Δευτέρα 30 Σεπτεμβρίου 2019

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Πλοῦτος (802-849)

ΚΑ. ὡς ἡδὺ πράττειν, ὦνδρές, ἐστ᾽ εὐδαιμόνως,
καὶ ταῦτα μηδὲν ἐξενεγκόντ᾽ οἴκοθεν.
ἡμῖν γὰρ ἀγαθῶν σωρὸς εἰς τὴν οἰκίαν
805a ἐπεισπέπαικεν οὐδὲν ἠδικηκόσιν.
805b οὕτω τὸ πλουτεῖν ἐστιν ἡδὺ πρᾶγμα δή.
ἡ μὲν σιπύη μεστή ᾽στι λευκῶν ἀλφίτων,
οἱ δ᾽ ἀμφορῆς οἴνου μέλανος ἀνθοσμίου.
ἅπαντα δ᾽ ἡμῖν ἀργυρίου καὶ χρυσίου
τὰ σκευάρια πλήρη ᾽στίν, ὥστε θαυμάσαι.
810 τὸ φρέαρ δ᾽ ἐλαίου μεστόν· αἱ δὲ λήκυθοι
μύρου γέμουσι, τὸ δ᾽ ὑπερῷον ἰσχάδων.
ὀξὶς δὲ πᾶσα καὶ λοπάδιον καὶ χύτρα
χαλκῆ γέγονε· τοὺς δὲ πινακίσκους τοὺς σαπροὺς
τοὺς ἰχθυηροὺς ἀργυροῦς πάρεσθ᾽ ὁρᾶν.
815 ὁ δ᾽ ἰπνὸς γέγον᾽ ἡμῖν ἐξαπίνης ἐλεφάντινος.
στατῆρσι δ᾽ οἱ θεράποντες ἀρτιάζομεν
χρυσοῖς· ἀποψώμεσθα δ᾽ οὐ λίθοις ἔτι,
ἀλλὰ σκοροδίοις ὑπὸ τρυφῆς ἑκάστοτε.
καὶ νῦν ὁ δεσπότης μὲν ἔνδον βουθυτεῖ
820 ὗν καὶ τράγον καὶ κριὸν ἐστεφανωμένος,
ἐμὲ δ᾽ ἐξέπεμψεν ὁ καπνός· οὐχ οἷός τε γὰρ
ἔνδον μένειν ἦν· ἔδακνε γὰρ τὰ βλέφαρά μου.
ΔΙΚΑΙΟΣ
ἕπου μετ᾽ ἐμοῦ, παιδάριον, ἵνα πρὸς τὸν θεὸν
ἴωμεν. ΚΑ. ἔα, τίς ἐσθ᾽ ὁ προσιὼν οὑτοσί;
825 ΔΙ. ἀνὴρ πρότερον μὲν ἄθλιος, νῦν δ᾽ εὐτυχής.
ΚΑ. δῆλον ὅτι τῶν χρηστῶν τις, ὡς ἔοικας, εἶ.
ΔΙ. μάλιστ᾽. ΚΑ. ἔπειτα τοῦ δέει; ΔΙ. πρὸς τὸν θεὸν
ἥκω. μεγάλων γάρ μοὐστὶν ἀγαθῶν αἴτιος.
ἐγὼ γὰρ ἱκανὴν οὐσίαν παρὰ τοῦ πατρὸς
830 λαβὼν ἐπήρκουν τοῖς δεομένοις τῶν φίλων,
εἶναι νομίζων χρήσιμον πρὸς τὸν βίον.
ΚΑ. ἦ πού σε ταχέως ἐπέλιπεν τὰ χρήματα.
ΔΙ. κομιδῇ μὲν οὖν. ΚΑ. οὐκοῦν μετὰ ταῦτ᾽ ἦσθ᾽ ἄθλιος.
ΔΙ. κομιδῇ μὲν οὖν. κἀγὼ μὲν ᾤμην οὓς τέως
835 εὐεργέτησα δεομένους ἕξειν φίλους
ὄντως βεβαίους, εἰ δεηθείην ποτέ·
οἱ δ᾽ ἐξετρέποντο κοὐκ ἐδόκουν ὁρᾶν μ᾽ ἔτι.
ΚΑ. καὶ κατεγέλων γ᾽ εὖ οἶδ᾽ ὅτι. ΔΙ. κομιδῇ μὲν οὖν·
αὐχμὸς γὰρ ὢν τῶν σκευαρίων μ᾽ ἀπώλεσεν.
840 ἀλλ᾽ οὐχὶ νῦν. ἀνθ᾽ ὧν ἐγὼ πρὸς τὸν θεὸν
προσευξόμενος ἥκω δικαίως ἐνθάδε.
ΚΑ. τὸ τριβώνιον δὲ τί δύναται, πρὸς τῶν θεῶν,
ὃ φέρει μετὰ σοῦ τὸ παιδάριον τουτί; φράσον.
ΔΙ. καὶ τοῦτ᾽ ἀναθήσων ἔρχομαι πρὸς τὸν θεόν.
845 ΚΑ. μῶν οὖν ἐμυήθης δῆτ᾽ ἐν αὐτῷ τὰ μεγάλα;
ΔΙ. οὔκ, ἀλλ᾽ ἐνερρίγωσ᾽ ἔτη τριακαίδεκα.
ΚΑ. τὰ δ᾽ ἐμβάδια; ΔΙ. καὶ ταῦτα συνεχειμάζετο.
ΚΑ. καὶ ταῦτ᾽ ἀναθήσων ἔφερες οὖν; ΔΙ. νὴ τὸν Δία.
ΚΑ. χαρίεντά γ᾽ ἥκεις δῶρα τῷ θεῷ φέρων.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΚΑΣΣΙΟΠΕΙΑ ή ΚΑΣΣΙΕΠΕΙΑ ή ΚΑΣΣΙΟΠΗ

ΚΑΣΣΙΟΠΕΙΑ ή ΚΑΣΣΙΕΠΕΙΑ ή ΚΑΣΣΙΟΠΗ
(αστερισμός)
 
Η καταγωγή της Κασσιόπειας και η ιστορία της ζωής της τη συνδέει με την Αραβία, την Αιθιοπία και την Αίγυπτο.
 
Θεωρούνταν:
1. Κόρη του Άραβα, γιου του Ερμή.
2. Σύζυγος του Έπαφου, από τον οποίο γέννησε τη Λιβύη, μητέρα του Αγήνορα, βασιλιά της Φοινίκης, πατέρα του Κάδμου και της Ευρώπης και άλλων παιδιών. Σε αυτή την περίπτωση είναι σύζυγος του Φοίνικα (ονόμασε την περιοχή) και μητέρα του Φινέα.
3. Σύζυγος του βασιλιά της Αιθιοπίας Κηφέα, γιου του Βήλου, μητέρα της Ανδρομέδας.
 
Η ιστορία της μεταμόρφωσης της Κασσιέπειας σε αστερισμό συντελείται στην τρίτη αυτή εκδοχή και συνδέεται με την κόρη της Ανδρομέδα.
 
Η Κασσιόπεια τόλμησε να παινευτεί για την ομορφιά της και να συναγωνιστεί τις Νηρηίδες, καυχήθηκε μάλιστα ότι ήταν η ωραιότερη απ' όλες. Αυτό προκάλεσε την οργή των Νηρηίδων, αλλά και του Ποσειδώνα που τις συμμερίστηκε. Για τιμωρία πλημμύρισε τη χώρα και έστειλε ένα κήτος που τη ρήμαζε. Και επειδή ο Άμμωνας χρησμοδότησε ότι η χώρα θα σωθεί από τη συμφορά αν η κόρη βασιλικού ζεύγους Ανδρομέδα δοθεί στο κήτος βορά, ο Κηφέας αναγκάσθηκε από τους Αιθίοπες να το πράξει και έδεσε την κόρη του σε βράχο*. Εκείνη την εποχή έφτασε ο Περσέας στην Αιθιοπία, είδε τη δεμένη κόρη, την ερωτεύτηκε και συμφώνησε με τον Κηφέα να σκοτώσει το κήτος και να πάρει για γυναίκα του την Ανδρομέδα. Οι δυο άνδρες αντάλλαξαν όρκους ότι θα τηρήσουν τη συμφωνία, πόσο μάλλον που ο Κηφέας είχε υποσχεθεί την κόρη του στον αδελφό του Φινέα. Τελικά, ο Περσέας σκότωσε το κήτος, απελευθέρωσε την Ανδρομέδα και αντιμετώπισε τον Φινέα και όλους τους συνωμότες που κινήθηκαν εναντίον του -τους πέτρωσε δείχνοντάς τους το κεφάλι της Μέδουσας. (Απολλόδωρος 2.4) Η Κασσιόπεια μεταμορφώθηκε στον ομώνυμο αστερισμό (Ερατοσθ., Καταστ. 1.16**) και το ίδιο και ο Κηφέας, ύστερα από πρόταση της Αθηνάς (Ερατοσθ., Καταστ. 1.15***). Η κόρη τους, η Κηφηίδα Ανδρομέδα, παριστάνεται αλυσοδεμένη στους ουράνιους χάρτες ως θυσία στο κήτος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είχε συντελεστεί κάποια μεταμόρφωση. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Περσέα, πρωταγωνιστή των φθινοπωρινών αστερισμών, που ο Άρατος ονομάζει περιμήκετον, γιατί απλώνεται από την Ανδρομέδα φτάνοντας σχεδόν ως τις Πλειάδες. Εκεί είναι και το κήτος που έστειλε ο Ποσειδώνας (αστερισμός του Δράκοντος).
 
Ο μυθογράφος Κόνωνας έδωσε μια ορθολογική ερμηνεία στον μύθο (Διηγ. 40), που προφανώς βασίζεται στην αντίδραση του ανθρώπου όταν βρίσκεται σε κατάσταση σύγχυσης ή τρόμου, παγώνει, πετρώνει, στέκεται σαν απολιθωμένος. Πιο συγκεκριμένα: Ο Κηφέας βασίλευε στην αρχαία Ιόππη που εκτεινόταν από τη Μεσόγειο μέχρι την Αραβία και την Ερυθρά θάλασσα. Την κόρη του Ανδρομέδα ήθελαν για σύζυγο ο επώνυμος ήρωας της Φοινίκης Φοίνικας και ο αδελφός του βασιλιά, ο θείος της Ανδρομέδας, Φινέας. Ο Κηφέας προέκρινε τον Φοίνικα αλλά χρειάστηκε να κρατήσει τις ισορροπίες ανάμεσα στους δύο άνδρες· γι' αυτό σκηνοθέτησε μια αρπαγή. Θα άρπαζαν την Ανδρομέδα από ένα νησάκι, όπου η κόρη συνήθιζε να θυσιάζει στην Αφροδίτη, χωρίς όμως εκείνη να γνωρίζει τα σχέδιά τους. Έτσι, όταν το πλοίο του Φοίνικα, που το είχε ονομάσει Φάλαινα, άραξε στο νησί και ο Φοίνικας πήγε να την αρπάξει, η Ανδρομέδα άρχισε να φωνάζει δυνατά καλώντας σε βοήθεια. Από εκεί περνούσε τυχαία ο Περσέας που είδε τη σκηνή και έσπευσε να βοηθήσει την κόρη που ερωτεύτηκε ακαριαία. Αναποδογύρισε το πλοίο αφήνοντας άναυδους και πετρωμένους τους ναύτες από τη σύγχυση, πήρε μαζί του το κορίτσι και το παντρεύτηκε. Ύστερα βασίλεψαν ειρηνικά στο Άργος.
-----------------------------
*Σε περιόδους κρίσης ή φυσικών καταστροφών, τις οποίες οι άνθρωποι απέδιδαν στην οργή κάποιου θεού, μαρτυρούνται ανθρωποθυσίες σε επίπεδο μυθολογικό. Συνήθως τα θύματα ήταν τα πιο επίλεκτα μέλη της κοινωνίας -γόνοι της βασιλικής οικογένειας, και μάλιστα ο πιο μικρός ή ο πιο όμορφος, συνήθως κοπέλες ανύπαντρες (Ιφιγένεια για τον απόπλου των Αχαιών, Πολυξένη για την επιστροφή Αχαιών από την Τροία, Μενοικέας, γιος του Κρέοντα, για να σωθεί η Θήβα από τους Επτά, Μακαρία, κόρη του Ηρακλή, για την νίκη εναντίον του Ερεχθέα, οι Κορωνίδες για να σωθεί ο Ορχομενός από λοιμό κ.ά), όπως ακριβώς στις ζωοθυσίες επιλέγονταν ζώα τα οποία ξεχώριζαν για κάτι, για τα κέρατα, για το γυαλιστερό τρίχωμα, επειδή ήταν νεογέννητα κλπ. Τα ιεροποιημένα αυτά θύματα καλούνταν να παίξουν τον ρόλο του φαρμακού και του καθάρματος που καθαίρει την κοινότητα από τις «αμαρτίες» της οι οποίες προκάλεσαν την οργή του θεού. Η τάξη αναδύεται και πάλι μέσα από την περιοδική αταξία του φόνου. Η παρέμβαση του χρησμού, που εξηγεί την απαίτηση του θεού για εξιλασμό, θα πρέπει να είναι μεταγενέστερη προσθήκη σε εποχή που οι ανθρωποθυσίες είχαν λησμονηθεί και η θρησκεία συνδεόταν με την ηθική.
 
**Αστερισμός της Κασσιόπειας
 
Ταύτην ἱστορεῖ Σοφοκλῆς ὁ τῆς τραγῳδίας ποιητὴς ἐν Ἀνδρομέδᾳ ἐρίσασαν περὶ κάλλους ταῖς Νηρηίσιν εἰσελθεῖν εἰς τὸ σύμπτωμα, καὶ Ποσειδῶνα διαφθεῖραι τὴν χώραν κῆτος ἐπιπέμψαντα· δι' ἣν πρόκειται τῷ κήτει ἡ θυγάτηρ. οἰκείως δὲ ἐσχημάτισται ἐγγὺς ἐπὶ δίφρου καθημένη.
Ερατοσθένης, Καταστερισμοί, 1,16
 
***Αστερισμός του Κηφέα
 
Οὗτος ἐν τάξει τέτακται τέταρτος· ὁ δ' ἀρκτικὸς κύκλος αὐτὸν ἀπολαμβάνει ἀπὸ ποδῶν ἕως στήθους· τὸ δὲ λοιπὸν εἰς τὸ ἀνὰ μέσον πίπτει αὐτοῦ τοῦ τε ἀρκτικοῦ καὶ θερινοῦ τροπικοῦ· ἦν δέ, ὡς Εὐριπίδης φησίν, Αἰθιόπων βασιλεύς, Ἀνδρομέδας δὲ πατήρ· τὴν δ' αὑτοῦ θυγατέρα δοκεῖ προθεῖναι τῷ κήτει βοράν, ἣν Περσεὺς ὁ Διὸς διέσωσε· δι' ἣν καὶ αὐτὸς ἐν τοῖς ἄστροις ἐτέθη Ἀθηνᾶς γνώμῃ.
Ερατοσθένης, Καταστερισμοί, 1,15

Δυσκολότερο το ν’ απολογείσαι ή το να συγχωρείς;

Σε μια σχέση το να κρατάς ακέραιο τον εγωισμό σου, χωρίς να κάνεις ούτε μισό βήμα πίσω, μπορεί να σημαίνει πολλά πράγματα. Ίσως να μην αισθάνεσαι και πολλά, να φοβάσαι να δεθείς ή να δυσκολεύεσαι να εμπιστευτείς. Ίσως ακόμα να το κάνεις γιατί δε γνωρίζεις ή δεν ασπάζεσαι τους κανόνες του «μαζί», εκείνους που θέλουν τους δύο να φέρονται σαν ένα, να αφήνουν τα εγώ τους στην άκρη και να δουλεύουν μαζί για έναν κοινό στόχο.

Ο εγωισμός σχετίζεται άρρηκτα με την εμπιστοσύνη, γιατί όταν εκείνη χάνεται ή έστω κλονίζεται ανάμεσα σε ένα ζευγάρι, πληγώνεται πρώτος ο εγωισμός μας, που είχε πιστέψει πως αυτή τη φορά θα ‘ταν αλλιώς ή/και που ίσως είχε συμβιβαστεί και παζαρέψει αρκετά θέλω του. Τι είναι, όμως, δυσκολότερο; Να πείσουμε κάποιον να μας εμπιστευτεί, αφήνοντας τον εγωισμό του πίσω, ή να κάνουμε εμείς το αντίστοιχο για εκείνον;

Δεν υπάρχουν κανόνες εδώ, μιας κι ο καθένας κουβαλά το δικό του μοναδικό εγώ. Μόνο ο ίδιος ξέρει τα όρια και τις αντοχές του, πόσο επίπονη ή ανακουφιστική είναι η όποια διαδικασία βελτίωσης ή υποχώρησης. Πιο δύσκολο, ωστόσο, μοιάζει να κάνεις τον ίδιο σου τον εαυτό να υποχωρήσει, να ψαλιδίσει τον εγωισμό του, να εμπιστευτεί (ακόμα κι αν πρόλαβαν να τον διαψεύσουν), να δεχτεί εξηγήσεις και να κάνει πίσω.

Το να πείσεις τον άλλον, ακόμα κι αν (δικαίως μάλλον) δε στο κάνει εύκολο, να προσπαθήσεις να τον φέρεις με τα νερά σου, να του αποδείξεις πως άλλαξες ή έστω θες να αλλάξεις και πως μετάνιωσες, είναι ίσως πιο εύκολο -ειδικά αν έχεις, στα αλήθεια, μετανιώσει. Αν όμως ο χαρακτήρας σου δεν είναι ιδιαίτερα υποχωρητικός και συγκαταβατικός, αν δεν πιστεύεις στις δεύτερες ευκαιρίες κι αν ανέκαθεν έβαζες τον εγωισμό σου είναι πάνω από όλα, τότε ίσως βρεθείς σε αδιέξοδο. Γιατί το να ελέγξεις τον εαυτό σου, τα όρια και τις κόκκινες γραμμές σου είναι στο χέρι σου, πώς μπορεί όμως να τροποποιήσεις τις ιδέες κάποιου άλλου;

Δυστυχώς, αν φτάσεις στο σημείο να προσπαθήσεις να χειραγωγήσεις τον απέναντι, για να καταλάβει πως μέσα σε μια σχέση δε χωράνε εγωισμοί και χαρακτήρες που κοιτάνε αποκλειστικά την πάρτη τους, χωρίς να τους νοιάζει ο άνθρωπος που μοιράζονται την καθημερινότητά τους, τότε να μιλάμε για μια χαμένη υπόθεση. Αν ο εγωισμός πρωταγωνιστεί κι απ’ τις δύο πλευρές, το νόημα χάνεται.

Το «μαζί» χρειάζεται δύο που μπαίνουν ο ένας στη θέση του άλλου όταν υπάρχει ένα πρόβλημα. Για παράδειγμα, έκανες ένα λάθος και χρειάζεται να απολογηθείς στον άλλο για αυτό, θα το έκανες; Πώς θα ένιωθες αν ο άλλος το έκανε για ‘σένα; Να σου ζητήσει μια συγγνώμη και να δείξει πως έχει μετανιώσει. Μια ειλικρινής παραδοχή σημαίνει πολλά, ενώνει τα χάσματα. Εσύ θα ήθελες να τη λάβεις, γιατί να μην την προσφέρεις; Ο εγωισμός σου δεν είναι πιο σημαντικός απ’ τον άνθρωπο που έχεις δίπλα σου. Ή, τουλάχιστον, δε θα ‘πρεπε να είναι.

Η δυσκολία βρίσκεται στο να κάνουμε τον ίδιο μας τον εαυτό να καταλάβει πως σε μια σχέση όλοι κάνουμε λάθη, είτε μεγάλα είτε μικρά, και πως σίγουρα κάποια στιγμή θα πρέπει να κάνουμε και τον άλλον να μας εμπιστευτεί κι εμείς να νιώσουμε τη σιγουριά ξανά. Σημασία δεν έχει ο εγωισμός του καθένα, αλλά ο κοινός στόχος, του να κρατήσεις μια χαρούμενη κι ευτυχισμένη σχέση, με κατανόηση κι υποχωρήσεις.

Με τεντωμένο σχοινί καμιά σχέση δεν κράτησε, και συνήθως ο εγωισμός γίνεται το ψαλίδι που την κόβει. Αξίζει να τη χάσεις;

Ισχυρότερα τα πολλά μικρά κοινά σημεία από ένα μεγάλο

Ανέκαθεν στις σχέσεις μας ψάχναμε έναν άνθρωπο που μπορεί να μη μας έμοιαζε εξ ολοκλήρου, αλλά τουλάχιστον είχε ένα στοιχείο δικό μας, αυτό που θα μας έκανε να τον ξεχωρίσουμε απ’ το πλήθος. Κάτι διαφορετικό απ’ τους άλλους, κάτι μοναδικό, ικανό να μας ενώσει με ένα μαγικό τρόπο.

Δεν είναι ακριβώς ότι θέλουμε να δούμε τον εαυτό μας στον άλλον, γιατί είναι ανώφελο να προσπαθείς να συνάψεις σχέση με ‘σένα. Είναι περισσότερο η προσπάθειά μας να βρούμε κάτι στον άλλον παρόμοιο με κάτι από ‘μας, προκειμένου να μη φοβηθούμε με τη γνωριμία. Να ξέρουμε, έστω, πως μπορεί να ‘χει εκατό διαφορετικά πράγματα, αλλά το ένα μοιάζει με ‘μας.

Είναι αυτή η επιθυμία μας να δημιουργήσουμε ένα δεσμό με τον άλλον. Μπορεί να μη βασιζόμαστε σε χαρακτηριστικά, μπορεί να ψάχνουμε άλλα ίδια πράγματα, αλλά η ουσία μένει ίδια. Θέλουμε κάτι που να μας ενώνει. Θέλουμε να νιώσουμε αυτήν την έλξη όταν βρίσκονται δύο άνθρωποι που επιθυμούν το ίδιο πράγμα.

Όσο ονειρικό κι αν ακούγεται, είναι κάτι που μπορεί να δουλέψει. Όταν έχεις να κάνεις με έναν άνθρωπο ο οποίος γνωρίζει τι θέλει, όπως κι εσύ, δημιουργείται σχετικά εύκολα ένας δεσμός. Έχετε ανάγκη από έναν άνθρωπο -όχι όποιον τυχαίο, βέβαια. Κάποιον που να διαβάζετε ο ένας στον άλλο ένα κεφάλαιο κοινό. Κι έτσι δημιουργείται μια σύνδεση, ένας δεσμός που μπορεί να ισχυροποιήσει ένα ζευγάρι. Όχι να το κάνει άτρωτο, αλλά τουλάχιστον ισχυρό. Γιατί είναι κάτι δικό σας, που το ‘χετε φτιάξει μόνοι σας και κανένας δεν μπορεί να σας το πάρει. Μόνο εσείς έχετε τη δυνατότητα να το καταστρέψετε.

Κάπου εδώ, όμως, έρχεται και το ερώτημα αν αυτό που σας ένωσε μπορεί να σας κρατήσει μαζί. Σίγουρα, μπορεί. Ίσως όχι για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επίσης, σίγουρα μπορεί και να μη σας κρατήσει. Ίσως βαρεθείτε το επόμενο λεπτό και το διαλύσετε. Γιατί, συνήθως, αυτά που μας φέρνουν κοντά, καταλήγουν να γίνονται κι αυτά που μας απομακρύνουν απ’ τον άλλον. Μπορεί ο ίδιος ακριβώς λόγος, τη μία μέρα να λειτούργησε θετικά και την άλλη να πήρε φόρα και να τα διέλυσε όλα. Το γεγονός, λοιπόν, ότι είναι ίδιος, δε σημαίνει απαραίτητα ότι και το ζευγάρι μπορεί να μείνει μαζί.

Γιατί ξαφνικά μπορεί να δεις τα πράγματα με διαφορετικό μάτι. Μπορεί να ξύπνησες μια μέρα και να αποφάσισες ότι αυτό που έχετε δε σου κάνει. Εσύ θέλεις σχέση, ο απέναντι το ίδιο, αλλά στην τελική μπορεί να μην ταιριάζετε, όσο νομίζετε. Αν βγάλουμε την πρώτη περίοδο της γνωριμίας, που είστε μόνο φιλιά, σεξ κι έξω, τότε συνειδητοποιείς το πού μπορεί να πάει μια σχέση και μερικές φορές φτάνει μονάχα μέχρι το περίπτερο -κι αν.

Οπότε, εν τέλει, δεν είναι καλό να ‘χεις ένα πράγμα να σε ενώνει με τον άλλον, όσο ισχυρό κι αν είναι. Γιατί μπορεί να ακούγεται παραμυθένιο, αλλά παραμένει μοναδικό στον αριθμό. Θα υπάρξουν τσακωμοί και διαφωνίες, αλλαγές στις συμπεριφορές και στους χαρακτήρες, κι αυτό σιγά-σιγά θα αποδυναμώνεται, μέχρι να καταστραφεί εντελώς και να πάρει μαζί του και σας.

Προτιμότερο είναι να βρείτε μικρότερα πράγματα που σας ενώνουν, περισσότερους δεσμούς. Γιατί είναι καλύτερο όσο ανακαλύπτεις τον άλλον να βρίσκεις περισσότερα κοινά μαζί του. Και δε χρειάζεται να ‘ναι κάτι σπουδαίο. Ο τρόπος, όμως, που ξυπνάς ή πίνεις τον καφέ σου, το ότι δε θέλεις να σου μιλάει άνθρωπος μέχρι να φας ή ότι κρυφά σου αρέσει να βλέπεις παιδικά το πρωί του σαββατοκύριακου που ταιριάζουν τέλεια με τα γούστα του άλλου αρκούν.

Μπορεί τα μικρά και καθημερινά να μην είναι τόσο σημαντικά όσο μια εμπειρία που είχατε κι οι δύο και σας άλλαξε τη ζωή, ένα μεγάλο όνειρο ή οι ξαφνικές επιλογές που κάνατε τελευταία. Είναι, όμως, πράγματα που δε θα αλλάξουν. Γιατί δεν είναι ανάγκη να αλλάξουν. Όταν έχεις μικρότερους δεσμούς, έχεις και περισσότερες πιθανότητες να κρατήσεις τη σχέση σου. Γιατί οι μικρότεροι δεσμοί δεν κουβαλάνε πάνω τους σχεδόν κανένα φορτίο. Μπορεί να ‘ναι μικρές συνήθειες ή χαζά μυστικά. Γιατί τον καφέ σας θα τον θέλετε πάντα μέτριο, τα πέντε λεπτά χουζούρεμα θα ‘ναι πάντα αναγκαία κι θα ‘ναι σίγουρα το must του σαββατιάτικου πρωινού.

Αλλά ακόμα κι αυτά αν αλλάξουν, δε θα βάλουν σε κίνδυνο τη σχέση σας. Θα ‘χετε χρόνο να δημιουργήσετε κι άλλα κοινά σημεία. Κι αν διαλυθούν, το βέβαιο είναι ότι γεννιούνται ξανά, μαζί με τη σχέση σας, κι αυτό είναι που κάνει τον δεσμό σας δυνατό. Γιατί, όπως λένε κι οι σοφοί, άμα ραγίζει το γυαλί, δεν ξανακολλάει. Οπότε φροντίστε να ‘χετε πολλά μαζί σας.

Θεωρίες Συστημάτων

Θεωρίες Συστημάτων: Μακροδυναμική της Ανάδυσης

Η μακροδυναμική της ανάδυσης των περίπλοκων συστημάτων μελετάει το περιβάλλον και τις μακροσυνθήκες της ανάδυσης. Μελετάει, δηλαδή, τις συνθήκες που υπάρχουν στο περιβάλλον και οδηγούν σε μορφές ανάδυσης. Επίσης, το πώς τα συστήματα προσαρμόζονται στο περιβάλλον και πως το ίδιο επιλέγει συστήματα όταν βρίσκεται στο χείλος του χάους.

Τι είναι το χάος


Για να κατανοήσουμε τη φράση-κατάσταση χείλος του χάους, θα πρέπει πρώτα να καθορίσουμε το τι είναι χάος.

Το χάος ορίζεται ως μία κατάσταση αταξίας και απροβλεψιμότητας όπου η αταξία δεν προέρχεται από τυχαία γεγονότα του περιβάλλοντος. Η εξίσωση του χάους καθορίζεται αιτιακά και δεν περιέχει κανένα στοιχείο τυχαιότητας. Όμως, παρόλο που γνωρίζουμε όλες τις προηγούμενες καταστάσεις των συστημάτων και τους αιτιακούς κανόνες τους, δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις μελλοντικές καταστάσεις τους.

Τα χαοτικά συστήματα είναι μη γραμμικά, που σημαίνει ότι το αποτέλεσμά είναι απρόβλεπτο και μπορεί να διαφοροποιηθεί αλλόκοτα.

Μία άλλη ιδιότητα του χάους είναι η ευαισθησία στην αρχική συνθήκη, η οποία είναι γνωστή και ως φαινόμενο της πεταλούδας. Το φαινόμενο περιγράφεται από τον μετεωρολόγο Έντουαρτ Λόρενς ως εξής: το χτύπημα των φτερών μιας πεταλούδας που πετάει πάνω από τον Αμαζόνιο μπορεί να οδηγήσει σε τυφώνα στην άλλη άκρη του κόσμου.

Για να δημιουργηθούν σχηματισμοί ανάδυσης, το σύστημα δε θα πρέπει να είναι ούτε πολύ σταθερό αλλά ούτε και τελείως χαοτικό. Η ευνοϊκότερη κατάσταση είναι ούτε πολύ μακριά από την ισορροπία, έτσι ώστε οι οργανώσεις να μπορούν να πραγματοποιηθούν, αλλά ούτε και πολύ κοντά στην ισορροπία, όπου η διαφοροποίηση και η δραστηριοποίηση, εκλείπουν. Αυτή είναι η περιοχή του αυτοοργανωμένου κρίσιμου σημείου, η οποία ονομάζεται χείλος του χάους και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους νόμους των πολύπλοκων συστημάτων. Η μεταφορά της σωρού από άμμο είναι ένα παράδειγμα αυτοοργανωμένου κρίσιμου σημείου. Όταν σε μία σωρό από άμμο προστεθεί με κάποιον τρόπο, περισσότερη άμμος, φτάνει ένα σημείο που η σωρός ξαφνικά καταρρέει. Θεωρούμε, ότι η σωρός της άμμου αυτοοργανώνεται γιατί φτάνει στην κρίσιμη κατάσταση χωρίς την επίδραση κάποιου εξωτερικού παράγοντα.

Φυσική επιλογή και προσαρμογή


Όταν ένα σύστημα βρίσκεται στο χείλος του χάους υπάρχουν πολλοί σχηματισμοί από τις διακυμάνσεις, διακλαδώσεις και τις αυτοοργανώσεις. Όμως δεν μπορούν να επιβιώσουν όλοι. Έτσι, δημιουργείται μία διαδικασία επιλογής από το περιβάλλον και μία διαδικασία προσαρμογής των συστημάτων στο περιβάλλον. Οι μοντέρνες εξελικτικές θεωρίες συστημάτων προκειμένου να εξηγήσουν το φαινόμενο της ανάδυσης επέκτειναν τη θεωρία του Δαρβίνου. Έτσι λοιπόν αναφέρουν ότι υπάρχουν δύο βασικές αρχές σχετικά με τους μηχανισμούς αυτών των θεωριών.

Η πρώτη αρχή είναι η αρχή της αυθόρμητης-αυτοοργανώμενης διαφοροποίησης.

Όσο περισσότερες μορφές ανάδυσης ένα σύστημα δημιουργεί, τόσο πιο πολλές μορφές ανάδυσης θα προσαρμοστούν στο περιβάλλον και έτσι πιο πολλές πιθανότητες ανάπτυξης ενός συστήματος θα υπάρξουν. Ένα κλασικό παράδειγμα είναι ο κίνδυνος της μονοκαλλιέργειας με ένα μόνο είδος φυτού όπου είναι πολύ εύκολο να κολλήσει μερικά είδη ασθενειών ή παρασίτων και να καταστρέψει συνεπώς όλες τις συγκομιδές. Είναι εύκολο να προσαρμοστεί στο περιβάλλον, από την άλλη μεριά, εάν υπάρχει μια μικτή καλλιέργεια.

Η δεύτερη αρχή, είναι η αρχή της επιλεκτικής διατήρησης των συστημάτων, ή αλλιώς η αρχή της επιβίωσης του ισχυρότερου ή της εξάλλειψης του αδύναμου.

Επειδή όλοι οι σχηματισμοί ανάδυσης δεν έχουν τον ίδιο βαθμό προσαρμοστικότητας, το περιβάλλον επιλέγει εκείνους που έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα προσαρμοστικότητας - επιβίωσης. Η ανάπτυξη της ανάδυσης των πολύπλοκων συστημάτων χρειάζεται ένα μηχανισμό που θα διατηρεί και θα πολλαπλασιάζει τις ιδιότητες της ανάδυσης. Αυτός ο μηχανισμός είναι η κληρονομικότητα στα είδη, η αντιγραφή στα γιγάντια μόρια ζωής, «μνήμες» ή πολιτιστικά γονίδια στα κοινωνικά συστήματα. Οι γλώσσες, τα βιβλία, η εκπαίδευση, οι πολιτιστικές παραδόσεις, τα επιστημονικά πρότυπα και ούτω καθεξής, όλα παίζουν έναν ρόλο του μηχανισμού κληρονομικότητας για να προτρέψουν τους ανθρώπους να επαναλάβουν αυτές τις ιδιότητες - σχηματισμούς.

Η ανάδυση από τη διαδικασία διαμόρφωσης και εκμάθησης


Ένα πολύπλοκο προσαρμοστικό σύστημα μπορεί να γίνει κατανοητό ως ένα αυτο-οργανωμένο σύστημα που αποτελείται από παράγοντες και έχει λειτουργίες διαμόρφωσης και εκμάθησης, και μπορεί να προσαρμοστεί στο περιβάλλον έξω από το σύστημα. Αυτό το σύστημα παράγει αναδυόμενες ιδιότητες, οι οποίες μπορούν να εξελιχθούν αυτόνομα. Η φυσική επιλογή ωθεί τα πολύπλοκα συστήματα στo χείλος του χάους και επιλέγει το καταλληλότερο. Αλλά δεν όλες οι συμπεριφορές και ενέργειες των επιλεγμένων συστημάτων καταλληλότερες. Καθώς το περιβάλλον του συστήματος αλλάζει στο χρόνο, μερικές από τις συμπεριφορές των συστημάτων γίνονται ακατάλληλες στα περιβάλλοντά τους.

Η άμεση λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι να αφήσουμε το περιβάλλον να αποφασίσει ποιες συμπεριφορές είναι καταλληλότερες και ποιες δεν είναι, και να εξαλείψει τα ακατάλληλα μαζί με τους μεταφορείς τους. Αλλά θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να υποβληθεί στην εξελικτική διαδικασία. Σε αυτό το πλαίσιο, μερικά από τα πολύπλοκα συστήματα θα αναπτύξουν ένα λειτουργικό πρότυπο για να αποκτήσουν πληροφορίες από τα περιβάλλοντά τους και να οργανώσουν ένα εσωτερικό πρότυπο ή σχήμα, κατόπιν να τα χρησιμοποιήσουν για να κατευθύνουν τις ενέργειές τους και να πάρουν τις πληροφορίες για τα αποτελέσματα αυτών, και τελικά να δοκιμάσουν και να αναθεωρήσουν τα πρότυπα και τα σχήματα σύμφωνα με τις ανατροφοδοτήσεις (feedback). Κατόπιν, αυτά τα σχήματα ή πρότυπα μπορούν να χρησιμοποιηθούν με τη σειρά τους για να κρίνουν την καταλληλότητα και την προσαρμοστικότητα των πιθανών ενεργειών. Κατά συνέπεια, αυτά τα πρότυπα ή σχήματα γίνονται «αναπληρωματικός επιλογέας» του περιβάλλοντος.

Εφαρμογές στην έρευνα της οργανωτικής δυναμικής


Η έρευνα της ανάδυσης στην οργάνωση είναι βεβαίως ένα σημαντικό ζήτημα στον τομέα της διαχείρισης, και η έρευνα της μακρο-δυναμικής, γενικά, θα δώσει σε αυτές τις έρευνες μερικούς υποθετικούς κανόνες μεθοδολογίας:

Κατ' αρχάς, άφθονες αναδύσεις θα εμφανιστούν μέσα και ανάμεσα στις οργανώσεις σε μια ορισμένη κατάσταση, μεταξύ των οποίων πολλές ασυνήθιστες οργανωτικές αναδύσεις, όπως η εμφάνιση οικογενειών, χωριά, κοινότητες, bazaars, οικονομία χρημάτων, υπεραγορές, δήμοι και πόλεις οι οποίες παρέχουν στους ανθρώπους τεράστια δημιουργική δύναμη. Όταν εμφανιστούν για πρώτη φορά, εμφανίζονται αυθόρμητα χωρίς προγραμματισμό. Αντιστρόφως, μερικές οργανώσεις, που είχαν αποφασιστεί από τον άνθρωπο λεπτομερώς, κατέληξαν να καταρρεύσουν. Επομένως, το πώς να διαπραγματευτούμε τις αναδυόμενες οργανώσεις και τις αναδύσεις στις οργανώσεις, ειδικά τις ασυνήθιστες, είναι ένα σημαντικό ζήτημα στην οργανωτική δυναμική.

Μπορούμε να τις χειριστούμε και να τις ελέγξουμε σα να είμαστε αναπληρωματικός επιλογέας. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την κοινωνική δύναμη για να ωθήσουμε τις σχετικές οργανώσεις στο χείλος του χάους σε συγκεκριμένες διαστάσεις, προκειμένου να αποκτηθούν άφθονες αναδύσεις. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό στο στάδιο των κοινωνικών μετασχηματισμών.

Στη δεκαετία του '80, η κινεζική κυβέρνηση ώθησε τις οικονομικές μονάδες στην επαρχία και τις πόλεις στο χείλος του χάους, κατά συνέπεια εμφανίστηκαν πολλά οικονομικά σχέδια της οικονομίας της αγοράς, που προκάλεσαν αύξηση στο ακαθάριστο εθνικό προϊόν της Κίνας. Όμως, δεν ταιριάζουν όλα τα αναδυόμενα σχέδια των οργανώσεων στις περιστάσεις του περιβάλλοντος. Παραδείγματος χάριν, τα αποκαλούμενα «αλυσιδωτά χρέη», «οικονομικό αδίκημα», και ούτω καθεξής, πρέπει να εξαλειφθούν αν και είναι επίσης αναδυόμενα θέματα από τη σοσιαλιστική οικονομία της αγοράς. Σύμφωνα με τη δυναμική της ανάδυσης, όταν εμφανίζονται νέες οικονομικές ή κοινωνικές οργανώσεις από τα προϋπάρχοντα συστατικά των πολύπλοκων συστημάτων, θα υποβληθούν σε μια διαδικασία προσαρμογής και εκμάθησης.

Εάν οι αναδυόμενες οργανώσεις είναι επιθυμητές, οφείλουμε να προσφέρουμε σε αυτές κατάλληλες μακρο συνθήκες. Καταλήγοντας, θα λέγαμε πως δε πρέπει να φοβόμαστε την αναταραχή σε μερικές διαστάσεις και πως θα πρέπει να αφήνουμε τις αυτο-οργανώσεις που υποβάλλονται από τους ανθρώπους, στους ανθρώπους και για τους ανθρώπους.

Συμπέρασμα


Η σύγχρονη επιστήμη των πολύπλοκων συστημάτων ανακαλύπτει πάλι την έννοια της ανάδυσης στον τομέα της φιλοσοφίας, και την θεωρεί ως κύριο θέμα της, προικίζοντάς την με νέα εισαγωγή και ευρύτερη εφαρμογή. Επιστρέφουμε στη δυναμική προσέγγιση για να τη μελετήσουμε και να την καταλάβουμε.

Χρησιμοποιούμε έξι αρχές για την αναδυόμενη δυναμική:
  • ανάδυση μέσω της σφαιρικής συνοχής από την τοπική αλληλεπίδραση μεταξύ των συστατικών
  • ανάδυση μέσω της διακύμανσης και της διακλάδωσης
  • πολύπλοκα αναδυόμενα σχέδια από την επανάληψη και την περικλείουσα συνάθροιση της απλότητας
  • ανάδυση στην άκρη του χάους
  • αυθόρμητη και αυτο-οργανωμένη παραλλαγή και επιλεκτική διατήρηση
  • προσαρμογή στο περιβάλλον μέσω της εσωτερικής διαμόρφωσης και της εκμάθησης
Η έρευνα θα είναι μερική και ελλιπής στην κατανόηση της ανάδυσης εάν η προσαρμοστικότητα των συστημάτων και η επιλογή από το περιβάλλον δεν λαμβάνονται υπόψη. Η εφαρμογή της δυναμικής της ανάδυσης στην οργάνωση και τη διαχείριση δίνει έμφαση στην αυτονομία των μεμονωμένων φορέων στην αυτο-οργάνωση της κοινωνίας όπως επίσης και στις μακρο συνθήκες και τους μακρο κανονισμούς των αναδύσεων αυτών των οργανώσεων. Οι οργανωτικές αναδύσεις και οι αναδυόμενες οργανώσεις δεν είναι ούτε απολύτως προβλέψιμες και ελεγχόμενες, ούτε απολύτως απρόβλεπτες ή ανεξέλεγκτες. Συμβαίνουν μεταξύ των δύο άκρων.

Η προκατάληψη του τώρα

Ο άνθρωπος ως κοινωνικό ον συγκαταλέγεται σε ομάδες, συστήματα. Η αλληλεπίδραση και η διαμόρφωση ξεκινά μέσα από την οικογένεια και σιγά σιγά το άτομο διαφοροποιείται μέσα από τις δράσεις του στα κοινωνικά συστήματα.

Στα συστήματα υπάρχει ιεραρχία


Κάθε υποσύστημα ανήκει σε ένα σύστημα και κάθε σύστημα σε ένα υπερσύστημα. Τα υπερσυστήματα μεταβιβάζουν την πληροφορία στα συστήματα και αυτά στα υποσυστήματα. Στη σκάλα αυτή της ιεραρχίας υπάρχει συνεχής επικοινωνία μεταξύ των συστημάτων και η σύνδεση είναι μόνιμη. Κατά την αλληλεπίδραση μεταξύ των συστημάτων δημιουργείται ένα γινόμενο προϊόν που ονομάζουμε ανέλιξη. Οι ρόλοι μέσα στα συστήματα είναι διακριτοί, οριοθετημένοι ώστε κανείς να μη μένει ασύνδετος. Όσο μένουμε στα πλαίσια του ρόλου είμαστε συνδεδεμένοι με τους υπόλοιπους και δεν διασαλεύεται, έτσι, η τάξη μεταξύ των συστημάτων.

Ό,τι ζητείται στα συστήματα από τις ανώτερες ιεραρχίες είναι για να φέρει ανέλιξη. Για να γίνει, όμως, απόλυτη η σύνδεση μεταξύ των συστημάτων και να επιτυγχάνεται έτσι το ανώτατο γινόμενο ανέλιξης, είναι απαρραίτητο, η εστίαση της αλληλεπίδρασης να είναι στο εδώ και τώρα. Γιατί μόνο αν χρησιμοποιούμε τα δεδομένα που προσφέρει το παρόν, μπορούμε να δημιουργήσουμε κάτι εντελώς καινούριο, εξελιγμένο και πολυδιάστατα δημιουργημένο, αφού ελήφθησαν ως υλικά όλα όσα στο παρόν προσφέρονται. Το προϊόν αυτής της αλληλεπίδρασης έχει ήδη διαμορφώσει τα συστήματα που το παρήγαγαν, δίνει νέα πληροφορία σε άλλα συστήματα, τα οποία με τη σειρά τους διαμορφώνονται κι αυτά και έχουμε έτσι ένα καινούριο διαμορφωμένο παρόν.

Το γινόμενο της παρούσας ανέλιξης συναλλάσεται πάλι με άλλα συστήματα και έχουμε έτσι την αέναη ροή. Για να έχουμε, όμως, τέτοια δημιουργικά γινόμενα πρέπει να γνωρίζουμε και πως να συμπεριφερόμαστε στο παρόν. Σε ένα κλειστό σύστημα σίγουρα δεν μπορεί να εισρεύσει η πληροφορία και έτσι αυτό αντί να εξελίσσεται, ως οφείλει, σταδιακά αποδομείται και νεκρώνεται. Τα συστήματα πρέπει να είναι ανοιχτά στην παρούσα πληροφορία, διατηρώντας έτσι τη ζωτικότητά τους, να την λαμβάνουν και να την αξιοποιούν έτσι ώστε να εξελιχθούν. Καμία πληροφορία δεν είναι άσχετη με την εξέλιξη των συστημάτων αρκεί να αξιοποιηθεί σωστά. Σκοπός είναι να την μετατρέψουμε προς όφελός μας και όχι να την απορρίψουμε.

Η πληροφορία είναι κάτι εντελώς καινούριο, ένα νέο προϊόν στο τώρα και δεν πρέπει να υπάρχει καμιά προκατάληψη ως προς αυτή. Κάθε πληροφορία του παρόντος, από όποιο σύστημα και αν προέρχεται, είναι προϊόν μιας ανώτερης ιεραρχίας που απλά διάλεξε το συγκεκριμένο σύστημα να τη διοχετεύσει. Καθώς τα υποσυστήματα δέχονται την πληροφορία μεταλλάσσονται τα ίδια αλλά και διαμορφώνουν την πληροφορία αφού την συγκεράζουν με άλλες που υπάρχουν εκείνη τη στιγμή στο χρονικό γίγνεσθαι.

Στο παρόν μας, λοιπόν, παρατηρείται να συμβαίνει ένα συστημικό γίγνεσθαι που συνεχώς διαμορφώνει το τώρα. Τα υποσυστήματα που είναι τα μέλη ενός συστήματος είναι η βάση που θα αξιοποιηθεί η πληροφορία. Αυτά είναι υπεύθυνα για τη σωστή της διαχείριση, που θα την χρησιμοποιήσουν, με τι τρόπο ώστε να διαμορφωθούν τα ίδια προς μια θετική κατεύθυνση και η πληροφορία πλέον να αλλάξει κι αυτή μέσα από τη συναλλαγή. Πώς διαχειριζόμαστε όμως εμείς, τα υποσυστήματα, τις πληροφορίες που έρχονται στο παρόν μας;

Μελαγχολική η διαπίστωση: Δεν ζούμε το τώρα!


Υπακούμε συνεχώς στις συντεταγμένες του παρελθόντος και του μέλλοντος ενώ η παρούσα στιγμή μηδενίζεται, εκφυλίζεται, χάνεται και δεν αποδίδεται.
Το μεγαλείο της ζωής βρίσκεται στο τώρα, στο δευτερόλεπτο που καλούμαστε να αδράξουμε.
Δεν υπάρχει χθες, έχει περάσει, ούτε αύριο, δεν έχει έρθει ακόμη, το μόνο που υπάρχει είναι το τώρα. Αυτό που μόνιμα υποτιμάμε, το θεωρούμε δεδομένο και το παρασέρνουμε ποδοπατώντας το με όλη μας την αχαριστία.

Ή μήπως δεν είναι αχαριστία, όπως δείχνει, και είναι απλά φόβος; Ο φόβος μας να αναλάβουμε την ευθύνη των θέσεών μας και των ενεργειών μας;

Όμως μόνο εκεί, στη στιγμή, μπορείς να βρείς όσα ψάχνεις. Να μιλήσεις, να εκφραστείς, να αλληλεπιδράσεις, να αισθανθείς, να ζήσεις, να εξελιχθείς. Μέσα στα τόσα πολλά που κατακλύζουν και μονοπωλούν τη μέρα μας, το μυαλό μας βρίσκεται είτε ένα βήμα πίσω είτε πολλά μπροστά κάνοντας το παρελθόν και το μέλλον να συρρικνώνουν το παρόν και να χάνει ο άνθρωπος το μόνο πραγματικά ρεαλιστικό πεδίο δράσης που βιώνει. Πόσο ελεύθερο και πόσο άνετο είναι το τώρα; Με το παρελθόν και το μέλλον να το προκαταλαμβάνουν αλλά ακόμα και να το βιάζουν χρονικά χωρίς να το αφήνουν να εξελιχθεί ομαλά. Το τώρα είναι η συνέχεια του παρελθόντος χωρίς όμως να προδικάζεται από αυτό καθώς εμπεριέχει δικά του δεδομένα που δεν γνωρίζει το παρελθόν. Το τώρα έχει δικά του δεδομένα ισχυρότερα του παρελθόντος αφού τώρα πραγματώνεται. Η εμπειρία του παρελθόντος δεν μπορεί να γίνει προκατάληψη του τώρα όπως επίσης δεν μπορεί να δεσμεύσει το τώρα, το μέλλον μέσα από τους στόχους που έχουμε προκαθορίσει.

Είναι πλέον φανερό ότι ο άνθρωπος ζει την καθημερινότητά του μέσα από μια “φρενίτιδα” του νου προσπαθώντας να ανταπεξέλθει στην μέρα του.

Ζούμε έτσι συνεχώς μέσα σε μια βιασύνη κάνοντας μηχανικές κινήσεις, και έτσι αντιμετωπίζουμε σχεδόν όλα τα πράγματα που μετέχουμε. Μηχανικά, ασυνείδητα σε βαθμό να μη θυμόμαστε ακριβώς τι κάναμε ή πως το κάναμε. Το μηχανικά και το ασυνείδητα είναι βέβαια μόνο ελάχιστοι από τους χαρακτηρισμούς που μπορούμε να προσάψουμε στην αντιμετώπιση της στιγμής, καθώς ο νους μας την παρούσα στιγμή της πράξης δεν βρίσκεται εκεί ή ακόμα κι αν είναι παρόν καθορίζεται στον τρόπο που θα σκεφτεί και θα ενεργήσει στο τώρα από χιλιάδες πράγματα. Αυτό, όμως, στερεί απο εμάς την εμπειρία και παραμένουμε στο ίδιο εξελικτικό επίπεδο, όσο δεν εντυπώνουμε μέσα μας τα προηγούμενα στάδια.

Σίγουρα ο καθένας μας έχει διαμορφωθεί και έχει αναπτυχθεί κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες που τον οριοθέτησαν στην ενήλικη ζωή του. Αυτό περιλαμβάνει και τον τρόπο που σκέφτεται και ενεργεί. Έχει πάρει έτσι, ήδη, το βάπτισμα της προκατάληψης καθώς όλα γύρω του εξελίσσονται για αυτόν, με βάση όσα ήδη γνωρίζει και με τη ροπή των πραγμάτων να γέρνουν σε ίδιες, γνώριμες κατευθύνσεις. Η δυναμική του παρόντος δεν μπορεί να επισκιάζεται από το παρελθόν και όμως το κάνουμε εμείς. Το παρελθόν διαπνέει το παρόν, δίνοντάς του αποχρώσεις και δυναμικές του χθες. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι το κάθε τώρα είναι μια μοναδική ευκαιρία για να αντιληφθούμε την ελευθερία που μας παρέχει να ενεργήσουμε κατά βούληση συνειδητή χωρίς φόβο, προκατάληψη ή μετάφραση. Να μπορούμε αμερόληπτα να ακούμε ό,τι λέγεται και να βλέπουμε καθαρά χωρίς “φακούς” που διαστρεβλώνουν. Αυτό απαιτεί καθαρό νου και καρδιά. Η διαύγεια και η καθαρότητα δε σημαίνει αφέλεια, αλλά πραγματική ειλικρινή πρόθεση ευγενικής διαχείρησης. Διαύγεια, επίσης, σημαίνει διάκριση.

Πόση διάκριση έχουμε στο τώρα


Μήπως υπακούμε σε νομοτέλειες; Κατά κάποιο τρόπο, ασυνείδητα, το παρόν μας είναι μόνιμα συνδεδεμένο με τις μνήμες του παρελθόντος μας και τις προσδοκίες του μέλλοντος. Ένα τέτοιο συνοθύλεμα σκέψεων δημιουργούν τέτοιο νοητικό θόρυβο στο μυαλό μας που δεν μας αφήνει αμερόληπτους και χωρίς κριτική στο παρόν μας. Το αληθινό παρόν δεν μπορεί να ειδωθεί καν από εμάς, αφού μόνιμα το μεταφράζουμε είτε από τις παρελθοντικές εμπειρίες μας, είτε το κοιτάμε ιδιοτελώς θέλοντας να αποκομίσουμε κάτι από αυτό στο μέλλον. Ποτέ όμως δεν το κοιτάμε ίσια στα μάτια να μας δείξει αυτό τί θέλει από εμάς και πως αρμόζει εμείς να φερθούμε σε αυτό. Γιατί το κάθε τώρα είναι μοναδικό, είναι το δώρο που μας δόθηκε να εξελιχθούμε ως άνθρωποι.

Κάθε τώρα είναι μια μοναδική ευκαιρία για καινούρια ξεκινήματα, αλλαγή στάση ζωής και εμπλουτισμό και εμείς το κλείνουμε, το παγιδεύουμε σαν να τιμωρούμε τους εαυτούς μας κλειδώνοντάς μας σε μια φυλακή, που υπακούει στο χθες και το αύριο κι όχι το τώρα. Μια φυλακή πεποιθήσεων του νου που δεν μας επιτρέπει να ξεφύγουμε από τον προκαθορισμένο περίγυρο που έχουμε βάλει για φράχτες. Φράχτες που μας υπενθυμίζουν, διαρκώς, πως μέχρι εκεί μπορούμε να φτάσουμε, μη διανοηθούμε να πάμε παραπέρα. Μια ζωή εκεί μέσα να γυρνάμε. Είναι τότε που τα συστήματα προκαταλαμβάνουν το παρόν.

Το ρήμα “προκαταλαμβάνω” σημαίνει εγώ επηρεάζω με συγκεκριμένο τρόπο και προσδίδει όχι μόνο αρνητικότητα αλλά ταυτόχρονα και περιορισμό. Στην περίπτωση αυτή, έχουμε ένα κλειστό σύστημα που δεν ανέχεται καμιά καινούρια πληροφορία. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, δεν μπορεί να επιτευχθεί η ανέλιξη και τα δεδομένα παραμένουν ίδια. Τα συστήματα δηλαδή καταστρέφουν μόνα τους τις προοπτικές τους. Πόσο ασυγχρόνιστος μοιάζει ο άνθρωπος στο παρόν του! Κάθε φορά που νομίζει ότι ξέρει πως έχουν τα πράγματα στο παρόν, κινείται έτσι ώστε να τα φέρει σε αυτή την κατάσταση μη λογαριάζοντας τα σημεία που του δείχνουν ότι ενδεχομένως τα πράγματα να έχουν αλλάξει. Εδώ είναι που αντιμετωπίζουμε μια τυφλότητα, μια απενεργοποίηση των αισθήσεων και του νου και βάζουμε τον “αυτόματο πιλότο” να διεκπεραιώσει τις υποθέσεις μας. Δε βλέπουμε, δεν παρατηρούμε τίποτα στο παρόν μας, τα έχουμε ήδη εικόνα στο μυαλό μας τα δεδομένα μας. Έτσι ό,τι καινούριο κι αν έρθει, ως πληροφορία, εμείς θα το εντάξουμε στο παλιό και η ευκαιρία για δημιουργία και ανέλιξη θα χαθεί.

Τα αντίθετα αποτελέσματα φέρουν τα ανοιχτά συστήματα που λειτουργούν με θετικότητα και αισιοδοξία. Γιατί, δρώντας με αυτόν τον τρόπο, επηρεάζουν θετικά το παρόν, ανοίγουν προοπτικές και δρόμους, τολμούν και τελικά φέρνουν όμορφα αποτελέσματα. Μάλιστα τα πιο τολμηρά συστήματα δημιουργούν, τα ίδια, τις ευκαιρίες για ανέλιξη.

Στο παρόν μπορούμε να ακούμε τι μας ψιθυρίζει η ψυχή μας και τι ερμηνεύει το σώμα μας μέσα από τις αισθήσεις και τα συναισθήματα. Έχουμε, έτσι, τη δυνατότητα να διατηρούμε την ευελιξία στον τρόπο διαχείρισης αλλά και την ευκαμψία του τρόπου σκέψης διατηρώντας το σύστημα ζωντανό.

Να παρατηρούμε τα συναισθήματά μας και να αναρωτιόμαστε. Τότε έρχονται οι απαντήσεις η μία μετά την άλλη σε κάθε ζήτημα. Ζώντας στο παρόν μπορείς να “ακούσεις” τι ζητάει κι αυτό από σένα. Αυτό συνοδεύεται και προϋποθέτει τη σύνδεση με ανώτερα επίπεδα συνείδησης και έτσι ο άνθρωπος γίνεται πραγματικός αγγελιοφόρος, λαμβάνοντας τη θέση που έχεις στο στερέωμα κάνοντας τις σωστές συνδέσεις που θα φέρουν ανέλιξη. Γιατί έχει εναρμονιστεί τόσο με τον εαυτό του όσο και με το όλον και δεν είναι πλέον ένα ξεκομμένο κομμάτι, ασύνδετο που δεν ξέρει που και πως να ταιριάξει. Η πραγματική σύνδεση με τον εαυτό και το περιβάλλον στο τώρα είναι όταν είμαστε σαν τα παιδιά. Αισιόδοξα, με πίστη, χωρίς αμφιβολίες, με καθαρή καρδιά και αγνή διάθεση αλλά και έναν αμερόληπτο νου χωρίς κριτική. Όταν χάνουμε το παιδί μέσα μας, δεν είμαστε ζωντανοί και έτσι δεν μπορεί να ξυπνήσει η συνείδησή μας. Όταν, δε, το παιδί εμπλουτίζεται με εμπειρίες και έχει τη γνώση τότε έχουμε την πραγματική θεώρηση.

Όταν η λογική και το συναίσθημα συνδέονται


Το πνεύμα, λοιπόν, στο τώρα, είναι αγνή και αισιόδοξη διάθεση διερεύνησης, χωρίς κριτική και παράλληλα ώριμη αντιμετώπιση ενηλίκου. Είναι τότε που, στο σώμα μας, ο εγκέφαλός μας χρησιμοποιεί το 100% της λειτουργίας του, ενεργοποιώντας και τα δυο ημισφαίρια, τη λογική (αριστερό ημισφαίριο) και το συναίσθημα (δεξί), φέρνοντάς τα σε σύνδεση. Αυτό δεν είναι εφικτό, όταν ζούμε μέσα από μοτίβα και συνήθειες. Μπορούμε όμως να έχουμε πρόσβαση στο 100% όταν αρχίζουμε να σκεφτόμαστε ολιστικά, συνδέοντας τα δυο ημισφαίρια. Γιατί μέσα στη μέρα μας, πότε χρησιμοποιούμε μόνο το ένα και κάποιες άλλες φορές μόνο το άλλο. Η σύνδεση των ημισφαιρίων έχει πολλά πλεονεκτήματα, καθώς η μάθηση γίνεται με μεγάλη ευκολία αλλά και το γεγονός ότι ενεργοποιούμε με τέτοιον τρόπο τον εγκέφαλό μας, υποστηρίζει κατά πολύ όλο το νευρικό μας σύστημα. Σπουδαίο είναι και το γεγονός ότι μαθαίνουμε να απολαμβάνουμε τις στιγμές μας χωρίς να τις ζούμε σαν αγγαρεία.

Κάπου εδώ, πρέπει να αναλογιστούμε πόσο γρήγορα μεταβαίνουμε από τη μία ομιλία σε μία άλλη, από μια πράξη σε μια άλλη, σπασμωδικά, άλλες φορές με διακοπές, ανολοκλήρωτα. Δε στεκόμαστε ακέραιοι απέναντι στα γεγονότα.

Αυτό οφείλεται στην βία που φέρνει το παρελθόν και το μέλλον στο τώρα. Για να παραστούμε, ολοκληρωμένοι, στο τώρα αρμόζει να αφιερώνουμε λίγο χρόνο, ίσως κάποια δευτερόλεπτα, να κατακαθίσει ό,τι είπαμε, ό,τι αποφασίσαμε, ό,τι ξεκινούμε να κάνουμε για να το νιώσει το μυαλό, η ψυχή και το σώμα. Επίσης, χρειάζεται το μικρό κενό για να διαχωριστούν τα γεγονότα μεταξύ τους και το καθένα να έχει τη δική του ιδιαιτερότητα. Είναι σαν να επιτρέπουμε να μας περιβάλλει, σαν αύρα, η δυναμική από κάθε τί που ενεργούμε.

Καθώς, λοιπόν, το τώρα είναι το μοναδικό σημείο πρόσβασης στη ζωή, το μόνο λογικό είναι να θέλουμε να το διανθίζουμε με ομορφιά, να το κάνουμε καλύτερο, πιο λειτουργικό, δημιουργικό και γενικά να του δώσουμε υποδομές που μπορούν να φέρουν σαν συνέχεια κάτι ακόμα πιο ολοκληρωμένο. Γιατί όλα έχουν μια συνέχεια κι όταν κάτι εξελίσεται συνετά και όμορφα τέτοιες διαδρομές θα απαντώνται και στο μέλλον. Ένα όμορφο παρόν εξευγενίζει το παρελθόν και προϊδεάζει το μέλλον. Είναι σαν να συντονιζόμαστε σε συγκεκριμένο μήκος κύματος, της χαράς, της δημιουργίας αλλά και της αποδοχής του τώρα. Τα συστήματα, όταν απαρτιώνουν αυτές τις έννοιες στο παρόν, θα φέρουν πραγματική ευδαιμονία τόσο στο εσωτερικό τους, όσο και στις αλληλεπιδράσεις τους με άλλα συστήματα.

Στο τώρα συντελούνται δυο πράξεις: Το είναι και το γίγνεσθαι


Η μία είναι αυτή που ήδη διαμορφώνει το παρόν μας ως υπάρχουσα κατάσταση και η άλλη αυτή που εμείς ενεργούμε, ή μπορούμε να πούμε, λαμβάνουμε και αποδεχόμαστε το παρόν και έπειτα ενεργούμε. Παρατηρούμε, εδώ, ότι το ένα μέρος είναι ήδη διαμορφωμένο ενώ το άλλο μέρος καλεί εμάς να λάβουμε θέση ως προς αυτό. Το τώρα, δηλαδή, ζητάει τη δική μας τη συνδρομή για να εξελιχθεί. Το ρήμα συνδράμω σημαίνει να τρέξω μαζί, έτσι φαίνεται ότι κι εμείς παίζουμε πολύ ουσιαστικό ρόλο, όσον αφορά τις επιλογές μας, στο τώρα αφού το ίδιο μας ζητά να δημιουργήσουμε μαζί. Εδώ πρέπει να αναλογιστούμε τη στάση μας απέναντί του.

Το τώρα έχει σοφία, καθώς η ετυμολογία του σημαίνει εις την ώραν, δηλαδή ότι είναι η κατάλληλη ώρα να έρθει ή να γίνει κάτι. Αυτό και μόνο θα έπρεπε να μας ηρεμεί γιατί δεν είναι κάτι που εξαρτάται από εμάς αλλά η ώρα το φέρνει. Επομένως, το αποδεχόμαστε με τη σιγουριά ότι έτσι είναι. Γιατί μόνο με την αποδοχή μπορούμε να κατανοήσουμε που βρισκόμαστε και έπειτα να ενεργήσουμε. Και αν λέμε πως ο άνθρωπος έχει έναν προορισμό, το κάθε τώρα είναι το όχημά του για να φτάσει. Γιατί το τώρα του καθενός έρχεται ειδικά για τον ίδιο για να τον μεταφέρει εκεί που έπρεπε να είναι. Το τώρα έχει κι αυτό δικό του προορισμό για εμάς και σηματοδοτεί την πορεία μας. Η δική μας στάση σε αυτό θα καθορίσει προοπτικές. Ό,τι φέρνει το τώρα δεν είναι πότέ μονοδιάστατο.

Πέρα από τα αυτονόητα και τα οφθαλμοφανή συμβαίνουν πολλά παράλληλα πράγματα και υπάρχουν νοήματα που πρέπει να αναλύσουμε. Να μάθουμε να ανοίγουμε το τώρα μας σαν βεντάλια και να αποκρυπτογραφούμε τι σημαίνει το συγκεκριμένο γεγονός, τι ήρθε να μας πει και να μας διδάξει. Κάποια γεγονότα έρχονται για να μας ταρακουνήσουν σαν άνεμος απλά και μόνο για να αποδείξουμε ότι έχουμε σταθερές αξίες και τις υποστηρίζουμε ασχέτως συγκυριών. Είναι κάτι σαν δοκιμασία που, αν την περάσουμε, θα πάμε στο επόμενο στάδιο ή επίπεδο. Αν μας γυρίσει πίσω σε παλιά μοτίβα τότε κάτι δεν έχουμε καταλάβει καλά και θα επαναλάβουμε τον ίδιο κύκλο. Επομένως, καλό είναι να διερωτώμεθα γιατί συμβαίνει αυτό; Τί θέλει να μας πει το τώρα για εμάς; Η αντιμετώπιση και εδώ είναι πάλι η θετικότητα διότι η πληροφορία που θέλει το υπερσύστημα να διαχειριστούμε θα φέρει για μας ανέλιξη.

Πως ο εγκέφαλος μετρά το χρόνο


Αξιοσημείωτα είναι και τα επιστημονικά πορίσματα σχετικά με το πως ο εγκέφαλος μετρά το χρόνο. Δεν έχει καμία σχέση με τους δικούς μας υπολογισμούς σε ώρες ή λεπτά ή χρόνια. Ο εγκέφαλος κατανοεί τον χρόνο, όταν εμείς ενεργούμε στο παρόν και εκφράζει την αίσθηση του χρόνου σε εμπειρίες και μνήμες.

Έχει αποδειχτεί πως ο εγκέφαλος όταν ενεργούμε γράφει γραμμικά και κυκλικά.

Έτσι, το σήμα χρονικής κωδικοποίησης μπορεί να αλλάξει χαρακτήρα από μοναδικές ακολουθίες στο χρόνο (γραμμικός χρόνος) σε ένα επαναλαμβανόμενο και εν μέρη αλληλοεπικαλυπτόμενο μοτίβο (κυκλικός χρόνος). Ευρήματα επισημαίνουν ότι αλλάζοντας τις δραστηριότητές μας, αλλάζουμε και το χρονικό σήμα που δίνεται από τους νευρώνες. Με άλλα λόγια, το νευρωνικό ρολόι λειτουργεί οργανώνοντας την εμπειρία σε ακριβή ακολουθία ξεχωριστών γεγονότων. Η υπογραφή του χρόνου στις εμπειρίες και τις αναμνήσεις μας ανήκει σε ένα εντελώς διαφορετικό είδος χρονικότητας. Αυτό που διακρίνει τους ποικίλους χρονομέτρες του εγκεφάλου δεν είναι μόνο η κλίμακα του χρόνου, αλλά επίσης τα φαινόμενα που συγχρόνισαν τα νευρωνικά ρολόγια. Κάθε τώρα, λοιπόν, είναι για μας μια ευκαιρία να γράψει γραμμικά ο εγκέφαλος και όχι κυκλικά αλλά και να κατανοηθούν οι συνδέσεις που συγχρόνισαν τα νευρωνικά ρολόγια.

Συνοψίζοντας....


Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι η αμερόληπτη συμμετοχή μας στο τώρα, και η απουσία κριτικής μας κάνει να φερόμαστε αληθινά, καθώς δεν λειτουργούμε μέσα από την ψευδαίσθηση που δημιουργούν οι σκέψεις του μυαλού μας. Αυτό επιτρέπει να ανοίγουμε τη μαγεία του τώρα που μπορεί να φέρει αναπάντεχη χαρά και πλήρωση. Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω, συνεπάγεται ότι το τώρα είναι μια ανώτερη ιεραρχία συστήματος, ένα υπερσύστημα που έχει δημιουργηθεί από προηγούμενα συστημικά χρονικά γίγνεσθαι.

Όταν τα συστήματα καταφέρουν να πετύχουν ανώτερα γινόμενα ανέλιξης, τότε το συστημικό γίγνεσθαι θα πλησιάσει ή θα φτάσει το είναι, δηλαδή το σκοπό και την ολοκλήρωσή του.

Εξάλλου, σύμφωνα και με τη γλωσσολογία η λέξη τώρα αναλύεται ως εξής: Τ: ο ήχος της λάξευσης, Ω: το άπειρο, Ρ: η ροή Α: ο άνθρωπος και η αρχή. Είναι φανερή η ροή προς το άπειρο που μπορεί ο άνθρωπος να λαξεύσει στο τώρα.

Ο δεκάλογος του καλού χωρισμού

Ή επειδή όπως ζούμε μια σχέση, έτσι και χωρίζουμε

Ποτέ μη θεωρείτε μια σχέση ως δεδομένη. Όλα πάντα παίζονται – ιδίως η μαγεία. Απλώς, μερικές φορές ο χρόνος δεν επαρκεί για να φανεί η έκβαση του παιχνιδιού.

Μην απαιτείτε από τον άλλο να σας προσφέρει τα πάντα. Δεν τα έχει.

Μην απαιτείτε από τον άλλο να δεχτεί από σας τα πάντα. Ο κόσμος και η απόλαυση υπάρχουν και πέρα από σας.

Ζήστε τις απολαύσεις σαν να ενσαρκώνουν την αιωνιότητα. Κι όλα τα υπόλοιπα σαν να πρόκειται να τελειώσουν αύριο.

Η ύπαρξη ενός απόλυτα προσωπικού χώρου του καθενός διευκολύνει και τις κοινές διαδρομές και το διαχωρισμό των δρόμων, αν προκύψει.

Η υλική και κοινωνική αυτονομία καθενός κάνει τα πάντα πιο απλά.

Χωρίζει κανείς κυρίως μέσα του. Οι εξωτερικές ενέργειες είναι πάντοτε δευτερεύουσες.

Χωρίζω σημαίνει αποχωρίζομαι από ένα μέρος του εαυτού μου – ένα κομμάτι ιστορίας ή μια πτυχή τωρινής ζωής.

Χωρίζω σημαίνει αποδεσμεύω κάποιες προσωπικές μου λειτουργίες από την ανάγκη συμμετοχής ενός άλλου σ’ αυτές.

Χωρίς μαγεία ή δίχως συντροφιά: ιδού το δίλημμα σε κάθε χωρισμό…

Κάθε στιγμή, κάθε μέρα, είσαι εκεί που προορίζεσαι να είσαι

Σταμάτα να υπέρ-αναλύεις, να αμφισβητείς και να ανησυχείς για το αν βρίσκεσαι στην σωστή πορεία ή όχι. Σταμάτα να συγκρίνεις τον εαυτό σου με τους άλλους. Σταμάτα να πιστεύεις πως δεν είσαι εκεί που θέλεις επειδή δεν είσαι αρκετά καλός/ή.

Επειδή τώρα βρίσκεσαι ακριβώς εκεί που πρέπει. Ακόμα και αν δεν μπορείς να το δεις- είναι αλήθεια.

Χρειάστηκαν πολλές στιγμές, μέρες, μήνες, χρόνια και αποφάσεις για να φτάσεις εδώ. Χρειάστηκαν χρόνια, πόνος, χαμόγελα, λάθη, αγώνες, καλές μέρες, κακές μέρες… αλλά είσαι εδώ. Το εδώ είναι εντάξει. Το εδώ είναι καλό. Είναι εκεί που προοριζόσουν να βρίσκεσαι.

Δεν ξέρω γιατί, αλλά για κάποιον λόγο λέμε στον εαυτό μας πως το σημείο όπου βρισκόμαστε στην ζωή δεν είναι αρκετό. Πως πρέπει να κάνουμε περισσότερα, να κουραστούμε περισσότερο για να φτάσουμε το επίπεδο που έχουμε στο μυαλό μας. Έτσι, τιμωρούμε τον εαυτό μας. Αντί να είμαστε ευγνώμονες για όλα όσα ξεπεράσαμε για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο- δεν επιβραβεύουμε τον εαυτό μας.

Το θέμα είναι πως συχνά ξεχνάμε ότι κάθε βήμα που κάνουμε είναι ένα κομμάτι του ταξιδιού μας. Πάντα θα υπάρχουν δυσκολίες και εμπόδια στην πορεία μας. Πάντα θα υπάρχουν σκαμπανεβάσματα. Έτσι είναι. Μερικές φορές δεν μας αρέσει το που είμαστε, αλλά σε αυτές τις στιγμές είναι σημαντικό να πιστεύουμε πως όλα είναι εντάξει και πως προχωράμε μπροστά.

Όλα είναι και θα είναι εντάξει. Απλώς χρειάζεται να το πιστέψεις, όπως και να πιστέψεις στον εαυτό σου.

Κάθε στιγμή, κάθε μέρα είσαι εκεί που προοριζόσουν να είσαι. Έπρεπε να κουραστείς. Έπρεπε να κολλήσεις κάπου. Έπρεπε να νιώσεις πως σχεδόν δεν κινείσαι. Έπρεπε, επειδή όλες αυτές οι μέρες που νιώθεις έτσι θα περάσουν και θα οδηγήσουν σε κάτι όμορφο.

Όπως ακριβώς έχεις στιγμές ισορροπίας και απολαμβάνεις την επιτυχία, ξέρεις ότι κάποια στιγμή θα περάσουν.

Βλέπεις όλα είναι κομμάτι αυτού του ταξιδιού που λέγεται ζωή. Χρειάζεσαι τα πάντα- και τις καλές και τις κακές εμπειρίες. Μόνο πρέπει να υπενθυμίζεις στον εαυτό σου πως είσαι εντάξει εκεί που είσαι. Πρέπει να λες στον εαυτό σου να είναι θαρραλέος, δυνατός και αποφασισμένος να περάσει κάθε εμπόδιο που εμφανίζεται.

Πρέπει να σταματήσεις να λες στον εαυτό σου πως έχεις αποτύχει. Πρέπει να σταματήσεις να λες στον εαυτό σου πως δεν θα τα καταφέρεις. Επειδή δεν είναι αλήθεια. Θα τα καταφέρεις. Θα φτάσεις εκεί που θες.

Αυτή τη στιγμή μαζεύεις σοφία, μαθήματα και γνώση από τις εμπειρίες σου. Κάθε επώδυνη κατάσταση στην οποία νομίζεις ότι καταρρέεις, σε κάνει πιο δυνατό άτομο.

Επομένως, σταμάτα. Σταμάτα να αναρωτιέσαι. Σταμάτα να αμφισβητείς. Σταμάτα να ανησυχείς πως δεν είσαι εκεί που θες. Σταμάτα αυτή την εμμονή. Δεν έχεις ηττηθεί ούτε έχεις καταρρεύσει. Είσαι κάποιος που συνεχώς εξελίσσεσαι, μαθαίνεις αλλάζεις και γίνεσαι το άτομο που προορίζεσαι να είσαι.

Είσαι ένα εκπληκτικό και δυνατό άτομο. Εμπιστεύσου την διαδικασία. Σημαντικότερα, εμπιστεύσου τον εαυτό σου.

ΜΙΣΕΛ ΝΤΕ ΜΟΝΤΑΙΝ: Δοκίμια

Στην κριτική παρατήρηση της ανθρώπινης φύσης και του ανθρώπινου πολιτισμού στηρίζει ο Μονταίν τη φιλοσοφική του θεωρία, τις απόψεις του για μια ευτυχή και επιτυχημένη ζωή. Δεν τον ενδιαφέρει όμως να μεταδώσει καμία θεωρία με τη συνήθη έννοια, κανένα δόγμα και κανένα σύστημα, αυτό που τον ενδιαφέρει να μεταδώσει είναι μια συγκεκριμένη στάση ζωής. Όπως συνέβη και με τους φιλοσόφους της ύστερης αρχαιότητας, το φιλοσοφικό ενδιαφέρον του Μονταίν στρέφεται στο εφικτό, στις γήινες απολαύσεις της ζωής, και όχι στη λύτρωση που περιμένει τον άνθρωπο στον άλλο κόσμο. Παρόλο που ήταν χριστιανός καθολικός, το υπερπέραν δεν παίζει κανέναν απολύτως ρόλο στο φιλοσοφικό του έργο. Ο Μονταίν είναι ένας στοχαστής προσανατολισμένος απολύτως στα εγκόσμια, ένας στοχαστής που επαναφέρει στο προσκήνιο το κεντρικό αίτημα της ελληνικής φιλοσοφίας: Να ζει δηλαδή κανείς σε αρμονία με τη φύση και με τον εαυτό του. Ο άνθρωπος πρέπει να πάψει να υπερεκτιμά τον εαυτό του και να επανασυνδεθεί με το φυσικό του περιβάλλον.

Για να γίνει αυτό, θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να αποδεχτεί πως η ύπαρξη του είναι εφήμερη και θνητή. Στον διάλογο Φαίδων του Πλάτωνα, ο Σωκράτης λέει πως «η ζωή είναι προετοιμασία για τον θάνατο». Ο Μονταίν χρησιμοποιεί αυτή τη ρήση στον τίτλο ενός από τα πιο γνωστά του δοκίμια. Δεν εννοεί κάποια ρομαντική επιθυμία θανάτου ή κάποια νοσηρή στάση εχθρική προς τη ζωή. Όπως πάντα συνηγορεί υπέρ μιας ρεαλιστικής στάσης ζωής. Ο Μονταίν, βλέποντας καθημερινά ανθρώπους να πεθαίνουν από αρρώστιες, από ατυχήματα ή στον πόλεμο, πίστευε ότι μόνο με τη διαρκή επαφή με τον θάνατο μπορούμε να τον δούμε σαν κάτι φυσικό και να απελευθερωθούμε από τους παράλογους φόβους μας. Όποιος ωστόσο φροντίζει να απωθεί από τη ζωή του τον θάνατο δεν είναι σε θέση να εκτιμήσει την αξία της ζωής.

Ο Μονταίν τάσσεται υπέρ μιας χαλαρής στάσης ζωής, που απέχει από μεγαλεπήβολα σχέδια και βρίσκει χαρά στα μικρά πράγματα, στα εφικτά. Η ζωή την οποία περιγράφει δεν είναι περιπετειώδης, δεν δοκιμάζει τα όρια του ανθρώπου. Αντιθέτως, ο Μονταίν συνηγορεί υπέρ μιας ζωής που σε πολλούς μπορεί να φαίνεται μικροαστική. Έτσι γίνεται υπέρμαχος της συνήθειας και της άνεσης, της βολής. Περιγράφει τη συνήθεια σαν το μαγικό φίλτρο της θεάς Κίρκης, που μας γλιτώνει από τα βάσανα και μας συμφιλιώνει με τη φύση. Παραμένει και στο σημείο αυτό συντηρητικός:

Υποστηρίζει πως ο καθένας θα πρέπει να ζει σύμφωνα με αυτά που επιτάσσουν τα ήθη και τα έθιμα του πολιτισμού του και σύμφωνα με τους προσωπικούς του ρυθμούς. Στη βιασύνη, στη φιλοδοξία και στα μεγαλεπήβολα σχέδια αντιτάσσει το αρχαίο ιδανικό της ηρεμίας.

Στην αποδοχή των προσωπικών, φυσικών μας και στη μετρημένη αισθητική απόλαυση της ζωής έγκειται η ευτυχία που είναι εφικτή για τον άνθρωπο. Ο Μονταίν είναι ηδονιστής, ένας άνθρωπος δηλαδή που βλέπει την ευτυχία αυτή να πραγματώνεται μέσα από την «ηδονή». Ακόμη και όταν επιδιώκουμε την αρετή, στην πραγματικότητα έχουμε στον νου μας την ηδονική απόλαυση που μας προσφέρει η ενάρετη ζωή. Ο δρόμος για την ευτυχία, κατά τον Μονταίν, περνάει μέσα από τις αισθήσεις, όχι μέσα από τον ορθολογισμό. Ο αισθησιασμός τον οποίο περιγράφει ωστόσο δεν είναι ακραίος. Οποιαδήποτε μορφή έκστασης και διονυσιασμού δεν αφορά καθόλου τον Μονταίν. Απολαμβάνει τις μικρές, καθημερινές και φυσικές μορφές αισθησιασμού: το φαγητό, το ποτό, τη σεξουαλικότητα. Και στο σημείο αυτό απομακρύνεται από την παράδοση που κυριαρχούσε στη φιλοσοφία από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη: Η αυτοπραγμάτωση του ανθρώπου δεν έγκειται πλέον στην πνευματική ενατένιση, που σημαίνει κυριαρχία του νου επί των αισθήσεων, αλλά στη συνειδητή ανάπτυξη των αισθητικών διαθέσεων.

Η καλλιέργεια των αισθητικών, ενστικτωδών ικανοτήτων του ανθρώπου είναι εκείνη που μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο να ανακτήσει τον χαμένο ενστικτώδη προσανατολισμό του, και συνεπώς και την επαφή του με τη «μητέρα φύση», όπως την αποκαλεί ο Μονταίν. Υιοθετεί εν προκειμένω ιδέες που παίζουν σημαντικό ρόλο και στον διαλογισμό, όπως αυτός διδάσκεται στις ανατολικές θρησκείες του βουδισμού, του ινδουισμού ή του ταοϊσμού: την ικανότητα να αφήνεται κανείς ελεύθερος, να εγκαταλείπει τις προσωπικές του επιδιώξεις και να «αφουγκράζεται» τα πράγματα. Στοv Μονταίν ο άνθρωπος δεν αντιμετωπίζει το περιβάλλον ως homo faber, αλλά ως κάποιος ο οποίος είναι ανοιχτός καταγράφει και μαθαίνει. Δεν είναι τυχαίο που ο Μονταίν στο τελευταίο δοκίμιο του τρίτου τόμου με τίτλο «Περί της εμπειρίας» κλείνει το βιβλίο του με μια προσευχή στον θεό Απόλλωνα, τον θεό της «χαρούμενης σοφίας». Στον κόσμο του Μονταίν οι θεοί δεν βρίσκονται έξω από τη φύση, αποτελούν κομμάτι της.

Το Δοκίμια του Μονταίν ήταν ένα «έργο εν εξελίξει», στο οποίο έκανε διαρκώς προσθήκες και αλλαγές μέχρι και τον θάνατό του, το 1592. Όταν το 1580 ολοκληρώθηκε ο δεύτερος τόμος, έγινε η πρώτη έκδοση των Δοκιμίων. Αποκτά λοιπόν όχι μόνο αναγνώστες, αλλά και τους πρώτους λάτρεις του έργου του, μεταξύ αυτών και τη Μαρί ντε Γκουρνέ, μια νεαρή αριστοκράτισσα από το Πικαρντί με φιλοσοφικά ενδιαφέροντα, γεννημένη το 1565, με την οποία ξεκίνησε να αλληλογραφεί και την οποία αργότερα χαρακτήριζε μάλιστα ως «θετή του κόρη». Όταν το 1588, με αφορμή την πρώτη συνολική έκδοση, που περιείχε πλέον και τον τρίτο τόμο, ταξιδεύει στο Παρίσι, την επισκέπτεται προσωπικά. Ήταν ένα από τα ελάχιστα πρόσωπα με τα οποία ο Μονταίν μοιράστηκε τα πνευματικά του ενδιαφέροντα μετά τον θάνατο του Ετιέν Ντε Λα Μποεσί. Μετά τον θάνατο του Μονταίν η Γκουρνέ ανέλαβε την επιμέλεια της έκδοσης των έργων του και τo 1595 φρόντισε για την πρώτη μετά τον θάνατο του συγγραφέα έκδοσή τους.

Το γεγονός ότι ο Μονταίν δώρισε ένα από τα πρώτα αντίτυπα του βιβλίου στον Πάπα δεν εμπόδισε την Καθολική Εκκλησία να το συμπεριλάβει το 1676 στον Κατάλογο Απαγορευμένων Βιβλίων. Οι λογοκριτές της Εκκλησίας χρειάστηκαν ωστόσο αρκετές δεκαετίες μέχρι να αντιληφθούν ότι ο καθολικός Μονταίν ήταν στην πραγματικότητα ένας λάτρης της φύσης με την προχριστιανική έννοια.

Ωστόσο, και οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί φιλόσοφοι δεν ασχολήθηκαν με το έργο του Μονταίν. Τα ίχνη του όμως είναι ξεκάθαρα στην ιστορία της φιλοσοφίας και της λογοτεχνίας. Η δοκιμιακή μορφή της φιλοσοφίας του σε συνδυασμό με τη σκεπτικιστική θεώρηση του ανθρώπου και την πραγματιστική φιλοσοφική του τοποθέτηση αποτέλεσαν τα θεμέλια της σύγχρονης ευρωπαϊκής ηθικοπλαστικής λογοτεχνίας, την οποία συνέχισαν κυρίως στη Γαλλία ο Λα Ροσφουκό, ο Λα Μπριγέρ και ο Σαμφόρ. Το έργο της αυτοδιερεύνησης του Εγώ που είχε ξεκινήσει ο Μονταίν αναλαμβάνει στη συνέχεια ο Ρενέ Ντεκάρτ. Τον ακολούθησε ο Πασκάλ, με τη διάγνωση περί αδύναμου και ασταθούς ανθρώπου. Η γνωστή ρήση του Ζαν-Ζακ Ρουσό «επιστροφή στη φύση» έχει επίσης τις ρίζες της στο έργο του Μονταίν, όπως και η έκκληση για ανοχή που εξέφρασαν οι διαφωτιστές. Αλλά και ο Φρίντριχ Νίτσε, ο οποίος με την «επανεκτίμηση όλων των αξιών» ενισχύει την αξία που έχει το σώμα έναντι του πνεύματος, βαδίζει στα χνάρια του Μονταίν. Ο Μονταίν ήταν επίσης εκείνος που, αρκετούς αιώνες πριν από την εμφάνιση της υπαρξιακής φιλοσοφίας, εγείρει το αίτημα αντιπαράθεσης του ανθρώπου με τη θνητότητα του προβάλλοντάς το ως προϋπόθεση της «πραγματικής» ζωής.

Αυτό που πρωτίστως κατόρθωσαν τα Δοκίμια του Μονταίν ήταν να προσδώσουν στη φιλοσοφία εκείνη την αξιοπιστία, τη σαφήνεια και την ελαφρότητα που την κατέστησαν προσιτή και στους αναγνώστες οι οποίοι την αντιμετώπιζαν όχι ως αντικείμενο μελέτης αλλά και ως πνευματική απόλαυση.

Βλέπετε τους ανθρώπους να υποφέρουν για κάτι ασήμαντο που δεν είναι καν πραγματικό

Σύμφωνα με τους Τολτέκους, όσα πιστεύουμε για τον εαυτό μας και όλα όσα γνωρίζουμε για τον κόσμο είναι ένα όνειρο. Αν ανατρέξετε σε οποιαδήποτε θρησκευτική περιγραφή της κόλασης, είναι ίδια με την ανθρώπινη κοινωνία, με τον τρόπο που ονειρευόμαστε. Η κόλαση είναι ένας τόπος βασάνων, φόβου, πολέμου και βίας, επίκρισης και αδικίας, ένας τόπος παντοτινής τιμωρίας. Οι άνθρωποι συγκρούονται μεταξύ τους σαν να είναι αρπακτικά της ζούγκλας – άνθρωποι γεμάτοι επικρίσεις, ενοχές και συναισθηματικό δηλητήριο – φθόνο, θυμό, μίσος, λύπη, πόνο. Δημιουργούμε όλους αυτούς τους μικρούς δαίμονες στο μυαλό μας γιατί έχουμε μάθει με το όνειρό μας να φέρνουμε την κόλαση στη ζωή μας.

Καθένας μας δημιουργεί ένα προσωπικό όνειρο, όμως όλοι μαζί δημιουργούμε ένα συλλογικό, εξωτερικό όνειρο, το όνειρο της ανθρωπότητας. Το εξωτερικό Όνειρο, ή το Όνειρο του Πλανήτη, είναι το συλλογικό όνειρο δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Το μεγάλο Όνειρο περιλαμβάνει όλους τους κοινωνικούς κανόνες, τους νόμους, τις θρησκείες, τις διάφορες κουλτούρες και τους τρόπους ύπαρξης. Όλες αυτές οι πληροφορίες που βρίσκονται αποθηκευμένες στο μυαλό μας είναι σαν χιλιάδες φωνές που μας μιλούν ταυτόχρονα. Οι Τολτέκοι το αποκαλούν μιτότε.

Ο πραγματικός μας εαυτός είναι αγνή αγάπη· είμαστε Ζωή. Ο πραγματικός μας εαυτός δεν έχει καμία σχέση με το Όνειρο, αλλά το μιτότε δεν μας αφήνει να δούμε την πραγματική μας φύση. Όταν δείτε το Όνειρο από αυτή την οπτική και αν έχετε συνείδηση της πραγματικής σας φύσης, θα καταφέρετε να διακρίνετε την ανόητη συμπεριφορά των ανθρώπων, που, πλέον, θα σας φαίνεται αστείο. Αυτό που για άλλους είναι ένα τρομερό δράμα, για σας γίνεται κωμωδία. Βλέπετε τους ανθρώπους να υποφέρουν για κάτι ασήμαντο που δεν είναι καν πραγματικό. Αλλά δεν έχουμε άλλη επιλογή. Γεννιόμαστε και μεγαλώνουμε σε αυτή την κοινωνία, και μαθαίνουμε να είμαστε σαν όλους τους άλλους και συναγωνιζόμαστε στην ανοησία.

Φανταστείτε ότι επισκέπτεστε έναν πλανήτη όπου όλοι έχουν διαφορετικό συναισθηματικό νου. Συμπεριφέρονται πάντα με χαρά, αγάπη και γαλήνη. Τώρα φανταστείτε ότι μια μέρα ξυπνάτε και βρίσκεστε εδώ, σε αυτόν τον πλανήτη, και δεν έχετε πια συναισθηματικές πληγές. Δεν φοβάστε να είστε ο εαυτός σας. Ό,τι κι αν πει κάποιος για σας, ό,τι κι αν κάνει, δεν το παίρνετε προσωπικά και δεν σας πληγώνει. Δεν χρειάζεται να προστατεύετε πια τον εαυτό σας. Δεν φοβάστε να αγαπήσετε, να μοιραστείτε, να ανοίξετε την καρδιά σας. Όμως, κανείς άλλος δεν είναι σαν εσάς. Πώς μπορείτε να αλληλεπιδράτε με άτομα που είναι συναισθηματικά πληγωμένα και γεμάτα φόβο;

Όλοι, θνητοί και αθάνατοι, θαύμασαν όταν αντίκρυσαν την απειλητική παγίδα, μπροστά στην οποία οι άνθρωποι είναι άοπλοι

Θα διηγηθούμε τώρα τα σχετικά με τον ανταγωνισμό μεταξύ ανθρώπων και θεών.

Από το ένα μέρος βρισκόταν ο Προμηθεύς με τον Επιμηθέα και από το άλλο ο Ζεύς. Ο ανταγωνισμός συνεχίστηκε, όπως ξέρουμε ήδη, με το περιστατικό τής Πανδώρας. Στη γνωστή παράδοση του περιστατικού παρατηρούμε την προκατάληψη του Ησιόδου εναντίον των γυναικών, όχι όμως πολύ έντονη, έτσι που να υποψιαζόμαστε πως ο συγγραφέας κατασκεύασε μόνος του κι ελεύθερα όλη τη διήγηση. Κάπου θα την είχε βρει βέβαια και του άρεσε τόσο, ώστε την ξαναδιηγήθηκε. Και τις δυο φορές αναφέρθηκε στην επιτυχία να ξαναδοθή στους ανθρώπους η φωτιά. Τη μια φορά διαβάζουμε: Η ψυχή του Βροντερού Διός σχίστηκε, η καρδιά του γέμισε θυμό όταν είδε την ορατή φωτιά κάτω στους ανθρώπους. Αμέσως ετοίμασε μια συμφορά για τους ανθρώπους σαν αντίβαρο στη  φωτιά. Ο φημισμένος αρχιτεχνίτης Ήφαιστος έφτειαξε από τη γη το ομοίωμα ενός ντροπαλού κοριτσιού, σύμφωνα με τή θέληση του Διός. Η θεά Αθηνά το στόλισε με ζώνη και αστραφτερό χιτώνα. Πάνω στο σώμα του κοριτσιού έριξε ένα ωραίο, θαυμάσιο πέπλο. Στις πλευρές του κρέμασε στεφάνια από λουλούδια και στο κεφάλι του ‘βαλε ένα χρυσό στεφάνι που το ‘φτειαξε ο Αρχιμάστορας με τα χέρια του, για να ευχαρίστηση το Δία. Πάνω του παρασταίνονταν θαυμάσια πολλά ζώα τής γης και τής Θάλασσας, σχεδόν σα ζωντανά. Το έργο άστραφτε χαριτωμένα. Όταν το ωραίο κακό ήταν έτοιμο σαν αντίβαρο του καλού, κι έτσι καθώς ήταν φανταχτερά στολισμένο από την γλαυκώπιδα κόρη του δυνατού πατέρα, το πήρε ο Ζεύς εκεί που ήσαν συγκεντρωμένοι οι θεοί και οι άνθρωποι. Όλοι, θνητοί και αθάνατοι, θαύμασαν όταν αντίκρυσαν την απειλητική παγίδα, μπροστά στην οποία οι άνθρωποι είναι άοπλοι: Από δω κατάγεται το θήλυ γένος.

Αλλού διαβάζουμε στον Ησίοδο τα παρακάτω: Ο Ζεύς είπε: «Γιε του Ιαπετού, που είσαι πιο συνετός άπ’ όλους, χαίρεσαι που έκλεψες τη φωτιά και με ξεγέλασες. Σ’ εσένα τον ίδιο και στους ανθρώπους που θ’ ακολουθήσουν θα κάνη κακό, γιατί αυτό που έκαμες μου ‘δωσε αφορμή να τους στείλω ένα κακό, για το οποίο όλοι θα χαίρωνται τυλίγοντας μ’ έρωτα τους πόνους τους». Αυτά είπε ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων και ξέσπασε σε γέλια. Διάταξε τον Ηφαιστο ν’ ανακατέψη αμέσως χώμα και νερό, να δώση στο μείγμα ανθρώπινη φωνή και δύναμη και να κατασκευάση ένα ωραίο, κορίτσι, που να ξυπνά τον πόθο και στο πρόσωπο να μοιάζη με τις αθάνατες θεές. Η Αθηνά διατάχτηκε να το μάθη να υφαίνη, δηλαδή τη γυναικεία δουλειά. Η χρυσή Αφροδίτη διατάχτηκε να λάμψη το πρόσωπο του κοριτσιού από γοητεία και ασίγαστο πόθο. Ο Ερμής διατάχτηκε από το Δία να βάλη μέσα στο νέο δημιούργημα σκυλίσια ξεδιαντροπιά και δολιότητα. Όλοι υπάκουσαν στη διαταγή του Κυρίαρχου. Ο φημισμένος Αρχιτεχνίτης έφτειαξε από το χώμα το ομοίωμα ενός ντροπαλού κοριτσιού. Η Αθηνά το στόλισε με ζώνη και φόρεμα. Οι Χάριτες και η Πειθώ του κρέμασαν στο λαιμό χρυσά στολίδια. Οι Ώρες στεφάνωσαν το κορίτσι με ανοιξιάτικα λουλούδια. στο στήθος του ο Ερμής φύτεψε ψέματα, κολακείες και απάτες. Ο αγγελιοφόρος των θεών του ‘δωσε φωνή κι ονόμασε το θηλυκό Πανδώρα, γιατί όλοι οι Ολύμπιοι το χάρισαν σα δώρο προς όλεθρο των ανθρώπων που τρώνε το ψωμί.

Όταν ετοιμάστηκε το απειλητικό τέχνασμα ενάντια στο οποίο δεν υπάρχει όπλο, ο Πατέρας με τον φημισμένο και γρήγορο αγγελιοφόρο έστειλε το δώρο των θεών στον Επιμηθέα. Ο Επιμηθεύς δεν λογάριασε αυτό που του είπε ο Προμηθεύς, να μη δεχτή ποτέ δώρο του Διός αλλά να το επιστρέψη, για να μην προέλθη άπ’ αυτό κακό στους ανθρώπους. Ο Επιμηθεύς δέχτηκε το δώρο και κατόπιν είδε τη δυστυχία. Προηγουμένως το ανθρώπινο γένος ζούσε στη γη χωρίς δυστυχία, χωρίς κόπους κι αρρώστιες που προξενούσαν τον θάνατο στους ανθρώπους. το θηλυκό αυτό ξεσκέπασε τώρα το μεγάλο δοχείο και απλώθηκαν παντού οι συμφορές προς θλίψη φοβερή των ανθρώπων. Μονάχα η Ελπίς έμεινε αιχμάλωτη μέσα στο δοχείο, και δεν πετάχτηκε έξω. Η γυναίκα σκέπασε πάνω της το δοχείο, έτσι θέλησε ο Ζεύς. Τα υπόλοιπα πράγματα, τ’ αμέτρητα και τα λυπητερά, από τότε τριγυρίζουν ανάμεσα στους ανθρώπους. Η γη είναι γεμάτη συμφορές κι η θάλασσα επίσης. Αρρώστιες έρχονται κάθε μέρα στους ανθρώπους, που καταφθάνουν επίσης απρόσκλητες και τη νύχτα, ολέθριες και χωρίς φωνή, γιατί ο πάνσοφος Ζευς τους την έχει αφαιρέσει. Δεν υπάρχει τρόπος να ξεγελαστή η νοημοσύνη του Διός.

Αυτή ήταν η συνέχεια της δημιουργίας της γυναίκας, πως το νέο, το πρωτόβγαλτο δημιούργημα στη γη, από καθαρή περιέργεια σήκωσε το σκέπασμα του δοχείου -όπως αυτά τα μεγάλα που ακόμα και σήμερα φυλάνε σε μας το λάδι και τα δημητριακά – κι έτσι ελευθερώθηκαν όλα τα κακά που κλείνονταν σ’ εκείνο το δοχείο μέσα -όπως ο Άρης. Μ’ αυτά τα κακά και συγκεκριμένα με τις αρρώστιες, ήρθε κι ο θάνατος στην κόσμο. Με το θάνατο ολοκληρώθηκε ο χωρισμός μεταξύ των ανθρώπων και των αθάνατων θεών. Το δημιούργημα, η μάνα όλων των θνητών γυναικών, λεγόταν Πανδώρα που σημαίνει: η τα πάντα δωρουμένη, η «γενναιόδωρη» -ένα όνομα τής ίδιας της γης από την οποία πλάστηκε. Σε μιαν αρχαία παράσταση περιγράφεται ως Ανησιδώρα. Το όνομα αυτό δηλώνει εκείνη που «στέλνει δώρα», ένα άλλο όνομα της θεάς Γης. Παρ’ όλα αυτά η πρώτη γυναίκα ήταν ένα καλλιτέχνημα, αν και προερχόταν από τη γη και με τ’ όνομα της συνδεόταν μ αυτή σαν ένα άλλο εγώ της. Λέγαν πως η γυναίκα εμιμείτο τη γη κι όχι η γη τη γυναίκα. Στις παραπάνω διηγήσεις νομιζόταν έργο του Ηφαίστου, άλλες χαμένες διηγήσεις την θεωρούσαν δημιούργημα του Προμηθέως η ακόμα του Επιμηθέως. Σ’ αυτή την τελευταία εκδοχή, που τη βρίσκουμε μόνο σε αγγειογραφίες, η Πανδώρα βγαίνει από τη γη – κάποτε μόνο ένα μεγάλο, ωραίο γυναικείο κεφάλι. Η γη όμως ήταν πρωτύτερα σφυρηλατημένη. Ο Επιμηθεύς κρατεί το σφυρί ακόμα στο χέρι, ενώ η Πανδώρα βγαίνει μπροστά του. Ένας Έρως πηδάει πάνω στο κεφάλι της με μικρούς ερωτιδείς. Ο Ερμής φτάνει βιαστικός μ’ ένα λουλούδι, σταλμένος από το Δία, που κατά το θέλημά του έγιναν όλα.

Ορατίου οι Ωδές

Τι ζητεί ο ποιητής από τον Απόλλωνα στον εγκαινιασμένο
ναό του; Τι παρακαλεί χύνοντας καινούργιο νάμα
από το αγγείο; Όχι τους εύφορους αγρούς
της πλούσιας Σαρδηνίας,

ούτε τις ευτραφείς αγέλες της ζεστής Καλαβρίας
ούτε το Ινδικό χρυσάφι και το ελεφαντόδοντο
ούτε τους αγρούς που κατατρώγει με τα ήσυχα
νερά του ο σιωπηλός ποταμός Λείρις.

Ας κλαδεύουν με καληνό κλαδευτήρι το αμπέλι
όσοι τους το έδωσε η Τύχη και ο πλούσιος έμπορος
ας πίνει με χρυσά ποτήρια το κρασί που αντάλλαξε
με συριακό εμπόρευμα.

Προσφιλής είναι στους ίδιους τους θεούς, αφού
τρεις και τέσσερις φορές τον χρόνο επισκέπτεται
ατιμωρητί το Ατλαντικό πέλαγος. Εμένα τρέφουν
οι ελιές, τα ραδίκια και οι ευτελείς μολόχες.

Ω Λητώε, χάρισέ μου να απολαμβάνω
τα ευπόριστα υγιής και, σε ικετεύω, με ακέραιο
νου να μη διάγω άθλιο γήρας
ούτε να στερηθώ τη μουσική.

Αυτοάνοσα νοσήματα

Αυτοάνοσα Νοσήματα - αίτια

Οποιοσδήποτε παράγοντας που μπορεί να αλλοιώσει τη βιοχημική ή γενετική πληροφορία σε επίπεδο κυττάρου, έτσι ώστε αυτό να αναγνωρίζεται ως ξένο από τον ίδιο τον οργανισμό, ενοχοποιείται για την αύξηση των Αυτοάνοσων Νοσημάτων. Τα μορφολογικά, βιοχημικά και δομικά αλλοιωμένα κύτταρα, που παρουσιάζουν πλέον αλλαγές στην ταυτότητά τους, λόγω των τροποποιήσεων που έχουν συμβεί και στην εξωτερική πλευρά της κυτταρικής τους μεμβράνης, ανιχνεύονται από το Ανοσοποιητικό ως ξένα και ξεκινούν οι διαδικασίες απομόνωσης και καταστροφής τους.

Περισσότερες από 80 ασθένειες καταγράφονται επίσημα, ως αποτέλεσμα της επίθεσης αυτής του Ανοσοποιητικού Συστήματος με «αυτοαντισώματα» εναντίον οργάνων, ιστών και κυττάρων του ίδιου του σώματος. Άλλες 20 προστέθηκαν πρόσφατα, ενώ οι ερευνητές, πρόκειται να προσθέσουν τουλάχιστον 40 επιπλέον ασθένειες στα Αυτοάνοσα Νοσήματα.

Όλες αυτές οι Χρόνιες Ασθένειες, δε θα υπήρχαν ή θα μπορούσαν να περιοριστούν σε αριθμό. Όπως συνέβαινε και πριν από εκατό χρόνια.

Οι παράγοντες επομένως που επηρεάζουν τη δομή των κυττάρων τόσο πολύ, ώστε να φτάνει το Ανοσοποιητικό Σύστημα στο σημείο, να μην τα αναγνωρίζει καν ως δικά του, έχουν αυξηθεί δραματικά.

Πραγματικά, οι στατιστικές και τα νούμερα είναι αποστομωτικά. Σύμφωνα με την AARDA (American Autoimmune Related Diseases Association – Αμερικανική Ένωση Αυτοάνοσων Νοσημάτων), άνω των πενήντα εκατομμυρίων Αμερικανοί, πάσχουν από κάποιο Αυτοάνοσο Νόσημα. Δηλαδή ένας στους πέντε με έξι Αμερικανούς πολίτες, νοσούν Χρονίως.

Συγκριτικά, όλοι οι καρκίνοι μαζί, προσβάλουν μέχρι εννέα εκατομμύρια Αμερικανούς και τα καρδιολογικά νοσήματα μέχρι είκοσι δύο εκατομμύρια. Ταυτόχρονα, τα Αυτοάνοσα Νοσήματα αποτελούν μια από τις δέκα κύριες αιτίες θανάτου σε κορίτσια και γυναίκες όλων των ηλικιών μέχρι 64 ετών! Ανάλογες είναι και οι στατιστικές στην Ευρώπη, με ραγδαία αύξηση των Αυτοάνοσων νοσημάτων την τελευταία δεκαπενταετία.

Αυτοάνοσα Νοσήματα ποιοι προσβάλλονται

Τα κύτταρα μας είναι οι μικρότερες μονάδες ζωής, ομάδες κυττάρων δημιουργούν τους ιστούς και τα όργανα του σώματος μας. Η συνολική βιοχημική και ορμονική τους ισορροπία, ομοιόσταση, σχετίζεται άμεσα με την κατάσταση της υγείας μας. Η ομοιόσταση του σώματος και οι μεταβολικές οδοί, εξαρτώνται από τη λήψη και απορρόφηση των τροφών, καθώς και από τοξικές ενώσεις που εισέρχονται στο σώμα μας.

Τα τρόφιμα πλέον είναι ανεπαρκή στο να προσφέρουν τα πολύτιμα θρεπτικά συστατικά που χρειαζόμαστε. Έτσι στην πάροδο των ετών το φορτίο ανεπάρκειας που συσσωρεύεται στα κύτταρα μας, τα αλλοιώνει σε τέτοιο βαθμό, που πλέον κάποια από αυτά αναγνωρίζονται από τον ίδιο τον οργανισμό μας ως ξένα.

Το Ανοσοποιητικό Σύστημα, οφείλει να συμβάλλει στην επιβίωση του οργανισμού με διττό ρόλο. Αφενός με το να αναγνωρίζει ως Αντιγόνα βλαβερούς και παθογόνους μικροοργανισμούς – εισβολείς, τοξίνες, ιούς και να τους επιτίθεται παράγοντας αντισώματα εναντίον τους, προστατεύοντάς μας από ασθένειες. Αφετέρου με το να αναγνωρίζει επίσης και να δέχεται, τα δικά του στοιχεία, δομές, όργανα, συστήματα και ιστούς, καθώς και όλους τους παράγοντες που υποστηρίζουν την επιβίωση.

Αυτοάνοσα νοσήματα, ποια είναι:

Υποθυρεοειδισμός – Θυρεοειδίτιδα Hashimoto και η Νόσος του Graves του Θυρεοειδούς αδένα. Κοιλιοκάκη ή Στεατόρροια (εντεροπάθεια με δυσανεξία στη γλουτένη). Ελκώδης Κολίτιδα και η Νόσος του Chrohn στο έντερο. Ρευματοειδής Αρθρίτιδα Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (S.L.E.). Ψωρίαση. Η Νόσος του Addison. Το Σύνδρομο Sjogren. Η Μυασθένεια Gravis. Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1. Η Σκλήρυνση κατά πλάκας και δεκάδες ακόμη.

Η θεραπεία τους, σε γενικές γραμμές περιορίζεται στη μακροχρόνια χορήγηση πολλαπλών και σύνθετων φαρμάκων και σχημάτων. Στόχο τους, η προσωρινή καταστολή του Ανοσοποιητικού Συστήματος. Ταυτόχρονα οι ασθενείς βρίσκονται υπό στενή ιατρική παρακολούθηση.

Ταλαιπωρούνται δια βίου, με μια διαρκώς συνεχιζόμενη πτωτική κατάσταση της υγείας τους. Η ψυχολογική και οικονομική τους επιβάρυνση είναι μεγάλη. Στις περιόδους δε των εξάρσεων, η προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική τους ζωή, μεταβάλλονται δραματικά.

Αυτοάνοσα Νοσήματα – Συμπτώματα

Αυτού του είδους τα νοσήματα, τα Αυτοάνοσα εκδηλώνονται με πολλαπλά συμπτώματα. Αυτά είναι ανάλογα με τις περιοχές του σώματος που πλήττονται από τα αυτοαντισώματα (αρθρώσεις, ενδοκρινείς αδένες, αγγεία, μύες, δέρμα συνδετικός ιστός). Έτσι παρατηρούνται συνήθως, πυρετός, πόνος στις αρθρώσεις (αρθραλγίες), κακουχία, κόπωση, δερματικά εξανθήματα, γαστρεντερικές διαταραχές ή υπέρταση. Όταν εκδηλωθούν, εμφανίζουν περιόδους εξάρσεων και υφέσεων.

Αυτοάνοσα Νοσήματα και διατροφή

Η ενέργεια που απαιτείται για την ανάπτυξη και επιβίωση του οργανισμού, προέρχεται κυρίως από τις τροφές. Μαζί με το οξυγόνο, το νερό και τη σωστή έκθεση στον ήλιο, το ανθρώπινο σώμα έχει τις κατάλληλες προδιαγραφές και τους μηχανισμούς εκείνους, ώστε να παράγει Αμινοξέα, Ορμόνες, Ένζυμα, Πρωτεΐνες. Τα βιοχημικά του δηλαδή καύσιμα. Η ημερήσια παραγωγή και ο συνδυασμός αυτών, εξαρτάται από το είδος και την ποσότητα της τροφής που λαμβάνει.

Η Φλεγμονώδης Διατροφή και παράλληλα, η λήψη στη διατροφή μας πολλών και επεξεργασμένων υδατανθράκων, δημιουργεί Χρόνιες Φλεγμονές και απορρύθμιση του Ανοσοποιητικού μας Συστήματος.

Είτε γιατί η διατροφή μας περιορίζεται τεχνητά από διάφορες δίαιτες, είτε για λόγους προτίμησης σε συγκεκριμένα είδη τροφών, είτε για οποιουσδήποτε άλλους λόγους, εάν δεν παρέχεται το σύνολο των θρεπτικών συστατικών που απαιτούνται στα κύτταρα, στους ιστούς και στα όργανα, τότε αρχίζουν να παρουσιάζονται ελλείψεις, ενώ ταυτόχρονα ο οργανισμός, στην προσπάθειά του να αντιρροπήσει την ελλειμματική κατάσταση, μπορεί να στερεί απαραίτητα συστατικά για τη ζωή από ένα όργανο και να τα παρέχει σε ένα άλλο (τεχνητές ελλείψεις).

Αυτοάνοσα Νοσήματα & Τροφές φτωχές σε θρεπτικά συστατικά.

Τα θρεπτικά συστατικά των τροφίμων γεωργικής και ζωικής παραγωγής, δεν είναι όπως ήταν παλαιότερα. Η συστηματοποίηση για την αύξηση της παραγωγής, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες σίτισης του ολοένα αυξανόμενου πληθυσμού, έχουν σαν αποτέλεσμα πιο «φτωχές» τροφές, με μικρή ή καθόλου θρεπτική αξία. Σε ένα Σούπερ Μάρκετ, μπορείς να αγοράσεις ακριβώς το ίδιο τρόφιμο σε χιλιάδες διαφορετικές συσκευασίες. Οι επεξεργασμένοι Υδατάνθρακες σε πολλές διαφορετικές μορφές, χρώματα, μεγέθη, ονομασίες, αποτελούν την πλειονότητα των τροφίμων που μπορεί κανείς εύκολα να βρει. Το συγκεκριμένο τρόφιμο, έχει χαμηλή θρεπτική αξία. Βοηθά όμως, στο να παράγει ο οργανισμός ενέργεια σε δευτερόλεπτα ( αίσθηση κορεσμού στην πείνα) και το υπόλοιπο να αποθηκεύεται με τη μορφή Λίπους.

Αυτοάνοσα Νοσήματα και Συσσώρευση τοξικού φορτίου

Στο λιπώδη ιστό των κυττάρων μας, αποθηκεύονται διάφορα «τοξικά προϊόντα». Η έννοια τοξικά, αναφέρεται κυρίως σε ουσίες που δεν έπρεπε να βρίσκονται εκεί. (Χημικά, ακτινοβολίες, φαρμακευτικές ουσίες) κλπ

Βαρέα μέταλλα, χημικές, φαρμακευτικές, βιομηχανικές και περιβαλλοντικές τοξικές ουσίες, αθροίζονται. Υπεριώδεις ακτινοβολίες από τον ήλιο, ηλεκτρομαγνητικά πεδία, κοσμική ακτινοβολία, ακτίνες X και γάμα, δρουν καταλυτικά στην έναρξη της Αυτοανοσίας.

Το τοξικό φορτίο επιπλέον κληρονομείται, από τους γονείς στα έμβρυα . Μεταφέρεται δυστυχώς, με τις υπόλοιπες γενετικές πληροφορίες. Αποτέλεσμα, οι νέες γενιές, έρχονται στη ζωή έχοντας ήδη επιβάρυνση στα κύτταρα τους.

Οι άνθρωποι που ζουν σε αστικά κέντρα ή εμπλέκονται σε εκτεταμένη γεωργία νοσούν πιο συχνά. Πληθυσμοί οι οποίοι διαμένουν πλησίον εργοστασίων, υποσταθμών ρεύματος υψηλής τάσης, πόλεων με νέφος, πυρηνικών εργοστασίων, κεραιών τηλεφωνίας, επιβαρύνονται ιδιαίτερα.

Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε, ποια είναι η κρίσιμη μάζα ποσότητας παραγόντων ή ο συνδυασμός του τοξικού φορτίου, που επιφέρει τόση αλλοίωση στα κύτταρα μας. ώστε πλέον να αναγνωρίζονται ως ξένα από τον οργανισμό μας και να πυροδοτείται η Αυτοανοσία. Ξέρουμε όμως, πόσο επιβαρυντικά λειτουργεί το τοξικό φορτίο, σε αυτή τη μετάλλαξη.

Αυτοάνοσα Νοσήματα και Μη απορρόφηση θρεπτικών συστατικών από το έντερο.

Το έντερο μας είναι καταλύτης στην όλη διαδικασία. Αφενός, συνδέεται άμεσα με το ανοσοποιητικό, μιας και το 80% του Ανοσοποιητικού μας Συστήματος εξαρτάται από το γαστρεντερικό σύστημα. Αφετέρου, γιατί η διατάραξη της χλωρίδας του, μεταφράζεται άμεσα στη μη απορρόφηση των πολύτιμων θρεπτικών συστατικών για τον οργανισμό. Σε αυτήν την περίπτωση, ανεξάρτητα από τη μορφή λήψης αυτών (είτε από τροφές είτε από συμπληρώματα), ποτέ δεν καταλήγουν στα κύτταρα (τεχνητή ανεπάρκεια).

Αυτοάνοσα νοσήματα και ψυχολογία

Κάτω από συνθήκες έντονου στρες, κούρασης, συσσωρευμένης συναισθηματικής απώλειας, επιζήμιων γεγονότων ή δυσάρεστων συμβάντων, η αμυντική ικανότητα μειώνεται και μπερδεύεται. Η μείωση αυτής της ικανότητας του ανοσοποιητικού τότε, μπορεί να εκφραστεί με τη μορφή νόσου, είτε ιογενούς, είτε χρόνιας και αυτοάνοσης.

Αυτοάνοσα Νοσήματα και Ορμονική ανισορροπία

Οι διαταραχές στο ανοσοποιητικό μας σύστημα και η σωστή ή όχι ανοσοαπόκριση, οφείλονται κατά κύριο λόγο, στη φυσιολογική ή παθολογική λειτουργία του ορμονικού μας συστήματος. Οι ορμόνες μας, επηρεάζοντας και ελέγχοντας κάθε κυτταρική λειτουργία, είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη συμπεριφορά και του Ανοσοποιητικού μας Συστήματος.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε, ότι η απόκλιση από το φυσικό τρόπο ζωής και διατροφής, καθώς και η επιβάρυνση από το «τοξικό φορτίο», είναι οι κύριοι οδοί, που προάγουν τα Αυτοάνοσα Νοσήματα.

Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας, ώστε να μην πέφτει θύμα του άγχους

Αν είμαστε επιρρεπείς στο άγχος, πρέπει να εξασκηθούμε επιμελώς ώστε να το αντιμετωπίζουμε ήρεμα και θετικά, ξεκινώντας από το σώμα.

Σφυρίξτε, για να μη χάσετε το κουράγιο σας”: δεν είναι απλώς ένα σχήμα λόγου, λέει ο Γουίλιαμ Τζέιμς στο βαρυσήμαντο δοκίμιό του «Τι είναι το συναίσθημα;».

Ο εγκέφαλος και οι νευρώνες του χαρακτηρίζονται από απίστευτη πλαστικότητα και κάθε εμπρόθετη πράξη με σκοπό την αλλαγή, όσο μικρή κι αν είναι, συνεισφέρει στην εδραίωση νέων συμπεριφορικών προτύπων -καθώς και νέων νευρωνικών κυκλωμάτων που βρίσκονται πίσω από αυτά- ώστε να παρακάμπτονται οι αγχωτικές αντιδράσεις μας.

Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας να διορθώνει τη συμπεριφορά του και να μην πέφτει θύμα του άγχους. Σταδιακά, η στρατηγική αποφυγής του φόβου θα εδραιωθεί στον εγκέφαλό μας ως η προτιμητέα νευρωνική οδός, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουμε καλύτερα εξοπλισμένοι το άγχος. Πριν μας ισοπεδώσει το άγχος, θα έχουμε τη δυνατότητα να «ενεργοποιήσουμε» την εναλλακτική διαδρομή. Η αξιοποίηση της πλαστικότητας του εγκεφάλου μοιάζει με την αξιοποίηση των διαφορετικών διαδρομών που μπορούμε ν’ ακολουθήσουμε για να φτάσουμε στον προορισμό μας. Φανταστείτε, λόγου χάρη, ότι για να φτάσετε σε μια λίμνη στο μέσον του δάσους ακολουθούσατε πάντα την ίδια διαδρομή. Μια μέρα παρατηρείτε ότι όχι και τόσο μακριά από τη συνηθισμένη διαδρομή σας, κρυμμένο πίσω από τους θάμνους, υπάρχει ένα  μονοπάτι που κάποιος έχει αρχίσει να διαμορφώνει, και αποφασίζετε να το ακολουθήσετε. Αρχικά, η νέα διαδρομή θα είναι γεμάτη λακκούβες και εξογκώματα. Όσο περισσότερο, όμως, την περπατάτε, τόσο θα φαρδαίνει και θα ισιώνει. Μετά από λίγο καιρό, το νέο μονοπάτι θα μετατραπεί σε κανονικό δρόμο και θα παγιωθεί σαν η αγαπημένη σας διαδρομή.

Οι αυξανόμενες γνώσεις μας για το φαινόμενο της νευροπλαστικότητας έχουν επίσης αναδιαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε την ψυχανάλυση και άλλες μορφές ψυχοθεραπείας. Σήμερα είναι πια ξεκάθαρο ότι οι κάθε είδους «διά του λόγου θεραπείες» δεν είναι απλώς «διανοουμενίστικες» συνομιλίες, αλλά μια βιολογική θεραπεία που επηρεάζει άμεσα τον εγκέφαλό μας. Αρκετές νευροαπεικονιστικές μελέτες στις οποίες έγιναν τομογραφίες εγκεφάλου πριν και μετά τη θεραπεία, έδειξαν πως ο εγκέφαλος όντως αναδιατάσσεται κατά τη διάρκεια αυτών των θεραπειών. Το εντυπωσιακό είναι πως όσο πιο επιτυχημένη η θεραπεία, τόσο πιο βαθιές οι αλλαγές στον εγκέφαλο. Η ανάκληση των αναμνήσεων, η επεξεργασία τους και η συνειδητή επανεστίαση της προσοχής σε νέα συμπεριφορικά πρότυπα, προκαλούν ανθεκτικές βιολογικές αλλαγές στον εγκέφαλο: οι συναπτικές συνδέσεις αυξάνονται και τροποποιούνται, ενώ δημιουργούνται και νέες νευρωνικές συνδέσεις. Μια νέα νοητική πραγματικότητα εδραιώνεται. Για παράδειγμα, μια τομογραφία του εγκεφάλου μέσω fMRI αποκάλυψε ότι τέσσερις εβδομάδες ψυχοθεραπείας επανέφεραν σε φυσιολογικά επίπεδα την υπερβολική δραστηριοποίηση της αμυγδαλής σε ασθενείς που βίωναν διαταραχές πανικού.

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία βασίζεται στην παραδοχή ότι το άγχος προκαλείται από γνωσιακές διαστρεβλώσεις, δηλαδή, μη ρεαλιστικές ή υπερβολικές σκέψεις – για παράδειγμα, να φοβόμαστε ότι ένας οπλοφόρος θα εισβάλει ένα ήσυχο κυριακάτικο απόγευμα στο καφέ που συχνάζουμε και θ’ αρχίσει να πυροβολεί τους πελάτες, όταν ξέρουμε ότι ένα τέτοιο γεγονός, αν και όχι αδύνατον, είναι εξαιρετικά απίθανο.

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία μάς συμβουλεύει, μεταξύ άλλων, να αναγνωρίζουμε αυτές τις διαστρεβλωμένες γνωσιακές αντιλήψεις μας, να εντοπίζουμε τους φόβους μας, να τους αξιολογούμε «εξ αποστάσεως» και να ταυτοποιούμε όλους τους λόγους για τους οποίους κάποιοι δεν βγάζουν νόημα, αφού στην πραγματικότητα είναι αβάσιμοι. Με άλλα λόγια, μας διδάσκει να δίνουμε στον φόβο τους λόγους, αν υπάρχουν, που ο φόβος αναζητεί. Αν η σκέψη του οπλοφόρου μάς αποτρέπει να επισκεφτούμε το αγαπημένο μας καφέ, ο ψυχοθεραπευτής θα μας ενθαρρύνει να ξεπεράσουμε αυτόν τον ανορθολογικό φόβο παρατηρώντας και βιώνοντας την ασφάλειά μας στο καφέ. Ζητώντας μας να αντικαταστήσουμε παλιές και αρνητικές συμπεριφορές να προβούμε σε καινοτόμους πράξεις, οι ψυχοθεραπευτές μας ενθαρρύνουν να αξιοποιήσουμε την πλαστικότητα του εγκεφάλου μας. Με τη βοήθεια ενός επιδέξιου και καλά καταρτισμένου συμβούλου, η ψυχοθεραπεία σκαλίζει σε βάθος τον εγκέφαλό μας σαν νευροχειρουργός. Βγαίνουμε από την αίθουσα ψυχοθεραπείας ανακαινισμένοι. Όχι μόνο εξαιτίας της νέας επίγνωσης για τα παρελθοντικά και τα τωρινά συμπεριφορικά μας πρότυπα, αλλά επίσης επειδή αυτή η επίγνωση υποβοηθείται από διαρκείς χημικούς μετασχηματισμούς στον εγκέφαλό μας.

ΣΟΛΩΝ: ΠΕΡΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΣΟΛΩΝ, περ. 640-560 π.Χ.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Αθηναίων πολιτεία 5. 1 κ.εξ.

Επειδή το πολίτευμα ήταν οργανωμένο με αυτό τον τρόπο και οι πολλοί ήταν δούλοι των λίγων, ο λαός εξεγέρθηκε ενάντια στους ισχυρούς. Επειδή η επανάσταση ήταν έντονη και βρίσκονταν σε αντιπαράθεση μεταξύ τους για μεγάλο χρονικό διάστημα, όρισαν από κοινού μεσολαβητή και άρχοντα τον Σόλωνα και του ανάθεσαν να οργανώσει το πολίτευμα, με βάση μια ελεγεία που είχε γράψει και η οποία άρχιζε έτσι:


Γνωρίζω και πόνος φωλιάζει
στην ψυχή μου βλέποντας
την πιο παλιά χώρα της Ιωνίας
δυστυχισμένη.


Σ’ αυτή την ελεγεία υποστηρίζει και τις δυο παρατάξεις και προβάλλει αντιρρήσεις, και στη συνέχεια τις προτρέπει να βάλουν τέλος στη διαμάχη τους.

Ο Σόλων ανήκε ως προς την καταγωγή και την υπόληψη στους εξέχοντες πολίτες, αλλά ως προς την περιουσία και τη θέση στους μεσαίους, όπως αποδεικνύεται και από άλλα γεγονότα και όπως βεβαιώνει ο ίδιος στα παρακάτω ποιήματα του, όπου συμβουλεύει τους πλούσιους να μην είναι άπληστοι:

Καθησυχάστε τον δυνατό πόθο
στην ψυχή, εσείς που έχετε χορτάσει
από πολλά αγαθά,
και μετριάστε την αλαζονεία σας.
Γιατί ούτε εμείς θα πειστούμε
ούτε εσάς θα ωφελήσουν όλ’ αυτά.


Γενικά, παντού θεωρεί τους πλούσιους υπαίτιους για τη διαμάχη· γι’ αυτό σ’ αρχή της ελεγείας λέει πως φοβάται “τη φιλαργυρία και την υπεροψία”, γιατί αυτές έγιναν αίτιες της παρούσας έχθρας.

Όταν έγινε κύριος των πολιτικών πραγμάτων, ο Σόλων ελευθέρωσε τον λαό και για το παρόν και για το μέλλον, απαγορεύοντας τα δάνεια που συνάπτονταν με αντάλλαγμα την προσωπική ελευθερία, έθεσε σε εφαρμογή νόμους και κατάργησε τα χρέη, ιδιωτικά και δημόσια, μέτρα που οι Αθηναίοι ονόμασαν «σεισάχθεια», γιατί απέσειαν το βάρος. Σχετικά με αυτά προσπάθησαν κάποιοι να τον συκοφαντήσουν γιατί όταν ο Σόλων επρόκειτο να εφαρμόσει τη σεισάχθεια, το ανακοίνωσε σε μερικούς γνώριμους κι έπειτα, όπως είπαν οι δημοκρατικοί, καταστρατηγήθηκε ο νόμος από τους φίλους, ενώ, όπως είπαν οι συκοφάντες, αποκόμισε και ο ίδιος κέρδος. Γιατί αυτοί δανείστηκαν και αγόρασαν μεγάλες εκτάσεις γης, και όταν μετά από λίγο έγινε η κατάργηση των χρεών, πλούτισαν.

Έτσι λέγεται ότι απέκτησαν πλούτη όσοι αργότερα υποστήριζαν ότι ήταν από παλιά πλούσιοι.

Ωστόσο, πιθανότερη είναι η εκδοχή των δημοκρατικών. Γιατί δεν είναι φυσικό ο Σόλων να κηλίδωσε τον εαυτό του για τόσο μικρά και ασήμαντα πράγματα, αυτός που ήταν σε όλα μετριοπαθής και αμερόληπτος τόσο ώστε, ενώ μπορούσε να προσεταιριστεί τη μια παράταξη και να γίνει τύραννος της πόλης, αρνήθηκε και τα δυο τούτα και έβαλε το όφελος και τη σωτήρια της πόλης πάνω από το προσωπικό του συμφέρον. Ότι είχε την εξουσία αυτή αποδεικνύεται και από την άσχημη πολιτική κατάσταση — κάτι που και ο ίδιος αναφέρει συχνά στα ποιήματά του και όλοι οι άλλοι συμφωνούν. Η κατηγορία αυτή λοιπόν πρέπει να θεωρηθεί ψεύτικη.

Αριστοτέλης Αθηναίων πολιτεία 7. 1 κ.εξ.

Ο Σόλων εγκαθίδρυσε δημοκρατικό πολίτευμα και θέσπισε άλλους νόμους. Η νομοθεσία του Δράκοντα έπαψε να ισχύει, εκτός από τα σχετικά με τους φόνους. Όρισε την ισχύ των νόμων του για εκατό χρόνια χωρίς τροποποίηση και οργάνωσε το πολίτευμα ως εξής:

Διαίρεσε τους κατοίκους σε τέσσερις τάξεις με βάση την περιουσία, ακριβώς όπως είχαν διαιρεθεί και προηγουμένως, δηλαδή σε πεντακοσιομέδιμνους, ιππείς, ζευγίτες και θήτες. Τα άλλα αξιώματα τα διένειμε στους πεντακοσιομέδιμνους, τους ιππείς και τους ζευγίτες, δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων, των ταμιών, των πωλητών, των Έντεκα και των κωλακρετών, δίνοντας αξίωμα στα μέλη κάθε τάξης ανάλογα με την περιουσία. Στους θήτες έδωσε το δικαίωμα να μετέχουν μόνο στην εκκλησία του δήμου και στα δικαστήρια.

Ο Σόλων όρισε να εκλέγονται οι άρχοντες με κλήρο από άνδρες που κρίνονταν από πριν άξιοι να λάβουν μέρος στην κλήρωση και τους οποίους υποδείκνυε κάθε φυλή. Για τους εννέα άρχοντες κάθε φυλή υποδείκνυε δέκα, από τους οποίους γινόταν η κλήρωση. Λόγω αυτού ισχύει ακόμη κάθε φυλή να επιλέγει δέκα άνδρες με κλήρο και έπειτα να γίνεται κλήρωση με κουκιά μεταξύ αυτών. Το ότι ο Σόλων όρισε να διανέμονται τα αξιώματα με κλήρο ανάλογα με την τάξη επιβεβαιώνεται από τον νόμο περί ταμιών, ο οποίος ισχύει ακόμα και σήμερα, γιατί καθορίζει τον διορισμό ταμιών με κλήρο από την τάξη των πεντακοσιομέδιμνων.

Ίδρυσε βουλή τετρακοσίων, εκατό από κάθε φυλή και όρισε τη βουλή των Αρεοπαγιτών υπεύθυνη για την τήρηση των νόμων, όπως και προηγουμένως επέβλεπε το πολίτευμα και διευθετούσε τις περισσότερες και σπουδαιότερες υποθέσεις της πόλης και έλεγχε τους παραβάτες, έχοντας την εξουσία ακόμη να επιβάλλει πρόστιμο και να τιμωρεί, ενώ κατέθετε τα πρόστιμα στο ταμείο της πόλης χωρίς να υποχρεώνεται να καταγράφει την αιτία της τιμωρίας, και δίκαζε όσους κατηγορούνταν ότι συνωμότησαν για να καταλύσουν τη δημοκρατία, όταν ο Σόλων θέσπισε νόμο γι’ αυτούς.

Βλέποντας ότι η πόλη συχνά επαναστατούσε και ότι μερικοί πολίτες αδιαφορούσαν και άφηναν τα πράγματα στην τύχη τους, θέσπισε γι’ αυτούς ειδικό νόμο που όριζε πως, αν κάποιος, σε περιόδο που στην πόλη υπήρχε διχοστασία, αρνιόταν να πάρει τα όπλα και να ταχθεί με τη μία ή την άλλη παράταξη, θα έχανε τα πολιτικά του δικαίωμα και δεν θα συμμετείχε στις υποθέσεις της πόλης.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Αθηναίων πολιτεία 9. 1 κ.εξ.

Φαίνεται πως το πολίτευμα του Σόλωνα περιλάμβανε τρεις κατεξοχήν δημοκρατικές διατάξεις. Πρώτη και κυριότερη την απαγόρευση σύναψης δάνειου με αντάλλαγμα την προσωπική ελευθερία. Έπειτα τη δυνατότητα για όποιον ήθελε να υποβάλει αγωγή υπέρ των αδικουμένων και τρίτον (με το οποίο λέγεται ότι ισχυροποίησε πολύ τον λαό) την έφεση κατά των δικαστικών αποφάσεων ενώπιον του λαού. Γιατί όντας ο λαός κύριος της ψήφου, γινόταν και κύριος της πολιτείας.

Επιπλέον, επειδή οι νόμοι δεν είχαν διατυπωθεί με απλότητα και σαφήνεια αναπόφευκτα γίνονταν πολλές συζητήσεις και το δικαστήριο αποφάσιζε τελικά για τα δημόσια και ιδιωτικά ζητήματα. Πιστεύουν λοιπόν ορισμένοι ότι ο Σόλων έκανε επίτηδες ασαφείς τους νόμους ώστε κύριος της κρίσης να είναι ο λαός. Αυτό όμως δεν είναι λογικό, αλλά πιθανότερο φαίνεται ότι δεν μπορούσε να θεσπίσει όλα τέλεια. Διότι δεν είναι δίκαιο να κρίνουμε τη βούλησή του από όσα γίνονται τώρα αλλά από το άλλο πολίτευμα.

Με αυτούς τους νόμους λοιπόν φαίνεται ότι θέσπισε διατάξεις προς όφελος του λαού. Προτού θέσει σε εφαρμογή τους νομούς τούς κατήργησε τα χρέη και στη συνέχεια προσδιόρισε τα μέτρα και τα σταθμά, καθώς και την αύξηση του νομίσματος.

Αριστοτέλης Αθηναίων πολιτεία 11. 1 κ.εξ.

Ο Σόλων λοιπόν οργάνωσε το πολίτευμα με τον παραπάνω τρόπο. Επειδή οι άνθρωποι συνέχιζαν να έρχονται και να παραπονιούνται για τους νόμους του, επικρίνοντας μερικούς και ζητώντας διευκρινίσεις για άλλους, και επειδή δεν ήθελε ούτε να τους αλλάξει αλλά ούτε και να είναι παρών δημιουργώντας μίση, ταξίδεψε στην Αίγυπτο για λόγους εμπορικούς και μαζί για να δει τα αξιοθέατα, λέγοντας ότι δεν θα επέστρεφε πριν περάσουν δέκα χρόνια. Δεν το θεωρούσε δίκαιο να παραμείνει και να εξηγεί τους νόμους του, αλλά ο καθένας θα έπρεπε να υπακούει σε όσα είχαν θεσπιστεί.

Επιπλέον αποδείχτηκε ότι πολλοί από τους αγενείς είχαν δυσαρεστηθεί μαζί του εξαιτίας της κατάργησης των χρεών, ενώ και οι δύο παρατάξεις είχαν ξεσηκωθεί γιατί οι διατάξεις του ήταν αντίθετες με τις προσδοκίες τους. Ο λαός είχε την εντύπωση ότι θα πραγματοποιούσε αναδασμό της γης, ενώ οι ευγενείς πίστευαν ότι θα επανέφερε την παλαιά τάξη πραγμάτων ή λίγο διαφορετική. Ο Σόλων όμως εναντιώθηκε και στους δύο και, ενώ θα μπορούσε να ταχθεί με όποια παράταξη ήθελε και να γίνει τύραννος, προτίμησε να προκαλέσει το μίσος και των δύο, σώζοντας έτσι την πατρίδα και νομοθετώντας με τον καλύτερο τρόπο.

Μετά την αναχώρηση του Σόλωνα, ενώ η πόλη βρισκόταν ακόμα σε αναταραχή, έζησαν ήσυχα για τέσσερα χρόνια. Τον πέμπτο χρόνο μετά τη θητεία του Σόλωνα δεν όρισαν άρχοντα εξαιτίας της στάσης, και πάλι κατά τον πέμπτο χρόνο, για τον ίδιο λόγο, στην πόλη δεν υπήρχε εξουσία.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ἠθικὰ Νικομάχεια (1129b-1130a)

Ἐπεὶ δ᾽ ὁ παράνομος ἄδικος ἦν ὁ δὲ νόμιμος δίκαιος, δῆλον ὅτι πάντα τὰ νόμιμά ἐστί πως δίκαια· τά τε γὰρ ὡρισμένα ὑπὸ τῆς νομοθετικῆς νόμιμά ἐστι, καὶ ἕκαστον τούτων δίκαιον εἶναί φαμεν. οἱ δὲ νόμοι ἀγορεύουσι περὶ ἁπάντων, στοχαζόμενοι ἢ τοῦ κοινῇ συμφέροντος πᾶσιν ἢ τοῖς ἀρίστοις ἢ τοῖς κυρίοις κατ᾽ ἀρετὴν ἢ κατ᾽ ἄλλον τινὰ τρόπον τοιοῦτον· ὥστε ἕνα μὲν τρόπον δίκαια λέγομεν τὰ ποιητικὰ καὶ φυλακτικὰ εὐδαιμονίας καὶ τῶν μορίων αὐτῆς τῇ πολιτικῇ κοινωνίᾳ. προστάττει δ᾽ ὁ νόμος καὶ τὰ τοῦ ἀνδρείου ἔργα ποιεῖν, οἷον μὴ λείπειν τὴν τάξιν μηδὲ φεύγειν μηδὲ ῥιπτεῖν τὰ ὅπλα, καὶ τὰ τοῦ σώφρονος, οἷον μὴ μοιχεύειν μηδ᾽ ὑβρίζειν, καὶ τὰ τοῦ πράου, οἷον μὴ τύπτειν μηδὲ κακηγορεῖν, ὁμοίως δὲ καὶ κατὰ τὰς ἄλλας ἀρετὰς καὶ μοχθηρίας τὰ μὲν κελεύων τὰ δ᾽ ἀπαγορεύων, ὀρθῶς μὲν ὁ κείμενος ὀρθῶς, χεῖρον δ᾽ ὁ ἀπεσχεδιασμένος. αὕτη μὲν οὖν ἡ δικαιοσύνη ἀρετὴ μέν ἐστι τελεία, ἀλλ᾽ οὐχ ἁπλῶς ἀλλὰ πρὸς ἕτερον. καὶ διὰ τοῦτο πολλάκις κρατίστη τῶν ἀρετῶν εἶναι δοκεῖ ἡ δικαιοσύνη, καὶ οὔθ᾽ ἕσπερος οὔθ᾽ ἑῷος οὕτω θαυμαστός· καὶ παροιμιαζόμενοί φαμεν «ἐν δὲ δικαιοσύνῃ συλλήβδην πᾶσ᾽ ἀρετὴ ἔνι.» καὶ τελεία μάλιστα ἀρετή, ὅτι τῆς τελείας ἀρετῆς χρῆσίς ἐστιν. τελεία δ᾽ ἐστίν, ὅτι ὁ ἔχων αὐτὴν καὶ πρὸς ἕτερον δύναται τῇ ἀρετῇ χρῆσθαι, ἀλλ᾽ οὐ μόνον καθ᾽ αὑτόν· πολλοὶ γὰρ ἐν μὲν τοῖς οἰκείοις τῇ ἀρετῇ δύνανται χρῆσθαι, ἐν δὲ τοῖς πρὸς ἕτερον ἀδυνατοῦσιν.

[1130a] καὶ διὰ τοῦτο εὖ δοκεῖ ἔχειν τὸ τοῦ Βίαντος, ὅτι ἀρχὴ ἄνδρα δείξει· πρὸς ἕτερον γὰρ καὶ ἐν κοινωνίᾳ ἤδη ὁ ἄρχων. διὰ δὲ τὸ αὐτὸ τοῦτο καὶ ἀλλότριον ἀγαθὸν δοκεῖ εἶναι ἡ δικαιοσύνη μόνη τῶν ἀρετῶν, ὅτι πρὸς ἕτερόν ἐστιν· ἄλλῳ γὰρ τὰ συμφέροντα πράττει, ἢ ἄρχοντι ἢ κοινωνῷ. κάκιστος μὲν οὖν ὁ καὶ πρὸς αὑτὸν καὶ πρὸς τοὺς φίλους χρώμενος τῇ μοχθηρίᾳ, ἄριστος δ᾽ οὐχ ὁ πρὸς αὑτὸν τῇ ἀρετῇ ἀλλὰ πρὸς ἕτερον· τοῦτο γὰρ ἔργον χαλεπόν. αὕτη μὲν οὖν ἡ δικαιοσύνη οὐ μέρος ἀρετῆς ἀλλ᾽ ὅλη ἀρετή ἐστιν, οὐδ᾽ ἡ ἐναντία ἀδικία μέρος κακίας ἀλλ᾽ ὅλη κακία. τί δὲ διαφέρει ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ δικαιοσύνη αὕτη, δῆλον ἐκ τῶν εἰρημένων· ἔστι μὲν γὰρ ἡ αὐτή, τὸ δ᾽ εἶναι οὐ τὸ αὐτό, ἀλλ᾽ ᾗ μὲν πρὸς ἕτερον, δικαιοσύνη, ᾗ δὲ τοιάδε ἕξις ἁπλῶς, ἀρετή.

***
Δεδομένου ότι, όπως είπαμε, ο άνθρωπος που παραβαίνει τους νόμους είναι άδικος και αυτός που τους σέβεται δίκαιος, είναι φανερό ότι όλες οι πράξεις που δείχνουν σεβασμό στους νόμους είναι κατά κάποιο τρόπο δίκαιες. Καθετί, πράγματι, που ορίζεται από τη νομοθετική διαδικασία έχει ισχύ νόμου, και καθετί που έχει ορισθεί με αυτή τη διαδικασία λέμε πως είναι δίκαιο. Οι νόμοι, πάλι, ορίζουν τα πάντα, με στόχο το κοινό συμφέρον ή όλων των πολιτών ή των αρίστων ή αυτών που έχουν την εξουσία με κριτήριο την αρετή ή με κάποιο άλλο τέτοιο κριτήριο. Από μια πρώτη λοιπόν άποψη ονομάζουμε δίκαια όλα αυτά που παράγουν και διαφυλάσσουν την ευδαιμονία και τα μόριά της για την πολιτική κοινωνία. Ο νόμος μάς προστάζει να ενεργούμε όπως ο ανδρείος άνθρωπος (π.χ. να μην εγκαταλείπουμε τη θέση μας στη μάχη, ούτε να τρεπόμαστε σε φυγή, ούτε να πετούμε τα όπλα μας), όπως ο σώφρων άνθρωπος (π.χ. να μη διαπράττουμε μοιχείες ούτε να συμπεριφερόμαστε προσβλητικά), όπως ο πράος άνθρωπος (π.χ. να μη χτυπούμε κανέναν ούτε να μιλούμε άσχημα για κανέναν) — παρόμοια και ενσχέσει με τις υπόλοιπες αρετές και κακίες: προστάζοντάς μας να κάνουμε κάποιες πράξεις και απαγορεύοντάς μας κάποιες άλλες, κάτι που ο σωστός νόμος το κάνει σωστά, λιγότερο όμως καλά ο με λιγότερη φροντίδα σχεδιασμένος νόμος.

Αυτού λοιπόν του είδους η δικαιοσύνη είναι βέβαια τέλεια αρετή, όχι όμως με τρόπο γενικό και απόλυτο, αλλά με την προσθήκη «ενσχέσει με τον άλλον». Αυτός είναι και ο λόγος που η δικαιοσύνη συχνά θεωρείται ως η πιο μεγάλη αρετή, και «ούτε ο αποσπερίτης ούτε το άστρο της αυγής δεν είναι τόσο λαμπερά και θαυμαστά»· μιλώντας επίσης παροιμιακά λέμε «η δικαιοσύνη κλείνει μέσα της όλες μαζί τις αρετές». Η δικαιοσύνη είναι τέλεια —στον μέγιστο βαθμό— αρετή, επειδή αποτελεί άσκηση/εφαρμογή της τέλειας αρετής· και είναι τέλεια, γιατί ο άνθρωπος που έχει αυτήν την αρετή μπορεί να τη χρησιμοποιήσει και στη σχέση του με άλλους ανθρώπους, όχι λοιπόν μόνο για τον εαυτό του. Πολλοί, πράγματι, άνθρωποι, ενώ μπορούν να κάνουν χρήση της αρετής όταν πρόκειται για πράγματα που έχουν σχέση με τους ίδιους, δεν μπορούν να κάνουν χρήση της στη σχέση τους με τους άλλους.

[1130a] Αυτός είναι ο λόγος που όλοι οι άνθρωποι θεωρούν σωστή τη ρήση του Βίαντα, ότι «το αξίωμα θα δείξει τον άνθρωπο»· γιατί ο άρχοντας έχει, βέβαια, να κάνει με τους άλλους και είναι μέλος μιας κοινωνίας. Για τον ίδιο αυτό λόγο η δικαιοσύνη θεωρείται —μόνη αυτή από όλες τις αρετές— «κάποιου άλλου αγαθό», επειδή έχει να κάνει με τον άλλον· γιατί κάνει ό,τι είναι ωφέλιμο σε κάποιον άλλον, άρχοντα ή συμπολίτη. Ο χείριστος επομένως άνθρωπος είναι αυτός που ασκεί την κακία του σε βάρος του εαυτού του και των φίλων του, ενώ ο καλύτερος άνθρωπος είναι αυτός που ασκεί την αρετή του όχι προς όφελος του εαυτού του αλλά προς όφελος του άλλου· γιατί αυτό είναι ένα δύσκολο έργο.

Η με αυτό λοιπόν το νόημα δικαιοσύνη δεν είναι ένα μέρος της αρετής, αλλά ολόκληρη η αρετή. Και πάλι: το αντίθετό της, η αδικία, δεν είναι ένα μέρος της κακίας, αλλά ολόκληρη η κακία. Σε τί διαφέρει η αρετή και αυτού του είδους η δικαιοσύνη, είναι κάτι που γίνεται φανερό από αυτά που είπαμε: είναι ίδιες, ο ορισμός όμως της ουσίας τους δεν είναι ίδιος: αυτό που ως σχέση με τον άλλον είναι δικαιοσύνη, είναι, ως κάποια προσωπική απλώς έξη, αρετή.