, δίνουν αξιοπρέπεια. Ένας τίτλος ή μια θέση δίνουν αξιοπρέπεια. Ξεγύμνωσε όμως τους ανθρώπους απ’ όλα αυτά και θα δεις ότι πολύ λίγοι θα έχουν εκείνη την ποιότητα της αξιοπρέπειας που δίνει η ελευθερία τού να μην είσαι τίποτα.

Οι άνθρωποι λαχταρούν να είναι κάτι, και με το να είναι κάτι, παίρνουν θέση στην κοινωνία που θεωρείται σεβαστή. Οι άνθρωποι κατατάσσονται σε διάφορες κατηγορίες -έξυπνοι, πλούσιοι, επιστήμονες, άγιοι- κι όποιος δε μπορεί να καταταγεί σε μια κατηγορία αναγνωρισμένη από την κοινωνία, θεωρείται πρόσωπο περιθωριακό.

Η αξιοπρέπεια δεν μπορεί να θεωρηθεί σαν κάτι δεδομένο, δεν μπορεί να καλλιεργηθεί, και αν κανείς είναι συνειδητά αξιοπρεπής, σημαίνει ότι όλη την ώρα νοιάζεται μόνο για τον εαυτό του, που σημαίνει ότι είναι ασήμαντος, μικροπρεπής. Το να είσαι τίποτα σημαίνει ότι είσαι ελεύθερος από την ιδέα τού να είσαι κάτι. Αληθινή αξιοπρέπεια υπάρχει, όταν δεν ανήκεις ή βρίσκεσαι σε κάποια ξεχωριστή θέση. Αυτό δε μπορεί κανείς να σ’ το αφαιρέσει, θα υπάρχει πάντα.

Το ν’ αφήνεις τη ζωή να κυλάει ελεύθερα, χωρίς να μένει πίσω της κανένα κατακάθι, σημαίνει ύπαρξη πραγματικής επίγνωσης. Ο ανθρώπινος νους είναι σαν το κόσκινο, που άλλα κρατάει κι άλλα αφήνει να περνάνε. Εκείνα που κρατάει έχουν το μέγεθος των επιθυμιών του και οι επιθυμίες, όσο κι αν είναι βαθιές, δυνατές ή ευγενικές, είναι μικρές κι ασήμαντες γιατί η επιθυμία είναι κατασκεύασμα του νου.

Χρειάζεται ολοκληρωτική επίγνωση να μη συγκρατείς τη ζωή, αλλά να την αφήνεις να κυλάει ελεύθερα, χωρίς να κάνεις καμιά επιλογή. Πάντοτε διαλέγουμε και κρατάμε -διαλέγουμε εκείνα που έχουν σημασία και τα κρατάμε για πάντα. Αυτό είναι που ονομάζουμε εμπειρία, και τον πολλαπλασιασμό των εμπειριών τον ονομάζουμε πλούτο της ζωής.

Ο πλούτος της ζωής είναι η απελευθέρωση από την αποθήκευση εμπειριών. Η εμπειρία που παραμένει, που κρατιέται, εμποδίζει εκείνη την κατάσταση όπου το γνωστό δεν υπάρχει. Το γνωστό δεν είναι ο θησαυρός, αλλά ο νους προσκολλιέται σ’ αυτό κι έτσι καταστρέφει ή ρυπαίνει το άγνωστο.

Είμαστε – οι περισσότεροι τουλάχιστον – πλάσματα της διάθεσης ή μιας ποικιλίας από διαθέσεις. Λίγοι από μας ξεφεύγουν απ’ αυτό. Για μερικούς έχει σχέση με τη σωματική τους κατάσταση, για άλλους με τη διανοητική και μας αρέσει αυτή η «μια πάνω μια κάτω» κατάσταση, νομίζουμε ότι αυτή η αλλαγή διάθεσης είναι μέρος της ύπαρξης ή πάλι απλώς αφήνει κανείς να παρασύρεται μια από τη μία διάθεση και μια από την άλλη.

Υπάρχουν όμως μερικοί που δεν είναι πιασμένοι σ’ αυτό το «πάνω κάτω», που είναι ελεύθεροι από το να παλεύουν να γίνουν κάτι, έτσι που εσωτερικά υπάρχει μια σταθερότητα που δεν είναι αποτέλεσμα θέλησης, μια σταθερότητα που δεν έχει καλλιεργηθεί, που δεν είναι σταθερότητα από συγκεντρωμένο ενδιαφέρον σε κάτι, ούτε είναι αποτέλεσμα κάποιας δραστηριότητας σαν τις παραπάνω. Εμφανίζεται, όταν η θέληση παύει να δρα.

Τα χρήματα πραγματικά καταστρέφουν τους ανθρώπους. Οι πλούσιοι έχουν μια ιδιαίτερη αλαζονεία. Με πολύ λίγες εξαιρέσεις, σε κάθε χώρα, οι πλούσιοι έχουν γύρω τους εκείνη την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα ότι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν οποιονδήποτε, ακόμα και τους θεούς, και μπορούν πράγματι ν’ αγοράσουν τους δικούς τους θεούς.

Αυτή η ατμόσφαιρα όμως δεν υπάρχει μόνο στον πλούτο, αλλά και στις ικανότητες, τα ταλέντα, που μπορεί να έχει κανείς. Οι ικανότητες δίνουν στον άνθρωπο μια παράξενη αίσθηση ελευθερίας. Τον κάνουν να νιώθει επίσης ότι είναι ανώτερος από τους άλλους, ότι είναι διαφορετικός. Όλα αυτά τού δίνουν μια αίσθηση υπεροχής: κάθεται ικανοποιημένος και κοιτάζει τους άλλους να πασχίζουν και να ντροπιάζονται -δεν έχει συναίσθηση της δικής του άγνοιας και σε τι σκοτάδι βρίσκεται ο νους του.

Τα λεφτά και οι ικανότητες προσφέρουν μια πολύ καλή φυγή απ’ το σκοτάδι. Αλλά και η φυγή είναι ένα είδος αντίστασης που γεννάει τα δικά της προβλήματα. Η ζωή είναι μια περίεργη ιστορία. Ευτυχισμένος είναι ο άνθρωπος που δεν είναι τίποτα.

Άγιοι καταστροφείς: Ο Όσιος Κύριλλος διακόνος

Άγιοι της χριστιανοσύνης που φέρονται ως καταστροφείς του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού ή των αντιπάλων τους ή και δολοφόνοι!

Ένας από τους γνωστούς ισχυρισμούς των χριστιανών απολογητών είναι ότι: "Οι χριστιανοί δεν έκαναν καταστροφές, ο Ελληνικός πολιτισμός κατέπεσε από μόνος του και αν έγιναν κάποιες ελάχιστες καταστροφές από κάποιους φανατικούς· αυτό έγινε λόγω των διωγμών που υπέστησαν από τους εθνικούς". Θα δούμε αν ευσταθεί αυτός ο πολύ συχνός ισχυρισμός τους, με βάση τα δικά τους κείμενα που είναι τα συναξάρια των αγίων, από τα οποία θα δούμε αποσπάσματα καταστροφών, όπως και από την ιστορία, τι αναφέρει για όσους από αυτούς τους αγίους, έχουμε ιστορικά στοιχεία.

Τα Συναξάρια είναι οι βιογραφίες των αγίων του Χριστιανισμού, άσχετα αν περιλαμβάνουν πλήθος μυθικών και υπερφυσικών στοιχείων, ή πολλές από αυτές είναι δημιουργήματα μεταγενέστερης ανάγκης για ύπαρξη πληθώρας μαρτύρων. 

Τα σχετικά με καταστροφές αποσπάσματα που ακολουθούν, είναι κυρίως από την συλλογή του Άγιου Νικόδημου του Αγιορείτη. Ακολουθεί ο "σύνδεσμος 1" στο πρωτότυπο. Ο δεύτερος "σύνδεσμος 2", είναι ένα διαδομένο συναξάρι στο Διαδίκτυο, που έχει μεταφρασμένα τα κείμενα, και ίσως πληροφορίες και από άλλα συναξάρια, αλλά όπως θα διαπιστώσετε και αρκετά αλλοιωμένα. Όταν ο δεύτερος σύνδεσμος είναι σε παρένθεση, υπάρχει αλλοίωση που συνήθως σημειώνεται δίπλα του σε παρένθεση. Για τα ιστορικά πρόσωπα χρησιμοποιήθηκαν άλλες πηγές.

Ο Όσιος Κύριλλος διακόνος (εορτάζει για την Εκκλησία στις 29 Μαρτίου) εις την πόλιν Φοινίκην.

“Eπειδή γαρ και αυτός πολλά είδωλα των δαιμόνων εκρήμνισε, διά τούτο επιάσθη από τους Έλληνας".
σύνδεσμος 1
(σύνδεσμος 2 -Για τον Κύριλλο Διάκονο (Επειδή στάθηκε αμετακίνητος στη χριστιανική ομολογία και κήρυττε κατά των ειδώλων, κίνησε τη μανία των ειδωλολατρών)

Η αλήθεια είναι ότι τα συναξάρια είναι σε απίστευτο βαθμό μυθολογήματα και εφόσον δεν μπορούμε να δεχτούμε ως αληθή τα εξόφθαλμα θαύματα που περιέχουν, άλλο τόσο και τις ιστορίες τους. Αυτά όμως μαζί και με τις πράξεις των ιστορικών αγίων, αλλά και ότι έχουμε δει ήδη για το πως επικράτησε ο Χριστιανισμός, δείχνουν την ιδεολογία των χριστιανών διαχρονικά στο πως έβλεπαν τις άλλες θρησκείες και το μίσος τους για τις θεωρήσεις των άλλων που δεν άντεχαν, κυρίως των αρχαίων Ελλήνων που τους θεωρούσαν "μιαρούς", και "διεφθαρμένους". Αντικατοπτρίζουν τελικά το ποιοι κατέστρεφαν τα αρχαία ιερά, επίσης αντικατοπτρίζει τον πραγματικό λόγο που έγιναν οι σχετικά λίγοι διωγμοί των χριστιανών: Έγιναν εξαιτίας της επιθετικής τους δράσης κατά της αρχαίας θρησκείας, αφού εκείνη την εποχή και μέχρι να επικρατήσουν, υπήρχε πραγματική ανεξιθρησκεία.

Βλέπετε, για τους χριστιανούς τότε δεν εθεωρείτο κακό να καταστρέψεις τον ναό μιας άλλης θρησκείας ή τα αγάλματα της, υπήρχαν άλλωστε και οι κανόνες του Δευτερονομίου που δεν φαίνεται κανείς στον Χριστιανισμό να τους θεωρεί ως άκυρους, το αντίθετο. Υπάρχουν επίσης και οι εντολές του ίδιου του Ιησού, που είπε: ότι όποιος δεν είναι μαζί του είναι εναντίον του, ότι θα φέρει διχόνοια και ότι όποιος είναι έξω από την διδασκαλία του, πρέπει να αποβληθεί και να ριφθεί στην φωτιά. Έτσι δεν μας κάνουν εντύπωση τα κατορθώματα και οι καταστροφές αγίων χριστιανών, αφού συμφωνούν και με την θεωρία του. Μια θεωρία που η σύγχρονη Εκκλησία θέλει να ξεχάσει ή να συμβολοποιήσει.

Η μελέτη αυτή μπήκε για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά, ότι ο Χριστιανισμός στην ουσία του και συχνά με την πράξη του, δεν έχει καμιά σχέση με την αγάπη και την ειρήνη που δήθεν θέλει να μας πει, ειδικά στον τρόπο που εξαπλώθηκε. Ήταν φονταμενταλιστικός, δηλαδή επικροτούσε και εφάρμοσε την βία στους άλλους όπως κάνουν τώρα οι μουσουλμάνοι, το προβάλει αυτό σαν επίτευγμα στα κείμενα αλλά και σε εικόνες του. Έτσι εξαπλώθηκε και δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά διασφάλιση ότι δεν μπορεί να ξαναγίνει κάποια στιγμή το ίδιο.

ΔΕΣ: Άγιοι καταστροφείς

Άγιοι καταστροφείς: Ο Άγιος Μάρκος

Άγιοι της χριστιανοσύνης που φέρονται ως καταστροφείς του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού ή των αντιπάλων τους ή και δολοφόνοι!

Ένας από τους γνωστούς ισχυρισμούς των χριστιανών απολογητών είναι ότι: "Οι χριστιανοί δεν έκαναν καταστροφές, ο Ελληνικός πολιτισμός κατέπεσε από μόνος του και αν έγιναν κάποιες ελάχιστες καταστροφές από κάποιους φανατικούς· αυτό έγινε λόγω των διωγμών που υπέστησαν από τους εθνικούς". Θα δούμε αν ευσταθεί αυτός ο πολύ συχνός ισχυρισμός τους, με βάση τα δικά τους κείμενα που είναι τα συναξάρια των αγίων, από τα οποία θα δούμε αποσπάσματα καταστροφών, όπως και από την ιστορία, τι αναφέρει για όσους από αυτούς τους αγίους, έχουμε ιστορικά στοιχεία.

Τα Συναξάρια είναι οι βιογραφίες των αγίων του Χριστιανισμού, άσχετα αν περιλαμβάνουν πλήθος μυθικών και υπερφυσικών στοιχείων, ή πολλές από αυτές είναι δημιουργήματα μεταγενέστερης ανάγκης για ύπαρξη πληθώρας μαρτύρων. 

Τα σχετικά με καταστροφές αποσπάσματα που ακολουθούν, είναι κυρίως από την συλλογή του Άγιου Νικόδημου του Αγιορείτη. Ακολουθεί ο "σύνδεσμος 1" στο πρωτότυπο. Ο δεύτερος "σύνδεσμος 2", είναι ένα διαδομένο συναξάρι στο Διαδίκτυο, που έχει μεταφρασμένα τα κείμενα, και ίσως πληροφορίες και από άλλα συναξάρια, αλλά όπως θα διαπιστώσετε και αρκετά αλλοιωμένα. Όταν ο δεύτερος σύνδεσμος είναι σε παρένθεση, υπάρχει αλλοίωση που συνήθως σημειώνεται δίπλα του σε παρένθεση. Για τα ιστορικά πρόσωπα χρησιμοποιήθηκαν άλλες πηγές.

Ο Άγιος Μάρκος, επίσκοπος Αρεθουσίων (σημερινὴ Ρεντίνα της Μακεδονίας) (εορτάζει για την Εκκλησία στις 29 Μαρτίου).

“Oύτος ο Άγιος Mάρκος ήτον κατά τους χρόνους του βασιλέως Kωνσταντίνου του Mεγάλου εν έτει τκη΄ [328]. Ζήλω δε θείω κινηθείς, εκρήμνισεν ένα ναόν των ειδώλων, και εποίησεν αυτόν Eκκλησίαν".

Η αλήθεια είναι ότι τα συναξάρια είναι σε απίστευτο βαθμό μυθολογήματα και εφόσον δεν μπορούμε να δεχτούμε ως αληθή τα εξόφθαλμα θαύματα που περιέχουν, άλλο τόσο και τις ιστορίες τους. Αυτά όμως μαζί και με τις πράξεις των ιστορικών αγίων, αλλά και ότι έχουμε δει ήδη για το πως επικράτησε ο Χριστιανισμός, δείχνουν την ιδεολογία των χριστιανών διαχρονικά στο πως έβλεπαν τις άλλες θρησκείες και το μίσος τους για τις θεωρήσεις των άλλων που δεν άντεχαν, κυρίως των αρχαίων Ελλήνων που τους θεωρούσαν "μιαρούς", και "διεφθαρμένους". Αντικατοπτρίζουν τελικά το ποιοι κατέστρεφαν τα αρχαία ιερά, επίσης αντικατοπτρίζει τον πραγματικό λόγο που έγιναν οι σχετικά λίγοι διωγμοί των χριστιανών: Έγιναν εξαιτίας της επιθετικής τους δράσης κατά της αρχαίας θρησκείας, αφού εκείνη την εποχή και μέχρι να επικρατήσουν, υπήρχε πραγματική ανεξιθρησκεία.

Βλέπετε, για τους χριστιανούς τότε δεν εθεωρείτο κακό να καταστρέψεις τον ναό μιας άλλης θρησκείας ή τα αγάλματα της, υπήρχαν άλλωστε και οι κανόνες του Δευτερονομίου που δεν φαίνεται κανείς στον Χριστιανισμό να τους θεωρεί ως άκυρους, το αντίθετο. Υπάρχουν επίσης και οι εντολές του ίδιου του Ιησού, που είπε: ότι όποιος δεν είναι μαζί του είναι εναντίον του, ότι θα φέρει διχόνοια και ότι όποιος είναι έξω από την διδασκαλία του, πρέπει να αποβληθεί και να ριφθεί στην φωτιά. Έτσι δεν μας κάνουν εντύπωση τα κατορθώματα και οι καταστροφές αγίων χριστιανών, αφού συμφωνούν και με την θεωρία του. Μια θεωρία που η σύγχρονη Εκκλησία θέλει να ξεχάσει ή να συμβολοποιήσει.

Η μελέτη αυτή μπήκε για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά, ότι ο Χριστιανισμός στην ουσία του και συχνά με την πράξη του, δεν έχει καμιά σχέση με την αγάπη και την ειρήνη που δήθεν θέλει να μας πει, ειδικά στον τρόπο που εξαπλώθηκε. Ήταν φονταμενταλιστικός, δηλαδή επικροτούσε και εφάρμοσε την βία στους άλλους όπως κάνουν τώρα οι μουσουλμάνοι, το προβάλει αυτό σαν επίτευγμα στα κείμενα αλλά και σε εικόνες του. Έτσι εξαπλώθηκε και δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά διασφάλιση ότι δεν μπορεί να ξαναγίνει κάποια στιγμή το ίδιο.

ΔΕΣ: Άγιοι καταστροφείς

Το ηθικό πρόβλημα στον Πλάτωνα

Ο πολυτιμότερος [διάλογος] απ’ όλους, η Πολιτεία, είναι μια πλήρης πραγματεία –όλος ο Πλάτωνας συγκεντρωμένος σε ένα βιβλίο. Εδώ θα βρούμε τη μεταφυσική του, τη θεολογία του, την ηθική του, την ψυχολογία του, την παιδαγωγική του, την πολιτική του, τη θεωρία για την τέχνη. Εδώ θα συναντήσουμε θέματα που μοιάζουν σύγχρονα: κοινοτισμός και σοσιαλισμός, φεμινισμός, έλεγχος γεννήσεων και ευγονική, νιτσεϊκής φύσεως προβλήματα που έχουν να κάνουν με την ηθική και τη διακυβέρνηση των αρίστων, ρουσοϊκής φύσεως προβληματική περί επιστροφής στη φύση και ελευθεριακής παιδείας, η μπερξονική élan vital και η φροϋδική ψυχανάλυση – τα πάντα είναι εδώ. Είναι ένα συμπόσιο για την ελίτ, σερβιρισμένο από ένα γενναιόδωρο οικοδεσπότη. «Ο Πλάτωνας είναι η φιλοσοφία, και η φιλοσοφία είναι ο Πλάτωνας» λέει ο Έμερσον, και επαναλαμβάνει για την Πολιτεία τη φράση του Ομάρ για το Κοράνι: «Κάψτε τις βιβλιοθήκες, γιατί ό,τι αξίζει απ’ αυτές βρίσκεται σε αυτό το βιβλίο».

Ας μελετήσουμε λοιπόν, την Πολιτεία.

Το ηθικό πρόβλημα

Η συζήτηση γίνεται στο σπίτι του Κέφαλου, ενός πλούσιου αριστοκράτη. Παρόντες είναι, μεταξύ άλλων, ο Γλαύκωνας, και ο Αδείμαντος, αδελφοί του Πλάτωνα, καθώς και ο Θρασύμαχος, ένας απότομος και ευέξαπτος σοφιστής. Ο Σωκράτης, που λειτουργεί ως «φερέφωνο» του Πλάτωνα στον διάλογο, ρωτώντας στον Κέφαλο:

«Ποιο θεωρείς το πιο σημαντικό αγαθό που σου έχει παράσχει η μεγάλη σου περιουσία;».

Ο Κέφαλος απαντά ότι ο πλούτος είναι ευλογία γι’ αυτόν κυρίως επειδή του επιτρέπει να είναι γενναιόδωρος, έντιμος και δίκαιος. Ο Σωκράτης, με τον πονηρό τρόπο του, τον ρωτά τι ακριβώς εννοεί με τη λέξη δίκαιος – και εκεί αφήνει ελεύθερα τα σκυλιά του φιλοσοφικού πολέμου. Γιατί δεν υπάρχει πιο δύσκολο πράγμα, πιο αυστηρή δοκιμασία και εξουθενωτική άσκηση της διανοητικής σαφήνειας και δεξιότητας από τον ορισμό. Ο Σωκράτης δεν δυσκολεύεται καθόλου να καταρρίψει τον ένα μετά τον άλλο τους ορισμούς που του δίνουν. Μέχρι που, τελικά, ο Θρασύμαχος, λιγότερο υπομονετικός από τους άλλους, ξεσπά «σαν θηρίο»:

«Τι φλυαρία είναι αυτή στην οποία αναλίσκεστε τόση ώρα, Σωκράτη; Και τι ανοησία όλες αυτές οι υποχωρήσεις που κάνετε ο ένας στον άλλο! Αν θέλεις αληθινά να μάθεις τι είναι το δίκαιο, μη ρωτάς μόνο, ούτε να προσπαθείς να ανασκευάσεις την απάντηση που σου δίνουν, αφού ξέρεις ότι είναι ευκολότερο να ρωτάς παρά να απαντάς… αλλά απάντησε κι εσύ και πες τι πιστεύεις ότι είναι το δίκαιο» (336).

Ο Σωκράτης δεν τον φοβάται. Συνεχίζει να ρωτά αντί να απαντά. Και μετά από μερικούς διαξιφισμούς, προκαλεί τον ασύνετο Θρασύμαχο να δώσει έναν ορισμό:

«Άκου λοιπόν» λέει ο θυμωμένος σοφιστής. «Εγώ θεωρώ ότι το δίκαιο δεν είναι τίποτε άλλο από το συμφέρον του ισχυρότερου… Κάθε εξουσία θεσπίζει τους νόμους σύμφωνα με το δικό της συμφέρον, η δημοκρατία τους κάνει δημοκρατικούς, η τυραννίδα τυραννικούς… Και θεσπίζοντας έτσι τους νόμους δηλώνουν ότι δίκαιο για τους υπηκόους τους είναι το συμφέρον των αρχόντων, και όποιον αποκλίνει από αυτό τον νόμο τον τιμωρούν ως παράνομο και άδικο. [Πάρε] την πιο μεγάλη μορφή αδικίας… Είναι το τυραννικό πολίτευμα, που κρυφά και με την βία παίρνει ό, τι ανήκει στους άλλους, τόσο τα ιερά και όσια όσο και τα ιδιωτικά και τα δημόσια, όχι λίγο λίγο αλλά όλα μαζί… Όμως αν εκτός από την περιουσία των πολιτών απαγάγει κάποιος και υποδουλώσει τους ίδιους τους πολίτες, τότε αντί γι’ αυτά τα προσβλητικά ονόματα χαρακτηρίζεται ευδαίμων και μακάριος… Γιατί αυτοί που στηλιτεύουν την αδικία δεν το κάνουν από τον φόβο μήπως αδικήσουν αλλά από το φόβο μήπως αδικηθούν» (338-344).

Αυτό, φυσικά, είναι το δόγμα που στην εποχή μας, λίγο πολύ δικαιολογημένα, το έχουμε συνδέσει με τον Νίτσε. «Πραγματικά, γέλασα πολλές φορές με τα ανθρωπάκια που θεωρούσαν ότι οι ίδιοι ήταν καλοί επειδή ήταν κουτσοί»· Όμως, σε όλη την ιστορία της φιλοσοφίας, εκεί που διατυπώνεται αυτό το δόγμα καλύτερα είναι ίσως σε έναν άλλο διάλογο του Πλάτωνα, τον Γοργία (482 κ.ε.), όπου ο σοφιστής Καλλικλής καταδικάζει την ηθική ως επινόηση των αδυνάτων για να εξουδετερώσουν τη δύναμη των ισχυρών.

«Για τους ίδιους και για να υπηρετήσουν το συμφέρον τους φτιάχνουν [οι αδύνατοι] τους νόμους και απονέμουν τους επαίνους και τις επικρίσεις. Και για να τρομοκρατήσουν τους ισχυρότερους, που έχοντας τη δυνατότητα να αποκτήσουν περισσότερα, ώστε να μην υπερισχύσουν έναντι των ιδίων, τους λένε ότι το να έχουν περισσότερα από τους άλλους είναι αισχρό και άδικο, και ότι η αδικία είναι αυτή ακριβώς η προσπάθεια να έχεις περισσότερα σε σχέση με τους άλλους, ενώ οι ίδιοι είναι ικανοποιημένοι με την ισότητα όντας τόσο κατώτεροι… Αλλά πιστεύω πως όταν εμφανίζεται ένας άνθρωπος που από τη φύση του έχει αρκετή δύναμη (εδώ κάνει την εμφάνισή ο Υπεράνθρωπος), αποτινάζει όλα αυτά που του έχουμε μάθει, σπάει τα δεσμά του και ελευθερώνεται. Ποδοπατεί τους κώδικες και τα τεχνάσματα μας, τα ξόρκια μας και τους «νόμους» μας, που είναι όλοι ενάντιοι στη φύση… Αυτός που θέλει να ζήσει σωστά πρέπει να αφήνει τις επιθυμίες του να γίνουν όσο το δυνατόν πιο ισχυρές και να μην τις συγκρατεί, πρέπει επίσης να μπορεί να τις διαχειρίζεται όταν βρίσκονται στην κορύφωσή τους με την ανδρεία και τη φρόνηση που διαθέτει, και να ικανοποιεί κάθε επιθυμία με τη σειρά. Όμως αυτό νομίζω ότι δεν είναι δυνατόν για τους πολλούς, και έτσι καταλήγουν να ψέγουν ετούτους τους ανθρώπους από ντροπή, για να κρύψουν τη δική τους αδυναμία, λέγοντας μας ότι η ακολασία είναι επονείδιστη, και με αυτό τον τρόπο υποδουλώνουν εκείνους που είναι ευγενέστεροι ως προς τη φύση τους. Και επειδή δεν μπορούν οι να ικανοποιήσουν την επιθυμία τους, επαινούν την εγκράτεια και τη δικαιοσύνη, λόγω της δικής τους ανανδρίας».

Αυτή η δικαιοσύνη είναι ένας ηθικός νόμος όχι για άντρες αλλά για ανδράποδα (ουδέ γαρ ανδρός… αλλ’ ανδραπόδω τινός), μια ηθική αρχή για δούλους όχι για ήρωες. Οι πραγματικές αρετές του ανθρώπου είναι η ανδρεία και η φρόνηση.[1]

Ίσως αυτός ο σκληρός «ανηθικισμός» να αντικατοπτρίζει την ανάπτυξη της ιμπεριαλιστικής εξωτερικής πολιτικής της Αθήνας, και την χωρίς οίκτο αντιμετώπιση των πιο αδύναμων πόλεων. «Η ηγεμονία σας» διακηρύττει ο Περικλής στη δημηγορία που βάζει στο στόμα του ο Θουκυδίδης «βασίζεται στη δική σας δύναμη και όχι στην καλή θέληση των υποτελών σας». Ο ίδιος επίσης ιστορικός αναφέρεται στους αθηναίους αποσταλμένους που εξαναγκάζουν τη Μήλο να συνταχθεί με την Αθήνα στον πόλεμο κατά της Σπάρτης: «Γνωρίζεται, όπως κι εμείς, ότι το δίκαιο κατά την κρίση των ανθρώπων νοείται μόνο ανάμεσα σε ισοδύναμους. Οι ισχυροί κάνουν ότι τους επιτρέπει η δύναμή τους, και οι αδύναμοι υποφέρουν ότι πρέπει» (Ιστορίαι, 5, 105). Εδώ έχουμε να κάνουμε με το θεμελιώδες πρόβλημα της ηθικής συμπεριφοράς. Τι είναι δικαιοσύνη; Πρέπει να επιδιώκουμε το δίκαιο ή την απόκτηση δύναμης; Είναι προτιμότερο να είσαι καλός ή να είσαι ισχυρός;

Πως αντιμετωπίζει ο Σωκράτης –δηλαδή, ο Πλάτωνας- την προκλητική αυτή θεωρία; Στην αρχή δεν ασχολείται καθόλου. Επισημαίνει ότι η δικαιοσύνη είναι μια σχέση ανάμεσα σε άτομα, που εξαρτάται από την κοινωνική οργάνωση. Και ότι, κατά συνέπεια, μπορεί να μελετηθεί καλύτερα ως μέρος της δομής μιας κοινότητας παρά ως ένα χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς κάποιου. Αν, λέει, μπορούμε να φανταστούμε μια δίκαιη πολιτεία, θα είναι δυνατό να περιγράψουμε καλύτερα ένα δίκαιο άτομο. Ο Πλάτωνας δικαιολογεί αυτή την παρέκβαση με το σκεπτικό πως, όταν ελέγχουμε την όραση κάποιου, τον βάζουμε πρώτα να διαβάσει μεγάλα γράμματα και μετά μικρότερα. Έτσι, υποστηρίζει, είναι πιο εύκολο να αναλύσουμε τη δικαιοσύνη στη μεγάλη κλίμακα της κοινωνίας παρά στη μικρή κλίμακα της ατομικής συμπεριφοράς.

Όμως εδώ δεν πρέπει να ξεγελαστούμε. Στην πραγματικότητα, ο Δάσκαλος συρράπτει δύο διαφορετικά βιβλία, και χρησιμοποιεί το επιχείρημα για τη ραφή. Θέλει να πραγματευτεί όχι μόνο το πρόβλημα της προσωπικής ηθικής, αλλά και εκείνα της κοινωνικής και πολιτικής ανασυγκρότησης. Έχει μια ουτοπία κρυμμένη στο μανίκι του, και είναι αποφασισμένος να την παρουσιάσει. Θα του το συγχωρήσουμε ευχαρίστως, γιατί αυτή η παρέκβαση αποτελεί τον πυρήνα και συνοψίζει όλη την αξία του βιβλίου του.
-----------------------------------
[1] Γοργίας, 491 Βλ. και τον ορισμό που δίνει ο Μακιαβέλι για τη virtu, ως ευφυΐα συν δύναμη.

ΛΟΓΓΟΣ: Τὰ κατὰ Δάφνιν καὶ Χλόην (2.4.1-2.6.2)

[2.4.1] Εἰσελθόντι δέ μοι τήμερον ἀμφὶ μέσην ἡμέραν ὑπὸ ταῖς ῥοιαῖς καὶ ταῖς μυρρίναις βλέπεται παῖς, μύρτα καὶ ῥοιὰς ἔχων, λευκὸς ὡς γάλα καὶ ξανθὸς ὡς πῦρ, στιλπνὸς ὡς ἄρτι λελουμένος· γυμνὸς ἦν, μόνος ἦν· ἔπαιζεν ὡς ἴδιον κῆπον τρυγῶν. [2.4.2] Ἐγὼ μὲν οὖν ὥρμησα ἐπ᾽ αὐτὸν ὡς συλληψόμενος, δείσας μὴ ὑπ᾽ ἀγερωχίας τὰς μυρρίνας καὶ τὰς ῥοιὰς κατακλάσῃ· ὁ δέ με κούφως καὶ ῥᾳδίως ὑπέφευγε, ποτὲ μὲν ταῖς ῥοδωνιαῖς ὑποτρέχων, ποτὲ δὲ ταῖς μήκωσιν ὑποκρυπτόμενος, ὥσπερ πέρδικος νεοττός. [2.4.3] Καίτοι πολλάκις μὲν πράγματα ἔσχον ἐρίφους γαλαθηνοὺς διώκων, πολλάκις δὲ ἔκαμον μεταθέων μόσχους ἀρτιγεννήτους· ἀλλὰ τοῦτο ποικίλον τι χρῆμα ἦν καὶ ἀθήρατον. Καμὼν οὖν ὡς γέρων καὶ ἐπερεισάμενος τῇ βακτηρίᾳ καὶ ἅμα φυλάττων μὴ φύγῃ, ἐπυνθανόμην τίνος ἐστὶ τῶν γειτόνων, καὶ τί βουλόμενος ἀλλότριον κῆπον τρυγᾷ. [2.4.4] Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο μὲν οὐδέν, στὰς δὲ πλησίον ἐγέλα πάνυ ἁπαλὸν καὶ ἔβαλλέ με τοῖς μύρτοις καὶ οὐκ οἶδ᾽ ὅπως ἔθελγε μηκέτι θυμοῦσθαι. Ἐδεόμην οὖν εἰς χεῖρας ἐλθεῖν μηδὲν φοβούμενον ἔτι, καὶ ὤμνυον κατὰ τῶν μύρτων ἀφήσειν, ἐπιδοὺς μήλων καὶ ῥοιῶν, παρέξειν τε ἀεὶ τρυγᾶν τὰ φυτὰ καὶ δρέπειν τὰ ἄνθη, τυχὼν παρ᾽ αὐτοῦ φιλήματος ἑνός.

[2.5.1] Ἐνταῦθα πάνυ καπυρὸν γελάσας ἀφίησι φωνήν, οἵαν οὔτε χελιδὼν οὔτε ἀηδὼν οὔτε κύκνος, ὅμοιος ἐμοὶ γέρων γενόμενος. “Ἐμοὶ μέν, ὦ Φιλητᾶ, φιλῆσαί σε φθόνος οὐδείς· βούλομαι γὰρ φιλεῖσθαι μᾶλλον ἢ σὺ γενέσθαι νέος· ὅρα δὲ εἴ σοι καθ᾽ ἡλικίαν τὸ δῶρον· [2.5.2] οὐδὲν γάρ σε ὠφελήσει τὸ γῆρας πρὸς τὸ μὴ διώκειν ἐμὲ μετὰ τὸ ἓν φίλημα. Δυσθήρατος ‹δ᾽› εἰμὶ καὶ ἱέρακι καὶ ἀετῷ καὶ εἴ τις ἄλλος τούτων ὠκύτερος ὄρνις. Οὔ τοι παῖς ἐγὼ καὶ εἰ δοκῶ παῖς, ἀλλὰ καὶ τοῦ Κρόνου πρεσβύτερος καὶ αὐτοῦ τοῦ παντὸς χρόνου. [2.5.3] Καί σε οἶδα νέμοντα πρωθήβην ἐν ἐκείνῳ τῷ ὄρει τὸ πλατὺ βουκόλιον καὶ παρήμην σοι συρίττοντι πρὸς ταῖς φηγοῖς ἐκείναις, ἡνίκα ἤρας Ἀμαρυλλίδος· ἀλλά με οὐχ ἑώρας καίτοι πλησίον μάλα τῇ κόρῃ παρεστῶτα. Σοὶ μὲν οὖν ἐκείνην ἔδωκα· καὶ ἤδη σοι παῖδες, ἀγαθοὶ βουκόλοι καὶ γεωργοί· [2.5.4] νῦν δὲ Δάφνιν ποιμαίνω καὶ Χλόην· καὶ ἡνίκα ἂν αὐτοὺς εἰς ἓν συναγάγω τὸ ἑωθινόν, εἰς τὸν σὸν ἔρχομαι κῆπον καὶ τέρπομαι τοῖς ἄνθεσι καὶ τοῖς φυτοῖς κἀν ταῖς πηγαῖς ταύταις λούομαι. Διὰ τοῦτο καλὰ καὶ τὰ ἄνθη καὶ τὰ φυτά, τοῖς ἐμοῖς λουτροῖς ἀρδόμενα. [2.5.5] Ὅρα δὲ μή τί σοι τῶν φυτῶν κατακέκλασται, μή τις ὀπώρα τετρύγηται, μή τις ἄνθους ῥίζα πεπάτηται, μή τις πηγὴ τετάρακται, καὶ χαῖρε μόνος ἀνθρώπων ἐν γήρᾳ θεασάμενος τοῦτο τὸ παιδίον.”
[2.6.1] Ταῦτα εἰπὼν ἀνήλατο καθάπερ ἀηδόνος νεοττὸς ἐπὶ τὰς μυρρίνας, καὶ κλάδον ἀμείβων ἐκ κλάδου διὰ τῶν φύλλων ἀνεῖρπεν εἰς ἄκρον. Εἶδον αὐτοῦ καὶ πτέρυγας ἐκ τῶν ὤμων καὶ τοξάρια μεταξὺ τῶν πτερύγων καὶ τῶν ὤμων, καὶ οὐκέτι εἶδον οὔτε ταῦτα οὔτε αὐτόν. [2.6.2] Εἰ δὲ μὴ μάτην ταύτας τὰς πολιὰς ἔφυσα μηδὲ γηράσας ματαιοτέρας τὰς φρένας ἐκτησάμην, Ἔρωτι, ὦ παῖδες κατέσπεισθε καὶ Ἔρωτι ὑμῶν μέλει.»

***

[2.4.1] »Σήμερα λοιπόν, καθώς μπαίνω προς το μεσημέρι, βλέπω κάτω απ᾽ τις ροδιές και τις μυρτιές ένα παιδί να βαστάει ρόδια και μυρτόκλαδα. Ήταν άσπρο σαν το γάλα και πυρρόξανθο σαν τη φωτιά, κι άστραφτε σα να ᾽χε μόλις λουστεί. Γυμνό κι ολομόναχο, έπαιζε λες κι ήταν δικός του ο κήπος να τον καρπολογάει. [2.4.2] Εγώ χύμηξα πάνω του να τον πιάσω, από φόβο μήπως ο ξετσίπωτος μου σπάσει τις μυρτιές και τις ροδιές. Αυτός ωστόσο, ευκίνητος, μου ξέφευγε δίχως δυσκολία — πότε έτρεχε ανάμεσα στις τριανταφυλλιές, πότε χωνόταν στις παπαρούνες, σαν περδικούλα. [2.4.3] Πολλές φορές έχω δυσκολευτεί κυνηγώντας κατσίκια του γάλακτος, κι άλλες φορές μ᾽ έχουν κουράσει νιογέννητα μοσχάρια — αλλά τούτο το πονηρό πλάσμα ήταν άπιαστο. Όταν απόκαμα πια, γέρος καθώς είμαι, στηρίχτηκα στο ραβδί μου και προσέχοντας μην ξεφύγει τον ρώτησα ποιανού γείτονα παιδί είναι και τί δουλειά έχει να καρπολογάει ξένον κήπο. [2.4.4] Εκείνος δε μου ᾽δωσε καμιάν απόκριση, παρά στάθηκε κοντά μου και γελώντας πολύ γλυκά μου ᾽ριχνε μυρτόκλαδα — και δεν ξέρω πώς με ξελόγιασε και μου πέρασε ο θυμός. Τον παρακάλεσα λοιπόν να ᾽ρθει στην αγκαλιά μου δίχως φόβο πια, παίρνοντας όρκο στις μυρτιές μου ότι θα τον άφηνα ξανά και θα του ᾽δινα και μήλα και ρόδα — κι αν μου χάριζε ένα μόνο φιλί θα ᾽χε παντοτινά την άδεια να καρπολογάει τα δέντρα και να κόβει λουλούδια.
[2.5.1] »Τότε έσκασε στα γέλια κι είπε με μια φωνή, που μήτε χελιδόνι βγάζει μήτ᾽ αηδόνι, μήτε και κύκνος φτασμένος στα δικά μου χρόνια: “Καθόλου δε με πειράζει να με φιλήσεις, Φιλητά, γιατί μ᾽ αρέσει να με φιλάνε πιο πολύ κι απ᾽ ό,τι θα σου άρεσε εσένα να ξανανιώσεις. Σκέψου ωστόσο, αν ταιριάζει τέτοιο δώρο στα χρόνια σου — [2.5.2] γιατί όσο γέρος κι αν είσαι, άμα με φιλήσεις μια φορά δε θα πάψεις να με κυνηγάς. Κι εμένα δε με πιάνει ούτε γεράκι, ούτε αετός, ούτε και πουλί πιο γοργόφτερο κι από κείνα, αν υπάρχει. Γιατί εγώ παιδί δεν είμαι, κι ας μοιάζω για παιδί. Είμαι πιο γέρος κι από τον Κρόνο, κι από τον ίδιο τον αιώνιο Χρόνο. [2.5.3] Σε ξέρω από τότε που ήσουν νέο παλικάρι κι έβοσκες το κοπάδι σου σκορπισμένο σ᾽ εκείνα τα βαλτολίβαδα. Στο πλάι σου ήμουν όταν καθόσουν σ᾽ εκείνες τις βελανιδιές κι έπαιζες φλογέρα, τον καιρό που ήσουν ερωτευμένος με την Αμαρυλλίδα — όμως εσύ δε μ᾽ έβλεπες, κι ας στεκόμουνα πολύ κοντά στο κορίτσι. Νά που σου την έδωσα γυναίκα, και σου ᾽κανε παιδιά που γίνανε καλοί ζευγάδες και γελαδάρηδες. [2.5.4] Τώρα φροντίζω σα βοσκός τον Δάφνη και τη Χλόη, κι ευθύς ως τους φέρω τον ένα κοντά στον άλλον, τα ξημερώματα, έρχομαι στον κήπο σου όπου χαίρομαι τα λουλούδια και τα δέντρα και λούζομαι σε τούτες τις πηγές. Νά γιατί είν᾽ όμορφα τα λουλούδια και τα δέντρα — γιατί ποτίζονται με το νερό που με λούζει. [2.5.5] Κοίτα να δεις αν έσπασε κανένα από τα δέντρα σου, αν λείπει καρπός, αν πατήθηκε ρίζα από λουλούδι, αν θόλωσε καμιά πηγή! Και να χαίρεσαι, γιατί είσαι ο μόνος άνθρωπος που του δόθηκε στα γεράματα να δει τούτο το παιδί!”
[2.6.1] »Μ᾽ αυτά τα λόγια πήδηξε σαν αηδονάκι πάνω στις μυρτιές, και σκαρφαλώνοντας από κλαρί σε κλαρί μέσα από τα φύλλα ανέβηκε στην κορφή. Είδα πως είχε και φτερά στους ώμους, κι ανάμεσα στους ώμους και στα φτερά μικρό δοξάρι — κι ύστερα χάθηκαν κι αυτά κι ο ίδιος. [2.6.2] Κι εξόν αν του κάκου έχουν ασπρίσει τα μαλλιά μου, ή αν λιγόστεψαν τα λογικά μου με τα χρόνια, στον Έρωτα είστε αφιερωμένοι, παιδιά μου, κι ο Έρωτας σας φροντίζει».