ΓΙΑΤΙ Η ΕΛΛΑΔΑ;

 Jacqueline de Romilly*

 

…Κατ’ αρχήν κινδυνεύουμε να ξεχάσουμε ότι ο άνθρωπος που εξύμνησαν οι Έλληνες ήταν ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος. Αγαπούσε τη ζωή και τις γιορτές, τα συμπόσια, τον έρωτα, τη δόξα. Μερικοί συγγραφείς μίλησαν γι’ αυτό περισσότερο από άλλους: ό­πως ο Ησίοδος, οι λυρικοί, ο Αριστοφάνης. Από τον Όμηρο όμως ως τα χορικά των τραγωδιών, αυτή η πλευρά δεν λείπει ποτέ. Πρέπει να το θυμίσουμε έντονα -διότι κατ’ αρχήν αυτό είναι η εκπληκτική γοητεία της ελληνικής λογοτεχνίας, υστέρα διότι μια τέ­τοια αγάπη για τη ζωή ανυψώνει περισσότερο το τίμημα του πάθους για να την εννοήσουμε, να την κατακτήσουμε και να υψωθούμε από τα συγκεκριμένα αυτά θέλγητρα προς μία σκέψη αρμονική προς αυτά. Η μίξη αυτών των δύο καθιστά την Ελλάδα μοναδική.

Επιπλέον, ακόμα και αν αποκαταστήσουμε αυτή τη διάσταση – που ηθελημένα αφήσαμε κατά μέρος σε μία μελέτη αφιερωμένη σε ένα μόνο θέμα – διακινδυνεύουμε πάλι να ξεχάσουμε ότι η ανάλυση που περιέχεται στα κείμενα αντιπροσωπεύει μία μόνο όψη της ελληνικής κουλτούρας και του ελληνικού πολιτισμού.

 

Βεβαίως, η άποψη αυτή είναι η πιο αυθεντική. Διότι κανένας άλλος πολιτισμός δεν είχε τόσο πάθος για την τέχνη του λόγου, της απόδειξης και της ανάλυσης: και αυτό, χωρίς αμφιβολία, πα­ραμένει το πιο αξιοσημείωτο γεγονός του ελληνισμού. Η επιδίωξη όμως της καθολικότητας που μαρτυρούν τα κείμενα, αν είναι τόσο χαρακτηριστική, θα πρέπει να ξαναβρεθεί επίσης στην τέχνη, στη θρησκεία, στη ζωή και στα ήθη.

 

Θα χρειάζονταν ακόμη πολλά βιβλία για να αποδειχθεί ότι έ­τσι είναι, αν χρησιμοποιήσουμε αναλύσεις πιο αόριστες από αυ­τές που προσφέρουν τα κείμενα: μόνο τα κείμενα μας δείχνουν αυτό που έχουν να πουν χωρίς διφορούμενα. Και όμως μπορούμε να θυμίσουμε ότι, ως προς την τέχνη και τη θρησκεία, έχουν δοθεί σύντομες ενδείξεις όταν το απαιτούσε η ανάπτυξη του θέ­ματος. Και επιβεβαιώνουν το αποτέλεσμα της έρευνας που έγινε εδώ.

 

Η ελληνική τέχνη είναι κατ’ αρχήν ιδιαίτερα ανθρώπινη. Αρκεί να σκεφτούμε την Αίγυπτο ή την Ινδία για να μετρήσουμε τη δια­φορά. Ακόμα και όταν παριστάνει γίγαντες και τέρατα, πλησιάζει όλο και περισσότερο την ανθρώπινη μορφή. Στις μάχες μεταξύ θεών και γιγάντων μόλις διακρίνουμε τους μεν από τους δε: όλοι μοιάζουν με ανθρώπους (όπως στο διάζωμα του θησαυρού των Σιφνίων στους Δελφούς). Και όταν ένας θεός και ένας άνθρωπος βρίσκονται ο ένας απέναντι στον άλλον, μόλις διακρίνουμε αν ο θεός είναι μεγαλύτερος από τον άνθρωπο: όπως στο διάζωμα του θησαυρού των Αθηναίων, πάντα στους Δελφούς. Η σκέψη μας πηγαίνει στις σχέσεις που έχουν οι ήρωες και οι θεοί στον Όμηρο…

 

Εξάλλου, η απεικόνιση ανθρώπινων μορφών, ιδιαίτερα κατά την αρχαϊκή εποχή, περιβάλλεται -όπως είδαμε- από μια γενίκευση και από μια συγκράτηση που αποκλείουν τα ατομικά χαρακτηριστικά και τα τονισμένα συναισθήματα. Αν αυτό συμβαίνει από έλλειψη πείρας ή από συνειδητή επιθυμία, δεν έχει σημασία: τα αγάλματα που μας υποδέχονται στα μουσεία έχουν την αγέ­ρωχη περίσκεψη του εξωπραγματικού και μας συγκινούν πολύ περισσότερο.

 

Τέλος, ο ελληνικός ναός είναι από μόνος του ένα μνημείο με α­πέριττες γραμμές, στο οποίο η γλυπτική κατέχει μια πολύ οριοθετημένη θέση. Βρίσκεται στα μέτρα του ανθρώπου. Δεν έχει ούτε την έπαρση των πυραμίδων ούτε την πληθώρα των γλυπτών του Ανγκόρ*. Είναι ίσως η ιδέα, παραπλανητική από πρώτη άποψη, που εκφράζει ο Περικλής στο Θουκυδίδη όταν δηλώνει: «Φιλοκαλούμεν γαρ μετ’ ευτελείας».

 

Έτσι, η ίδια επιδίωξη προς το γενικό, το ανθρώπινο, το καθολικό εκφράζεται και στην τέχνη όπως και στη λογοτεχνία.

 

Όσο για τη θρησκεία, δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε άλλη πιο κοντά στον άνθρωπο. Ο ανθρωπομορφισμός είναι ο κανόνας. Και εάν στις απαρχές υπήρξαν ζώα που ταυτίστηκαν με τους θεούς, από το έπος του Ομήρου έγιναν απλά ευνοούμενα αυτών των θεών. Επιπλέον, οι θεοί είναι ποικίλοι και, εξαιτίας των συνεχών συγκρούσεων μεταξύ τους, ο άνθρωπος καταφεύγει στον ένα ή στον άλλον. Σίγουρα, οι θεοί μπορούν να χτυπούν, και ιδίως ο Δίας, ο βασιλιάς τους. Αλλά οι άνθρωποι, παρ’ ότι το ξέ­ρουν, δεν ζουν μέσα στον τρόμο ούτε στην υποταγή. Οι ποιητές κοροϊδεύουν τους θεούς όταν βρουν την ευκαιρία: εν τούτοις δεν καταποντίζονται στις καταστροφές. Οι άνθρωποι φοβούνται λι­γότερο τους θεούς όσο πιο ελεύθερα επικοινωνούν μαζί τους, ε­φόσον δεν έχουν ούτε δόγμα ούτε κλήρο. Και επιπλέον υπάρχουν οι ενδιάμεσοι και οι δυνατότητες επικοινωνίας -με τους ήρωες, που είναι σχεδόν ημίθεοι, και με τους χρησμούς από τους οποίους μπορούν να ζητήσουν συμβουλή. Αν προσθέσουμε ότι οι θεοί είναι πρόγονοι πολλών οικογενειών και οι προστάτες της μιας ή της άλ­λης πόλης, εκτιμούμε πόσο μειώνεται η απόσταση ανάμεσα στο θείο και στο ανθρώπινο. Το είδαμε όταν μιλήσαμε για τον Όμη­ρο. Αργότερα, οι δοξασίες επέτρεψαν πολύ πιο προσωπικές σχέ­σεις με τη θεότητα. Αυτό παρέμεινε αληθινό ως το τέλος του ελ­ληνισμού και διευκόλυνε, μερικές φορές, τις μεταλλαγές με το χρι­στιανισμό.

 

Επίσης, αυτοί οι πολλαπλοί θεοί, με τις αρκετά ελαστικές δι­καιοδοσίες, μπερδεύτηκαν στην Ελλάδα με πολλές προσφιλείς δραστηριότητες. Έτσι έγιναν και αυτοί ένα είδος συμβόλων με κα­θολική αξία. Για έναν Έλληνα της κλασικής εποχής, η Αφροδίτη εί­ναι η εικόνα του έρωτα, η Άρτεμις εικόνα της αγνότητας, ο Άρης του πολέμου. Έτσι ξαναβρίσκουμε, όπως αλλού, τη γλώσσα των συμβόλων, κατά την οποία κάθε οντότητα που ανήκει στο μύθο περιέχει μια σημασία πολύ γενική για τον άνθρωπο.

 

Αυτό ήταν, χωρίς αμφιβολία, ένας από τους λόγους που εξελί­χθηκαν τόσο άνετα οι ανταλλαγές και οι αφομοιώσεις με τις άλλες θρησκείες. Οπωσδήποτε η ελληνική θρησκεία δεν ήταν εθνική. Οι θεοί μπορούσαν να έχουν προνομιακούς δεσμούς με μία πόλη (ό­πως η Αθηνά με την Αθήνα): αυτό δεν τους εμπόδιζε να αναγνω­ρίζονται και να τιμώνται και αλλού -ενδεχομένως και στους βαρ­βάρους. Όταν είχαν άλλα ονόματα, οι Έλληνες έκριναν ότι υπήρ­χε κάποια παραλλαγή και η απόδειξη βρίσκεται στον Ηρόδοτο. Ήταν, γενικά, μία θρησκεία που αποδεχόταν και συγχρόνως γινό­ταν εύκολα αποδεκτή. Ξέρουμε πως ο απόστολος Παύλος βασί­στηκε, όταν βρέθηκε στην Αθήνα, στην ύπαρξη της λατρείας «τω Αγνώστω θεώ». Αλλά, χωρίς να φτάσει ως το Χριστιανισμό, ο Glen Bowersock επέμεινε πρόσφατα στο ρόλο που είχε η ελληνική θρησκεία στην ενοποίηση του όψιμου παγανισμού. Αυτή η κουλ­τούρα, γράφει, «πρόσφερε στη γλώσσα το μύθο και την εικόνα, το μέσον να εκφραστούν οι τοπικές παραδόσεις με τρόπο εύληπτο και πιο καθολικά κατανοητό». Όπως πάντοτε, η άνοδος προς το καθολικό, στο διανοητικό πεδίο, διευκολύνει, πράγματι, το άνοιγ­μα προς το καθολικό, στο επίπεδο των ανθρωπίνων σχέσεων.

 

Αλλά οι ίδιες αυτές λέξεις τραβούν την προσοχή σε ένα τρίτο κενό, σοβαρότερο, στην ανάπτυξη που παρουσιάζουμε σε τούτο το βιβλίο. Και όμως είχαμε απομακρυθεί για καλά από τις ανθρώ­πινες σχέσεις! Από τις πρώτες σελίδες, με τον Όμηρο, είχαμε επι­σημάνει μία απίθανη διάθεση στην αποδοχή των άλλων -μια έλ­λειψη εθνοκεντρισμού, μια κατανόηση, μια εξαιρετική φιλοφροσύνη όχι μόνο κατά την αρχαϊκή εποχή αλλά σε όλες τις εποχές. Εί­δαμε στη συνέχεια ν’ ανατέλλει με τον Ηρόδοτο μια σπάνια ανε­κτικότητα. Και στις δύο περιπτώσεις υπήρξε ερώτημα επειδή οι συγγραφείς μιλούσαν γι’ αυτό και μάλιστα με επιμονή. Αλλά, στο σύνολο, η έκταση της πνευματικής προσπάθειας που επιτελέ­σθηκε σε έναν αιώνα, έσβησε λίγο πολύ για μας τις ανθρώπινες α­ξίες. Και πώς να μιλήσουμε για έναν πολιτισμό χωρίς ν’ αναφέρουμε εκείνο που πρόσφερε σε αυτόν τον τομέα;

 

Καθένας γνωρίζει ότι η Ελλάδα πρόσφερε στον κόσμο την τέ­λεια και ιδανική έκφραση της δικαιοσύνης και της ελευθερίας. Και δεν είναι λίγο! Αυτές οι δύο μεγάλες ιδέες προσήλκυσαν και άλλες κατά τη ροή τους. Προκάλεσαν σίγουρα το σεβασμό στους νό­μους (που συναντήσαμε μιλώντας για τη δημοκρατία), καθώς και τη φιλοπατρία και την έννοια της γενναιότητας. Αλλά προκάλε­σαν επίσης την επιθυμία να υποστηρίξουν τους καταπιεζόμενους, να απελευθερώσουν τα θύματα, ακόμα και να ριψοκινδυνεύσουν για την υπεράσπισή τους: είναι ένας από τους τίτλους τιμής που η Αθήνα δεν έπαψε ποτέ να διεκδικεί. Οι δύο αυτές ιδέ­ες συνυφασμένες αποδείχθηκαν ζωογόνες και ευρύτατες. Ήταν ήδη άνοιγμα προς τους άλλους.

 

Το λαμπρό όμως αυτό ξεκίνημα δεν πρέπει να μας κάνει να ξε­χνάμε εκείνο που, πέρα από το νόμο και τους κανόνες του, προ­χωρούσε προς την ίδια κατεύθυνση πιο διακριτικά.

 

Ο νόμος, γιατί; Τον συναντήσαμε εδώ στο πολιτικό πλαίσιο της δημοκρατίας: είναι καιρός ν’ ανατρέξουμε λίγο πιο πίσω. Με τους Έλληνες πρέπει πάντα να γίνει αυτή η κίνηση. Τότε εκτιμάμε ότι ο νόμος εσήμαινε  γι’ αυτούς, πριν απ’ όλα, το αντίθετο της βίας.

 

Οι Έλληνες δεν έπαψαν να ορθώνονται εναντίον της βίας. Εμίσησαν τον πόλεμο, την αυθαιρεσία, την αταξία.

 

Για τον πόλεμο αυτό είναι γνωστό. Ήδη στον Όμηρο, ο πόλε­μος είναι χώρος του ηρωισμού, αλλά επίσης της οδύνης και του θανάτου. Ο Άρης, ο θεός του πολέμου, προκαλεί φρίκη ακόμα και στο Δία: «Είναι για μένα ο πιο μισητός από όλους τους θεούς, που μένουν στον Όλυμπο, γιατί πάντα του αρέσουν τα μαλώματα και οι πόλεμοι και οι μάχες».

 

Η καταδίκη του πολέμου διαπερνά πράγματι όλα τα ελληνικά κείμενα. Υπάρχει στον Ηρόδοτο, στον οποίον εμπνέει τη διάσημη φράση: «Διότι κανένας δεν είναι τόσον ανόητος, ώστε να προτι­μά τον πόλεμον από την ειρήνην, αφού κατ’ αυτήν μεν τα παιδιά θάπτουν τον πατέρα, ενώ κατά τον πόλεμον οι πατέρες τα παι­διά». Υπάρχει στον Αισχύλο, στα μεγάλα χορικά της οδύνης και στην εικόνα τη σχετική με τον πόλεμο της Τροίας: «Κι ο Άρης σω­μάτων αργυραμοιβός και ζυγιαστής των κονταριών στη μάχη, στέλνει από την Τροία στους δικούς βαρεία και πικροθρήνητη α­πό την πυρά μονάχη αντίς τον άντρα – βολικά γεμίζοντας ένα λεβέτι με μια φούχτα στάχτη». Βρίσκεται ιδιαίτερα στον Ευριπί­δη με τους φοβερούς μονόλογους των Ικέτιδων όπου ο κήρυκας λέει ότι οι άνθρωποι μέσα στην τρέλα τους «κυνηγάμε πολέμους και σκλαβώνουμε όποιους βρούμε πιο αδύνατους, άντρας τον ά­ντρα, η πόλη την άλλη πόλη». Υπάρχει επίσης στον Αριστο­φάνη. Υπάρχει παντού.

 

Εξάλλου, το κείμενο του Ευριπίδη που αναφέραμε δείχνει κα­θαρά ότι, πίσω από την καταδίκη του πολέμου για τα δεινά που προκαλεί, οι Έλληνες διέκριναν καθαρά ότι αυτός καθ’ εαυτός ο πόλεμος ήταν απαράδεκτος. Προϋπόθεση του ήταν αποκλειστι­κά η δύναμη. Το σκάνδαλο όμως της κυριαρχίας της δύναμης το εί­χαν αντιληφθεί από τις απαρχές. Ήδη ο Ησίοδος το απεικόνισε στο θαυμάσιο απόλογο με το γεράκι και το αηδόνι που αναφέρ­θηκε στο κεφάλαιο το σχετικό με τον Πίνδαρο.

 

Η ίδια διαμαρτυρία εμπνέει τον Προμηθέα του Αισχύλου όπου η αυθαιρεσία του Δία εκπροσωπείται από το Κράτος και τη Βία. Ξαναβρίσκεται σε όλες τις αναλύσεις τις σχετικές με την τυραννία και ιδιαίτερα με την τυραννία μεταξύ πόλεων, που είναι ο ιμπε­ριαλισμός: το να κυβερνάς με τη βία σημαίνει να κυβερνάς με εξα­ναγκασμό, αντίθετα προς τη θέληση των ανθρώπων. Ξαναβρί­σκεται στις θεωρητικές και ανελέητες αναλύσεις του Θουκυδίδη (στο διάλογο των Μηλίων, στο 5ο βιβλίο) και στον Πλάτωνα (με τον Καλλικλή στο Γοργία).

 

Η Ελλάδα ήταν σαν να είχε κινητοποιηθεί εναντίον της βίας και τούτο ενέπνευσε το φλογερό σεβασμό της προς το νόμο. Το συ­ναίσθημα όμως αυτό ερμηνεύτηκε επίσης με ευρύτερες μορφές διότι στη βία αντιτίθεται επίσης η πειθώ.

 

Με τις αναφορές που είναι συγκεντρωμένες σε τούτο το κε­φάλαιο του συμπεράσματος, ίσως εκπλαγούμε βλέποντας το κεί­μενο να αλλάζει ύφος, ενώ θα περιμέναμε γενικές ιδέες και περι­λήψεις, σχόλια και αναφορές. Είναι σχεδόν αδύνατο να κάνουμε διαφορετικά. Εάν θέλουμε να τονίσουμε, διατρέχοντας έστω βια­στικά, τη σημασία των αξιών που καθόρισε η Ελλάδα και κληρο­δότησε στο δυτικό κόσμο, πρέπει να προσφέρουμε στον ανα­γνώστη κάτι σαν ανθοδέσμη από αυτά τα κείμενα που έθρεψαν τον κόσμο επί αιώνες. Οι αξίες δηλώνουν ότι η απόδειξη είναι δυ­νατή και ότι οι επαληθεύσεις δεν είναι αδικαιολόγητες. Ιδίως με την πληθώρα τους αποδεικνύουν καθαρά ότι πρόκειται για αξίες πολύτιμες για όλους τους ανθρώπους εκείνης της εποχής, ανεξάρτητα από διαφορετικές νοοτροπίες ή λογοτεχνικά είδη. Ίσως αφήσουν στο πέρασμα τους -ποιος ξέρει;- το θάμβος που προ­καλεί ένας ενθουσιασμός φωτεινός, και πάντα λίγο πολύ μεταδο­τικός. Και τέλος μια ανθοδέσμη: τι ωραιότερο να προσφέρει κα­νείς για να αποχωρήσει;

 

Κλείνοντας αυτή την παρένθεση, πρέπει να σπεύσουμε να συνδέσουμε το νόμο με την πειθώ, η οποία παρεμβαίνει παντού, όπου δεν κυβερνά ο νόμος. Διέπει τις συμφωνίες. Δεν κουράζεται να αντιτίθεται στη βία. Πώς να μη θυμηθούμε ότι όλα τα φονικά και όλες οι εκδικήσεις, που αποτελούν την Ορέστεια του Αισχύ­λου, συντρίβονται πάνω στη δίκαιη ανώτατη εξουσία ενός δικα­στηρίου, και ότι η Αθηνά, τότε, αναλαμβάνει να πείσει τις Ερινύες παρά να τις εξαναγκάσει, θα λέγαμε ότι πρόκειται για ομολογία πίστης του ελληνισμού στο αποκορύφωμα του, όταν η Αθηνά ε­πικαλείται «τη θεία Πειθώ» που δίνει στο λόγο της «τη μαγική γλυκύτητα» (Ευμενίδες 885-886). Και για ν’ απαντήσουμε με αν­θρώπινη γλώσσα στα λόγια της θεάς, θα μπορούσαμε ν’ αναφέ­ρουμε το νεαρό Νεοπτόλεμο του Σοφοκλή που επεδίωκε να πεί­σει το Φιλοκτήτη παρά να τον εξαπατήσει επωφελούμενος από την πλεονεκτική του θέση. Να πείθεις: ήταν το κίνητρο αυτής της δημοκρατίας για την οποία ήταν τόσο υπερήφανοι οι Αθηναίοι, α­φήνοντας τον εξαναγκασμό στους τυράννους.

 

Θα έλεγε κανείς ότι τα λόγια αυτά δεν ταιριάζουν με τον ιμπε­ριαλισμό, που ήταν μια τυραννία. Αλλά ποιος μας το είπε, αν όχι οι Αθηναίοι, που είχαν συνείδηση αυτής της κατάστασης και ήταν ικανοί να την ελέγχουν με οξυδέρκεια. Ο Θουκυδίδης είπε και ο Ισοκράτης υπερθεμάτισε ότι ο τύραννος και το Κράτος-τύραννος είναι καταδικασμένα να καταστραφούν. Από αυτά τα δύο, απο­κάλυψαν το σχήμα αυτής της «ασθένειας» περιγράφοντας την με μία μορφή γενική που ισχύει για πάντα.

 

Πρέπει όμως να προσθέσουμε ότι μετά από μια τέτοια εμπει­ρία και τη σαφή αντίληψη του κακού, οι Έλληνες διέδωσαν επίσης την ιδέα όλων των δυνατών συμφωνιών μεταξύ Κρατών. Και, ό­πως η Αθήνα ήξερε να τα ξεχάσει όλα μετά τον εμφύλιο πόλεμο και να βρει για τη συμφιλίωση των πολιτών ένα υπόδειγμα που δεν ξεπεράστηκε ποτέ, το ίδιο οι Έλληνες ανακάλυψαν τη βασική αρχή για συμφωνίες, διαιτησίες, συνθήκες, συμμαχίες, ομοσπον­δίες και συνομοσπονδίες. Δεν κατάφεραν μεν να ενωθούν αλλά έ­θεσαν τις αρχές, υπέδειξαν τι έπρεπε να αποφευχθεί και ποιοί ή­σαν οι όροι που έπρεπε να τηρηθούν. Κι εδώ επίσης ζούμε από την κληρονομιά τους και από εκείνο που αυτή παρήγαγε.

 

Όλα αυτά όμως ανήκουν στην κατηγορία των διακανονισμών και του δικαίου. Οι Έλληνες δεν προχώρησαν πέρα από αυτά; Δεν είχαν τίποτα που να τους ωθήσει προς τους άλλους, προς εκείνους με τους οποίους δεν τους συνέδεε καμιά συνθήκη και καμιά γραπτή υποχρέωση; Η Αθήνα μιλούσε για ανοχή στις ιδιωτικές σχέσεις. Αλλά δεν υπήρχε τίποτα που να ξεπερνά αυτό το πλαίσιο;

 

Και εδώ είναι το θαύμα: Γιατί ο λαός αυτός, που χαιρόταν τη γραπτή διατύπωση και τις σταθερές βάσεις που πρόσφερε σε ό­λους, ανακάλυψε εν τούτοις την ιδέα των άγραφων νόμων για ό­λα όσα υπήρχαν πέρα από τη δικαιοδοσία των νόμων. Οι άγραφοι αυτοί νόμοι είναι γνωστοί από το εγκώμιο του Σοφοκλή στην Αντιγόνη και στον Οιδίποδα Τύραννο. Επιβάλλουν, λόγου χάριν, το σεβασμό προς τους ικέτες και τους κήρυκες, την ταφή των νε­κρών και τη βοήθεια στους καταπιεζόμενους. Αντίθετα όμως με τους γραπτούς νόμους, το σημαντικό είναι ότι αυτοί οι νόμοι είναι παγκόσμιοι. Συχνά τους αποκαλούσαν «κοινούς νόμους των Ελλή­νων». Σε άλλα κείμενα υπάρχει η ιδέα ότι ισχύουν για όλους. Δια­βάζουμε γι’ αυτούς στον Ξενοφώντα ότι «εις κάθε τόπον δια τα ί­δια πράγματα τους παραδέχονται» και καλύτερα στον Ισοκράτη ότι είναι «ένας πατροπαράδοτος νόμος, που όλοι οι άνθρωποι τον τηρούν ανέκαθεν, γιατί νομίζουν, ότι δεν τον εθέσπισαν άνθρωποι παρά τον επέβαλε κάποια ανωτέρα δύναμις». Και ο Αριστο­τέλης προσδιορίζει ότι οι άγραφοι νόμοι αναγνωρίζονται από την κοινή αποδοχή.

 

Η ελληνική αυτή επινόηση έγινε παγκόσμια: με αυτήν αρχί­ζουν καλύτερες σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Είναι η ώρα που ο ίδιος ο Αριστοτέλης δίνει ξεχωριστή θέση στην ευθύτητα, μία ε­σωτερική διάθεση αρκετά ευέλικτη, δίπλα στη δικαιοσύνη, και στην οποία εκδηλώνονται σχεδόν παντού οι ιδέες της πραότητας, της κατανόησης και της επιείκιας.

 

Το άνοιγμα προς τους άλλους, που ξεκινούσε με τον αγώνα ε­ναντίον της βίας, ολοκληρώνεται εδώ για να ξεπεράσει όλο μαζί και το πλαίσιο της πόλης, ακόμα και της ίδιας της Ελλάδας και την αυστηρότητα των βασικών απαιτήσεων.

 

Η Ελλάδα της εποχής εκείνης δεν επινόησε τίποτα το τόσο ά­μεσο και συναισθηματικό όσο η χριστιανική αγάπη που αγκαλιά­ζει όλα τα πλάσματα στο όνομα του χριστιανικού μηνύματος. Αλλά η επιδίωξη της για την καθολικότητα την έκανε να βρει, μέ­σα στην κοινή ιδιότητα των ανθρώπων, την πηγή μιας αδελφικής επικοινωνίας. Όταν ο καθένας συνειδητοποιεί ότι είναι άνθρω­πος, τότε «μπαίνει στη θέση» των άλλων ανθρώπων. Και όπως η παγκοσμιότητα των ιδεών στον Πλάτωνα γίνεται πόλος έλξης και αντικείμενο χαράς ή επιθυμίας, κατά τον ίδιον τρόπο, η παγκο­σμιότητα των ανθρωπίνων καταστάσεων, στην οποία παραπέ­μπει πάντοτε η ελληνική σκέψη, γίνεται πηγή συμπάθειας και α­νεκτικότητας ως προς τους άλλους ανθρώπους.

 

Αυτό γίνεται αισθητό ήδη από τον 5ο αιώνα. Και μας συγκινεί όταν βλέπουμε στον Αίαντα του Σοφοκλή, τον Οδυσσέα να αρνείται να περιγελάσει τον εχθρό του, ακριβώς επειδή συνειδητά συμ­μερίζεται την κατάσταση του. Το λέει στην Αθηνά χωρίς έμφαση αλλά με πεποίθηση:

«Κανένα εγώ δεν ξέρω. Όμως με πιάνει θλίψη γι’ αυτόν τον έρμο, ας είναι εχθρός μου, που συμφορά φριχτή τον έ­χει ζώσει. Γιατί δε συλλογιέμαι τη δική του μόνο την τύχη, μα και τη δικιά μου, μια και το βλέπω ξάστερα πως άλλο τίπο­τα οι ζωντανοί δεν είμαστε, μονάχα κούφιες σκιές, φαντά­σματα κι αγέρας».

 

Λίγο αργότερα, ο Μένανδρος θα υπερθεματίσει και σε αυτόν πρέπει να αποδοθεί η ωραία φράση του Τερέντιου: «Είμαι άνθρω­πος και τίποτα το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο».

 

Η αναφορά αυτή σε μια κοινή ανθρώπινη μοίρα δεν ήταν ήδη λανθάνουσα στον τρόπο με τον οποίον ο Όμηρος μιλούσε πάντα για τους «θνητούς»;

 

Οπωσδήποτε, συνετέλεσε, κατά την κλασική εποχή, στην εμ­φάνιση μιας καινούργιας λέξης για μια καινούργια αρετή. Η λέξη φιλανθρωπία, που δεν είχε πάρει ακόμα την έννοια της σημερινής «φιλανθρωπίας», ήταν η αγάπη για τους ανθρώπους, θα μπο­ρούσαμε να πούμε «ανθρωπισμός».

 

Φτάνουμε, πράγματι, σε μία τελείως διαφορετική σημασία του όρου αυτού. Γιατί έχει πολλές, που όλες προέρχονται από την Ελλάδα. Η λέξη «ανθρωπισμός» σημαίνει προφανώς την ανθρώπι­νη μοίρα, αυτήν που όλοι οι συγγραφείς θέλησαν να προσδιορί­σουν στο έπος, στην τραγωδία, στην ιστορία. Εξάλλου, επειδή η κατάσταση αυτή είναι κοινή σε όλους, η λέξη αποκτά αθροιστική έννοια που σημαίνει το σύνολο των ανθρώπων οι οποίοι συμμετέ­χουν σε αυτή την κατάσταση. Τέλος, επειδή η έννοια αυτής της συλλογικότητας προκαλεί την αλληλεγγύη, η λέξη γίνεται συνώνυ­μη της καλωσύνης για τους ανθρώπους. Ο όρος «απόδειξη αν­θρωπισμού» θυμίζει την αλληλεγγύη και την εφαρμογή της.

 

Θα θέλαμε να πούμε ότι οι σημασίες αυτές που μεταβιβάστη­καν με τα αρχαία κείμενα είναι παρούσες στην ονομασία που εί­χαν κάποτε οι κλασικές σπουδές όταν τις αποκαλούσαν «ανθρω­πιστικές».

 

Μπορούμε να πούμε ότι οι Έλληνες τις εφάρμοσαν περισσό­τερο από άλλους λαούς; Ασφαλώς όχι. Παραβίαζαν τους γρα­πτούς και άγραφους νόμους, κατά περίσταση, όπως όλος ο κό­σμος. Είχαν σκλάβους που υπέταξαν με τη βία. Η Αθήνα υπήρξε μία αυτοκρατορία-τυραννία. Και η δημοκρατία ακόμα μετετράπη κάποτε -το λέει ο Αριστοτέλης- σε οχλοκρατία. Η έλλειψη ανοχής πολλαπλασίασε στην πόλη τις δίκες για ασέβεια, θανάτωσαν το Σωκράτη. Υπήρξαν περίοδοι εθνικών αντιθέσεων και εμφυλίων πολέμων όπως και σε μας. Οι Έλληνες όμως ήξεραν τουλάχιστον να πουν τι θα έπρεπε να είναι, να προσδιορίσουν αξίες και καμιά φορά να πεθάνουν γι’ αυτές.

 

Οπωσδήποτε δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ήταν οι μόνοι που το έκαναν. Οι αξίες που περιγράψαμε εδώ υπήρξαν χωρίς αμφι­βολία και αλλού. Ίσως μια μέρα το μάθουμε, ίσως όχι… Και εδώ α­κόμα, οι Έλληνες είχαν τη μοναδική αυτή τιμή -που απεικονίζει θαυμάσια την κυρίαρχη ιδέα του βιβλίου- να διατυπώσουν τις διάφορες αυτές αξίες, να τις ορίσουν, να προβάλλουν, από αόρι­στες εμπνεύσεις ή παραδόσεις, στις οποίες παραμένουν οι άλλοι, μια εικόνα σαφή, φωτεινή, παγκόσμια, η οποία, ζώντας μέσα στα κείμενα, μπορούσε να επικοινωνεί με τις άλλες ή ακόμα να ενι­σχύεται από αυτές, όταν εκείνες ήταν μόνο συγκεχυμένες και λαν­θάνουσες. Ασφαλώς, πολλοί λαοί θα είχαν παραδεχθεί ότι μια α­δελφή οφείλει να θάψει τον αδελφό της. Οι λαοί όμως αυτοί δεν έ­γραψαν μια Αντιγόνη. Τα αισθήματα αναπτύσσονται σε επαφή με τις λέξεις και τα παραδείγματα, όπως ένα φυτό που δέχεται το φως του ήλιου.

 

Και το αποτέλεσμα είναι ότι οι λέξεις και αυτά τα παραδείγ­ματα ογκώθηκαν και αυξήθηκαν σε όλους τους λαούς που βρέθη­καν σε άμεση ή έμμεση επαφή με την αρχαία Ελλάδα. Παρά τα μέ­τρα αποκλεισμού των τελευταίων δεκαετιών, η επιρροή συνεχίζε­ται. Μπορεί να μην αναγνωρίζουμε την προέλευση αλλά δεν μπο­ρούμε ν’ αρνηθούμε ότι υπήρξε και ότι έχει συμβάλει σε αυτό που είμαστε.

Είναι περίεργο να διαπιστώνουμε, στη σημερινή εποχή της άρ­νησης των ελληνικών σπουδών, ότι η επιρροή αυτή εκδηλώνεται με δύο μορφές πολύ διαφορετικές και άνισης σημασίας. Η πρώτη είναι ορατή και φαινομενικά τουλάχιστον πολύ επιφανειακή. Εκφράζεται με τη συνήθεια, με την προσφυγή σε κύρια ονόματα και σε αόριστους μυθολογικούς υπαινιγμούς. Ο μίτος της Αριάδνης, το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα είναι αναμνήσεις ελληνικές. Το ίδιο και οι Ολυμπιακοί αγώνες και ο Μαραθώνιος δρόμος. Η Ευρώπη που σφυρηλατούμε με γρήγορους ρυθμούς έχει ελληνικό όνομα και επικαλείται πρόθυμα μία ηρωίδα που απήγαγε ο Δίας, που ί­σως να μην είναι η σωστή. Όλοι οι θεατές της τηλεόρασης συνεχί­ζουν ν’ ακούν φράσεις όπως: «Η Αριάδνη 5 θα συναντήσει τον Ερμή». Και οι πιο αμαθείς από τους νέους διανοούμενους χρησι­μοποιούν την ελληνική λέξη έρως με περισσότερη διάθεση από την αντίστοιχη γαλλική.

 

Η συνήθεια αυτή με διασκεδάζει. Δεν βασίζεται σε καμιά σο­βαρή γνώση αλλά παρόλα αυτά είναι αποκαλυπτική. Προϋποθέ­τει, σε μερικές περιπτώσεις, το γεγονός ότι οι ελληνικές λέξεις διατηρούν τη δύναμη και τη λάμψη τους: ο έρως δεν είναι ούτε η φιλία ούτε η αγάπη: ο έρως είναι πραγματικά σαφέστερη έν­νοια από την αγάπη. Συχνότερα, αυτές οι χρήσεις προϋποθέτουν την ακτινοβολία των συμβόλων ακόμα και όταν έχουν απομα­κρυνθεί από το αρχικό τους νόημα και έχουν αποκοπεί από τις ρί­ζες τους: το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα και ο Μαραθώνιος δεν θα ε­πιβίωναν εάν πάρα πολλές γενιές δεν είχαν ακούσει να γίνεται λό­γος γι’ αυτές τις οριακές σκηνές του φονικού και του κατορθώμα­τος. Και τέλος, θα διαπιστώσουμε ότι οι χρήσεις αυτές συνδέονται με την εξέλιξη της διεθνούς ζωής: τα ελληνικά σύμβολα ανήκουν σε όλους ή σε κανένα. Και, όπως σε πολλούς άλλους χώρους, η αρχαία Ελλάδα μας προσφέρει μια γλώσσα για την οποία θα πω, ακόμα μια φορά, ότι είναι οικουμενική.

 

Αλλά, εάν αυτές οι επιβιώσεις με διασκεδάζουν -μικρά παγό­βουνα που επιπλέουν χωρίς προορισμό, χωρίς να γνωρίζει πια κανείς γιατί βρίσκονται εκεί- υπάρχει μια άλλη επιβίωση πολύ πιο βαθειά και αγνοημένη σχεδόν από όλους. Είτε το θέλουμε είτε όχι, δημιουργήθηκε από ιδέες που βιώνουν μέσα μας χωρίς να το ξέ­ρουμε -σαν την καρδιά και το αίμα μας- και οι οποίες, μέσα από ποικίλα ενδιάμεσα προέρχονται από την αρχαία Ελλάδα. Πράγμα­τι, η ελληνική κληρονομιά, εδραιωμένη στην επιδίωξη του καθολι­κού, έγινε το ίδιο το πνεύμα του δικού μας δυτικού πολιτισμού. Η καταδίκη της βίας, η ανεκτικότητα, ο σεβασμός προς τη δικαιοσύ­νη, η αγάπη για την ελευθερία, είναι λίγο πολύ τα συνθήματα αυ­τών που επικαλούνται τη δημοκρατία. Και πίσω από τα συνθή­ματα κρύβονται ολοζώντανες δυνάμεις στις οποίες είναι επικίνδυ­νο σήμερα ν’ αντισταθούμε. Αντίθετα, την εποχή που δημιουργείται η Ευρώπη, νομίζουμε ότι δεν στερείται ενδιαφέροντος ν’ αναγνωρίσουμε αυτή την οφειλή που έχουμε την τάση να την ξεχνά­με.

 

Όταν βλέπουμε Τσέχους διαφωνούντες να επικαλούνται τα μαθήματα του Θουκυδίδη κατά της τυραννίας, υπάρχει ασφαλώς εκεί μια συμπύκνωση. Και οι περισσότεροι από αυτούς αγνοούν σίγουρα το Θουκυδίδη. Η στάση τους όμως είναι απόλυτα σύμ­φωνη με το δίδαγμα της Ελλάδας και δεν θα ήταν ίσως κατανοητή χωρίς την πρώτη ώθηση που δόθηκε εκεί πριν 25 αιώνες.

 

Και εδώ μιλάμε για πολιτική. Η ευαισθησία όμως στις χώρες μας, ο τρόπος της σκέψης, η προσπάθεια για διαύγεια, η επιστή­μη, η φιλοσοφία -αυτός ο αγώνας που σχεδόν δεν σταμάτησε πο­τέ από τότε- επαναφέρουν στα πρώτα τολμηρά βήματα της Ελλάδας στους διάφορους αυτούς τομείς.

Αλλά έστω και αν φτάνουνε σήμερα στο σημείο να κόβουμε την επαφή με εκείνη την προνομιακή στιγμή στην ιστορία της αν­θρωπότητας, δεν θα καταστρέψουμε αυτή τη μακρά ωρίμανση, η οποία στην πορεία της μας πρόσφερε τους καρπούς της.

 

Μια τέτοια αποκοπή θα ήταν όμως παράλογη, ένοχη και επι­κίνδυνη. Προσπαθώντας ν’ απαντήσουμε στο ερώτημα «Γιατί η Ελλάδα;»,απαντάμε πάντα λίγο στην πιο πεζή και συνηθισμένη ε­ρώτηση: «Γιατί τα ελληνικά;»

 

Και σε τελική ανάλυση και σ’ αυτό ακόμα οι Αθηναίοι εκείνης της εποχής είχαν πλήρη συνείδηση του τι έπρατταν και του ρόλου που ήταν άξιοι να διαδραματίσουν. Ο Θουκυδίδης μας λέει, μέσω του Περικλή, ότι η Αθήνα είναι για την Ελλάδα ένα «ζωντανό δί­δαγμα», μία «αγωγή», μία «παίδευσις». Η Αθήνα υπήρξε για τους Έλληνες και οι Έλληνες για όλους εμάς: το γεγονός ότι είχε τόσο έ­ντονη την προαίσθηση, με ενθαρρύνει και με μαγεύει.

------------------------------

*Η Ζακλίν ντε Ρομιγί (γαλλ. Jacqueline Worms de Romilly, πατρικό Jacqueline David) (26 Μαρτίου 1913 - 18 Δεκεμβρίου 2010) ήταν Γαλλίδα κλασική φιλόλογος και ελληνίστρια. Από τις πλέον εξέχουσες προσωπικότητες στο χώρο των αρχαιοελληνικών σπουδών του εικοστού αιώνα, ήταν η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στο Κολέζ ντε Φρανς (Collège de France) και η δεύτερη γυναίκα που ανακηρύχθηκε ισόβιο μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας (Académie Francaise). Είναι διάσημη για τις μελέτες της στην αρχαιοελληνική γραμματεία της κλασικής εποχής και ειδικά στον Θουκυδίδη, καθώς και για το εκτεταμένο έργο της σχετικά με την ιστορία, τη γλώσσα και τον πολιτισμό της Αρχαίας Ελλάδας.
 

Αληθινοί, Αθέατοι Μαχητές

Είναι πολλοί αυτοί που εργάζονται αθόρυβα, που δεν φαίνονται πουθενά παρά μόνο εκεί συγκεκριμένα που μπορούν να προσφέρουν ουσιαστικά, ακολουθώντας την καρδιά τους, το πάθος τους. Πόση αλήθεια εσωτερική δύναμη χρειάζονται για να το κάνουν αυτό με αφοσίωση, επιμονή και χωρίς τις συνηθισμένες απολαβές;

Αυτό, ως συνειδητοποίηση, σε αντιπαράθεση με την τρέλα που κυκλοφορεί άφθονη γύρω μας. Στην άλλη πλευρά της όχθης, η παραπλάνηση σε όλο της το μεγαλείο, που η συλλογική συνειδητότητα ακόμα στηρίζει και καλεί σε υλοποίηση.

Ρητορείες, βαρύγδουποι λόγοι, υποσχέσεις, δήθεν, φαίνεσθαι, κούφια λόγια, άσκοπες δράσεις που εξυπηρετούν μόνο την στενή εγωιστική μας ύπαρξη. Κατηγορίες, εύκολες κατατάξεις που βολεύουν την φτιαχτή ταυτότητά μας, για έναν κόσμο που θέλει να επαναλαμβάνεται, να χτυπιέται και να χάνεται.

Χωρίς την άλλη οπτική, που συνεχώς ισχυροποιείται (ευτυχώς), ο καθένας που θέλει να ξυπνήσει από τα αυτό-επιβαλλόμενα όνειρά του (και τους εφιάλτες που θεωρεί πραγματικούς), η απόπειρα μοιάζει απατηλή, σπατάλη χρόνου και άπιαστο «όνειρο θερινής νυχτός». Ευτυχώς δεν είναι έτσι τα πράγματα και το αποδεικνύουν αυτοί οι θαρραλέοι άνθρωποι, που η πλειονότητα της κοινωνίας τους απομονώνει, τους απορρίπτει και τους αφαιρεί από το απατηλό όνειρό της.

Υπάρχουν όμως, και βρίσκονται ανάμεσά μας. Η εσωτερική δύναμη που έχουν κατακτήσει δεν συγκρίνεται με κανένα ορατό πλούτο, που αδυνατούν να επιδείξουν για τους άπιστους. Η τεράστια, ανοιχτή καρδιά τους, μοιάζει κρύα και απόμακρη για όποιους θέλουν να τους εκμεταλλευτούν.

Είναι κουρασμένοι, αλλά κανείς δεν βλέπει αυτήν την κούραση, που μετατρέπουν σε επιμονή για να συνεχίζουν. Συχνά φοβούνται πως «δεν κάνουν αρκετά» ή «αν αυτά που κάνουν έχουν νόημα», αν αλλάζουν ουσιαστικά το σύνολο, τον κόσμο, αν έχει ουσία να συνεχίζουν να αγωνίζονται. Όμως η δύναμή τους πηγάζει από πολύ βαθιά μέσα τους, από τον πυρήνα της ύπαρξής τους και έτσι, προτού τελειώσουν τη σκέψη, βρίσκονται ήδη όρθιοι, έτοιμοι για μάχη, πρόθυμοι να προσφέρουν, όπου το πνεύμα τους τούς καλεί.

Και οι περισσότεροι ευεργέτες είναι αχάριστοι. Μόλις θεραπευθούν φεύγουν. Μόλις δουν εγκαταλείπουν. Μόλις λάβουν ξεχνούν. Και αυτοί μένουν πάλι μόνοι, συνεχίζοντας το «μοναχικό» ταξίδι τους, έχοντας δώσει τα πάντα, έχοντας λάβει τόσο λίγα.

Πότε θα το αλλάξουμε αυτό;

Είναι τιμή να σε γνωρίζω, σ' ευχαριστώ που υπάρχεις ακούραστος μαχητής, σε έναν κόσμο που ακόμα δεν έμαθε να διαχωρίζει την αλήθεια από το ψέμα.

Οι άνθρωποι γνωρίζουν τα γινόμενα. Τα μέλλοντα γνωρίζουν οι θεοί..

«Θεοὶ μὲν γὰρ μελλόντων, ἄνθρωποι δὲ γιγνομένων, σοφοὶ δὲ προσιόντων αἰσθάνονται», μας διασώζει ο Φιλόστρατος εις το έργο του, Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον, VIII, 7.

Ας διαβάσουμε τώρα και αυτά που μας λέει με στίχους ο Καβάφης.

«Οι άνθρωποι γνωρίζουν τα γινόμενα. Τα μέλλοντα γνωρίζουν οι θεοί,
πλήρεις και μόνοι κάτοχοι πάντων των φώτων. Εκ των μελλόντων οι σοφοί τα προσερχόμενα αντιλαμβάνονται. Η ακοή αυτών κάποτε εν ώραις σοβαρών σπουδών ταράττεται. Η μυστική βοή τους έρχεται των πλησιαζόντων γεγονότων. Και την προσέχουν ευλαβείς. Ενώ εις την οδόν έξω, ουδέν ακούουν οι λαοί».

Για μένα οι στίχοι αυτοί του Καβάφη είναι τόσο τραγικοί, όσο και αληθείς.

Ο ποιητής διακρίνει τρεις κατηγορίες. Αρχίζει με τους ανθρώπους. Αυτοί από όσα συμβαίνουν γύρω τους μπορούν να αντιληφθούν, να κατανοήσουν και ίσως να ερμηνεύσουν αυτά που αφορούν στο παρόν τους, και τα οποία μπορούν να συλλάβουν άμεσα με τις πέντε αισθήσεις τους.

Στους αντίποδες των ανθρώπων, στο ζενίθ του σύμπαντος, βρίσκονται οι θεοί. Αυτοί είναι «πλήρεις και μόνοι κάτοχοι πάντων των φώτων». Ως μόνοι κάτοχοι των φώτων κατέχουν κάθε γνώση. Με τόσα προσόντα μπορούν και αντιλαμβάνονται αυτά που πρόκειται να συμβούν. Τα μελλούμενα. Γι αυτούς το γίγνεσθαι και το τι μέλλει γενέσθαι είναι ανοιχτό βιβλίο.

Οι άνθρωποι κάτω στη γη, στο ναδίρ του σύμπαντος, επειδή είναι φτιαγμένοι από γη και νερό με μια μικρή πνοή εκ θεών, δεν μπορούν να προβλέψουν ή να διακρίνουν τίποτε. Οι άνθρωποι είναι, παραλλάζοντας τη ρήση του Οιδίποδα (Σοφοκλέους, Οιδίπους Τύραννος, στ. 371), » Τυφλοὶ τὰ τ’ ὦτα τὸν τὲ νοῦν τὰ τ’ ὂμματα».

Υπάρχει βέβαια και το τρίτο μάτι, πρόκειται για την υπόφυση ανάμεσα στα δύο, αλλά αυτό ελάχιστοι θνητοί μπορούν να το ενεργοποιήσουν.

Στην ουσία οι πλείστοι δεν γνωρίζουν καν την ύπαρξή του. Ζουν όμως κάποιοι θνητοί ανάμεσά μας, λίγοι, ελάχιστοι, οι οποίοι το γνωρίζουν και είτε επειδή το έχουν ασκήσει με το διαλογισμό είτε επειδή έχουν το χάρισμα από τη φύση, μπορούν να βλέπουν, να αισθάνοναι πέρα από αυτά που συμβαίνουν γύρω τους. Μπορούν να προβλέπουν το τί θα συμβεί στο άμεσο μέλλον σε κάποιο βαθμό. Δεν φτάνουν βέβαια τους θεούς. Βρίσκονται όμως πολύ πιο πάνω από τους πολλούς, οι οποίοι «ουδέν ακούουν».

Οι θεοί στον Ουρανό. Οι άνθρωποι στη γη. Και ανάμεσά τους οι σοφοί, για να γεφυρώνουν το χάσμα. Η τριλογία έρχεται σαν απάντηση στην ερώτηση του ποιητή Σεφέρη «Τι είναι θεός; τι μη θεός; και τι τ’ ανάμεσό τους;».

Το μεγαλύτερο κακό όμως δεν είναι ότι οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν. Το χειρότερο είναι ότι δεν ακούν τους σοφούς, όταν τους μιλάνε. Κλείνουν τα αυτιά τους, τα μάτια τους, βουλιάζουν στην τυφλότητά τους. Αρνούνται να παραδεχτούν τη δική τους αδυναμία. Η μη παραδοχή όμως της άγνοιας, η άρνηση να ακούσουν και να σκεφτούν έστω τα λόγια του άλλου είναι ύβρις. Τότε ενεργοποιείται η Νέμεσις. Και έρχεται η τίσις, η τιμωρία. Ιδού τα αποτελέσματα. Τα βιώνουμε στο παρόν μας κάθε μέρα.

Κανακέψαμε, ψηφίσαμε, προσκυνήσαμε πολιτικούς, συνδικαλιστές, μεγαλοκαναλάρχες, μεγαλοδημοσιογράφους. Και αυτοί τι έκαναν; Μας πρόδωσαν, μας εξευτέλισαν, έδωσαν στον κάθε έναν το δικαίωμα να μας κατηγορεί ως παράδειγμα προς αποφυγή. Και επιπλέον συνεργάζονται μαζί τους, για να μας υποχρεώσουν να σκύψουμε το κεφάλι, να γονατίσουμε, να ταπεινωθούμε, να εξαθλιωθούμε. Και παρόλα αυτά ακόμη υπάρχουν συνάνθρωποι, οι οποίοι συζητούν ποιος ανάμεσα στους υπάρχοντες απάτριδες πολιτικούς είναι αποδεκτός και με πόσο τοις εκατό. Έλεος! Ούτε τον εαυτό μας δεν λυπόμαστε;

Αλλά μέχρι πότε; Ποιος από μας, που δεν γνωρίζουμε τα μελλούμενα, μπορεί να το προβλέψει; Μόνον ένας θεός γνωρίζει...

Αναπαράχθηκαν στο εργαστήριο οι συνθήκες δημιουργίας των πλανητών

Χρησιμοποιώντας τεχνικές συμπίεσης που βασίζονται σε λέιζερ, επιστήμονες από το Εθνικό Εργαστήριο Lawrence Livermore (LLNL) στις ΗΠΑ και στα πανεπιστήμια του Μπέρκλεϊ και του Μπαϊρόιτ αναπαρήγαγαν τις συνθήκες που επικρατούν κατά τον σχηματισμό των γήινων πλανητών, όπως επίσης και στο εσωτερικό των Υπερ-Γαιών και τους γιγάντιων πλανητών.
Τα πειράματα, τα οποία δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Science, αποκαλύπτουν τις ασυνήθιστες ιδιότητες του οξειδίου του πυριτίου –βασικού συστατικού των πετρωμάτων– στις υψηλές πιέσεις και θερμοκρασίες που επικρατούν κατά τη δημιουργία ενός πλανήτη και στην εξέλιξη της εσωτερικής δομής του.
Με τη χρήση λέιζερ, ο φυσικός του LLNL Μάριους Μίλοτ και οι συνάδελφοί του από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία κατάφεραν να συμπιέσουν και να μετρήσουν τη θερμοκρασία δειγμάτων οξειδίου του πυριτίου σε 5 εκατομμύρια ατμόσφαιρες, δηλαδή 5 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη πίεση από αυτήν που επικρατεί στην επιφάνεια της Γης και συγκρίσιμη με τις συνθήκες στο εσωτερικό των υπερ-Γαιών, στο σημείο όπου ο πυρήνας τους γειτνιάζει με τον μανδύα.
Παρόμοιες συνθήκες επικρατούν επίσης στις βίαιες συγκρούσεις αστεροειδών και κομητών σε έναν πλανήτη, στα τελευταία στάδια της δημιουργίας του.
«Στο εσωτερικό των πλανητών, η ακραία πυκνότητα, πίεση και θερμοκρασία αλλάζουν δραστικά τις ιδιότητες των υλικών», αναφέρει ο Μίλοτ στο σάιτ του LLNL. «Η θερμότητα που μπορούν να απορροφήσουν τα στερεά υπό πίεση μέχρι να λιώσουν, που είναι ένας καθοριστικός παράγοντας για τον προσδιορισμό της εσωτερικής δομής ενός πλανήτη, μπορούν σήμερα να μετρηθούν άμεσα στο εργαστήριο».
Σε συνδυασμό με προηγούμενες μελέτες για το σημείο τήξης άλλων οξειδίων και του σιδήρου, τα νέα δεδομένα υποδεικνύουν πως τα πυριτικά οξείδια του μανδύα και ο μεταλλικός πυρήνας έχουν παρόμοια σημεία τήξης πάνω από τα 3 εκατομμύρια ατμόσφαιρες, υποδεικνύοντας ότι ίσως όλοι οι μεγάλοι βραχώδεις πλανήτες διαθέτουν ωκεανούς μάγματος στο υπέδαφός τους. Σε αυτό το στρώμα μπορούν να δημιουργηθούν  μαγνητικά πεδία.
«Επιπλέον, η έρευνά μας δείχνει πως πιθανότατα είναι στερεός ο πυρήνας αέριων γιγάντων όπως του Ποσειδώνα, του Ουρανού ή του Κρόνου. Μια ανακάλυψη που δημιουργεί νέα δεδομένα για μελλοντικά βελτιωμένα μοντέλα τα οποία θα περιγράφουν τη δομή και την εξέλιξη των ουράνιων σωμάτων αυτής της κατηγορίας», επισημαίνει ο φυσικός.
Η έρευνα έγινε εφικτή από τη στιγμή που οι ερευνητές κατάφεραν να συνθέσουν στο εργαστήριο στισοβίτη, μια μορφή οξειδίου του πυριτίου υψηλής πυκνότητας, το οποίο συνήθως υπάρχει σε μικρές ποσότητες σε κρατήρες από τη σύγκρουση μετεωριτών. «Ο στισοβίτης διατηρεί τη θερμοκρασία του χαμηλότερη όταν συμπιέζεται, γεγονός που μας επέτρεψε να μετρήσουμε σημεία τήξης σε μεγαλύτερη πίεση», σημειώνει ο Μίλοτ.
Οι 1.000 και πλέον εξωπλανήτες που έχουν ανακαλυφθεί έως σήμερα δείχνουν πως όλοι αυτοί οι «συγγενείς» της Γης έχουν μεγάλη ποικιλία σε μεγέθη και ιδιότητες. Χρησιμοποιώντας την ικανότητα αναπαραγωγής στο εργαστήριο των ακραίων συνθηκών που επικρατούν είτε στο εσωτερικό τους είτε κατά το σχηματισμό τους, οι επιστήμονες ελπίζουν πως θα συμβάλουν στην πληρέστερη κατανόηση δημιουργία της Γης, αλλά και της προέλευσης της ζωής.

Άγχος

Το άγχος και ο φόβος είναι συναισθήματα που συνοδεύουν την απάντηση του οργανισμού στον κίνδυνο ή την απειλή. Όταν οι πρόγονοι μας ζούσαν στις σπηλιές και έρχονταν αντιμέτωποι με κάποιον κίνδυνο, ήταν απολύτως ζωτικό να διαθέτουν κάποιον αυτόματο μηχανισμό, που θα τους βοηθούσε να αντιδράσουν πολύ γρήγορα (να επιτεθούν - μάχη - ή να τραπούν σε φυγή). Ακόμη και σήμερα αυτός ο μηχανισμός είναι ενεργός και απαραίτητος.

Είναι φυσιολογικό να νιώθεις άγχος από καιρό σε καιρό. Το άγχος είναι ένα συναίσθημα που βοηθά στην προσαρμογή. Σκέψου ότι σε μία εβδομάδα έχεις να κάνεις μια σημαντική παρουσίαση στη δουλειά σου ή στο μάθημα. Το να αγχώνεσαι «σε λογικά πλαίσια» σε ωθεί να αξιοποιήσεις το χρόνο και να προετοιμαστείς κατάλληλα. Το να μην έχεις άγχος, θα σε έκανε να αφήσεις τα πράγματα στην τύχη τους ή να μην καταβάλεις την ανάλογη προσπάθεια για να τα καταφέρεις.
Είναι επίσης φυσιολογικό να φοβάσαι κάποιες καταστάσεις ή αντικείμενα. Ο φόβος είναι ένα συναίσθημα που εξυπηρετεί την επιβίωση. Φαντάσου να μην αισθανθείς φόβο αν ένα αυτοκίνητο ξεφύγει από την πορεία του και κατευθύνεται με ταχύτητα προς το μέρος σου. Ο φόβος είναι το συναίσθημα που κινητοποιεί αυτόματα το σώμα σου για να το αποφύγεις. Αν δε νιώσεις καμία ανησυχία, θα σκοτωθείς. Το πιο πιθανό όμως είναι ότι αυτός ο μηχανισμός που περιγράφηκε παραπάνω (μάχη ή φυγή), θα ενεργοποιηθεί και θα τρέξεις για να βγεις από την τροχιά του αυτοκινήτου.
Άρα, ο σκοπός του άγχους και του φόβου είναι να προστατεύσει τον οργανισμό και όχι να τον βλάψει.

Χρήσιμοι ορισμοί

ΦόβοςΜια αίσθηση ανησυχίας σε απάντηση υπαρκτού κινδύνου ή απειλής που οδηγεί αμέσως τον οργανισμό σε δράση. O φόβος είναι ένα βασικό συναίσθημα (μαζί με την αηδία, το θυμό, τη λύπη, τη χαρά και την έκπληξη) που βιώνεται από όλους τους ανθρώπους. Είναι μια αντίδραση σε έναν άμεσο κίνδυνο (ή τουλάχιστον σε έναν αντιλαμβανόμενο άμεσο κίνδυνο).

ΆγχοςΕίναι το δυσάρεστο συναίσθημα που σχετίζεται άμεσα με την αίσθηση ενός επικείμενου κινδύνου που δεν είναι εμφανής και προσδιορίσιμος από τον παρατηρητή. Έτσι, όταν δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε άμεσο αντικείμενο ή κατάσταση που να προκαλεί το συναίσθημα του φόβου, λέμε ότι ο άνθρωπος έχει άγχος.

ΠανικόςΣτην κλινική πράξη ο πανικός ισοδυναμεί με ξαφνική κορύφωση του άγχους, και είναι μικρής διάρκειας (δέκα με δεκαπέντε λεπτά). Είναι η αιφνίδια ανάδυση έντονου τρόμου που συχνά συνοδεύεται από συναισθήματα επερχόμενου θανάτου.

ΦοβίαΗ λέξη άρχισε να χρησιμοποιείται από την αρχή του 20ου αιώνα. Η φοβία είναι μια ειδική κατηγορία υπέρμετρου φόβου, δυσανάλογα έντονη κατά γενική ομολογία, σε σχέση με το αντικείμενο ή την κατάσταση που την προκαλεί, η οποία δεν μπορεί να εξηγηθεί ή να θεμελιωθεί λογικά και οδηγεί στην αποφυγή του αντικειμένου ή της καταστάσεως.

Θυμήσου ότι : Ο φόβος είναι λειτουργικός γιατί αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης, ενώ η φοβία δυσλειτουργική γιατί υποβαθμίζει τη ζωή μας.

Σωματικές εκδηλώσεις
Τι συμβαίνει στο σώμα σου όταν αγχώνεσαι ή φοβάσαιΌταν κάποιος κίνδυνος γίνεται αντιληπτός ή αναμένεται, ο εγκέφαλος στέλνει μήνυμα σε μια ομάδα νεύρων που καλούνται Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα. Αυτό το σύστημα περιλαμβάνει δυο υποσυστήματα, το Συμπαθητικό Νευρικό Σύστημα (ΣΝΣ) και το Παρασυμπαθητικό Νευρικό Σύστημα (ΠΝΣ). Με απλά λόγια, το συμπαθητικό σύστημα απελευθερώνει ενέργεια και ετοιμάζει τον οργανισμό για δράση (μάχη ή φυγή), ενώ το παρασυμπαθητικό επαναφέρει το σώμα στην αρχική του κατάσταση. Σχηματικά το ΣΝΣ είναι το γκάζι και το ΠΝΣ είναι το φρένο του οργανισμού σου.

Αποτέλεσμα της δράσης του ΣΝΣ είναι ότι αισθάνεσαι διαφορετικά στο σώμα σου.Συγκεκριμένα μπορεί να αισθανθείς:
1. αύξηση των παλμών της καρδιάς και της δύναμης των παλμών
2. δέρμα χλωμό και δάχτυλα κρύα ή που μουδιάζουν, εξαιτίας της αλλαγής της ροής του αίματος (το αίμα απομακρύνεται από το δέρμα, τα δάχτυλα χεριών και ποδιών)
3. αλλαγή της αναπνοής (γίνεται πιο γρήγορη και επιπόλαιη)
4. εφίδρωση
5. θολή όραση ή κουκίδες μπροστά στα μάτια, γιατί οι κόρες των ματιών διαστέλλονται
6. δυσάρεστα σωματικά συμπτώματα όπως ναυτία και κόμπο στο στομάχι, εξαιτίας της μείωσης της λειτουργίας του πεπτικού συστήματος
7. σφίξιμο μυών που οδηγεί σε μια περιρρέουσα αίσθηση έντασης ή ακόμη και σε πραγματικούς πόνους και τρέμουλα
8. γενική δραστηριοποίηση του μεταβολισμού, επομένως, κάποιος που έχει βιώσει όλα ή κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα αισθάνεται ζεστός και κουρασμένος μετά
Αυτά τα αισθήματα είναι δυσάρεστα και ενοχλητικά, αλλά είναι ακίνδυνα. Μόλις ο πραγματικός κίνδυνος περάσει, επέρχεται μια αίσθηση ανακούφισης. Παρόμοια μπορεί να αισθανθεί κάποιος και σε καταστάσεις που δεν απειλείται πραγματικά όπως για πχ. σε μια επαγγελματική συνέντευξη ή την ώρα του γάμου του.

Παθολογικό άγχοςΜερικές φορές τα παραπάνω σωματικά συμπτώματα γεννιούνται χωρίς να υπάρχει μια εμφανής απειλή (πχ. στο σπίτι, στο εστιατόριο, στο μετρό κτλ) . Δυστυχώς πολλοί άνθρωποι δεν το γνωρίζουν και δεν μπορούν να δεχτούν ότι δεν έχουν καμιά εξήγηση γι’ αυτό που τους συμβαίνει. Έτσι  καταφεύγουν σε δικές τους ερμηνείες. Λένε δηλαδή: «Αν δεν υπάρχει τίποτα που να με αγχώνει τότε θα πρέπει να πηγαίνει κάτι στραβά με μένα». Σ’ αυτή την περίπτωση εφευρίσκονται εξηγήσεις του τύπου: «Πεθαίνω», «Τρελαίνομαι», «Χάνω τον έλεγχο» ή «Θα γίνω ρεζίλι».
Επομένως, τα σωματικά συμπτώματα που συνοδεύονται από αυτές τις καταστροφικές σκέψεις γίνονται τα ίδια αντικείμενα μεγάλου φόβου και η συμπεριφορά προσαρμόζεται ανάλογα.  Αποφεύγονται όλες οι δραστηριότητες στις οποίες κάποιος αισθάνεται ότι θα αισθανθεί ή θα σκεφτεί δυσάρεστα. Το αποτέλεσμα δυστυχώς, είναι δραματικός περιορισμός της ζωής εξαιτίας της αποφυγής και η μείωση της ποιότητας της διάθεσης και της αυτοεκτίμησης.
Όταν όλα τα παραπάνω (συμπτώματα και αποφυγές), σου δημιουργούν έντονη υποκειμενική δυσφορία τότε υποφέρεις από κάποια Διαταραχή που πρέπει να αντιμετωπίσεις.

Τι να κάνειςΤο παθολογικό άγχος είναι συχνό στο γενικό πληθυσμό και προκαλεί έντονη δυσφορία και υποκειμενική ενόχληση. Ακόμη, οδηγεί πολλές φορές τους πάσχοντες να αναζητούν θεραπευτικές κατευθύνσεις από γιατρούς (παθολόγους, ενδοκρινολόγους, καρδιολόγους , γυναικολόγους) ή να υποβάλλονται συχνά σε εξετάσεις ή να παίρνουν φάρμακα αμφίβολης αποτελεσματικότητας, με αποτέλεσμα το πρόβλημα να παραμένει αθεράπευτο, η υποκειμενική ενόχληση να μεγαλώνει με το πέρασμα του χρόνου, ενώ το ίδιο το πρόβλημα δυναμώνει και περιπλέκεται.
Μπορεί να έχεις ακούσει ότι οφείλεις να λύνεις μόνος σου τα προβλήματά σου ή ότι ο «χρόνος είναι γιατρός».  Συχνά όμως, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε για να θεραπευτούμε, όπως αν πάθουμε πνευμονία χρειάζεται να δούμε τον κατάλληλο γιατρό που θα μας συνταγογραφήσει το σωστό αντιβιωτικό φάρμακο.
Αν υποφέρεις από παθολογικό άγχος τις περισσότερες φορές αναγνωρίζεις ότι ο φόβος που αισθάνεσαι είναι υπερβολικός ή παράλογος, αλλά δεν μπορείς να κάνεις κάτι για να σταματήσεις να τον αισθάνεσαι, οπότε στενοχωριέσαι και χάνεις την λειτουργικότητά σου σε διάφορους τομείς όπως στην εργασία σου, στις κοινωνικές και διαπροσωπικές σου σχέσεις. Αν έχεις παρατηρήσει ότι τα πράγματα δεν γίνονται καλύτερα, ότι η δυσφορία σου παραμένει σταθερή ή αυξαίνει, ότι η ζωή σου έχει υποστεί σημαντικούς περιορισμούς.

 Σε γενικές γραμμές είναι σημαντικό να ξέρεις ότι:
1. Δεν είσαι ο μοναδικός άνθρωπος στον κόσμο με τέτοια προβλήματα. Περίπου το 1/5 των Αθηναίων έχουν ή είχαν κάποια διαταραχή άγχους και σχεδόν όλοι μας κατά τη διάρκεια της ζωής μας έχουμε την εμπειρία μιας κρίσης πανικού.
2. Τα προβλήματα αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά όταν απευθυνόμαστε στον κατάλληλο επαγγελματία. Δε θα ζήταγες ποτέ σουβλάκι από κατάστημα υποδημάτων.
3. Ο χρόνος είναι γιατρός όταν παρατηρείται μείωση των συμπτωμάτων. Στην αντίθετη περίπτωση (σταθερά άσχημη κατάσταση ή αυξανόμενη δυσκολία), ο χρόνος είναι εχθρός, καθώς βοηθά στην εγκατάσταση και χρονιότητα της διαταραχής.
4. Η θεραπεία σου δουλεύει όταν είναι «κομμένη και ραμμένη» στα μέτρα σου και το κάθε πρόβλημα έχει τη λύση του όταν χρησιμοποιείται το κατάλληλο εργαλείο. Δεν είναι το σφυρί το μοναδικό εργαλείο στον κόσμο αλλά ούτε και η πένσα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πριόνι.
5. Δεν είναι ντροπή ούτε ένδειξη αδυναμίας χαρακτήρος να έχεις μια ψυχολογική διαταραχή. Είναι κρίμα να σπαταλάς τα νιάτα σου και την ενέργειά σου προσπαθώντας να την κρύψεις από το να την κοιτάξεις κατάματα και να την αντιμετωπίσεις.
Η αυτοπεποίθηση χτίζεται τουβλάκι – τουβλάκι.

Kρίση ταυτότητας

Κρίση ταυτότητας και χαμηλή αυτοπεποίθηση

 

Η χαμηλή αυτοεκτίμηση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην αυτοπεποίθη­ση. Προκαλείται όταν δεν πιστεύετε ότι είστε ικανοί να τα βγάλετε πέρα, όταν δεν εμπιστεύεστε το ένστικτό σας και θεωρείτε ότι δεν αξίζετε. Παίρνετε ως δεδομένο ότι τα πράγματα δεν θα πάνε καλά, επικρίνε­τε και κατηγορείτε τον εαυτό σας και φέρεστε με τρόπο που δεν βοηθά (π.χ., αποφυγή, κωλυσιεργία, συναισθηματική πείνα, αμυντική στάση κτλ.). Αυτό βεβαίως επιδεινώνει το πρόβλημα και επιβεβαιώνει τις αρ­νητικές πεποιθήσεις σας. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να προκληθεί από διάφορα γεγονότα, καταστάσεις ή ακόμα και σκέψεις, αλλά από τη στιγμή που θα σας πλήξει μπορεί να πάρει διαστάσεις ιού, να εξαπλωθεί γρήγορα και να επηρεάσει και άλλους τομείς της ζωής σας που πριν πήγαιναν καλά.

Συμπεριφέρεστε διαφορετικά ή με τρόπο που δεν βοηθάει
την κατάσταση.

Κάνετε αρνητικές σκέψεις
που σας ενοχοποιούν, όπως:

«Δεν είμαι στο ύψος των περιστάσεων»,
«Δεν είμαι αρκετά καλή»,

«Δεν είμαι σε φόρμα».

Η έλλειψη εμπιστοσύνης ή εκτίμησης στον εαυτό σας μπορεί να αφορά κάποιες συγκεκριμένες καταστάσεις (όπως στην περίπτωση του Στίβεν) ή να γίνει μόνιμη συνιστώσα της ζωής σας που επηρεάζει τα πάντα. Μπορεί να νιώθετε ανασφάλεια για ένα συγκεκριμένο γεγονός ή μια κατάσταση, αλλά να εξακολουθείτε, γενικά, να βλέπετε θετικά τον εαυτό σας. Σε αυτή την περίπτωση, μόλις νιώσετε ότι το πρόβλημα διευθετή­θηκε, τα θέματα με την αυτοπεποίθησή σας θα εξαφανιστούν. Μπορεί, για παράδειγμα, να μη νιώθετε εμπιστοσύνη στον εαυτό σας ότι θα καταφέρετε να προλάβετε μια συγκεκριμένη προθεσμία. Δεν πιστεύετε ότι έχετε την ικανότητα να αντεπεξέλθετε και γι’ αυτό αποφεύγετε να ξεκινήσετε τη δουλειά που πρέπει να γίνει. Αναπόφευκτα χάνετε την προθεσμία, αλλά επειδή σας δίνουν μια παράταση δεν έρχεται το τέλος του κόσμου. Μόλις επιλυθεί το ζήτημα, η αυτοπεποίθησή σας ανεβαίνει, κι έτσι αυτή η απότομη απώλεια της αυτοεκτίμησής σας δεν επηρεάζει κάποιον άλλο τομέα της ζωής σας.

Εάν, όμως, η χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση γίνουν μόνιμοι σύντροφοί σας, μπορούν να χρωματίσουν οτιδήποτε λέτε, κάνετε, σκέφτε­στε ή νιώθετε. Σε κάθε δύσκολη κατάσταση ή και συνεχώς θα εμφανίζονται από το πουθενά σκέψεις του τύπου ότι είστε ανόητοι, άσχημοι, άχρηστοι, όχι καλοί, ανάξιοι, αντιπαθείς, απωθητικοί και σκέτη αποτυχία.

Οι πεποιθήσεις αυτές έχουν την τάση να ριζώνουν βαθιά και εσείς δεν τις εκλαμβάνετε απλώς ως μια γνώμη που έχετε για τον εαυτό σας αλλά ως δεδομένα. Αρχίζετε να πιστεύετε ότι πρόκειται για δομικά στοι­χεία της ιδιοσυγκρασίας και της ταυτότητάς σας, και αυτό, όπως είναι αναμενόμενο, οδηγεί στο να μη συμπαθείτε και πολύ τον εαυτό σας.

Οι άνθρωποι χάνουν την αυτοπεποίθησή τους και αποκτούν χαμηλή αυτοεκτίμηση εξαιτίας κάποιων αρνητικών εμπειριών της ζωής τους, που πολλές φορές προέρχονται από την παιδική ή την εφηβική ηλικία. Η αιτία ωστόσο μπορεί να βρίσκεται και σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο της ζωής. Ακόμα και άνθρωποι με υγιή αυτοεκτίμηση και υπέρμετρη εμπιστοσύνη στον εαυτό τους μπορεί να τις χάσουν στην πορεία της ζωής, αν βιώσουν μια αγχωτική εμπειρία που θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν τον εαυτό τους, όπως να μισούν τη δουλειά τους, να έρθουν σε ρήξη με κάποιον φίλο ή να βρεθούν σε μια καταστροφική σχέση. 

 

Παράδειγμα: Η κρίση ταυτότητας της Μέγκαν

Η Μέγκαν είναι ανύπαντρη. Πάντοτε έλεγε ότι θα ήθελε να καταστα­λάξει κάπου και, καθώς οι περισσότεροι φίλοι της είχαν βρει το ταίρι τους, εκείνη άρχισε να αγχώνεται. Πολλές φορές στις συγκεντρώσεις ήταν η μοναδική «ανύπαντρη» και επειδή όλοι προσπαθούσαν να της γνωρίσουν εντελώς ακατάλληλους άντρες εκείνη κατέληγε να αισθάνεται σαν την Μπρίτζετ Τζόουνς της ομώνυμης ταινίας.

Και τότε γνώρισε τον Φιλ, που ήταν αστείος, χαρισματικός και γοητευτικός. Πίστεψε πως βρήκε το άλλο της μισό και η σχέση τους εξελίχθηκε γρήγορα. Ύστερα από τέσσερις μήνες άρχισαν να συζούν. Και τότε κάτι στράβωσε.

Η Μέγκαν δεν είχε συζήσει ποτέ με κάποιον στο παρελθόν, ενώ ο Φιλ ζούσε με την πρώην κοπέλα του επί έξι χρόνια. Εκείνη ένιωσε απροετοίμαστη για τον νέο ρόλο της ως «σπιτωμένης φιλε­νάδας». Δεν ήξερε τι έπρεπε να κάνει,πώς έπρεπε να ενεργεί και αν μπορούσε ακόμη όποτε είχε όρεξη να τρώει για βραδινό φασόλια επάνω σε μια φέτα ψημένο ψωμί, όπως συνήθιζε. Δεν είχε μάθει να υπολογίζει και το πρόγραμμα κάποιου άλλου και όποτε δεν τον συμπεριελάμβανε στις δραστηριότητές της είχε ενοχές, αλλά και μια δυσφορία επειδή θα έπρεπε να το είχε κάνει. Και ο Φιλ δεν ήταν καθόλου απαιτητικός, αλλά αντίθετα πολύ χαλαρός.

Από εκεί που η Μέγκαν ήταν χαλαρή και σίγουρη για τον εαυτό της, άρχισε να νιώθει ότι απογοητεύει τόσο τον Φιλ όσο και τον ίδιο της τον εαυτό - και δεν ήξερε πώς, ούτε γιατί.

Η μέρα που θα αλλάξετε τη ζωή σας

Tα συναισθήματά μας είναι μια πηγή θετικής και αρνητικής ενέργειας στη ζωή μας. Μας ενώνουν με τον εαυτό μας και τους άλλους αλλά και μας χωρίζουν από τον εαυτό μας και τους άλλους.

Κάνουν τη ζωή μας παράδεισο ή και κόλαση. Eίναι επίσης μια μεγάλη πηγή ενέργειας, για να κάνουμε αλλαγές στην ζωή μας. Tα συναισθήματα μας είναι, επίσης, μηνύματα ότι χρειάζεται να αλλάξουμε κάτι.

Ποια συναισθήματα προκαλούν τους ανθρώπους να δράσουν; Υπάρχουν τέσσερα βασικά, το καθένα από μόνο του ή ένας συνδυασμός αυτών, μπορεί να προκαλέσει την πιο απίστευτη δραστικότητα. Την ημέρα που θα επιτρέψετε σε αυτά τα συναισθήματα να τροφοδοτήσουν την επιθυμία σας είναι η μέρα που θα αλλάξετε τη ζωή σας.

Η ΑΗΔΙΑ :
Αν και συνήθως την λέξη «αηδία» δεν την συνδέομαι με θετική ενέργεια . Και όμως, αν διοχετευτεί σωστά, η αηδία μπορεί να αλλάξει τη ζωή ενός ατόμου. Το πρόσωπο που αισθάνεται αηδία έχει φτάσει σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή . Αυτός ή αυτή είναι έτοιμοι να χτυπήσουν το χέρι και να πουν, “φτάνει πλέον”. «Δεν θέλω να ζω άλλο έτσι.»

Η ΑΠΟΦΑΣΗ :
Οι περισσότεροι από εμάς πρέπει να κολλήσουν στον τοίχο για να πάρουν αποφάσεις . Και όταν φτάνουμε σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να ασχοληθούμε και με τα αντικρουόμενα συναισθήματα που έρχονται, καθώς θα έχουμε φτάσει σε ένα σταυροδρόμι. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων μπορεί να δημιουργήσει κόμπους στο στομάχι ή να μας κρατήσει ξύπνιους στη μέση της νύχτας. Αλλάζοντας αποφάσεις στην ζωή μπορεί να παρομοιαστεί με εσωτερικό εμφύλιο πόλεμο.

Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ .
Πώς μια επιθυμία έχει κέρδος; ... δύο πράγματα σχετικά με την επιθυμία:
α. Προέρχεται από μέσα μας όχι από έξω.
β. Μπορεί να προκληθεί από εξωτερικές δυνάμεις. Ως εκ τούτου, ψάχνοντας για την καθαρή, ακατέργαστη επιθυμία, καλωσορίζουμε στη ζωή μας κάθε θετική εμπειρία. Μην ανεγείρετε ένα τοίχο για να σας προστατεύσει από τη ζωή. Το ίδιο τείχος που σας κρατά από την απογοήτευσή, σας κρατά επίσης από το φως του ήλιου και από τον εμπλουτισμό εμπειριών. Αφήστε την ζωή να σας αγγίξει. Η επόμενη επαφή θα μπορούσε να είναι αυτή που θα αλλάξει τη ζωή σας.

Η ΕΠΙΛΥΣΗ :
Η επίλυση λέει, «θα το κάνω.» Αυτές οι λέξεις είναι από τις πιο ισχυρές. Θα το κάνω. «Τίποτα δεν μπορεί να αντισταθεί σε μια ανθρώπινη θέληση που θα ποντάρει ακόμη και την ύπαρξή του για να επιτύχει τον σκοπό του.» Με άλλα λόγια, όταν κάποιος αποφασίζει να «το κάνει ή να πεθάνει,» τίποτα δεν μπορεί να τον σταματήσει. Όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τέτοια αποφασιστικότητα και βούληση, τότε τίποτα δεν μας σταματά. Κάποιος είπε κάποτε : ''Θα φτάσουμε εκεί ή θα πεθάνουμε προσπαθώντας ''.

Νομίζω ότι ο καλύτερος ορισμός για την «επίλυση» που μπορούμε να δώσουμε είναι: «Αυτό που μέσα μας υπόσχεται στον εαυτό μας ότι ποτέ δεν θα τα παρατήσουμε.» Αυτό είναι! Αυτός είναι ο καλύτερος ορισμός : υποσχεθείτε στον εαυτό σας ότι ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΘΑ ΤΑ ΠΑΡΑΤΗΣΕΤΕ.

Προσοχή, τα συναισθήματα υποδηλώνονται και με τρεις διαφορετικές λέξεις, η καθεμία των οποίων δίνει ξεχωριστή υπόσταση σε αυτό που περιγράφει.

Καταρχάς υπάρχουν οι αισθήσεις, μέσω των οποίων λαμβάνονται πληροφορίες από το σώμα, έτσι σε αυτή την περίπτωση τα συναισθήματα προσδιορίζουν τον τρόπο έκφρασης και την ποιότητα αυτών των αισθήσεων.

Επιπλέον υπάρχουν τα αισθήματα, που υποδηλώνουν μία ψυχική κατάσταση με μεγαλύτερη σταθερότητα και διάρκεια, ενώ συνδέονται άμεσα με τα βιώματα μας.

Τέλος υπάρχουν τα πάθη, που προσδιορίζουν μία συγκεχυμένη έντονη κατάσταση που συνδέεται είτε με την απόλαυση είτε με τον πόνο, κατακλύζοντας τη συνείδηση και αποκλείοντας την λογική.

Μοναχικότητα ή Μοναξιά;

 Τεράστια η διαφορά μεταξύ Μοναξιάς και Μοναχικότητας.

Αν οι άνθρωποι ήταν όσο μοναχικοί νομίζουν, δεν θα αισθάνονταν τόσο μόνοι.

Η Μοναχικότητα θέλει Δύναμη… η Μοναξιά φέρνει Αδυναμία.

Και η μεγαλύτερη Δύναμη βρίσκεται στο να αναγνωρίζεις τις αδυναμίες σου…

Οι ορμόνες μου 'τρελάθηκαν''! Τι φταίει;

Μήπως έχετε άγχος ή κλαίτε ξαφνικά χωρός λόγο; Τότε ενδεχομένως πάσχετε από το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο» ένα φαινόμενο, που είχε ήδη καταγραφεί από την εποχή των Αρχαίων Ελλήνων.
Τι είναι και πως αντιμετωπίζετε το σύνδρομο αυτό; Ποια είναι τα ύποπτα συμπτώματα; Τι πρέπει να κάνουν οι γυναίκες;
Απαντήσεις στο επιστημονικό άρθρο που ακολουθεί.

Με τον όρο Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο (στα Αγγλικά Premenstrual Syndrome – P.M.S.) αναφερόμαστε σε ένα σύνολο τόσο ψυχολογικών, όσο και σωματικών συμπτωμάτων, τα οποία εμφανίζονται μέχρι και δύο εβδομάδες πριν από την έμμηνο ρύση. Υπάρχει η εκτίμηση πως συμπτώματα του συνδρόμου αυτού εμφανίζουν μέχρι και το 80% των γυναικών, οι οποίες έχουν περίοδο.

Οι εναλλαγές της διάθεσης, που ακολουθούν τις φάσεις του εμμηνορρυσιακού κύκλου είναι ένα φαινόμενο, που είχε ήδη καταγραφεί από την εποχή των Αρχαίων Ελλήνων. Εντούτοις, ως ξεχωριστή κλινική οντότητα, περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1931, ενώ ο όρος «προεμμηνορροϊκό σύνδρομο» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1953

Η διάγνωση του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου είναι δυσχερής εξαιτίας του μεγάλου εύρους των συμπτωμάτων, που το χαρακτηρίζουν. Έχουν αναφερθεί περισσότερα από 100 διαφορετικά συμπτώματα σχετιζόμενα με το προεμμηνοροϊκό σύνδρομο.

Μερικά από τα συχνότερα σωματικά συμπτώματα, που χαρακτηρίζουν το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο είναι:

Ο τυμπανισμός (το φούσκωμα στην κοιλιά)
Η κεφαλαλγία
Μαστοδυνία (πόνος στους μαστούς)
Μυαλγίες και Αρθραλγίες
Καταβολή (αίσθημα κόπωσης)
Έξαρση της ακμής
Ναυτία

Αύξηση του σωματικού βάρους μέχρι και κατά ένα κιλό, συνδεόμενη με κατακράτηση υγρών
Μερικά από τα συχνότερα συμπεριφορικά και ψυχολογικά συμπτώματα, που χαρακτηρίζουν το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο είναι:

Ένταση και άγχος
Καταθλιπτική διάθεση
Απότομες αλλαγές της ψυχικής διάθεσης
Αϋπνία
Απότομη έναρξη κλάματος
Τάση προς κοινωνική απομόνωση
Μείωση γενετήσιας ορμής (μειωμένη λίμπιντο)
Μειωμένη αυτοεκτίμηση
Δυσκολίες συγκέντρωσης

Αλλαγές στην όρεξη (επιθυμία για συγκεκριμένες τροφές – «λιγούρες»)

Όταν τα συμπτώματα του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου εμφανίζονται με ιδιαίτερη σφοδρότητα, τότε μιλάμε για τη λεγόμενη Προεμμηνορροϊκή Δυσφορική Διαταραχή (Premenstrual Dysphoric Disorder - P.M.D.D.), η οποία εμφανίζεται σε ποσοστό, που κυμαίνεται από το 3% μέχρι το 8% των γυναικών αναπαραγωγική ηλικίας.

Οι γυναίκες, που πάσχουν από αυτήν τη διαταραχή περιγράφουν αισθήματα ακραίας απελπισίας και βαθιάς κατάθλιψης. Επίσης παρουσιάζουν ακραία ευερεθιστότητα και επεισόδια θυμού. Η αυτοεκτίμησή τους είναι εξαιρετικά χαμηλή και απέχουν από τις συνήθεις ασχολίες τους, ενώ κοιμούνται πολύ λιγότερο ή και πολύ περισσότερο από συνήθως. Τέλος είναι δυνατόν να εμφανίσουν και αυτοκτονικό ιδεασμό.

Η Προεμμηνορροϊκή Δυσφορική Διαταραχή προκαλεί σοβαρή αναστάτωση στη ζωή της γυναίκας και του περίγυρού της, ενώ μπορεί να υποκρύπτει και ψυχιατρικά προβλήματα.
Τα αίτια του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου δεν έχουν διασαφηνισθεί και υπάρχουν διάφοροι παράγοντες, που μπορεί να συμμετέχουν στην εμφάνισή του.

Υπάρχει η πιθανότητα, η εμφάνιση των συμπτωμάτων του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου να συνδέεται με τις κυκλικές μεταβολές στο αίμα της γυναίκας των επιπέδων των ορμονών, που ευθύνονται για αυτόν καθεαυτόν τον εμμηνορρυσιακό κύκλο.

Η άποψη αυτή φαίνεται να ενισχύεται από την εξαφάνιση των συμπτωμάτων του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου κατά την εμμηνόπαυση ή την εγκυμοσύνη, οπότε και η διακύμανση των επιπέδων των ορμονών αυτών σταματά.

Για την εμφάνιση του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου έχει ενοχοποιηθεί και η Σεροτονίνη. Η Σεροτονίνη ανήκει στην κατηγορία των ουσιών, που ονομάζονται Νευροδιαβιβαστές, η κύρια λειτουργία των οποίων είναι να «διαβιβάζουν» νευρικά ερεθίσματα μεταξύ των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου.

Η έλλειψη Σεροτονίνης φαίνεται πως είναι αίτιο του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου.
Το Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο μπορεί να είναι και έκφραση υποφώσκουσας και μη διαγεγνωσμένης κατάθλιψης. Η κατάθλιψη, όπως άλλωστε και το άγχος δεν φαίνονται ικανά από μόνα τους να προκαλέσουν συμπτώματα Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου, αλλά μπορούν να προκαλέσουν επιδείνωση των συμπτωμάτων αυτών.

Επαρκώς τεκμηριωμένη είναι η σχέση της εμφάνισης Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου με ελλείψεις στη διατροφή. Διατροφή, που παρουσιάζει ελλείψεις σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, όπως είναι το μαγνήσιο και το ασβέστιο, συνδέεται με την εμφάνιση συμπτωμάτων Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου.

Αντίθετα, η υπερβολική κατανάλωση τροφών, που περιέχουν μεγάλες ποσότητες αλατιού, επιτείνει την κατακράτηση υγρών, ενώ η κατανάλωση καφέ και οινοπνευματοδών ποτών επιδεινώνει τις απότομες αλλαγές ψυχικής διάθεσης.

Η εμφάνιση συμπτωματολογίας, που συνδέεται με το Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο είναι συνυφασμένη με την παχυσαρκία και το κάπνισμα. Βάσει στοιχείων επιστημονικών ερευνών, γυναίκες με Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI) ίσο ή μεγαλύτερο του 30, έχουν σχεδόν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο σε σχέση με γυναίκες με φυσιολογικό σωματικό βάρος. Αντίστοιχα, οι καπνίζουσες είναι δύο φορές πιο πιθανό να εμφανίσουν έντονα συμπτώματα, που συνδέονται με το Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο.

Επομένως οι γυναίκες, που πάσχουν από Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο και καπνίζουν, θα πρέπει καταρχήν να κόψουν το κάπνισμα, ενώ θα πρέπει να μεριμνήσουν και για τη διατήρηση του σωματικού τους βάρους όσο πιο κοντά γίνεται στα φυσιολογικά για το σωματότυπό τους επίπεδα.

Προκειμένου να αποφευχθούν οι «λιγούρες», οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε πρόσληψη βάρους καλό θα ήταν να προτιμώνται τα μικρά και συχνά γεύματα. Μία καλή τακτική θα ήταν, τουλάχιστον κατά τις ημέρες πριν από την περίοδο, οπότε και τα συμπτώματα είναι και πιο έντονα, να προσπαθούν να καταναλώνουν 4 με 6 μικρά γεύματα ημερησίως. Εξάλλου, η κατανάλωση μικρών τακτικών γευμάτων περιορίζει τον τυμπανισμό και τα φουσκώματα.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στην σωστή ενυδάτωση. Η ανάγκες βέβαια του οργανισμού σε νερό μεταβάλλονται ανάλογα με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος και με τη φυσική άσκηση. Η αφυδάτωση μπορεί να οδηγήσει σε επιδείνωση των πονοκεφάλων και του αισθήματος κόπωσης, που συχνά εμφανίζονται στα πλαίσια του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου.

Με δεδομένο πως το Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο έχει συνδεθεί και με την έλλειψη ασβεστίου, καλόν είναι στη δίαιτα να ενσωματώνονται ασβεστούχες τροφές. Τέτοιες τροφές είναι το γάλα και τα γαλακτοκομικά. Σε μερικές περιπτώσεις οι γυναίκες επωφελούνται και από την πρόσληψη συμπληρωμάτων ασβεστίου.

Στα πλαίσια της αντιμετώπισης της συμπτωματολογίας του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου συνιστάται και η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών καθώς και προϊόντα ολικής αλέσεως. Οι τροφές αυτές είναι πλούσιες σε σύμπλοκους υδατάνθρακες, η κατανάλωση των οποίων βοηθά στην αποφυγή της υπογλυκαιμίας, και βιταμίνες.

Η κατανάλωση καφέ και οινοπνευματωδών ποτών μπορεί επιτείνει τις διαταραχές στη διάθεση και καλόν είναι να αποφεύγονται τουλάχιστον την περίοδο κατά την οποία τα συμπτώματα είναι έντονα. Άλλες τροφές, που καλόν είναι να αποφεύγονται είναι αυτές, που περιέχουν μεγάλες ποσότητες αλατιού, όπως είναι τα πατατάκια και οι τροφές σε κονσέρβα.

Ευεργετική επίδραση στις γυναίκες, που πάσχουν από Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο έχει και η γυμναστική. Γενικά στόχος είναι οι περίπου δύο ώρες εβδομαδιαίως ήπιας αεροβικής άσκησης, όπως είναι το κολύμπι, το ποδήλατο ή το περπάτημα. Επίσης ασκήσεις μυϊκής χαλάρωσης, όπως είναι οι pilates ή η yoga φαίνεται πως μπορεί να βοηθήσουν μερικές γυναίκες.

Μία καλή συμβουλή θα ήταν η γυναίκες, που εμφανίζουν συμπτώματα Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου, να κρατούν ένα ημερολόγιο των συμπτωμάτων αυτών. Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσουν να εντοπίσουν τους «εκλυτικούς παράγοντες» των συμπτωμάτων αυτών. Θα μπορέσουν δηλαδή να εντοπίσουν πότε και υπό ποιές συνθήκες εμφανίζονται τα συμπτώματα. Έτσι θα είναι σε θέση να αναπτύξουν στρατηγικές, ώστε να περιοριστή η επιρροή των καταστάσεων αυτών στη ζωή τους.

Στα πλαίσια της αντιμετώπισης των συμπτωμάτων του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου χρήσιμη είναι σε μερικές περιπτώσεις και η χορήγηση κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής. Φάρμακα που μπορεί να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων αυτών είναι τα απλά παυσίπονα καθώς και τα αντισυλληπτικά.

Σε σοβαρές περιπτώσεις όμως είναι δυνατόν να χορηγηθούν, στα πλαίσια της προσπάθειας ελέγχου των συμπτωμάτων και αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Τα αντικαταθλιπτικά συνήθως χορηγούνται σε καθημερινή βάση, μερικές γυναίκες όμως μπορεί να επωφεληθούν και από τη χορήγησή τους μόνο κατά το δεύτερο ήμισυ του κύκλου.

Το Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο είναι μία κατάσταση, που συχνά αντιμετωπίζεται με κάποια διάθεση αστεϊσμού. Εντούτοις τα συμπτώματά του μπορεί να δυσχεραίνουν πραγματικά τη ζωή της γυναίκας και δεν πρέπει να υποτιμάται σαν νοσολογική οντότητα.

Ασθένεια του καναπέ

Απαλλαγείτε από την ασθένεια του καναπέ!

Οι γιατροί μιλάνε για την ασθένεια του καναπέ και τώρα νέες έρευνες έρχονται να αποδείξουν ότι πραγματικά η ακινησία βλάπτει. Αν περιορίσουμε σε τρεις ώρες την ημέρα τον χρόνο που περνάμε καθιστοί, ενδεχομένως να προσθέσουμε επιπλέον δύο χρόνια στο προσδόκιμο ζωής μας! Αν μειώσουμε τον χρόνο που περνάμε μπροστά στην οθόνη σε λιγότερο από δύο ανά ημέρα, τότε προσθέτουμε 1,4 χρόνια. Όπως σημειώνουν σε άρθρο τους οι ερευνητές Πήτερ Κατζμάρζυκ και Άι-Μιν Λι, από το Βιοϊατρικό Ερευνητικό Κέντρο Πένινγκτον, στην Λουϊζιάνα, ο μέσος ενήλικας περνάει κατά μέσο όρο 7,7 ώρες την ημέρα καθισμένος.

Με βάση τα ευρήματά τους «η παρατεταμένη ακινησία και ενασχόληση με την τηλεόραση είναι πιθανό να μειώνουν το προσδόκιμο επιβίωσης». Ήδη όσοι έχουν δουλειά γραφείου μπορεί να περνάνε τόσες ώρες καθισμένοι μπροστά σε μια οθόνη. Αντί μετά να βγουν και να περπατήσουν κάθονται άλλες τόσες ώρες στο σπίτι. Το αποτέλεσμα είναι η αυξανόμενη παχυσαρκία και τα καρδιακά προβλήματα να χτυπάνε κόκκινο.

Καλός ο υπολογιστής αλλά από εργαλείο κοντεύει να καταντήσει φυλακή. Αντί για email και chat με φίλους μπορεί κάποιος να βρεθεί με αυτούς. Αντί για ατελείωτες ώρες αποχαύνωσης στη τηλεόραση η σε ένα παιχνίδι μπορεί κάποιος να κάνει μια βόλτα. Η ασθένεια του καναπέ είναι πραγματική αλλά και εύκολο να αντιμετωπιστεί. Βόλτα, λίγο τρέξιμο, ποδήλατο.

Αυτά που κάναμε τόσα χρόνια, πριν εισβάλει η τεχνολογία και κατακλύσει τη ζωή μας. Μπορούμε εύκολα να γίνουμε υγιέστεροι, λεπτότεροι και πιο ευτυχισμένοι. Και για όποιον δεν το έχει καταλάβει, δεν έχει νόημα να παθαίνουμε κατάθλιψη εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Όσο λιγότεροι χρειαστούν συντάξεις τόσο το καλύτερο γι’ αυτούς που μας έφεραν σε αυτή τη κατάσταση. Μην τους κάνετε τη χάρη να χαλάτε την ζωή σας και την υγεία σας.

Ασκηση και Νεφρική Ανεπάρκεια

Ακόμη και σε ασθενείς χωρίς διαβήτη ή υψηλή αρτηριακή πίεση, η ύπαρξη χρόνιας δυσλειτουργίας των νεφρών μπορεί να είναι ένα ισχυρό σημάδι για κίνδυνο θανάτου από νεφρική νόσο τελικού σταδίου. Τα ευρήματα, που δημοσιεύονται στο «The Lancet», προέκυψαν από δύο πρόσφατες μελέτες από το Johns Hopkins Bloomberg και την Αμερικανική Ένωση Πρόληψης Χρόνιας Νεφρικής Νόσου.

Σύμφωνα με προηγούμενη έρευνα που είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου (JAMA), ο επιπολασμός της χρόνιας νεφρικής νόσου έχει αυξηθεί δραματικά, λόγω της ραγδαίας αύξησης στον αριθμό των ανθρώπων που πάσχουν από διαβήτη και υπέρταση. Χρόνια νεφρική νόσος είναι η αργή απώλεια της νεφρικής λειτουργίας με την πάροδο του χρόνου, δηλαδή της δυνατότητας να αφαιρεθούν τα απόβλητα και η περίσσεια του νερού από το σώμα μας. Εμφανίζεται, δε, στο 10% με 16% όλων των ενηλίκων στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ασία, την Ευρώπη και την Αυστραλία.

Οι παθολογικές καταστάσεις που συνδέονται συχνότερα με την ασθένεια είναι η υπέρταση και ο διαβήτης, με την υπέρταση να κάνει τη μεγαλύτερη ζημιά. Πρόσφατη έκθεση αποκάλυψε ότι η υγεία των ασθενών με χρόνια νεφρική νόσο μπορεί να βελτιωθεί με την τακτική σωματική δραστηριότητα. Οι ασθενείς, για παράδειγμα, μπορούν να επωφεληθούν από τη βελτιωμένη φυσική κατάσταση, καθώς διατηρώντας την αρτηριακή πίεση και τις καρδιολογικές ενδείξεις σε φυσιολογικά επίπεδα, με τακτική άσκηση, βελτιώνεται εντυπωσιακά η λειτουργία των νεφρών.

Ανησυχητικό φαινόμενο η έλλειψη άσκησης

Για πρώτη φορά στα τελευταία 20 και πλέον χρόνια, η διεθνώς αναγνωρισμένη ιατρική επιθεώρηση LANCET ασχολήθηκε εκτεταμένα με τις συνέπειες της υποκινητικότητας που μαστίζει το λεγόμενο… αναπτυγμένο ή αναπτυσσόμενο κόσμο. Σε ειδική έκδοση, που κυκλοφόρησε τον περασμένο Ιούλιο, έγιναν αναφορές σε κρίσιμα ερωτήματα γύρω από το φλέγον αυτό θέμα, τις συνέπειες του οποίου εξηγεί ο Δρ. Νίκος Ζουρμπάνος από το Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας λαμβάνει διαστάσεις πανδημίας, αναφέρει ο κ. Ζουρμπάνος, επισημαίνοντας ότι οι ευεργετικές επιδράσεις της άσκησης είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες από το 1950, αν και πολλούς αιώνες πριν, ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης (460 π.κ.ε.) πολύ σωστά διετύπωσε ότι «το φαγητό από µόνο του δεν αρκεί για την υγεία. Πρέπει να υπάρχει και άσκηση. Αν υπάρχει κάποια έλλειψη τροφής ή άσκησης το σώµα θα ασθενήσει»

«Φτάσαμε λοιπόν στο 2012 για να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου το έγκριτο ιατρικό περιοδικό LANCET της Βρετανία, δημοσιεύοντας μια σειρά άρθρων για την σημασία της σωματικής δραστηριότητας, μόλις μια εβδομάδα πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου. Πολύ εύστοχα το περιοδικό αναφέρει ότι για αυτούς που η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας δεν είναι και κάτι σημαντικό και η αγάπη για τον καναπέ αποτελεί μονόδρομο, τα μηνύματα για το μέλλον δεν είναι και τόσο ευοίωνα» επισημαίνει ο Έλληνας επιστήμονας.

Η σωματική δραστηριότητα αποτελεί ζωτικής σημασίας παράγοντα για τον άνθρωπο κι έναν φθηνό τρόπο για να καταπολεμήσει πολλές από τις σύγχρονες ασθένειες μέσω της πρόληψης. «Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ότι η παχυσαρκία σε συνδυασμό με την έλλειψη φυσικής δραστηριότητας και την κακή συνήθεια του καπνίσματος αποτελούν τις κύριες αιτίες πρώιμου θανάτου στο σύγχρονο άνθρωπο. Διεθνείς οργανώσεις, εθνικά κέντρα και ινστιτούτα που ασχολούνται με θέματα υγείας έχουν εκδώσει σχετικές οδηγίες και αναφέρουν ότι η συχνή σωματική δραστηριότητα προστατεύει από καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτη τύπου 2, μερικές μορφές καρκίνου, υπέρταση, παχυσαρκία, κλινική κατάθλιψη και άλλες χρόνιες ασθένειες» εξηγεί ο κ. Ζουρμπάνος.

Έχει γίνει πλέον αντιληπτό ότι αν και οι μηχανές έχουν κάνει τη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου πιο εύκολη, έχουν εν τούτοις μείωσαν τους ρυθμούς μιας άλλης μηχανής, η οποία φτιάχτηκε για να κινείται, δηλαδή αυτής του ανθρώπινου σώματος. Καθημερινά το σώμα μας αδρανεί σε σκελετικό, μυϊκό, μεταβολικό αλλά και σε καρδιαναπνευστικό επίπεδο.Τι μπορεί να γίνει; Το κυριότερο, όπως αναφέρει το LANCET, είναι να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή από την πολιτεία στην έλλειψη σωματικής δραστηριότητας.

Στην Αμερική, στην Αυστραλία, στην Αγγλία και στην Ελβετία για τις ασθένειες που σχετίζονται με την έλλειψη σωματικής δραστηριότητας ξοδεύονται ετησίως ανά άτομο από 28, 4 έως και 334,4 δολάρια. Αλλά και σε ατομικό επίπεδο μπορούν να γίνουν πολλά αναθεωρώντας ορισμένες καθημερινές πρακτικές. Το σώμα μας είναι κάτι πολύτιμο και όπως φροντίζουμε για το μυαλό και το πνεύμα μας διαβάζοντας ένα βιβλίο, μπορούμε να χαρίσουμε και στο σώμα μας μερικά λεπτά άσκησης ημερησίως. Σύμφωνα με το LANCET, 30 λεπτά την ημέρα μέτριας έντασης άσκησης 5 ημέρες την εβδομάδα ή 20 λεπτά την ημέρα υψηλής έντασης άσκησης 3 ημέρες την εβδομάδα είναι αρκετά.

Για να μπορέσουν οι ενδιαφερόμενοι να συνεχίζουν να ασκούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα, και όχι μόνο για έναν μήνα πριν από τις καλοκαιρινές διακοπές, θα πρέπει να διαλέγουν οι ίδιοι τον τύπο και την ένταση της άσκησης ώστε να μην αισθάνονται δυσάρεστα, αναφέρει ο καθηγητής εργοφυσιολογίας και πρόεδρος του ΤΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Δρ Γιάννης Κουτεντάκης.

Για παράδειγμα, εξηγεί, τα ψώνια είναι συνήθως μια ευχάριστη διασκέδαση για τις γυναίκες. «Περπατήστε έντονα με συνεχόμενο ρυθμό τουλάχιστον για 30 λεπτά προτού σταματήσετε στην πρώτη βιτρίνα που θα δείτε κάτι ενδιαφέρον. Χρησιμοποιήστε τη σκάλα και όχι το ασανσέρ και δοκιμάστε διάφορες δραστηριότητες (χορό, ποδήλατο, βόλτα με το σκύλο, περπάτημα), ώστε να μην αισθάνεστε τη μονοτονία της άσκησης» προτείνει ο κ. Κουτεντάκης.

Σημειώνεται ότι το Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (www.pe.uth.gr) με τους μεταπτυχιακούς κύκλους σπουδών και τα πολλά εθνικά και διεθνή ερευνητικά προγράμματα πρωτοπορεί στη χώρα μας σε θέματα σωματικής δραστηριότητας σε διάφορους πληθυσμούς. Παράλληλα, αποτελέσματα μελετών που έχουν ολοκληρωθεί στο Τμήμα υιοθετήθηκαν από διεθνείς φορείς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το ΕΣΥ της Σκωτίας.

Το τρέξιμο ωφελεί την υγεία

Οι μεγάλες ζέστες (μάλλον) πέρασαν και το δροσερό αεράκι ευνοεί το απογευματινό ή πρωινό τρέξιμο για να απαλλαγούμε και από τα περιττά κιλά διακοπών. Δείτε, γιατί το τρέξιμο κάνει καλό στην υγεία μας. Για όραση αετού!Οι άνθρωποι που τρέχουν πάνω από 56 χιλιόμετρα την εβδομάδα έχουν κατά 54% λιγότερες πιθανότητες να προσβληθούν από παθήσεις που οδηγούν σε απώλεια όρασης λόγω ηλικίας (όπως π.χ. γλαύκωμα) σε σχέση με όσους τρέχουν περίπου 16 χιλιόμετρα την εβδομάδα.

Αντίο χοληστερίνη Οι δρομείς που τρέχουν σε εβδομαδιαία βάση 16 –και βάλε-χιλιόμετρα, έχουν κατά 39% λιγότερες πιθανότητες να χρειαστούν χάπια χοληστερίνης σε σύγκριση με όσους δεν τρέχουν πάνω από 4 χλμ. την εβδομάδα.
Για γερά κόκκαλα Το τρέξιμο ωφελεί τα οστά περισσότερο από κάθε άλλη αεροβική γυμναστική αναφέρουν οι επιστήμονες του πανεπιστημίου του Μιζούρι, που εξέτασαν προσεκτικά την οστική πυκνότητα δρομέων και ποδηλατών. Έτσι, κατέληξαν στο γεγονός ότι 63% των ποδηλατών είχαν χαμηλή οστική πυκνότητα στη λεκάνη και τους γοφούς σε αντίθεση με τους δρομείς που το ποσοστό έφθανε στο 19%.

Για ομαλή ερωτική ζωή Οι άνδρες που καίνε τουλάχιστον 3.000 θερμίδες την εβδομάδα (που ισοδυναμούν με 5 ώρες τρέξιμο) έχουν κατά 83% λιγότερες πιθανότητες στυτικών δυσλειτουργιών. Για βαθύ ύπνο! Όσοι υπέφεραν από αϋπνίες, σε μέρες που έτρεχαν, τους πήρε ο ύπνος μόλις σε 17 λεπτά σε αντίθεση με τις ημέρες που δεν έτρεχαν και όπου έκαναν πάνω από 38 λεπτά για να αποκοιμηθούν. Το εντυπωσιακό όμως δεν είναι μόνο αυτό αλλά και το γεγονός ότι τις ημέρες που είχαν ασκηθεί, κατόρθωσαν να κοιμηθούν και μία ώρα παραπάνω, ωφελώντας ιδιαίτερα την υγεία τους.

Για μυαλό ξυράφι Εργαζόμενοι στη Βρετανία συμμετείχαν σε έρευνα, όπου απάντησαν σε κάποιες ερωτήσεις μία ημέρα που δούλευαν μέσα στην εταιρία και μία άλλη που δούλευαν σε εξωτερικό χώρο. Από τις απαντήσεις τους φάνηκε πως η δράση σε εξωτερικό χώρο τους οδήγησε σε λιγότερα λάθη, ήταν περισσότερο συγκεντρωμένοι ενώ αποδείχθηκε πως ήταν και πιο δραστήριοι, γεγονός που ενισχύει την πεποίθηση πως η άσκηση λειτουργεί ευεργετικά για τον εγκέφαλο.

Αντίο ροχαλητό, αντίο μικρόβια Όσοι έτρεχαν για μία ώρα καθημερινά, αποδείχθηκε πως έπασχαν κατά 18% λιγότερο από αναπνευστικά προβλήματα σε αντίθεση με όσους έκαναν καθιστική ζωή και έτσι ροχάλιζαν και λιγότερο! Παράλληλα, σημειώθηκε, πως οι αθλούμενοι είχαν και ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα από τους υπόλοιπους.

Ευκολότερη αναπνοή Οι ερευνητές μελέτησαν άτομα που έπασχαν από άσθμα και διαπίστωσαν πως όσα από αυτά έτρεχαν συστηματικά μετά από 3 μήνες παρατήρησαν βελτίωση στην αναπνοή τους ενώ παράλληλα πάθαιναν όλο και λιγότερο κρίσεις άσθματος.

Συμβουλές δίαιτας και γυμναστικής για να χάσεις τα περιττά κιλά με ήπιο τρόπο.

«Ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται» λέει η παροιμία και «ο καλύτερος προβλέπει τον καιρό». Αν περιμένεις να έρθει το καλοκαίρι -αμήν και πότε- για να χάσεις βάρος πάλι θα τρέχεις και δεν θα φτάνεις. Αντίθετα, αν ξεκινήσεις από τώρα και ακολουθώντας το σωστό πρόγραμμα μπορείς σύντομα να δεις σημαντικές βελτιώσεις στη σιλουέτα σου και το καλοκαίρι να είσαι «έτοιμος». Ο στόχος είναι ένα κιλό την εβδομάδα.

Η απώλεια βάρους πάντα σχετίζεται με το «ταμείο» που κάνεις στην ενέργεια του οργανισμού σου. Για να χάσεις βάρος, η ενέργεια που προσλαμβάνεις με την τροφή πρέπει να είναι πάντα λιγότερη από όση καταναλώνεις. Αυτό είναι «αξίωμα» στη διατροφή και δεν υπάρχουν χάπια, μαγικοί χυμοί η φόρμουλες για να κάψουν το λίπος. Η μοναδική αποτελεσματική προσέγγιση είναι τρώς λιγότερο και να γυμνάζεσε περισσότερο.

Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι κάνουν δίαιτες και μετά από μερικές εβδομάδες έως μερικούς μήνες επιστρέφουν στις παλιές τους συνήθειες και στα παλιά τους κυβικά. Αυτό δεν έχει κανένα νόημα αφού αργά ή γρήγορα θα πρέπει να καταπιεστούν ξανά υπό το βάρος της ζυγαριάς και του καθρέπτη. Είτε το θέλουμε είτε όχι, η μόνιμη απώλεια βάρους έρχεται με μόνιμη αλλαγή των συνηθειών μας.

Αν λοιπόν έχεις πάρει τις αποφάσεις σου, πρέπει να ξέρεις ότι το δύσκολο δεν είναι να μη φας. Το δύσκολο είναι να μεταβάλεις την κατάσταση του οργανισμού σου ώστε να μπορεί να χάσει βάρος. Να συνηθίσει δηλαδή σε διαφορετικές τροφές, σε διαφορετική αξιοποίηση των τροφών και σε διαφορετικές ποσότητες. Και αυτό είναι κάτι που θα έρθει με την αλλαγή του διαιτολογίου σου, του προγραμματισμού των γευμάτων και της άσκησης.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Πριν ξεκινήσεις οποιαδήποτε δίαιτα -και δεδομένου ότι έχεις αποφασίσει ότι αλλάζεις μια και για πάντα, πρέπει να κάνεις εξετάσεις και να συμβουλευτείς ένα γιατρό. Η η γενικότερη σου υγεία πρέπει να επιτρέπει μια αλλαγή στις συνήθειες σου. Οι διαταραχές του μεταβολισμού δεν είναι σπάνιες και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που άνθρωποι που μπήκαν σε δίαιτα κάνοντας του κεφαλιού τους και έθεσαν την υγεία τους σε κίνδυνο.

Στη συνέχεια και για να δεις το αποτελέσματα που επιθυμείς πρέπει να λάβεις υπόψη τα ιδιαίτερα σου χαρακτηριστικά (αερόβια ικανότητα και BMI). Δηλαδή ένα πρόγραμμα δίαιτας μπορεί να έχει το οποιοδήποτε αποτέλεσμα από τη μέτρια αύξηση βάρους μέχρι και την έντονη απώλεια. Το θέμα είναι να παρακολουθείς τι κάνεις διαρκώς και να ρυθμίζεις αναλόγως τις ποσότητες και το είδος των τροφών που παίρνεις για να έχεις το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Ένα από τα συνηθισμένα λάθη που γίνονται σε κάθε δίαιτα είναι η υπερβολή στην εφαρμογή τους. Η πραγματικότητα είναι ότι αν μειώσεις την ποσότητα των τροφών πολύ γρήγορα και πολύ δραστικά ο οργανισμός θα αντιδράσει χαμηλώνοντας τους μεταβολικούς ρυθμούς ενώ το επιθυμητό είναι το αντίθετο. Επίσης η σωματική αδράνεια οδηγεί σε χαμηλούς μεταβολικούς ρυθμούς και την αποθήκευση λίπους. Αν όμως συνδυάσεις την καλη διατροφή με τη σωματική εξάσκηση, το ένα κιλό την εβδομάδα θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Ιδού πως γίνεται αυτό:

Διατροφή:  Υπάρχουν διάφορες «θαυματουργές» δίαιτες (π.χ. Montignac και Atkins) και ναι με την πιστή τους εφαρμογή είναι δυνατόν να πετύχεις πιο θεαματικά αποτελέσματα από τις συντηρητικές και παραδοσιακές μεθόδους. Όχι όμως έχοντας το κεφάλι σου ήσυχο: Αφενός η επιστήμη δεν έχει ακόμα αποφανθεί για την ασφάλεια τους και αφετέρου είναι πολλά τα πειραματικά δεδομένα που συνηγορούν στην ανάκτηση του χαμένου βάρους σε βάθος χρόνου και μάλιστα με «τόκο».

Τι προτιμάς λοιπόν; Αλλαγή συνηθειών και ήπια αλλά μόνιμη απώλεια βάρους (συν περισσότερη υγεία) ή γρήγορα αλλά επισφαλή αποτελέσματα. Αν η απάντηση είναι το «α» τότε η καθημερινή σου διατροφή θα πρέπει να ακολουθεί την περίφημη τροφική πυραμίδα (Υπουργείο Γεωργίας, Η.Π.Α)

Σωματική άσκηση: Συμβουλές για σωματική άσκηση είναι δύσκολο να δώσει κανείς αφού αυτές διαφοροποιούνται αναλόγως του σωματικού βάρους, του επιπέδου εκγύμνασης, της ηλικίας, του φύλου, του τρόπου ζωής και της γενικότερης υγείας. Το σίγουρο όμως είναι ότι θα πρέπει να βάλεις στο πρόγραμμα σου μια ώρα γυμναστική την ημέρα και να εφαρμόσεις το πρόγραμμα με θρησκευτική ευλάβεια.

Αν είσε αρχάριος ξεκίνα με περπάτημα, ποδήλατο, ήπιο τρέξιμο, κολύμπι και φρόντισε το ρυθμό σου ώστε να βγάλεις την μία ώρα. Σιγά σιγά και όσο αυξάνει η φυσική σου κατάσταση μπορείς να βάλεις στο πρόγραμμα αθλήματα όπως τένις, μπάσκετ και γυμναστική με μικρά βάρη σε μηχανήματα αντίστασης. Τώρα αν ανήκεις στους προχωρημένους και παρά το ό,τι γυμνάζεσαι αρκετά δεν βλέπεις προκοπή πρέπει να βρεις τι λάθος κάνεις: Τι, δηλαδή, συνδυασμό διατροφής/γυμναστικής κάνεις και που είναι το λάθος. Αν τρως ακατάσχετα επειδή απλώς και μόνο βάζεις πολλά βάρη στο γυμναστήριο αυτό πολύ πιθανόν να είναι ένας από τους λόγους, όσοι ασκούνται δικαιολογούν τον εαυτό τους στο φαγητό. Με περισσότερες, όμως, επαναλήψεις σε μικρότερα βάρη και προσεγμένη διατροφή μπορείτε να πετύχεις και εσύ το στόχο.

Η προπόνηση είναι λιγότερο επίπονη όταν γίνεται μαζί με κάποιον άλλον

Οι αθλητές που προπονούνται από κοινού μπορούν να αντέξουν το διπλάσιο πόνο από ότι όταν είναι μόνοι τους σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Η έρευνα, που έγινε σε 12 κωπηλάτες, έδειξε ότι η ομαδική προπόνηση ενισχύει την έκκριση ενδορφινών, ορμονών που ανεβάζουν τη διάθεση και ελαττώνουν το αίσθημα του πόνου. Όπως δήλωσαν οι ερευνητές: «Η σωματική άσκηση είναι γνωστό ότι διεγείρει την απελευθέρωση των ενδορφινών, δημιουργώντας μια ήπια αίσθηση ευφορίας.

Αυτό που απέδειξε η μελέτη είναι ότι η ομαδική προπόνηση οδηγεί σε αυξημένη έκκριση ενδορφινών σε σύγκριση με μία μοναχική προπόνηση. Το γεγονός αυτό μπορεί να εξηγήσει πιθανότατα το αίσθημα ευφορίας που προκαλείται και από τη συμμετοχή σε άλλες κοινωνικές δραστηριότητες, όπως το γέλιο σε μια παρέα, η μουσική και ο χορός».

Τα οφέλη της άσκησης διαφέρουν ανάλογα με το φύλο και τη φυλή. Τα οφέλη που προσφέρει η σωματική άσκηση στην υγεία σας μπορεί να εξαρτώνται από το φύλο και η φυλή σας, υποστηρίζει μια νέα μελέτη. Η έρευνα βασίζεται σε δεδομένα από περισσότερους από 15.000 Αφροαμερικανούς και Καυκάσιους και των δύο φύλων.

Η ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τον Δρ Keri Monda από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, ανακάλυψε ότι η αυξημένη άσκηση οδηγεί σε σημαντικές μειώσεις των επιβλαβών τριγλυκεριδίων, αλλά μόνο στους Καυκάσιους.

Βρέθηκε επίσης ότι η αυξημένη δραστηριότητα βελτιώνει τα επίπεδα της καλής χοληστερόλης HDL στις γυναίκες, όχι όμως και στους άνδρες. Την ίδια στιγμή η έντονη άσκηση διαπιστώθηκε ότι ρίχνει τα επίπεδα ολικής χοληστερόλης αλλά μόνο στις μαύρες γυναίκες.

Αυτές οι διακυμάνσεις σύμφωνα με τους ερευνητές είναι κάτι καινούριο. Όσο για το τι κρύβεται πίσω από αυτές τις διαφορές, οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι αλλά εικάζουν ότι οι ορμονικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών και οι γενετικές διαφορές μεταξύ των φυλών εξηγούν τουλάχιστον μερικά από τα ευρήματά τους. Οι γεροί πότες γυμνάζονται περισσότερο από τους νηφάλιους; Μία νέα έρευνα δείχνει ότι όσοι πίνουν αρκετά είναι πιο πιθανό να γυμνάζονται.

Μπορεί ο συνδυασμός του αλκοόλ και της άσκησης να ακούγεται λίγο περίεργος, και η στενή συσχέτιση των δύο δραστηριοτήτων να είναι επικίνδυνη και σίγουρα να μην αποτελεί τον κανόνα για τους περισσότερους αθλούμενους, όμως η μελέτη δείχνει ότι η μετριοπαθής, τακτική κατανάλωση αλκοόλ και η τακτική άσκηση μπορεί να συμβαδίζουν πιο συχνά από ό, τι νομίζουμε.

Προηγούμενη έρευνα είχε δείξει ότι ορισμένες ανθυγιεινές συμπεριφορές, όπως το κάπνισμα και η σωματική αδράνεια, συχνά πάνε μαζί. Ωστόσο η τελευταία έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι υποστηρίζει ότι η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να συνδέεται τουλάχιστον με μία υγιή συμπεριφορά. Συγκεκριμένα οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι εκείνοι που ανέφεραν κατανάλωση περισσότερου αλκοόλ είχαν επίσης περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν ότι ασκούνται τακτικά.

Η υπερβολική άσκηση θα μπορούσε να είναι εθιστική όπως η ηρωίνη

Η υπερβολική άσκηση μπορεί να οδηγήσει στον ίδιο βαθμό εθισμού με τα ναρκωτικά, υποστηρίζουν οι ερευνητές, ενώ μπορεί παράλληλα να προκαλέσει παρόμοια συμπτώματα στέρησης. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η υπερβολική άσκηση προκαλεί μια αντίδραση στον εγκέφαλο, που είναι παρόμοια με εκείνη που προκαλείται από ναρκωτικά όπως η ηρωίνη.

Η αιφνίδια διακοπή της δραστηριότητας οδηγεί σε συμπτώματα παρόμοια με εκείνα που παρατηρούνται σε τοξικομανείς: τρέμουλο, σφαδασμούς, κροτάλισμα των δοντιών και πεσμένα βλέφαρα. Οι ερευνητές ελπίζουν ότι τα ευρήματα θα μπορούσαν να οδηγήσουν μελλοντικά σε θεραπείες άσκησης των τοξικομανών, καθώς και σε αγωγές για όσους πάσχουν από «αθλητική ανορεξία» – υπερβολική άσκηση με στόχο την απώλεια βάρους.

Κάθε άτομο έχει το δικό του ιδανικό ρυθμό τρεξίματος Αν «ακούτε» το σώμα σας, όταν τρέχετε, να σας λέει ότι πάτε πολύ αργά ή πολύ γρήγορα, μάλλον ξέρει τι λέει. Μια νέα μελέτη υποστηρίζει ότι κάθε άνθρωπος έχει το δικό του ιδανικό ρυθμό, με τον οποίο μπορεί να τρέξει με τη μικρότερη δυνατή προσπάθεια τη μεγαλύτερη απόσταση. Ουσιαστικά πρόκειται για το ρυθμό, με τον οποίο επιτυγχάνεται η τέλεια αρμονία ανάμεσα στην ταχύτητα και την αίσθηση σωματικής άνεσης, τα πόδια χαλαρώνουν και ο δρομέας έχει την αίσθηση ότι μπορεί να συνεχίσει να τρέχει έτσι για πολλή ώρα.

H έρευνα καταρρίπτει την αντίληψη ότι το τρέξιμο έχει το ίδιο μεταβολικό κόστος ανά μονάδα του χρόνου, ανεξάρτητα της ταχύτητας του δρομέα, δηλαδή ότι η απαιτούμενη ενέργεια για τη διάνυση μιας δεδομένης απόστασης είναι ίδια άσχετα αν κανείς τρέχει πολύ ή κάνει τζόκινγκ. Οι ερευνητές απέδειξαν ότι υπάρχει τελικά ένας τέλειος ρυθμός τρεξίματος από μεταβολική σκοπιά, που επιτρέπει την μικρότερη δυνατή κατανάλωση οξυγόνου και ενέργειας και αυτός ο ρυθμός φαίνεται ότι είναι ξεχωριστός για κάθε άτομο.

Η μέση ιδανική ταχύτητα είναι 13,3 χιλιόμετρα την ώρα για τους άνδρες και 10,4 χλμ. την ώρα για τις γυναίκες. Η διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα αποδίδεται κυρίως στη διαφορά του μεγέθους του σώματος και του μήκους των ποδιών, γεγονός που επηρεάζει τη «μηχανική» του τρεξίματος. Γενικότερα οι πιο μεγαλόσωμοι και πιο ψηλοί δρομείς έχουν μεγαλύτερες ιδανικές ταχύτητες.

Άσκηση και στεφανιαία νόσος: Η κίνηση σώζει ζωές

Η στεφανιαία νόσος του μυοκαρδίου αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου στις χώρες του δυτικού κόσμου. Με δεδομένη τη γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης, στα επόμενα χρόνια αναμένεται ακόμη μεγαλύτερη αύξηση των θανάτων από στεφανιαία νόσο.

Σημαντικό ρόλο στη μείωση της συχνότητας νοσηρότητας και θνητότητας από τη στεφανιαία νόσο παίζει η στρατηγική της πρόληψής της. Μία από τις πιο σημαντικές δράσεις είναι ο περιορισμός των κλασικών προδιαθεσικών παραγόντων κινδύνου όπως το κάπνισμα, η υπερχο-ληστεριναιμία, η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης.

Μεγάλες επιδημιολογικές έρευνες οδήγησαν τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να συμπεριλάβει στους κύριους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη στεφανιαίας νόσου την απουσία οποιασδήποτε μορφής σωματικής δραστηριότητας στην καθημερινή ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας συνοδεύεται από διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου σε σχέση με τα σωματικά δραστήρια άτομα. Αντίθετα, από πολλές κλινικές και πειραματικές μελέτες έχει βρεθεί ότι η συστηματική αερόβια άσκηση προστατεύει σε ικανοποιητικό βαθμό το μυοκάρδιο από την εμφάνιση της ισχαιμικής νόσου με αρκετούς μηχανισμούς. Η σωματική δραστηριότητα προκαλεί τις εξής ευνοϊκές μεταβολές στην καρδιακή λειτουργία:

Αυξάνει ή διατηρεί σταθερή την παροχή οξυγόνου στο μυοκάρδιο. Αυτό επιτυγχάνεται με την καθυστέρηση της εξέλιξης της αθηροσκλήρωσης στα στεφανιαία, αφού βελτιώνει

α) το λιποπρωτεϊνικό προφίλ (αύξηση HDL/LDL),

β) το μεταβολισμό των υδατανθράκων και ελαττώνει το βαθμό συγκόλλησης των αιμοπεταλίων και την εναπόθεση λίπους στα τοιχώματα των στεφανιαίων αγγείων.

Επίσης, η σωματική δραστηριότητα έχει βρεθεί ότι αυξάνει την παράπλευρη κυκλοφορία στα στεφανιαία αγγεία και την αιματική ροή στο μυοκάρδιο.

Ελαττώνει τις απαιτήσεις του μυοκαρδίου σε οξυγόνο. Αυτό επιτυγχάνεται

α) με τη μείωση της καρδιακής συχνότητας σε ηρεμία και σε υπομέγιστο έργο,

β) με τη μείωση της συστολικής και μέσης αρτηριακής πίεσης σε ηρεμία και κυρίως σε υπομέγιστο έργο,

γ) με μείωση της καρδιακής παροχής και

δ) με μείωση του επιπέδου των κατεχολαμινών στο πλάσμα τόσο στην ηρεμία όσο και σε υπομέγιστο έργο.

Αυξάνεται η λειτουργικότητα του μυοκαρδίου, με την

α) αύξηση του όγκου παλμού σε ηρεμία σε ελάχιστη και σε έντονη σωματική δραστηριότητα,

β) αύξηση του κλάσματος εξώθησης σε ηρεμία και σε άσκηση,

γ) αύξηση της συσταλτικότητας του μυοκαρδίου και

δ) στη μείωση του μεταφορτίου.

Τέλος, η σωματική δραστηριότητα αυξάνει την ηλεκτρική σταθερότητα του μυοκαρδίου με τη μείωση της ζώνης ισχαιμίας σε ηρεμία και σε δραστηριότητα, με τη μείωση των κατεχολαμινών στο μυοκάρδιο και την αύξηση της οδού της κοιλιακής μαρμαρυγής.

Η συχνότητα, η διάρκεια και η ένταση της σωματικής δραστηριότητας που οδηγούν στη μείωση των εκδηλώσεων της ισχαιμικής νόσου του μυοκαρδίου αποτελούν αντικείμενο διαφωνίας μεταξύ των ερευνητών. Σύμφωνα με τελευταίες μελέτες, υποστηρίζεται ότι ένα μακροχρόνιο έντονο συστηματικό πρόγραμμα σωματικής δραστηριότητας εμφανίζει ευνοϊκά αποτελέσματα για την υγεία των ατόμων. Από τα δημογραφικά δεδομένα διαπιστώνεται ότι το 60% του ελληνικού πληθυσμού είναι σωματικά μη δραστήριοι.

Ένα πρόγραμμα σωματικής δραστηριότητας σε ενήλικα περιλαμβάνει την καθημερινή ενασχόλησή του για τουλάχιστον δέκα (10) λεπτά. Ο τύπος της σωματικής δραστηριότητας δεν φαίνεται να παίζει ρόλο. Σε ασθενή με πιστοποιημένη στεφανιαία νόσο συνιστάται κυρίως η αερόβια δραστηριότητα (άσκηση με ισοτονικού τύπου συστολές των μυών) γιατί οι ισομετρικές (στατικές) ασκήσεις επιβαρύνουν σε μεγαλύτερο βαθμό το καρδιακό έργο.

Ακόμα και οι ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών παίζουν σημαντικό ρόλο, αν και έχουν περιορισμούς, γιατί προλαμβάνουν ή αποκαθιστούν τη μυϊκή ατροφία και αδυναμία που χαρακτηρίζουν τους ασθενείς. Έχει βρεθεί επίσης ότι η σωματική δραστηριότητα σε όρθια θέση με συμμετοχή των κάτω άκρων, έχει ευνοϊκότερη επίδραση από τη δραστηριότητα σε καθιστή θέση και τη χρήση των άνω άκρων αφού μειώνει την καρδιακή συχνότητα, την αρτηριακή πίεση και τις απαιτήσεις του μυοκαρδίου σε οξυγόνο.

Παραπάνω αναφέραμε τις θετικές επιπτώσεις της σωματικής δραστηριότητας στο καρδιαγγειακό σύστημα. Παρ’ όλα αυτά, η σωματική δραστηριότητα συνοδεύεται και από τον κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών, από τις οποίες η πιο τραγική είναι ο αιφνίδιος θάνατος. Για το λόγο αυτό η συμμετοχή ενός ενήλικα -και ιδίως σε άνδρες που έχουν προδιαθεσικούς παράγοντες κινδύνου- σε κάποιο πρόγραμμα σωματικής δραστηριότητας πρέπει να επιτρέπεται μετά από σοβαρό ιατρικό έλεγχο για αποφυγή τέτοιων δυσάρεστων περιστατικών.