ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἡρακλῆς Μαινόμενος (1311-1339)

ΘΗ. οὐκ ἔστιν ἄλλου δαιμόνων ἀγὼν ὅδε
ἢ τῆς Διὸς δάμαρτος· εὖ τόδ᾽ αἰσθάνηι.
παραινέσαιμ᾽ ἂν μᾶλλον ἢ πάσχειν κακῶς.
οὐδεὶς δὲ θνητῶν ταῖς τύχαις ἀκήρατος,
1315 οὐ θεῶν, ἀοιδῶν εἴπερ οὐ ψευδεῖς λόγοι.
οὐ λέκτρ᾽ ἐν ἀλλήλοισιν, ὧν οὐδεὶς νόμος,
συνῆψαν; οὐ δεσμοῖσι διὰ τυραννίδα
πατέρας ἐκηλίδωσαν; ἀλλ᾽ οἰκοῦσ᾽ ὅμως
Ὄλυμπον ἠνέσχοντό θ᾽ ἡμαρτηκότες.
1320 καίτοι τί φήσεις, εἰ σὺ μὲν θνητὸς γεγὼς
φέρεις ὑπέρφευ τὰς τύχας, θεοὶ δὲ μή;
Θήβας μὲν οὖν ἔκλειπε τοῦ νόμου χάριν,
ἕπου δ᾽ ἅμ᾽ ἡμῖν πρὸς πόλισμα Παλλάδος.
ἐκεῖ χέρας σὰς ἁγνίσας μιάσματος
1325 δόμους τε δώσω χρημάτων τ᾽ ἐμῶν μέρος.
ἃ δ᾽ ἐκ πολιτῶν δῶρ᾽ ἔχω σώσας κόρους
δὶς ἑπτά, ταῦρον Κνώσιον κατακτανών,
σοὶ ταῦτα δώσω. πανταχοῦ δέ μοι χθονὸς
τεμένη δέδασται· ταῦτ᾽ ἐπωνομασμένα
1330 σέθεν τὸ λοιπὸν ἐκ βροτῶν κεκλήσεται
ζῶντος· θανόντα δ᾽, εὖτ᾽ ἂν εἰς Ἅιδου μόληις,
θυσίαισι λαΐνοισί τ᾽ ἐξογκώμασιν
τίμιον ἀνάξει πᾶσ᾽ Ἀθηναίων πόλις.
καλὸς γὰρ ἀστοῖς στέφανος Ἑλλήνων ὕπο
1335 ἄνδρ᾽ ἐσθλὸν ὠφελοῦντας εὐκλείας τυχεῖν.
κἀγὼ χάριν σοι τῆς ἐμῆς σωτηρίας
τήνδ᾽ ἀντιδώσω· νῦν γὰρ εἶ χρεῖος φίλων.
[θεοὶ δ᾽ ὅταν τιμῶσιν οὐδὲν δεῖ φίλων·
ἅλις γὰρ ὁ θεὸς ὠφελῶν ὅταν θέληι.]

***
ΘΗΣ. Δεν είναι από άλλον θεό το πάθημά σου τούτο
παρά απ᾽ την Ήρα· καλά το καταλαβαίνεις.
Θα σε ορμηνέψω κάτι που θα σ᾽ αλαφρώσει.
Κανείς θνητός δεν είναι ανάγγιχτος στην τύχη
ούτε θεός, αν οι αοιδοί λέγουν αλήθεια.
Δεν κάμαν γάμους άνομους αναμεσό τους;
με δεσμά τους πατέρες των για το βασίλειο
δεν ατιμάσαν; όμως κατοικούν ωραία
τον Όλυμπο κι ανέχονται τα σφάλματά τους.
1320 Μα τί θα πεις αν, άνθρωπος όντας, την τύχη
δεν υποφέρεις κι οι θεοί την υποφέρουν;
Άσε λοιπόν τη Θήβα, που το θέλει ο νόμος,
κι εμέν᾽ ακλούθησε στην πόλη της Παλλάδας.
Κει καθαρίζοντας απ᾽ το έγκλημα τα χέρια
παλάτι θα σου δώσω κι απ᾽ τα χρήματά μου.
Κι όσα δώρα έλαβα όταν έσωσα τους νέους
τούς δυο φορές εφτά, σκοτώνοντας τον ταύρο
της Κνωσού, θα σου τα δώσω σένα. Και σ᾽ όλη
τη χώρα μού έχουνε χωράφια χωρισμένα·
1330αυτά στο εξής θα πάρουν τ᾽ όνομά σου, ενόσω
εσύ θα ζεις· κι όταν πεθάνεις και στον Άδη
πας, με θυσίες και πέτρινους βωμούς η πόλη
των Αθηναίων θα σε ανυψώσει τιμημένον.
Γιατί τους είναι ωραίο στεφάνι, απ᾽ την Ελλάδα
δόξα να λάβουν ωφελώντας άξιον άντρα.
Κι εγώ τη σωτηρία μου μ᾽ αυτήν τη χάρη
θα σου πληρώσω· τι έχεις χρεία τώρ᾽ από φίλους.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, Η τέχνη της ώριμης κλασικής εποχής

5.2.3. Δύο μνημειακά χρυσελεφάντινα έργα του Φειδία: Το άγαλμα της Αθηνάς στον Παρθενώνα και το άγαλμα του Δία στην Ολυμπία

Το άγαλμα της Αθηνάς που ήταν στημένο στον σηκό του Παρθενώνα ήταν, όπως είδαμε, έργο του Φειδία, του πιο διάσημου καλλιτέχνη της αρχαίας Ελλάδας. Το συνολικό του ύψος (μαζί με το βάθρο) ήταν 26 αττικοί πήχεις (περίπου 11,70 m) και είχε γίνει με χρυσάφι και ελεφαντόδοντο. Τα αγάλματα αυτού του είδους τα ονομάζουμε χρυσελεφάντινα. Στην πραγματικότητα τα χρυσελεφάντινα αγάλματα ήταν πολύπλοκες ξύλινες κατασκευές που στερεώνονταν στο δάπεδο και επενδύονταν εξωτερικά με τα δύο πολύτιμα υλικά, στα οποία όφειλαν τη λαμπρότητα τους: το ελεφαντόδοντο, του οποίου το χρώμα πλησιάζει αρκετά εκείνο της ανθρώπινης επιδερμίδας, χρησιμοποιούνταν στα γυμνά μέρη και το χρυσάφι, δουλεμένο σε λεπτά φύλλα, στα ενδύματα. Η Αθηνά εικονιζόταν όρθια, φορούσε ποδήρη πέπλο που σχημάτιζε μακρύ απόπτυγμα και ήταν ζωσμένος στη μέση, αιγίδα στο στήθος και τους ώμους, κράνος αττικού τύπου στο κεφάλι, και σανδάλια στα πόδια· στο προτεταμένο δεξί χέρι κρατούσε μια φτερωτή Νίκη και με το αριστερό ακουμπούσε σε μιαν ασπίδα, στην εσωτερική πλευρά της οποίας ήταν τυλιγμένο ένα φίδι. Το άγαλμα πατούσε επάνω σε ένα βάθρο με ύψος 1,20 m περίπου, στο οποίο υπήρχε μια πολυπρόσωπη ανάγλυφη παράσταση που εικόνιζε τη γέννηση της Πανδώρας, της πρώτης γυναίκας που δημιούργησαν οι θεοί, σύμφωνα με τον μύθο. Αλλά και το ίδιο το άγαλμα είχε πλούσιο γλυπτό και ζωγραφικό διάκοσμο: το κεντρικό λοφίο του κράνους στηριζόταν σε μια σφίγγα και τα πλαϊνά σε δύο γρύπες· στο κέντρο της αιγίδας, επάνω στο στήθος, υπήρχε ένα γοργόνειο (το κεφάλι της Γοργούς που είχε κόψει ο Περσέας)· μεγάλες ανάγλυφες μορφές στην εξωτερική πλευρά της ασπίδας εικόνιζαν την αττική Αμαζονομαχία και άλλες, μικρότερες, στις σόλες των σανδαλιών τη θεσσαλική Κενταυρομαχία. Στο εσωτερικό της ασπίδας ήταν ζωγραφισμένη η Γιγαντομαχία. Το άγαλμα της Αθηνάς εντυπωσίαζε με το μέγεθός του, την πολυτέλεια των υλικών και τον πλούτο του διακόσμου του· ήταν όμως ταυτόχρονα και μέρος του κρατικού ταμείου της Αθήνας, αφού τα φύλλα χρυσού με τα οποία ήταν επενδυμένο μπορούσαν να αφαιρεθούν και να χρησιμοποιηθούν σε περίπτωση μεγάλης ανάγκης. Αυτό το γνωρίζουμε από τον Θουκυδίδη, ο οποίος αναφέρει πως ο Περικλής έπειθε τους Αθηναίους στις παραμονές του Πελοποννησιακού Πολέμου ότι είχαν αρκετούς οικονομικούς πόρους για να διεξαγάγουν τον πόλεμο, λέγοντας ότι μπορούσαν στην ανάγκη να χρησιμοποιήσουν και την περιουσία των ιερών. Με την ευκαιρία αυτή μαθαίνουμε και το βάρος του χρυσού του αγάλματος (Θουκυδίδης 2.13.5):

 

«Εκτός από αυτά υπήρχαν και χρυσάφι και ασήμι άκοπο σε αφιερώματα ιδιωτικά και δημόσια, σε ιερά σκεύη που χρησιμοποιούσαν στις πομπές και στους αγώνες, τα λάφυρα από τα μηδικά και άλλα αντικείμενα, που η αξία τους ήταν πεντακόσια τουλάχιστον τάλαντα. Πρόσθεσε σε όλα αυτά και όσα είχαν οι άλλοι ναοί —και δεν ήταν λίγοι— και είπε ότι, αν έφταναν στο έσχατο σημείο να μην έχουν κανέναν πόρο, θα είχαν ακόμα και το χρυσάφι του αγάλματος της Αθηνάς. Υπολόγιζε ότι το άγαλμα είχε καθαρό χρυσό σαράντα τάλαντα, που μπορούσε όλος να αφαιρεθεί. Είπε πως, αν χρησιμοποιούσαν το χρυσάφι αυτό, θα έπρεπε μετά τη νίκη να το αντικαταστήσουν. Έτσι τους ενθάρρυνε για τα οικονομικά.»

 

Ανεξάρτητα όμως από την αξία των υλικών του, το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς ήταν ένα εξαιρετικό έργο τέχνης, που εδραίωσε τη φήμη του δημιουργού του, του Φειδία.

 

Τη μορφή του αγάλματος της Αθηνάς στον Παρθενώνα τη γνωρίζουμε κυρίως από μαρμάρινα αντίγραφα, τα οποία όμως δεν αποδίδουν με απόλυτη ακρίβεια τα χαρακτηριστικά του. Κανένα από τα έργα αυτά δεν έχει το μέγεθος του πρωτοτύπου, ορισμένα μάλιστα είναι πολύ μικρά. Παρ᾽ όλα αυτά έχουμε τη δυνατότητα να αναπαραστήσουμε με αρκετή ακρίβεια το έργο με τη βοήθεια των στοιχείων που μας παρέχουν τα αντίγραφα. Το πληρέστερα σωζόμενο από αυτά είναι ένα μαρμάρινο άγαλμα του 3ου αιώνα μ.Χ. που βρέθηκε στην Αθήνα κατά την εκσκαφή των θεμελίων του Βαρβακείου μεγάρου και ονομάζεται γι᾽ αυτό Αθηνά του Βαρβακείου. Παρά το μικρό της μέγεθος (έχει ύψος 1,05 m, δηλαδή λιγότερο από το 1/10 του πρωτοτύπου) η Αθηνά του Βαρβακείου μάς δίνει μια συνολική εικόνα του αγάλματος του Φειδία, ενώ άλλα αντίγραφα μας βοηθούν να αποκαταστήσουμε τον πλούσιο διάκοσμό του. Με αρκετά μεγάλη ακρίβεια γνωρίζουμε τη σύνθεση της Αμαζονομαχίας στο εξωτερικό της ασπίδας, επειδή στα ρωμαϊκά χρόνια αντιγράφηκε τμηματικά σε μεγάλου μεγέθους μαρμάρινα ανάγλυφα.

 

Η χρυσελεφάντινη Αθηνά του Παρθενώνα άρχισε να κατασκευάζεται ταυτόχρονα με τον ναό και ήταν έτοιμη το 437 π.Χ. Αμέσως μετά την αποπεράτωσή της κάποιοι (πιθανόν πολιτικοί αντίπαλοι του Περικλή) κατηγόρησαν τον Φειδία ότι δεν είχε δώσει ακριβή απολογισμό για το ελεφαντόδοντο που χρησιμοποίησε, κατακράτησε δηλαδή ένα μέρος του, και ήταν επομένως ένοχος για κατάχρηση. Στη δίκη που ακολούθησε ο Φειδίας κινδύνευε να καταδικαστεί και έτσι αναγκάστηκε να φύγει από την Αθήνα. Τότε οι Ηλείοι ανάθεσαν στον διάσημο καλλιτέχνη την κατασκευή ενός μνημειακού χρυσελεφάντινου αγάλματος του Δία για τον ναό της Ολυμπίας που είχε τελειώσει 20 χρόνια νωρίτερα, το 456 π.Χ. Το άγαλμα του Δία στην Ολυμπία είχε περίπου το ίδιο ύψος με την Αθηνά του Παρθενώνα (12,40 m μαζί με τη βάση του), ήταν όμως στην πραγματικότητα μεγαλύτερο, αφού ο θεός δεν εικονιζόταν όρθιος αλλά καθιστός στον πολυτελή θρόνο του· θεωρούνταν ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου και πολλοί έρχονταν από μακριά για να το θαυμάσουν. Για να κατασκευάσει το έργο αυτό ο Φειδίας έχτισε λίγο έξω από τον περίβολο του ιερού ένα εργαστήριο, που είχε την ίδια διαμόρφωση και τις ίδιες ακριβώς διαστάσεις με τον σηκό του ναού· εκεί δούλεψε και συναρμολόγησε τα κομμάτια του αγάλματος. Το εργαστήριο του Φειδία έμεινε όρθιο ως το τέλος της Αρχαιότητας και θεωρούνταν ιερός χώρος, αφού μέσα του είχαν τοποθετήσει έναν βωμό αφιερωμένο σε όλους τους θεούς· μετά την επικράτηση του χριστιανισμού στη θέση του χτίστηκε μια παλαιοχριστιανική βασιλική.

 

Όταν καταργήθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες στο τέλος του 4ου αιώνα μ.Χ., επί αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α', το άγαλμα του Δία μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου καταστράφηκε από πυρκαγιά περίπου 80 χρόνια αργότερα, το 475 μ.Χ., όπως παραδίδει ο χρονογράφος Γεώργιος Κεδρηνός. Παρόλο που διαθέτουμε αρκετές αρχαίες μαρτυρίες σχετικά με το έργο, δεν είναι δυστυχώς δυνατόν να αποκαταστήσουμε με ακρίβεια τη μορφή του, γιατί δεν σώζεται κανένα βέβαιο αντίγραφό του, αν εξαιρέσουμε τις μικρές και ατελείς απεικονίσεις σε νομίσματα της Ήλιδας που χρονολογούνται στους ρωμαϊκούς χρόνους. Τα κύρια χαρακτηριστικά του αγάλματος και τον πλούσιο διάκοσμο του ίδιου, του θρόνου και της βάσης του τα γνωρίζουμε κυρίως από τη λεπτομερή περιγραφή του περιηγητή Παυσανία, που επισκέφθηκε την Ολυμπία λίγο μετά τα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ. (Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις 5-11):

 

«Ο θεός κάθεται σε θρόνο και είναι κατασκευασμένος με χρυσάφι και ελεφαντόδοντο. Στο κεφάλι του φέρει στεφάνι που αποτελεί απομίμηση κλωναριών ελιάς. Στο χέρι του ο θεός κρατάει Νίκη κατασκευασμένη και αυτή από ελεφαντόδοντο και χρυσάφι· η Νίκη κρατάει μια ταινία και έχει στεφάνι στο κεφάλι. Στο αριστερό χέρι του θεού υπάρχει σκήπτρο στολισμένο με όλων των ειδών τα μέταλλα. Το πουλί που κάθεται επάνω στο σκήπτρο είναι αετός. Τα υποδήματα του θεού είναι από χρυσάφι, όπως και το ιμάτιό του. Στο ιμάτιο παριστάνονται κεντημένες μορφές ζώων και άνθη κρίνων. Ο θρόνος είναι ποικιλμένος με χρυσάφι και πολύτιμες πέτρες, καθώς και με έβενο και ελεφαντόδοντο· υπάρχουν επάνω του ζωγραφισμένες εικόνες· υπάρχουν επίσης και πλαστικές εικόνες. Επίσης τέσσερις Νίκες απεικονίζονται σαν χορεύτριες σε κάθε πόδι του θρόνου· άλλες δύο υπάρχουν χαμηλότερα στη βάση καθενός ποδιού. Σε καθένα από τα δύο μπροστινά πόδια του θρόνου παριστάνονται παιδιά των Θηβαίων αρπαγμένα από σφίγγες, και κάτω από τις σφίγγες παριστάνονται ο Απόλλων και η Άρτεμη να σκοτώνουν με τα τόξα τους τα παιδιά της Νιόβης. Ανάμεσα στα πόδια του θρόνου υπάρχουν τέσσερις κανόνες [οριζόντιοι σύνδεσμοι των ποδιών], καθένας από τους οποίους εκτείνεται από το ένα πόδι ως το άλλο. Στον κανόνα που βρίσκεται αντίκρυ από την είσοδο υπάρχουν επτά πλαστικές εικόνες· υπήρχε και όγδοη, η οποία όμως κανείς δεν ξέρει πώς εξαφανίστηκε. Αυτές πρέπει να παριστάνουν παλιά αγωνίσματα, γιατί τα αγωνίσματα μεταξύ παιδιών δεν είχαν ακόμη εισαχθεί στην εποχή του Φειδία. Ο νέος που δένει μόνος του την ταινία του νικητή γύρω από το κεφάλι του λένε πως μοιάζει με τον Παντάρκη, έναν νεαρό από την Ήλιδα που τον είχε ερωτευθεί ο Φειδίας. Ο Παντάρκης κέρδισε κατά την 86η Ολυμπιάδα μια νίκη σε αγώνισμα πάλης μεταξύ παιδιών. Στους άλλους κανόνες εικονίζεται η ομάδα των ηρώων που μαζί με τον Ηρακλή πολέμησαν εναντίον των Αμαζόνων. Όλοι οι αντίπαλοι είναι εικοσιεννέα. Ανάμεσα στους συμπολεμιστές του Ηρακλή έχει τη θέση του και ο Θησέας. Τον θρόνο δεν τον υποβαστάζουν μόνο τα πόδια, αλλά και κίονες ισάριθμοι με τα πόδια, οι οποίοι υψώνονται ανάμεσά τους. Δεν είναι όμως δυνατόν να εισδύσει κανείς κάτω από τον θρόνο, όπως μπορεί να μπει στο εσωτερικό του θρόνου των Αμυκλών· στην Ολυμπία υπάρχουν χωρίσματα σαν τοίχοι που το εμποδίζουν αυτό. Το φράγμα αντίκρυ στην είσοδο είναι βαμμένο απλώς με γαλάζιο χρώμα· στα άλλα υπάρχουν ζωγραφιές του Παναίνου. Ανάμεσα σε αυτές είναι ο Άτλας, ο οποίος παριστάνεται να βαστάζει τον ουρανό και τη γη, ενώ ο Ηρακλής στέκεται δίπλα, έτοιμος να δεχθεί το βάρος του Άτλαντα. Παριστάνεται επίσης ο Θησέας και ο Πειρίθους, η Ελλάδα και η Σαλαμίνα, η οποία κρατάει στο χέρι κοσμήματα που συνηθίζουν να βάζουν στα άκρα των πλοίων· παριστάνεται έπειτα το κατόρθωμα του Ηρακλή με το λιοντάρι της Νεμέας και το ανοσιούργημα του Αίαντα εις βάρος της Κασσάνδρας. Επίσης παριστάνεται η Ιπποδάμεια, η κόρη του Οινομάου, μαζί με τη μητέρα της και ο Προμηθέας που είναι ακόμη δέσμιος, ενώ ο Ηρακλής ετοιμάζεται να τον βοηθήσει· γιατί σχετικά με τον Ηρακλή υπάρχει η παράδοση πως σκότωσε τον αετό που βασάνιζε τον Προμηθέα στον Καύκασο και απάλλαξε τον ίδιο τον Προμηθέα από τα δεσμά. Στο τέλος της ζωγραφιάς είναι η Πενθεσίλεια που πεθαίνει και ο Αχιλλέας που την υποβαστάζει, και δύο Εσπερίδες που φέρνουν τα μήλα, των οποίων η φρούρηση τους είχε ανατεθεί κατά την παράδοση. Ο Πάναινος αυτός ήταν αδελφός του Φειδία και έχει ζωγραφίσει και στην Αθήνα, στην Ποικίλη Στοά, τη μάχη του Μαραθώνα. Στα ψηλότερα σημεία του θρόνου, πιο πάνω από το κεφάλι του αγάλματος, έκανε ο Φειδίας από τη μια μεριά τρεις Χάριτες και από την άλλη τρεις Ώρες, γιατί και αυτές η επική ποίηση τις αναφέρει ως κόρες του Δία. Ο Όμηρος αναφέρει στην Ιλιάδα πως έχει ανατεθεί η φροντίδα του ουρανού στις Ώρες, σαν σε φύλακες βασιλικής αυλής. Το υποπόδιο κάτω από τα πόδια του Δία, που το λένε στην Αττική "θρανίο", έχει σκαλισμένα χρυσά λιοντάρια, καθώς και παράσταση της μάχης του Θησέα κατά των Αμαζόνων, που είναι το πρώτο ανδραγάθημα των Αθηναίων εναντίον αλλοφύλλων. Πάνω στο βάθρο, όπου στηρίζεται ο θρόνος και ό,τι άλλο κοσμεί τον Δία, υπάρχουν χρυσές παραστάσεις του Ήλιου ανεβασμένου πάνω στο άρμα του, του Δία και της Ήρας· επίσης, του Ηφαίστου και κοντά σε αυτόν της Χάρης. Μετά τη Χάρη παριστάνεται ο Ερμής και μετά τον Ερμή η Εστία. Μετά την Εστία ο Έρωτας που δέχεται την Αφροδίτη καθώς βγαίνει από τη θάλασσα και η Πειθώ που στεφανώνει την Αφροδίτη. Επίσης, είναι σκαλισμένος ο Απόλλωνας με την Άρτεμη και η Αθηνά και ο Ηρακλής, και στην άκρη του βάθρου η Αμφιτρίτη και ο Ποσειδώνας και η Σελήνη, η οποία καβαλάει, μου φαίνεται, άλογο. Άλλοι λένε πως η θεά κάθεται πάνω σε μουλάρι και όχι σε άλογο και αναφέρουν μάλιστα για το μουλάρι μιαν ανόητη ιστορία. Ξέρω τις διαστάσεις του Δία της Ολυμπίας, το ύψος και το πλάτος, όπως τα έχουν γράψει, αλλά δεν θα επαινέσω εκείνους που μέτρησαν το άγαλμα, γιατί τα μέτρα που αναφέρουν είναι πολύ κατώτερα από την εντύπωση που έχουν όσοι είδαν με τα μάτια τους το άγαλμα. Για τη δεξιοτεχνία του Φειδία λένε πως υπάρχει και του ίδιου του θεού μαρτυρία: όταν δηλαδή είχε τελειώσει το άγαλμα, ο Φειδίας ευχήθηκε να φανερώσει με σημάδι ο θεός, αν το έργο είναι όπως το ήθελε, και λένε πως αμέσως έπεσε κεραυνός στο μέρος εκείνο του δαπέδου, πάνω στο οποίο είναι στημένη ως την εποχή μου η χάλκινη υδρία.

 

Το τμήμα του δαπέδου μπροστά στο άγαλμα είναι στρωμένο όχι με άσπρη, αλλά με μαύρη πέτρα· γύρω στη μαύρη αυτή πέτρα εξέχει μια κρηπίδα από μάρμαρο της Πάρου για να συγκρατεί το λάδι που χύνουν. Το λάδι είναι ωφέλιμο για το άγαλμα, επειδή δεν αφήνει το ελεφαντόδοντο να φθείρεται από την υγρή ατμόσφαιρα στην ελώδη Άλτη. Στην Ακρόπολη της Αθήνας όμως το άγαλμα το λεγόμενο της Παρθένου δεν χρειάζεται λάδι, αλλά νερό για το ελεφαντόδοντό του: καθώς η Ακρόπολη έχει ξηρασία λόγω του μεγάλου ύψους της, το άγαλμα που είναι φτιαγμένο από ελεφαντόδοντο έχει ανάγκη από τη δροσιά που φέρνει το νερό. Στην Επίδαυρο που ρώτησα γιατί δεν περιχύνουν το άγαλμα ούτε με νερό ούτε με λάδι με πληροφόρησαν οι άνθρωποι του ιερού ότι και το άγαλμα του θεού και ο θρόνος έχουν γίνει επάνω σε πηγάδι.»

 

Η περιγραφή του Παυσανία είναι η πιο εύγλωττη μαρτυρία για τον απεριόριστο θαυμασμό που ξέρουμε ότι έτρεφαν οι αρχαίοι, Έλληνες και Ρωμαίοι, για τον Φειδία και συμβαδίζει με την αντίληψη ότι ήταν ο σημαντικότερος εικαστικός καλλιτέχνης που είχε γνωρίσει ο κόσμος. Ήταν γενική η πεποίθηση ότι τα έργα του Φειδία —ειδικά μάλιστα τα χρυσελεφάντινα αγάλματα της Αθηνάς και του Δία— ήταν αντάξια των θεών που απεικόνιζαν και τόνωναν την πίστη των ανθρώπων σε αυτούς. Δεν είναι τυχαίο ότι το άγαλμα του Δία στην Ολυμπία είχε μετρηθεί με ακρίβεια και οι διαστάσεις του είχαν γίνει αντικείμενο μελέτης και διεξοδικής ανάλυσης. Μάλιστα ο λόγιος ποιητής Καλλίμαχος από την Κυρήνη, που έζησε στην Αλεξάνδρεια τον 3ο αιώνα π.Χ., είχε συνθέσει ένα ποίημα με θέμα τα μέτρα του αγάλματος. Αυτό το κείμενο έχει πιθανότατα στον νου του ο Παυσανίας όταν λέει ότι το αξιοθαύμαστο στο άγαλμα δεν είναι οι διαστάσεις του, αλλά η εντύπωση που προκαλεί στον θεατή.

Ο Λόγος σαν Σύγχρονη Έκφραση του Μύθου

Εδώ και χιλιάδες χρόνια, από τότε που ο άνθρωπος, οι άνθρωποι, συνειδητοποίησαν την παρουσία τους, την «ύπαρξή τους», συνειδητοποίησαν ταυτόχρονα το περιβάλλον, σαν το άλλο, που δεν ανήκει στον εαυτό αλλά ζουν μέσα του. Οι πρώτες παραστάσεις  για το περιβάλλον προέρχονταν βέβαια από αυτό που αντιλαμβάνονταν οι αισθήσεις. Σιγά-σιγά όμως, και καθώς ο άνθρωπος πλούτιζε σε συνείδηση και εμπειρίες, άρχισε να φτιάχνει έννοιες των πραγμάτων και να δημιουργεί τις πρώτες ερμηνείες για το υπαρξιακό περιβάλλον του. Αυτό ξεκίνησε εδώ και, τουλάχιστον, 50.000 χρόνια. Είναι φυσικό, εφόσον η ανθρώπινη αντίληψη δεν μπορούσε να προχωρήσει σε βάθος και άγνοια να υπάρχει και κενά να υπάρχουν, κενά που συμπλήρωνε η φαντασία. Ο άνθρωπος πάντα ένοιωθε, από την φύση του, εκ των πραγμάτων, την ανάγκη να έχει μια ολοκληρωμένη αντίληψη για το περιβάλλον, για να αισθάνεται ασφαλής. Έτσι αφού δεν υπήρχε επαρκής γνώση αναγκαστικά κατέφευγε στην φαντασία για να ερμηνεύσει τα φαινόμενα ή να συμπληρώσει τα κενά όταν αντιμετώπιζε «περιοχές» της πραγματικότητας που δεν μπορούσε να εισχωρήσει.

 

Όλη αυτή η προσπάθεια, αυτό το ταξίδι γνώσης, το κατανοούμε, ήταν «διανοητικό». Ο άνθρωπος προσπαθούσε να δώσει μια θεωρητική (διανοητική) ερμηνεία της πραγματικότητας. Έτσι σιγά σιγά δημιουργήθηκε μια Παγκόσμια Μυθολογία. Στην αρχή υπήρχαν απλά μυθικές αντιλήψεις, για την Ύπαρξη, τον εαυτό (την ψυχή), το περιβάλλον την ζωή, που συνδέονταν χαλαρά σε μια θολή κοσμοαντίληψη. Αργότερα και πάντως μετά την δημιουργία των πρώτων αστικών κοινωνιών, δηλαδή εδώ και 10.000 χρόνια, άρχισαν να διατυπώνονται οργανωμένες κοσμοθεωρίες κι έτσι δημιουργήθηκαν οι Μεγάλοι Κοσμογονικοί Μύθοι, στην Μεσοποταμία, στην Αίγυπτο, κι αργότερα στην Ελλάδα κι αλλού. Στην αρχή λοιπόν  της σύγχρονης ιστορίας τους οι άνθρωποι ερμήνευαν τον κόσμο μέσω του Μύθου. Ήδη έχουμε περιγράψει τα χαρακτηριστικά της μυθικής σκέψης. Στην πραγματικότητα δεν έχουμε βγει από την περιοχή του Μύθου, ακόμα και σήμερα. Σχεδόν το σύνολο των κατοίκων της γης που νομίζει ότι έχει μια πλήρη εικόνα της πραγματικότητας, έχει μια διανοητική εικόνα που και άγνοια εμπεριέχει και κενά έχει και πολλή φαντασία. Αυτό δεν ενοχλεί τους ανθρώπους που συνήθως είναι απασχολημένοι στην καθημερινή ζωή τους με πιο γήινα και «πραγματικά» πράγματα. Δίνει όμως την δυνατότητα σε κάποιες ομάδες εξουσίας που κατέχουν τον πλούτο, την κοινωνική εξουσία κι ελέγχουν την οικονομία, να συντηρούν, να ανανεώνουν ή να τροφοδοτούν την Σύγχρονη Μυθολογία, χειραγωγώντας έτσι τους ανθρώπους. Στην πραγματικότητα και η επίσημη πανεπιστημιακή γνώση που πιστοποιείται με «πτυχία» και οι θρησκείες και οι φιλοσοφίες και οι πολιτικές θεωρίες βρίσκονται στην Περιοχή του Μύθου.

 

Δείτε το. Κατανοήστε το. Υποτίθεται ότι ο άνθρωπος, ο σύγχρονος άνθρωπος, έχει περάσει από την Περιοχή του Μύθου στην Περιοχή του Λόγου, της Λογικής. Είναι όμως έτσι; Αυτό το διακήρυξαν κάποιοι επίσημοι σοφοί. Αλλά μπορεί να αποτελεί και μέρος της επίσημης κοινωνικής προπαγάνδας. Μπορούμε να δούμε το θέμα και στην πραγματική ουσία του αλλά και πως πραγματοποιείται στην ζωή, στην ζωή όλων μας.

 

Καταρχήν μιλάμε για διανοητική διαδικασία. Τόσο ο Μύθος όσο και η Λογική Ερμηνεία, αποτελούν διανοητικές κατασκευές, γίνονται με την σκέψη. Από την άποψη της λειτουργείας λοιπόν είναι η ίδια διαδικασία. Συνεπώς σε τι διαφέρει ο Μύθος από τον Λόγο, την Λογική Ερμηνεία; Πολλοί θα πουν διαφέρουν στο «περιεχόμενο». Ενώ ο Μύθος χρησιμοποιεί μια προλογική-διαισθητική-φανταστική-ποιητική γλώσσα  και συμπληρώνει τα κενά με πολλές αυθαίρετες εμπνεύσεις, υποτίθεται ότι ο λόγος, η λογική , η λογική ερμηνεία, έχει αποβάλλει όλα αυτά τα φανταστικά στοιχεία. Είναι όμως έτσι; Στην πραγματικότητα ο λογικός-επιστημονικός-νους έχει περιορίσει δραματικά την περιοχή γνώσης, σε αυτό που μπορεί άμεσα, πειραματικά, να επιβεβαιώσει, αφήνοντας έξω σχεδόν το σύνολο της ύπαρξης. Πέρα από κάποιες λογικές ερμηνείες της φύσης που κι αυτές μπορούν να αμφισβητηθούν, τι ακριβώς γνωρίζει ο άνθρωπος; Γνωρίζει τι είναι το Κοσμικό Περιβάλλον; Τι είναι Ψυχή (πέρα από «συμπεριφορές»); Τι είναι Θεός; Όλα αυτά είναι έξω από την γνώση του ανθρώπου. Ακόμα λοιπόν και οι άνθρωποι που έχουν «επιστημονική σκέψη» είναι αναγκασμένοι για να έχουν μια «πλήρη εικόνα» της πραγματικότητας να υιοθετήσουν πολλά υποθετικά-φανταστικά στοιχεία που σχετίζονται με τις περιοχές που είναι έξω από την επιστημονική ανθρώπινη γνώση. Συνεπώς για ποια Λογική Ερμηνεία μιλάμε; Σε τι διαφέρει ο Σύγχρονος Λόγος από τον Μύθο; Στην πραγματικότητα και ο Σύγχρονος Λόγος, η Λογική Ερμηνεία (που περιέχει μια πολύ μικρή «φωτισμένη» περιοχή μέσα στο γενικότερο σκοτάδι) είναι Μύθος, δεν διαφέρει από τον Μύθο. Όσο κι αν θέλουν οι άνθρωποι να πιστεύουν ότι ζουν στην Περιοχή της Λογικής στην πραγματικότητα λειτουργούν στον Χώρο του Μύθου, της Μυθικής Σκέψης.

 

Συνεπώς τόσο ο Μύθος όσο και αυτό που οι άνθρωποι ονομάζουν Λόγος, Λογική Ερμηνεία, εκτός του ότι σαν λειτουργίες (σαν σκέψη, σαν σκεπτοδιαδικασία) είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα αποδεικνύονται σαν ελλιπείς διαδικασίες,  δεν μπορούν να φτάσουν στην Αλήθεια. Η Αλήθεια Βρίσκεται πέρα από τον Μύθο και τον Λογο-Μύθο, στην Περιοχή της Άμεσης Επαφής με την Πραγματικότητα. Αυτόν τον Δρόμο Ακολούθησαν κάποιοι εξαιρετικοί άνθρωποι που Βίωσαν την Πραγματικότητα και Μίλησαν για την Οδό προς την Αλήθεια. Αυτό που Βίωναν αυτοί οι άνθρωποι και που είναι η Αληθινή Θρησκεία δεν έχει βέβαια καμιά σχέση με την Επίσημη Μυθική Θρησκεία που κυριαρχεί στις κοινωνίες εδώ και κάποιες χιλιάδες χρόνια. Στην πραγματικότητα αυτό που Βίωνε ο Βούδας και «μετέδωσε» σαν υπόδειξη για να βιώσουμε την Αλήθεια δεν έχει καμία σχέση με την επίσημη βουδιστική σάνγκα και τις βουδιστικές σχολές και τις βουδιστικές διδασκαλίες. Δεν έχει καμία σχέση με τις επίσημες χριστιανικές εκκλησίες, που είναι ανθρώπινα δημιουργήματα, άσχετα με το τι ισχυρίζονται οι εκπρόσωποί τους. Γιατί το λέμε αυτό; Μπορείτε να το δείτε. Ενώ η Αλήθεια είναι Άμεση Επαφή με την Πραγματικότητα, έχει Βιωματικό Χαρακτήρα που υφίσταται μόνο στον απόλυτα πραγματικό χρόνο, δηλαδή στο Παρόν, στην Στιγμή που Ρέει μέσα στην Αιωνιότητα, κι αυτό είναι η Αληθινή Θρησκεία, οι «θρησκείες» των ανθρώπων είναι διανοητικά κατασκευάσματα, λειτουργούν στην Περιοχή της Μυθικής Σκέψης (ακόμα κι όταν χρησιμοποιούν ένα δήθεν «επιστημονικό» λόγο) και δεν μπορούν να οδηγήσουν πέρα από την διανοητική δραστηριότητα και την εξωτερική σωματική-υλική πράξη. Η Αληθινή Θρησκεία είναι «κάτι που κάνουμε». Οι «θρησκείες» των ανθρώπων είναι «διανόηση», θεωρίες, θεολογίες, θεωρητικές ερμηνείες, σκέψη, έννοιες, λόγια, λόγια, λόγια και εξωτερικές πράξεις. Πρόκειται για δύο διαφορετικά Επίπεδα Ύπαρξης, ζωής.

 

Όταν μιλάμε για Θρησκεία, τουλάχιστον στους Κύκλους των Μυημένων, μιλάμε για την Αληθινή Θρησκεία του Βιώματος, Αυτήν που Δίδαξε ο Ορφέας, ο ΛάοΤσε, ο Βούδας, οι Δάσκαλοι των Ουπανισάδ, κι άλλοι. Οι «θρησκείες» των ανθρώπων είναι διανοητικά απολιθώματα, χωρίς πραγματική ζωή μέσα τους, που απλά τροφοδοτούν την σκέψη κι ανακυκλώνουν τις μυθικές γνώσεις κι εμπειρίες των ανθρώπων. Η Αλήθεια Είναι Έξω από όλα αυτά. Κι η Αρχή της Αλήθειας Είναι Εδώ, στην Παρούσα Συνείδηση, στην Συνείδηση του Καθενός. Ακολουθώντας τον Μίτο του Πραγματικού μπορούμε να Βγούμε από τον Λαβύρινθο της Σκέψης, του Μύθου του Θησέα, μπορούμε να «δραπετεύσουμε» από το Σπήλαιο των σκιών-εννοιών-λέξεων, που περιέγραφε ο Πλάτωνας, Έξω, στον Ανοιχτό Χώρο της Ελευθερίας, του Φωτός που Αποκαλύπτει την Αληθινή Ύπαρξη, της Θείας Πραγματικότητας. Το πραγματικό ερώτημα όμως είναι θέλουμε να Κάνουμε Αυτό το Ταξίδι που από τις φανταστικές χώρες της Σκύλας και της Χάρυβδης, των Λωτοφάγων και των άλλων εξωτικών ακτών της φαντασίας, Εδώ, Πίσω, σε Αυτό που δεν Άλλαξε Ποτέ, σε Αυτό που Είμαστε Πάντα, στην Αληθινή Φύση μας, στην Θεία Φύση μας;

Mandela Effect: Πως το μυαλό σου παίζει παιχνίδια

Πόσες φορές πίστεψες πως ένα γεγονός είναι πραγματικό χωρίς να είναι; Πόσες ψεύτικες αναμνήσεις έχεις βιώσει; Το μυαλό σου πολλές φορές παίζει παιχνίδια μέσα από το Mandela Effect!

Όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας είχαμε την λανθασμένη εντύπωση πως ένα γεγονός έχει συμβεί στην πραγματικότητα, χωρίς αυτό να έχει γίνει. Και είναι πολύ παράξενο το γεγονός πως μία τέτοια ψεύτικη ανάμνηση μπορεί μην την έχουμε μόνο εμείς, αλλά να την μοιραζόμαστε με εκατοντάδες ή χιλιάδες ανθρώπους μέσα από μία ψεύτικη συλλογική μνήμη. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται Mandela Effect, ένα φαινόμενο που αρκετοί υπέθεσαν πως συμβαίνει επειδή συγκρούονται μεταξύ τους οι παράλληλες πραγματικότητες. Σε αυτό το άρθρο δεν θα δείξουμε παραδείγματα του φαινομένου Μαντέλα μιας και υπάρχουν άπειρα σχετικά βιντεάκια που μπορείτε να δείτε στο διαδίκτυο, αλλά περισσότερο θα αναλύσουμε τι ισχύει τελικά με το mandela effect. Είναι αναμνήσεις από κάποια παράλληλη πραγματικότητα; ή απλά ένα ψυχολογικό φαινόμενο που συμβαίνει ταυτόχρονα σε πάρα πολλούς ανθρώπους;

Το Φαινόμενο Μαντέλα!

To Φαινόμενο Μαντέλα που αναφέρεται στην συλλογική ανάμνηση γεγονότων που δεν συνέβησαν ποτέ ξεκίνησε αρχικά το 2010 όταν αρκετοί άνθρωποι στο διαδίκτυο είχαν την εντύπωση πως ο Νέλσον Μαντέλα ήταν αρκετά χρόνια νεκρός. Για την ακρίβεια πολύς κόσμος πίστευε πως ο Μαντέλα είχε πεθάνει κατά την δεκαετία του 1980 στην φυλακή. Όμως η πραγματικότητα ήταν πως απελευθερώθηκε το 1990 και πέθανε το 2013, παρά το γεγονός πως αρκετοί ανέφεραν πως είχαν παρακολουθήσει στιγμιότυπα από την κηδεία του στην τηλεόραση πολύ πριν πεθάνει! Ο Όρος Μαντέλα Εφέκτ ξεκίνησε από την αποκαλούμενη “Σύμβουλο Παραφυσικού” Fiona Broome και από τότε εμφανίστηκαν άπειρα παραδείγματα του φαινομένου που βασίστηκα στην υπόθεση πως αυτές οι συλλογικές αναμνήσεις προέρχονται από παράλληλα σύμπαντα που έρχονται σε επαφή μεταξύ τους και “ανταλλάσουν” πληροφορίες και μνήμες. Σε ένα παράλληλο σύμπαν δηλαδή ο Μαντέλα όντως είχε πεθάνει και αυτή η μνήμη πέρασε στην δική μας πραγματικότητα. Υπάρχουν βέβαια και άλλες θεωρίες που σχετίζονται με το φαινόμενο Μαντέλα και υποθέτουν πως αυτές οι αναμνήσεις ή οι αλλαγές στην ιστορία πραγματοποιούνται από χρονοταξιδιώτες. Τι ισχύει τελικά με αυτό το παράδοξο φαινόμενο;

Η Ψυχολογική εξήγηση

Τι συμβαίνει τελικά με το φαινόμενο Μαντέλα; Πρόκειται για αναμνήσεις μίας παράλληλης πραγματικότητας ή για ένα ψυχολογικό φαινόμενο που έχει μία πολυ πιο απλή εξήγηση που ακυρώνει κάθε θεωρία συνωμοσίας;

Οι Ψυχολόγοι εξηγούν αυτό το φαινόμενο μέσα από κοινωνικά αποτελέσματα και την ψευδή μνήμη. Δηλαδή υποστηρίζουν απλά πως κάποιες αναμνήσεις έχουν διαστρεβλωθεί μέσα στο μυαλό μας και δεν έχουν συμβεί ποτέ ανεξάρτητα από το αν τις θυμόμαστε. Αυτό το ψυχολογικό φαινόμενο ονομάζεται παραμνησία, είναι αρκετά κοινό και αρχικά ερευνήθηκε από τους πρωτοπόρους της ψυχολογίας Σίγκμουντ Φρόυντ και Πιερ Ζανέ. Πρόκειται δηλαδή για σφάλματα της μνήμης, η οποία λειτουργεί με προεγκατεστημένη γνώση που εμφανίζεται στο προσκήνιο αυτόματα και κατευθύνει τις αναμνήσεις μας ανάλογα με αυτή την γνώση. Το παράδοξο εδώ είναι πως αυτές οι ψεύτικες αναμνήσεις μπορούν να δημιουργηθούν σε συλλογικό επίπεδο, αφού ψυχολογικά πειράματα έδειξαν πως αυτές οι ψεύτικες μνήμες μπορούν να πειραχθούν μέσα από οπτικά ερεθίσματα σε βίντεο ή την χρήση συγκεκριμένων φράσεων ή λέξεων που μπερδεύουν το μυαλό και εγκαθιστούν αυτή την ψεύτικη ανάμνηση. Κατά κάποιο τρόπο έτσι λειτουργούν και τα περίφημα Fake news!

Πόσο αθώο είναι το φαινόμενο Μαντέλα;

Η ψυχολογική εξήγηση του φαινομένου είναι η πιο λογική, όμως όπως είδαμε ίσως το φαινόμενο Μαντέλα να χρησιμοποιείται έτσι ώστε να αποτυπώσει ψεύτικες αναμνήσεις σε ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων.

Αυτό ίσως να συμβαίνει για να πιστέψουμε κάτι που δεν ισχύει ώστε να αποπροσανατολιστούμε από ένα άλλο μεγαλύτερο γεγονός που πρέπει να παραμείνει κρυφό. Εξίσου ενδιαφέρον είναι και το γεγονός πως το φαινόμενο Μαντέλα σχετίζεται και με το deja vu κατά κάποιο τρόπο, με το ένα φαινόμενο να ονομάζεται παραμνησία και το άλλο προμνησία. Κάπως έτσι εξάλλου αναπτύχθηκε η θεωρία συνωμοσίας πως αυτές οι ψεύτικες αναμνήσεις όπως και το deja vu δεν είναι τίποτε άλλο παρά οι “βλάβες” στο σύστημα της πραγματικότητας όπως ακριβώς συνέβαινε στο Matrix. Το πιθανότερο είναι πως το Μαντελα εφεκτ αφορά τις λειτουργίες του υποσυνείδητού μας και δεν σχετίζεται με τίποτα το παραφυσικό ή καμία θεωρία συνωμοσίας. Όμως ίσως κάποιες τέτοιες αναμνήσεις να κατασκευάζονται για κάποιο λόγο που ακόμα δεν γνωρίζουμε. Όπως καταλαβαίνετε έστω και αν μεγάλοι επιστήμονες έχουν μιλήσει ανοιχτά για παράλληλες πραγματικότητες, δεν μπορούμε να συσχετίσουμε το mandela effect μαζί τους ή με οποιαδήποτε άλλη θεωρία συνωμοσίας. Τουλάχιστον μέχρι αυτές να επιβεβαιωθούν με χειροπιαστό τρόπο. Μέχρι τότε, αν βιώσετε το φαινόμενο Μαντέλα στην καθημερινότητά σας το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να φιλτράρετε αυτή την ανάμνηση και να διαπιστώσετε αν υπάρχει για να σας αποπροσανατολίσει από μια αλήθεια που δεν πρέπει να μάθετε. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση είναι απλά μία άκακη δυσλειτουργία των αναμνήσεών σας. Σας ευχαριστώ.

Πως να ξεφύγουμε από την παγίδα της απαισιοδοξίας, χρησιμοποιώντας τον ρεαλισμό

Οι επιστήμονες έχουν αποδείξει ότι τα αρνητικά γεγονότα έχουν ισχυρότερη επίδραση στον εγκέφαλό μας από τα θετικά. Αυτό οφείλεται στον τρόπο που είναι συνδεδεμένος ο εγκέφαλός μας: νιώθουμε το κεντρί της κριτικής πιο έντονα από τη χαρά του επαίνου· θυμόμαστε το τραύμα πιο ζωντανά από ένα χαρούμενο γεγονός και τείνουμε να υπεραναλύουμε περισσότερο τα κακά σενάρια παρά τα καλά.

Συνεπώς, είναι δύσκολο να είναι κανείς αισιόδοξος, αλλά σίγουρα αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να γίνουμε ρεαλιστές – δηλαδή να βρεθούμε κάπου στη μέση του συνεχούς. Πολλοί άνθρωποι τείνουν να θεωρούν ότι οι ρεαλιστές είναι το ίδιο αρνητικοί όπως και οι πεσιμιστές. Όμως αυτό δεν ισχύει και γι’ αυτό παρακάτω θα αναφερθούμε σε ορισμένες διαφορές ανάμεσα στα δύο και θα σας δώσουμε κάποιες ιδέες που θα σας βοηθήσουν να μην πέφτετε στην παγίδα της απαισιοδοξίας.

Τι σημαίνει «είμαι απαισιόδοξος»;

Ο πεσιμισμός ορίζεται από την Αμερικάνικη Ψυχολογική Ένωση ως «η στάση ζωής σύμφωνα με την οποία όλα θα πάνε στραβά και όλες οι επιθυμίες και οι στόχοι του ανθρώπου είναι αδύνατο να εκπληρωθούν». Ο απαισιόδοξος ή πεσιμιστής τείνει να βλέπει τα πάντα γύρω του υπό αρνητικό φως, αναμένει κυρίως αρνητικά αποτελέσματα και πιστεύει ότι η ευτυχία είναι απλώς ένας μύθος ή κάτι που δεν προορίζεται γι’ αυτόν.

Τι σημαίνει «είμαι ρεαλιστής»;

Ρεαλιστής είναι εκείνος που δέχεται την κατάσταση όπως είναι (καλή ή κακή) και πάντα προετοιμάζεται να δρα αναλόγως. Ο ρεαλισμός σχετίζεται περισσότερο με την αντικειμενικότητα – μια κατάσταση δεν είναι απαραιτήτως καταστροφική, είναι απλώς κάτι που χρειάζεται να διαχειριστούμε.

Οι κύριες διαφορές ανάμεσα στον αισιόδοξο και τον ρεαλιστή

Αρχικά, ο πεσιμιστής πάντα βλέπει ότι το ποτήρι είναι μισοάδειο και ο αισιόδοξος ότι είναι μισογεμάτο. Ένας ρεαλιστής θα δει μόνο ότι υπάρχει νερό στο ποτήρι και θα ασχοληθεί με το πώς θα το γεμίσει.

Οι ρεαλιστές δεν γίνονται ποτέ πολύ οπτιμιστές ή πεσιμιστές. Όποτε τους συμβαίνει κάτι κακό, κάνουν ένα βήμα πίσω και αξιολογούν την κατάστασή τους. Φυσικά, θα νιώσουν θλίψη ή απογοήτευση, αλλά σε αντίθεση με έναν πεσιμιστή, θα προσπαθούν επίσης να βρουν τρόπους να βγουν από αυτά τα συναισθήματα.

Ένας ρεαλιστής θυμάται επίσης να είναι ευγνώμων για ό,τι καλό έχει στη ζωή του και ελπίζει σε ένα καλύτερο αύριο. Εξισορροπούν το θετικό με το αρνητικό: «Σήμερα ήταν απαίσια, αλλά αύριο θα είμαι καλύτερα» ή «Περνάω δύσκολα, αλλά έχω ακόμα πολλά για τα οποία είμαι ευγνώμων». Ένας πεσιμιστής δεν μπορεί να δει το καλό σε τίποτα επειδή είναι απασχολημένος με το να βυθίζεται σε αρνητικές σκέψεις.

Πώς να αποφύγετε την παγίδα της απαισιοδοξίας

1. Είστε πράγματι τόσο δυστυχισμένοι όσο νομίζετε;

Η αρνητικότητά σας για μια κατάσταση μπορεί να εξαπλωθεί ταχύτατα σε κάθε πλευρά της ζωής. Βυθισμένοι σε κάτι που δεν πάει τόσο καλά, χάνετε όσα καλά έχετε. Όταν κάποιος που είναι έξω από την κατάσταση σας λέει ότι όλα θα πάνε καλά, μπορεί κάτι να βλέπει που εσείς δεν βλέπετε. Μήπως να αλλάξετε κι εσείς οπτική;

2. Να θυμάστε ότι η ζωή δεν είναι πάντα δίκαιη

Δεν θα ήταν υπέροχα αν πάντα παίρναμε τα αποτελέσματα που αξίζαμε; Δυστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει. Ασφαλώς και κάποιοι άνθρωποι είναι τυχερότεροι από άλλους, αλλά όλοι παίρνουμε σκληρά μαθήματα από τη ζωή πού και πού. Όντας πιο αντικειμενικοί όσον αφορά στην «δικαιοσύνη» μιας κατάστασης θα σας βοηθήσει να διαχειριστείτε καλύτερα την απογοήτευση και τη σύγχυση.

3. Μην υπεραναλύετε πράγματα πριν καν συμβούν

Είναι πολύ εύκολο να περάσουμε από το «τίποτα» στην «τραγωδία» μέσα στο κεφάλι μας. Από το «είμαι τόσο αγχωμένος για την παρουσίασή μου» στο «Αυτό είναι! Θα με απολύσουν». Φανταστείτε να σας το λέει αυτό κάποιος άλλος; Πώς θα αντιδρούσατε; Αν έχετε μια αρνητική σκέψη για ένα γεγονός που δεν έχει ακόμα συμβεί, πατήστε παύση. Απασχοληθείτε ή προσπαθήστε να σκεφτείτε κάτι άλλο.

4. Δεν έχετε απαραιτήτως μια κακή ζωή

Καταλαβαίνουμε. Δεν καταφέρατε να βρείτε την εργασία των ονείρων σας και τώρα μισείτε τα πάντα. Και πολύ σύντομα αρχίζετε να σκέφτεστε ότι όλη η ζωή σας είναι απαίσια λόγω αυτού. Πάρτε μια βαθιά ανάσα και δείτε τα πράγματα όπως είναι – μια προσωρινή κατάσταση.

5. Δεν σας απογοητεύουν όλοι και όλα

Το γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι σας έχουν απογοητεύσει δεν σημαίνει ότι και όλοι οι άλλοι θα το κάνουν. Αξιολογήστε την κατάστασή σας υπό ένα πιο αντικειμενικό πρίσμα. Ίσως να μπορείτε να αποφύγετε μελλοντική απογοήτευση, απομονωμένοι από κάποιους φίλους. Ίσως οι προσδοκίες σας είναι πολύ αυστηρές και ο κόσμος δυσκολεύεται να τις φτάσει.

Ο χρόνος δεν σβήνει τίποτα: βάζει τα πράγματα στη θέση τους

Είστε το προϊόν όσων έχετε κάνει, όσων έχετε πει και όσων έχετε δει και έχετε πετύχει. Αλλά να θυμάστε: είστε επίσης ενεργός παράγοντας στην δική σας πραγματικότητα.

Ο χρόνος δεν σβήνει τίποτα! Τα δάχτυλα του χρόνου είναι καλλιτεχνικά, αδυσώπητα και ισχυρά. Για να μην βλέπετε τον εαυτό σας σαν μαριονέτα με σχοινιά, όμως, πρέπει να γνωρίζετε κάτι πολύ καλά: είστε ένας ενεργός παράγοντας στη ζωή σας.

Υπάρχουν εκείνοι που ζουν με την ιδέα ότι «το παρελθόν είναι ό, τι είναι» και ότι δεν έχει σημασία τι είχε συμβεί χθες, διότι κάθε μέρα είναι μια καινούρια ευκαιρία για να αλλάξετε και να δημιουργήσετε μια καινούρια πραγματικότητα και να αφήσετε πίσω όσα έχουν περάσει.

Ενώ είναι αλήθεια ότι αυτό μπορεί να είναι μια πολύ θετική προοπτική για την προσωπική ανάπτυξη, υπάρχει κάτι άλλο που δεν πρέπει να ξεχνάτε: είστε το προϊόν όσων έχετε κάνει, όσων έχετε πει και όσων έχετε δει και έχετε πετύχει, τόσο μόνοι σας όσο και με άλλους.

Το παρελθόν σας έχει γίνει ένα άρτιο κομμάτι του παρόντος σας και αποτελεί μέρος του εαυτού σας. Ο χρόνος σας διαμορφώνει και σας τοποθετεί στο παρόν, κάτι που πρέπει πάντα να γνωρίζετε.

Σήμερα θα θέλαμε να σταθούμε λίγο περισσότερο σε αυτό.

Ο χρόνος πάντα βάζει τα πράγματα εκεί όπου ανήκουν

Αυτή η φράση μπορεί να δίνει πιο ισχυρή εντύπωση: ο χρόνος βάζει τα πάντα στην θέση που τους αξίζει να είναι. Πολύ πιθανό να το θεωρείτε άδικο.

Αν είστε καλός άνθρωπος, γιατί νιώθετε τόσο δυστυχισμένοι αυτή τη στιγμή; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι απλή: η δυστυχία σας έχει ρίζες της στο παρόν και δεν έχει να κάνει με το παρελθόν σας.

Πρέπει να αναλάβετε δράση και να παλέψετε για την ευημερία σας τώρα.

Εδώ είναι μερικά παραδείγματα για να σας βοηθήσουν να το καταλάβετε καλύτερα.

• Οι άνθρωποι που έχουν αντιμετωπιστεί με περιφρόνηση ή εγωισμό από τους γύρω τους ενδέχεται αυτή τη στιγμή να βιώνουν απόρριψη ή έλλειψη εμπιστοσύνης εξαιτίας των μελών της οικογένειάς τους.
• Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν τολμήσει ποτέ να βγουν από την ζώνη της άνεσής τους, είναι απογοητευμένοι με το παρόν και έχουν την αίσθηση ότι η ζωή τους δεν είναι όπως την είχαν ονειρευτεί.
• Ο άνθρωπος που σπέρνει πίκρα θα θερίσει μόνο μοναξιά.

Όπως μπορείτε να δείτε, αυτά τα μικρά παραδείγματα δημιουργούν μια κεντρική ιδέα: θα θερίσετε όλους τους καρπούς που σπείρατε εγκαίρως.

Είστε ό, τι έχετε δει και έχετε νιώσει, αλλά μπορείτε να αλλάξετε

Όντως μπορούν να αλλάξουν οι άνθρωποι; Η προσωπικότητα είναι ένα πολύπλοκο πράγμα. Είναι ένα προϊόν των γονιδίων σας, του περιβάλλοντος στο οποίο έχετε μεγαλώσει και των εμπειριών της ζωής σας.

Οι άνθρωποι δεν μπορούν να αλλάξουν από τη μια μέρα στην άλλη. Ωριμάζουν. Ομοίως, αποκτάτε επίγνωση των πτυχών του εαυτού σας τις οποίες θέλετε να βελτιώσετε.

Οι άνθρωποι δεν αλλάζουν τις προσωπικότητές τους. Αυτό που αλλάζει είναι η στάση τους.
Μπορείτε να βελτιώνεστε όσο συνειδητοποιείτε ότι είναι απαραίτητο.

Είστε ό, τι έχετε δει και βιώσει στο παρελθόν, αλλά επίσης είστε ο ενεργός παράγοντας στην δική σας πραγματικότητα. Αυτό αξίζει να το κρατάτε στο νου σας: εάν υπάρχει θέληση, ο άνθρωπος μπορεί να κάνει μια αλλαγή.

Όταν ο χρόνος είναι άδικος

Δυστυχώς, το να είστε καλός άνθρωπος δεν εγγυάται ότι η ζωή σας θα είναι πάντα εξαιρετική. Ούτε αυτό καθορίζει ότι τα καλά πράγματα θα βρίσκονται συνέχεια στον δρόμο σας.

Ενώ είναι αλήθεια ότι «ο χρόνος βάζει τα πράγματα στη θέση τους», πρέπει να καταλάβετε επίσης ότι η ζωή δεν πιστεύει πάντα στην ισότητα. Να θυμάστε:

• Αν δείχνετε συνέχεια στον/στην σύντροφό σας αγάπη και σεβασμό, θα σας αγαπά για πάντα (αυτό δεν συμβαίνει πάντα).
• Επειδή είστε πάντα ταπεινός στην δουλειά σας, το αφεντικό σας θα σας συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο (αυτό δεν ισχύει πάντα).
• Αφού έχω μεγαλώσει τα παιδιά μου με αγάπη και πάντα τους έδινα ό, τι επιθυμούσαν, θα μου συμπεριφέρονται πάντα με τον ίδιο τρόπο (πολλοί γονείς μπορούν να σας πουν ότι αυτό δεν θα συμβαίνει πάντα).

Μπορεί να φαίνεται άδικο, αλλά στην πραγματικότητα η ισορροπία της ζωής δεν σημαίνει δικαιοσύνη. Δεν θα παίρνετε πάντα αυτό που πιστεύετε ότι θα έπρεπε να πάρετε σύμφωνα με αυτό που δώσατε. Το να είστε καλός άνθρωπος δεν εγγυάται την ευτυχία.

Ο χρόνος, περιστασιακά, δεν σας φέρεται όπως θα έπρεπε.

Λοιπόν…τι μπορείτε να κάνετε σε αυτές τις περιπτώσεις;

Πώς να αντιμετωπίσετε την καθημερινή αδικία

Μην ενεργείτε παθητικά ενάντια της αδικίας. Αν κάποιος στο παρόν σας σάς φέρεται άσχημα, μην το παίρνετε προσωπικά και συμπεριφέρεστε σαν να είστε θύμα. Αντιδράστε.

• Εάν θεωρείτε ότι ο χρόνος δεν σας φέρεται όπως σας αξίζει, δημιουργήστε την πραγματικότητα που θέλετε. Οι άνθρωποι δεν είναι μαριονέτες του πεπρωμένου τους: είμαστε οι μαχητές που έχουμε να αντιμετωπίσουμε όλα τα είδη των προβλημάτων κάθε μέρα.
• Να καταλάβετε ότι το να έχετε καλή καρδιά σας κάνει επίσης πιο ευαίσθητους. Νοιάζεστε για άλλους ανθρώπους και έχετε μεγαλύτερη συμπάθεια και συναισθηματική ειλικρίνεια. Όλα αυτά μπορούν να προκαλέσουν τους άλλους πού και πού να σας βλάψουν με εγωιστικές επιθυμίες .
• Να είστε γενναίοι και να μην σταματάτε να είστε καλός άνθρωπος. Εάν πάντα σπέρνατε καλούς σπόρους, στο παρόν μην αφήνετε τον χρόνο να το αλλάξει. Βασιστείτε μόνο σε αυτό που κάνουν ή δεν κάνουν οι άλλοι.

Ακολουθήστε το ένστικτό σας και να είστε ένα άξιο άτομο που είναι ικανό να είναι ευτυχισμένο και προσφέρει την ευτυχία στους άλλους.

Τατ τβαμ ασί («Αυτό που είμαι είσαι εσύ»)

«Για να καταπλήσσομαι είμαι εδώ!» λέει ένας στίχος του Γκαίτε. Με την κατάπληξη αρχίζει και με την κατάπληξη τελειώνει αυτός ο δρόμος, όμως δεν είναι δρόμος μάταιος. Όταν βλέπω ένα βρύο, ένα κρύσταλλο, ένα λουλούδι, ή όταν θαυμάζω ένα χρυσαφί σκαθάρι ή έναν συννεφιασμένο ουρανό, μια θάλασσα με τις γιγάντιες ανάσες των κυμάτων της, μια φτερούγα πεταλούδας με τη διάταξη των κρυστάλλινων πλευρών της, την πολύμορφη γραφή και διακοσμητική του σχήματός της και των διακυμάνσεων των χρωμάτων της, κάθε φορά που βιώνω με την όρασή μου ή με όποια άλλη αίσθηση του κορμιού μου ένα κομμάτι της Φύσης, όταν με τραβάει και με μαγεύει και παραδίνομαι στην ύπαρξή της και στην αποκάλυψή της, την ίδια κιόλας στιγμή έχω ήδη εγκαταλείψει και ξεχάσει όλον τον άπληστο τυφλό κόσμο της ανθρώπινης αθλιότητας. Και αντί να σκέφτομαι ή να διατάζω ή να εκμεταλλεύομαι, αντί να πολεμώ ή να οργανώνω, αυτήν τη στιγμή δεν κάνω τίποτ’ άλλο από το να «καταπλήσσομαι» όπως ο Γκαίτε, και μ’ αυτή την κατάπληξή μου έχω γίνει αδερφός όχι μονάχα του Γκαίτε και όλων των άλλων ποιητών και σοφών, όχι, έχω γίνει αδερφός και όλων των πραγμάτων που αποθαυμάζω και που τα βιώνω σαν ζωντανό κόσμο: του λεπιδόπτερου, του σκαθαριού, του σύννεφου, του ποταμού, του βουνού. Γιατί παίρνοντας το δρόμο της κατάπληξης έχω ξεφύγει για μια στιγμή από τον κόσμο των διαχωρισμών κι έχω μπει στον κόσμο της ενότητας όπου ένα πράγμα ή ένα πλάσμα λέει στο άλλο: Τατ τβαμ ασί («Αυτό που είμαι είσαι εσύ»).

Μερικές φορές βλέπουμε με μελαγχολία, και μάλιστα με φθόνο, την πιο αγνή σχέση που είχαν οι προηγούμενες γενιές με τη Φύση. Όμως ας μην παίρνουμε την εποχή μας πιο σοβαρά απ’ όσο της αξίζει και ας μην παραπονιόμαστε ότι ο πιο απλός δρόμος προς τη σοφία δε διδάσκεται στα ανώτατα πνευματικά μας ιδρύματα παρά εκεί διδάσκεται το αντίθετο: η μέτρηση και η απαρίθμηση αντί για τη γοητεία, η εχεφροσύνη αντί για τη μαγεία, η εμμονή στο διαχωρισμό αντί για τη σύγκλιση σε Ένα και Έναν. Αυτές οι ανώτατες σχολές δεν είναι σχολεία διδαχής της σοφίας, είναι σχολεία της Γνώσης. Όμως σιωπηρά προϋποθέτουν την ύπαρξη αυτού που δεν τους είναι δυνατόν να διδάξουν: της ικανότητας για κατάπληξη όπως την αναφέρει ο Γκαίτε. Και τα καλύτερα πνεύματα αυτών των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων δε γνωρίζουν κανένα ευγενέστερο στόχο από το να γίνουν σκαλοπάτι για την εμφάνιση ακριβώς τέτοιων πνευμάτων όπως ο Γκαίτε και άλλοι γνήσιοι σοφοί.

Δεν υπάρχει πάθος που να ταράζει τόσο τη διαύγεια της κρίσης μας όσο η οργή

Μέσα από την οργή, τα λάθη μας φαίνονται μεγαλύτερα, όπως τα αντικείμενα στην ομίχλη. Όποιος πεινάει, ας φάει φαΐ· ποτέ όμως δεν πρέπει να πεινάει ούτε να διψάει, αν έχει σκοπό να επιβάλει τιμωρία.

[Ὡς γάρ δι’ ὁμίχλης τα σώματα, καί δι’ ὀργῆς τα πράγματα μείζονα φαίνεται… Τροφῇ μέν γάρ ὁ πεινῶν κατά φύσιν χρῆται, τιμωρία δέ ὁ μή πεινῶν μηδέ διψῶν αὐτῆς, μηδέ ὥσπερ ὄψου πρός τό κολάσαι τοῦ θυμοῦ δεόμενος, ἀλλ’ ὅταν πορρωτάτω τοῦ ὀρέγεσθαι γένηται, προσάγων τόν λογισμόν ἀναγκαίως. (Πλούταρχος, Περί ἀοργησίας, ΧΙ)]

Ο Αρχύτας ο Ταραντίνος, επιστρέφοντας από έναν πόλεμο όπου ήταν στρατηγός, βρήκε τα πάντα άνω κάτω στο σπιτικό του και τα χωράφια του χέρσα από την κακή διαχείριση του επιστάτη του· και αφού έβαλε να τον φωνάξουν, του είπε: “Πήγαινε! Αν δεν ήμουν οργισμένος, θα σου άργαζα το τομάρι”!

Το ίδιο και ο Πλάτων: καθώς είχε κορώσει εναντίον ενός δούλου του, επιφόρτισε τον Σπεύσιππο να τον τιμωρήσει, με τη δικαιολογία πως δεν ήθελε να ασχοληθεί αυτός ο ίδιος με κάποιον που τον είχε θυμώσει.

Ο Χάριλλος ο Λακεδαιμόνιος είπε σε έναν είλωτα, που φερόταν με υπερβολική θρασύτητα κι αυθάδεια απέναντί του: “Μα τους Θεούς, αν δεν ήμουν θυμωμένος, θα σε έκανα να πεθάνεις ετούτη τη στιγμή κιόλας”. (ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ)

Ο θυμός είναι πάθος αυτάρεσκο και κολακεύει τον εαυτό του. Πόσες φορές, όταν είμαστε ταρακουνημένοι από λαθεμένη αιτία, αν έρθει κανείς να μας παρουσιάσει κάποια καλή απολογία ή δικαιολογία, χολωνόμαστε εναντίον της ίδιας της αλήθειας και της αθωότητας;

Συγκράτησα σχετικά ένα θαυμάσιο παράδειγμα της αρχαιότητας.

Ο Πίσων, άτομο κατά τα άλλα αξιοσημείωτης αρετής, εκνευρισμένος εναντίον ενός στρατιώτη του από το γεγονός ότι, όταν επέστρεψε μόνος από την κοπή χόρτου [για ζωοτροφές], δεν ήξερε να του δώσει λογαριασμό που είχε αφήσει ένα σύντροφό του, θεώρησε βέβαιο πως τον είχε σκοτώσει και μεμιάς τον καταδίκασε σε θάνατο. Την ώρα που ήταν στην κρεμάλα, να που φτάνει εκείνος ο χαμένος σύντροφος. Όλο το στράτευμα έκαμε μεγάλες χαρές και ύστερα από πλήθος χάδια και αγκαλιές των δύο συντρόφων, ο δήμιος οδηγεί τον έναν και τον άλλο μπροστά στον Πίσωνα, περιμένοντας όλη η ομήγυρη με βεβαιότητα πως αυτό θα του ήταν και εκείνου του ίδιου μεγάλη ευχαρίστηση. Συνέβη το ακριβώς αντίθετο: γιατί από αμηχανία και δυσαρέσκεια, η μανία του, που ήταν ακόμα ισχυρή, διπλασιάστηκε· και με ένα εύστροφο εύρημα, που το πάθος του του πρόσφερε ξαφνικά, όρισε και τους τρεις ένοχους, επειδή ένας τους είχε βρεθεί αθώος και έβαλε να τους στείλουν και τους τρεις στον άλλο κόσμο· τον πρώτο στρατιώτη, επειδή υπήρχε καταδικαστική απόφαση εναντίον του· τον δεύτερο που είχε χαθεί, επειδή ήταν αιτία του θανάτου του συντρόφου του· και τον δήμιο επειδή δεν είχε υπακούσει στη διαταγή που του είχε δοθεί.

Εκείνοι που έχουν να διαπραγματευθούν με γυναίκες ξεροκέφαλες, μπορεί να έχουν δοκιμάσει σε τι λύσσα πέφτουν, όταν αντιπαραθέτει κανείς στην ταραχή τους τη σιωπή και την κρυάδα και απαξιοί να συνδαυλίσει το θυμό τους.

Ο Φωκίων, μπροστά σε κάποιον που διέκοπτε τον λόγο του εκστομίζοντας τις χειρότερες ύβρεις, δεν έκαμε άλλο παρά να σωπαίνει και να του δίνει όλο το χρόνο να εξαντλήσει την οργή του· όταν αυτό έγινε, δίχως να αναφέρει αυτή τη διατάραξη, ξανάρχισε το λόγο του από το σημείο όπου τον είχε διακόψει. Δεν υπάρχει απόκριση τόσο δηκτική όσο μια τέτοια περιφρόνηση. (ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ)

Κατά τη γνώμη μου, δεν είναι καλή διαχείριση των υποθέσεών σου να τρώγεσαι εσωτερικά.

Η οργή χώνεται στο σώμα, όταν την κρύβουμε, όπως είπε ο Διογένης στον Δημοσθένη, ο οποίος, από φόβο μήπως τον δουν σε μια ταβέρνα, πήγαινε στο βάθος:

“Όσο πιο πολύ πηγαίνεις κατά πίσω, τόσο περισσότερο μπαίνεις βαθύτερα” (ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ)

Και θα προτιμούσα να φέρω στο φως τα πάθη μου παρά να τα κλωσάω σε βάρος μου· ατονούν, όταν ξεθυμαίνουν και όταν εκφράζονται· αξίζει περισσότερο η αιχμή τους να χώνεται προς τα έξω παρά να τη στρέφουμε εναντίον μας.

“Όλα τα κακά είναι ελαφρότερα, όταν είναι φανερά· και πιο ολέθρια, όταν κρύβονται υπό το μανδύα υγείας” (ΣΕΝΕΚΑΣ)

Νουθετώ τα μέλη της οικογένειάς μου που έχουν δικαίωμα να δείχνουν το θυμό τους: πρώτον, να είναι φειδωλοί στην οργή τους και να μην την σκορπίζουν όπως λάχει, γιατί αυτό εμποδίζει την αποτελεσματικότητά της και το βάρος της· η απερίσκεπτη και συνεχής φωνασκία γίνεται συνήθεια και κάνει τον καθένα να την περιφρονεί. Δεύτερον, να μην θυμώνουν καθόλου στον αέρα και να κοιτάζουν η επίπληξή τους να φτάνει σε εκείνον για τον οποίο παραπονούνται· γιατί συνήθως φωνάζουν πριν εκείνος βρεθεί μπροστά τους και συνεχίζουν να φωνάζουν έναν αιώνα μετά που έχει φύγει:

Η οξύθυμη παραφροσύνη κατά του εαυτού της στρέφεται (ΚΛΑΥΔΙΑΝΟΣ)

Τα βάζουν με τη σκιά τους και μεταφέρουν αυτή τη τρικυμία σε μέρη που ούτε τιμωρείται κανείς ούτε υποφέρει τις συνέπειες της, εκτός από όποιον δεν μπορεί να αντέξει το σαματά της φωνής τους. Ομοίως μέμφομαι εκείνους που προκαλούν και φουρτουνιάζουν σε καβγάδες, όπου δεν έχουν αντίπαλο.

Όταν θυμώνω, αυτό γίνεται όσο πιο σφοδρά, αλλά επίσης όσο πιο σύντομα και μυστικά μπορώ· χάνω για τα καλά την ψυχραιμία μου ταχύτατα και βίαια, όχι όμως με τέτοια ταραχή, ώστε να φτάνω στο σημείο να πετάω δώθε κείθε και δίχως επιλογή κάθε λογής υβριστικές λέξεις και να μην εξετάζω αν ρίχνω επιτήδεια τα βέλη μου, όπου κρίνω πως τραυματίζουν περισσότερο (γιατί δεν χρησιμοποιώ συνήθως παρά τη γλώσσα μου).

Η θύελλα προκαλείται μόνο από τη συρροή των θυμών, από τους οποίους ο ένας πρόθυμα γεννάει τον άλλο, ενώ και οι δυο τους δεν γεννιούνται την ίδια στιγμή.

Αφήνοντας κάθε οργή να πάρει το δρόμο της, τότε θα έχουμε πάντα ειρήνη. Χρήσιμη συνταγή, δύσκολη όμως να γίνει στην πράξη.

Το DNA των Νεάντερταλ δεν είναι “σιωπηλό”

Όταν οι πρόγονοι των σύγχρονων ανθρώπων μετανάστευσαν από την Αφρική πριν από 50.000 – 70.000 χρόνια , συνάντησαν τους Νεάντερταλ και τους Ντενισόβαν , δύο ομάδες αρχαίων ανθρωπίδων που κατοικούσαν την Ευρώπη και την Ασία εκείνη την εποχή.  Η μέθοδος Deep Learning είναι μέρος μιας ευρύτερης οικογένειας μεθόδων μηχανικής μάθησης που βασίζονται σε τεχνητά νευρωνικά δίκτυα. 

 

Γνωρίζουμε ότι οι Σύγχρονοι Άνθρωποι διασταυρώθηκαν τόσο με τους Νεάντερταλ όσο και με τους Ντενισόβαν, καθώς υπάρχουν ενδείξεις για την παρουσία του DNA τους σε γονιδιώματα σύγχρονων Ανθρώπων μη Αφρικής προέλευσης. Αυτές οι μεγάλες γενετικές εξελίξεις στην Ιστορία της Ανθρώπινης Εξέλιξης κατέστησαν δυνατές λόγω της ανάλυσης της αλληλουχίας των γονιδιωμάτων Neanderthal και Denisovan το 2010 και το 2012, αντίστοιχα, από την ομάδα του Σουηδού γενετιστή Svante Pääbo . 

 

Έγιναν μάλιστα μερικές προσπάθειες για να συναχθούν οι ακριβείς θέσεις των τμημάτων του DNA που κληρονομήθηκαν από τους Neanderthals και Denisovans. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν διάφορους πόρους για τα γονιδιώματα, όπως το project 1000 γονιδιώματα και υπολόγισαν τις τοπικές ομοιότητες ενός μη-αφρικανικού γονιδιώματος (ανθρώπου έξω από την Αφρική) προς το υψηλής ποιότητας γονιδίωμα του Νεάντερταλ και την απόκλιση του σε σχέση με τα αφρικανικά γονιδιώματα.
 

Η εξέλιξη όμως του Homo Sapiens δεν έδωσε προτεραιότητα στη Νεάντερταλ καταγωγή και προσπάθησε να την απομακρύνει από τα πιο λειτουργικά στοιχεία του γονιδιώματός μας, τα οποία είναι γονίδια που κωδικοποιούν πρωτεΐνες. Επομένως, για μερικούς μυστηριώδεις λόγους, η διασταύρωση με τους Neanderthals δεν βελτίωσε την φυσική μας κατάσταση, ενώ η διαδικασία της εξέλιξης προσπάθησε να το διορθώσει αυτό.

 

Οι εφημερίδες και τα περιοδικά μιλούν πολύ για το πολύ ενδιαφέρον γεγονός της διασταύρωσης μεταξύ των σύγχρονων ανθρώπων και των Νεάντερταλ, αλλά δεν αναφέρουν ποτέ ότι αυτό δεν ήταν επωφελές για τους σύγχρονους ανθρώπους.

 

Χρησιμοποιώντας ένα ειδικό μοντέλο οι ερευνητές δημιούργησαν λίστες γονιδίων που πιθανότατα κληρονομήθηκαν από τους Νεάντερταλ και ανακάλυψαν μια έλλειψη αρχαϊκής καταγωγής στα γονίδια μας, που υποδηλώνει ότι η διασταύρωση με τους Νεάντερταλ ήταν εξελικτική, κι όχι ευεργετική για τους σύγχρονους ανθρώπους.
 

Πριν από περίπου 350.000 χρόνια, η ομάδα των ανθρωπίδων που θα εξελιχθούν για να γίνουν Νεάντερταλ και Ντενισοβάν έφυγαν από την Αφρική για την Ευρασία. Μερικές εκατοντάδες χιλιετίες αργότερα, περίπου 60.000 έως 70.000 χρόνια πριν, οι πρόγονοι των σύγχρονων μη Αφρικανών ανθρώπων ακολούθησαν ένα παρόμοιο μονοπάτι μακριά από την Αφρική και άρχισαν να διασταυρώνονται με αυτές τις άλλες ομάδες ανθρωπίδων. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι μεγάλο μέρος του DNA του Νεάντερταλ στα σύγχρονα ανθρώπινα γονιδιώματα προήλθε από διασταυρούμενα γεγονότα που έλαβαν χώρα περίπου 50.000 έως 55.000 χρόνια πριν στη Μέση Ανατολή. Χιλιάδες χρόνια αργότερα, οι άνθρωποι που μετακινούνται στην Ανατολική Ασία διασταυρώθηκαν με τον Denisovans.

 

Μπορεί και πριν 100.000 χρόνια να άρχισαν οι επαφές με τους Νεάντερταλ

 

Μια νέα ωστόσο γενετική μελέτη έρχεται να ανατρέψει άρδην τα μέχρι τώρα δεδομένα αφού τα αποτελέσματα της δείχνουν ότι οι σεξουαλικές σχέσεις ανθρώπων και Νεάντερταλ ξεκίνησαν τουλάχιστον πριν από 100.000 χρόνια. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Πως η μετανάστευση των προγόνων μας από την Αφρική ξεκίνησε πολύ νωρίτερα από όσο πιστεύαμε.

 

Τα νέα στοιχεία βασίστηκαν στη γενετική ανάλυση DNA μιας γυναίκας Νεάντερταλ, τα απολιθώματα της οποίας βρέθηκαν σε ένα απομονωμένο σπήλαιο στα όρη Αλτάι της νότιας Σιβηρίας, κοντά στα ρωσο-μογγολικά σύνορα. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον γενετιστή Σέρτζι Καστελάνο του γερμανικού Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ στη Λειψία, αποκάλυψαν τμήματα ανθρώπινου DNA στο γενετικό υλικό της θηλυκής Νεάντερταλ, η οποία ζούσε πριν από 100.000 χρόνια.

 

Τα γονίδια των Νεάντερταλ υπάρχουν σήμερα στο DNA των ανθρώπων και, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, είναι υπεύθυνα για διάφορες παθήσεις (κατάθλιψη, δερματικές αλλεργίες, τάση για θρομβώσεις, εθισμός στη νικοτίνη κ.α.). Από την άλλη πλευρά δεν έχει γίνει γνωστό αν τα ανθρώπινα γονίδια είχαν θετική ή αρνητική επίδραση στους Νεάντερταλ, εξηγούν οι επιστήμονες.
 

Οι επαφές πιθανώς ξεκίνησαν στη Μέση Ανατολή. Αυτό όμως σημαίνει ότι μπορεί πριν από 50-60 χιλιάδες έτη να υπήρξε μια μαζική μετανάστευση του Homo sapiens από την Αφρική στην Ευρώπη αλλά θα πρέπει να είχαν προηγηθεί άλλες έξοδοι, μάλλον μικρότερων ομάδων, τουλάχιστον πριν από 100.000 χρόνια, αφού τότε -σύμφωνα με τη νέα παλαιογενετική έρευνα- είχαν σίγουρα συμβεί επιμειξίες. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Νature».

Αριστοτέλης: Η δημοκρατία χτες και σήμερα

Αριστοτέλης: Πολιτεία και δημοκρατία

§1

Η μικρόνοια της εγχώριας καθεστωτικής «αριστεράς», μαζί οι αχαλίνωτες εξουσιαστικές της ορέξεις και οι ωφελιμιστικές της βλέψεις, δεν απαίτησαν πολύ χρόνο για να προκαλέσουν ολική εξαθλίωση του λαού, ολοσχερή αποσύνθεση της εθνο-κρατικής οντότητας, θλιβερή διάλυση και της τελευταίας αυτο-στοχαστικής ικανότητας της κοινωνίας, ανεξέλεγκτη αναπαραγωγή του ψεύδους και της αυταπάτης. Η παρακμή τώρα εκδηλώνεται ως νοσταλγία του μη χειρότερου κακού και ως παντελής απουσία ενός πραγματικού/αυθεντικού και ανθεκτικού πολιτικού αγώνα. Ετούτη η απουσία έχει ως άμεση φρικιαστική συνέπεια να νέμονται την εξουσία αλλοπαρμένες κάστες – οι αυτο-αποκαλούμενες συνιστώσες– ενός γερασμένου φεουδαρχικο-μικροαστικού αριστερισμού. Για να κερδίζουν τη συμπάθεια του λαού οι εν λόγω κάστες εμφανίζονται να παραμελούν φαινομενικά τα δικά τους συμφέροντα και να ξορκίζουν το κατά συρροή κακό, που κυοφορεί η ίδια η φύση τους, με μια πικρόχολη, πνευματώδη, διαλυτική κριτική κάθε εναπομείναντος ζωντανού κυττάρου εντός του ίδιου του δικού τους πολιτικού μορφώματος, αλλά και εντός της κοινωνίας. Έτσι εξηγούνται οι πρόσφατες διαφοροποιήσεις στη βουλή του κομματικού οργανισμού της κυβέρνησης, με προεξάρχοντες νεκροθάφτες, κάθε ζωντανής ανάκαμψης εκ των έσω, το αρχομανές θήλυ του βουλευτηρίου με τον ξύλινο λόγο και τις σχιζοφρενικές διαταραχές, αλλά και κάποια άλλα βολεμένα καύκαλα με όχι λιγότερο διαταραγμένο ψυχισμό και ανύπαρκτη παιδεία. Έτσι επίσης εξηγούνται, στον ευρύτερο κόσμο της κοινωνικο-πολιτικής ζωής, οι ύπουλες διώξεις του Διαφορετικού, οι ολοκληρωτικές αντιλήψεις περί της δικής τους μοναδικής «αλήθειας», ο δηλητηριώδης διχασμός του λαού σε φίλους και εχθρούς και ό,τι παρόμοιο μπορεί να φαντάζεται εκάστοτε ο ανθρώπινος νους.

§2

Όλα αυτά είναι μερικά μόνο συμπτώματα μιας κίβδηλης «δημοκρατίας» με ανύπαρκτες ρεαλιστικές οντογενέσεις, αλλά απειράριθμες φαντασιακές. Ο Αριστοτέλης μας λέει, με μοναδική ευκρίνεια, στα Πολιτικά του (ΙΙΙ, 1289 κ.εξ.) πως η καλύτερη συγκρότηση του κράτους, η καλύτερη μορφή διακυβέρνησης είναι εκείνη της πολιτείας, δυνάμει της οποίας η κυβέρνηση βρίσκεται στα χέρια του μεγαλύτερου τμήματος των πολιτών, ποιοτικά και ποσοτικάˑ στα χέρια της λεγόμενης μεσαίας τάξης, που δεν είναι ούτε πολύ πλούσια ούτε πολύ φτωχή και ως εκ τούτου εν πολλοίς ανιδιοτελής. Στη συνάφεια τούτη, το κυβερνητικό σώμα έχει ως γνώμονα της κυβερνητικής του πολιτικής το κοινό καλό. Όταν όμως αυτό το σώμα προτάσσει το δικό του ιδιοτελές συμφέρον, τότε η πολιτεία εκφυλίζεται σε δημοκρατία, με το ακόλουθο νόημα: λειτουργεί ως ένα κράτος χωρίς δήμο [=λαό], που κόπτεται για το συμφέρον της κυβερνητικής ολιγαρχίας και απεμπολεί το κοινό καλό, ανεξάρτητα εάν φλυαρεί ακατάσχετα για το κοινό καλό, με στόχο τη συσκότιση της αληθινής πραγματικότητας. Έτσι βλέπουμε να εναλλάσσονται στην εξουσία κομματικοί μηχανισμοί, που φροντίζουν, πρώτα απ’ όλα, να αμείβουν το πολιτικό προσωπικό –μαζί και τα συγγενικά τους πρόσωπα– με μισθούς, επιδόματα, εισοδήματα, συντάξεις και άλλα προνόμια που αντιστοιχούν στην πλούσια-πλουσιότατη τάξη. Π.χ. το τωρινό κυβερνητικό σύμπλοκο της καθεστωτικής «αριστεράς», αναπαράγοντας παλαιά αποστήματα διαφθοράς, με πρώτο και καλύτερο το αλλόφρον προεδρικό στοιχείο του βουλευτηρίου, αυξάνει τα υλικά προνόμια του υποτελούς προσωπικού του και διορίζει σε θέσεις συμβούλων και παρασυμβούλων, εντός και εκτός βουλευτηρίου, συζύγους και συμβίους, υιούς και θυγατέρες, γνωστούς και φίλους, ερωμένους και ερωμένες.   

§3

Ο εν λόγω κομματικός οργανισμός της καθεστωτικής «αριστεράς» ακολουθεί κατά πόδας όλους εκείνους τους κομματικούς οργανισμούς, που ξεπουπούλιαζαν ως τώρα αδιάντροπα την κατά Αριστοτέλη ελληνική πολιτεία, στο όνομα της δημοκρατίας. Δομικό στοιχείο όλων αυτών των μηχανισμών εξουσίας, ο κενός λόγος, ο δημαγωγικός τους χαρακτήρας, και η πρόθεση να χειραγωγούν τις μάζες μέχρις εσχάτων. Αναγκάζονται έτσι, παλαιοί και νέοι κομματικοί «άρχοντες», να μετατρέπουν τις διακηρύξεις και τις αρχές τους σε τεράστιες τοιχογραφίες ασυναρτησιών και να καθιστούν τον κομματικό οργανισμό παράγκα δολοπλοκιών και πελατειακών σχέσεων σε βάρος των πιο φτωχών στρωμάτων της κοινωνίας. Ο Αριστοτέλης τονίζει με έμφαση «ότι μπορεί να υπάρχει δημοκρατία (δῆμος), όταν οι ελεύθεροι είναι πολιτικά κυρίαρχοι, και ολιγαρχία, όταν πολιτικά κυρίαρχοι είναι οι πλούσιοι» (Πολιτικά, 1290b). Σε καμιά περίπτωση όμως δεν μπορεί να υπάρχει δημοκρατία, όταν οι πραγματικά ελεύθεροι είναι λίγοι και όταν εξουσιάζουν περισσότερους και μη ελεύθερους (ό.π.) Ούτε πάλι είναι δημοκρατία, όταν άρχουν οι πλούσιοι, ακόμη κι όταν ή επειδή συμβαίνει να είναι ποσοτικά περισσότεροι (ό.π.) Και συνεχίζει ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος: «απεναντίας υπάρχει δημοκρατία, όταν οι ελεύθεροι και φτωχοί, που είναι περισσότεροι ασκούν την κυρίαρχη εξουσία» (ό.π.). Με την έννοια του φτωχού δεν εννοεί ο Αριστοτέλης το λούμπεν προλεταριάτο ή τον εξαθλιωμένο γυρολόγο από το ένα κόμμα στο άλλο –σαν όλους τους γυρολόγους των διαφόρων ελλαδικών κομμάτων, που τώρα έχουν στοιβαχτεί, λόγω εξουσίας, στο κόμμα της καθεστωτικής «αριστεράς»– αλλά τον αξιοπρεπή μέσο πολίτη, που χαρακτηρίζεται για αυτονομία σκέψης και δεν ανήκει στους καθ’ ύλην πλούσιους, δηλαδή σ’ αυτούς ακριβώς τους λίγους –πλούσιους εν ύλη και τυχοδιωκτικά φτωχούς εν πνεύματι– που κυβερνούν και τώρα στο όνομα των πολλών.

ΠΛΑΤΩΝ: Μενέξενος (244b-246a)

Μετὰ δὲ τοῦτο παντελῶς εἰρήνης ἡμῖν γενομένης, ἡσυχίαν ἦγεν ἡ πόλις, τοῖς μὲν βαρβάροις συγγιγνώσκουσα, ὅτι παθόντες ὑπ᾽ αὐτῆς κακῶς [ἱκανῶς] οὐκ ἐνδεῶς ἠμύναντο, τοῖς δὲ Ἕλλησιν ἀγανακτοῦσα, μεμνημένη ὡς εὖ παθόντες ὑπ᾽ αὐτῆς οἵαν [244c] χάριν ἀπέδοσαν, κοινωσάμενοι τοῖς βαρβάροις, τάς τε ναῦς περιελόμενοι αἵ ποτ᾽ ἐκείνους ἔσωσαν, καὶ τείχη καθελόντες ἀνθ᾽ ὧν ἡμεῖς τἀκείνων ἐκωλύσαμεν πεσεῖν· διανοουμένη δὲ ἡ πόλις μὴ ἂν ἔτι ἀμῦναι μήτε Ἕλλησι πρὸς ἀλλήλων δουλουμένοις μήτε ὑπὸ βαρβάρων, οὕτως ᾤκει. ἡμῶν οὖν ἐν τοιαύτῃ διανοίᾳ ὄντων ἡγησάμενοι Λακεδαιμόνιοι τοὺς μὲν τῆς ἐλευθερίας ἐπικούρους πεπτωκέναι ἡμᾶς, σφέτερον δὲ ἤδη [244d] ἔργον εἶναι καταδουλοῦσθαι τοὺς ἄλλους, ταῦτ᾽ ἔπραττον.
Καὶ μηκύνειν μὲν τί δεῖ; οὐ γὰρ πάλαι οὐδὲ παλαιῶν ἀνθρώπων γεγονότα λέγοιμ᾽ ἂν τὰ μετὰ ταῦτα· αὐτοὶ γὰρ ἴσμεν ὡς ἐκπεπληγμένοι ἀφίκοντο εἰς χρείαν τῆς πόλεως τῶν τε Ἑλλήνων οἱ πρῶτοι, Ἀργεῖοι καὶ Βοιωτοὶ καὶ Κορίνθιοι, καὶ τό γε θειότατον πάντων, τὸ καὶ βασιλέα εἰς τοῦτο ἀπορίας ἀφικέσθαι, ὥστε περιστῆναι αὐτῷ μηδαμόθεν ἄλλοθεν τὴν σωτηρίαν γενέσθαι ἀλλ᾽ ἢ ἐκ ταύτης τῆς πόλεως, ἣν προθύμως [244e] ἀπώλλυ. καὶ δὴ καὶ εἴ τις βούλοιτο τῆς πόλεως κατηγορῆσαι δικαίως, τοῦτ᾽ ἂν μόνον λέγων ὀρθῶς ἂν κατηγοροῖ, ὡς ἀεὶ λίαν φιλοικτίρμων ἐστὶ καὶ τοῦ ἥττονος θεραπίς. καὶ δὴ καὶ ἐν τῷ τότε χρόνῳ οὐχ οἵα τε ἐγένετο καρτερῆσαι οὐδὲ διαφυλάξαι ἃ ἐδέδοκτο αὐτῇ, τὸ μηδενὶ δουλουμένῳ βοηθεῖν [245a] τῶν σφᾶς ἀδικησάντων, ἀλλὰ ἐκάμφθη καὶ ἐβοήθησεν, καὶ τοὺς μὲν Ἕλληνας αὐτὴ βοηθήσασα ἀπελύσατο δουλείας, ὥστ᾽ ἐλευθέρους εἶναι μέχρι οὗ πάλιν αὐτοὶ αὑτοὺς κατεδουλώσαντο, βασιλεῖ δὲ αὐτὴ μὲν οὐκ ἐτόλμησεν βοηθῆσαι, αἰσχυνομένη τὰ τρόπαια τά τε Μαραθῶνι καὶ Σαλαμῖνι καὶ Πλαταιαῖς, φυγάδας δὲ καὶ ἐθελοντὰς ἐάσασα μόνον βοηθῆσαι ὁμολογουμένως ἔσωσεν. τειχισαμένη δὲ καὶ ναυπηγησαμένη, [245b] ἐκδεξαμένη τὸν πόλεμον, ἐπειδὴ ἠναγκάσθη πολεμεῖν, ὑπὲρ Παρίων ἐπολέμει Λακεδαιμονίοις.
Φοβηθεὶς δὲ βασιλεὺς τὴν πόλιν, ἐπειδὴ ἑώρα Λακεδαιμονίους τῷ κατὰ θάλατταν πολέμῳ ἀπαγορεύοντας, ἀποστῆναι βουλόμενος ἐξῄτει τοὺς Ἕλληνας τοὺς ἐν τῇ ἠπείρῳ, οὕσπερ πρότερον Λακεδαιμόνιοι αὐτῷ ἐξέδοσαν, εἰ μέλλοι συμμαχήσειν ἡμῖν τε καὶ τοῖς ἄλλοις συμμάχοις, ἡγούμενος οὐκ ἐθελήσειν, ἵν᾽ αὐτῷ πρόφασις εἴη [245c] τῆς ἀποστάσεως. καὶ τῶν μὲν ἄλλων συμμάχων ἐψεύσθη· ἠθέλησαν γὰρ αὐτῷ ἐκδιδόναι καὶ συνέθεντο καὶ ὤμοσαν Κορίνθιοι καὶ Ἀργεῖοι καὶ Βοιωτοὶ καὶ οἱ ἄλλοι σύμμαχοι, εἰ μέλλοι χρήματα παρέξειν, ἐκδώσειν τοὺς ἐν τῇ ἠπείρῳ Ἕλληνας· μόνοι δὲ ἡμεῖς οὐκ ἐτολμήσαμεν οὔτε ἐκδοῦναι οὔτε ὀμόσαι. οὕτω δή τοι τό γε τῆς πόλεως γενναῖον καὶ ἐλεύθερον βέβαιόν τε καὶ ὑγιές ἐστιν καὶ φύσει [245d] μισοβάρβαρον, διὰ τὸ εἰλικρινῶς εἶναι Ἕλληνας καὶ ἀμιγεῖς βαρβάρων. οὐ γὰρ Πέλοπες οὐδὲ Κάδμοι οὐδὲ Αἴγυπτοί τε καὶ Δαναοὶ οὐδὲ ἄλλοι πολλοὶ φύσει μὲν βάρβαροι ὄντες, νόμῳ δὲ Ἕλληνες, συνοικοῦσιν ἡμῖν, ἀλλ᾽ αὐτοὶ Ἕλληνες, οὐ μειξοβάρβαροι οἰκοῦμεν, ὅθεν καθαρὸν τὸ μῖσος ἐντέτηκε τῇ πόλει τῆς ἀλλοτρίας φύσεως. ὅμως δ᾽ οὖν ἐμονώθημεν πάλιν [245e] διὰ τὸ μὴ ἐθέλειν αἰσχρὸν καὶ ἀνόσιον ἔργον ἐργάσασθαι Ἕλληνας βαρβάροις ἐκδόντες. ἐλθόντες οὖν εἰς ταὐτὰ ἐξ ὧν καὶ τὸ πρότερον κατεπολεμήθημεν, σὺν θεῷ ἄμεινον ἢ τότε ἐθέμεθα τὸν πόλεμον· καὶ γὰρ ναῦς καὶ τείχη ἔχοντες καὶ τὰς ἡμετέρας αὐτῶν ἀποικίας ἀπηλλάγημεν τοῦ πολέμου οὕτως, ‹ὥστ᾽› ἀγαπητῶς ἀπηλλάττοντο καὶ οἱ πολέμιοι. ἀνδρῶν μέντοι ἀγαθῶν καὶ ἐν τούτῳ τῷ πολέμῳ ἐστερήθημεν, τῶν τε ἐν Κορίνθῳ χρησαμένων δυσχωρίᾳ καὶ ἐν Λεχαίῳ [246a] προδοσίᾳ· ἀγαθοὶ δὲ καὶ οἱ βασιλέα ἐλευθερώσαντες καὶ ἐκβαλόντες ἐκ τῆς θαλάττης Λακεδαιμονίους· ὧν ἐγὼ μὲν ὑμᾶς ἀναμιμνῄσκω, ὑμᾶς δὲ πρέπει συνεπαινεῖν τε καὶ κοσμεῖν τοιούτους ἄνδρας.

***
Όταν ύστερ᾽ απ᾽ αυτά αποκαταστάθηκε τελείως η εσωτερική ειρήνη ανάμεσά μας, η πόλη μας εζούσε σε ησυχία και συχωρούσε τους βαρβάρους για τα φοβερά δεινά και τις μεγάλες καταστροφές που μας είχαν κάμει από αντεκδίκηση για τα μεγάλα κακά και τις τρομερές συφορές που είχαν πάθει από εμάς, αγαναχτούσε όμως εναντίον των άλλων Ελλήνων, γιατί εθυμόταν τα καλά που τους είχε κάμει [244c] και την αχαριστία τους που μ᾽ αυτή τής ανταποδώσανε το χρέος της ευγνωμοσύνης που της όφειλαν για όσα είχε κάμει για χάρη τους και πως αντί για ευγνωμοσύνη έκλεισαν συμμαχία με τους βαρβάρους και με τη συμμαχία αυτή και το στόλο της τής άρπαξαν, το στόλο που τους έσωσε άλλοτε από τους ίδιους αυτούς τους βαρβάρους, και τα τείχη της εγκρέμισαν γι᾽ ανταπόδοση γιατί εμείς εθυσιάσαμε άλλοτε τα δικά μας τείχη για να μην γκρεμιστούνε τα δικά τους τείχη από τους βαρβάρους. Αποφασισμένη λοιπόν γι᾽ αυτούς τους λόγους η πολιτεία μας να μην πολεμήσει ποτέ πια στο μέλλον για χάρη των Ελλήνων, είτε για να μην υποδουλωθούν από άλλους Έλληνες, είτε για να μην πέσουν κάτω απ᾽ το ζυγό των βαρβάρων, ζούσε σε ησυχία μ᾽ αυτή την ψυχολογία κι αυτή την πολιτική. Αλλ᾽ επειδή μ᾽ αυτό το πνεύμα τηρούσαμε την πολιτική αυτή, οι Λακεδαιμόνιοι επίστεψαν πως είχαμε αποκάμει πια και πέσει σε παρακμή, εμείς οι πρόμαχοι της ελληνικής ελευθερίας, και πως συνεπώς έργο τους [244d] ήταν να υποδουλώσουν όλους τους άλλους Έλληνες, και με το πνεύμα αυτό άρχισαν να θέτουν σ᾽ ενέργεια την πολιτική αυτή.
Αλλά προς τί να μακρηγορώ; Τα γεγονότα που ακολούθησαν κατόπι και που θα μπορούσα να μνημονεύσω στο λόγο μου δεν ανάγονται σε καμιάν άλλη μακρινή απ᾽ τη δική μας εποχή κι ούτε άλλοι άνθρωποι από μας τους ίδιους τα ᾽ζησαν. Εμείς οι ίδιοι είδαμε με τα ίδια τα μάτια μας με ποιόν τρόμο και με ποιά αγωνία οι πρώτοι απ᾽ όλους τους άλλους Έλληνες, οι Αργείοι, οι Βοιωτοί και οι Κορίνθιοι, έσπευσαν στην πόλη μας κι εζήτησαν τη βοήθειά μας για να τους σώσουμε από τους Λακεδαιμονίους. Και το θειότατο απ᾽ όλα είναι, πως κι αυτός ο βασιλιάς της Περσίας είχε τόσο ξεπέσει κι είχε φτάσει σε τέτοια δύσκολη και στενόχωρη θέση, ώστε να καταντήσει στο σημείο που να μην μπορεί να βρει τη σωτηρία του από πουθενά αλλού παρά μονάχα από ετούτην εδώ την πόλη που άλλοτε ήθελε με τόση μανία [244e] να τηνε ξεθεμελιώσει. Και ακριβώς αν ήθελε κανείς να κατηγορήσει δίκαια την πόλη μας για κάτι, δε θα μπορούσε στα σωστά και δικαιολογημένα για τίποτ᾽ άλλο να την κατηγορήσει παρά μονάχα γιατ᾽ είναι πάντα φιλεύσπλαχνη και πονετικιά στον πόνο και στη δυστυχιά των άλλων και δίνει πάντα χέρι στους αδύνατους και στους δυστυχισμένους. Κι έτσι και στη στιγμή αυτή δεν εβάσταξε η καρδιά της να φανεί ως το τέλος σκληρή κι άπονη και να επιμείνει αλύγιστη στην απόφαση που είχε πάρει πρωτύτερα, να μη βοηθήσει κανένα πια [245a] απ᾽ όσους την είχαν αδικήσει, κι αν ακόμα εκινδύνευαν να υποδουλωθούν, αλλ᾽ ελύγισε κι έδωσε βοήθεια. Κι όσο για τους Έλληνες η πολιτεία μας τους εβόηθησε και τους έσωσε απ᾽ τη σκλαβιά, ώστε έζησαν ελεύθεροι ώσπου οι ίδιοι υποδουλώθηκαν ξανά μονάχοι τους με τα ίδια τα έργα τους, όσο όμως για το βασιλιά της Περσίας δεν ετόλμησε να τονε βοηθήσει, γιατί εντράπηκε τα τρόπαια και του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας και των Πλαταιών, άφησε όμως ελεύθερους τους εξορίστους κι όσους ήθελαν να πάνε ως εθελοντές στο στρατό του να τονε βοηθήσουν κι έτσι στα σωστά τον έσωσε όπως ομολογεί όλος ο κόσμος. Έπειτα, αφού ξανάχτισε η πολιτεία μας τα τείχη της κι έφτιαξε νέο στόλο, [245b] εδέχτηκε τον πόλεμο, γιατί αναγκάστηκε να πολεμήσει, κι επολέμησε εναντίον των Λακεδαιμονίων για χάρη των Παρίων.
Αλλ᾽ επειδή ο μεγάλος βασιλιάς της Περσίας εφοβήθηκε την εποχή εκείνη την πολιτεία μας, γιατί έβλεπε πως οι Λακεδαιμόνιοι είχαν αποκάμει πια να πολεμάνε στη θάλασσα, θέλησε να διαλύσει για το λόγο αυτό τη συμμαχία του μ᾽ εμάς και αξίωσε να του παραδώσουμε τις ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας, που του είχαν παραχωρήσει πρωτύτερα οι Λακεδαιμόνιοι. Την αξίωση αυτή έθεσε ως όρο της συμμαχίας του με την πόλη μας και με τους άλλους συμμάχους μας, γιατί επίστευε, πως δε θα δεχόμαστε τον όρο αυτό κι έτσι θα ᾽βρισκε πρόφαση [245c] για να διαλύσει τη συμμαχία μας. Κι όσο για τους άλλους Έλληνες γελάστηκε στους στοχασμούς του, γιατί και οι Κορίνθιοι και οι Αργείοι και οι Βοιωτοί κι όλοι οι άλλοι σύμμαχοί μας δεχτήκανε τους όρους του κι εκλείσανε συμφωνία μαζί του κι ορκιστήκανε να του παραδώσουν τους Έλληνες της Μ. Ασίας, εάν έμελλε να τους δώσει χρήματα. Μονάχα εμείς απ᾽ όλους τους άλλους Έλληνες και στη στιγμή αυτή δην ετολμήσαμε ούτε να παραδώσουμε τους Έλληνες της Μ. Ασίας στους βαρβάρους, ούτε να πάρουμε όρκο πως θα τηρήσουμε μια τέτοια αισχρή συμφωνία. Τόσο λοιπόν ηρωική κι ελευθερόψυχη και τόσο γερή στο φρόνημα και ρωμαλέα στην ψυχή είναι η πολιτεία μας και τόσο στην ουσία της [245d] μισοβάρβαρη, γιατ᾽ είμαστε πραγματικά και ειλικρινά γνήσιοι Έλληνες και δεν έρρευσε ποτέ στις φλέβες μας βαρβαρικό αίμα. Κι όλα αυτά γιατί στ᾽ αληθινά δε συγκατοικούνε και δε ζούνε μαζί μ᾽ εμάς στη χώρα μας ούτε Πέλοπες ούτε Κάδμοι ούτε Αίγυπτοι ούτε Δαναοί κι ούτε άλλοι πολλοί λογής λογής βάρβαροι στη φύση κι Έλληνες μονάχα με το νόμο, αλλά γνήσιοι Έλληνες κι όχι βαρβαρόσποροι, κατοικούμε αιώνες απάνω στη γη αυτή κι έχουμε γι᾽ αυτό το λόγο φυσικά έμφυτο κι αιώνιο βαθιά μέσα μας ριζωμένο το μίσος εναντίον των βαρβάρων. Αλλά και πάλι εβρεθήκαμε και σε τούτη την περίσταση πολιτικά απομονωμένοι, [245e] γιατί δεν εστέρξαμε να διαπράξουμε αισχρό και ανόσιο έργο παραδίνοντας Έλληνες στους βαρβάρους. Έτσι όμως εφτάσαμε σε μια πολιτική κατάσταση όμοια σαν κι εκείνη που υπήρξε η αίτια να νικηθούμε άλλοτε, αλλά με τη βοήθεια των θεών κατορθώσαμε τούτη τη φορά να τελειώσουμε τον πόλεμο με καλύτερους όρους παρά την εποχή εκείνη, γιατί εγλιτώσαμε από τον πόλεμο έχοντας στο τέλος και το στόλο μας και τα τείχη μας και τις αποικίες μας· το ίδιο άλλωστε και οι εχθροί μας με χαρά και προθυμία εδέχτηκαν να πάψει ο πόλεμος αναμεταξύ μας. Ωστόσο εχάσαμε και στον πόλεμο αυτό γενναίους και ηρωικούς άντρες, κι εκείνους που εβρήκανε το θάνατο στη μάχη της Κορίνθου από τις φυσικές αναποδιές και κακοτοπιές της γης όπου έγινε η μάχη και τους άλλους που έπεσαν στο Λέχαιο [246a] θύματα προδοσίας· ηρωικά επίσης επολέμησαν κι όσοι ελευτερώσανε το βασιλιά της Περσίας και ξεκαθαρίσανε όλες τις θάλασσες από τους Λακεδαιμονίους. Τους άντρες τούτους ξαναφέρνω εγώ τώρα στη μνήμη σας και χρέος έχετε να εγκωμιάζετε μαζί μ᾽ έμενα και να τιμάτε τέτοιους ήρωες.