<Η αυτοκτονία του Αίαντα _ ερυθρόμορφος κάλυκας – κρατήρας Ετρουσκικού ρυθμού 400-350 π.Χ .
Μέρος πρώτο: Άνδρες αυτόχειρες
Παρά το γεγονός ότι οι σύγχρονοι ερευνητές ερευνούν το παρελθόν, ώστε να αποκαλύψουν τα τελεσιουργά γεγονότα που διαμορφώνουν την στάση μας έναντι της αυτοκτονίας, οι αρχαίοι ομόλογοί τους αντιμετώπιζαν ακριβώς το αντίθετο πρόβλημα. Αυτό σημαίνει ότι οφείλουμε να εγκαταλείψουμε τις σύγχρονες θέσεις μας, αν θέλουμε να αξιολογήσουμε πιο ξεκάθαρα το φαινόμενο των αρχαίων αυτοκτονιών.
Είναι προφανές ότι η σημερινή μας συμπεριφορά απέναντι στην αυτοχειρία, είναι συνονθύλευμα ιδεών που κυμαίνονται από την πολύ συντηρητική άποψη ότι η όποια ζωή είναι ιερή και δεν επιδέχεται συντόμευση ανεξαρτήτως συνθηκών, έως την πλέον φιλελεύθερη οπτική, της κυριαρχίας του ατόμου επί της προσωπικής του ζωής, η οποία δύναται να τερματίζεται εφόσον το βάρος της συνέχισής της γίνει δυσβάσταχτο. Η δε μετριοπαθής άποψη διατείνεται ότι τα παθητικά μέσα τερματισμού της ζωής, μπορούν να γίνουν αποδεκτά κάτω από προσεκτικά ελεγχόμενες συνθήκες.
Ο Edwin S. Shneidman, Αμερικανός επιστήμονας ειδικευμένος σε θέματα αυτοκτονίας θανάτου, πρωτοπόρος στην προσπάθεια αλλαγής στάσης, σε εθνικό επίπεδο, αναφορικά με την αυτοκτονία και την αυτοκτονική συμπεριφορά, παρέχει ευρύ ορισμό για την αυτοκτονία: «Προς το παρόν στον Δυτικό κόσμο, η λέξη αυτοκτονία καταδεικνύει, συνειδητή πράξη αυτοπροκαλούμενου αφανισμού, ο οποίος γίνεται καλύτερα κατανοητός, ως πολυδιάστατη δυσφορία ενδεούς ατόμου, το οποίο προσδιορίζει το ζήτημα, για το οποίο η αυτοκτονία γίνεται αντιληπτή ως η καλύτερη λύση».
Επειδή αυτός ο ορισμός δεν περιέχει επικρίσεις και αναγνωρίζει ξεκάθαρα τις χρονικές και γεωγραφικές διαστάσεις τις αυτοκτονίας, θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για την προσπάθεια σκιαγράφησης της προσωπικότητας των αυτοκτονικών αρσενικών της μυθολογίας.
Σε αντίθεση με τους σύγχρονους μελετητές των αυτοκτονιών, οι οποίοι βασίζονται σε στατιστικές και ενίοτε προσεγγίζουν το φαινόμενο μέσω της αναπτυξιακής προοπτικής του, το καθήκον του ιστορικού ερευνητή είναι πιο σύνθετο εξαιτίας της φύσης, του φύλου της μυθολογίας και των πηγών αναφοράς στα αυτοκτονικά περιστατικά. Εν τούτοις, τα αρχέτυπα γνωρίσματα που αναδύονται κάποιες φορές, επιτρέπουν τη σύνθεση μετριοπαθών συμπερασμάτων. Για πιο προσωποποιημένα χαρακτηριστικά, καλό θα ήταν να ανατρέξουμε στην προσωπική ιστορία του καθενός από τους πρωταγωνιστές.
Παραστάσεις
Κάποια από τα πιθανά κίνητρα που παρατηρούνται την σύγχρονη εποχή στους άνδρες αυτόχειρες περιλαμβάνουν εχθρικά αντίποινα, εξιλέωση συμπεριφοράς, βαθιά θρησκευτική πίστη, αυτοθυσία στο όνομα ιδανικού, εντιμότητα, αισχύνη ή φόβο ατίμωσης, κίνδυνο αντιποίνων, αίσθημα ευθύνης, συμμόρφωση με φιλοσοφία για την ζωή, βασανισμό, αμφιθυμία, θυμό, τρέλα και θλίψη.
Στον κόσμο της Μυθολογίας τα κίνητρα αυτοκτονίας εμπεριέχουν, ντροπή ή φόβο εξευτελισμού, θλίψη, απόρριψη και απελπισία, τρέλα, αυτοθυσία, εκπλήρωση προφητείας, απώλεια πολιτικής ισχύος, οργή και εξαναγκασμό προς κάποιου είδους θεσμοθετημένης αυτοκτονίας. Οπωσδήποτε, τα προσωπικά κίνητρα παραμένουν πολύπλοκα, παρά την όποια προσπάθεια κατηγοριοποίησης, στην προκειμένη περίπτωση μέσω συνεκτικών προτύπων, διαμορφωμένων από τους υπαινιγμούς της πλειοψηφίας των αυθεντικών ιστοριογραφιών και αυτό οφείλουμε να το έχουμε πάντα κατά νου, όπως επίσης και να συνειδητοποιήσουμε ότι στην κάθε απόφαση μπορεί να αντιστοιχούν, περισσότερα από ένα, ενεργά κίνητρα.
Ντροπή και όνειδος
Το πλέον σύνηθες κίνητρο για τους μυθικούς αυτόχειρες είναι η ντροπή ή το όνειδος και πιο εύγλωττη χαρακτηριστική περίπτωση, πράξεων συσχετισμένων άρρηκτα με φιλοσοφικά δομημένη παράσταση ζωής, είναι αυτή του Αίαντος στον οποίο ανήκει το διαφωτιστικό για το ποιόν του ανδρός απόφθεγμα: «Ή καλώς ζην ή καλώς τεθνηκέναι τον ευγενή δει». Πεπεισμένος ότι είχε ζήσει την ζωή ενός ήρωα και ότι αυτός ο κώδικας τιμής είχε αγνοηθεί από τους συμπατριώτες του, με αποτέλεσμα να στέκεται μπροστά τους ντροπιασμένος, ο Αίας ρίχτηκε πάνω στο σπαθί του εχθρού του, Έκτορα.
Η αυτοχειρία του μπορεί να ιδωθεί σαν προσπάθεια ανταπόκρισης στα ιδανικά μιας ηρωικής κοινωνίας, ενώ ταυτόχρονα καταδεικνύει τις επιπτώσεις, σε προσωπικό επίπεδο, των κοινωνικών προτύπων που τείνουν να μεταβληθούν. Οι συμπολίτες του, είχαν απονείμει τα όπλα του Αχιλλέα σε ένδειξη τιμής, όχι σε αυτόν παρ’ ότι θεωρούνταν δεύτερος τη τάξει, αλλά στον Οδυσσέα, χάριν της ρητορικής του και ο Αίας καταλήφθηκε από έχθρα όταν αισθάνθηκε απομονωμένος. Οι συμπολεμιστές του είχαν μόλις αποδεχτεί μια νέα κοινωνία στην οποία η ευστροφία έχρηζε επιβράβευσης παρόμοιας με την πολεμική ανδρεία, αλλά ο Αίας ούτε το έκανε ούτε επρόκειτο ποτέ να δεχτεί μια τέτοια αλλαγή. Κυριευμένος από θυμό, προσπαθεί να σκοτώσει τους νέους του εχθρούς, Αγαμέμνονα και Μενέλαο. Αντ’ αυτών και κατόπιν παρέμβασης της θεάς Αθηνάς, καταλαμβάνεται από τρέλα και ξεσπά σ’ ένα κοπάδι ζώων. Δυστυχώς όταν ανέκτησε τις αισθήσεις του, θυμός και μίσος δεν είχαν ξεθυμάνει. Μετανιώνει μόνο διότι δεν κατάφερε να σκοτώσει τους εχθρούς του και τώρα ο μόνος αντάξιος τίτλου τιμής τρόπος, που θα παλινόρθωνε ταυτόχρονα την δική του υπόληψη, είναι η αυτοκτονία.
Αυτή η αφήγηση για την ζωή και τον θάνατο του Αίαντα, προκύπτει από την ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή, την πλέον περιεκτική αφήγηση της ιστορίας του. Άλλη εκδοχή, που μας παρέχεται από μεταγενέστερες αναφορές, θέλει τον Αίαντα να είναι άτρωτος σ’ όλο του το σώμα εκτός από ένα, ή δύο σημεία. Περιγράφοντας την σκηνή του θανάτου, ο Αισχύλος, προφανώς μεταφέροντας προλεγόμενα, γράφει ότι στην προσπάθεια του Αίαντα να πέσει στο σπαθί, αυτό αναδιπλώθηκε λυγίζοντας σαν τόξο, μέχρις ότου κάποιο πνεύμα του κατέδειξε το τρωτό σημείο κάτω από την μασχάλη του. Από αυτήν την αφήγηση υποθέτουμε, αν και δεν είμαστε σε θέση να το διατυπώσουμε με βεβαιότητα, ότι τα κίνητρα του Αίαντα ήταν παρόμοια με αυτά που υπαινίσσεται η ιστορία του Σοφοκλή.
Μύρρα και Κινύρας
Πράξεις ντροπής στις οποίες συμμετείχαν οι κόρες τους, οδήγησαν τέσσερις πατέρες στην αυτοχειρία. Τρείς από αυτούς, Κινύρας, Κλύμενος και Βαλέριος, χωρίς να το γνωρίζουν διέπραξαν αιμομιξία με τις θυγατέρες τους και με την αποκάλυψη της αλήθειας σκοτώθηκαν. Ο Νυκτέας, εξοργισμένος με την κόρη του για την οφειλόμενη στον Δία εγκυμοσύνη της, προκάλεσε την φυγή της και στην συνέχεια αυτοκτόνησε. Στις δύο αυτές περιπτώσεις αιμομιξίας, οι πατέρες πρωταγωνίστησαν ακούσια και βεβαίως τρομοκρατήθηκαν από το γεγονός.
Χαρακτηριστική χροιά της αιμομιξίας είναι ότι πρόκειται για πράξη σεξουαλικής κακοποίησης, η οποία συνήθως διαπράττεται σε βάρος νεαρών ατόμων, από κάποιον ενήλικα, άνδρα ή γυναίκα. Στις περιπτώσεις που εξετάζονται εδώ, μπορούμε να διακρίνουμε τις τυπικές Ελληνικές τάσεις πατριαρχισμού και μισογυνισμού, οι οποίες αφαιρούν το φταίξιμο από τον πατέρα, περιγράφοντας την κόρη ως αρχικό αίτιο. Παρόλο που τα κορίτσια παραμένουν θύματα στις ιστορίες αυτές, είναι ωστόσο δέσμιες δικών τους ψυχικών και σεξουαλικών ορμών και όχι κάποιου ιδιοτελούς αρσενικού. Στην αφήγηση για τον Νυκτέα, η κόρη προσλαμβάνει πιο τρομακτική όψη καθώς σερβίρει τον απόγονο ως δείπνο στον πατέρα της, εμφατικά δε προς την αθωότητα του πατρός, οι ιστορίες συνάπτονται με τις αυτοκτονίες τους.
Σιλβανός
Εξίσου ενδιαφέρον είναι ότι, σε τρείς από τις περιπτώσεις, έρχονται στον κόσμο σημαντικοί απόγονοι όπως ο Άδωνις, αγαπημένος της Αφροδίτης, γιός του Κινύρα, ο Σιλβανός, Ρωμαϊκή θεότητα του αγρού γιός του Βαλέριου και οι Αμφίονας και Ζήθος, γιοί του Δία, θεμελιωτές των πρώτων τειχών της επτάπυλης Θήβας. Παρόλο που ίσως αναμενόταν οι αιμομικτικοί απόγονοι να είναι κατά κάποιον τρόπο κοινωνικά έκπτωτοι, τουναντίον τους αποδίδονται ιδιαίτερες θέσεις. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι, στο μέτρο που ο πατέρας θεωρείται άμεμπτος κατά την τέλεση της αιμομικτικής πράξης, απαλείφεται και η ενοχή των απογόνων, οι οποίοι, άνδρες στο σύνολό τους, περιβλήθηκαν από την μυθολογία με την αύρα κάποιας σπουδαίας υπόστασης. Στην περίπτωση του Νυκτέα που ο γόνοι δεν είναι προϊόντα αιμομιξίας, το γεγονός της αυτοκτονίας απορρέει περισσότερο από το οδυνηρό συναίσθημα που ακολουθεί την ποινή της κόρης για την οποία ντρεπόταν. Η τιμωρία του την οδήγησε στην εξορία και ο αποχωρισμός τους στην απώλεια ορισμού του εαυτού του. Ο Νυκτέας αισθάνεται τον διαχωρισμό τους τόσο έντονα που η αυτοκτονία φαντάζει μονόδρομος γι’ αυτόν.
Ένα άλλο παράδειγμα, αισθήματος ντροπής κατόπιν επίγνωσης αιμομικτικού επεισοδίου μεταξύ μητέρας και γιού, είναι αυτό της Ιοκάστης και του Οιδίποδα. Στην πλειοψηφία των εκδοχών, ο Οιδίπους τυφλώνεται και δεν αυτοκτονεί, αλλά σύμφωνα με τον Υγίνο, την τύφλωση διαδέχεται ο θάνατος. Παρομοίως, σχέση αιμομιξίας μεταξύ αδελφού και αδελφής, οδηγεί στην κατακραυγή και την αυτοκτονία, όπως μας πληροφορεί η ιστορία του Μακαρέα. Μια κοινότυπη αιτία ντροπής, περιγράφεται στην ιστορία του Βρωτέα, ο οποίος λέγεται ότι κάηκε επειδή ντρεπόταν για την άσχημη φυσική του κατάσταση. Ενδιαφέρων παρουσιάζει η περίπτωση του Καινέα. Έχοντας αρχίσει τη ζωή του ως γυναίκα, Καινίς, ικέτευε τον Ποσειδώνα να τον κάνει άνδρα μετά τον βιασμό της από αυτόν, ώστε να πάψει να αισθάνεται την αισχύνη του γεγονότος. Σύμφωνα με τον Υγίνο, η αλλαγή του φύλου δεν ανακούφισε από την ντροπή και ο Καινέας σκοτώθηκε.
Θλίψη, απελπισία ή απόρριψη
Όταν οι πατέρες χάνουν το παιδί τους, ο πόνος συχνά είναι δυσβάσταχτος και αυτοκτονούν: ο Αιγέας θεωρώντας τον Θησέα νεκρό, ρίχτηκε στη θάλασσα, ο Αμφίονας παντρεμένος με την Νιόβη υπερηφανευόταν για το ότι απέκτησε δεκατέσσερα παιδιά, με τον χαμό των οποίων μαχαιρώθηκε και ο Ιάσωνας, αφού η Μήδεια σκότωσε τα παιδιά τους, κάποια αφήγηση τον θέλει να αυτοκτονεί.
Ο Θουκυδίδης στον επικήδειο του Περικλή, υπογραμμίζει το γεγονός ότι τα παιδιά που προηγούνται των γονέων τους στο θάνατο αντιβαίνει την ακολουθία της φύσης. Η σειρά του σύμπαντος διαταράσσεται και την ανωμαλία αυτή μπορεί να συνοδεύει η αποδόμηση της αυτεπίγνωσης. Το αφύσικο της απώλειας, είναι πιθανό να παράγει βαθύτερη θλίψη και σε συνδυασμό με τον λιγότερο χρόνο που έχει στη διάθεσή του ο γονιός για ν΄ ανακάμψει, μπορεί να συντελέσει στην αυτοκτονία του. Στα παρουσιαζόμενα παραδείγματα από την Κλασσική Μυθολογία, οι πατέρες υποφέρουν τα μέγιστα, φτάνοντας στο σημείο να αφαιρέσουν οι ίδιοι τις ζωές τους, παρόλο που αυτό, όπως άλλωστε συμβαίνει συχνά, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα οι ιστορικές πηγές της αρχαιότητος να εναρμονίζονται περισσότερο με τα δεινά των ανδρών παρά των γυναικών. Σε αντίθεση δε με τους πατέρες που αυτοκτονούν από ντροπή για τις κόρες τους (βλ. παραπάνω) αυτοί το κάνουν από θλίψη για τον χαμό των γιών τους.
Επιπλέον ισχυρή πηγή λύπης είναι η απώλεια ερωμένου, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε από τις ιστορίες για τον Ορφέα και τον Πύραμο. Στο προηγούμενο δοκίμιο για τις μυθικές αυτόχειρες της ελληνικής και Ρωμαϊκής μυθολογίας, καταδείχτηκε ότι η απώλεια αγαπημένου αρσενικού είναι κοινότυπη αιτία για τις αυτοκτονίες των γυναικών, οι οποίες αυτοπροσδιορίζονται σε σχέση με τους άντρες της ζωής τους, είτε πρόκειται για τον πατέρα τους, είτε για τους αδελφούς, γιούς ή εραστές. Αντιθέτως, αυτή η συμπεριφορά δεν απαντάται στους άνδρες του αρχαίου κόσμου.
Στάσεις απέναντι στον έρωτα, ασχέτως της ετεροφυλοφιλικής, ομοφυλοφιλικής ή ομοερωτικής φύσης τους, ήταν περίπλοκες κατά την αρχαιότητα, και ο καθένας, όπως για παράδειγμα ο Ρωμαίος νομικός Κικέρων, δεν μπορούσε να συγκρατήσει τις αντιφατικές απόψεις του γι’ αυτές. Ωστόσο είναι σαφές ότι, η επικρατέστερη άποψη για την ερωτική αγάπη, ήταν αυτή ενός είδους μανίας σταλμένης από την Αφροδίτη, στην οποία ήταν αδύνατον να αντισταθεί κανείς, κάτι που την καθιστά αντώνυμη της σημαντικής έννοιας της σωφροσύνης, η οποία μπορεί επαρκώς να μεταφραστεί ως εγκράτεια, παρά την αυξητική επίδραση στο νόημα της πρώτης και κατά συνέπεια, όταν ένας άνδρας υποκύπτει στον έρωτα σε βάρος της σύνεσής του, μπορεί να οδηγηθεί σε αυτοαπέχθεια, εφόσον απορριφθεί από τον εραστή του και να γίνει αυτοκτονικός. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, οι άνδρες κατά κάποιο τρόπο παρερμήνευσαν τα γεγονότα που συντέλεσαν τα μέγιστα στην απώλεια του αγαπημένου τους και έβαλαν τέλος στη ζωή τους.
Περίπλοκη ομοφυλοφιλική ιστορία αγάπης που οδήγησε σε διπλή αυτοκτονία, είναι αυτή του Ναρκίσσου με τον Αμεινία. Ο Νάρκισσος, το σύμβολο της αυταρέσκειας, αρνήθηκε τις ερωτοτροπίες του Αμεινία ό οποίος σε απελπισία σκοτώνεται και καταριέται τον Νάρκισσο. Ο τελευταίος, με την σειρά του, αισθανόμενος δυσφορία από τον εξευτελισμό που του προκάλεσε ο Αμεινίας, μετουσιώνεται σε παράδειγμα αυτοαπέχθειας και αυτοκτονεί.
Ο Αλθαιμένης, αν και προσπαθούσε να αποφύγει χρησμό σύμφωνα με τον οποίο ένα από τα τέσσερα παιδιά θα σκότωνε τον πατέρα τους, τον πραγμάτωσε δίχως να το γνωρίζει. Όταν αντιλήφθηκε ότι είχε σκοτώσει τον πατέρα του, ικέτευσε επιτυχώς να ανοίξει η γη να τον καταπιεί. Παρόλο που η πατροκτονία είναι κοινό θέμα στην Κλασσική Μυθολογία, όπως και η προσπάθεια των θνητών να αποφύγουν κάπως τα προλεγόμενα των χρησμών, ο συνδυασμός των δύο κινήτρων οδηγεί σε σκανδαλώδη, αν όχι υποβλητική αυτοχειρία.
Τρέλα
Στον αρχαίο κόσμο η επικρατούσα άποψη για την παραφροσύνη ή την τρέλα ήταν ότι επρόκειτο για ιερή ασθένεια που συχνά έπληττε τα θύματά της, εξαιτίας κάποιας διάδρασής τους με τους θεούς ή τους εκπροσώπους αυτών. Ο Διόνυσος, πάνω απ’ όλους τους θεούς, οδηγεί στην τρέλα αυτούς που αποτυγχάνουν να αποδεχτούν είτε τον ίδιο, είτε τους ακολούθους του.
Τέτοια είναι η περίπτωση των Βούτη και Λυκούργου, κατά την οποία αμφότεροι κατελήφθησαν από μανία σταλμένη από τον Διόνυσο και στην συνέχεια αυτοκτόνησαν. Παρομοίως ο Βροτέας δεν κατάφερε να τιμήσει την Αρτέμιδα, η οποία τον έκανε να πιστέψει ότι είναι άτρωτος στη φωτιά και σαν από ειρωνεία της τύχης, σκοτώθηκε όταν ρίχτηκε σ᾽ αυτήν. Στην περίπτωση του Άττη, γιού της Άγδιστης, οι θεοί έντρομοι από τον αυτο ευνουχισμό του, προκάλεσαν το γιό της να πράξει το ίδιο και να πεθάνει. Η παραφροσύνη του Ακάμα προκλήθηκε από τον εραστή του, ο οποίος προκειμένου να μην τον χάσει, του έδωσε ένα κουτί, αποσπώντας την υπόσχεσή του να το ανοίξει, παρά μόνον όταν θα ήταν αποφασισμένος να μην ξαναγυρίσει. Όταν αυτός το άνοιξε κατά λάθος, τρελάθηκε βλέποντας το περιεχόμενό του και φεύγοντας αλλόφρων με το άλογό του, έπεσε και σκοτώθηκε πάνω στο ίδιο του το ξίφος.
Ο υπαινιγμός σε όλες αυτές τις ιστορίες είναι ότι, ενώ τα θύματα είναι διανοητικά ανίκανα, δεν ευθύνονται για τις αυτοκαταστροφικές πράξεις τους, παρόλο που είναι υπόλογοι των πράξεων που προκάλεσαν την εκδήλωση της τρέλας σε αυτούς.
Αυτοθυσία
Το μαρτύριο είναι ένα φαινόμενο καλά γνωστό με το πέρασμα των αιώνων σε όλες τις κοινωνίες και συμβαίνει όταν ομάδες ή μεμονωμένα άτομα θέτουν θρησκευτικά ή και πατριωτικά καθήκοντα σε προτεραιότητα έναντι αυτών που αφορούν στο άτομό τους.
Από την προδοσία των ατομικών ή κοινών πεποιθήσεων, αυτά τα πρόσωπα επιλέγουν το θάνατο, είτε από το ίδιο τους το χέρι είτε εκούσια από το χέρι κάποιου άλλου. Πρόκειται για απαράμιλλη πράξη αλτρουισμού η οποία συχνά αναλαμβάνεται για την διαφύλαξη ή προώθηση της θρησκευτικής ή πολιτικής πίστης του μάρτυρα. Σε πολιτισμούς όπως της αρχαίας Ελλάδος, όπου δεν υπήρχε σαφής διαχωρισμός πολιτείας και εκκλησίας, δύο περιστατικά αυτοκτονικής αυτοθυσίας, του Κόδρου και του Μενοικέα, εμπλέκουν το θάνατο ενός προσώπου στην εξασφάλιση της επέκτασης και πολιτικής εξουσίας της πόλης τους. Και στα δύο περιστατικά, οι θεοί μέσω χρησμών ουσιαστικά απαίτησαν αυτούς τους θανάτους. Στις άλλες δύο περιστάσεις, του Μενεστράτου και του Κορέσου, η επιθυμία της προστασίας των εραστών τους κινητοποιεί την αυτοθυσία τους, η οποία προσλαμβάνει ως προστιθέμενη αξία, την άρση μιας ευρύτερης κοινωνικής απειλής. Στην ιστορία δύο άλλων ανδρών, που αυτοκτόνησαν συμμορφούμενοι σε χρησμό, του βασιλέας Αδράστου και του γιού του Ιπονόου, δεν γνωρίζουμε με σαφήνεια την αιτία που η προφητεία αξίωνε το θάνατό τους, αλλά θα ήταν ασφαλής η υπόθεση του συσχετισμού του με την συνέχιση της πόλης τους, το Άργος.
Ο Κόδρος ήταν βασιλέας των Αθηνών. Είχε προ λεχθεί ότι η πόλη θα επικρατούσε του εχθρού της, εφόσον σκοτωνόταν ο βασιλέας. Ακολούθως, μεταμφιέστηκε, παρεισέφρησε στο εχθρικό στρατόπεδο, προκάλεσε αναταραχή και σκοτώθηκε μέσα σε αυτή. Ο Μενοικέας, επίγονος των Σπαρτών στις Θήβες, όταν προβλέφθηκε ότι η πόλη θα εξακολουθούσε να υπάρχει, μόνον αν ένας από τους Σπαρτούς θυσιαζόταν, τότε αυτός δίχως να διστάσει, αυτοκτόνησε.
Συχνά συσχετίζουμε την αντίληψη του μαρτυρίου, με την πίστη ότι υπάρχει κάτι καλύτερο πέραν της ανθρώπινης ύπαρξης. Αναμφισβήτητα, τέτοια είναι η περίπτωση των μαρτύρων του Χριστιανισμού, οι οποίοι σαν τους Ιάπωνες πολεμιστές σαμουράι διαπράττουν σεπούκου (seppuku ή χαρακίρι=τελετουργική αυτοκτονία που υπαγόρευε ο κώδικας τιμής των πολεμιστών, γνωστός και ως Μπουσίντο, Bushido) ή αυτή των αυτοχθόνων Αμερικανών στρατιωτών σκύλων (Native American dog soldiers, οι οποίοι λέγεται ότι κυριολεκτικά καρφώνονταν στο σημείο του εδάφους που επέλεγαν, μέσω ασυνήθους στάσης ισχιακής προβολής, χρησιμοποιώντας ένα από τα τρία ιερά δόρατα που είχαν κατά παράδοση μαζί τους στα πεδία των μαχών) ονομαστών για την θηριώδη μαχητική τους ικανότητα από αμυντική ή επιθετική θέση, βασισμένη στην ανταμοιβή που θα τους απέφερε η σκληρή δοκιμασία. Από τον Patrick Henry, στους προσφάτους τρομοκράτες βομβιστές αυτοκτονίας, οι άνθρωποι εξακολουθούν να θεωρούν ότι κάποια αίτια ξεπερνούν τους εαυτούς τους, ασχέτως της ορθότητός τους.
Οι υποθέσεις των αρχαίων Ελλήνων, είναι κάπως διαφορετικές στην απόδοση ελάχιστης σημασίας στα γεγονότα που ακολουθούν την τέλεση της απονενοημένης πράξης και αφορούν στον αυτόχειρα. Βέβαια οι Κόδρος και Μενοικέας τιμήθηκαν, αλλά ωστόσο η έμφαση δόθηκε στην διατήρηση της πολιτείας.
Ο αλτρουισμός του Μενεστράτου είναι περισσότερο αυτοτροφοδοτούμενος, αν και η ιστορία συμπορεύεται με την ανάγκη θυσίας ανθρώπου στο όνομα του Δράκοντα Θεσπιακού. Όταν ο κλήρος πέφτει στην ερωμένη του, σοφίζεται τρόπο να την σώσει και να σκοτώσει τον δράκο. Χάνει την ζωή του στην προσπάθεια, αλλά η πράξη του όπως και οι δύο προηγούμενες, παρέχει προστασία και συνέχεια στην πόλη του. Η ιστορία του Κορέσου είναι παρόμοια. Καθώς ο έρωτάς του δεν βρήκε ανταπόκριση, προσευχήθηκε για βοήθεια στον Διόνυσο. Εκείνος, απέστειλε τρέλα στους συμπολίτες του, οι οποίοι θα απαλλάσσονταν με την θυσία της ερωμένης του Κορέσου, Καλλιρρόης. Παραπαίοντας, στον τόπο της θυσίας έστρεψε το μαχαίρι στον εαυτό του και απελευθερώθηκε από τον πόνο της απόρριψης, την ίδια ώρα που η παραφροσύνη εγκατέλειπε την πόλη.
Απώλεια πολιτικής ισχύος
Ενδέχεται να μπορούμε να εξετάσουμε αυτό το κίνητρο, ως το αντίθετο της αλτρουιστικής αυτοθυσίας. Σε δύο περιπτώσεις, χάνοντας την εξουσία τους, βασιλείς αυτοκτονούν. Ο Νίσος, βασιλεύς των Μεγαρέων, έμελλε να βασιλεύσει για όσο διατηρούσε την μωβ φύτρα μαλλιών του. Αφού προδόθηκε από την κόρη του, η οποία την έκοψε, σκοτώθηκε. Ο Άγριος, βασιλέας της Καλυδώνας, αφού εκθρονίστηκε και εξορίστηκε, αυτοκτόνησε. Αμφότερες οι περιπτώσεις θα μπορούσαν να εμπίπτουν στην κατηγορία της εγωιστικής αυτοχειρίας (Egoistic suicide) κατά τον Ντιρκέμ, όπου οι προσωπικές ανάγκες τίθενται υπεράνω κάθε άλλου ενδιαφέροντος.
Οργή
Ο θυμός, είναι συναισθηματική ή συνειδητή εσωτερική κατάσταση η οποία μπορεί να αποκρίνεται στην προσβολή της υπερηφάνειας, την απογοήτευση ή τον τραυματισμό της προσωπικότητας. Είναι τρόπος να κατηγορηθεί κάποιος άλλος για λάθη ή παραλείψεις δικές μας, όπως και να χειραγωγηθούν ή επισκιασθούν συναισθήματα αλλότριων καταστάσεων. Απογοήτευση (συναισθηματική ανατροπή) μπορεί να επέλθει όταν κάτι σχετίζεται με την κατάκτηση επιθυμητού ή αναμενόμενου στόχου, μπορεί δε αυτός να είναι υλικός (αποτυχία σε επένδυση) φυσικός αυτοπεριορισμός (τύφλωση εξαιτίας διαβήτη) θέμα προσωπικών επιλογών (αποτυγχάνω στις εξετάσεις) πράξεις άλλων (προσδοκίες δασκάλων ή οικογενειακές) κίνητρα άλλων (απάτη για αυτοεξυπηρετούμενο σκοπό) ή κοινωνική αδικία (γεννημένος σε αδιέξοδη φτώχεια). Αν η οργή είναι αρκετά έντονη, μπορεί να οδηγήσει σε βίαια υβριστική επίθεση, είτε προς την προσλαμβανόμενη ως εξωτερική πηγή της, είτε προς το ίδιο το άτομο.
Υπάρχουν τρείς καταγεγραμμένες υποθέσεις ανδρών της μυθολογίας οι οποίοι αυτοκτονούν ευρισκόμενοι σε θυμική κατάσταση. Ο Αίμων αποτελεί παράδειγμα κάποιου του οποίου ο θυμός προς τον πατέρα του, εξαιτίας του τρόπου που φέρθηκε στην Αντιγόνη, μνηστή του Αίμωνα, επέφερε την βίαιη προσπάθεια θανάτωσής του, με την αποτυχία της οποίας έστρεψε το όπλο στον εαυτό του. Ο Εύηνος γίνεται παράδειγμα για τις περιπτώσεις που οργή και θλίψη οδηγούν σε αυτοχειρία. Όταν η κόρη του απήχθη από τον Ίδα, τους κατεδίωξε προσπαθώντας ανεπιτυχώς να την πάρει πίσω και κυριευμένος από τα συναισθήματα αυτά, έσφαξε τα άλογά του και πνίγηκε. Στις περισσότερες εκδοχές, ο Ηρακλής δίνει εντολή να κατασκευαστεί ικρίωμα πυράς, ανεβαίνει επάνω σε αυτό και κάποιος άλλος την ανάβει. Στο Υγίνο, ωστόσο, μας φανερώνεται ότι πηδά πάνω σε ήδη φλεγόμενο ξύλινο πύργο, σαφώς εξοργισμένος με την σύζυγό του, Διηάνειρα, επειδή του έστειλε τον δηλητηριασμένο χιτώνα που επέσπευσε την αυτοκτονία του.
Εξαναγκασμός σε αυτοχειρία
Στο βαθμό που πραγματικά αντιστοιχεί σε εκτέλεση, ο Πελίας, θείος του Ιάσωνα, αναγκάζει τον Αίσωνα, πατέρα του Ιάσωνα, να αυτοκτονήσει. Ο Αίσωνας πραγματώνει τον θάνατό του, πίνοντας αίμα ταύρου. Όπως καταδεικνύει ο Van Hoof, στον μύθο, ο μόνος που χρησιμοποιεί το αινιγματικό αυτό δηλητήριο είναι ο Αίσων και παρά το γεγονός ότι ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος πίστευε ότι είναι δηλητηριώδης, στην πραγματικότητα δεν είναι.
Μέθοδοι
Για τις τριάντα τέσσερεις περιπτώσεις αυτοκτονίας ανδρών της μυθολογίας, οι μέθοδοι είναι περιορισμένοι. Σε έντεκα από αυτές, ο πραγματικός τρόπος θανάτωσης είναι απροσδιόριστος και δεν θα ήταν επωφελές να προβούμε σε εικασίες. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι απουσιάζουν περιπτώσεις αυτοχειρίας μέσω απαγχονισμού, προτιμητέος τρόπος θανάτου για την πλειοψηφία των γυναικείων αυτοκτονιών στην μυθολογία.
Στις περιπτώσεις όπου ο τρόπος αποσαφηνίζεται, συνιστά κοινοτυπία η επιλογή της λεπίδος, είτε μαχαιριού, είτε ξίφους. Αυτά τα μέσα θα πρέπει να ήταν άμεσα διαθέσιμα στους άνδρες και στο μέτρο που ένα ξίφος ή μαχαίρι αποτελεί μέρος της καθημερινής δραστηριότητας των ανδρών, δεν αποτελεί έκπληξη ότι εννέα από αυτούς, οργισμένοι ή θλιμμένοι, θα επέλεγαν αυτόν τον τρόπο αυτοκαταστροφής. Ενδεχομένως πιο εντυπωσιακό, είναι το γεγονός ότι δέκα αρσενικοί σκοτώθηκαν μέσω άλματος, σε φωτιά σε πέντε περιπτώσεις στο νερό σε τέσσερις και στο έδαφος από κάποιο ύψος, σε μία.
Έχουν καταγραφεί από μια περίπτωση στην κάθε μέθοδο, όπως η κατάποση από την γη, ο ευνουχισμός, η πόση αίματος ταύρου και η καταβρόχθιση από δράκο. Σύμφωνα με τον γενικό χαρακτήρα της αυτοχειρίας κατά την αρχαιότητα, τα πιο δημοφιλή μέσα επιλέχθηκαν για την αποτελεσματικότητά τους στην πράξη.
Συμπεράσματα
Ενδιαφέρον να υπογραμμιστεί ότι, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων αυτοκτονίας ανεξαρτήτως φύλου, είναι απροσδιόριστα τα μέσα που χρησιμοποιούνται. Άποψη του γράφοντος είναι ότι μέσω αυτού του γεγονότος, επισημαίνεται το μικρό ενδιαφέρον των αρχαίων συγγραφέων για την πτυχή αυτή, της οποίας αποφεύγουν τη χρήση τόσο ως μέσο προσδιορισμού τάσεων που εκδηλώνονται σε ηλικιακές ή φυλετικές ομάδες, όσο και στα κίνητρα που οδηγούν στην κρίσιμη αυτή απόφαση.
Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι η ταύτιση αμφότερων των φύλων, σε πολλά από τα κίνητρα που διαφαίνονται στα αφηγήματα και αφορούν σε ομάδες ανάλογα με την ηλικία (νέοι – νέες) ή τον οικογενειακό δεσμό (πατέρας γιός, πατέρας κόρη, μητέρα γιός, μητέρα κόρη κ.λπ.) Αν και κάποιο μοτίβο κάνει αισθητή την παρουσία του, στις υποθέσεις γυναικών που αυτοκτονούν εξαιτίας επιδεινούμενης σχέσης τους με άνδρα, το ίδιο πρόβλημα στις σχέσεις ετεροφυλοφιλικές, ή ομοφυλοφιλικές, ή ενδοοικογενειακές, απαντάται και σε αυτοχειρίες αντρών. Μπορεί να μην φαίνεται ως κυρίαρχο ανδρικό ζήτημα, αλλά σίγουρα ο τρόπος που ένας άντρας αντιλαμβάνεται τον περίγυρό του, παίζει σημαντικό ρόλο στα κίνητρα ενός οικειοθελούς θανάτου.
Από τα αποδεικτικά στοιχεία που προβάλλει η κλασική μυθολογία φαίνεται ξεκάθαρα ότι τουλάχιστον στα παραδοσιακά μυθογραφήματα, αυτοκτόνησαν περισσότερες γυναίκες απ’ ότι άνδρες. Ωστόσο όπως πάντα είναι απαραίτητο να συνυπολογισθούν οι αδυναμίες των αποδεικτικών στοιχείων και η ποικιλότροπη απόδοση των αρχικών αφηγήσεων. Δεδομένων αυτών θα ήταν παρακινδυνευμένη η παρέκταση των αναφορών σε ολοκλήρωση γενικευμένου συμπεράσματος αναφορικά με την αρχαία κοινωνία.
Κατάλογος αυτοχείρων ανδρών της Ελληνικής Μυθολογίας
Άγριος, βασιλέας της Καλυδώνας, του οποίου οι γιοί εκθρόνησαν τον αδελφό του, Οινέα και παρέδωσαν το βασίλειο στον πατέρα τους. Αργότερα ο εγγονός του Οινέα, Διομήδης, τον εκδικήθηκε, σκοτώνοντας κάποιους (ή όλους) από τους γιούς του και εξοστρακίζοντας τον ίδιο, ο οποίος στη συνέχεια αυτοκτόνησε.
_ Υγίνος, Μύθοι 175, 242
Αγχίσης, Άλλοι ισχυρίζονται ότι πέθανε στην εξορία και άλλοι ότι αυτοκτόνησε.
_Γάιος Ιούλιος Υγίνος «Ιστορίες» 94
_Βιργίλιος «Αινειάδα»3.709.
Άγχουρος, Υιός του Μίδα ο οποίος ιππεύοντας το άλογό του χάθηκε στην άβυσσο και κατόπιν η γη έκλεισε.
_Πλούταρχος PS.5.
Άδραστος, βασιλέας του Άργους και ένας από τους Επτά επί Θήβαις, ο οποίος αργότερα, μαζί με τον γιό του Ιππόνοο, ρίχτηκε στη φωτιά ανταποκρινόμενος σε χρησμό του Απόλλωνα.
_ Υγίνος, Μύθοι 242
Αίας, γιός του Τελαμώνα, γενναίος Έλληνας ήρωας του Τρωικού Πολέμου, η ικανότητα του οποίου μπορούσε να συγκριθεί μόνο με αυτή του Αχιλλέα. Όταν μετά τον θάνατο του Αχιλλέα, τα όπλα του δόθηκαν στον Οδυσσέα αντί σε εκείνον, θύμωσε τόσο πολύ που θέλησε να σκοτώσει τους αρχηγούς των Ελλήνων. Καταλήφθηκε από μανία σταλμένη από την Αθηνά και αντί αυτών, σφαγίασε κοπάδι ζώων. Όταν συνήλθε, ντροπιασμένος, έπεσε πάνω στο σπαθί του Έκτορα και σκοτώθηκε.
_ Σοφοκλής, Αίας 864-5
_ Οβίδιος, Μεταμορφώσεις 389-93
_ Υγίνος, Μύθοι 107, 242
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) Επιτομή 5.6-7
_ Σχόλια στον Αίαντα του Σοφοκλή 833
_ Σχόλια στον Λυκόφρονα 455ff
Αιγέας, βασιλέας των Αθηνών, πατέρας του Θησέα, ο οποίος, είτε κατέπεσε από την Ακρόπολη, είτε ρίχτηκε στη θάλασσα που τώρα αποκαλείται Αιγαίο, όταν ο Θησέας επιστρέφοντας από την Κρήτη δεν άλλαξε τα πανιά στο πλοίο του σε προαγγελία της νίκης του και θεωρήθηκε νεκρός.
_ Υγίνος. Μύθοι 43, 242
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) Επιτομή 1.10
_ Πλούταρχος, Η Ζωή του Θησέα 22.1
_ Παυσανίας 1.22.5
_ Σέρβιος, Σχόλια στην Αινειάδα 3.74
Αίμων ή Αίμονας, γιός του Κρέοντα και της Ευρυδίκης, ο οποίος έχοντας αποτύχει να δολοφονήσει τον πατέρα του, έστρεψε το μαχαίρι στον εαυτό του και σκοτώθηκε.
_ Σοφοκλής, Αντιγόνη 1175-7
_ Υγίνος, Μύθοι 72
Αίσακος, Γιος του Πριάμου ο οποίος συγκαταλέγεται μεταξύ των Μάντεων. Έπεσε στη θάλασσα και η Τηθύς τον μεταμόρφωσε σε θαλασσοπούλι
_Απολλόδωρος 3.12.5
– Οβίδιος «Μεταμόρφωση» 750 ff.
Αίσων, πατέρας του Ιάσονα, ετεροθαλής αδελφός του Πελία. Κατά την απουσία του Ιάσονα στην εκστρατεία του, ο Πελίας εξώθησε τον Αίσονα σε αυτοχειρία.
_ Διόδωρος ο Σικελιώτης 4.50
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) 1.9.27
_ Βαλέριος Φλάκκος, Αργοναυτικά Ι.818-26
Ακάμας, γνωστός και ως Δημοφώντας ή Δημοφόων, σύζυγος της Φυλλίδος. Κάποτε αναγκάστηκε να φύγει μακριά της και αυτή του έδωσε ένα κουτί προειδοποιώντας τον να μην το ανοίξει, εκτός κι αν είχε αποφασίσει να μην επιστρέψει ποτέ. Τελικώς ο Ακάμας το άνοιξε και στη θέα του περιεχομένου, κατελήφθη από μανία. Αλαφιασμένος, έφυγε μακριά, καλπάζοντας σε φρενήρεις ρυθμούς με το άλογό του μέχρι που έπεσε και σκοτώθηκε από το ίδιο του το ξίφος.
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) Επιτομή 6.17
Αλθαιμένης, γιός του Κατρέα, στον οποίο ειπώθηκε από χρησμό ότι, ένα από τα τέσσερα παιδιά του, θα τον σκότωνε. Ο Αλθαιμένης, με κάποιον τρόπο πληροφορήθηκε τον χρησμό και έφυγε ώστε να μην τον εκπληρώσει. Όταν αργότερα, ο Κατρέας έσπευσε σε αναζήτησή του, αυτός και η συνοδεία του θεωρήθηκαν κλέφτες και δέχθηκαν επίθεση. Εκεί, χωρίς να το γνωρίζει, ο Αλθαιμένης σκοτώνει τον πατέρα του. Οταν αποκαλύφθηκε η αλήθεια, προσευχήθηκε το θάνατό του και καταπόθηκε από τη γή.
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) 3.2.2
Αμεινίας, αμετάπειστος αλλά απορριφθείς εραστής του Νάρκισσου, ο οποίος αυτοκτόνησε με το ξίφος του, αφού προσευχήθηκε στους θεούς να τον εκδικηθούν.
_ Κόνων, Αφηγήματα 24 (FGrH i. pp. 197-8)
Αμφίων ή Αμφίονας, αδελφός του Ζήθου και σύζυγος της Νιόβης, η οποία γέννησε μαζί του πολλούς γιούς και κόρες. Εξαιτίας του καυχήματός της ωστόσο, ο Απόλλωνας και η Άρτεμη σκότωσαν όλα τα παιδιά και καταρρακωμένος ο Αμφίονας, μαχαιρώθηκε.
_ Όβίδιος, Μεταμορφώσεις 6.288-90
Αρίων, Έλληνας ποιητής και ραψωδός, ο οποίος κατά την επιστροφή του στην Κόρινθο μετά από προσοδοφόρα περιοδεία του στην Σικελία, απειλήθηκε από το πλήρωμα του πλοίου. Ως εκ τούτου, ζήτησε να του επιτραπεί να ντυθεί κατάλληλα και να τραγουδήσει για μια ακόμη φορά προτού πεθάνει. Προς έκπληξη όλων, πήδηξε στη θάλασσα για να φανεί ότι αυτοκτόνησε.
_ Ηρόδοτος 1.23-24
_ Υγίνος, Μύθοι 194
_ Υγίνος, Ποιητική Αστρονομία 2.17
Αρκεόφων, Πέθανε από ασιτία, λόγω ερωτικής απογοήτευσης
_Αντωνίνος Λιμπεράλις «Μεταμορφώσεις» 39.
Ασσαών, Όταν αυτοκτόνησε η κόρη του Νιόβη, την οποία ποθούσε, μετανοημένος για την αμαρτία του αυτοκτόνησε
_Παρθένιος εκ Νικαίας 33.
Άττης ή Άττις, θεότητα της Φρυγίας ακόλουθος της Κυβέλης, γιός της ερμαφρόδιτης Άγδιστις. Αυτή τον ερωτεύθηκε και αργότερα του ενέπνευσε τρέλα. Σε αλλόφρονα κατάσταση, ευνουχίστηκε και πέθανε από τον ακρωτηριασμό.
_ Παυσανίας 7.17.5
_ Αρνόβιος, Κατά Παγανιστών 5.5ff
Βαλέριος, από την αρχαία Τούσκουλο, πατέρας της Βαλέριας, παππούς και πατέρας του Σιλβάνου. Ξεγελάστηκε και κοιμήθηκε με την κόρη του η οποία κατέστη εγκυμονούσα. Όταν ο Βαλέριος έμαθε την αλήθεια έπεσε σε γκρεμό και σκοτώθηκε.
_ Πλούταρχος, Ελάσσονες Παράλληλοι 311B
Βροτέας (1) καλλιτέχνης στον οποίο η Άρτεμις ενέπνευσε τρέλα εκδικούμενη την άρνηση του να την τιμήσει. Πιστεύοντας ότι ήταν άτρωτος στη φωτιά, ρίχτηκε στις φλόγες και κάηκε.
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) Επιτομή 2.2
Βροτέας (2) γιός του Βούλκαν (αντιστοιχεί με τον Ήφαιστο στην ελληνική μυθολογία) και της Αθηνάς, οποίος μισώντας την γεμάτη χλεύη ζωή του, εξαιτίας της δυσμορφίας του, ρίχτηκε στη φωτιά και κάηκε.
_ Οβίδιος, Ίβις 517-8
Βούτης, γιός του Βορέου, ο οποίος έγινε πειρατής. Βίασε μια από τις βακχίδες του Διονύσου. Όταν αυτή παραπονέθηκε στον Διόνυσο, ο θεός του ενέπνευσε τρέλα εξαιτίας της οποίας έπεσε σε πηγάδι και πνίγηκε.
_ Διόδωρος ο Σικελιώτης 5.50
Δαιδαλίων, Κατακρημνίσθηκε από την κορυφή του Παρνασσού και μεταμορφώθηκε από τον Απόλλωνα σε γεράκι.
_Οβίδιος «Μεταμόρφωση» 11.339.
Διμοίτης, Ήταν ερωτευμένος με ένα γυναικείο πτώμα που «ξέβρασε» η θάλασσα και όταν αντελήφθη ότι δεν ήταν δυνατόν να συνεχίσει τον έρωτά του, αυτοκτόνησε.
_Παρθένιος εκ Νικαίας 31.
Δύμας, Στρατιώτης στον πόλεμο των Επτά επί Θήβαις ο οποίος αυτοκτόνησε όταν τον συνέλαβαν.
_Στάτιος «Θηβαΐδα» 10.435.
Δημοφῶν ή Δημοφόων βλ. Ακάμας
Ερυσίχθων, Τιμωρήθηκε από την θεά Δήμητρα να αυτοκτονήσει τρώγοντας τον εαυτό του.
_Οβίδιος «Μεταμόρφωση» 8.738ff.
Εύηνος, γιός του Άρη και της Δημονίκης. Όταν ο Ίδας έκλεψε την κόρη του Μάρπησσα, αυτός κυνήγησε το άρμα του μέχρις όπου μπορούσε. Στη συνέχεια σκότωσε τα άλογά του και πνίγηκε.
_ Οβίδιος, Ίβις 513
_ Υγίνος, Μύθοι 242
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) 1.7.8
Ηρακλής, γιός του Δία και της Αλκμήνης, ο σπουδαιότερος ήρωας της παγκόσμιας κλασσικής μυθολογίας. Σύμφωνα με όλες τις εκδοχές για τον θάνατό του, πλην αυτής του Υγίνου, ρίχνεται σε αναμμένη φωτιά, αφού πρώτα προστάζει να κατασκευαστεί ξύλινο ικρίωμα πυράς και ανεβαίνει σε αυτό ενώ έχει τυλιχθεί στις φλόγες.
_ Υγίνος, Μύθοι 242
Ιππόνοος βλ. Άδραστος
Ιάσων, επικεφαλής των Αργοναυτών, σύζυγος της Μήδειας. Σύμφωνα με κάποιους συγγραφείς, κατελήφθη από ντροπή και θλίψη όταν η Μήδεια τον εκδικήθηκε και αυτοκτόνησε.
_ Διόδωρος ο Σικελιώτης 4.55
Ίφης, Αγαπούσε την Αναξαρέτη αλλά επειδή εκείνη τον απέρριψε κρεμάσθηκε στην πόρτα της οικίας της.
_Οβίδιος «Μεταμόρφωση» 14.698ff.
Καινεύς, ο οποίος σύμφωνα με τον Οβίδιο γεννήθηκε ως Καινίς, όμορφη κόρη του Ελάτου και της Ιππέας η οποία αφού κακοποιήθηκε σεξουαλικά από τον Ποσειδώνα προσευχήθηκε να μετουσιωθεί σε άνδρα ώστε να μην υποστεί ποτέ ξανά παρόμοιο εξευτελισμό. Η αυτοκτονία του αναφέρεται μόνο από τον Υγίνο.
_ Υγίνος, Μύθοι 242
_ Οβίδιος, Μεταμορφώσεις, βιβλίο ΧΙΙ, 171-209, 459-525
Κάλαμος, Έπεσε στον ποταμό Μαίανδρο, λόγω θλίψης για τον θάνατο του φίλου του Κάρπου. _Νόννος ο Πανοπολίτης 11.478.
Κινύρας, γνωστός και ως Θείας ή Θείαντας, εύπορος βασιλέας των Ασσυρίων, γιός του Πάφου και ιερέας της Αφροδίτης, ο οποίος τιμωρήθηκε για την βλασφημία της γυναίκας του, η οποία υποστήριζε ότι η κόρη τους Σμύρνα ή Μύρρα, ήταν ομορφότερη από την θεά. Η Αφροδίτη ενέπνευσε στην κόρη, έρωτα προς τον πατέρα της και βοηθούμενη από την τροφό της θεάς συνέλαβε τον Άδωνι, από την επαφή τους κατά την οποία ο πατέρας βρισκόταν σε κατάσταση μέθης. Όταν ο Κινύρας έμαθε την αλήθεια, αυτοκτόνησε.
_ Υγίνος, Μύθοι 242
_ Αντωνίνος Λιβεράλλις, Μεταμορφώσεις 34
Κλύμενος, βασιλέας της Αρκαδίας, ο οποίος βίασε και κατέστησε εγκυμονούσα την κόρη του, Αρπαλύκη. Όταν το παιδί γεννήθηκε, το τεμάχισε και του το σέρβιρε ως φαγητό σε επίσημο δείπνο. Εκείνος, με την αποκάλυψη του τι ακριβώς είχε φάει, την σκότωσε και στη συνέχεια αυτοκτόνησε.
_ Παρθένιος, Ερωτικές Ιστορίες 13
_ Υγίνος, Μύθοι 242
Κόδρος, μυθικός βασιλέας των Αθηνών. Σύμφωνα με τον μύθο, οι Δωριείς που σχεδίαζαν να επιτεθούν στην Αθήνα, πληροφορήθηκαν από χρησμό ότι δεν θα κατάφερναν να καταλάβουν την πόλη σε περίπτωση που έκαναν κακό στο βασιλέα της. Όταν ο Κόδρος το πληροφορήθηκε, μεταμφιέστηκε, ενεπλάκη σε μάχη μαζί τους και τον σκότωσαν.
_ Ελλάνικος (FGrH F 1a,4, F 125)
_ Λυκούργος, Κατά Λεοκράτους 86-87
_ Velleius Paterculus, Ιστορία της Ρώμης I.2
_ Ιουστίνος ii. 6
Κόρεσος, ιερέας του Διονύσου, ο οποίος αγάπησε μάταια την Καλλιρρόη. Όταν ζήτησε την βοήθεια του Διονύσου, αυτός ενέπνευσε μανία στους Καλυδωνίους, οι οποίοι σύμφωνα με χρησμό, θα απαλλάσσονταν εφόσον θυσιαζόταν η Καλλιρρόη. Τη στιγμή που ο Κόρεσος ετοιμαζόταν για την θυσία, συνειδητοποίησε ότι την αγαπούσε περισσότερο από την ζωή του, έστρεψε το μαχαίρι στον εαυτό του κι έγινε το εξιλαστήριο θύμα.
_ Παυσανίας 7.21.4
Κύκνος, Διέταξε τον Φύλιο να πραγματοποιήσει τέσσερις άθλους σε ένδειξη αφοσίωσης και όταν αυτός δεν πραγματοποίησε τον τελευταίο τότε έπεσε από έναν βράχο και μεταμορφώθηκε στο γνωστό πτηνό.
_Οβίδιος «Μεταμόρφωση»7.371.
Λυκούργος, βασιλέας των Ηδονών στην Θράκη, ο οποίος αντιστάθηκε στο Διόνυσο και τους ακολούθους του. Ο θεός εκδικούμενος, του ενέπνευσε τρέλα, στην δίνη της οποίας κάποιοι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι σκοτώθηκε.
_ Υγίνος, Μύθοι 242
Μαίων, Ένας εκ των Θηβαίων οι οποίοι παγίδευσαν τον Τυδέως όταν επέστρεψε στην Θήβα. Αρχικά του χαρίσθηκε η ζωή, αλλά αργότερα αυτοκτόνησε.
_Στάτιος «Θηβαΐδα» 3.87.
Μακαρέας ή Μακαρεύς γνωστός και ως Μάκαρ, γιός του Αιόλου ο οποίος αυτοκτόνησε αφού διέπραξε αιμομιξία με την αδελφή του, Κανάκη.
_ Υγίνος, Μύθοι 242
_ Πλούταρχος, Ελάσσονες Παράλληλοι 312C
Μάραθος, Ανήκε στον στρατό των Διόσκουρων οι οποίοι είχαν έλθει στην Αθήνα για να σώσουν την ωραία Ελένη όταν την απήγαγε ο Θη-σέας. Εκπληρώνοντας προφητεία θυσιάσθηκε εθελοντικά στην πρώτη γραμμή της μάχης.
_Πλούταρχος «Θησεύς» 32.4.
Μέλης, Απορρίπτοντας τον έρωτα του Τιμαγόρα, του ζήτησε να πηδήξει από βράχο, όμως αργότερα μετανιωμένος, αυτοκτόνησε πηδώντας από τον ίδιο βράχο.
_Παυσανίας 1.30.1.
Μενέστρατος, νεαρός Θεσπιέας ο οποίος κατασπαράχθηκε από δράκοντα στη θέση του εραστή του, Κλεοστράτου.
_ Παυσανίας 9.26.7-8
Μενοικεύς ή Μενοικέας, γιός του Κρέοντα και της Ευρυδίκης ο οποίος συμμορφούμενος με χρησμό για να σώσει την Θήβα, γκρεμίστηκε από τα τείχη της πόλης.
_ Ευρυπίδης, Φοίνισσαι 1090-4
_ Υγίνος, Μύθοι 242
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) 3.6.7
_ Παυσανίας 9.25.1
Νάρκισσος, όμορφος νεαρός, γιός του Βοιωτού ποτάμιου θεού Κηφισού και της νύμφης των Θεσπιών, Λειριόπης. Παρόλο που ήταν ποθητός από πολλούς, τους απέρριψε όλους. Ένας εξ’ αυτών, ο Αμεινίας, αυτοκτόνησε ζητώντας εκδίκηση. Οι προσευχές του εισακούστηκαν και όταν μια ημέρα ο Νάρκισσος αντίκρυσε το είδωλό του σε μια πηγή, ερωτεύθηκε κεραυνοβόλα τον εαυτό του. Σύμφωνα με μια αφήγηση, ευρισκόμενος σε απόγνωση σκοτώθηκε.
_ Κόνων, Αφηγήματα 24 (FGrH i. pp. 197-8)
Νίσος, γιός του Άρη και βασιλέας των Μεγαρέων ο οποίος είχε μια μωβ χρώματος φύτρα μαλλιών στο κεφάλι του. Γνωρίζοντας από χρησμό ότι η ηγεμονία του θα διατηρείτο για όσο συντηρούσε αυτή την τούφα, όταν η κόρη του τον πρόδοσε και την έκοψε με σκοπό να συνδράμει τον εισβολέα Μίνωα, αυτοκτόνησε.
_ Υγίνος, Μύθοι 242
Νυκτεύς ή Νυκτέας, βασιλέας των Θηβών, πατέρας της Αντιόπης. Όταν αυτή έμεινε έγκυος από τον Δία, έφυγε από την Θήβα, αλλά ο Νυκτέας αυτοκτόνησε ντροπιασμένος.
_ Απολλόδωρος (Ψευδο) 3.5.5
Οιδίπους ή Οιδίποδας, συζυγος και γιός της Ιοκάστης. Παρόλο που συνήθως λέγεται ότι τυφλώθηκε και εξορίστηκε, ο Υγίνος αναφέρει ότι αυτοκτόνησε.
_ Υγίνος, Μύθοι 242
Οινόμαος, Βασιλέας της Πίσας στην Ηλεία. Σκοτώθηκε όταν το άρμα που οδηγούσε τον έσυρε μέχρι θανάτου λόγω δολιοφθοράς του Μύρτιλου. Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι αυτοκτόνησε λόγω θλίψης. _Απολλόδωρος «Επιτομή» 2.7
_ Διόδωρος ο Σικελιώτης 4.73.6.
Ορφέας, σύζυγος της Ευρυδίκης. Την είχε σχεδόν σώσει από τον Άδη, αλλά ταραγμένος όπως ήταν, γύρισε πίσω να δεί αν συνέχιζε να τον ακολουθεί και αίφνης, εκείνη εξαφανίστηκε και ο Ορφέας σύμφωνα με μια εκδοχή αυτοκτόνησε.
_ Παυσανίας 9.30.6
Πύραμος, Ασσύριος, εραστής της Θίσβης. Βρίσκοντας το πανωφόρι της ματωμένο και υποθέτοντας ότι είχε σκοτωθεί από λιοντάρι, σκοτώθηκε με το ξίφος του.
_ Οβίδιος, Μεταμορφώσεις 4.135-6
_ Υγίνος, Μύθοι 242
Σολόεις ή Σολοέντας, Αθηναίος, σύγχρονος του Θησέα και σύντροφός του στην εκστρατεία εναντίον των Αμαζόνων. Κατά την διάρκεια του διάπλου, ερωτεύθηκε την Αντιόπη, εκμυστηρευόμενος τα αισθήματά του σε έναν μόνο από το πλήρωμα, ο οποίος αμέσως το είπε στην Αμαζόνα. Η νέα, απέκρουσε τον έρωτά του, χωρίς ωστόσο να παραπονεθεί στον Θησέα. Αργότερα, ο Σολόεις από την απελπισία του, ρίχτηκε σε ποτάμι και πνίγηκε.
_ Πλούταρχος, Θησεύς 26.4
Τηρεύς, Θράξ ο οποίος αυτοκτόνησε στα Μέγαρα και μεταμορφώθηκε σε τσαλαπετεινό.
_Παυσανίας 1.41.8, 10.4.8.
Τιμαγόρας, Αγαπούσε τόσο πολύ τον Μέλη, ώστε έφθασε στο σημείο να αυτοκτονήσει πηδώντας από βράχο επειδή εκείνος το ζήτησε.
_Παυσανίας 1.30..1.
Μέρος δεύτερο: Γυναίκες αυτόχειρες
Στο εύρος ορισμού της Κλασσικής Μυθολογίας, εγκολπώνεται η μακρά πορεία διαφορετικών πολιτισμών. Με τον προσδιορισμό «Κλασσική» αναφερόμαστε συνήθως στην Ελληνική και Ρωμαϊκή Μυθολογία, οι οποίες συνιστούν δομικούς λίθους και παρέχουν περιγραφές πολλών μυθολογικών χαρακτήρων, ως επί το πλείστον με καταγωγή από την Ελλάδα, την Ρώμη, την Κολχίδα και την Τροία. Το χρονολόγιό τους αρχίζει από την προϊστορία και φθάνει ως την Βυζαντινή εποχή, τροφοδοτώντας με πληθώρα πιθανών πλαισίων, πολλούς επίδοξους διερμηνείς. Εφόσον κάποιος αγνοήσει τις γεωγραφικές και χρονολογικές διαστάσεις, μπορεί να καταγίνει με την πολύσημη ουσία τους, που έκρυβε κυρίως γνωσιακές και διδακτικές πτυχές, η κατανόηση των οποίων γίνεται ακόμα πιο δύσκολη, δεδομένων των αποστάσεων, είτε χρονολογικών είτε γεωγραφικών, που χωρίζουν τον σύγχρονο αναγνώστη από το αρχαίο γενεσιουργό τους περιβάλλον.
Επιπλέον πρέπει να συνειδητοποιήσει, ότι οι μύθοι συχνά δημιουργούσαν μια πόλωση στην πραγματικότητα, μαύρες και άσπρες καταστάσεις που προσέφεραν τρόπους διαφυγής από την μονοτονία. Προφανώς, οι μύθοι είναι όπως θα λέγαμε καλές ιστορίες και προκειμένου μια ιστορία να είναι καλή, τα προβλήματα και οι λύσεις εμφανίζονται υπερβολικά. Ωστόσο, έστω και υπερβολικοί, κωδικοποιούν αξίες πολιτιστικές, οι οποίες μπορούν να αποκαλυφθούν μέσω προσεκτικής ανάλυσης και συνεχούς επαγρύπνησης, όσον αφορά στην πολυλειτουργικότητα και στρέβλωση της πραγματικότητας που αντιπροσωπεύουν.
Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός, ότι πολλά από τα ζητήματα που τίθενται στους μύθους, προκαλούν αντιδράσεις τόσο βαθιά ριζωμένες στη δική μας κουλτούρα που μερικές φορές είναι σχεδόν αδύνατο οι ερμηνείες μας να είναι εφαρμόσιμες. Ζητήματα δολοφονίας, κανιβαλισμού, μητροκτονίας, πατροκτονίας, αδελφοκτονίας, παιδοκτονίας, βιασμού και αυτοκτονίας, διαποτίζουν την μυθολογία, όντας μόνο μερικά από αυτά.
Όταν για παράδειγμα η Μήδεια δολοφονεί τα παιδιά της, πώς μπορούν οι σύγχρονοι ερμηνευτές να αντιδράσουν με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, πέραν της αποστροφής; Ωστόσο, όταν κάποιος αφήσει στο περιθώριο τη σύγχρονη πολιτιστική προκατάληψη και εξετάσει την Μήδεια, στο πλαίσιο των πολιτιστικών υποθέσεων του αρχαίου κόσμου, όπως έκανε τόσο πειστικά η Pat Easterling και ο Βernard Knox, τότε η αρχαία διαφορετικότητα αποκαλύπτεται τόσο ευδιάκριτα, που μας βοηθά στην αποσαφήνιση του σύγχρονου κόσμου. Η αυτοκτονία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του φαινομένου.
Η μελέτη της αυτοχειρίας γυναικών στην Κλασσική Μυθολογία εγείρει διάφορα ερωτήματα. Κάτω από ποιες συνθήκες ο θάνατος είναι προτιμότερος από την ζωή; Πότε γίνεται επιθυμητός ή αποδεκτός ο θάνατος ενός αυτόχειρα; Ερωτήματα τα οποία μας φέρουν αντιμέτωπους με νομικά, οικονομικά, πολιτικά, οικογενειακά και θρησκευτικά ζητήματα που αφορούσαν στις γυναίκες του αρχαίου κόσμου. Στο παρόν δοκίμιο παρουσιάζεται κατάλογος αυτοχείρων γυναικών της αρχαιότητος, οργανωμένος σύμφωνα με τα κίνητρα τους, ενώ παράλληλα εξετάζονται οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν, αναφορικά με το αν ήσαν προβλεπόμενοι, ή επιβαλλόμενοι από το κοινωνικό περιβάλλον της εκάστοτε φυσικής παρουσίας, συζύγου ή μητέρας, σε αντιδιαστολή πάντα με τα εξατομικευμένα γνωρίσματα του χαρακτήρα, ώστε να οδηγηθούμε σε ένα γενικευμένο συμπέρασμα το οποίο θα αφορά στην στάση των αρχαίων πολιτισμών απέναντι στις γυναίκες και την αυτοχειρία.
Για την καλύτερη κατανόηση του φαινομένου, οι αυτοκτονίες κατηγοριοποιήθηκαν με βάση το αρνητικό αίσθημα που διαταράσσει την ψυχική ισορροπία όπως είναι η θλίψη, η ντροπή, η τρέλα, η αυτοθυσία, ο φόβος και η απογοήτευση ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει η παντελής απουσία του θυμού. Κριτήριο, το ισχυρότερο κατά περίπτωση κίνητρο που παρέχεται από τις αρχαίες αφηγήσεις, χωρίς ωστόσο να είναι δυνατόν να αποφευχθεί η τάση υπεραπλούστευσης και της πιθανότητας οι κατηγορίες να είναι εναλλάξιμες, τα οποία ενέχονται σε κάθε προσπάθεια κατάταξης.
Συναισθηματικό σχήμα
Θλίψη
Η θλίψη είναι μια συναισθηματική αγωνιώδης αντίδραση, προς την βαθιά και επώδυνη απελπισία που επιφέρει στον άνθρωπο το πένθος ή η απώλεια. Μπορεί να ευθύνεται για την απώλεια ελέγχου, είτε πρόκειται για συναισθήματα είτε για διεκπεραίωση των καταστάσεων της καθημερινότητας ή συνδυασμό αυτών, με την απελπισία για το μέλλον.
Είναι τόσο οδυνηρή αυτή η αγωνία που καταφέρνει να παραμορφώνει την πραγματικότητα και να φανερώνει τον θάνατο ως μόνη δυνατή απάντηση στις κρίσεις της ζωής.
Απώλεια συγγενών
Πρωταρχικός στόχος στη ζωή μιας νεαρής γυναίκας ήταν να παντρευτεί, καθώς γενικότερα στην Αρχαϊκή κοινωνία, ανήκε κυριολεκτικά στον άντρα. Πριν το γάμο, τον έλεγχο είχε ο πατέρας, και κατόπιν μεταβιβαζόταν στον σύζυγό της. Η εξάρτηση των γυναικών από τους άνδρες, είτε σωματικά είτε ψυχολογικά, ήταν τόσο βαθιά ριζωμένη στην κοινωνική συνείδηση, ώστε η γυναικεία προσωπικότητα εθεωρείτο ολοκληρωμένη, μόνο όταν συσχετιζόταν με την ανδρική. Όπως είναι λογικό, η απώλεια της αρσενικής εξουσίας, πιθανόν οδηγούσε τις γυναίκες σε αυτοχειρία, όντας ανίκανες να συλλάβουν τον κοινωνικό τους ρόλο ως μονάδες.
Το πλέον κοινό κίνητρο για τις γυναικείες αυτοκτονίες στην κλασσική Μυθολογία, ήταν η απώλεια συγγενούς και κατά κύριο λόγο του συζύγου. Η Αλκυόνη, η Κλείτη, η Κλεοπάτρα, η Δηιάνειρα, η Ευάνδη, η Υλονόμη, η Λαοδάμεια, η Μάρπησσα, η Οινώνη, η Πολυδώρα και η Πολυμέρη, αυτοκτόνησαν μετά τον θάνατο των συζύγων τους. Όπως τεκμαίρεται από Ελληνικές αγγειογραφίες, το πένθος ανήκει στα γυναικεία καθήκοντα. Η αυτοκτονία είναι ένα βήμα παραπέρα, το τελικό. Η Αντιγόνη, σύζυγος του Πηλέα, φοβούμενη ότι έχασε τον άνδρα της από μίαν άλλη γυναίκα, έκανε ένα τέτοιο βήμα. Όλες αυτές οι γυναίκες επλήγησαν από την θλίψη και προτίμησαν την αυτοχειρία από την ζωή χωρίς τον σύζυγό τους.
Η συγγραφέας Sally Cline (Lifting the Taboo: Women, Death and Dying – London 1996) παρατηρεί πως το στίγμα της χηρείας απορρέει από το γεγονός ότι πρόκειται για γυναικεία υπόθεση. Σύμφωνα με αναφορά του Ιδρύματος Γενικών Κοινωνικών Ερευνών NORC, είναι τρείς φορές πιθανότερο για τις γυναίκες να χηρεύουν. Αν και οι στατιστικές δεν προέρχονται από τον αρχαίο Ελληνικό κόσμο, συνάδουν με τα γραφόμενα σε Ελληνικά κείμενα της εποχής. Στον Όμηρο, για τους τραγωδούς και ρήτορες, αυτή που έχει χάσει τον άνδρα της αποκαλείται χήρα, αλλά η αναφερόμενη στο αρσενικό γένος, αντίστοιχη λέξη χήρος, χρησιμοποιείται για πρώτη φορά από τον Αριστοτέλη, αφορώντας σε πτηνά.
Η παρωχημένη λέξη της Αγγλικής γλώσσας widowe έχει την Ευρωπαϊκή ρίζα widh που σημαίνει κενός, διαχωρισμένος, ενώ το Σανσκριτικό vidh αντιστοιχεί στο άπορος, ή ελλιπής. Τέτοιες συνεκδοχές εμφανίζονται και στα Ελληνικά, με το χηρόω να σημαίνει αποστερώ ενίοτε κάποιον από την σύζυγό του, όπως το χρησιμοποιεί ο Όμηρος και το χηρεύω να ταυτίζεται με το στερούμαι, ή ρητορικά για μια γυναίκα η ζωή σε χηρεία, δηλαδή έχοντας χάσει τον σύζυγό της. Αυτές οι έννοιες του κενού ή της έλλειψης, υποδηλώνουν ότι ο γάμος επιτρέπει στην γυναίκα να ολοκληρωθεί, ως να επρόκειτο για διπλή προσωπικότητα, η οποία μετά την απώλεια του αρσενικού απομένει μισή. Όπως τονίζει ο Joseph T. Shipley στο λεξικό του περί καταγωγής των λέξεων, εφόσον ο γάμος ενώνει τους δύο σε ένα, η χήρα είναι μια γυναίκα κενή του εαυτού της. Είναι ξεκάθαρο ότι βασιζόμενοι στο Ελληνικό λεξιλόγιο και την ασυμμετρία με την οποία περιβάλλει τα δύο γένη, αυτοί οι υπαινιγμοί δεν αποδίδονται εξίσου στους χήρους.
Τουλάχιστον από την γυναικεία πλευρά, η δομή της αρχαίας Ελληνικής κοινωνίας ήταν προσανατολισμένη στα ζεύγη. Στις πατριαρχικές οικογένειες ζευγαριών, η χήρα συχνά λογιζόταν ως μη διαθέσιμη, αδιάφορη και είτε σεξουαλικά δυσπρόσιτη, είτε αντιθέτως κυνηγός. Κατά την αρχαιότητα υπήρχαν νομικοί μηχανισμοί που προέβλεπαν την μεταβίβαση της κυριότητας μιας χήρας από την προστασία του ενός αρσενικού σε αυτή κάποιου άλλου. Σε έναν πολιτισμό όπου η σημαντική διαφορά ηλικίας ανάμεσα στον σύζυγο και την σύζυγο, ήταν καθεστώς, θα περιμέναμε ο αριθμός των χηρών να υπερβαίνει αυτόν των χήρων, αν και φυσικά, ο τοκετός ήταν μια επικίνδυνη περίοδος για τις γυναίκες. Εντούτοις, μυθικές αφηγήσεις περί κακόβουλων μητριών, μας υπενθυμίζουν ότι το νομικό πλαίσιο δεν ήταν πάντα επαρκές στην αντιμετώπιση της συναισθηματικής και ψυχολογικής μετατόπισης που προκαλούσαν η χηρεία και ο νέος γάμος.
Η μυθογραφία, αποτελεί αποκαλυπτική πηγή για βαθιά ριζωμένους φόβους και ανησυχίες. Ωστόσο από νομική και μυθολογική άποψη, αναδεικνύεται η ύπαρξη κανονιστικού προτύπου για την χηρεία (νέο γάμο) και τις προσδοκώμενες συμπεριφορές, η παραβίαση του οποίου μπορούσε να οδηγήσει στην αυτοκτονία. Σε μια κοινωνία ζευγαριών που αψηφά τον θάνατο, η χήρα στιγματίζεται ιδιαίτερα από το ότι το γεγονός αφορά κατά πλειοψηφία εκείνη. Λίγες επιτυγχάνουν να ξεφύγουν από έναν τέτοιο κλοιό. Το μοτίβο κατά το οποίο ο άνδρας παντρεύεται νεότερη γυναίκα, ενδυναμώνει την θέση ισχύος του αρσενικού αλλά και εγγυάται με έναν γενικό τρόπο, ότι είναι αυτή που οφείλει να αντιμετωπίσει τόσο την επιθανάτια αγωνία, όσο και τον θάνατο του συζύγου. Το φάσμα των συναισθημάτων που σχετίζονται με την θλίψη και τον ουδό ενός κόσμου που δεν ανήκει μήτε σε ελεύθερους μήτε σε παντρεμένους, οδηγεί πολλούς στην αυτοκτονία.
Η δεύτερη κατά σειρά πιο κοινή πηγή θλίψης για τις γυναίκες, είναι η απώλεια των απογόνων τους. Σύμφωνα με την Jane Littlewood (Aspects of Grief: Bereavement in Adult Life – London and New York 1992) η απώλεια ενός παιδιού είναι μοναδική και καταστροφική εμπειρία για τους γονείς του.
Για τις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, τέτοιοι θάνατοι θεωρούνται άκαιροι, διότι έρχονται αντιμέτωποι με τις προσδοκίες και τις αξιώσεις, επί ενός αυθαίρετα λογισθέντος ως δεδομένου, κύκλου ζωής. Ο Θουκυδίδης εκφράζει το ίδιο συναίσθημα στον επικήδειο του Περικλή, όταν εν μέσω θρήνου ομολογεί, ότι σε περιόδους πολέμου οι γονείς ενταφιάζουν τα παιδιά τους, αντί να συμβαίνει το αντίστροφο και πιο φυσικό, τα παιδιά να θάβουν τους γονείς τους. Το αφύσικο στην υπόθεση ενός παιδιού που προηγείται των γονέων του στον θάνατο, είναι η πλέον ανησυχητική πτυχή και όπως προτείνει η Cline, το πένθος και η έκφραση της θλίψης από μέρους των μητέρων, απέχει σε έκφραση από εκείνο των πατεράδων, επειδή η βιολογική εμπειρία του τοκετού σε συνδυασμό με τον κοινωνικό ρόλο της μητρότητας, καθορίζουν ως κύριο γονέα την μητέρα και σε αυτό οφείλεται η διαφορά.
Στην αρχαία Ελλάδα, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια των αγοριών και καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής των κοριτσιών, οι μητέρες αντιπροσώπευαν τον κύριο γονέα, με τις αυτοκτονίες εξαιτίας του θανάτου των γιών τους να φωτίζουν το έρεβος της θλίψης που τις περιέβαλλε ωσότου υποκύψουν σε αυτό. Δίχως να είναι ανύπαρκτες οι περιπτώσεις που οι πενθούσες κατάφερναν να αναδιαρθρώσουν τις ζωές τους, εντούτοις ήσαν πολλές αυτές που αυτοκτονούσαν.
Οι μυθογραφίες μητέρων που απαρνούνται την ζωή τους εξαιτίας του χαμού των παιδιών τους, αναφέρονται σχεδόν αποκλειστικά σε απώλεια ξακουστών, ή μη αρσενικών τέκνων αν και όπως στην περίπτωση της Νιόβης που χάνει γιούς και κόρες, κάποιες φορές το φύλο του παιδιού παραμένει αδιευκρίνιστο. Η Αίθρα, μητέρα του Θησέα, η Αρέθουσα μητέρα του Κόρακα, η Πέρδιξ μητέρα του Τάλου (ουδεμία σχέση με τον Τάλω της Κρήτης) η Αντίκλεια μητέρα του Οδυσσέα και η Αλθαία μητέρα του Μελεάγρου, αυτοκτόνησαν.
Για την περίπτωση της Αρέθουσας και της Πέρδικος, δεν γνωρίζουμε κάτι περί των συζύγων τους, παρά μόνον ότι ο ουσιαστικός ρόλος ήταν αυτός της μητέρας. Εντούτοις, οι γιοί τους ήταν σημαντικοί. Το όνομα του Κόρακος, μετά θάνατον, αποδόθηκε τιμητικά σ´ έναν τόπο (βράχος του Κόρακα, στην Ιθάκη) ενώ ο ταλαντούχος Τάλως, στα χνάρια του θείου του Δαιδάλου, εφηύρε το πριόνι, τον τροχό του αγγειοπλάστη, την σμίλη, και την πυξίδα, ενώ όταν ο θείος του αποπειράθηκε να τον δολοφονήσει, μεταμορφώθηκε σε πέρδικα. Η ιστορία της Αίθρας, είναι περίπλοκη και σημαντική όπως του γιού της, αλλά αυτή της αυτοκτονίας της, είναι πιθανώς μεταγενέστερη και κίβδηλη, κάτι που ενδέχεται να ισχύει και για την ιστορία του απαγχονισμού της Αντίκλειας.
Η σχέση της Αλθαίας με τον γιό της περιπλέκεται από την έκδηλη προσπάθειά της να καθορίσει την μοίρα του, καθώς θυσιάζει τη ζωή του επειδή είχε δεχθεί συμβουλές από τον αδελφό της, κάτι που ξεδιπλώνει μια πτυχή του Ελληνικού πολιτισμού, φανερώνοντας την μεγαλύτερη εκτίμηση προς την γενέθλια οικογένεια έναντι της συζυγικής. Σε αυτό το σημείο δύναται να προστεθεί η Αμάτα, η οποία κρεμάστηκε όταν σκοτώθηκε ο φερόμενος ως γαμπρός της, Τούρνος.
Ορισμένες φορές οι μητέρες έχαναν πολλούς απογόνους. Η Νιόβη, πεμπτουσία της μητρότητας στην Ελληνική Μυθολογία, ήταν τόσο περήφανη για τα δεκατέσσερα παιδιά της, που αμφισβήτησε την λατρεία της Λητούς. Οι επτά γιοί και οι επτά κόρες της Νιόβης, συνάντησαν το πεπρωμένο τους, από τα βέλη της Άρτέμιδος τα κορίτσια και του Απόλλωνα τα αγόρια, ενώ η ίδια έβαλε τέλος στην απέλπιδα ζωή της. Η Ευρυδίκη (σύζυγος του Κρέοντα) βίωσε τον θάνατο του νεότερου γιού της Αίμονα, ως τον τελευταίο πόνο που θα μπορούσε να αντέξει, έχοντας προγενέστερα χάσει τα υπόλοιπα αγόρια της. Η Θεμιστώ, επιβουλευόμενη τα παιδιά της ανταγωνίστριάς της, Ινούς, προκαλεί τον θάνατο των δικών της και στη συνέχεια αυτοκτονεί.
Οι αδελφές, μπορούν και αυτές να οδηγηθούν στην αυτοχειρία, κατά την απώλεια των πατεράδων ή των αδελφών τους. Η Ηριγόνη, αδελφή του Ορέστη και η Ηριγόνη, κόρη του Ικάρου, κρεμάστηκαν όταν χάθηκαν οι σημαντικότεροι άνδρες της ζωής τους. Ακόμη και η Μαήρα, το κυνηγόσκυλο, αισθανόμενη την απώλεια του αφεντικού της, Ικάρου, πήδηξε σ᾽ ένα πηγάδι και χάθηκε. Η Αντιγόνη, κόρη του Οιδίποδα, είναι μια ειδική περίπτωση, η οποία έχοντας χάσει όλη της την οικογένεια, πέφτει σε βαθιά θλίψη και παραμένοντας πιστή στις πεποιθήσεις της απαγχονίζεται.
Εγκατάλειψη
Ένα παρόμοιο φαινόμενο συμβαίνει, όταν οι γυναίκες εγκαταλείπονται από τους εραστές τους. Δεν είναι μόνο το ότι έμειναν ψευδοχήρες αλλά και ότι είχαν (ή πίστευαν ότι επρόκειτο) να αντιμετωπίσουν την κοινωνική χλεύη και αποδοκιμασία. Η Αλκινόη, η Αριάδνη, η Καλιρρόη, η Θίσβη, η Σκύλλα (των Μεγάρων) και η Διδώ, εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία, αν και η ιστορία της κάθε μιας ξεχωριστά, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Η Αλκινόη, παρά το ότι ήταν παντρεμένη με παιδιά, όντας σε κατάσταση τρέλας την οποία προκάλεσε η Θεά Αθηνά, ερωτεύθηκε έναν επισκέπτη. Όταν ο Σάμιος έφυγε, εγκατέλειψε το σπίτι της για να τον ακολουθήσει. Ανέκτησε τις αισθήσεις της εν πλώ προς την Σάμο, μετάνιωσε, πήδηξε στην θάλασσα και πνίγηκε.
Η Αριάδνη, έχοντας προδώσει την πατρίδα της για να βοηθήσει τον Θησέα, εγκαταλείφθηκε στη Νάξο και ακολούθως αυτοκτόνησε. Η Καλιρρόη, αφού βοήθησε τον Διομήδη να αποφύγει την θυσία του στον θεό Άρη, αυτός την εγκατέλειψε. Φοβούμενη πιθανά αντίποινα του πατέρα της, κρεμάστηκε. Η Διδώ, εγκαταλείφθηκε από τον Αινεία και εθλίβη όχι μόνον για την χαμένη αγάπη της, αλλά και από την σκέψη ότι είχαν προγενέστερα ατιμασθεί, τόσο ο πρώτος σύζυγος όσο και η πόλη της. Η Θίσβη, απαγορευμένη αγάπη του Πυράμου, μαχαίρωσε τον εαυτό της, όταν τον βρήκε να έχει αυτοκτονήσει. Η Σκύλλα, προδίδοντας τον πατέρα της για χάρη της αγάπης της προς τον Μίνωα, όταν απορρίφθηκε από αυτόν, ρίχτηκε στην θάλασσα. Σε κάθε μία από αυτές τις περιπτώσεις, η προδοσία από μέρους των γυναικών προς το σπίτι ή την πατρίδα τους και η ντροπή που προκύπτει, συνδυάζεται με την θλίψη από την αίσθηση της εγκατάλειψης.
Ακόμη και οι αθάνατοι αισθάνονταν τον πόνο του ανεκπλήρωτου έρωτα και της καταφρόνησης, όπως μας υποδεικνύει ο χαμός της Καλυψούς για την αγάπη του Οδυσσέα. Η Ξενοδίκη, λιγότερο γνωστή ερωμένη του Ηρακλή, δεν άντεξε την λαχτάρα και την επιθυμία γι’ αυτόν, όσο εκείνος έλλειπε και πέθανε. Εδώ θα άρμοζε να προστεθούν, η Πολυξένη, η οποία αυτοκτόνησε πάνω στον τάφο του εραστή της, Αχιλλέα και η Φυλλίς η οποία κρεμάστηκε πιστεύοντας ότι εγκαταλείφθηκε από τον αγαπημένο της Δημοφώντα.
Θλίψη και Φόβος
Ο ψυχικός πόνος αναμεμιγμένος με τον φόβο, συνιστά ένα επιπλέον κίνητρο για την επιζήτηση του αυτο επιβαλλομένου θανάτου. Η Λαοδίκη αισθάνθηκε παρόμοια θλίψη, αναλογιζόμενη την πιθανότητα να γίνει μια Τρώα σκλάβα για τους Έλληνες και προσευχήθηκε στη γη να την δεχτεί και στους θεούς να συμμορφωθούν με το αίτημά της. Ίσως εδώ μπορούμε να προσαρτήσουμε την Ιλιώνα, λιγότερο γνωστή κόρη του Πριάμου και της Εκάβης η οποία, όπως μας πληροφορεί ο Υγίνος (Γάιος Ιούλιος) αυτοκτόνησε εξαιτίας της δυστυχίας που έπληξε την οικογένειά της.
Αισχύνη
Η εσωτερίκευση των κοινωνικών προσδοκιών και η επακόλουθη προσπάθεια εκπλήρωσής τους, βάραινε ιδιαίτερα την αρχαία κοινωνία, αποτελώντας συνάμα ισχυρό κίνητρο. Η αίσθηση της ντροπής κατά μια έννοια συνδέεται με την ατομική κοινωνική ταυτότητα και επηρεάζει τους ανθρώπους ανάλογα με το πόσο ανεπτυγμένη είναι η συναίσθησή τους.
Μπορεί να διακριθεί από τα αισθήματα ενοχής, μια κακή συνείδηση, τα οποία αφορούν περισσότερο στις πράξεις ενός ατόμου και συχνά σχετίζεται με τους βαθιά σκεπτόμενους. Μολονότι τυπικά και κατά παράδοση, οι γυναίκες θεωρείται ότι αξιολογούν τα συναισθήματα περισσότερο από τη σκέψη, στον κόσμο της αρχαιότητος η ντροπή ωθεί στην αυτοκτονία, πολύ περισσότερο από την ενοχή και αυτό ισχύει για αμφότερα τα φύλα.
Βιασμός
Η συχνότητα των ιστοριών βιασμού στην Κλασσική Μυθολογία, υποδηλώνει μια υποκείμενη αμφιθυμία του αρχαίου νου προς την σεξουαλικότητα. Σε έναν πολιτισμό που η γυναικεία προστασία εναπόκειται στον άνδρα, τον κύριο, υφέρπει ένα ιδιοκτησιακό καθεστώς και θα περίμενε κανείς τον βιασμό να αντιπροσωπεύει ένα πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ ανδρών, με στόχο την κυριότητα του άλλου. Ο ίδιος πολιτισμός, αποδίδει μεγαλύτερες σεξουαλικές ορέξεις στα θηλυκά απ’ ότι στα αρσενικά, κάτι το οποίο θέτει σε αμφισβήτηση τις γυναικείες αρετές και επιβάλλει την προστασία και τις διευθετήσεις των αρσενικών. Όπως υποστηρίζει ο Walcot (P. Walcot, Herodotus on Rape, Arethusa 11-1978) ο βιασμός μετουσιώνεται σε πράξη υπό τους όρους του άντρα και όχι της γυναίκας. Οι μυθολογικές περιπτώσεις γυναικών οι οποίες αυτοκτονούν, είτε για να αποφύγουν το βιασμό τους, είτε όταν δεν το καταφέρνουν, επιδεικνύοντας τον αποτροπιασμό και την ντροπή τους, μας κινούν το ενδιαφέρον να τις εξετάσουμε, σε αντίθεση με την απάντηση που δίνουν σε μια τέτοιου είδους βία, δηλαδή από καθαυτό το γεγονός της αυτοχειρίας.
Η Αρσίππη και η Νίκαια, ήταν λάτρεις της θεάς Αρτέμιδος, οι οποίες υπέστησαν την ατίμωση του βιασμού. Η Αρσίππη αρχικά απώθησε τον Τμώλο, γιό του Θεού Άρη, αλλά τελικά πιάστηκε και βιάστηκε στο Ναό της Αρτέμιδος. Κατόπιν τούτου, κρεμάστηκε στον περίβολο του ναού, από δέντρο. Η Νίκαια, κόρη του ποτάμιου Θεού Σαγγάριου και της Κυβήλης, ήταν τόσο στεναχωρημένη από την επίμονη παρακολούθηση του βοσκού, Ύμνου, που τον σημάδεψε με βέλος στην καρδιά. Ο Έρως, έξαλλος με το γεγονός προκάλεσε τον Θεό Διόνυσο να την ερωτευθεί και αυτός αφού την μέθυσε την κατέστησε έγκυο με την Τελετή. Μετά την γέννηση της Τελετής η Νίκαια κρεμάστηκε. Αυτές οι αγνές συνοδοί της Αρτέμιδος, οι οποίες εγκατέλειψαν την προστασία των πατρώων τόπων τους για να ζήσουν στα δάση, έπεσαν θύματα άλλων θεοτήτων ή ημίθεων χαρακτήρων. Ωστόσο η αισχύνη του βιασμού και ο τρόμος για την προδοσία της Αρτέμιδος, προκάλεσαν τόσο αρνητική συναισθηματική ανταπόκριση, που ούτε η μητρότητα μπόρεσε να μετριάσει.
Ο βιασμός μπορεί να γίνει ακόμη πιο περίπλοκος, όταν ο βιαστής είναι συγγενικό πρόσωπο. Στην περίπτωση της σεξουαλικά καταχρηστικής αιμομιξίας, το θύμα δεν υποφέρει απλά από την παραβίαση της αγνότητός του, αλλά αισθάνεται την προσβολή ενός αδικήματος κατά της στοργής και της ευλάβειας, με τις οποίες θα έπρεπε να λογίζονται οι συγγενείς. Η Πελόπεια, εγγονή του Πέλοπα, κόρη του Θυέστη και ιέρεια της Θεάς Αθηνάς, κατέστη μια ακόμη κατάρα για την αναθεματισμένη οικογένεια του Πέλοπα.
Ο Θυέστης, έχοντας πληροφορηθεί μέσω ενός χρησμού ότι όφειλε να φέρει στον κόσμο ένα παιδί, τον Αίγισθο, προερχόμενο από αιμομικτική σχέση με την κόρη του, ώστε να πάρει εκδίκηση για τον Ατρέα, την βίασε κρυφά την ώρα που ασκούσε τα καθήκοντά της ως ιέρεια. Το σπαθί που ξέχασε εκεί, αποτέλεσε αργότερα τεκμήριο ενοχής του, αλλά και το μέσον με το οποίο μαχαιρώθηκε η Πελόπεια. Αν και αρχικά μπόρεσε να ορθοποδήσει στον απόηχο του βιασμού, η Πελόπεια δεν άντεξε την επιπρόσθετη αισχύνη της αιμομιξίας. Η εμφανής ευκολία με την οποία ο Θυέστης εκπλήρωσε τον χρησμό του μαντείου, επιβεβαιώνει την ασήμαντη θέση που καταλάμβαναν γενικότερα οι γυναίκες και συγκεκριμένα οι κόρες, αλλά η αυτοκτονία τείνει να υποδεικνύει ότι, από την πλευρά των γυναικών υπήρχε η αίσθηση της αξιοπρέπειας, η οποία τις παρακινούσε να επιλέξουν έναν τιμημένο θάνατο από την ζωή στην ντροπή.
Δεν υπέφεραν μόνο οι παρθένες από την ταπείνωση ενός αιμομικτικού βιασμού. Η Αλίη απέκτησε με τον θεό Ποσειδώνα, έξι γιούς και μια κόρη. Τα αγόρια, εκτός του ότι αποδείχθηκαν ασεβή και κακόβουλα, προσέβαλλαν την Θεά Αφροδίτη. Αυτή σε αντίποινα, τους προκάλεσε τρέλα, στην δίνη της οποίας βίασαν ομαδικά την μητέρα τους. Η Αλίη, ρίχτηκε στην θάλασσα, αλλά στην συνέχεια λατρεύθηκε από τους Ροδίους ως θεότητα με το όνομα Λευκοθέα. Οι φοιτητές της Μυθολογίας είναι εξοικειωμένοι με την εκδικητική μανία της Αφροδίτης, η οποία αφανίζει αδιακρίτως αθώους και ενόχους. Η Φαίδρα του Ευριπίδη είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα θύματος της οργής της. Η μοναδική αυτή ιστορία, αιμομικτικού ομαδικού βιασμού, μας προϊδεάζει για την πολύ πιο σκοτεινή πλευρά της Θεάς Αφροδίτης.
Κάποιες γυναίκες, είναι αρκετά τυχερές ώστε να αποφύγουν τον βιασμό, έστω κι αν ο τρόπος είναι στην πραγματικότητα τελεσίδικος. Η Ασπαλίς και η Σίδη, είναι δύο παρθένες οι οποίες απαγχονίστηκαν πριν βιασθούν. Η Ασπαλίς ανήκε σε μια μακρά ακολουθία όμορφων κοριτσιών, που τράβηξαν την προσοχή του τυράννου Ταρτάρου, αλλά κρεμάστηκε προτού οι στρατιώτες προλάβουν και την συλλάβουν. Η Σίδη, αυτοκτόνησε στον τάφο της μητέρας της για να γλιτώσει από τις αιμομικτικές ορέξεις του πατέρα της.
Εν ολίγοις, η παρθενία θεωρείται ένα προσωρινό στάδιο της ζωής των γυναικών, κατά το οποίο αυτές ζούν σεμνά στο πατρικό τους σπίτι και έχουν καθήκον να διαφυλάσσουν την αγνότητά τους, η οποία εφόσον παραβιαστεί εκούσια ή ακούσια, θεωρούνται κατεστραμμένες και χάνουν το δικαίωμα στην προστασία του πατέρα. Όλες οι γυναίκες οφείλουν να βιώσουν την σεξουαλικότητά τους ώστε να ωριμάσουν, αλλά ωστόσο αυτή η εμπειρία διέπεται από περιορισμούς και γαμήλιους νόμους.
Μολονότι οι λάτρεις της Αρτέμιδος ίσως να επιθυμούσαν την παράταση του παρθενικού σταδίου της ζωής, ίσως και επ᾽ αόριστον, το γεγονός ότι κάποιες γυναίκες αυτοκτονούν απομακρυνόμενες με την βία από αυτό, φανερώνει όχι μόνον την έκταση της ντροπής που ενδέχεται να προκύψει, αλλά και τις πραγματικές διαστάσεις της αποκλήρωσης.
Ανεκπλήρωτη αγάπη
Μερικές φορές, αντί η ανεκπλήρωτη αγάπη να οδηγήσει στην αυτοκτονία εξαιτίας της οδύνης, οι πράξεις των γυναικών δημιουργούν αίσθηση βαθιάς ντροπής η οποία με την σειρά της καταλήγει στην αυτοκαταστροφή. Η Φαίδρα, η Όχνη και η Σθενέβοια, προσέγγισαν η κάθε μια τους από έναν επίδοξο εραστή, ο οποίος τις απέρριψε, μαρτύρησαν ψευδή βιασμό τους για να καλύψουν την δική τους παράνομη λαγνεία και στην συνέχεια αυτοκτόνησαν από ντροπή.
Αιμομιξία (μη σεξουαλικά καταχρηστική)
Η Ιοκάστη, η Κανάκη και η Βυβλίς, αντιδρώντας στην ντροπή της αιμομιξίας, αυτοκτόνησαν. Η Ιοκάστη εν αγνοία της με τον γιό της και η Κανάκη σε πλήρη επίγνωση, με τον αδελφό της, ολοκλήρωσαν πράξη αιμομιξίας με συγγενείς τους, ενώ ανάλογες δράσεις της Βυβλίδος, έχουν βάσιμα απορριφθεί.
Τρέλα, Μανία, Παραλογισμός
Αν και στις μέρες μας υπάρχει μια τάση σύνδεσης της αυτοκτονίας με ψυχικές ασθέ-νειες, οι έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που υπήρξαν απελπιστικά δυστυχείς αλλά όχι παράφρονες, ως επί το πλείστον είχαν αυτοκτονικές τάσεις. Το ίδιο συμβαίνει και με τους πρωταγωνιστές της μυθολογίας. Οι αυτοχειρίες τους σπάνια σχετίζονταν με την τρέλα. Γυναίκες που έβαλαν τέλος στην ζωή τους όντας σε κατάσταση παραλογισμού, ήταν η Άγραυλος και η Έρση, κόρες του διφυή Κέκροπα (ανθρώπου – φίδι.)
Στην ιστορία τους αναφέρεται ότι, όταν η Θεά Αθηνά τις εμπιστεύθηκε να αναθρέψουν τον απόγονο του Θεού Ηφαίστου, από την αποτυχημένη απόπειρα του να την αφήσει έγκυο, τις συμβούλεψε να κρατήσουν το βρέφος κλεισμένο σε ένα κιβώτιο. Ενώ η αδελφή τους, Πάνδροσος, υπάκουσε, αυτές δεν πήραν στα σοβαρά την προειδοποίησή της, άνοιξαν το κουτί και στη θέα του οφιοειδούς βρέφους, τυλιγμένου με φίδια, τρελάθηκαν και γκρεμίστηκαν από την Ακρόπολη. Απροκάλυπτη ειρωνεία, να έχεις πατέρα ο οποίος είναι ο μισός φίδι και να γίνεσαι παράφρων από το θέαμα ενός τέτοιου βρέφους! Ωστόσο θεωρείται ότι, πιο πιθανό αίτιο του απονενοημένου διαβήματος, υπήρξε η ανυπακοή τους προς την Θεά Αθηνά.
Αυτοθυσία
Σύνηθες φαινόμενο στην Ελληνική μυθολογία είναι ο υπερβάλλων πατριωτισμός, ο οποίος εκτοπίζει προσωπικές ανησυχίες μέχρι το σημείο της αυτοθυσίας προς όφελος του συνόλου. Η τιμητική αυτοκτονία αυτών των γυναικών, φανερώνει την κατά βάση παράλογη σχέση του ατόμου με την κοινωνία, με τις αλτρουιστικές τάσεις που προκαλούν την αυτοθυσία για το γενικότερο καλό, αντιληπτό ή αληθινό, να συνδυάζονται συχνά με ολέθριες συνέπειες, με την τάση προς την αυτοδυναμία και την υπερβολική προσκόλληση σε ανυπόστατες κοινωνικές απαιτήσεις. Όπως στην Ελληνική τραγωδία έτσι και στην Ελληνική μυθολογία, το ζήτημα της αυτοθυσίας περιπλέκεται από την έλλειψη σαφήνειας των πηγών σχετικά με το αν ή όχι, το άτομο αυτο θανατώθηκε ή απλά προσφέρθηκε να πεθάνει. Θα ήταν επαρκές να ισχυριστούμε ότι στις περιπτώσεις όπου το γενικότερο καλό καταλαμβάνει την θέση του προσωπικού, η πραγματική αυτοκτονία είναι απλώς η προληπτική προσέγγιση του να παραδοθείς και να εκτελεσθείς οικειοθελώς.
Ενδιαφέρον χαρακτηριστικό σε πολλές από τις πατριωτικές αυτοθυσίες, είναι η ομαδική κατηγοριοποίηση των θυμάτων, φαινόμενο που δεν απαντάται στην τραγωδία. Οι Λεοντίδες, οι Κορωνίδες (κόρες του Ωρίωνα,) οι Υακινθίδες, η Άλκις, η Ανδρόκλεια, η Εύκλεια και οι Ερεχθείδες, συμφώνησαν συλλογικά να πεθάνουν, συμμορφούμενες με χρησμό κατά τον οποίο οι πόλεις τους θα διασώζονταν έτσι από επιδημία πανούκλας ή πόλεμο. Στην περίπτωση των Λεοντιδών και των Υακινθίδων, δεν ξέρουμε αν αφαίρεσαν οι ίδιες τη ζωή τους, παρόλο που γνωρίζουμε ότι οι Κορωνίδες, καρατομήθηκαν με τις σαΐτες των αργαλειών τους και οι κόρες του Ερεχθέα, Οτιονία, Πανδώρα και Πρωτογένεια, αφού ο πατέρας τους έσφαξε την νεότερη, αυτοκτόνησαν επειδή είχαν ορκισθεί να χαθούν μαζί
Η Άγραυλος και η Μακαρία, θυσιάστηκαν ξεχωριστά για να αποτρέψουν πόλεμο, ενώ η Ιφιγένεια θυσιάστηκε για να επισπεύσει πόλεμο. Η Άλκηστις αυτοκτόνησε για να παραταθεί η ζωή του συζύγου της. Η Καλιρρόη, ανύπαντρη κόρη στην Καλυδώνα, απέρριψε ως εραστή τον Κόρεσο, ιερέα του θεού Διονύσου, ο οποίος έπληξε με επιδημία την πόλη της ωσότου αυτοθυσιαστεί. Αν και αρχικά αρνήθηκε, όταν ο επίδοξος εραστής της αυτοκτόνησε, ακολούθησε το παράδειγμά του.
Υπάρχουν αρκετά ενδιαφέροντα σημεία σε αυτές τις ιστορίες. Για παράδειγμα, οι Υακινθίδες ήταν κόρες του Υακίνθου, Σπαρτιάτη που μετοίκησε στην Αθήνα. Όταν η πόλη υπέφερε από λιμό και πανώλη, κατά την διάρκεια του πολέμου με τον Μίνωα, χρησμός απαίτησε την θανάτωση των άγαμων Σπαρτιατισσών.
Κάλλιστα θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε, γιατί ο Υάκινθος, ένας Σπαρτιάτης, συμφώνησε να σκοτώσει τις κόρες του για την Αθήνα, ειδικότερα εφόσον ο θάνατός τους δεν θα έβαζε τέλος στα δεινά της πόλης. Προκαλώντας περαιτέρω σύγχυση ή ενδεχομένως προς εξορθολογισμό της ιδέας των Σπαρτιατών που θυσιάζονται για τους Αθηναίους, ο Δημοσθένης ταυτίζει τις Ερεχθείδες με τις Υακινθίδες: «ἃ μὲν οὖν κοινῇ πᾶσιν ὑπῆρχεν τοῖσδε τοῖς ἀνδράσιν εἰς τὸ καλῶς ἐθέλειν ἀποθνῄσκειν, εἴρηται, γένος, παιδεία, χρηστῶν ἐπιτηδευμάτων συνήθεια, τῆς ὅλης πολιτείας ὑπόθεσις· ἃ δὲ κατὰ φυλὰς παρεκάλεσεν ἑκάστους εὐρώστους εἶναι, ταῦτ’ ἤδη λέξω. ᾔδεσαν πάντες Ἐρεχθεῖδαι τὸν ἐπώνυμον τὸν αὑτῶν Ἐρεχθέα, ἕνεκα τοῦ σῷσαι τὴν χώραν τὰς αὑτοῦ παῖδας, ἃς Ὑακινθίδας καλοῦσιν, εἰς προῦπτον θάνατον δόντ’ ἀναλῶσαι. αἰσχρὸν οὖν ἡγοῦντο τὸν μὲν ἀπ’ ἀθανάτων πεφυκότα πάντα ποιεῖν ἕνεκα τοῦ τὴν πατρίδ’ ἐλευθερῶσαι, αὐτοὶ δὲ φανῆναι θνητὸν σῶμα ποιούμενοι περὶ πλείονος ἢ δόξαν ἀθάνατον». Δημοσθένης Λόγοι 60.27
Στην περίπτωση των Λεοντίδων και των Ερεχθείδων, ένας όρκος ένωσε στον θάνατο τις κόρες αμφότερων των ομάδων, οι οποίες συμφώνησαν ότι αν πέθαινε κάποια, θα πέθαιναν όλες. Η τάση του να διανοείσαι τον εαυτό σου, αποκλειστικά δια μέσω των άλλων, ίσως ανοίγει τον δρόμο στον οικειοθελή και αλτρουιστικό θάνατο. Σε αρκετές περιπτώσεις, δεν ζητήθηκε αρχικά η αυτοθυσία, αλλά οι παρθένες αυθυποβλήθηκαν όταν διακυβεύονταν ή κινδύνευαν να μην επιτευχθούν, οι απαιτήσεις των χρησμών.
Φόβος
Η Ιπποδάμεια, έτρεμε την εκδίκηση του συζύγου της, καθώς είχε υποκινήσει τα δικά της παιδιά να σκοτώσουν το νόθο δικό του και αυτοκτόνησε, συνιστώντας την μοναδική περίπτωση, όπου ο φόβος έγινε ανυπέρβλητη ώθηση προς την αυτοχειρία.
Ανατροπή, Απογοήτευση
Η τελευταία κατηγορία, καθώς φαίνεται αφορά μόνο σε αθανάτους. Τόσο οι Σειρήνες όσο και η Σφίγγα, αυτοθανατώθηκαν όταν οι δυνάμεις τους κατέστησαν αδρανείς, από τον Οδυσσέα και τον Οιδίποδα αντίστοιχα. Το παράδοξο των αθανάτων που πεθαίνουν, προφανώς οφείλεται στον χαμό των συγγραφέων που κατέγραψαν τις ιστορίες τους.
Μέθοδοι αυτοκτονίας
Οι διαθέσιμες, στις γυναίκες της μυθολογίας, μέθοδοι αυτοχειρίας, είναι περιορισμένες και περιλαμβάνουν (κατά σειρά συχνότητας) απαγχονισμό, βουτιά σε θάλασσα ή γκρεμό, μαχαίρωμα, αυτοπυρπόληση, δηλητηρίαση, χτύπημα ή πτώση σε πηγάδια. Στις περιπτώσεις αυτοθυσίας (εθελοντική προσφορά θυσίας) δεν γίνεται συνήθως αναφορά στην μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε και μολονότι για κάποιες μπορούμε να κάνουμε υποθέσεις περί μαχαιριών ανά χείρας, υπάρχουν άλλες πολλές περιπτώσεις, όπου τα πραγματικά μέσα είναι αδιευκρίνιστα. Μερικές φορές εξαιτίας της ποικιλίας και πολυπλοκότητας των πηγών, έχουν αποδοθεί στις γυναίκες αυτόχειρες, διαφορετικές μέθοδοι.
Η αναζήτηση αρχίζει με την εξαιρετική κατηγοριοποίηση από τον Anton J.L.Van Hoof (1900) και επιδιώκει απλά την παράθεση και αποσαφήνιση, σχετίζοντάς τις με τις γυναίκες της μυθολογίας. Σαφώς η αυτοκτονία συνιστά πράξη αυτοκαταστροφής, αλλά οι τρόποι μέσω των οποίων αυτή επιδιώκεται ή επιτυγχάνεται, διαφοροποιούνται ως προς τον βαθμό βιαιότητός τους.
Απαγχονισμός
Μολονότι στην «Οδύσσεια» η έννοια του απαγχονισμού, όντας απεχθής θεωρείται κατάλληλο μέσο θανάτωσης για τις άπιστες γυναίκες σκλάβες [22.462] και στην «Ελένη» του Ευριπίδη [298,303] η Ελένη περιγράφει την θηλιά ως απρεπή, η συχνότητα με την οποία ο συγκεκριμένος τρόπος εμφανίζεται στα αυτοκτονικά επεισόδια των αυτοχείρων γυναικών, προδίδει την μηδαμινή διασπορά αυτών των απόψεων.
Τόσο σε πραγματικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο, το κρέμασμα θα μπορούσε να οφείλει την διάδοσή του στην ευκολία με την οποία βγάζει κάποιος την ζώνη του και την χρησιμοποιεί. Τα μέσα ήταν στη διάθεσή του. Σε είκοσι δύο από τις εβδομήντα δύο γυναικείες αυτοκτονίες, ομαδικές ή μεμονωμένες, συναντούμε τον απαγχονισμό. Από αυτή την ομάδα, πέντε είναι παρθένες ενώ οι υπόλοιπες δέκα επτά, είτε είναι παντρεμένες, είτε σεξουαλικώς ενεργές. Αν και έχει υποστηριχθεί ότι το σχοινί ταιριάζει περισσότερο στις αμόλυντες, ενώ το σπαθί στις συζύγους, τα συμπεράσματα της έρευνας που προηγήθηκε της παρούσας μελέτης, δείχνουν ότι μια τέτοια διάκριση δεν υφίσταται.
Άλματα σε γκρεμό ή θάλασσα
Ο Van Hoof θεωρεί το μέσο αυτό ως έκφανση της απελπισίας και τα παραδείγματα των δώδεκα γυναικείων μυθικών υπάρξεων που ρίχτηκαν στη θάλασσα ή κάποιον γκρεμό, υποστηρίζουν την αντίληψη αυτή. Έξι από αυτές κατακρημνίστηκαν από τείχη πόλεων ή θεόρατα βράχια, για να συναντήσουν τον θάνατο στο έδαφος, ενώ οι υπόλοιπες έξι, έπεσαν στη θάλασσα και πνίγηκαν. Σε κάθε περίπτωση, το μέσον ήταν εύθετο και γι’ αυτές που γκρεμοτσακίστηκαν στη γη, η δημόσια πράξη τους επέφερε φρίκη στους παρισταμένους, ενώ γι’ αυτές που πνίγηκαν, την απώλεια της φυσικής τους υπόστασης, συνόδεψε πλήρης εξάλειψη της ταυτότητάς τους.
Μαχαιρώματα
Ξίφη, λόγχες και μαχαίρια δεν είθισται να βρίσκονται στο άμεσο γυναικείο περιβάλλον κι έτσι αυτές που μαχαιρώνονται, είτε βρίσκονται ασυνήθιστες περιστάσεις είτε είναι πιο αποφασισμένες να πεθάνουν. Δέκα γυναίκες έκαναν χρήση λεπίδων εκ των οποίων τρείς παντρεμένες. Οι Κορωνίδες, παράδειγμα ομαδικού μαχαιρώματος, χρησιμοποίησαν εργαλεία ύφανσης για να ολοκληρώσουν το σχέδιό τους. Η Δηιάνειρα μαχαίρωσε τον εαυτό της με το ξίφος του Ηρακλή ενώ η Υλονόμη, πενθούσα τον σύζυγό της, ρίχτηκε πάνω στο δόρυ που τον είχε σκοτώσει. Η Πολυξένη και η Θίσβη χρησιμοποίησαν το σπαθί των αυτοχείρων εραστών τους, ώστε να πεθάνουν στο πλάϊ τους, ενώ η Διδώ μαχαιρώθηκε με το ξίφος του νεκρού συζύγου της όταν εγκαταλείφθηκε από τον Αινεία. Η Αμφινόμη, μητέρα του Ιάσονα μαχαιρώθηκε επιδεικνύοντας ηρωισμό, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Διόδωρου του Σικελιώτη. Κανάκη και Πελόπεια, ξέπλυναν αμφότερες, την απορρέουσα από τις αιμομικτικές σχέσεις τους ντροπή, με την βοήθεια ξίφους.
Αυτοπυρπόληση
Η Ευάνδη και η Λαοδάμεια, τυλίχθηκαν, η κάθε μία χωριστά, στις φλόγες των καιόμενων, άψυχων σωμάτων των συζύγων τους, πραγματώνοντας ένα είδος τελετής προερχόμενης από τα βάθη της Ασίας. Μια τρίτη γυναίκα, η Οινώνη, έπεσε στην φωτιά που κατέκαιγε την Τροία, απαρηγόρητα λυπημένη, εξαιτίας της αδυναμίας της να βοηθήσει τον Πάρη. Αυτές οι δημόσιες και επιδεικτικές πράξεις, υπογραμμίζουν την συναίσθηση του καθήκοντος να πεθάνουν μαζί με τους συζύγους τους και την φυσική τους ταυτότητα να εναπόκειται σε αυτούς.
Δηλητήριο
Όπως επισημαίνει ο Van Hoof, γενικότερο χαρακτηριστικό της αυτοχειρίας κατά την αρχαιότητα, ήταν η αναζήτηση μιας αποτελεσματικής και εκ των πραγμάτων δύσκολης μεθόδου. Δεδομένου ότι το δηλητήριο θα μπορούσε να χορηγηθεί εσφαλμένα και αναποτελεσματικά, η χρήση του στις απέλπιδες αυτοκτονικές πράξεις, δεν ήταν ευρέως διαδεδομένη. Μολονότι από την περιγραφή του Ευριπίδη για τον θάνατο της Άλκηστης, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι και αυτή δηλητηριάστηκε, μόνον η Πολυμήδη, ήπιε αίμα ταύρου και πέθανε, γεγονός που περιλαμβάνεται σε μεταγενέστερη αφήγηση του Βαλέριου Φλάκκου και ενδεχομένως αντανακλά Ρωμαϊκές τάσεις.
Χτύπημα (με ρόπαλο ή άλλο αντικείμενο) – Αιφνιδιαστική εξαφάνιση (άνοιξε η γη και την κατάπιε)
Εξίσου αβέβαιη ως προς την αποτελεσματικότητά της, είναι η αυτοθανάτωση με χτύπημα από ρόπαλο. Στην εκδοχή του Οβιδίου για τις αυτοκαταστροφικές Κορωνίδες, μια από αυτές χρησιμοποιεί την σαΐτα του αργαλειού της για να τραυματισθεί θανάσιμα. Ασυνήθης πρακτική, η οποία δεν έχει όμοιά της στον αρχαίο κόσμο, τουλάχιστον από όσα γνωρίζουμε. Εξίσου ασυνήθιστη, αν και προσομοιάζει την κατακρήμνιση, είναι το να σε καταπιεί η γη, όπως την Λαοδίκη.
Αδιευκρίνιστες μέθοδοι
Σε είκοσι έξι περιπτώσεις, δεν γνωρίζουμε τον τρόπο αυτοκτονίας. Οκτώ σύζυγοι, τρείς μητέρες, τρείς εραστές και μια κόρη θύμα αιμομιξίας, αυτοκτόνησαν με άγνωστα μέσα. Έντεκα θύματα αυτοθυσίας, αφαίρεσαν αυτόβουλα την ζωή τους, αλλά δεν είναι γνωστό πώς επήλθε ο θάνατος στην πραγματικότητα.
Συμπεράσματα
Η πολυπλοκότητα και η ποικιλία των μυθογραφιών που αφορούν σε γυναίκες αυτόχειρες, μας προειδοποιούν να είμαστε προσεκτικοί πριν προβούμε σε διατύπωση βιαστικών και τελεσίδικων, γενικευμένων δηλώσεων. Όπως αποκαλύφθηκε, υπάρχει ευρεία ποικιλία από κίνητρα, καθώς επίσης και ενδιαφέρον μίγμα μεθόδων, εκ των οποίων ούτε τα κίνητρα, ούτε οι μέθοδοι μπορούν να αποδοθούν ειδικά, προσδιορίζοντας μια οικογενειακή ή ηλικιακή ομάδα.
Μπορούμε να πούμε ότι στην πλειονότητα των υποθέσεων, οι γυναίκες τάσσουν τον εαυτό και τον ρόλο τους, σε σχέση με κάποιον άνδρα ή πόλη, είτε πρόκειται ο ρόλος αυτός να ιδωθεί θετικά (π.χ. πιστή σύζυγος, πατριώτισσα) είτε αρνητικά (θύμα αιμομιξίας ή βιασμού) Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ο αυτοεπιδιωκόμενος θάνατος θεωρείται προτιμότερος, από την ζωή στην θλίψη, ή την ντροπή ή την έλλειψη πατριωτισμού.
Σε αντίθεση με την Ελληνική τραγωδία, η ο οποία είθισται να μας περιβάλλει με πλήρες εργασιακό πλαίσιο σε μυθογραφίες προερχόμενες από πηγές εκτός τραγωδίας, δεν είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε με ακρίβεια πως αντέδρασαν οι επιζώντες στις αυτοκτονίες. Τα περιγραφόμενα της Μυθολογίας, αποκαλύπτονται πρωτίστως μεμονωμένα, καθώς οι αποκλίσεις μεταξύ των πηγών τους είναι τόσες, που θα έπρεπε να ξεκινήσουμε την εξέταση της κάθε αναφοράς ξεχωριστά. Θα ήταν επίσης παρακινδυνευμένο, να κάνουμε υποθέσεις για την αναγκαιότητα στην κοινωνία, ή την αναλωσιμότητα των γυναικών έναντι των ανδρών, χωρίς να αναλύσουμε προηγουμένως τις περιπτώσεις των ανδρών που αυτοκτόνησαν σύμφωνα με την Μυθολογία.
Σύγχρονοι ερευνητές, οι οποίοι αναζητούν τους παράγοντες που προδιαθέτουν, ή αποτρέπουν τις γυναίκες από την αυτοχειρία, διαπίστωσαν επιφυλακτικά, ότι οι γυναίκες που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση ή έχουν βιώσει επικίνδυνες μορφές ανδρικής σεξουαλικής βίας, έχουν μεγαλύτερη προδιάθεση να αυτοκτονήσουν από αυτές που δεν έτυχαν παρόμοιας μεταχείρισης.
Από την άλλη πλευρά, γυναίκες με εξαρτώμενα τέκνα συχνά αισθάνονται ότι παρεμποδίζονται να αυτοκτονήσουν, εφόσον δεν εμπίπτουν στην κατηγορία των επιζώντων αιμομιξίας. Στο αρχαίο μυθολογικό πλαίσιο, έχουμε συναντήσει περιπτώσεις, όπου η αυτοκτονική τάση συνδυάζεται με αμφότερες κακοποιημένες γυναίκες και μητέρες οι οποίες έχασαν τα παιδιά τους. Όμως το πλέον σύνηθες στην μυθολογία, είναι η αυτοκτονία κατόπιν απώλειας του σημαντικού άντρα στη ζωή μιας γυναίκας, είτε πρόκειται για σύζυγο, είτε για εραστή, αδελφό και πατέρα, ενισχύοντας την άποψη ότι οι γυναίκες της αρχαιότητος, αυτοπροσδιορίζονταν σε σχέση με τους άντρες.
Κατάλογος αυτοχείρων γυναικών της Ελληνικής Μυθολογίας
Αίθρα ή Αίθρη, κόρη του Πιτθέα, βασιλιά της Τροιζήνας και μητέρα του Θησέα.
Αυτοκτόνησε όταν πληροφορήθηκε τον θάνατο του Θησέα.
_ Γάιος Ιούλιος Υγίνος, Μύθοι 243.
Άγραυλος ή Άγλαυρος, κόρη του βασιλιά Κέκροπα και της Αγραύλου, αδελφή της Έρσης, της Πανδρόσου και του Ερυσιχθόνου. Μετά την γέννηση του Εριχθονίου, η θεά ΑΘηνά τον τοποθέτησε σε ένα καλάθι το οποίο παρέδωσε στις κόρες του Κέκροπα συνοδευόμενο με την αυστηρή οδηγία να μην κοιτάξουν το περιεχόμενό του. Η περιέργεια ωστόσο, υπερέβει τις δυνάμεις τους, άνοιξαν το καλάθι και στην θέα του οφιοειδούς βρέφους, τρελάθηκαν και κατακρημνίστηκαν από την Ακρόπολη.
_ Ψευδο-Απολλόδωρος [3.14.6]
_ Παυσανίας [1.18.2]
_ Υγίνος, Μύθοι [166]
_ Υγίνος, Ποιητική Αστρονομία [2.13]
Μια άλλη εκδοχή θέλει την Άγραυλο, ηρωίδα η οποία ρίχτηκε από την Ακρόπολη, συμμορφούμενη με χρησμό που διακήρυττε ότι η πόλη της Αθήνας θα νικούσε εφόσον κάποιος ή κάποια, θυσίαζε τη ζωή του στο όνομα της πόλης.
_ Φιλόχορος (FGrH ii. p. 328 F105)
Άλκηστις, αφοσιωμένη σύζυγος του Αδμήτου, η οποία έβαλε τέρμα στη ζωή της, ώστε να συνεχιστεί η δική του.
_ Ευρυπίδης, Αλκηστις [15-27], [33-6]
_ Ψευδο-Απολλόδωρος [1.9.15]
_ Υγίνος, Μύθοι 51
_ Υγίνος, Μύθοι 243
_ Φλάβιος Πλαγκιάδης Φουλγέντιος, Μυθολογίες [1.22]
Αλκινόη, αφού εγκατέλειψε σύζυγο και παιδιά για έναν άγνωστο, όταν ανέκτησε τα λογικά της ρίχτηκε στη θάλασσα.
_ Παρθένιος, Ερωτικές Ιστορίες [27]
Άλκις και Ανδρόκλεια, κόρες του Αντιποίνου των Θηβών. Κάποτε ένας χρησμός υποσχόταν νίκη στον Ηρακλή εφόσον αυτοκτονούσε ο επικρατέστερος ανάμεσα στους ευγενείς των Θηβών. Ο Αντίποινος απόγονος των Σπαρτών αρνήθηκε, αλλά οι κόρες του το έπραξαν ευχαρίστως.
_ Παυσανίας [9.17.1]
Αλθαία, μητέρα του Μελεάγρου, η οποία κρατούσε στα χέρια της τη ζωή του γιού της μέσω ενός μισοκαμένου δαυλού. Όταν ο Μελέαγρος σκότωσε τα αδέλφια της, έκαψε τον δαυλό και ο γιός της πέθανε ακαριαία. Στην συνέχεια αυτοκτόνησε.
_ Ψευδο Απολλόδωρος [1.8.3]
_ Πόπλιος Οβίδιος Νάσων, Μεταμορφώσεις [8.445-526]
Αμάτα, σύζυγος του Λατίνου και μητέρα της Λαβινίας. Στον συναγωνισμό του Τούρνου με τον Αινεία για το χέρι της Λαβινίας, η Αμάτα πήρε το μέρος του πρώτου. Μετά τον χαμό του Τούρνου, αυτοκτόνησε.
_ Πόπλιος Βεργίλιος Μάρων, Ανειάδα [12.603-8]
Ἁλίη, Ἁλία, ερωμένη του Ποσειδώνα, της οποίας τα παιδιά έγιναν κακόβουλα. Η Αφροδίτη, κατόπιν προσβολής της, προκάλεσε την τρέλα τους και τον βιασμό της μητέρας τους. Ο Ποσειδώνας τους εξολόθρευσε και η Αλίη ρίχτηκε στη θάλασσα και πνίγηκε.
_ Διόδωρος ο Σικελιώτης 5.55
Αντίκλεια, κόρη του Αυτολύκου, σύζυγος του Λαέρτη και μητέρα του πολυμήχανου Οδυσσέα, βασιλέα της Ιθάκης. Πέθανε από τη θλίψη σκεπτόμενη τα χειρότερα για την μοίρα του γιού της, ο οποίος απουσίαζε για πολλά χρόνια στον Τρωικό Πόλεμο.
_ Υγίνος, Μύθοι [243]
_ Όμηρος, Οδύσσεια [Ῥαψωδία λ, γραμμή 85]
Αντιγόνη (1), κόρη του Οιδίποδα και της Ιοκάστης. Μετά τον αλληλοσκοτωμό των αδελφών της και την απαγόρευση της ταφής του Πολυνείκη από τον Κρέοντα, η Αντιγόνη θάβει τον αδελφό της και καταδικάζεται να ταφεί ζωντανή αλλά ωστόσο, απαγχονίζεται.
_ Σοφοκλής, Αντιγόνη [1220-1]
_ Υγίνος, Μύθοι [243]
Αντιγόνη (2), κόρη του Εὐρυτίωνα (ή Εὐρυθίωνα)
Σύζυγος του Πηλέα, η οποία αυτοκτόνησε όταν η Αστυδάμεια, περιφρονημένη από τον Πηλέα, της έγραψε πως αυτός επρόκειτο να παντρευτεί κάποιαν άλλη.
_Ψευδο Απολλόδωρος [3.13.3]
Αρέθουσα, μητέρα του Κόρακα, με καταγωγή από την Ιθάκη. Μετά την πτώση του γιού της σε γκρεμό κατά την διάρκεια κυνηγιού, κρεμάστηκε.
_Ευστάθιος Θεσσαλονίκης
_ Παρεκβολές στην Ομήρου Ιλιάς και Οδύσσεια [13.408]
Αριάδνη,
κόρη του Μίνωα η οποία βοήθησε τον Θησέα να σκοτώσει τον Μινώταυρο. Εγκαταλείφθηκε από αυτόν με την επιστροφή του στην Αθήνα και σύμφωνα με κάποιες αφηγήσεις αυτοκτόνησε.
_ Πλούταρχος, Θησέας [20.1]
Αρσίππη, αφού βιάσθηκε από τον Τμώλο, σύζυγο της Ομφάλης, βρήκε καταφύγιο στο ναό της Αρτέμιδος όπου και κρεμάστηκε.
_ Πλούταρχος (Ψευδο-), De fluviis [7, p 487]
Ασπαλίς, κόρη του Αργαίου, η οποία αυτοκτόνησε για να προστατεύσει την παρθενία της, πριν το γάμο. Αυτοί που πήγαν να θάψουν το σώμα της ανακάλυψαν έκπληκτοι ότι είχε εξαφανισθεί και στη θέση του βρήκαν ξύλινο αγαλματίδιο της Θεάς Αρτέμιδος.
_ Αντωνίνος Λιβεράλις, Μεταμορφώσεων Συναγωγή [13]
Βυβλίς, κόρη του Μιλήτου και της Τραγασίας, η οποία κατελήφθη από παράνομο ερωτικό πάθος προς τον αδελφό της, Καύνο. Στην προσπάθειά της να τον πείσει να ανταποκριθεί, αυτός απομακρύνθηκε τρομαγμένος κι εκείνη τον ακολούθησε, αλλά τελικά κρεμάστηκε.
_ Κόνων, Αφηγήματα 2 Bibliotheque De Photius, 186 Récits de Conon
_ Παρθένιος, Ερωτικές Ιστορίες [11]
_ Υγίνος, Μύθοι [243]
_ Στέφανος ο Βυζάντιος, Καῦνος
Δηϊάνειρα, σύζυγος του Ηρακλή, η οποία θεωρώντας ότι του έστελνε ερωτικό φίλτρο, στην πραγματικότητα έστειλε δηλητηριασμένο χιτώνα, κάτι που επέφερε την αυτοπυρπόληση και μετουσίωσή του σε θεότητα. Αναγνωρίζοντας το λάθος της, μαχαιρώθηκε.
_ Σοφοκλῆς, Τραχινίαι 920-30
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) 2.7.7
_ Υγίνος, Μύθοι 36
_ Υγίνος, Μύθοι 243
_ Σενέκας ο Νεότερος, Ηρακλής Οιταίος 1027-30
Διδώ, βασίλισσα της Καρχηδόνας, ερωμένη του Αινεία η οποία μαχαιρώθηκε όταν αυτός εγκατέλειψε την πόλη.
_ Βιργίλιος, Αινειάδα 4.663-70
_ Βιργίλιος, Αινειάδα 6.463-5
_ Υγίνος, Μύθοι 243
_ Maurus Servius Honoratus, On Aeneid 4.682, Georgius Thilo, Ed.-Perseus Library
Ευρυδίκη, σύζυγος του Κρέοντα, μητέρα του Αίμονα, η οποία αυτοκτόνησε μαθαίνοντας για τις αυτοκτονίες της Αντιγόνης και του γιού της.
_ Σοφοκλής, Αντιγόνη 1301
Ευάνδη, γνωστή και ως Ιφιάς ή Ιάνειρα, κόρη του Ίφυος και σύζυγος του Καπανέως, η οποία έπεσε στην φωτιά που έκαιγε την σορό του άντρα της.
_ Ευρυπίδης, Ἱκέτιδες
_ Οβίδιος, Τέχνη του Έρωτα 3.21
_ Υγίνος, Μύθοι 243
_ Στάτιος, Θηβαΐδα 12.800-3
_ Σέρβιος, Σχόλια στην Αινειάδα 6.447
Έρση, αδελφή της Αγραύλου (βλ. Άγραυλος)
Ηριγόνη (1), κόρη του Ικαρίου στην οποία ο Διόνυσος δίδαξε αμπελοκαλλιέργεια και οινοπαραγωγή. Όταν ο Ικάριος θέλοντας να μοιραστεί τις νέες γνώσεις του, κέρασε κρασί τους γείτονές του, αυτοί ζαλίστηκαν και θεωρώντας ότι τους είχε δηλητηριάσει, τον σκότωσαν και τον έθαψαν. Όταν η Ηριγόνη ανακάλυψε τον τάφο του, κρεμάστηκε από δέντρο.
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) 3.14.7
_ Υγίνος, Μύθοι 130
_ Υγίνος, Μύθοι 243
_ Υγίνος, Ποιητική Αστρονομία 2.4
_ Στατίου Θηβαΐδα και Αχιλληίδα 11.644-7
Ηριγόνη (2), κόρη της Κλυταιμνήστρας και του Αιγίσθου, η οποία όταν αθωώθηκε ο Ορέστης για τον φόνο της μητέρας του, κρεμάστηκε.
_ Δίκτυς ὁ Κρής 6.4
Θεμιστώ, κόρη του Ιψέως, Λαπίθη βασιλέα και της Χλιδανώπης, δεύτερη ή τρίτη σύζυγος του Αθάμα. Παρασυρμένοι από την ζήλια, προσπάθησε να δολοφονήσει τα παιδιά που είχε αποκτήσει ο Αθάμας από προηγούμενους γάμους του, αλλά εξαιτίας αλλαγής στα ρούχα τους σκότωσε αντ’ αυτών, τα δικά της παιδιά και στη συνέχεια αυτοκτόνησε.
_ Υγίνος, Μύθοι 1, 4, 243
Θίσβη, όμορφη Βαβυλώνια νύμφη, η οποία αγαπήθηκε από τον Πύραμο. Καθώς τους είχε απαγορευτεί να παντρευτούν, επινόησαν σχέδιο να συναντηθούν μυστικά μια νύχτα. Στη θέα λιονταριού, η Θίσβη τρόμαξε κι έφυγε από το σημείο συνάντησης. Εκεί όμως έπεσε το πέπλο που φορούσε κι έγινε παιχνίδι για την λέαινα που το έσκισε και το λέρωσε με το ματωμένο στόμα της. Όταν το βρήκε ο Πύραμος, σκέφτηκε ότι η Θίσβη θα είχε σκοτωθεί και στην απελπισία του μαχαιρώθηκε. Επιστρέφοντας η Θίσβη και αντικρύζοντας τη σορό του, αυτοκτόνησε.
_ Οβίδιος, Μεταμορφώσεις 4.212-4
_ Υγίνος, Μύθοι 243
Ιπποδάμεια, κόρη του Οινομάου και της Στερόπης, σύζυγος του Πέλοπα. Όταν ο τελευταίος από ερωτικό δεσμό με Νύμφη, απέκτησε τον Χρύσιππο, αυτή αν και με δυσφορία, τον ανέθρεψε σαν δικό της παιδί και όταν μεγάλωσε, έπεισε τον Θυέστη και τον Ατρέα να τον σκοτώσουν. Ο θυμός του Πέλοπα, την οδήγησε στον θάνατο.
_Υγίνος, Μύθοι 85, 243
Ιλιώνη, η μεγαλύτερη κόρη του Πριάμου και της Εκάβης, σύζυγος του Πολυμήστορα. Αντάλλαξε τον ίδιο της τον γιό με τον αδελφό της και τον αδελφό της, Πολύδωρο, τον οποίο της είχε δώσει η Εκάβη με το που γεννήθηκε για να τον αναθρέψει σαν παιδί της, ώστε να συνεχιστεί η διαδοχή στην πατρική της οικογένεια. Μηχανορραφώντας με τον Αγαμέμνονα την προδοσία της Τροίας, εξαιτίας του τεχνάσματός της, ο Πολυμήστορας σκότωσε τον γιό του. Μετά την πτώση της πόλης, οι ελπίδες της για την διαδοχή του άντρα της στον θρόνο, εναποτέθηκαν στον Πολύδωρο. Αυτός έλαβε χρησμό, αναντίστοιχο με αυτό που πίστευε ότι θα ήταν κληρονομιά του και όταν η Ιλιώνη του αποκάλυψε την αλήθεια, πήραν εκδίκηση από τον Πολυμήστορα. Αυτή τον τύφλωσε κι εκείνος τον σκότωσε. Ακολούθως η Ιλιώνη αυτοκτόνησε.
_ Υγίνος, Μύθοι 243
Ινώ, κόρη του Κάδμου και της Αρμονίας, δεύτερη σύζυγος του Αθάμα. Η ζήλεια της για τα παιδιά από την πρώτη του σύζυγο, την έκανε να επινοήσει την εξής πλεκτάνη για να απαλλαγεί: υπονόμευσε την σπορά και δωροδόκησε τους απεσταλμένους στο μαντείο των Δελφών, να πούν ότι ο χρησμός απαιτούσε ως μόνη σωτηρία από τον λιμό, την θυσία των παιδιών. Η Νεφέλη, η πρώτη σύζυγος, μόλις που πρόλαβε να τα σώσει. Ινώ και Αθάμας, ήταν επίσης ανάδοχοι γονείς του Διονύσου και καθώς η Ινώ απουσίασε καιρό σε Βακχικές τελετές, ο Αθάμας θεωρώντας ότι πέθανε, παντρεύτηκε την Θεμιστώ. Με την επιστροφή της και αφού η Θεμιστώ σκότωσε από λάθος, προσχεδιασμένο από την Ινώ, τα δικά της παιδιά, αντί αυτών της Ινούς, ο Αθάμας τρελάθηκε και σκότωσε το γιό της Λέαρχο. Στη συνέχεια η Ινώ διέφυγε με τον άλλο της γιό, τον Μελικέρτη, και ρίχτηκε μαζί του στη θάλασσα.
_Υγίνος, Μύθοι 2,4,243
Ιοκάστη (επίσης γνωστή ως Επικάστη) μητέρα – σύζυγος του Οιδίποδα, η οποία σύμφωνα με μερικούς, κρεμάστηκε όταν έμαθε για την αιμομικτική σχέση της, ενώ σύμφωνα με άλλους μαχαιρώθηκε όταν τα παιδιά της αλληλοσκοτώθηκαν.
_ Όμηρος, Οδύσσεια 11.275-80
_ Σοφοκλής, Οἰδίπους Τύραννος 1264
_ Ευρυπίδης, Φοίνισσαι 1455-60
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) 3.5.8
_ Υγίνος, Μύθοι 243
_ Στάτιος, Θηβαΐδα 11.637-41.
Ιφιγένεια, κόρη του Αγαμέμνονα την οποία η Άρτεμις απαίτησε να θυσιαστεί πριν προλάβουν τα στρατεύματα που συγκεντρώνονταν στην Αυλίδα, να αναχωρήσουν για την Τροία. Σε κάποιες εκδοχές υπερτονίζεται η ανιδιοτελής θυσία της για το καλό της Ελλάδος. Στις περισσότερες αφηγήσεις διασώζεται από την Αρτέμιδα και μεταφέρεται στην Ταυρίδα.
_ Ευρυπίδης, Ιφιγένεια εν Αυλίδι 1375-8
_ Κικέρων, Ερωτήσεις Τυσκυλανές 1.48.117
Καλλιρρόη (1) ανύμφευτη κόρη με καταγωγή από την Καλυδώνα, η οποία δεν ενέδωσε στον έρωτα του Κορέσου, ιερέα του Θεού Διονύσου. Σε αντίποινα ο Διόνυσος καταρράστηκε την πόλη, ωσότου η Καλλιρρόη (ή κάποια άλλη,) αυτοθυσιαζόταν. Ο Κόρεσος εξαιτίας του παραφόρου έρωτά του, αυτοκτόνησε και η Καλλιρρόη παρασυρόμενη από το κουράγιο του, έκοψε τον λαιμό της.
_ Παυσανίας, Αχαϊκά [7.21.3-5]
Καλλιρρόη (2) κόρη του Λύκου, βασιλέα της Λιβύης, η οποία ερωτεύθηκε τον Διομήδη. Τον βοήθησε να αποφύγει την θυσία από τα χέρια του πατέρα της, αλλά αυτός την εγκατέλειψε και αυτή κρεμάστηκε.
_ Πλούταρχος, Ηθικά [311B]
Καλυψώ, νύμφη της Οδύσσειας. Με την πατρότητά της να ποικίλει, η αθανασία της φαίνεται να αποκλείει την αυτοκτονία.
_ Υγίνος, Μύθοι [243]
Κανάκη, θυγατέρα του Αιόλου και της Εναρέτου. Από την αιμομικτική σχέση της με το αδελφό της, Μακαρέα, γεννήθηκε παιδί το οποίο φυγαδεύτηκε μακρυά από το παλάτι, αλλά όταν το αντελήφθει ο Αίολος από το κλάμα του, το άρπαξε και το πέταξε να φαγωθεί από σκυλιά. Στην συνέχεια απέστειλε ένα ξίφος στην Κανάκη με το οποίο αυτοκτόνησε.
_ Οβίδιος, Ηρωίδες [XI]
_ Πλούταρχος, Ηθικά [312C]
_ Υγίνος, Μύθοι [243]
Κλείτη, θυγατέρα του μάντη Μέροπα και σύζυγος του βασιλέα Κυζίκου. Μετά τον ατυχή θάνατο του συζύγου της από τους Αργοναύτες, η Κλείτη κρεμάστηκε.
_ Απολλώνιος ο Ρόδιος, Αργοναυτικά [1.1063-104]
_ Ορφικά Αργοναυτικά [595-7]
_ Παρθένιος, Ερωτικές Ιστορίες [28]
Κλεοπάτρη Ἀλκυόνη, κόρη του Ίδα και της Μάρπησσας, σύζυγος του Μελεάγρου. Όταν η μητέρα του έκαψε τον δαυλό που συμβόλιζε τον χρόνο ζωής του, σύμφωνα με τις Μοίρες, η Κλεοπάτρη αυτοκτόνησε.
_ Όμηρος, Ιλιάδα [ΙΧ’562]
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) 1.8.3
_ Υγίνος, Μύθοι 174
Κορωνίδες: Μητιόχη, Μενίππη, κόρες του Ωρίωνα οι οποίες συμμορφούμενες με χρησμό, προσέφεραν τον εαυτό τους ώστε να απαλλαγεί η πατρίδα τους από λοιμό και αυτοκτόνησαν χρησιμοποιώντας εργαλεία ύφανσης
_ Ἀντωνῖνος Λιβεράλις, Μεταμορφώσεις [25]
_ Οβίδιος, Μεταμορφώσεις [13.681-4]
Λαοδάμεια, κόρη του Ακάστου, σύζυγος του Πρωτεσιλάου. Όταν η σορός του άντρα της επέστρεψε από την Τροία, παρακάλεσε τους θεούς να της χαρίσουν λίγες ώρες να συνομιλήσει μαζί του. Η επιθυμία της εκπληρώθηκε, αλλά με το πλήρωμα του χρόνου γι αυτόν, ρίχτηκε στη φωτιά και κάηκε μαζί του.
_Σέρβιος, Σχόλια στην Αινειάδα 6.447
Ο Υγίνος προσθέτει διαφορετική έκβαση στην ιστορία:
Όταν η Λαοδάμεια, κόρη του Ακάστου, μετά τον θάνατο του ανδρα της πέρασε μαζί του τις τρείς ώρες που είχε ζητήσει από τους θεούς, δεν μπορούσε να συνέλθει από το κλάμα και τη θλίψη. Έτσι, έφτιαξε ένα χάλκινο ομοίωμα του Πρωτεσιλάου, το έβαλε στο δωμάτιό της με το πρόσχημα απόκρυφης τελετής και του αφιερώθηκε. Καθώς ένας υπηρέτης που μετέφερε καρπούς ως προσφορά, κοίταξε από χαραμάδα στην πόρτα της, την είδε να κρατά το είδωλο του Πρωτεσιλάου στην αγκαλιά της και να το φιλάει. Πιστεύοντας πως είχε εραστή, το είπε στον πατέρα της Άκαστο. Εκείνος, αφού όρμησε στο δωμάτιο και είδε το αντίγραφο, αποφασισμένος να βάλει τέλος στο μαρτύριό της, το πήρε μαζί με τις προσφορές και το πέταξε σε φωτιά που άναψε ο ίδιος, αλλά η Λαοδάμεια, μη αντέχοντας τον πόνο, ρίχτηκε κι εκείνη στις φλόγες._Υγίνος, Μύθοι 243
Λαοδίκη, κόρη του Πριάμου και της Εκάβης, η οποία τρέμοντας στην ιδέα της αιχμαλωσίας από τους Έλληνες, παρακάλεσε επιτυχώς να καταποθεί από τη γή.
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) Επιτομή 5.23
_ Κόϊντος ο Σμυρναίος 13.544-51
_ Σχόλια στον Λυκόφρονα τον Χαλκιδέα 495
Λεοντίδες (Πραξιθέα, Θεόπη και Ευβούλη) κόρες του Λεώ, οι οποίες θυσιάστηκαν, σύμφωνα με χρησμό που υποσχόταν λύτρωση της Αθήνας από λιμό.
_ Δημοσθένης, Επιτάφιος Λόγος 60.29
_ Κλαύδιος Αἰλιανός, Ποικίλες Ιστορίες 12.28
Μακαρία, κόρη του Ηρακλή και της Διηάνειρας, η οποία κατέφυγε στην Αθήνα όταν εκδιώχθηκε μαζί με τα αδέλφια της από την Ηράκλεια Τραχίνα. Ευθύς αμέσως, ο θείος τους Ευρυσθέας κήρυξε πόλεμο στην Αθήνα της οποίας η νίκη προβλεπόταν από χρησμό, μόνο για την περίπτωση που ένα από τα παιδιά του Ηρακλή αυτοθυσιαζόταν. Η Μακαρία συμμορφώθηκε προς αυτόν.
_ Ευρυπίδης, Ἡρακλεῖδαι 528-33
_ Παυσανίας 1.32.6
_ Ζηνόβιος 2.61
Μαίρα, Σκυλίτσα της Ηριγόνης που την οδήγησε στον τάφο του πατέρα της. Αφού αυτή κρεμάστηκε το σκυλί ρίχτηκε σε πηγάδι και σκοτώθηκε.
_Υγίνος, Ποιητική Αστρονομία 2.4
Μάρπησσα, κόρη του Ευήνου και της Αλκίππης, σύζυγος του Ίδα. Απέκτησαν την Αλκυόνη η οποία παντρεύτηκε τον Μελέαγρο. Οι Διόσκουροι σκότωσαν τον Ίδα, ο Μελέαγρος σκοτώθηκε από την μητέρα του και η Αλκυόνη αυτοκτόνησε. Λέγεται δε ότι η Μάρπησσα αυτοκτόνησε επίσης.
_ Παυσανίας 4.2.7
Νέαιρα, ελάχιστα γνωστή γυναίκα της Μυθολογίας, κόρη του Αυτολύκου, η οποία σκοτώθηκε κατόπιν του χαμού του γιού της Ιπποθόου.
_Υγίνος, Μύθοι 243
Νίκαια, κόρη του ποτάμιου θεού Σαγγαρίου και της Κυβέλης. Απέκρουσε τον έρωτα του Έρου και του Διονύσου. Ο τελευταίος κατάφερε να την κάνει δική του αφού την μέθυσε και από την ένωσή τους γεννήθηκε η Τελετή. Μετά την γέννησή της η Νίκαια κρεμάστηκε.
_ Νόννος ο Πανοπολίτης, Διονυσιακά 16.390-4.
Νιόβη, στην Λυδική παραλλαγή του γνωστού μύθου, ήταν κόρη του Ασσάωνα και σύζυγος του Φιλλώτου. Κατόπιν διαφωνίας της με την Λητώ για την ομορφιά των παιδιών τους, η δεύτερη φρόντισε ο άντρας της να διαμελιστεί κατά την διάρκεια κυνηγιού. Ο πατέρας της Νιόβης, παθιάστηκε με την κόρη του και όταν αυτή τον απέρριψε, σκότωσε τα παιδιά της στη φωτιά και στην συνέχεια αυτοκτόνησε. Η Νιόβη ρίχτηκε σε γκρεμό.
_ Παρθένιος, Ερωτικές Ιστορίες 33
Ξενοδόκη, ερωμένη του Ηρακλή η οποία μαράζωσε κατά την απουσία του, σε τέτοιο βαθμό που πέθανε.
_ Κόνων, Αφηγήσεις 17 (FGrH i. p. 195)
Όχνη, κόρη το Κολωνού. Ερετεύθηκε τον Εύνοστο, γιό του Ελίνου. Όταν αυτός απώθησε τον έρωτά της, τον κατηγόρησε για απόπειρα βιασμού της και τα αδέλφια της τον σκότωσαν. Εκ των υστέρων, η Όχνη κυριευμένη από τύψεις ομολόγησε την ψευδομαρτυρία της και ρίχτηκε σε γκρεμό.
_Πλούταρχος, Ερωτήσεις (που αφορούν στην Ελλάδα) 40.
Οινώνη, πρώτη σύζυγος του Πάρι, η οποία πληγώθηκε βαθιά όταν αυτός την εγκατέλειψε για την Ελένη. Παρά το ότι είχε υποσχεθεί να τον γιατρέψει εφόσον προέκυπτε η ανάγκη, το αρνήθηκε όταν τον τραυμάτισε ο Φιλοκτήτης. Παρόλο που η αντίστασή της κάμφθηκε, έφθασε στην Τροία πολύ αργά. Κυριευμένη από θλίψη κρεμάστηκε, ή χάθηκε, ή ρίχτηκε στην πυρά της σορού του Πάρι.
_ Λυκόφρων, Αλεξάνδρα 58-68
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) 3.12.6
_ Κόνων, Αφηγήματα 23 (FGrH i. p. 197)
_ Παρθένιος, Ερωτικές Ιστορίες 4
_ Δίκτυς ὁ Κρής 4.21
_ Κόιντος ο Σμυρναίος 10.467
_ Ἰωάννης Τζέτζης, Σχόλια εις Λυκόφρωνα 61
Οτιονία, Πανδώρα, Πρωτογένεια, κόρες του Ερεχθέα, γνωστές και ως Ερεχθείδες. Εξαιτίας χρησμού που απαιτούσε την θυσία μιας από τις κόρες του, η Οτιονία προσφέρθηκε και οι δύο αδελφές της την ακολούθησαν δέσμιες μεταξύ τους συμφωνίας η οποία είχε προηγηθεί.
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) 3.15.4
_ Κικέρων, Ερωτήσεις Τυσκυλανές 1.48.116-117
Ο Υγίνος υποστηρίζει ότι η πρώτη που αυτοκτόνησε ήταν η Χθονία.
_ Υγίνος, Μύθοι 46
Πελόπεια, ατυχές μέλος της δυσλειτουργικής οικογένειας του Πέλοπα. Κόρη του Θυέστη, ο οποίος πληροφορήθηκε από χρησμό ότι, ο μόνος τρόπος να εκδικηθεί για τον Ατρέα ήταν μέσω αιμομικτικού απογόνου με την κόρη του. Αργότερα εκείνη, αναγνωρίζοντας τον βιαστή στο πρόσωπο του πατέρα της, πήρε σπαθί και αυτοκτόνησε.
_ Υγίνος, Μύθοι 88, 243
Πέρδιξ, αδελφή του Δαιδάλου, μητέρα του Τάλω. Όταν ο Τάλως, γνωστός και ως Κάλως, απείλησε να ξεπεράσει σε δημιουργικότητα τον θείο του, ο Δαίδαλος τον κατακρήμνισε από την Ακρόπολη. Εκείνη, καταλήφθηκε από θλίψη και κρεμάστηκε.
_ Μιχαὴλ Ἀποστόλιος 14.71
_ Σουίδα (Σούδα), Λεξικό, λήμμα Πέρδιξ
Πολυδώρα, σύμφωνα με τον Παυσανία, ήταν κόρη του Μελεάγρου και της Κλεοπάτρας, η οποία παντρεύτηκε τον Πρωτεσίλαο και αυτοκτόνησε όταν ο άντρας της σκοτώθηκε.
_ Παυσανίας 4.2.7
Πολυμήδη, γνωστή και ως Αμφινόμη ή Αλκιμήδη, θυγατέρα του Αυτολύκου, σύζυγος του Αίσονα και μητέρα των Ιάσωνα και Πολυμάχου. Σύμφωνα με κάποιες εκδοχές, αφού ο Πελίας σκότωσε τον Αίσονα, έστειλε ανθρώπους του να δολοφονήσουν την Πολυμήδη και τον Πολύμαχο. Αυτοί, σκότωσαν τον Πολύμαχο στη θέα της μητέρας του η οποία στη συνέχεια έσπευσε στην εστία του Πελία. Τον καταρράστηκε, ενώπιόν του και στη συνέχεια αυτοκτόνησε ποικιλοτρόπως, ανάλογα με τον συγγραφέα.
_ Ψευδο Απολλόδωρος 1.9.27
_ Διόδωρος ο Σικελιώτης 4.50.2
_ Βαλέριος Φλάκκος, Αργοναυτικά I. 818-26
Πολυξένη, κόρη του Πριάμου και της Εκάβης, συσχετιζόμενη πολλαπλώς με τον Αχιλλέα. Μεταγενέστερες παραδόσεις αναφέρουν ότι οι δυό τους ήταν ζευγάρι σε σύντομη αλλά έντονη ερωτική σχέση. Όταν ο Πάρις σκότωσε τον Αχιλλέα, λέγεται ότι αυτοκτόνησε στον τάφο του.
_ Φλάβιος Φιλόστρατος, Vita Apollonii 4.16
Σκύλλα (των Μεγάρων) κόρη του βασιλέα των Μεγάρων Νίσου, ο οποίος ήταν άτρωτος για όσο φύτρωνε στο κεφάλι του μωβ τούφα μαλλιών. Η Σκύλλα ερωτεύθηκε τον εισβολέα Μίνωα και πρόδωσε τον πατέρα της κόβοντας την μαγική του φύτρα. Έτσι θα έχανε τη δύναμή του και ο Μίνωας θα κατελάμβανε την πόλη. Παρά την επιτυχή έκβαση της επιχείρησης, ο Μίνωας όταν πληροφορήθηκε τη σκευωρία της Σκύλλας, απέρριψε τον έρωτά της και αυτή στη συνέχεια ρίχτηκε στη θάλασσα και πνίγηκε.
_ Υγίνος, Μύθοι 198
Σίδη, νεαρή κόρη που αυτοκτόνησε στον τάφο της μητέρας της αντί του να υποκύψει στις αιμομικτικές ορέξεις του πατέρα της.
_ Διονύσιος (της Φιλαδελφείας) Περί Πουλιών 1.7
Σειρήνες, τρεις (ή τέσσερις) γλυκύφωνες πλανεύτρες, των οποίων το τραγούδι παρέσερνε στο θάνατο τους περαστικούς. Ο Οδυσσέας, προειδοποιημένος από την Κίρκη, κατάφερε να τους αντισταθεί και αυτές απογοητευμένες από την αποτυχία τους, ρίχτηκαν στη θάλασσα και πνίγηκαν.
_ Ορφικά Αργοναυτικά 1284-90
_ Υγίνος, Μύθοι 141
Σφίγγα, θηλυκό τέρας της μυθολογίας, το οποίο τρομοκρατούσε την Θήβα και αυτοκτόνησε όταν ο Οιδίποδας έλυσε το αίνιγμά της.
_ Ψευδο Απολλόδωρος 3.5.8
_ Υγίνος, Μύθοι 67
Σθενέβοια, κόρη του Ιοβάτη και σύζυγος του Προίτου. Όταν ο Βελλεροφόντης αρνήθηκε τις ερωτικές προθέσεις της, τον κατηγόρησε για βιασμό της και σκοτώθηκε.
_ Υγίνος, Μύθοι 57
_ Υγίνος, Μύθοι 243
Υακινθίδες – Αιγληίδα, Ανθηίδα, Λυπαία και Ορθαία, κόρες του Λακεδαιμόνιου Υακίνθου. Η πατριωτική τους αυτοθυσία, συγχέεται με αυτήν των Ερεχθείδων.
_ Δημοσθένης, Επιτάφιος Λόγος 60.27
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) 3.15.8
_ Σουίδα (Σούδα), Λεξικό, λήμμα Παρθένοι
Υλονόμη, θηλυκός Κένταυρος, σύζυγος του Κενταύρου Κυλλάρου, ο οποίος σκοτώθηκε σε κάποιον γάμο και αυτή έπεσε πάνω στο δόρυ που τον σκότωσε.
_ Οβίδιος, Μεταμορφώσεις 12.425-8
Φαίδρα, σύζυγος του Θησέα, θετή μητέρα του Ιππολύτου, η οποία εξαιτίας του θυμού της Αφροδίτης προς τον Ιππόλυτο, ερωτεύθηκε τον θετό της γιό. Όταν αυτός απέρριψε την αγάπη της, εκείνη κρεμάστηκε.
_ Ευρυπίδης, Ιππόλυτος 778
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) Επιτομή 1.19
_ Υγίνος, Μύθοι 47, 243
Φυλλίς, ερωτεύθηκε τον Δημοφώντα στον οποίο ο πατέρας της χάρισε μέρος του βασιλείου του, για τον γάμο τους. Αυτός νοστάλγησε την πατρίδα του και ικετευε να επισκεφθεί την Αθήνα με την υπόσχεση να επιστρέψει σύντομα. Όμως καθυστέρησε τόσο που η Φυλλίς κρεμάστηκε και μεταμορφώθηκε σε άφυλη αμυγδαλιά. (Στις περισσότερες αφηγήσεις αναφέρεται ότι μαράθηκε)
_ Απολλόδωρος (Ψευδο-) Επιτομή 6.17
_ Οβίδιος, Ηρωίδες II.226-44
_ Υγίνος, Μύθοι 243
