ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (16.351-16.418)

Οὗτοι ἄρ᾽ ἡγεμόνες Δαναῶν ἕλον ἄνδρα ἕκαστος.
ὡς δὲ λύκοι ἄρνεσσιν ἐπέχραον ἢ ἐρίφοισι
σίνται, ὑπὲκ μήλων αἱρεύμενοι, αἵ τ᾽ ἐν ὄρεσσι
ποιμένος ἀφραδίῃσι διέτμαγεν· οἱ δὲ ἰδόντες
355 αἶψα διαρπάζουσιν ἀνάλκιδα θυμὸν ἐχούσας·
ὣς Δαναοὶ Τρώεσσιν ἐπέχραον· οἱ δὲ φόβοιο
δυσκελάδου μνήσαντο, λάθοντο δὲ θούριδος ἀλκῆς.
Αἴας δ᾽ ὁ μέγας αἰὲν ἐφ᾽ Ἕκτορι χαλκοκορυστῇ
ἵετ᾽ ἀκοντίσσαι· ὁ δὲ ἰδρείῃ πολέμοιο,
360 ἀσπίδι ταυρείῃ κεκαλυμμένος εὐρέας ὤμους,
σκέπτετ᾽ ὀϊστῶν τε ῥοῖζον καὶ δοῦπον ἀκόντων.
ἦ μὲν δὴ γίγνωσκε μάχης ἑτεραλκέα νίκην·
ἀλλὰ καὶ ὧς ἀνέμιμνε, σάω δ᾽ ἐρίηρας ἑταίρους.
Ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἀπ᾽ Οὐλύμπου νέφος ἔρχεται οὐρανὸν εἴσω
365 αἰθέρος ἐκ δίης, ὅτε τε Ζεὺς λαίλαπα τείνῃ,
ὣς τῶν ἐκ νηῶν γένετο ἰαχή τε φόβος τε,
οὐδὲ κατὰ μοῖραν πέραον πάλιν. Ἕκτορα δ᾽ ἵπποι
ἔκφερον ὠκύποδες σὺν τεύχεσι, λεῖπε δὲ λαὸν
Τρωϊκόν, οὓς ἀέκοντας ὀρυκτὴ τάφρος ἔρυκε.
370 πολλοὶ δ᾽ ἐν τάφρῳ ἐρυσάρματες ὠκέες ἵπποι
ἄξαντ᾽ ἐν πρώτῳ ῥυμῷ λίπον ἅρματ᾽ ἀνάκτων,
Πάτροκλος δ᾽ ἕπετο σφεδανὸν Δαναοῖσι κελεύων,
Τρωσὶ κακὰ φρονέων· οἱ δὲ ἰαχῇ τε φόβῳ τε
πάσας πλῆσαν ὁδούς, ἐπεὶ ἂρ τμάγεν· ὕψι δ᾽ ἀέλλη
375 σκίδναθ᾽ ὑπὸ νεφέων, τανύοντο δὲ μώνυχες ἵπποι
ἄψορρον προτὶ ἄστυ νεῶν ἄπο καὶ κλισιάων.
Πάτροκλος δ᾽ ᾗ πλεῖστον ὀρινόμενον ἴδε λαόν,
τῇ ῥ᾽ ἔχ᾽ ὁμοκλήσας· ὑπὸ δ᾽ ἄξοσι φῶτες ἔπιπτον
πρηνέες ἐξ ὀχέων, δίφροι δ᾽ ἀνακυμβαλίαζον.
380 ἀντικρὺ δ᾽ ἄρα τάφρον ὑπέρθορον ὠκέες ἵπποι
ἄμβροτοι, οὓς Πηλῆϊ θεοὶ δόσαν ἀγλαὰ δῶρα,
πρόσσω ἱέμενοι, ἐπὶ δ᾽ Ἕκτορι κέκλετο θυμός·
ἵετο γὰρ βαλέειν· τὸν δ᾽ ἔκφερον ὠκέες ἵπποι.
ὡς δ᾽ ὑπὸ λαίλαπι πᾶσα κελαινὴ βέβριθε χθὼν
385 ἤματ᾽ ὀπωρινῷ, ὅτε λαβρότατον χέει ὕδωρ
Ζεύς, ὅτε δή ῥ᾽ ἄνδρεσσι κοτεσσάμενος χαλεπήνῃ,
οἳ βίῃ εἰν ἀγορῇ σκολιὰς κρίνωσι θέμιστας,
ἐκ δὲ δίκην ἐλάσωσι, θεῶν ὄπιν οὐκ ἀλέγοντες·
τῶν δέ τε πάντες μὲν ποταμοὶ πλήθουσι ῥέοντες,
390 πολλὰς δὲ κλιτῦς τότ᾽ ἀποτμήγουσι χαράδραι,
ἐς δ᾽ ἅλα πορφυρέην μεγάλα στενάχουσι ῥέουσαι
ἐξ ὀρέων ἐπικάρ, μινύθει δέ τε ἔργ᾽ ἀνθρώπων·
ὣς ἵπποι Τρῳαὶ μεγάλα στενάχοντο θέουσαι.
Πάτροκλος δ᾽ ἐπεὶ οὖν πρώτας ἐπέκερσε φάλαγγας,
395 ἂψ ἐπὶ νῆας ἔεργε παλιμπετές, οὐδὲ πόληος
εἴα ἱεμένους ἐπιβαινέμεν, ἀλλὰ μεσηγὺ
νηῶν καὶ ποταμοῦ καὶ τείχεος ὑψηλοῖο
κτεῖνε μεταΐσσων, πολέων δ᾽ ἀπετίνυτο ποινήν.
ἔνθ᾽ ἤτοι Πρόνοον πρῶτον βάλε δουρὶ φαεινῷ,
400 στέρνον γυμνωθέντα παρ᾽ ἀσπίδα, λῦσε δὲ γυῖα·
δούπησεν δὲ πεσών· ὁ δὲ Θέστορα, Ἤνοπος υἱόν,
δεύτερον ὁρμηθείς —ὁ μὲν εὐξέστῳ ἐνὶ δίφρῳ
ἧστο ἀλείς· ἐκ γὰρ πλήγη φρένας, ἐκ δ᾽ ἄρα χειρῶν
ἡνία ἠΐχθησαν— ὁ δ᾽ ἔγχεϊ νύξε παραστὰς
405 γναθμὸν δεξιτερόν, διὰ δ᾽ αὐτοῦ πεῖρεν ὀδόντων,
ἕλκε δὲ δουρὸς ἑλὼν ὑπὲρ ἄντυγος, ὡς ὅτε τις φὼς
πέτρῃ ἔπι προβλῆτι καθήμενος ἱερὸν ἰχθὺν
ἐκ πόντοιο θύραζε λίνῳ καὶ ἤνοπι χαλκῷ·
ὣς ἕλκ᾽ ἐκ δίφροιο κεχηνότα δουρὶ φαεινῷ,
410 κὰδ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπὶ στόμ᾽ ἔωσε· πεσόντα δέ μιν λίπε θυμός.
αὐτὰρ ἔπειτ᾽ Ἐρύλαον ἐπεσσύμενον βάλε πέτρῳ
μέσσην κὰκ κεφαλήν· ἡ δ᾽ ἄνδιχα πᾶσα κεάσθη
ἐν κόρυθι βριαρῇ· ὁ δ᾽ ἄρα πρηνὴς ἐπὶ γαίῃ
κάππεσεν, ἀμφὶ δέ μιν θάνατος χύτο θυμοραϊστής.
415 αὐτὰρ ἔπειτ᾽ Ἐρύμαντα καὶ Ἀμφοτερὸν καὶ Ἐπάλτην,
Τληπόλεμόν τε Δαμαστορίδην Ἐχίον τε Πύριν τε,
Ἰφέα τ᾽ Εὔιππόν τε καὶ Ἀργεάδην Πολύμηλον,
πάντας ἐπασσυτέρους πέλασε χθονὶ πουλυβοτείρῃ.

***

Τούτ᾽ οι αρχηγοί των Δαναών έναν καθένας άνδρα
εφόνευσαν· και όπως χυμάν λύκοι, κακά θερία,
ρίφι᾽ αν ιδούν ή πρόβατα στα πλάγια ξεκομμένα
από αγνωσιά του πιστικού, και απ᾽ τ᾽ άνανδρά τους πλήθη
355 αρπακτά παίρνουν· όμοια κι οι Δαναοί στους Τρώας
χυμάν. Και τούτων η καρδιά νεκρώνει και τους παίρνει
η καλοθόρυβη φυγή. Και πάντοτ᾽ εζητούσε
στον Έκτορα την λόγχην του να ρίξει ο μέγας Αίας
και άξιος αυτός πολεμιστής με την τρανήν ασπίδα
360 σκέπει τους ώμους τους πλατείς και κάτω απ᾽ το χαλάζι
των κονταριών και των βελών προφύλαγε το σώμα.
Κι εάν και καλώς εγνώριζε πως είχε κλίν᾽ η νίκη,
κοντόστεκε όμως κι έσωζε τους ποθητούς συντρόφους.
Και ως κάποτε εις τον ουρανόν του Ολύμπου απ᾽ τον αιθέρα
365 νέφος προβαίνει, όταν ο Ζευς θα φέρει ανεμοζάλην·
όμοια κι εκείνοι με βοήν ατάκτως ροβολούσαν·
και ο Έκτωρ, ως τον έπαιρναν τα γρήγορ᾽ άλογά του
άφηνε οπίσω τον λαόν που ο λάκκος εκρατούσε.
Και πάμπολ᾽ άλογα γοργά κει μέσα το τιμόνι
370 έσπασαν και άφησαν αυτού τ᾽ αμάξια των κυρίων·
και μ᾽ άσπονδην ο Πάτροκλος φυγήν τους κυνηγούσε
κι εφώναζε τους Δαναούς· και σκορπισμέν᾽ οι Τρώες
όλους τους δρόμους γέμισαν· ανέβαινε ως τα νέφη
η σκόνη ως ετανύζονταν τα γρήγορα πουλάρια
375 απ᾽ τα καράβια, απ᾽ τες σκηνές, οπίσω προς την πόλιν.
Κι εκεί που είδε πυκνότερο ν᾽ αδημονεί το πλήθος
ο Πάτροκλος με την βοήν τους ίππους σαλαγούσε
και κάτω από τους άξονες επίστομα οι αναβάτες
έπεφταν απ᾽ τες άμαξες που ετράνταζαν με κρότον.
380 Κι οι αθάνατ᾽ ίπποι, που οι θεοί χαρίσαν του Πηλέως,
διασκέλισαν τον χάντακα με ορμήν να προχωρήσουν
ως λαχταρούσε ο Πάτροκλος τον Έκτορα να φθάσει
να τον κτυπήσει, αλλ᾽ έπαιρναν αυτόν οι ταχείς ίπποι.
Και όπως μαυρίζει όλην την γην ορμητικό καθούρι
385 σ᾽ ημέραν φθινοπωρινήν, που νεροπόντι χύνει
ο Ζευς, οπόταν στους θνητούς επλήθυνε ο θυμός του,
που με την βίαν στον λαόν στρεβλά τες δίκες κρίνουν,
και με αθεόφοβην ψυχήν το δίκαιον αποδιώχνουν
τότε στον τόπον πλημμυρούν οι ποταμοί τους όλοι
390 από πολλές κόφτουν πλαγιές οι χείμαρροι το χώμα,
με βόγγον από τα βουνά κατρακυλούν και ρέουν
στην θάλασσα και των θνητών τους κόπους αφανίζουν·
έτσι ως ετρέχαν έβογγαν των Τρώων οι φοράδες.
Και αφού τες πρώτες φάλαγγες εθέρισε, τους στρέφει
395 ξανά στες πρύμνες, φράζοντας τον δρόμον προς την πόλιν·
αυτού τους σφάζει ο Πάτροκλος ορμητικά στην μέσην
των πλοίων και των ποταμών και των υψηλών πύργων
και ανταποδίδ᾽ η λόγχη του τους φόνους των Αργείων.
Ελόγχισε τον Πρόνοον στο στήθος, που εγυμνώθη
400 απ᾽ την ασπίδα, και άψυχος εβρόντησε στο χώμα.
Στον Ηνοπίδην Θέστορα κατόπι ευθύς εχύθη,
που στο θρονί της άμαξας καθόταν μαζωμένος
κι είχε απολύσει τα λουριά του τρόμου από την ζάλην.
Με το κοντάρι από σιμά τού πέρασε ως τα δόντια
405 το δεξιό σιαγόνι του και αυτόν με το κοντάρι
εσήκωσε απ᾽ την άμαξαν, καθώς ψαράς, στον βράχον
καθήμενος, ψάρι τρανό με στιλβωτόν αγκίστρι
σηκώνει από την θάλασσαν· ομοίως απ᾽ το στόμα
τ᾽ ολάνοικτο τον σήκωσε με το λαμπρό κοντάρι
410 και πίστομα τον άμπωσε στην γην να ξεψυχήσει·
και τον Ερύλαον βαρεί, κει που του ορμούσ᾽ επάνω,
με λίθαρο στην κεφαλήν, και στο βαρύ του κράνος
εις δύο σχίσθ᾽ η κεφαλή, και προύμυτα στο χώμα
πέφτει και ο ψυχοθεριστής ο θάνατος τον ζώνει.
415 Τους ανδρειωμένους έπειτα Τληπόλεμον, Επάλτην
Πύριν, Ερύμαντ᾽, Εύιππον, Αμφοτερόν, Ιφέα
Εχίον του Δαμάστορος, Πολύμηλον του Αργέου,
όλους τους σμίγει επανωτούς στην γην την πολυθρέπτραν.

Εικόνα σώματος στις έφηβες κοπέλες: η επίδραση της οικογένειας και της μητέρας

Η εικόνα σώματος αφορά την εικόνα και το πώς το άτομο «σκέφτεται, αισθάνεται και συμπεριφέρεται σχετικά με τα σωματικά του χαρακτηριστικά. Ο ορισμός μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η έννοια της εικόνας σώματος περιλαμβάνει αντιληπτικές, συναισθηματικές, γνωστικές και συμπεριφορικές πτυχές.

Ειδικότερα, η αντιληπτική διάσταση σχετίζεται με την αντίληψη που έχει διαμορφώσει για το σώμα του και είναι η υποκειμενική του εμπειρία.

Η συναισθηματική διάσταση αφορά τα συναισθήματα που προκαλεί η θέα του σώματος, η ικανοποίηση αυτής της θέας στο καθρέφτη είτε συνολικά, είτε στα επιμέρους σημεία του σώματος. Η γνωστική διάσταση αναφέρεται στις σκέψεις και τις πεποιθήσεις που έχει το άτομο για το βάρος, το σχήμα ή το μέγεθος.

Τέλος, η συμπεριφορική διάσταση περιλαμβάνει τις συμπεριφορές και τις ενέργειες του ατόμου με βάση την εικόνα σώματος που έχει διαμορφωθεί με βάση και τις υπόλοιπες διαστάσεις (π.χ υιοθέτηση δίαιτας εάν αντιλαμβάνεται το άτομο το σώμα του σαν υπέρβαρο, αποφυγή έκθεσης σε περιπτώσεις που το σώμα θεωρείται υποκειμενικά «ακατάλληλο»).

Αρνητική εικόνα σώματος

Η μελέτη γύρω από την εικόνα σώματος κρίνεται απαραίτητη, καθώς ερευνητικά δεδομένα αναφέρουν ότι μια θετική εικόνα σώματος σχετίζεται με υψηλή αυτοεκτίμηση, υψηλή αυτοεικόνα και υγιείς διατροφικές συμπεριφορές και ως εκ τούτου, καλή ψυχική υγεία.

Αντιθέτως, αναφέρεται, ότι μια αρνητική εικόνα σώματος συνδέεται με αρνητική εικόνα εαυτού, χαμηλή αυτοεκτίμηση, μη ικανοποίηση από την αντίληψη σώματος και φτωχή ψυχική υγεία.

Πιο συγκεκριμένα, η αρνητική εικόνα σώματος σχετίζεται με εσωτερικευμένα συμπτώματα κατά την εφηβεία (κατάθλιψη, άγχος, κοινωνική απόσυρση) και τείνει να οδηγεί σε διατροφικές διαταραχές.

Ένα εύλογο ερώτημα θα ήταν ποιος ο λόγος να μελετάμε την εικόνα σώματος κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ο ιδιαίτερος χαρακτήρας που κατέχει η εφηβική περίοδος στη ζωή του ατόμου. Ειδικότερα, η εφηβεία αποτελεί μια μοναδική περίοδο στη ζωή των ατόμων, κατά την οποία λαμβάνουν χώρα σωματικές και ψυχικές αλλαγές.

Οι έφηβοι καλούνται να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους και να οδηγηθούν στην ενήλικη ζωή, μέσα από μια πληθώρα νευροβιολογικών και ψυχοκοινωνικών αλλαγών.

Οι αλλαγές κατά τη διάρκεια της εφηβείας είναι πολλές και ραγδαίες και αφορούν σωματικές αλλαγές (αλλαγές στο σώμα και τη σωματική ανάπτυξη), νοητικές αλλαγές (κατάκτηση αφαιρετικής σκέψης), συναισθηματικές αλλαγές (εμφάνιση νέων ορμών) και κοινωνικές αλλαγές (η παρέα συνομηλίκων έχει κυρίαρχο ρόλο).

Σε αυτό το πλαίσιο, η εικόνα σώματος έχει κυρίαρχο ρόλο σε όλη αυτή τη πορεία του εφήβου προς την ενηλικίωση. Παρόλο που και τα δύο φύλα βιώνουν αρνητικά συναισθήματα ως προς την εικόνα σώματός τους, εντούτοις, έχει βρεθεί ότι μεταξύ των εφήβων, τα κορίτσια είναι εκείνα που πιέζονται περισσότερο και πλήττονται από τις κοινωνικές πιέσεις όσον αφορά το «ιδανικό» σώμα.

Για αυτό το λόγο διαμορφώνουν μια αρνητική εικόνα σώματος, βιώνουν δυσαρέσκεια για το σώμα τους και, εν τέλει, τείνουν να υιοθετούν μη υγιείς διατροφικές συνήθειες, και ακόμη να πάσχουν από διατροφικές διαταραχές.

Ο ρόλος της οικογένειας στην εικόνα σώματος

Αναμφισβήτητα, η οικογένεια αποτελεί τον βασικό πυρήνα κοινωνικοποίησης των ατόμων και στην περίπτωση της διαμόρφωσης της εικόνας σώματος, έχει βρεθεί ότι οι συζητήσεις μέσα στην οικογένεια για το σώμα και το βάρος μεταφέρουν διαγενεαλογικά απόψεις σχετικά με το ποιο σώμα είναι κοινωνικά αποδεκτό και αυτό λαμβάνει χώρα μέσα από μηνύματα που περνάνε και αφορούν είτε τους ίδιους τους γονείς, είτε τους άλλους γύρω τους.

Βιβλιογραφικά, αρκετές έρευνες επικεντρώνονται σε συζητήσεις γονέων-εφήβων με στόχο τον έλεγχο των γονέων πάνω στο βάρος των παιδιών τους.

Πιο συγκεκριμένα, εδώ συγκαταλέγονται σχόλια των γονέων για το βάρος των εφήβων απευθείας και μπροστά στους εφήβους, σχόλια για τους στόχους που έχουν οι ίδιοι οι γονείς για την απώλεια κιλών των ιδίων, καθώς και σχόλια για το βάρος τρίτων ατόμων.

Αυτού του είδους η επικοινωνία και τα σχόλια συνδέονται με δυσαρέσκεια σώματος από μέρους των εφήβων και συμπεριφορές όπως νηστείες, δίαιτες, συμπεριφορές λαιμαργίας, χρήση διαιτητικών χαπιών, υπερβολική άσκηση και με καμία θετική συμπεριφορά.

Επιπλέον, αυτού του είδους τα σχόλια φαίνεται να έχουν μακροχρόνια αποτελέσματα που προεκτείνονται αργότερα και στην ενήλικη ζωή. Ακόμη και θετικά σχόλια μπορεί να προκαλέσουν δυσπιστία στην έφηβη και αυτό γίνεται κατανοητό εάν λάβουμε υπόψη ότι η εφηβεία είναι η κατεξοχήν περίοδος αμφισβήτησης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο τρόπος λειτουργίας και η ποιότητα των σχέσεων εφήβων κοριτσιών και γονέων διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στις διατροφικές συνήθειες και την ανάπτυξη διατροφικών διαταραχών και γενικότερα την ανάπτυξη μη υγιών διατροφικών συνηθειών.

Ειδικότερα, όταν η οικογένεια χαρακτηρίζεται από καλή επικοινωνία, δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων και άνευ όρων αποδοχή σε συνδυασμό με ζεστασιά, γνώση των γονέων για τις συνήθειες και τις παρέες των παιδιών τους και την μειωμένη άσκηση ψυχολογικής πίεσης, τότε παρατηρούνται μειωμένα φαινόμενα διατροφικών διαταραχών.

Αντιθέτως, η ύπαρξη υψηλής ψυχολογικής πίεσης και ελέγχου επιφέρει εμπλοκή σε συμπεριφορές μη υγιών διατροφικών συνηθειών.

Ο ρόλος της μητέρας στην εικόνα σώματος

Η σχέση μητέρας-κόρης είναι μια από τις πιο πολύπλοκες σχέσεις, η οποία μπορεί να γίνει ακόμη πιο περίπλοκη κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Η σχέση με τη μητέρα είναι ιδιαίτερα σημαντική και επηρεάζει τον αυτοπροσδιορισμό των κοριτσιών, γεγονός που συνεπάγεται ότι επιδρά αποφασιστικά τη διαμόρφωση της αντίληψης τόσο του εαυτού της έφηβης, όσο και της αντίληψης του σώματός της.

Ένα ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι στη περίπτωση που οι έφηβες αντιλαμβάνονται ως θετική τη σχέση με τη μητέρα τους, τότε αυτή η σχέση, αυτή η σύνδεση, έχει τη δύναμη να λειτουργήσει υποστηρικτικά στην ευεξία των εφήβων ακόμη και σε περιπτώσεις που οι έφηβες διατηρούν μια αρνητική εικόνα σώματος.

Αναφέρεται ότι η μητέρα τείνει να επιδρά τόσο άμεσα όσο και έμμεσα στη διαμόρφωση της εικόνας σώματος της έφηβης κόρης της.

Ένα παράδειγμα άμεσης επιρροής είναι η ενθάρρυνση της μητέρας για απώλεια κιλών της έφηβης, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αρνητική εικόνα σώματος της έφηβης, ακόμη και όταν αυτή η ενθάρρυνση έχει στόχο την υγεία των εφήβων και γίνεται από καλή πρόθεση.

Ένα επιπλέον παράδειγμα άμεσης επιρροής της μητέρας είναι η κριτική.

Ερευνητικά δεδομένα αναφέρουν ότι οι έφηβες που αντιλαμβάνονται τη μητέρα τους ως επικριτική για την εμφάνισή τους, είναι πιο πιθανό να οδηγηθούν στη τελειομανία και εν συνεχεία να εκδηλώσουν μη υγιείς διατροφικές συμπεριφορές, δεδομένο που συγκαταλέγει τη τελειομανία στους παράγοντες κινδύνου εκδήλωσης διατροφικών διαταραχών.

Εκτός από την άμεση επιρροή της μητέρας μέσω της ενθάρρυνσης για απώλεια κιλών και την άσκηση κριτικής, η μητέρα επιδρά και μέσω έμμεσων τρόπων στη διαμόρφωση της εικόνα σώματος των εφήβων. Πιο συγκεκριμένα, η συμπεριφορά της ίδιας της μητέρας, το παράδειγμά της και τα έμμεσα σχόλια είναι εξίσου σημαντικά.

Όταν η ίδια η μητέρα βιώνει συναισθήματα δυσαρέσκειας για το δικό της σώμα, αυτό με κάποιο τρόπο, μη ηθελημένα, περνάει κάποιο αντίστοιχο μήνυμα στις έφηβες κόρες. Φαίνεται, λοιπόν, να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της αρνητικής εικόνας σώματος της ίδιας της μητέρας για το σώμα της και της αρνητικής εικόνας που έχει η μητέρα για το σώμα της έφηβης κόρης της.

Χρήσιμες στρατηγικές για την ενίσχυση της εικόνας σώματος των έφηβων κοριτσιών

Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να παραθέσουμε τις στρατηγικές που μπορούν να υιοθετήσουν οι μητέρες πάνω στο κομμάτι της ενίσχυσης της εικόνας σώματος των έφηβων κοριτσιών.

Ειδικότερα, αναφέρονται στρατηγικές όπως το φιλτράρισμα των σχολίων που μεταδίδουν είτε άμεσα είτε έμμεσα στις κόρες δίνοντας προσοχή στη γλώσσα που χρησιμοποιούν.

Άλλη στρατηγική αφορά την μεταβίβαση μηνυμάτων ευαισθητοποίησης όσον αφορά τους κινδύνους υγείας που ελλοχεύουν από τις διατροφικές διαταραχές. Σημαντική κρίνεται η θετική ανατροφοδότηση και στήριξη των εφήβων είτε σωματικά (π.χ φιλιά, αγκαλιά), είτε λεκτικά (λεκτικές επιβεβαιώσεις).

Οι ανοικτές συζητήσεις αποτελούν μια ακόμη στρατηγική μέσω των οποίων οι έφηβες βοηθιούνται να ασκήσουν κριτική ικανότητα απέναντι σε σχόλια τρίτων και σε γενικότερες επιδράσεις από τον κοινωνικό περίγυρο.

Τέλος, το γενικότερο θετικό κλίμα κρίνεται σημαντικό με την έννοια της βαρύτητας όχι σε περιορισμούς αλλά στον εντοπισμό των θετικών των υγιών διατροφικών συνηθειών στη σωματική και ψυχική υγεία των εφήβων.

Τα ψυχικά ελλείμματα των γονιών

«Ίσως όλοι οι δράκοι της ζωής μας να 'ναι πριγκηπέσσες, που δεν προσμένουν παρά την ώρα που θα μας δουν όμορφους και τολμηρούς. Ίσως κάθε τι τρομαχτικό να 'ναι, στο απώτατο βάθος του, έρημο κι αβοήθητο και να προσμένει από μας βοήθεια». -Rainer Maria Rilke

Kάθε παιδί έχει ανάγκη να το καταλαβαίνουν, να το παίρνουν στα σοβαρά και να το σέβονται.

Ένα παιδί κοιτάζει στο πρόσωπο των γονιών του και αυτό που χρειάζεται είναι, να αντικρίσει σε εκείνους ένα συναισθηματικό καθρέφτη στοργής και κατανόησης.

Ένα παιδί όταν γεννιέται χρειάζεται να νιώσει πως του ανήκουν οι γονείς του και πως ανήκει και εκείνο σε εκείνους, του είναι συναισθηματικά διαθέσιμοι μέσα από μια στενή σχέση που δημιουργούν μαζί του όπου διαθέτουν τον εαυτό τους σε εκείνο, ώστε να αισθανθεί ασφάλεια και εμπιστοσύνη.

Εάν οι γονείς είναι ψυχικά υγιείς και έχουν μια ισορροπημένη σχέση μεταξύ τους, τότε κοιτάζουν εκείνο και τη μοναδική του προσωπικότητα, αγαπώντας το για τον εαυτό του.

Αν όμως δεν νιώθουν ασφαλείς, τότε προσπαθούν να καλύψουν τις ανάγκες τους μέσω του παιδιού τους. Οσο θα προβάλλουν επάνω του τις δικές τους προσδοκίες, τα άγχη και τα σχέδια για το μέλλον του, το παιδί δεν θα βρίσκει τον εαυτό του, αλλά αυτά που προβάλουν οι γονείς του σε εκείνο.

Θα γεμίζει από τις προβολές τους και θα πορεύεται στη ζωή του σύμφωνα με αυτές, θα αναπτύσσεται σύμφωνα με τις ανάγκες τους, θα γίνεται ένα μέσο για να εξυπηρετεί τα απωθημένα τους όνειρα, προσπαθώντας να τους ικανοποιήσει, θα ακολουθεί τη ζωή του φορώντας μια μάσκα νομίζοντας πως αυτό είναι το αληθινό του πρόσωπο και θα χάσει ολότελα τον εαυτό του.

Οι φυσιολογικές ανάγκες που αντιστοιχούν στην ηλικία του παιδιού δεν θα μπορούν να βιωθούν σαν ολοκληρωμένη εμπειρία και το παιδί είτε θα τις απωθεί είτε θα τις βιώνει με τρόπο διασπασμένο και αποσπασματικό, οπότε θα ζει προσκολλημένο στο παρελθόν και θα αντιδρά στην καθημερινότητά του, σαν να ζει τους κινδύνους του παρελθόντος, οι οποίοι θα διαστρεβλώνουν την οπτική του για την πραγματικότητα.

Είναι σαν να υποδέχεται κάθε τωρινή στιγμή φορώντας μια πανοπλία, οπότε αποκρούει ή επιτίθεται στα συναισθήματα που του γεννά, γιατί η μνήμη θα τον επιστρέφει ή το σκέπαστρό της θα τον εμποδίζει να δει την πραγματικότητα της, άρα είτε θα την εξιδανικεύει είτε θα υποτιμά τη σημασία της.

Αν ένας γονιός δεν έχει αντιμετωπίσει τα συναισθήματα του από το παρελθόν, νιώθει κατάθλιψη. Θα αντιμετωπίζει λοιπόν το παιδί του ως κάποιον που βρίσκει σε εκείνον αυτά που δεν βρήκε από το γονιό του.

Μπορεί επιτέλους να βρει κάποιον, ο οποίος είναι στη διάθεσή του, λειτουργεί ως αντανάκλαση των δικών του προσδοκιών και τον ελέγχει πλήρως ώστε να είναι επικεντρωμένος σε αυτόν, να μην τον εγκαταλείπει και να του προσφέρει όλη την προσοχή και τον θαυμασμό. Αν οι απαιτήσεις του παιδιού γίνουν πολύ μεγάλες, μπορεί να το ελέγχει και να το κάνει να μην τον ενοχλεί. Ετσι, χρησιμοποιώντας το παιδί του, αισθάνεται με εσφαλμένο τρόπο ότι οι άλλοι τον υπολογίζουν, τον φροντίζουν και τον σέβονται.

Κάποιος, που χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο αναγκών και προσδοκιών άλλων, εκδηλώνει διαφόρων τύπου ναρκισσιστικές διαταραχές σύμφωνα με την Αλίς Μίλερ.

Οι κυριότερες είναι οι ιδέες μεγαλείου και η κατάθλιψη. Στην πραγματικότητα οι ιδέες μεγαλείου είναι η άμυνα ενάντια στην κατάθλιψη και η κατάθλιψη είναι η άμυνα στο βαθύ πόνο για την απώλεια του εαυτού.

Ένα άτομο με ιδέες μεγαλείου προκαλεί το θαυμασμό, τον οποίο χρειάζεται, δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτόν, θαυμάζει και ο ίδιος τον εαυτό του για τα χαρίσματά του ή τα επιτεύγματά του, για τα οποία αισθάνεται ικανοποίηση, αλλά δεν στηρίζει την αυτοεκτίμησή του στην αυθεντικότητά των συναισθημάτων του, γιατί ο ίδιος δεν βοηθήθηκε να αναπτύξει ένα αυθεντικό εαυτό που θα μπορούσε να του δώσει δύναμη και στήριξη.

Πιστεύει και θαυμάζει τον εαυτό του, όσο καταφέρνει να κερδίζει στις εντυπώσεις του. Οποιαδήποτε απώλεια όμως τον κλονίζει και τον αποδιοργανώνει ψυχικά, γιατί δεν έχει μάθει να δέχεται τον εαυτό του στην ολότητά του. Κάποιος, που αισθάνεται πως αγαπιέται μόνο όσο εκπληρώνει τα οικογενειακά ιδεώδη μέσω των ικανοτήτων του, των ταλέντων του, αισθάνεται ντροπή κάθε φορά που αποτυγχάνει, σκεπτόμενος την απογοήτευση και το αίσθημα ντροπής που θα αισθανθούν οι άλλοι για αυτόν.

Οι άνθρωποι με ιδέες μεγαλείου συσχετίζουν τον θαυμασμό με την αγάπη. Επιζητούν τον θαυμασμό διαπρέποντας σε ό,τι κι αν κάνουν, αλλά δεν ικανοποιούνται ποτέ, γιατί ο θαυμασμός δεν είναι αγάπη που προσφέρει την πληρότητα.

Υποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο τις πρωταρχικές τους ανάγκες για σεβασμό, κατανόηση, ανάγκη πως τους παίρνουν οι άλλοι στα σοβαρά, ανάγκες που έχουν μείνει απωθημένες από παιδιά, γιατί δεν ικανοποιήθηκαν ποτέ.

Αναζητούν υποκατάστατες λύσεις, γιατί δεν έχουν αισθανθεί την αγάπη με αποδοχή, οπότε δεν μπορούν να την αναζητήσουν, γιατί δεν γνωρίζουν πού να προσανατολιστούν και ικανοποιούνται με υποκατάστατα τα οποία δεν τους ολοκληρώνουν.

Όσο όμως παραμένουν έγκλειστοι της ανάγκης τους για επιβεβαίωση και θαυμασμό δεν απελευθερώνονται, γιατί παραμένουν εξαρτημένοι από το θαυμασμό των άλλων και γιατί ο αυτοσεβασμός τους εξαρτάται από διάφορα χαρίσματα, ρόλους και επιτεύγματα, τα οποία όμως είναι προσωρινά και μπορεί ξαφνικά να τους απογοητεύσουν. Δεν μπορούν να στραφούν στο μόνο σταθερό που διαθέτουν, το οποίο είναι ο εαυτός τους, γιατί δεν έμαθαν να τον αναγνωρίζουν.

Μερικές φορές η κατάθλιψη εμφανίζεται όταν οι ιδέες μεγαλείου διαλύονται εξαιτίας μιας ασθένειας, μιας αναπηρίας, μιας απώλειας, μιας συνταξιοδότησης ή εξαιτίας των γηρατειών.

Εκείνοι, που δεν μπόρεσαν να δουν στο βλέμμα των γονιών τους τον εαυτό τους, αλλά βίωσαν την σύγχυση τους, γυρεύουν να καθρεφτιστούν μέσω υποκατάστατων λύσεων και όταν οι καθρέφτες αποσύρονται, ένα βαθύ αίσθημα εγκατάλειψης και απόρριψης κλονίζει τον ψυχισμό τους.

Όσο επιτυχημένος, σπουδαίος και δυνατός κι αν νιώθει κάποιος, στηρίζοντας την ικανοποίηση που νιώθει για τον εαυτό του μόνο στα επιτεύγματα του, νιώθει κενό, κι ένα βαθύ αίσθημα ματαιότητας, αν χρησιμοποιεί την επιτυχία του ως υποκατάστατο αναγκών και συναισθημάτων, που έμειναν ακάλυπτα από παιδί. Το αίσθημα επίσης, ότι κάποιοι τον βλέπουν και τον καταλαβαίνουν αγαπώντας τον, του προκαλεί ανοίκεια συναισθήματα που δυσκολεύεται να τα αξιοποιήσει τοποθετώντας τα στον ψυχισμό του. Όσο λοιπόν δεν έρχεται σε επαφή με το πρόβλημά του και δεν το αντιμετωπίζει θεραπευτικά, αλλά παραμένει εγκλωβισμένος σε αυτό μέσα από αυταπάτες και ψευδαισθήσεις, μεθάει με την επιτυχία ναρκώνοντας τα συναισθήματα του, ενώ οι παλιές πληγές παραμένουν εκεί, ματώνοντάς τον.

Τα εξαιρετικά επιτεύγματά μπορούν να του δώσουν τη δυνατότητα να διατηρήσει την ψευδαίσθηση της σταθερής προσοχής των άλλων και της διαθεσιμότητάς τους. Τρέφεται βουλιμικά από αυτά, γιατί δυσκολεύεται να αναγνωρίσει τις συναισθηματικές ελλείψεις της παιδικής του ηλικίας και να έρθει σε επαφή με τις συναισθηματικές του αντιδράσεις.

Όσο παραμένει αιχμάλωτος των ιδεών μεγαλείου σχετίζεται με άλλους, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από έντονα καταθλιπτικά στοιχεία και οι οποίοι αναλαμβάνουν ασυνείδητα να υποδύονται τα καταθλιπτικά γνωρίσματά του. Φροντίζει λοιπόν τους άλλους, λυπώντας τους και προστατεύοντάς τους, σαν να είναι παιδιά, κρατώντας τους αιχμάλωτους σε αυτήν την θέση, για να διατηρήσει εκείνος την αίσθηση της δύναμης, της στήριξης μέσα από υποστυλώματα που παραμένουν πάντα εκεί για εκείνον, εξαιτίας της αδυναμίας τους. Η προσωπικότητά του δεν έχει γερά θεμέλια και εξαρτάται από υποστηρίγματα, όσο αρνείται την προσωπική του αλήθεια.

Σχετίζεται με εκείνους που εμφανίζουν καταθλιπτικά συμπτώματα, γιατί με αυτόν τον τρόπο κρατά την κατάθλιψη έξω από τον εαυτό του, φροντίζοντας τον κακόμοιρο σύντροφο του, προστατεύοντας τον, κάνοντας τα πάντα για αυτόν, ελέγχοντας με αυτόν τον τρόπο τη δική του κατάθλιψη, γιατί όσο ασχολείται μανιωδώς με εκείνον, αποφεύγει να έρθει σε επαφή με τα δύσκολα συναισθήματά του. Επιπλέον νιώθει δυνατός και αναντικατάστατος, όσο τον υποστηρίζει στην οικοδόμηση της προσωπικότητάς του, την οποία ελέγχει επιτηδευμένα, ώστε να μη απελευθερωθεί το άλλο πρόσωπο και τον εγκαταλείψει. Αρνείται τα συναισθήματά του, αρνείται την έκφραση της ελευθερίας και της αλήθειας του, οπότε παρεμποδίζει την ελεύθερη έκφραση των ανθρώπων που είναι δίπλα του.

Πίσω από αυτό κρύβεται η τραγωδία της απώλειας του εαυτού, ο οποίος αντικαθιστάται από ένα ψευδή εαυτό, από μια εύθραυστη ελλιπή αυτοεκτίμηση, όπου επειδή δεν εμπιστεύεται τα συναισθήματα και τις επιθυμίες του, αρνείται τα συναισθήματά του, ελέγχει και κυριαρχεί στις σχέσεις του από φόβο πως θα χάσει τα συναισθήματά τους προς αυτόν, όταν οι άλλοι αντιληφθούν την υποτιθέμενη μηδαμινότητά του.

Η κατάθλιψη είναι ένας τρόπος για να έρθει σε επαφή με τις πληγές του, αλλά μόνο αν αποφασίσει ο ίδιος, μπορεί να θεραπεύσει τα πληγωμένα συναισθήματά του, γιατί αλλιώς μπορεί να τον τυλίξει στην άβυσσο της και να χάσει τον δρόμο για την έξοδο.

Η φυσική επαφή με τα συναισθήματα και τις ανάγκες μας ενισχύει την αυτονομία και την ελευθερία.

Η έκφραση των επιθυμιών μας, χωρίς να εξαρτιόμαστε από την επιβεβαίωση των άλλων, για να τις κάνουμε αποδεκτές, ενισχύει την αγάπη μέσα μας για τον εαυτό μας και τους άλλους.

Δ. Λιαντίνης: Ο καθένας μας ξεκινά με το όνομα Κανένας

Ο Μαρτίνος Χάιντεγγερ, ο δάσκαλος του Σαρτρ, ο πιο γνήσιος από τους πέντε φιλοσόφους της Φιλοσοφίας της Ύπαρξης, είναι ο κατεξοχήν φιλόσοφος που είδε τους ανθρώπους στη σχέση τους με τη μέριμνα.

Και με βάση τη σχέση του κάθε ανθρώπου με τη μέριμνα, τους διαιρεί σε δύο κατηγορίες.

Η μια κατηγορία είναι οι Πλείστοι.

Είναι αυτοί που τους έχει απορροφήσει η μέριμνα.

Την κατηγορία αυτή ο Χάιντεγγερ την ονομάζει "Ο δημώδης υποστασιακός τύπος", ή το Man. Η λέξη man στη γερμανική γλώσσα είναι αόριστη αντωνυμία και σημαίνει τις, κάποιος.

Η δεύτερη κατηγορία είναι οι Ελάχιστοι.

Ποσοστό ένας στους μύριους ή ένας στις εκατό μυριάδες.

Είναι εκείνοι που ο καημός και το μεράκι τους για τον άνθρωπο και τη μοίρα του τους απορροφά σε τέτοιο βαθμό, ώστε αντιστρέφοντας το σχήμα ζουν έξω από τη μέριμνα και την οντολογική λήθη.

Ζουν, δηλαδή, μέσα στην αλήθεια της ύπαρξης.

Ετούτοι, οι δεύτεροι, ζουν και τους δέρνει μια τρέλα ιερή.

Βασανίζουνται, υποφέρνουν, αγωνιούν.

Βοούν μόνοι τους στην ερημιά, στα άγρια μεσάνυχτα, στις απόγκρεμνες σπηλιές του "τί είναι;" και στις κώχες του "τί πρέπει;"

Είναι η φυσική σχιζοφρένεια της μεγαλοφυΐας.

Η πρώτη κατηγορία, το man που σημαίνει κάποιος, σημαίνει και κανείς.

Λέμε λ.χ. την πρόταση: ημπορεί να ειπεί κάποιος ότι η ζωή είναι έμορφη. Αλλά την ίδια πρόταση τη λέμε κι έτσι: ημπορεί να ειπεί κανείς ότι η ζωή είναι ομορφη.

Επομένως το man, το κάποιος του Χάιντεγγερ, είναι και το κανένας.

Αυτή είναι η έννοια ότι ζούμε στην οντολογική λήθη, ότι ζούμε αλλά δεν υπάρχουμε. Ότι είμαστε ο κανένας.

Ξεκινάμε τη ζωή μας ανυπόστατοι, αδοκίμαστοι, ανύπαρκτοι, ανώνυμοι.

Ξεκινάμε μέσα στην οντολογική λήθη, και μέσα στην αδιαφανή ομίχλη της μέριμνας.

Αυτή μας παλεύει, να μη δέσουμε δεσμούς συναγωγούς φιλίας με τη βαθύτερη ουσία της ύπαρξης μας.

Ο καθένας μας ξεκινά με το όνομα Κανένας.

Αν ξεφύγουμε ετούτη την πανίσχυρη βαρυτική δύναμη, που μας τη φόρτωσαν οι θεοί, ο Δίας, η Μέριμνα, η Γη, φενάκη και δόλωμα, για να μη νιώθουμε άκοπα και χάρισμα το πολύτιμο νόημα της ίδιας της ζωής μας, αν φτάσουμε να πληρώσουμε το ακριβό λύτρο που αξιώνει η φύση και η ουσία της ανθρώπινης μοίρας μας. αν αλλάξουμε το μουσικό μας τρόπο, πηδώντας από τον απλοϊκά υποστασιακό στον αυθεντικά υπαρκτικό άνθρωπο, από τη φλογέρα του βοσκού στο φλάουτο του Μότσαρτ (Zauberflote), από το Man στην Existenz, από το Ούτις στο Οδυσσέας, αν γίνει να κινήσουμε λειτουργικά τη διαλεκτική μας σχέση με το πρόβλημα της ουσίας και του βάθους της ζωής μα, αν περπατήσουμε το βραχύ μας βίο έξυπνοι και εγρήγοροι, και όχι κοιμισμένοι και νεκροί που σαλαγιούνται σαν πρόβατα στο Γιοφύρι της Λόντρας ή στην οδό Πανεπιστημίου, τότες έχουμε νικήσει το φοβερό Κύκλωπα και τη φυλακή της σπηλιάς του.

Ελαξουργήσαμε την άμορφη και άσχημη πέτρα του Κανένας, και μέσα από το σκοτάδι της ανεβάσαμε στο φως τον άνθρωπο με όνομα.

Δ. Λιαντίνης, Γκέμμα

Η δύναμη του να λέμε “έναν καλό λόγο”, χωρίς λόγο

Όταν «λέω καλά λόγια» στους άλλους, το μυαλό μου γεννά φωτεινές σκέψεις και η καρδιά μου καλλιεργεί ζεστά συναισθήματα.

Έτσι ο πρώτος που ωφελείται είμαι εγώ!

Μου είναι αδύνατον να υπολογίσω τις επιπτώσεις που έχει αυτή η πρακτική στους άλλους· αλλά ακόμα κι αν αποδεικνυόταν ότι δεν έχει κάποιο όφελος για αυτούς (κάτι που διαψεύδεται από πολλές μελέτες), το αποτέλεσμα που έχει πάνω μου είναι πολύ πειστικό και αρκεί από μόνο του για να με παρακινήσει να συνεχίσω.

Σας καλώ λοιπόν να κάνετε σκόπιμα μια δοκιμή. Βγείτε από το σπίτι σας και κάντε μια βόλτα για δέκα λεπτά, με μοναδικό σκοπό να απευθύνετε σιωπηρά τα καλά σας λόγια σε κάθε άτομο που συναντάτε. Δοκιμάστε το και δείτε πώς θα αισθάνεστε όταν γυρίσετε. Μην πιστεύετε ούτε τον άλλον ούτε εμένα: αξιοποιήστε εσείς οι ίδιοι αυτό το εργαλείο και ελέγξτε την αποτελεσματικότητά του!

Μήπως θέλετε όμως και κάτι πιο τολμηρό, πιο προκλητικό;

Μπορείτε να εφαρμόσετε την απλή τέχνη του καλού λόγου για μία εβδομάδα, από το πρωί ως το βράδυ, σε όποιο περιβάλλον βρίσκεστε και με όποιους ανθρώπους είναι γύρω σας.

Μην το πείτε σε κανέναν. Θα είναι το μυστικό σας, η κρυφή εξάσκησή σας. Αγοράζοντας το ψωμί σας το πρωί, πείτε έναν καλό λόγο στο φούρναρη. Στο λεωφορείο ή στο μετρό, σκεφτείτε κάτι καλό για τους γύρω σας. Στη δουλειά, στο τηλέφωνο, σε όλες τις συναλλαγές, πείτε έναν καλό λόγο στα άτομα με τα οποία έρχεστε σε επαφή. Στο σπίτι, εμποτίστε τη ματιά και τις χειρονομίες σας προς τα αγαπημένα σας πρόσωπα με πολλά καλά λόγια!

Στη συνέχεια κάντε τον απολογισμό. Τι άλλαξε μέσα σας, στη ζωή σας και στο περιβάλλον σας;

Καλός λόγος είναι το αντίθετο της κατάρας. Στην κοινωνία μας, όπου είναι τόσο συνηθισμένο να κάνουμε κουτσομπολιά, να ασχολούμαστε με φήμες, να κακολογούμε, ακόμα και να συκοφαντούμε – τόσο συνηθισμένο που, για να πούμε την αλήθεια, δεν μας εκπλήσσει πλέον το δηλητήριο που υπάρχει στις σχέσεις μας -, μπορούμε να προτάξουμε ένα αντίδοτο ενάντια σε όλες αυτές τις κατάρες πολλαπλασιάζοντας τα καλά λόγια σιωπηρά, με τον τρόπο που μας ταιριάζει.

Πράγματι, η επανάληψη ενός μάντρα, εκατοντάδες ή χιλιάδες φορές τη μέρα, είναι ένας τρόπος για να δώσουμε τροφή στη σκέψη και στην καρδιά μας, να τις χρησιμοποιούμε για το καλό, να τις κάνουμε να υπηρετούν κάτι θετικό, αντί να τους επιτρέπουμε να αναμασούν οποιεσδήποτε σκέψεις και οποιαδήποτε συναισθήματα.

Γιατί λοιπόν να μην ασκήσετε την τέχνη του καλού λόγου για λίγο;

Στοιχηματίζω ότι θα εκπλαγείτε από τις αλλαγές που ένα τόσο απλό εργαλείο μπορεί να επιφέρει στη ζωή και στις σχέσεις σας!

Η πραγματική αξία της ζωής δεν διδάσκεται στα σχολεία

Ας είναι λοιπόν έτσι η ζωή όπως την αποκαλούμε, σκληρή, άδικη, αλλά ταυτόχρονα και όμορφη.

Παρατηρούμε γύρω μας την χαρά και την λύπη, την μοναξιά και την απόγνωση σαν τρεχούμενες εικόνες και αναμνήσεις που δεν σταματούνε ποτέ να κρύβονται στο πίσω μέρος του μυαλού μας. Αναρωτιόμαστε γιατί συμβαίνουν όλα αυτά χωρίς όμως να μας δοθεί ποτέ απάντηση. Αυτό ήταν το μερικό και τώρα κατευθύνομαι προς το ειδικό.

Πρόκειται να μιλήσω για μια ιστορία παρόμοια με την δική μου. Την ηλικία μου θα την καταλάβετε μέσα απο αυτά που θα γράψω όμως ο στόχος μου δεν είναι να παρουσιάσω διεξοδικά την ζωή μου αλλά να μιλήσω για τους στόχους της ζωής γενικώς για την ευτυχία, την επιτυχία, την μοναξιά και γενικώς θέματα που αφορούν όλους τους ανθρώπους.

Απο πολύ μικροί λοιπόν στην ηλικία των 7 γνωρίζουμε τον κόσμο της μάθησης χωρίς όμως να γνωρίζουμε τον λόγο, απλώς το κάνουμε αναγκασμένοι γιατί έτσι μας το επέβαλαν.

Στη συνέχεια συνεχίζεις να εμβαθύνεις το επίπεδο σου με γνώσεις όπου οι περισσότερες είναι άχρηστες για την ζωή σου και τελείως διαφορετικές με τα ενδιαφέροντά σου και πάλι χωρίς να ξέρεις τον λόγο που τα ακολουθείς.

Ο καιρός περνάει και ακόμα δεν γνωρίζεις για ποιον λόγο βρίσκεσαι εκεί που βρίσκεσαι, για την ακρίβεια βρίσκεσαι σε ένα κτήριο 7 ώρες ακούγοντας συνεχώς καινούργια πράγματα άσχετα με τον σκοπό της επίσκεψης σου.

Θέλω να πω ότι η εκπαίδευση και το σχολείο δεν εμβαθύνει στην ουσία των πραγμάτων, δεν ασχολούνται με τα σημαντικά πράγματα της ζωής αλλά θέτουν ως στόχο απλώς να περάσουν στους νέους ένα σωρό πληροφορίες προκαθορισμένες απο τα υπουργεία μόνο και μόνο για να δοθεί αξία στον εκπαιδευτικό χώρο.

Ωστόσο έρχεται η ώρα να φτάσεις στο τελικό σημείο το οποίο σε καθορίζει μορφωμένο η αμόρφωτο. Δηλαδή μέσα απο ένα πτυχίο ή ενα πανεπιστήμιο κρύβεται όλος ο ψυχικός κόσμος του ανθρώπου. Στην ουσία ένα χαρτί κρίνει τον άνθρωπο τόσο πνευματικά όσο και ηθικά, όμως ένα χαρτί δεν μπορεί να καθορίσει τον άνθρωπο.

Εδώ αρχίζω να καταλαβαίνω ποια είναι η πραγματική αξία της ζωής και πόσο μας έχει επηρεάσει ώστε να αλλοιώνεται ο όρος άνθρωπος και σιγά σιγά γινόμαστε ζώα.

Όλοι κυνηγάνε σαν ίαινες το φαί τους, μόνο που οι “άνθρωποι” κυνηγάν την επιτυχία μέσω του ανταγωνισμού. Αυτό μας ωθεί να κινούμαστε και να θεωρούμαστε ζώα.

Έτσι λοιπόν κατάλαβα ότι η πραγματική αξία της ζωής δεν έχει να κάνει ούτε με την επιτυχία, ούτε με το πανεπιστήμιο αλλά με την απόλυτη ευτυχία που γεννιέται μέσω της καλής υγιεινής και ψυχικής ζωής. Το πιο σημαντικό πράγμα για μένα προσωπικά είναι η υγιεινή και η ψυχική σου υγεία.

Με άλλα λόγια δυστυχία μπορούμε να ονομάσουμε την απόσταση ανάμεσα επιθυμία και πραγματικότητα. Όσο μεγαλύτερη η απόσταση τόσο πιο δυστυχισμένοι είμαστε.

Ας μείνουμε ακίνητοι για μια στιγμή και ας ξεχάσουμε όλα όσα μάθαμε ποτέ, όλες τις σκέψεις που είχαμε, κάθε προκατάληψη για το νόημα και τον σκοπό των πραγμάτων. Δεν γνωρίζουμε την πραγματική τους φύση. Ας αφήσουμε κάθε εικόνα που έχουμε για τον κάθε ένα να αποσυρθεί από τον νου μας. Έτσι καθιστάμεθα αθώοι, δίχως επίκριση, δίχως επίγνωση κακόβουλων ή καλών σκέψεων που πέρασαν από τον νου μας για οποιονδήποτε, του εαυτού μας συμπεριλαμβανομένου.

Έτσι φτάνουμε στο Σωκρατικό «εν οίδα ότι ουδέν οίδα». Η σκέψη μας έχει κβαντωθεί, μπορεί να γίνει οτιδήποτε. Σε αυτή τη στιγμή, όπου απουσιάζει οποιαδήποτε ερμηνεία για τον εαυτό μας και τον άλλον, αναγνωρίζουμε ότι δεν τον γνωρίζουμε. Ακριβώς γι’ αυτό είμαστε ελεύθεροι να τον μάθουμε εκ νέου.

Ο αδελφός μας ξαναγεννιέται και μαζί ξαναγεννιόμαστε και εμείς. Τώρα αυτός είναι ελεύθερος και είμαστε και εμείς ελεύθεροι επειδή η παλιά μάθηση πέθανε και άφησε χώρο για να ξαναγεννηθεί η αλήθεια. Να ξαναθυμηθούμε ποιοι είμαστε. Αυτός είναι ο στόχος. Αυτή είναι πράγματι η αλήθεια, η κατάσταση της ενθύμησης, από όπου απουσιάζει η λήθη.

Κρύβουμε την αληθινή μας δυναμική

Κρύβουμε την αληθινή μας δυναμική.

Κρύβουμε όλα εκείνα για τα οποία είμαστε ικανοί.
Και ζούμε επιδεικνύοντας την πιο υποβαθμισμένη μας πλευρά… εκείνη που είναι κοινωνικά αποδεκτή… εκείνη που μας έμαθαν να καλλιεργούμε… εκείνη που υιοθετήσαμε για να μην έχουμε προβλήματα…
Και όλα αυτά, μόνο με την επίδραση που άσκησαν πάνω μας οι ιστοριούλες με τους ήρωες;

Όχι μόνο. Θυμόμαστε και μέρος του μηνύματος που μας μετέδωσαν οι γονείς μας:
«Μην μπλέκεις σε μπελάδες…»
Ή, ακόμη χειρότερα:
«Αν συνεχίσεις έτσι, δε θα σε θέλει κανείς…»
Τι σημαίνει συνεχίζω έτσι;
Προφανώς, «συνεχίζω έτσι», σημαίνει ότι είμαι αυτός που είμαι.
Και, τότε; Τι πρέπει να κάνω για να γίνω άλλος;
Η απάντηση είναι προβλέψιμη: ν’ αφήσεις να βγει ο ήρωας.
Δεν λέω ότι πρέπει κανείς να γίνει σούπερ-ήρωας με την έννοια να είναι καταπληκτικός και να εντυπωσιάζει, να σκαρφαλώνει κτίρια, να πηδάει στις στέγες των σπιτιών και να πετάει στον αέρα.
Όχι.
Δεν χρειάζεται.
Μιλάω για τον μοναδικό ηρωισμό που υπερασπίζομαι:
«Το κουράγιο να είναι κανείς αυτός που είναι».
Το θάρρος να μη δημιουργεί μια μυστική ταυτότητα μικρόψυχου, αν δεν είναι μικρόψυχος.
Να μη ζει σαν ηλίθιος, αν δεν είναι ηλίθιος.
Κι αν δεν είναι πολύ γρήγορος, δεν πειράζει. Πρέπει να δέχεται τη βραδύτητα με περηφάνια. Να λέει: «Είμαι λίγο αργός. Ε, και;» Αυτό είναι υπέροχο.
Δεν τρέχει τίποτα αν είναι κανείς «λίγο χαζούλης…» όπως λένε στην Αργεντινή.

Αν όμως δεν είναι… τότε δεν πρέπει να κάνει τον χαζό!

Αν εγώ είμαι λίγο κουτός… αν δεν μου κόβει και πολύ… αν μπορώ ν’ ανακαλύπτω μέσα μου άλλα χαρίσματα εκτός από την εξυπνάδα… πολύ ωραία! Γιατί να σπαταλάω ενέργεια προσπαθώντας να το κρύψω;
Γιατί να μη βρω το θάρρος να πω ποιος είμαι, με τα όποια χαρίσματά μου, κι ας μην είναι τα πλέον ευπρόσδεκτα κοινωνικά κι αυτά που αναγνωρίζονται και εκτιμώνται περισσότερο, κι ας μην είναι αυτά που μου κάνουν « την καλύτερη διαφήμιση».
Αυτό που λιγότερο χρειάζεσαι είναι να σε κάνουν τα προσόντα σου υπερόπτη.
Προσόν, μπορεί να είναι και το να μην ξεχωρίζεις.
Το μεγαλύτερο προσόν ενός ήρωα είναι να μπορεί να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις χωρίς να εξαναγκάζεται να δείχνει στους άλλους ότι είναι όπως εκείνοι λένε ότι πρέπει να είναι.

Τίποτα δε σας ανήκει ως ιδιοκτησία εκτός από τα όνειρά σας

Ο Ουίλλιαμ Φόνκερ έλεγε πως οι σοφοί έχουν όνειρα αρκετά μεγάλα για να μην τα χάνουν απ’ το βλέμμα τους όταν τα κυνηγάνε.

Ό,τι φέρνουμε εις πέρας το έχουμε από πριν φανταστεί. Στην οθόνη του μυαλού προβάλλουμε αυτό που θα μπορούσε να υπάρξει προτού αναζητήσουμε τα μέσα για να το πραγματοποιήσουμε. Τα επιτεύγματα έχουν θέση στην αντίθετη πλευρά της φαντασίας, αλλά πριν σμιλεύτηκαν σε αυτήν.

Το πεπρωμένο ενός ανθρώπου εξαρτάται από το μεγαλείο των ονείρων του, ανεξάρτητα αν θα προσπαθήσει να τα εκπληρώσει. Το πρόβλημα είναι ότι πολλοί άνθρωποι παρκάρουν τα όνειρα στην παιδική ηλικία ή στην εφηβεία και υιοθετούν στάσεις ηττοπάθειας του τύπου “έτσι είναι η ζωή” ή “τι θέλεις, έχω δουλειά”.

Με αυτήν τη διάθεση του υποταγμένου βοδιού είναι αδύνατο να πράξεις κάτι σημαντικό σε αυτό τον κόσμο. Όπως υπαινίσσεται ο Νίτσε σε τούτο τον αφορισμό, τίποτα δεν είναι τόσο δικό μας όσο τα όνειρά μας – γι’ αυτό, αν τα αφήσουμε να χαθούν, εγκαταλείπουμε συγχρόνως κάτι πολύ σημαντικό που έχουμε: την ικανότητα να πραγματοποιούμε τις πιο βαθιές επιθυμίες μας.

Επεξεργάσου έναν κατάλογο με τα μεγάλα όνειρα της ζωής σου. Ποια έχουν εκπληρωθεί; Ποια απέτυχαν; Ποια εγκατέλειψες στα μισά του δρόμου; Και το σπουδαιότερο: Τι όνειρο θα βάλεις στον ορίζοντα από τούτη τη στιγμή;

Πιθανώς να μην υπήρχε μόνο ένα είδος Τυραννόσαυρου υποστηρίζουν επιστήμονες

Δεν υπήρξε ένας και μοναδικός Τυραννόσαυρος στην οικογένεια των τρομερών αυτών δεινόσαυρων, αλλά πιθανώς άλλα δύο συγγενικά είδη πέρα από τον γνωστό Τyrannosaurus Rex (γνωστότερο εν συντομία ως T.rex).

Αυτό προκύπτει σύμφωνα με νέες εκτιμήσεις των επιστημόνων που έκαναν μια ενδελεχή ανατομική σύγκριση στα έως τώρα σκελετικά απολιθώματα που έχουν βρεθεί και τα οποία φαίνεται να παραπέμπουν σε τρία διαφορετικά είδη.

Η νέα ανάλυση εντόπισε διαφορές στο μηριαίο οστό, σε άλλα οστά και στα δόντια, οι οποίες δείχνουν ότι πιθανότατα τα βιβλία της παλαιοντολογίας πρέπει να αναθεωρηθούν, ώστε ο T.rex να κατηγοριοποιηθεί ξανά ως τρία ξεχωριστά είδη. Μέχρι σήμερα ο T.rex αποτελεί το μοναδικό αναγνωρισμένο είδος της ομάδας (γένους) των Τυραννόσαυρων.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον παλαιοντολόγο Γκρέγκορι Πολ, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό εξελικτικής βιολογίας «Evolutionary Biology», ανέλυσαν τα απολιθώματα 37 Τυραννόσαυρων που έχουν ανακαλυφθεί στη Βόρεια Αμερική σε διάφορα γεωλογικά στρώματα, άρα προέρχονται από διαφορετικές εποχές.

Το συμπέρασμα των επιστημόνων είναι ότι οι παρατηρούμενες ανατομικές διαφορές δεν οφείλονται στο διαφορετικό φύλο ή στη διαφορετική ηλικία των δεινόσαυρων, αλλά στο ότι οι Τυραννόσαυροι εξελίχθηκαν σταδιακά από έναν κοινό πρόγονο και στην πορεία του χρόνου διαφοροποιήθηκαν, σε σημείο που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως ξεχωριστά είδη του ίδιου γένους (με τον τρόπο π.χ. που στο ανθρώπινο γένος Homo ο Homo sapiens δεν αποτέλεσε παρά ένα μόνο από τα είδη του).

Προτείνεται έτσι ότι, πέρα από τον T.rex, υπήρξαν ο «αυτοκρατορικός» Tyrannosaurus imperator και ο πιο «θηλυκός» Tyrannosaurus regina. Οι ερευνητές δεν απέκλεισαν πάντως ότι η παρατηρούμενη ποικιλομορφία στα απολιθώματα οφείλεται σε ακραίες ατομικές διαφορές του ίδιου του T.rex ή σε σεξουαλικό διμορφισμό (ανατομικές διαφορές μεταξύ αρσενικών και θηλυκών), παρά σε διαφορετικά εξελικτικά είδη.

Σκοτεινή Ύλη – Μαύρες Τρύπες: Μπορεί ένα κοσμικό αίνιγμα να βοηθήσει να λυθεί ένα άλλο;

Αστροφυσικοί από το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins πρότειναν ένα έξυπνο νέο τρόπο για να ρίξουν φως στο μυστήριο της σκοτεινής ύλης που πιστεύεται ότι αποτελεί μεγάλο μέρος του σύμπαντος. Η ειρωνεία είναι ότι θέλουν να προσπαθήσουν εντοπίσουν τη φύση αυτού του ανεξήγητου φαινομένου χρησιμοποιώντας μια άλλη άγνωστη κοσμική εκπομπή γνωστή ως «ταχείες εκρήξεις ραδιοπαλμών» (FRB). Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε χθες στο «Physical Review Letters» η ομάδα των αστροφυσικών ισχυρίζεται ότι αυτές οι εξαιρετικά φωτεινές και σύντομες εκλάμψεις ακτινοβολίας ραδιοσυχνότητας μπορεί να παράσχει στοιχεία σχετικά με το αν ορισμένες μαύρες τρύπες είναι σκοτεινή ύλη.

Η μελέτη επεκτείνει μια υπόθεση που δημοσιεύθηκε σε μελέτη. Επίσης δημοσιεύθηκε στο «Physical Review Letters» ότι η έρευνα κάνει μια θεωρητική υπόθεση: ότι η σύγκρουση των μελανών οπών που ανιχνεύθηκε νωρίτερα αυτή τη χρονιά από το LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory) ήταν στην πραγματικότητα σκοτεινή ύλη, μια ουσία που αποτελεί το 85% της μάζας του σύμπαντος.

Στην προηγούμενη μελέτη διατυπώθηκε η άποψη ότι η συνεργασία LIGO βρήκε σκοτεινή ύλη. Η μελέτη είχε ως αφετηρία το γεγονός ότι τα αντικείμενα που ανιχνεύθηκαν από το LIGO εμπίπτουν μέσα περιοχή μάζας που προβλέφτηκε για τις αποκαλούμενες «αρχέγονες» μαύρες τρύπες. Αντίθετα από τις μαύρες τρύπες που διαμορφώθηκαν από άστρα που εξεράγησαν, οι αρχέγονες μαύρες τρύπες έχουν διαμορφωθεί από την κατάρρευση μεγάλων εκτάσεων αερίου κατά τη διάρκεια της «γέννησης» του σύμπαντος.

Η ύπαρξη των αρχέγονων μελανών οπών δεν έχει καθιερωθεί με βεβαιότητα, αλλά έχουν προταθεί ως μια πιθανή λύση για το γρίφο της σκοτεινής ύλης. Με τόσο λίγα στοιχεία από αυτές για να εξεταστούν, η υπόθεση δεν έχει κερδίσει υποστηρικτές μεταξύ των επιστημόνων. Τα ευρήματα του LIGO, ωστόσο, αναδύουν την προοπτική εκ νέου, ειδικά καθώς τα αντικείμενα που ανιχνεύθηκαν στο πείραμα αυτό ταιριάζουν με τη μάζα που προβλέφθηκε για τη σκοτεινή ύλη.

Η ομάδα του Johns Hopkins υπολόγισε πόσο συχνά αυτές οι αρχέγονες μαύρες τρύπες θα σχημάτιζαν ζεύγη και τελικά θα συγκρούονταν. Λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος και το επίμηκες σχήμα που πιστεύεται ότι χαρακτηρίζουν τις τροχιές των δυαδικών αρχέγονων μελανών οπών, η ομάδα βρήκε ένα ρυθμό σύγκρουσης που ταιριάζει με τα ευρήματα του LIGO. Κλειδί για το επιχείρημα είναι ότι οι μαύρες τρύπες που ανίχνευσε το LIGO βρίσκονται σε μια περιοχή από 29 έως 36 ηλιακές μάζας, που σημαίνει ότι είναι πολλές φορές μεγαλύτερες από τη μάζα του Ήλιου. Η νέα μελέτη εξετάζει το ερώτημα του πώς θα ελεγχθεί η υπόθεση ότι η σκοτεινή ύλη συνίσταται από μαύρες τρύπες περίπου 30 ηλιακών μαζών.

Εδώ είναι που εισέρχονται στο προσκήνιο οι «ταχείες εκρήξεις ραδιοπαλμών» (FRBs). Αυτές οι εκλάμψεις ακτινοβολίας ραδιοσυχνότητας, που πρωτο-παρατηρήθηκαν μόνο πριν από λίγα χρόνια, εκπέμπουν έντονη ενέργεια αλλά διαρκούν μόνο ένα κλάσμα του δευτερολέπτου. Η προέλευσή τους είναι άγνωστη αλλά πιστεύεται ότι προέρχονται από γαλαξίες έξω από τον δικό μας. Αν η εικασία σχετικά με την προέλευσή τους είναι αλήθεια, υποστηρίζουν οι ερευνητές, τα ραδιοκύματα θα ταξιδεύουν τεράστιες αποστάσεις πριν παρατηρηθούν στη Γη, ίσως περνώντας δίπλα από μια μαύρη τρύπα. Σύμφωνα με την θεωρία Γενικής Σχετικότητας του Einstein, η ακτίνα θα εκτρέπεται όταν περνάει από μια μαύρη τρύπα. Αν περνάει αρκετά κοντά θα μπορούσε να διαχωριστεί σε δυο ακτίνες στην ίδια κατεύθυνση – δημιουργώντας δυο εικόνες από την ίδια πηγή.

Η νέα μελέτη δείχνει ότι εάν η μαύρη τρύπα έχει 30 φορές τη μάζα του Ήλιου, οι δυο εικόνες θα φτάνουν με διαφορά λίγων χιλιοστών του δευτερολέπτου. Αν οι 30 ηλιακών μαζών μαύρες τρύπες συνθέτουν τη σκοτεινή ύλη, υπάρχει μια ευκαιρία ότι κάθε δεδομένη έκρηξη ραδιοπαλμών θα εκτρέπεται με αυτό τον τρόπο και θα ακολουθείται σε λίγα χιλιοστά του δευτερολέπτου από μια ηχώ.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η ηχώ των FRBs είναι μια άμεση ανίχνευση της σκοτεινής ύλης. Ενώ τα βαρυτικά κύματα μπορεί να «υποδεικνύουν» ότι η σκοτεινή ύλη συντίθεται από μαύρες τρύπες, υπάρχουν και άλλοι τρόποι για να παραχθούν μαύρες τρύπες μεγάλης μάζας, με την κλασική αστροφυσική, έτσι θα ήταν δύσκολο να πειστούμε – λένε οι ερευνητές – ότι ανιχνεύουμε σκοτεινή ύλη. Ωστόσο, η βαρυτική εστίαση των FRBs έχει μια πολύ μοναδική υπογραφή, που κανένα άλλο αστροφυσικό φαινόμενο θα μπορούσε να αναπαραγάγει.

Ενώ η πιθανότητα για κάθε τέτοια ηχώ μιας FRB είναι μικρή, εν τούτοις οι συντάκτες της μελέτης αναμένουν ότι ορισμένες από τις εκατοντάδες FRBs που θα ανιχνευτούν στα λίγα επόμενα χρόνια θα έχουν τέτοιες ηχώ … αν οι μαύρες τρύπες συνθέτουν τη σκοτεινή ύλη. Μέχρι τώρα, μόνο περίπου 20 FRBs ανιχνεύθηκαν και καταγράφηκαν από το 2001.

Τα πολύ ευαίσθητα όργανα που απαιτούνται για να τις ανιχνεύσουν μπορούν να «δουν» μόνο πολύ μικρές φέτες του ουρανού, προς το παρόν, περιορίζοντας το ρυθμό με τον οποίο μπορούν να εντοπιστούν οι εκρήξεις. Υποσχέσεις δίνει ένα νέο τηλεσκόπιο που αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία αυτή τη χρονιά με το Canadian Hydrogen Intensity Mapping Experiment. Εκτιμάται ότι τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να είναι διαθέσιμα σε τρία με πέντε χρόνια.

Η ώριμη ερωτική αγάπη

Η παιδαριώδης αγάπη ακολουθεί την αρχή: «Αγαπώ επειδή με αγαπούν». Η ώριμη αγάπη ακολουθεί την αρχή «με αγαπούν επειδή αγαπώ». Η ανώριμη αγάπη λέει: «Σ’ αγαπώ επειδή σε χρειάζομαι». Η ώριμη αγάπη λέει: «Σε χρειάζομαι επειδή σ’ αγαπώ».

Αν ένα πρόσωπο αγαπά μονάχα ένα άλλο πρόσωπο και αδιαφορεί για τους άλλους συνανθρώπους του, η αγάπη του δεν είναι αγάπη, αλλά μεγενθυμένος εγωισμός. Αν αγαπώ πραγματικά έναν άνθρωπο, τότε αγαπώ όλους τους ανθρώπους, αγαπώ όλον τον κόσμο, αγαπώ τη ζωή. Αυτή είναι η αδελφική αγάπη και βρίσκεται στη βάση κάθε άλλης αγάπης.

Η σεξουαλική επιθυμία μπορεί να διεγερθεί από την αγωνία της μοναξιάς. Καμιά φορά από ματαιοδοξία. Η πηγή της μπορεί να είναι η επιθυμία για κατάκτηση, για εκδίκηση ή για καταστροφή. Η αγάπη είναι μόνο ένα από τα δυνατά συναισθήματα που μπορούν να προκαλέσουν σεξουαλική επιθυμία. Οι περισσότεροι άνθρωποι εύκολα ξεγελιούνται και πιστεύουν ότι είναι ερωτευμένοι όταν επιθυμούν ο ένας τον άλλον σεξουαλικά. Η αγάπη μπορεί να εμπνεύσει την επιθυμία για σεξουαλική ένωση κι όταν γίνει αυτό, η σωματική σχέση είναι ένα με την τρυφερότητα. Αν η επιθυμία για σωματική ένωση δεν έχει προκληθεί από αγάπη, τότε ποτέ δεν οδηγεί σε κάτι πέρα από μια φευγαλαία ένωση.

Η ώριμη ερωτική αγάπη θα πρέπει να είναι ουσιαστικά, μια πράξη θέλησης. Να δεσμεύει κανείς τη ζωή του απόλυτα στη ζωή ενός άλλου προσώπου. Το να αγαπά κανείς κάποιον δεν είναι απλώς ένα δυνατό συναίσθημα – είναι μια απόφαση, μια κρίση, μια υπόσχεση. Η αγάπη δεν είναι αποτέλεσμα σεξουαλικής ικανοποίησης. Αντίθετα, η σεξουαλική ευτυχία – ακόμα και η γνώση της λεγόμενης σεξουαλικής τεχνικής – είναι αποτέλεσμα της αγάπης. Αν ένα ανίκανο ή ψυχρό πρόσωπο μπορέσει να αναδυθεί από το φόβο ή το μίσος και να αγαπήσει, τότε τα σεξουαλικά προβλήματα του λύνονται. Αν δεν μπορέσει, τότε καμιά σεξουαλική τεχνική δεν θα τον βοηθήσει.

Οι πραγματικές συγκρούσεις δεν είναι καταστρεπτικές. Όταν αντιμετωπιστούν τίμια, οδηγούν σε ένα ξεκαθάρισμα από το οποίο και οι δύο βγαίνουν κερδισμένοι σε δύναμη και γνώση. Η αγάπη είναι εφικτή μόνο αν δυο πρόσωπα επικοινωνούν μεταξύ τους από το κέντρο του είναι τους και αν δεν προσπαθούν να αποφύγουν τα προβλήματά τους.

Μόνον ο άνθρωπος που έχει πίστη στον εαυτό του μπορεί να είναι πιστός στους άλλους. Η αγάπη είναι μια δύναμη που παράγει αγάπη. Η ικανότητα να αγαπά κανείς σαν μια πράξη δοσίματος, εξαρτάται από το κατά πόσο ο χαρακτήρας του ανθρώπου έχει εξελιχτεί πέρα από την ανάγκη της εξάρτησης, από την αγάπη του εαυτού του, από την επιθυμία να χρησιμοποιεί και να εκμεταλλεύεται τους άλλους ή να συσσωρεύει. Αγαπώ σημαίνει εγκαταλείπομαι χωρίς καμία εγγύηση, δίνομαι εντελώς ελπίζοντας ότι η αγάπη μου θα αφυπνίσει την αγάπη στον άλλον.

Μπορεί να ακυρωθεί η Άνοιξη;

Το ξύπνημα της φετινής Άνοιξης

Άνοιξη 2022: Μπορεί να ακυρωθεί η Άνοιξη; Μπορεί το κράτος να σταματήσει την άνθιση των λουλουδιών; Μπορεί να σταματήσει το κελάηδημα των πουλιών;

Tυχερή η φύση! Είναι ελεύθερη να συνεχίσει όλες τις υπέροχες λειτουργίες της! Τώρα ήρθε η δική της σειρά, να σταματήσει τον άνθρωπο και τις ανεξέλεγκτες βιομηχανικές ασυδοσίες, για να πάρει το προβάδισμα και να μας δώσει σε αφθονία όλα τα υπέροχα δώρα της. Τώρα, όλοι εμείς ενωμένοι ας σταματήσουμε ν’ αφουγκραστούμε και να απολαύσουμε όλο αυτόν τον υπέροχο μαγικό οργασμό της φετινής Άνοιξης.

Άνοιξη σημαίνει βγαίνω απ’ το καβούκι του Χειμώνα για να δω όλα αυτά τα υπέροχα χρώματα τ’ ουρανού, της γης, της θάλασσας, του ηλιοβασιλέματος. Ν’ απολαύσω το χάδι του ήλιου στο πρόσωπο μου και στο σώμα μου. Άνοιξη σημαίνει να δώσω και να πάρω χαρά, να χοροπηδήσω, ν’ απελευθερώσω το εσωτερικό μου παιδί και να κάνω σκανταλιές.

Πώς όμως ν’ ανοίξουμε και ν’ απολαύσουμε το κάλεσμα αυτής της οργασμικής φύσης… τώρα που οι αισθήσεις μας έχουν παγώσει; Τώρα που έχουμε κλειστεί στα σπίτια μας με το μυαλό μας υπερλειτουργεί σε απίστευτα σενάρια φόβου και η αγωνία για το μέλλον μας έχει αποδιοργανώσει.

Ναι, το καταλαβαίνω… Ίσως δεν έχεις διάθεση να κάνεις κάτι καλό για εσένα και τους αγαπημένους σου. Οι αρνητικές σκέψεις σε ταλαιπωρούν. Τα σενάρια φόβου σε παραλύουν… Έχει έρθει η ζωή σου άνω κάτω. Έχεις χάσει το καθημερινό σου πρόγραμμα και την ρουτίνα που σου έδινε ασφάλεια. Έχουν μπλοκαριστεί τα σχέδια σου. Έχουν ματαιωθεί τα πασχαλινά ταξίδια και οι ανοιξιάτικες εκδρομές. Οι καλοκαιρινές διακοπές θα ματαιωθούν κι αυτές;

Kαι τι θα γίνει το Φθινόπωρο; Mήπως θα ξανά έχουμε μια από τα ίδια; Και τα οικονομικά σου έχουν περιοριστεί ασφυκτικά… Και πότε θα βγει το φάρμακο; Τι θα γίνει με το εμβόλιο; Θα είναι αρκετά δοκιμασμένο για να το κάνουμε όλοι; Kαι όλες οι δυσκολίες με τα παιδιά και τον σύντροφο που καλά κουκούλωνες τόσο καιρό, έχουν πεταχτεί στην επιφάνεια και ζητάνε λύση. Να είσαι προετοιμασμένος ότι αυτήν την περίοδο, μαζί με τον κορωνοϊό, θα είναι επίσης σε έξαρση οι φόβοι, οι ψυχαναγκασμοί, οι παράνοιες, οι κρίσεις πανικού, η κατάθλιψη και άλλα ψυχοσωματικά.

ΣΤΟΠ σε όλα αυτά!

Αυτό που περνάμε τώρα, δεν είναι τίποτα διαφορετικό απ’ τις άλλες ξαφνικές δύσκολες φάσεις στην ατομική, οικογενειακή ή κοινωνική μας ιστορία. Κάνε έναν απολογισμό του παρελθόντος σου και θυμήσου ακριβώς τι έγινε σε μια ξαφνική απώλεια, αρρώστια ή θάνατο ή χάσιμο της δουλειάς σου ή αναγκαστική μετακόμιση ή φυσική καταστροφή (λόγω πυρκαγιάς ή σεισμού) ή παγκόσμια κρίση. Τα ίδια ακριβώς στάδια περάσαμε και τότε.

• Πρώτο στάδιο: Σοκ και δέος
• Δεύτερο στάδιο: Άρνηση του γεγονότος
• Τρίτο στάδιο: Πανικός και φόβος
• Τέταρτο στάδιο: Θυμός και εκνευρισμός
• Πέμπτο στάδιο: Θλίψη
• Έκτο στάδιο: Μέτρημα των απωλειών και διαπραγμάτευση
• Έβδομο στάδιο: Aποδοχή
• Όγδοο στάδιο: Aναδιοργάνωση και αναπροσαρμογή στις νέες συνθήκες
• Ένατο στάδιο: Συνειδητοποιήσεις και μαθήματα από τις δυσκολίες
• Δέκατο στάδιο: Αποδέχομαι το δώρο της αλλαγής και κάνω ένα restart σ’ωένα νέο κύκλο ζωής

Σ’ αυτή τη φάση, βρισκόμαστε στα πρώτα δύσκολα στάδια. Το μυστικό είναι να καταφέρουμε να φτάσουμε όσο το δυνατόν πιο γρήγορα στο στάδιο της ΑΠΟΔΟΧΗΣ.

 
Τι χρειάζεται να κάνουμε;

 
Δεν έχουμε παρά να αγκαλιάσουμε το φοβισμένο και θλιμμένο παιδάκι μέσα μας και να του δώσουμε ασφάλεια και χώρο για να εκφράσει και να εκτονώσει τα δυσάρεστα συναισθήματα που δικαιολογημένα νιώθει. Πάρε μερικές κόλλες λευκές και άρχισε να μουτζουρώνεις με πάθος όλα τα αρνητικά σου συναισθήματα, κάνε έναν συναισθηματικό εμετό, το φόβο, τη θλίψη και τον θυμό σου. Συμπαρέσυρε μαζί και τα παιδιά σου, σ’ αυτή τη διαδικασία δημιουργικής κάθαρσης.

Να γίνουμε στοργικοί γονείς του δυσκολεμένου εαυτού μας, και να του υποσχεθούμε ότι θα είμαστε αρκετά υπεύθυνοι και προσεκτικοί ώστε να τον προστατεύσουμε και να τον υποστηρίξουμε.

Ας του θυμίσουμε ότι οι δυσκολίες είναι μέρος της ζωής και της εξέλιξης μας, και ότι βγαίνουν σε καλό αν τις αποδεχτούμε και τις καλωσορίσουμε.

Ας κλείσουμε την τηλεόραση και το ίντερνετ, και ας προστατέψουμε τον εαυτό μας και τους αγαπημένους μας από τον συνεχή βομβαρδισμό από ειδήσεις πανικού και από τα σενάρια συνωμοσίας που δεν αντέχουμε να επεξεργαστούμε. κι απ’ ότι άλλο μας στρεσάρει σε αυτήν την φάση.

Ας μην ξεχνάμε ότι το αντίδοτο στον φόβο είναι η αγάπη. Δώσε λοιπόν στον σύντροφο και στα παιδιά σου, τεράστιες αγκαλιές αγάπης και υποστήριξης.

Φρόντισε τον εαυτό σου και τους αγαπημένους σου με θρεπτικά και υγιεινά γεύματα και με ροφήματα αποτοξινωτικά και βιταμινούχα.

Μεταμόρφωσε το σπίτι σου σ’ ένα χώρο μουσικής, τραγουδιών και χορού, που θα βοηθήσει πολύ στο να εκτονωθείτε και να ανεβάσετε την ενέργεια σας.

Ζωγραφίστε, πάρτε χρώματα και δώστε ζωή στην ανοιξιάτικη θάλασσα, στον ήλιο και σε όσα ονειρεύεστε.

Βάλε στόχους και κατάγραψε τους στο χαρτί. Σπείρε σπόρους ονείρων που θα υλοποιηθούν όταν ολοκληρωθεί αυτή η δύσκολη φάση, φτιάχνοντας ένα χρονοδιάγραμμα με συγκεκριμένες δράσεις και μεθοδολογία.

Συνδέσου με τ’ αποθέματα δύναμης και φροντίδας του σεντουκιού των προγόνων σου. Γέμισε με αισιοδοξία από μνήμες του παρελθόντος, μνήμες στις οποίες όλες οι δυσκολίες έβρισκαν εναλλακτικές λύσεις και πρόσωπα να τις υποστηρίξουν.

Μην ξεχνάς να αναπνέεις. Εξέπνεε όλο το φόβο και τη θλίψη και εισέπνεε ασφάλεια, φως και αγάπη.

Τέλος, αφέσου με εμπιστοσύνη στη ροή της ζωής. Όλα κάποια στιγμή τελειώνουν… προσφέροντας τα δώρα τους στο τέλος του τούνελ. Απόλαυσε το ταξίδι της αλλαγής!

Η Μαγική Πρωτομαρτιά

 Μάρτης και Προλήψεις

Προσοχή! Το μόνο που επιτρέπεται να κάνετε την 1η του Μάρτη, είναι να φυτέψετε ένα βασιλικό. Κι ως τις 6 του μήνα, μην τολμήσετε να πλύνετε ρούχα, γιατί θα έρθουν οι Δρίμνες και θα τα κατακάψουν. Κι ούτε να λουστείτε ούτε να κολυμπήσετε. Επειδή, αν το κάνετε, οι Δρίμνες θα κάψουν το κορμί σας. Κι αν θέλετε να μάθετε, τι είναι οι Δρίμνες, σας λέμε ότι πρόκειται για πνεύματα αόρατα που ζουν μέσα στα νερά και τους δίνουν δύναμη. Πνεύματα, που όμως σας επιτρέπουν, αν ξέρετε την τέχνη, να προβλέψετε, τι καιρό θα κάνει όλο τον χρόνο: Μια μέρα για δυο μήνες. Είναι τα μερομήνια που κακώς κάποιοι τα συνδέουν με τις πρώτες μέρες του Αυγούστου. Το σωστό είναι 1-6 του Μάρτη, καθώς αυτές οι μέρες ονομάζονται δρίμ(ν)ες.

Ναι, η πρώτη του Μάρτη έχει μαγική δύναμη. Επειδή η νεκρανάσταση της βλάστησης δεν επαφιόταν μόνο στις πομπές του Διονύσου παλιά, του Καρνάβαλου αργότερα υπήρχαν πάντα οι γιορτές της 1ης του Μάρτη, αρχής της χρονιάς, πριν να παγιωθεί η 1η του Γενάρη και «την Πρωτομαρτιά, πέφτει απ’ τον ουρανό το κάρβουνο, να ζεσταθεί η γης κι από τότες αρχινούν οι ζέστες» είναι η «μεγάλη ώρα του έτους». Γι’ αυτό, ο ήλιος του Μάρτη καίει σαν κάρβουνο και μαυρίζει τα πρόσωπα των παιδιών. Με τον μαγικό κύκλο, τον «Μάρτη» μπορούμε ν’ αποφύγουμε το κακό: Κλωστές άσπρη και κόκκινη και καμιά φορά και χρυσή, στριφογυρίζονται και αφήνονται πάνω στα κλαδιά μιας τριανταφυλλιάς όλη νύχτα, κάτω απ’ τ’ άστρα.

Το πρωί, ο «Μάρτης» είναι έτοιμος ως το πιο αποτελεσματικό φυλαχτό. Περιδένεται στον καρπό ή στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού και μένει εκεί, όσο η τοπική πρόληψη επιτάσσει. Αν το παιδί δεν έχει ακόμα χρονίσει, ο «Μάρτης» περνιέται στον λαιμό. Για σιγουριά, εφτά «Μάρτηδες» οπότε «Μάρτης δεν πιάνει το μωρό». Αν τον περάσουν στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού, ούτε όταν περπατάνε σκοντάφτουν ούτε όταν τρέχουν κι αν μπει «Μάρτης» στο χερούλι της στάμνας, το νερό μένει πάντα δροσερό. Στη Μυτιλήνη και στην Κάρπαθο, «όποια κοπελιά έχει αρμαστό (αρραβωνιαστικό), του στέλνει τον άρτη κι αν ο αρμαστός είναι στην ξενιτιά, βάζει τον Μάρτη στον φάκελο, μαζί με το γράμμα».

Συνήθως, ο «Μάρτης» φοριέται ως την χριστιανική Ανάσταση, τότε, τον βγάζουν και τον δένουν σε μια τριανταφυλλιά, για να πάρουν το χρώμα της. Στην Κάρπαθο κι αλλού, τον δένουν στην αναστάσιμη λαμπάδα, να καεί μαζί με το κερί. Στη Θήβα και τα Μέγαρα, τους δένουν στο αρνί του Πάσχα και καίγονται καθώς γυρνά η σούβλα. Στ’ Άγραφα, βγάζουν τον «Μάρτη», μόλις δουν χελιδόνι. Τα παιδιά, τον αφήνουν στα δέντρα «για να τον πάρουν τα χελιδόνια» και τραγουδούν: Άφ’κα σύκο και σταφύλ’ / και σταυρό κι αθημουνίτσα / γύρ’σα πίσω, δεν τα βρήκα / λίτσαρ-λίτσαρ, λίτσαρ-λίτσαρ».

Συμβολικά το λευκό και το κόκκινο χρώμα το συναντάμε συχνά στη δεισιδαιμονία όταν είναι να αποτρέψουμε κάποιο κακό. Αυτό μνημονεύεται και από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Ο Αρτεμίδωρος στα «Ονειροκριτικά» συσχετίζει τους διάφορους στεφάνους των μαγισσών, ο Βιργίλιος στα «Βουκολικά» αναφέρει πολύχρωμους μίτους περιδεμένους τρεις φορές σε εικόνα ερωμένου για να τον σαγηνέψουμε. Ο Πετρώνιος αναφέρει όμοιες μαγγανείες, όπου δένουμε πολύχρωμο στήμονα στον τράχηλο. Οι Βυζαντινοί αναφέρουν τη χρήση βαμμένης κλωστής κατά της βασκανίας. Στα Ελευσίνια μυστήρια κατά την αρχαιότητα οι νεαροί μύστες φόραγαν κρόκους στο δεξί χέρι και στο πόδι. Πρόκειται λοιπόν για έθιμο πανάρχαιο, ή όμοιο πανάρχαιων εθίμων.

Το ιδιότυπο αυτό ασπροκόκκινο βραχιολάκι όταν έφευγε ο Μάρτιος στην κεντρική Ελλάδα τουλάχιστον το έβγαζαν και το κρεμούσαν στο πιο ψηλό κλαδί των δένδρων που ήταν πλησίον στα σπίτια με τις χελιδονοφωλιές και αυτό γιατί: Ο Μάρτιος είναι, ο μήνας της εαρινής μετανάστευσης πτηνών από την Αφρικανική ήπειρο στην Ελλάδα κυρίως και στα Βαλκάνια κατ΄ επέκταση.

Τα πτηνά αυτά μεταφέρουν συχνότατα ασθένειες των θερμότερων κλιμάτων που με την αυξημένη υγρασία της άνοιξης επωάζονται. Στη λαογραφία αναφέρεται πως τα παιδιά πρέπει να σέβονται, να αγαπούν και να μην πειράζουν τα χελιδόνια επειδή λειτουργούσαν ως «οικόσιτα» πτηνά που έκτιζαν τις φωλιές τους στους τοίχους των σπιτιών με το σκεπτικό ότι ήταν χρήσιμα εξολοθρεύοντας τα έντομα, κυρίως κουνούπια, που ήταν βλαβερά για τον άνθρωπο και τα οποία κουνούπια τα ίδια τα χελιδόνια μετέφεραν στο πτίλωμα τους από το ταξείδι τους από την Αφρική. Ο ένας λόγος ήταν εν μέρει αυτός, ο δεύτερος λόγος ήταν ότι οι παλαιότεροι γνώριζαν για τις ασθένειες αυτές και δεν ήθελαν τα παιδιά τους να μολυνθούν.

Μαζί με τα υγιή χελιδόνια και άλλα πουλιά μεταναστεύουν και ασθενή. Ειδικά το ασθενές χελιδόνι εάν δει κόκκινο χρώμα το αποφεύγει και δεν πλησιάζει, αντιθέτως το υγιές χελιδόνι μαζεύει την ασπροκόκκινη κλωστίτσα που την βρίσκει στο ψηλό κλαδί του δένδρου και την μεταφέρει στην φωλιά του για να αποτρέψει την χρήση της από τον ασθενή εισβολέα και να κλωσήσει τα υγιή αυγά του. Για τον λόγο αυτό της υγείας οι παλαιότεροι είχαν σκαρφιστεί την χρησιμότητα των χελιδονιών, κυρίως, και απέτρεπαν τα παιδιά να παίζουν μαζί τους και να πλησιάζουν τις χελιδονοφωλιές.

Στη Σωζόπολη (περιοχή της Βουλγαρίας σήμερα, στην παραλία του Ευξείνου Πόντου), όταν έβλεπαν χελιδόνι, έβγαζαν τον «Μάρτη» και τον τοποθετούσαν κάτω από μια μεγάλη πέτρα. Μετά από σαράντα ημέρες, σήκωναν την πέτρα. Αν από κάτω υπήρχαν μερμήγκια, σήμαινε πως η παραγωγή θα πήγαινε πολύ καλά. Στην Κύζικο (Προποντίδα), έκοβαν τον «Μάρτη» και τον πετούσαν καταγής, όταν έβλεπαν πελαργό. Ταυτόχρονα, απάγγελναν: «Λέλεκα, χατζή μπαμπά / ρίξε γρόσια και φλουριά».

Η συνήθεια να δένονται με τον «Μάρτη» είναι πολύ παλιά. Αναφέρεται γύρω στα 400 μ.κ.ε. από τους χριστιανούς που φυσικά τον αντέγραψαν από την αρχαία Ελληνική παράδοση, άλλωστε ο μεγάλος λαογράφος Ν.Γ. Πολίτης τη θεωρεί γνήσιο ελληνικό έθιμο, καθιερωμένο από την αρχαία λατρεία. Συνδέεται με την «κρόκη», κλωστή που οι μυημένοι στα Ελευσίνια Μυστήρια περνούσαν στο δεξί χέρι και το αριστερό πόδι αποδίδοντάς της συμβολική έννοια που όμως μας είναι άγνωστο, τι σήμαινε.

Ο ήλιος του Μάρτη είναι το πιο γνωστό και πιο μεγάλο κακό που επέρχεται με την «Πρωτομαρτιά».

Οι Δρίμ(ν)ες είναι το δεύτερο.

Ανάλογα με τον τόπο, η καταστροφική τους επίδραση ισχύει τις έξι ή δέκα ή δώδεκα πρώτες μέρες του μήνα, ή «τις τρεις πρώτες, τρεις μεσαίες και τρεις τελευταίες μέρες». Είναι δαιμονικά, νύμφες των νερών και καταστρέφουν ανθρώπινα κορμιά, ξύλα και πανιά. Όσα πανιά πλυθούν, λιώνουν. Όσα ξύλα κοπούν, σαπίζουν. Και καλό είναι οι άνθρωποι να μη λούζονται και να μην κόβουν ξύλα τις κρίσιμες μέρες. Κι ακόμα καλύτερα, να ρίξουν στα νερά ένα πέταλο που δρα σαν γιατρικό κι έχει αποτρεπτική δύναμη, καθώς το σίδερο διώχνει τα δαιμόνια.

Το τρίτο και τελευταίο κακό της «Πρωτομαρτιάς» είναι οι παρενέργειες της αλλαγής του χρόνου, καθώς η ζέστη δεν έρχεται μόνη. Την παραμονή, όπως και την αντίστοιχη της Πρωτοχρονιάς, παιδιά γυρνούν σπίτι με σπίτι τάχα κουτσαίνοντας και κρατώντας τενεκέδες που τους χτυπούν μεταξύ τους, να κάνουν θόρυβο, και τραγουδούν: «Όξω, Κοτσοφλέβαρε / να ΄ρθει ο Μάρτης με χαρά και με πολλά λουλούδια». Οι νοικοκυρές καθαρίζουν το σπίτι, ρίχνουν τα σκουπίδια έξω, σπάνε στην πόρτα κάποιο πήλινο και τραγουδούν: «Βγαίνει ο κακόχρονος, / μπαίνει ο καλόχρονος. / Όξω ο Κουτσοφλέβαρος. / Όξω, ψύλλοι, ποντικοί, / μέσα Μάρτη και χαρά / και καλή νοικοκυρά!».

Επειδή, μαζί με τον Μάρτη και την πρώιμη ζέστη, πλακώνουν όλα τα ζωύφια, κυρίως ψύλλοι και κοριοί που πρέπει να εξορκιστούν, ώστε να μην ενοχλούν τους ανθρώπους. Το έθιμο είναι απλωμένο σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στη Γερμανία, με κρότους, σπασίματα πήλινων αλλά και μαγικούς κύκλους προσπαθούν να διώξουν φίδια, ποντικούς και ζωύφια. Οι εκδηλώσεις συμπίπτουν με την δυτική χριστανική γιορτή του Πέτρου, που πέφτει 22 Φεβρουαρίου, μέρα κατά την οποία οι εκεί αρχαίοι λαοί θεωρούσαν ως Πρωτοχρονιά.

Εκεί, τα μαγικά ολοκληρώνονται με μιμητικές πράξεις, δήθεν όργωμα με ψεύτικο άροτρο αλλά και περιφορά αρότρου που οδηγούν νεαροί αλλά σέρνουν κορίτσια. Ανάλογες γιορτές στην Αγγλία συνδέονται με την Πρωτομαγιά. Στον μεσαίωνα ήταν παντού διάσημες στην «γιορτή των Τρελών». Στην αρχαία Ρώμη, συνέπιπταν με τα Σατουρνάλια. Στην Ελλάδα, με τις γιορτές της διονυσιακής λατρείας.

Το ότι ο πρώτος μήνας του ρωμαϊκού έτους ονομάστηκε Μάρτιος (Martius), παίρνοντας το όνομα του θεού Mars (μετονομασία του ελληνικού Άρη), είναι γνωστό. Εκείνο που ίσως οι πολλοί δεν γνωρίζουν είναι το ότι ο Mars, πριν να γίνει θεός του πολέμου, είχε τελείως αντίθετες ιδιότητες ανάμεσα στις οποίες και η διόλου πολεμική της «ευετηρίας» (της δύναμης που έκανε την χρονιά να πάει καλά). Φυσούσε μαζί με τους ανοιξιάτικους ανέμους πάνω από τους αγρούς και βοηθούσε γη, δέντρα και φυτά να βλαστήσουν. Για τους Ρωμαίους άλλωστε, ο κάθε μήνας ή είχε σχέση με θεό ή βλάστηση ή δεν άξιζε καν να έχει όνομα.

Ο Ιανουάριος κατακυρώθηκε ως πρώτος μήνας της χρονιάς το 152 π.κ.ε. και αποτελούσε, μετά τη χειμερινή τροπή του ήλιου το «κομμάτι» του χρόνου, μέσα από το οποίο περνούσαν στο νέο έτος. Πήρε, λοιπόν, το όνομα του «διπρόσωπου» Ιανού, θεού της αρχής και του τέλους. Ο ελληνικός Φλεβάρης (φλέβα, πολύ νερό) είναι ο ρωμαϊκός Φεβρουάριος, από το λατινικό ρήμα februare (καθαίρειν). Ως τελευταίος πριν από τον πρώτο της νέας χρονιάς, ο Φλεβάρης ήταν μήνας των καθαρμών που με κάθε επισημότητα τελούσαν οι Εστιάδες παρθένες.

Ο Απρίλιος έχει να κάνει με το ρήμα aperire (ανοίγειν) επειδή τότε ανοίγουν τα λουλούδια και μπαίνουν στη φάση της καρποφορίας. Ο Μάης συνδυάζεται με τη λέξη magis (περισσότερο), καθώς τον μήνα αυτό τα πάντα, από τα σπαρτά και τα λαχανικά ως τα δέντρα, μεγαλώνουν. Ο Ιούνιος έχει την ίδια ρίζα με η λέξη Juventus (Γιουβέντους) που σημαίνει «νεανική ωριμότητα», ενώ Juno ήταν η θεά του γάμου: Όλα ωριμάζουν, περιμένοντας τον θερισμό.

Οι δυο επόμενοι μήνες (Ιούλιος και Αύγουστος), πριν να πάρουν τα ονόματα του δολοφονημένου Ιούλιου Καίσαρα και του πρώτου αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου, αναφέρονταν απλά με τον αριθμό τους (Quintilis – Πέμπτος μετά την ρωμαϊκή πρωτοχρονιά και Sextilis – Έκτος), όπως και ο επόμενος September – Σεπτέμβριος – Έβδομος, Οκτώβριος – Όγδοος, Νοέμβριος – Ένατος και Δεκέμβριος – Δέκατος.

Για έναν πολύ απλό λόγο, όπως εξηγεί ο E. Fehrle: Όταν ο σπόρος ωριμάσει, τότε κανένας δεν έχει ανάγκη την επίκληση θεού για να πάει καλά η σοδειά του. Αγρότες αλλά και ρεαλιστές, οι Ρωμαίοι δεν έβρισκαν για ποιο λόγο θα έπρεπε να αφιερώσουν σε κάποια θεότητα ή δύναμη εκείνους τους μήνες που έτσι κι αλλιώς δεν προσφέρονται για αγροτικές εργασίες σχετικές με την ανάπτυξη της καρποφορίας. Οπότε απλά τους αριθμούσαν σε σχέση με τους προηγούμενους. Η τάση αυτή δεν σήμαινε ασέβεια, καθώς οι Ρωμαίοι ήταν όντως πρακτικοί άνθρωποι και εφάρμοζαν τη μέθοδο σε πολλές περιπτώσεις, ακόμα και στα παιδιά τους.

Αντί να σκοτώνονται, πώς θα ονομάσουν το κάθε παιδί τους, το βάπτιζαν με τον «αύξοντα αριθμό» του: Sextus Pompeius (Έκτος Πομπήιος) ο αντίπαλος του Καίσαρα, Quintus Cicero (Πέμπτος Κικέρων) ο ρήτορας. Μας έμειναν έτσι ως αριθμοί οι μήνες από τον Σεπτέμβρη ως τον Δεκέμβρη, επειδή από τους Ρωμαίους διαδόθηκε το ημερολόγιο σ’ ολόκληρο τον κόσμο.

Για να ξαναγυρίσουμε στον Μάρτη, οι Αθηναίοι είχαν μια πολύ λογική εξήγηση για τον λόγο για τον οποίο «μια κλαίει και μια γελάει». Ο Μάρτης, έλεγαν, έχει δυο γυναίκες. Μια πολύ πλούσια αλλά πανάσχημη και μια πάμφτωχη αλλά πανέμορφη. Αυτός κοιμάται στη μέση. Όταν γυρνά προς τη μεριά της άσχημης, κατσουφιάζει, μαυρίζει και σκοτεινιάζει ο κόσμος όλος. Όταν γυρνά προς τη μεριά της όμορφης, γελάει, χαίρεται και λάμπει ο κόσμος όλος. Πλην όμως, τις πιο πολλές φορές γυρνά προς τη μεριά της άσχημης, καθόσον αυτή τρέφει κι αυτόν και την όμορφη. Οπότε είναι άσκοπο να περιμένετε ότι τον Μάρτη θα έχει πολλές λιακάδες. Η δύναμη του χρήματος γαρ.

Υπάρχει κι άλλη εξήγηση για το ότι ο Μάρτης «μια κλαίει και μια γελάει». Ήταν τότε που οι δώδεκα μήνες απέκτησαν ένα βαρέλι κρασί με δώδεκα κάνουλες, τη μια πάνω από την άλλη. Πάνω που συζητούσαν, ποιος μήνας να πάρει ποια κάνουλα, ο Μάρτης τους ζήτησε, επειδή ήταν γέρος, να του δώσουν την κάτω κάτω. Οι άλλοι δέχτηκαν, καθώς κανένας τους δεν σκέφτηκε ότι το κρασί αδειάζει από πάνω προς τα κάτω. Κι όλο έβλεπαν τον Μάρτη να πηγαίνει, ν’ ανοίγει την κάτω κάνουλα και να πίνει, να πίνει, τελειωμό να μην έχει. Κάποτε αποφάσισαν να πιουν το δικό τους μερίδιο. Ανοίγει ο πρώτος την πάνω κάνουλα. Φυσικά και δεν βγάζει κρασί. Ανοίγουν ο δεύτερος, ο τρίτος, όλοι τις δικές τους. Ούτε σταγόνα. Μόνο η κάτω κάτω, του Μάρτη, έβγαζε λίγο ακόμα. Κατάλαβαν, τι έγινε. Άρχισαν να τσακώνονται, τι να τον κάνουν τον γέρο Μάρτη. Ακόμα δεν έχουν καταλήξει: Τη μια λένε να τον κρεμάσουν κι ο Μάρτης κλαίει, την άλλη να τον συγχωρήσουν κι ο Μάρτης γελάει.

Όσο για τις 31 του ημέρες, ούτε αυτές ήταν όλες δικές του. Στα Καλάβρυτα εξηγούσαν ότι αρχικά ο Μάρτης είχε 28 μέρες κι ο Φλεβάρης 31. Μια χρονιά, έτυχε ο Μάρτης να είναι συνέχεια στις καλές του, οπότε ούτε κρύο ούτε βροχές ούτε χιόνια ταλαιπωρούσαν τους ανθρώπους. Ανάμεσα στις τυχερές, μια γριά με κάμποσες κατσίκες και κάμποσα αρνιά τις χαιρόταν αυτές τις μαρτιάτικες καλοσύνες. Ήταν όμως κακιασμένη κι όταν έφτασε η τελευταία μέρα του μήνα, η 28η, δεν άντεξε κι ευχήθηκε στον Μάρτη να πεθάνει, λέγοντας: «Στην πομπή σου, γέρο Μάρτη. Τ’ αρνοκάτσικά μου καλά περάσανε».

Θύμωσε ο Μάρτης, έχασε το κέφι του, πήγε στον Φλεβάρη, του ζήτησε τρεις μέρες κι έγινε χαμός. Από τότε, ο Φλεβάρης έχει 28 μέρες κι ο Μάρτης 31. Τη συγκεκριμένη χρονιά, τις τρεις τελευταίες μέρες του, ο Μάρτης έκανε τρομερό κρύο, φυσούσε διαβολεμένα και χιόνιζε από το πρωί ως το βράδυ. Οι άνθρωποι χώθηκαν στα σπίτια της να ζεσταθούν κι η γριά, ξεπαγιασμένη, στριμώχτηκε στο τζάκι, κάτω από το τσουκάλι. Ούτε εκεί κατάφερε να ζεσταθεί.

Τρελαμένη από το κρύο, μπήκε μέσα στο τσουκάλι κι έγινε βραστή. Από τότε έμεινε η παροιμία «Ο Μάρτης έβαλε την γριά μεσ’ στο τσουκάλι». Στα Καλάβρυτα όμως, αυτές τις τρεις τελευταίες μέρες τις βάφτιζαν καθεμιά με το όνομα μιας από τις τρεις πιο μεγάλες σε ηλικία γριές. Αν η μέρα ήταν καλή, έλεγαν πως και η γριά που η μέρα της ανήκε ήταν καλός άνθρωπος. Αν η μέρα ήταν κακή, συμπέραιναν ότι και η γριά ήταν κακός άνθρωπος κι από αυτήν ξεκινούσε η «κακιά μέρα».

Το ότι ουσιαστικά ο χρόνος αλλάζει την 1η του Μάρτη, το φανερώνουν μια σειρά από έθιμα, πολλά από τα οποία έχουν χαθεί με την πάροδο του χρόνου. Σε πολλά μέρη, την τελευταία νύχτα του Φλεβάρη έσβηναν τη φωτιά, πριν να πάνε για ύπνο, ώστε το πρωί να ανάψουν καινούρια. Αλλού, πρωί «Πρωτομαρτιάς» έχυναν το νερό της προηγούμενης μέρας και πήγαιναν στη βρύση να πάρουν νέο, ως αρχή μιας νέας περιόδου, πιο ευοίωνης.

Στα Μέγαρα, πρωί πρωί Πρωτομαρτιάς, οι γυναίκες πήγαιναν στα χωράφια και πλένονταν με δροσιά κριθαριού (τις σταγόνες που μάζευαν από τα πρώιμα φύλλα του), έβγαζαν στάχυα και τα πήγαιναν, νωπά ακόμα, στο σπίτι και τα κρεμούσαν στις πόρτες για να είναι δροσεροί όλο τον χρόνο οι χώροι. Στην Αθήνα, με το που ξημέρωνε, κάθε νοικοκυρά πήγαινε στο πηγάδι, έπαιρνε το «αμίλητο νερό» (δεν έπρεπε δηλαδή να μιλήσει σε κανέναν, ώσπου να ολοκληρώσει το έργο της), έβρεχε μ’ αυτό λίγο γρασίδι και ράντιζε όλους όσοι κοιμόντουσαν. Μετά, ράντιζε κι όλους τους χώρους του σπιτιού. Αφού τα τέλειωνε όλα αυτά, απάγγελλε: «Ήρθες Μάρτη; Ήρθ’ η γεια σου, / ήρθ’ η πληθομαμμουδιά σου / Μέσα Μάρτης και χαρά / και καλή νοικοκυρά». Αν η όλη τελετουργία γινόταν σωστά, η δροσιά έμπαινε στο σπίτι κι εξασφάλιζε υγεία και ευτυχία για όλα τα μέλη της οικογένειας.

Τα πράσινα κλαδιά και τα γεμάτα χυμό βλαστάρια έχουν την «Πρωτομαρτιά» τη δύναμη της θαλερότητας και της γονιμότητας. Και μπορούν να τις μεταδώσουν σ’ ανθρώπους και ζώα, αν τα βουτήξουν στη δροσιά (όπως των Θεοφανίων με το αγιασμένο νερό) και χτυπήσουν έπειτα μ’ αυτά εκείνους, στους οποίους πρέπει οι δυνάμεις αυτές να μεταδοθούν. Στην περιοχή του Πωγωνίου (το βόρειο κομμάτι του νομού Ιωαννίνων, γύρω από το Δελβινάκι), «σηκώνεται ένας το πρωί και παίρνει μια κρανιά ανθισμένη και χτυπάει όλους μέσα στο σπίτι λέγοντας: να είστε στέρεοι όλη τη χρονιά σαν την κρανιά (γερός θάμνος του δάσους)».

Στην Κρήτη, «την Πρωτομαρτιά κόβγουν μιαν ασφεντουλιά και χτυπούν μ’ αυτή τα βούγια και λένε: Μάρτης είναι σήμερο, κι άλλαξε την τριχιά σου / και βάλε πήχες το λαρδί και πιθαμές το ξύγκι». Στην Κω, χτυπούν μια γάτα. Στην Γερμανία, τα κορίτσια που έβλεπαν το πρώτο χελιδόνι πλένονταν με δροσιά ή κυλιόντουσαν στο γρασίδι για να μην τους πονά η μέση το καλοκαίρι, κυρίως την εποχή του θερισμού.

Ένα πανάρχαιο έθιμο με ρίζες στις εποχές της μαγείας και συνδεμένο με θρησκευτικές δοξασίες, είναι η «περιφορά της χελιδόνας». Μεταδόθηκε και στους γερμανικούς λαούς κι απλώθηκε σ’ όλη σχεδόν την Ευρώπη, επιβιώνοντας και μετά την εξαφάνιση της μαγείας. Σήμερα, επιζεί σε περιοχές της Θράκης και δηλώνει με τον πιο εύγλωττο τρόπο τον ερχομό της νέας χρονιάς «μαζί με τα χελιδόνια»: Την 1η του Μάρτη, ανά δυο, τα παιδιά παίρνουν ένα καλάθι, το γεμίζουν με φύλλα κισσού (σύμβολα του θεού Διονύσου και της βλάστησης, με τα οποία, εκτός των άλλων, μεταδίδεται η θαλερότητα και η γονιμότητα στα ζώα και στις κότες). Μέσα στο καλάθι περνούν ένα ραβδί, στην άκρη του οποίου προσαρμόζουν ένα ξύλινο ομοίωμα χελιδονιού. Είναι η χελιδόνα, στον λαιμό της οποίας κρεμούν κουδουνάκια που ηχούν, όταν κάποιος κινεί το ραβδί.

Μ’ αυτή την κατασκευή που παίζει τον ίδιο ρόλο με το τρίγωνο στα κάλαντα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν: «Ήρθε, ήρθε χελιδόνα, / ήρθε κι άλλη μελιδόνα, / κάθισε και λάλησε, / και γλυκά κελάδησε: / «Μάρτη, Μάρτη μου, καλέ, / και Φλεβάρη φοβερέ, / κι αν φλεγίσεις κι αν τσικνίσεις, / καλοκαίρι θα μυρίσεις. / Κι αν χιονίσεις, κι αν κακίσεις, / πάλιν άνοιξιν θ’ ανθίσεις. / Θάλασσα επέρασα / και στεριάν δεν ξέχασα, / κύματα κι αν έσχισα, / έσπειρα, ’κονόμησα. / Έφυγα κι αφήκα σύκα, / και σταυρόν και θημωνίτσα, / κ’ ήρθα τώρα κ’ ηύρα φύτρα, / κ’ ηύρα χόρτα, σπάρτα, βλίτρα, / βλίτρα, βλίτρα, φύτρα, φύτρα».

Και συνεχίζει: «Συ, καλή νοικοκυρά, / έμπα στο κελάρι σου, / φέρ’ αβγά περδικωτά, / και πουλιά σαρακοστά, / δώσε και μιαν ορνιθίτσα, / φέρε και μια κουλουρίτσα. / Μέσα δω που ’ρθαμε τώρα, / μέσα γεια, μέσα χαρά, / στον αφέντη, στην κυρά, / στα παιδιά και στους γονείς / σ’ όλους τους τούς συγγενείς. / Μέσα Μάρτης, έξω ψύλλοι, / έξ’ οχτροί, σας τρών’ οι σκύλοι. / Μέσα φίλοι, μέσα φτήνια, / και χαρές, χοροί, παιχνίδια». Η νοικοκυρά παίρνει λίγα φύλλα κισσού από το καλάθι της χελιδόνας και τα βάζει στο κοτέτσι για να κάνουν οι κότες πολλά αβγά. Μετά, παίρνει ένα ή δυο αβγά και τα δίνει στα παιδιά που την επισκέφτηκαν, τα οποία συνεχίζουν παρακάτω.

Στα 200 (μ.κ.ε.) ο Αθήναιος κατέγραψε ένα ήδη αρχαίο στην εποχή του τραγούδι που τα παιδιά στην Ρόδο έψαλλαν αρχή της άνοιξης περιφέροντας από σπίτι σε σπίτι μια «χελιδόνα» και ζητώντας να τα τρατάρουν γλυκά. Λέει: «Ήλθ’ ήλθε χελιδών / καλάς ώρας άγουσα / καλούς ενιαυτούς» Και περιγράφει πώς είναι το χελιδόνι, τι καλά φέρνει με την άνοιξη, με ευχές για καλή σοδειά κ.λπ. Στο τέλος, ζητά από την νοικοκυρά ν’ ανοίξει την πόρτα στο χελιδόνι να τα φιλέψει κι αυτά καθόσον «ου γαρ γέροντες εσμέν αλλά παιδία».

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

6.3.1. Οι μαθητές του Φειδία: Αλκαμένης και Αγοράκριτος

Από τους πολλούς γλύπτες που, σύμφωνα με τη γραμματειακή παράδοση, υπήρξαν μαθητές του Φειδία δύο φαίνεται να είναι οι σημαντικότεροι: ο Αλκαμένης και ο Αγοράκριτος. Ο πρώτος ήταν Αθηναίος και μπορούμε να τοποθετήσουμε τη δραστηριότητά του στο δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ., παρόλο που οι πληροφορίες των αρχαίων συγγραφέων είναι αντιφατικές και όχι πάντοτε αξιόπιστες. Το τελευταίο του έργο χρονολογείται λίγο μετά το 403 π.Χ., όταν ο Θρασύβουλος και οι οπαδοί του επανέφεραν στην Αθήνα τη δημοκρατία μετά από τις πολιτικές ανατροπές που έφερε το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου· ήταν στημένο στο ιερό του Ηρακλή στη Θήβα, όπως μαθαίνουμε από τον περιηγητή Παυσανία (Ελλάδος περιήγησις 9.11.6):

«Ο Θρασύβουλος ο γιος του Λύκου και οι Αθηναίοι που κατέλυσαν μαζί του την τυραννίδα των Τριάκοντα, επειδή επανήλθαν στην Αθήνα έχοντας ως ορμητήριο τη Θήβα, αφιέρωσαν στο Ηράκλειο [το ιερό του Ηρακλή] κολοσσικά αγάλματα της Αθηνάς και του Ηρακλή από μάρμαρο της Πεντέλης, έργα του Αλκαμένη.»

Ο Αλκαμένης είχε κατασκευάσει ένα άγαλμα του Άρη που στα ρωμαϊκά χρόνια ο Παυσανίας το είδε τοποθετημένο στον ναό του θεού στην Αγορά της Αθήνας. Σήμερα ξέρουμε όμως ότι ο «ναός του Άρη» ήταν στην πραγματικότητα ο ναός της Αθηνάς Παλληνίδος, ο οποίος μεταφέρθηκε στην Αγορά της Αθήνας πιθανότατα στα χρόνια του αυτοκράτορα Αυγούστου (27 π.Χ. - 14 μ.Χ.). Δεν διαθέτουμε καμιά πληροφορία σχετικά με την αρχική θέση του αγάλματος του Άρη.

Αλλά το γνωστότερο έργο του Αλκαμένη ήταν το σύνταγμα των χάλκινων αγαλμάτων της Αθηνάς και του Ηφαίστου που στήθηκε στον ναό του Ηφαίστου στην Αθήνα (ο οποίος στα νεότερα χρόνια επικράτησε να ονομάζεται εσφαλμένα «Θησείο»), πιθανότατα το 421/420 π.Χ., δηλαδή τη χρονιά της ειρήνης του Νικία. Ο Κικέρων (De natura deorum 1.30) μας πληροφορεί ότι ο Αλκαμένης είχε απεικονίσει τον Ήφαιστο όρθιο και ντυμένο και ότι είχε στήσει το άγαλμα με τέτοιο τρόπο, ώστε να μη διακρίνεται έντονα η γνωστή από τη μυθολογία χωλότητα του θεού. Ανάμεσα στους δύο θεούς υπήρχε ένα μεγάλο χάλκινο ἄνθεμον, δηλαδή ένα φυτικό κόσμημα με άνθη. Η παρουσία της Αθηνάς δίπλα στον Ήφαιστο δικαιολογείται από τον αττικό μύθο για τη γέννηση του Εριχθονίου, μυθικού γενάρχη των Αθηναίων: Ο Ήφαιστος ερωτεύθηκε την Αθηνά και προσπάθησε να συνευρεθεί μαζί της, εκείνη όμως τον απέφυγε και το σπέρμα του έπεσε στη γη, η οποία κυοφόρησε και γέννησε το παιδί που πήρε το όνομα Εριχθόνιος ("αυτός που βγήκε από τη γη"). Τον Εριχθόνιο τον παρέλαβε η ίδια η Αθηνά σαν να ήταν δικό της παιδί και τον έδωσε στην κόρη του Κέκροπα Πάνδροσο μέσα σε ένα καλάθι, με την εντολή να μην το ανοίξει. Το καλάθι το άνοιξαν όμως από περιέργεια οι αδελφές της Πανδρόσου, οι οποίες είδαν μέσα ένα φίδι τυλιγμένο γύρω από το βρέφος και τρελάθηκαν από τον φόβο τους. Σύμφωνα με μια πολύ πιθανή υπόθεση, ο μύθος του Εριχθονίου εικονιζόταν στη βάση του συντάγματος του Αλκαμένη.

Έργο του ίδιου γλύπτη ήταν και ο Ερμής Προπύλαιος, που βρισκόταν ακριβώς στην είσοδο της Ακρόπολης. Το γλυπτό ακολουθούσε έναν αρχαϊκό τύπο μνημείου που τοποθετούνταν σε δρόμους ή σε περάσματα και εικόνιζε το κεφάλι του γενειοφόρου θεού επάνω σε μια τετράγωνη στήλη (που την αποκαλούμε ερμαϊκή). Η παράδοση απαιτούσε το κεφάλι να είναι αρχαιοπρεπές και για τον λόγο αυτό είχε αρχαϊκά τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά. Την τεχνοτροπία αυτή, που τη συναντούμε και σε άλλα έργα της κλασικής, της ελληνιστικής και της ρωμαϊκής εποχής, την ονομάζουμε αρχαϊστική. Από την αντιγραφική παράδοση γνωρίζουμε δύο διαφορετικούς γενειοφόρους Ερμές, για τους οποίους οι επιγραφές που τους συνοδεύουν λένε ότι αντιγράφουν τον Ερμή Προπύλαιο του Αλκαμένη. Είναι προτιμότερο στην περίπτωση αυτή να μιλούμε για παραλλαγές και όχι για πιστά αντίγραφα. Αρχαϊστικό ήταν επίσης και ένα άλλο έργο του Αλκαμένη, το άγαλμα της τρίμορφης Εκάτης που ήταν στημένο στον πύργο της Νίκης, νότια των Προπυλαίων, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Παυσανία (Ελλάδος περιήγησις 2.30.2):

«Ο Αλκαμένης πρώτος, νομίζω, έκαμε τρία αγάλματα Εκάτης ενωμένα σε μια μορφή, η οποία ονομάζεται από τους Αθηναίους Επιπυργιδία· είναι στημένη κοντά στον ναό της Απτέρου Νίκης.» (Έτσι ονομάζει ο Παυσανίας την Αθηνά Νίκη, επειδή εικονιζόταν χωρίς φτερά.)

Ο Παυσανίας μάς πληροφορεί ακόμη ότι στην Ακρόπολη υπήρχε ένα γλυπτό που εικόνιζε την Πρόκνη και τον Ίτυν, ανάθημα του Αλκαμένη. Σύμφωνα με τον μύθο, η Πρόκνη, κόρη του βασιλιά της Αθήνας Πανδίονα και αδελφή του Ερεχθέα, παντρεύτηκε τον βασιλιά της Θράκης Τηρέα, γιο του Άρη, και έκανε μαζί του έναν γιο, τον Ίτυν. Αλλά ο βάρβαρος βασιλιάς ερωτεύτηκε την αδελφή της Πρόκνης, την όμορφη Φιλομήλα, την έκανε γυναίκα του με τη βία και, για να κρύψει το παράπτωμά του, της έκοψε τη γλώσσα. Αλλά η Φιλομήλα ύφανε έναν πέπλο, αποτυπώνοντας επάνω του με γράμματα τη συμφορά της και τον έστειλε στην Πρόκνη. Αυτή τότε, για να εκδικηθεί τον Τηρέα, σκότωσε τον γιο της, τον έβρασε και του τον έδωσε να τον φάει. Μετά το έγκλημα οι δύο αδελφές έφυγαν, αλλά ο Τηρέας τις καταδίωξε· όταν κόντευε να τις φτάσει, ικέτευσαν τους θεούς και αυτοί τις μεταμόρφωσαν σε πουλιά, την Πρόκνη σε αηδόνι και τη Φιλομήλα σε χελιδόνι. Ο Τηρέας πάλι μεταμορφώθηκε σε τσαλαπετεινό. Στην Ακρόπολη βρέθηκε, σε αποσπασματική κατάσταση, ένα μαρμάρινο σύμπλεγμα που εικονίζει μια όρθια γυναίκα με ένα έντονα κινημένο μικρό παιδί μπροστά στο δεξιό της σκέλος· πρέπει να είναι η Πρόκνη που ετοιμάζεται να σφάξει τον Ίτυν και, επομένως, το ανάθημα του Αλκαμένη. Η σύνθεση είναι ευφάνταστη και τολμηρή: το παιδί φαίνεται να αισθάνεται ότι κινδυνεύει και αναζητά την προστασία της μητέρας του, η οποία όμως κρατούσε, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, με το υψωμένο δεξί της χέρι ένα μαχαίρι, έτοιμη να σκοτώσει το παιδί. Προβληματισμό έχει δημιουργήσει στους αρχαιολόγους η ποιότητα του γλυπτού, που δεν είναι αυτή που θα περιμέναμε για έργο ενός κορυφαίου γλύπτη. Δεν αποκλείεται, ωστόσο, η εκτέλεση της σύνθεσης να μην οφείλεται στον ίδιο τον Αλκαμένη, αλλά στους τεχνίτες του εργαστηρίου του. Το γλυπτό μπορεί να χρονολογηθεί με βάση την τεχνοτροπία του στην εικοσαετία 430-410 π.Χ. Γνωρίζουμε ότι στα χρόνια αυτά ο Σοφοκλής ανέβασε στο θέατρο του Διονύσου μια τραγωδία με τον τίτλο Τηρεύς, που είχε θέμα την τραγική ιστορία της Πρόκνης και του γιου της. Δεν αποκλείεται επομένως το ανάθημα του Αλκαμένη να είναι εμπνευσμένο από το δράμα του Σοφοκλή, παρόλο που δεν έχουμε πληροφορίες ότι οι δύο άνδρες σχετίζονταν μεταξύ τους.

Ο δεύτερος σημαντικός μαθητής του Φειδία ήταν ο Αγοράκριτος από την Πάρο, του οποίου η πιο σημαντική δημιουργία, το μαρμάρινο άγαλμα της θεάς Νέμεσης στον Ραμνούντα της Αττικής, έχει σωθεί σε πολύ αποσπασματική κατάσταση και χρονολογείται στη δεκαετία 430-420 π.Χ. Τα περισσότερα θραύσματα του αγάλματος βρίσκονται στις αποθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και στον αρχαιολογικό χώρο του Ραμνούντα. Ένα αρκετά μεγάλο θραύσμα του κεφαλιού μεταφέρθηκε ήδη τον 18ο αιώνα στην Αγγλία και βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο. Το άγαλμα, με ύψος 3,50-3,60 m (το συνολικό ύψος μαζί με τη βάση ήταν 10 πήχεις, δηλαδή 4,44 m), ήταν κατασκευασμένο από παριανό μάρμαρο και εικόνιζε τη θεά όρθια, ντυμένη με χιτώνα και ιμάτιο, με φιάλη στο προτεταμένο δεξί χέρι και κλαδί μηλιάς στο αριστερό. Η φιάλη, που πρέπει να τη φανταστούμε χάλκινη όπως και το κλαδί της μηλιάς, ήταν διακοσμημένη με ανάγλυφες κεφαλές Αιθιόπων. Ο περιηγητής Παυσανίας και ορισμένοι μεταγενέστεροι λεξικογράφοι παραδίδουν, πιθανότατα με βάση μια τοπική παράδοση, ότι δημιουργός του αγάλματος της Νέμεσης ήταν ο Φειδίας. Άλλοι αρχαίοι συγγραφείς, ωστόσο, αποδίδουν το άγαλμα στον μαθητή του Φειδία Αγοράκριτο. Η πληροφορία αυτή πρέπει να θεωρηθεί αξιόπιστη, γιατί ανάγεται στον Αντίγονο τον Καρύστιο, έναν συγγραφέα της ελληνιστικής εποχής με πολλές γνώσεις για την τέχνη, ο οποίος είχε διαβάσει την υπογραφή του Αγορακρίτου σε μια διπλωμένη ξύλινη πινακίδα (πτυχίον), κρεμασμένη από το κλαδί της μηλιάς στο αριστερό χέρι του αγάλματος. Το άγαλμα της Νέμεσης το αποκατέστησε ο Γιώργος Δεσπίνης, ο οποίος ταύτισε πολλά από τα θραύσματά του και αναγνώρισε τον αγαλματικό τύπο σε μια σειρά από αντίγραφα των ρωμαϊκών χρόνων. Το καλύτερο από τα αντίγραφα, στο οποίο βασίστηκε η αναπαράσταση, βρίσκεται στη γλυπτοθήκη Ny Carlsberg της Κοπεγχάγης. Η βάση του αγάλματος ήταν διακοσμημένη με ανάγλυφες παραστάσεις από τον μύθο σχετικά με τη γέννηση της Ελένης. Τα ανάγλυφα, που τα περιγράφει ο Παυσανίας, έχουν αποκατασταθεί σήμερα σε αρκετά μεγάλο βαθμό (Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις 1.33.7):

«Θα περιγράψω τώρα τα ανάγλυφα του βάθρου του αγάλματος, αφού πρώτα αναφέρω τα εξής μόνον χάριν της σαφήνειας: Οι Έλληνες λένε πως μητέρα της Ελένης ήταν η Νέμεση, ενώ η Λήδα μόνο τη θήλασε και την ανάθρεψε· πατέρας της Ελένης και οι Έλληνες και όλοι επίσης παραδέχονται ότι ήταν ο Ζευς και όχι ο Τυνδάρεως. Ο Φειδίας που είχε ακούσει την παράδοση αυτή παράστησε την Ελένη να οδηγείται από τη Λήδα στη Νέμεση· επίσης παράστησε τον Τυνδάρεω και τα παιδιά του και έναν άνδρα με άλογο πλάι του, στον οποίο αναφέρεται το όνομα ιππεύς. Υπάρχει επίσης και ο Αγαμέμνων και ο Μενέλαος και ο Πύρρος, ο γιος του Αχιλλέα, που πρώτος πήρε σύζυγο την Ερμιόνη, την κόρη της Ελένης. Ο Ορέστης παραλείφθηκε για την τολμηρή πράξη κατά της μητέρας του· παρά ταύτα η Ερμιόνη είχε μείνει σε κάθε περίσταση κοντά του και του γέννησε και παιδί. Παραπέρα στο βάθρο παριστάνεται κάποιος που αποκαλείται Έποχος και κάποιος άλλος νέος· σχετικά με αυτούς δεν άκουσα τίποτε άλλο, παρά μόνο πως ήταν αδελφοί της Οινόης, από την οποία πήρε το όνομα ο δήμος.»

Άλλο σημαντικό έργο του Αγορακρίτου ήταν το καθιστό άγαλμα της μητέρας των θεών στο Μητρώον στην Αγορά της Αθήνας. Ο τύπος του αγάλματος μας είναι γνωστός από ένα αντίγραφο από τη Λιβαδιά στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χαιρώνειας.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: ΙI. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

14.11. Σημείο αντιλεγόμενο

Μια προσωπικότητα αφοσιωμένη στην αλήθεια της, που τόνιζε την εσωτερική διάσταση της ζωής και την ίδια στιγμή ζούσε έντονα τη ζωή της κοινότητας - αυτό ήταν ο Ωριγένης. Η φήμη του πέρασε τα σύνορα της Αιγύπτου και έγινε περιζήτητος. Τον καλούσαν σε διάφορα μέρη για να διδάξει. Πήγαινε, εντυπωσίαζε με το ήθος και τη σοφία του, και γυρνούσε. Ήταν κι εκείνος ο επίσκοπος Δημήτριος, που σε κάθε του ταξίδι τού έστελνε γράμματα παρακαλώντας τον να γυρίσει πίσω, να συνεχίσει το έργο του στην πατρίδα.

Όταν όμως το 230 μ.Χ. άλλοι επίσκοποι χειροτόνησαν τον Ωριγένη χωρίς την άδεια του Δημήτριου, ο επίσκοπος Αλεξανδρείας, σαν να περίμενε μια αφορμή, τα ξέχασε όλα: καταδίκασε και καθαίρεσε τον Ωριγένη. Κι αυτός αναγκάστηκε να αποχωριστεί την πόλη του. Ίδρυσε νέα σχολή στην Καισάρεια της Παλαιστίνης. Εκεί συνέχισε το έργο του με την ίδια αποτελεσματικότητα. Όμως οι ιδέες του είχαν ήδη ανησυχήσει πολλούς, και από τότε δεν έλειψαν οι κατηγορίες εναντίον του ότι ήταν αιρετικός.

Ο Ωριγένης ήταν ένας δάσκαλος σε εποχές που οι δάσκαλοι δοκίμαζαν τη φιλοσοφία μαζί με τους μαθητές τους και έξω από τη σχολή. Αυτό του το αναγνώρισαν όλοι - και πάντα. Ήταν όμως κι ένας ριψοκίνδυνος στοχαστής: τολμούσε να ερευνά και να δοκιμάζει τις ιδέες του σε θέματα για τα οποία δεν είχε διαμορφωθεί μια «επίσημη γραμμή». Αυτό το αναγνώρισαν όλοι, αλλά λίγοι του το συγχώρησαν - και πάντως όχι όσοι δεν τολμούσαν ποτέ (δηλαδή οι περισσότεροι).

Πέτυχε να συγκεντρώσει πάνω του τα πυρά των εθνικών (κάτι αναμενόμενο), των αιρετικών (που έτσι κι αλλιώς τους πολέμησε κι αυτός), αλλά και πολλών ορθόδοξων χριστιανών θεολόγων. Ορισμένοι από τους τελευταίους επιτέθηκαν στα «ωριγένεια φληναφήματα», ενώ στην πραγματικότητα επιτέθηκαν σε διαστρεβλώσεις των θέσεών του, υποστηρίζοντας τις δικές του! Χρειάστηκε η επέμβαση ενός αυτοκράτορα σαν τον Ιουστινιανό, του ίδιου που έκλεισε την πλατωνική ακαδημία των Αθηνών, για να καταδικάσει με πάσα επισημότητα η Ε' Οικουμενική Σύνοδος ιδέες που του αποδίδονταν - άλλη μια εκκρεμότητα που άφησε στην ιστορία της σκέψης η πολιτική χρήση εκκλησιαστικών πραγμάτων.

Τελικά, πολλοί χριστιανοί είδαν με καχυποψία το εγχείρημα του Ωριγένη. Έστω ότι είναι καλή η φιλοσοφία, σκέφτονταν και σκέφτονται, αλλά τι μπορεί να μας προσφέρει, όταν μας έχει αποκαλυφθεί η αλήθεια από τον ίδιο τον Θεό; Σκοπός του χριστιανισμού δεν είναι η μόρφωση του ανθρώπου, αλλά η μεταμόρφωσή του. Ο Ωριγένης δεν διαφωνούσε με αυτό. Αλλά (ίσως έφταιγε ο χαρακτήρας του, ίσως η παιδεία του, ίσως η πόλη του) πίστευε και κάτι παραπέρα: ότι η φιλοσοφία δεν είναι απλή μόρφωση και γνώση. Είναι θεωρία και πρακτική, και έχει πια και η ίδια μεταμορφωθεί μέσα στον χριστιανισμό σε μια «πνευματική άσκηση». Η ιστορία έδειξε ότι λίγοι ακολούθησαν το παράδειγμά του.

Στον οργανωμένο διωγμό του Δέκιου το 250 μ.Χ. ο Ωριγένης συνελήφθη και βασανίστηκε. Πενήντα χρόνια σχεδόν μετά τον θάνατο του πατέρα του ήρθε η σειρά του. Όσα είχε γράψει και είχε πει στον πατέρα του, τους φίλους του, τους μαθητές του για το μαρτύριο ίσχυαν τώρα για τον ίδιο. Ήταν μεγάλος πια, κι όταν σε έναν χρόνο αφέθηκε ελεύθερος η κλονισμένη υγεία του δεν άντεξε πολύ. Πέθανε γύρω στα εξηνταοκτώ, ζώντας περίπου τα ίδια χρόνια με τον Πλωτίνο, αλλά μια ζωή αρκετά ταραχώδη για έναν απόλυτο αναζητητή της ἀταραξίας.