ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Ἠλέκτρα (1288-1321)

ΟΡ. τὰ μὲν περισσεύοντα τῶν λόγων ἄφες,

καὶ μήτε μήτηρ ὡς κακὴ δίδασκέ με
1290 μήθ᾽ ὡς πατρῴαν κτῆσιν Αἴγισθος δόμων
ἀντλεῖ, τὰ δ᾽ ἐκχεῖ, τὰ δὲ διασπείρει μάτην·
χρόνου γὰρ ἄν σοι καιρὸν ἐξείργοι λόγος.
ἃ δ᾽ ἁρμόσει μοι τῷ παρόντι νῦν χρόνῳ
σήμαιν᾽, ὅπου φανέντες ἢ κεκρυμμένοι
1295 γελῶντας ἐχθροὺς παύσομεν τῇ νῦν ὁδῷ.
οὕτω δ᾽ ὅπως μήτηρ σε μὴ ᾽πιγνώσεται
φαιδρῷ προσώπῳ νῷν ἐπελθόντοιν δόμους·
ἀλλ᾽ ὡς ἐπ᾽ ἄτῃ τῇ μάτην λελεγμένῃ
στέναζ᾽· ὅταν γὰρ εὐτυχήσωμεν, τότε
1300 χαίρειν παρέσται καὶ γελᾶν ἐλευθέρως.
ΗΛ. ἀλλ᾽, ὦ κασίγνηθ᾽, ὧδ᾽ ὅπως καὶ σοὶ φίλον
καὶ τοὐμὸν ἔσται τῇδ᾽· ἐπεὶ τὰς ἡδονὰς
πρὸς σοῦ λαβοῦσα κοὐκ ἐμὰς ἐκτησάμην.
κοὐδ᾽ ἄν σε λυπήσασα δεξαίμην βραχὺ
1305 αὐτὴ μέγ᾽ εὑρεῖν κέρδος· οὐ γὰρ ἂν καλῶς
ὑπηρετοίην τῷ παρόντι δαίμονι.
ἀλλ᾽ οἶσθα μὲν τἀνθένδε, πῶς γὰρ οὔ; κλύων
ὁθούνεκ᾽ Αἴγισθος μὲν οὐ κατὰ στέγας,
μήτηρ δ᾽ ἐν οἴκοις· ἣν σὺ μὴ δείσῃς ποθ᾽ ὡς
1310 γέλωτι τοὐμὸν φαιδρὸν ὄψεται κάρα.
μῖσός τε γὰρ παλαιὸν ἐντέτηκέ μοι,
κἀπεί σ᾽ ἐσεῖδον, οὔ ποτ᾽ ἐκλήξω χαρᾷ
δακρυρροοῦσα. πῶς γὰρ ἂν λήξαιμ᾽ ἐγώ,
ἥτις μιᾷ σε τῇδ᾽ ὁδῷ θανόντα τε
1315 καὶ ζῶντ᾽ ἐσεῖδον; εἴργασαι δέ μ᾽ ἄσκοπα·
ὥστ᾽, εἰ πατήρ μοι ζῶν ἵκοιτο, μηκέτ᾽ ἂν
τέρας νομίζειν αὐτό, πιστεύειν δ᾽ ὁρᾶν.
ὅτ᾽ οὖν τοιαύτην ἡμὶν ἐξήκεις ὁδὸν,
ἄρχ᾽ αὐτὸς ὥς σοι θυμός. ὡς ἐγὼ μόνη
1320 οὐκ ἂν δυοῖν ἥμαρτον· ἢ γὰρ ἂν καλῶς
ἔσωσ᾽ ἐμαυτήν, ἢ καλῶς ἀπωλόμην.

***

ΟΡΕ. Τώρα άφηνε τα περιττά τα λόγια
και μην καθίσεις να μου λες πως είναι
η μάνα μας σκληρή και μήτε πως
1290 ο Αίγιστος τ᾽ αγαθά τα πατρικά μας
ρημάζει και σκορπά κι έτσι τ᾽ ανέμου
σπέρνει· γιατί μπορεί να μην σ᾽ αφήσουν
τα λόγια να ενεργήσεις όταν πρέπει.
Μόν᾽ ό,τι θα ταιριάζει σ᾽ αυτή τώρα
την περίσταση μάθε μου, να ξέρω
πού να φανερωθούμε ή να κρυφτούμε,
για να βάλομε τέλος στων εχθρών μας
τα γέλια με το σημερνό ερχομό μας·
και πρόσεχε η μητέρα μη σε νιώσει
απ᾽ το χαρούμενο έτσι πρόσωπό σου
σα μπούμε στο παλάτι, μ᾽ από τάχα
την αγγελία της συφοράς να κάνεις
πως κλαις κι αναστενάζεις· κι όταν μια
πετύχομε, λεύτερα θα μπορούμε
1300 τότε να χαίρομε και να γελούμε.
ΗΛΕ. Μα έτσι, αδερφέ μου, όπως σου αρέσει εσένα,
το ίδιο κι εγώ, γιατ᾽ οι χαρές που πήρα
σε σένα τις χρωστώ και δε μου ανήκουν
κι ούτε ποτέ, κι αν ήταν ν᾽ αποχτήσω
το πιο μεγάλο κέρδος, θα δεχόμουν
στο πιο παραμικρό να σε λυπήσω,
γιατί αλλιώς θα ᾽ταν σαν να υπερετούσα
όχι καλά τη σημερνή μας τύχη.
Όσο για εδώ, πιστεύω —και πώς όχι;—
να ᾽χεις ακούσει πως απ᾽ το παλάτι
ο Αίγιστος λείπει κι η μητέρα μόνη
βρίσκεται μέσα, που μην τη φοβάσαι
1310 πως ποτέ της θα δει στο πρόσωπό μου
χαρά να λάμπει, γιατί το παλιό μου
το μίσος είν᾽ απάνω χαραγμένο
βαθιά· κι έπειτα, αφού σέ ειδα, ποτέ μου
χαράς να χύνω δάκρυα δε θα παύσω·
γιατί και πώς να παύσω, εγώ που σέ ειδα
μαζί, στον ίδιο αυτό τον ερχομό σου,
νεκρό και ζωντανό; και τόσο μού είναι
απίστευτα όσα μου έκαμες, που αν ήταν
ζωντανός μπρος μου να ᾽βγαινε ο πατέρας,
καθόλου δε θα το ᾽παιρνα για θαύμα,
μα θα πίστευα αλήθεια πως τον βλέπω.
Αφού λοιπόν μας ήρθες έτσι που ήρθες,
οδήγα μας εσύ καθώς σου αρέσει·
γιατί εγώ, αν ήμουν μόνη, δε μπορούσε
1320 και στα δυο ν᾽ αποτύχω, μα ή με τιμή
θα γλίτωνα ή με τιμή θα χανόμουν.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια, 2. Μύθος και πλοκή στα ομηρικά έπη

2.1. Μύθος και πλοκή στην Ιλιάδα

Σε πρώτη ματιά η υπόθεση της Ιλιάδας είναι περιθωριακή, σε σύγκριση με το σύνολο του τρωικού μύθου. Στον δέκατο χρόνο του πολέμου ξεσπά ανάμεσα στον Αχιλλέα και στον Αγαμέμνονα σφοδρή φιλονικία, επειδή ο Αγαμέμνονας επιμένει να του πάρει τη Βρισηίδα, έπαθλο από προηγούμενη νικηφόρα μάχη στα περίχωρα της Τροίας, σε αντικατάσταση της Χρυσηίδας, την οποία ο στρατάρχης των Αχαιών υποχρεώνεται να επιστρέψει στον ιερέα πατέρα της. Έτσι προκύπτει ο θυμός, η μῆνις, του Αχιλλέα, που θα τον κρατήσει μακριά από τη μάχη δεκαεπτά ολόκληρες ραψωδίες. Στο μεταξύ, η μητέρα του ήρωα, η Θέτιδα, έχει εξασφαλίσει από τον Δία την υπόσχεση ότι, για να τιμήσει τον προσβεβλημένο γιο της, θα οδηγήσει τους Αχαιούς στο χείλος της ήττας, ώστε να αναγκαστούν να ζητήσουν από τον Αχιλλέα την επιστροφή του στο πεδίο της μάχης. Τελικά ο θυμωμένος ήρωας επιστρέφει στον πόλεμο, μόνο όταν σκοτώνεται ο αγαπημένος του σύντροφος Πάτροκλος από τον Έκτορα, για να εκδικηθεί τον φόνο του φίλου του. Στη φονική μανία του εξοντώνει και διασύρει βάναυσα τον Έκτορα, αφού έχει εξαναγκάσει όσους Τρώες γλίτωσαν τον αφανισμό να αποσυρθούν μέσα στο κάστρο. Μετά, θρηνώντας σπαρακτικά για τον χαμό του Πατρόκλου, ετοιμάζει την πυρά που θα αποτεφρώσει τον νεκρό και προκηρύσσει επιτάφιους αγώνες προς τιμή του. Ο εξακολουθητικός όμως διασυρμός του νεκρού Έκτορα από τον Αχιλλέα προκαλεί την οργή και τον ἔλεον των θεών, οι οποίοι, με τη συνδρομή του Ερμή και της Θέτιδας, πετυχαίνουν να παραδώσει ο Αχιλλέας το σώμα του Έκτορα στον πατέρα του Πρίαμο. Συμφωνώντας μαζί του να γίνει ανακωχή έντεκα ημερών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η έντιμη ταφή του γιου του. Έτσι τελειώνει, σάμπως να κόβεται απότομα, η αφήγηση της Ιλιάδας.

Όποιος έχει μάθει, από παιδική έστω μυθολογία, τα κύρια επεισόδια και τους πρωταγωνιστές του τρωικού πολέμου, μάλλον απογοητεύεται από την τόσο ισχνή υπόθεση της Ιλιάδας, που αφήνει έξω από το αφηγηματικό της πλαίσιο κορυφαία περιστατικά του τρωικού μύθου, τα οποία μας είναι γνωστά από τις σωζόμενες περιλήψεις των άλλων ποιημάτων του επικού κύκλου. Παραδείγματα από την Αιθιοπίδα: ο αγώνας του Αχιλλέα με την αμαζόνα Πενθεσίλεια, η μονομαχία του με τον μελαψό Μέμνονα, τον γιο της Ηώς, η τελική σύγκρουσή του με τον Πάρη, στην οποία ο μεγάλος ήρωας πέφτει νεκρός, παγιδευμένος από τον θεό Απόλλωνα. Παραδείγματα από την Ιλίου πέρσιν: η άλωση της Τροίας με τον δόλο του δούρειου ίππου, και η ανίερη αρπαγή της Κασσάνδρας από τον Αίαντα.

Τόσα και τέτοια εντυπωσιακά επεισόδια του τρωικού μύθου και πολέμου η Ιλιάδα φαίνεται να τα παραμερίζει, επιμένοντας στη δική της λιτή αφήγηση· η οποία, σε αντίθεση προς τη δεκάχρονη διάρκεια του τρωικού πολέμου, περιορίζει τη μάχιμη δράση της σε τέσσερις μόλις ημέρες, αδρανοποιεί στα τρία τέταρτα του έπους τον Αχιλλέα και επιμένει στον διπλό φόνο του Πατρόκλου και του Έκτορα. Παρά ταύτα, με τη δική της, ανατρεπτική σχεδόν, πλοκή κατορθώνει το ακατόρθωτο. Επιχειρώντας μια τομή στον κορμό του τρωικού πολέμου, δείχνει την ανατομία του, δικαιώνοντας τον τίτλο της· ως Ιλιάδα διεκδικεί τον δικό της ιλιαδικό μύθο, μέσα στα ευρύτερα συμφραζόμενα του τρωικού μύθου, φιλοξενώντας μόνο τα σπέρματά του. Αφηγείται δηλαδή με τον πιο συναρπαστικό τρόπο την τραγωδία του τρωικού πολέμου, αναδεικνύοντας συγχρόνως το ήθος και το κλέος των ηρώων του και στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα. Κορυφαίο παράδειγμα το ζεύγος Αχιλλέα-Έκτορα, το οποίο καθορίζει το παράδοξο τέλος του έπους. Προηγουμένως όμως αξίζει να δούμε με τι λογής ελιγμούς εξοφλεί η Ιλιάδα τα χρέη της απέναντι στον μύθο του τρωικού πολέμου, από τον οποίο και δανείζεται τον δικό της μύθο.

Ένας τρόπος αυτής της εξόφλησης είναι οι προληπτικές αναφορές σε όσα κρίσιμα γεγονότα πρόκειται να συμβούν. Παραδείγματα: ο Έκτορας στην περίφημη συνομιλία του με την Ανδρομάχη προλέγει με απόλυτη βεβαιότητα την πτώση της Τροίας· η Θέτιδα προειδοποιεί απερίφραστα τον γιο της πως, αν παραμείνει στην Τροία, τον περιμένει γρήγορος θάνατος. Με ανάλογους ελιγμούς η Ιλιάδα ενσωματώνει στο δικό της αφηγηματικό παρόν σκηνές και περιστατικά του τρωικού μύθου, που λογικά ανήκουν στην αρχή του και όχι στον τελευταίο, δέκατο χρόνο του. Έτσι, πριν από την πρώτη σύγκρουση Αχαιών και Τρώων, που προετοιμάζεται στη δεύτερη ραψωδία του έπους, ο ποιητής δεν διστάζει να παραθέσει κατάλογο πλοίων και στρατιωτικής δύναμης των Αχαιών, ο οποίος συμπληρώνεται με τον αντίστοιχο κατάλογο των Τρώων και των επικούρων τους. Η πρώτη, εξάλλου, συλλογική μάχη της Ιλιάδας καθυστερεί απροσδόκητα, καθώς στην τρίτη ραψωδία του έπους συμφωνούν με όρκο Αχαιοί και Τρώες να λύσουν την πολεμική τους διαφορά με μονομαχία του Μενελάου και του Πάρη. Λύση που θα είχε πάλι τη λογική της θέση στην αρχή του πολέμου, αλλά μεταφέρεται και δραματοποιείται με εξαιρετική τόλμη εδώ. Με άλλα λόγια: η Ιλιάδα συγκεντρώνει μέσα στο δικό της ολιγοήμερο αφηγηματικό παρόν σήματα από το μυθολογικό παρελθόν της και το μυθολογικό της μέλλον, όπως τα είχε ορίσει ο προηγούμενος τρωικός μύθος.

Η Ιλιάδα χαρακτηρίζεται έπος ηρωικό, επειδή ακριβώς κεντρικό της θέμα έχει τον πόλεμο, όπου κατεξοχήν συγκρούονται αντίπαλοι ήρωες. Ο ιλιαδικός ωστόσο πόλεμος δεν είναι μήτε μονότονος μήτε μονότροπος, και αυτό οφείλεται στη γενικότερη δραματική πλοκή του έπους. Η δραματοποίηση του ιλιαδικού πολέμου κατορθώνεται με πολλούς τρόπους που εναλλάσσονται. Πρώτα με τις διαφορετικές τυπικές μορφές που παίρνει η πολεμική σύγκρουση στην εξέλιξή της: μέσα στη δίνη της συλλογικής μάχης ξεχωρίζουν οι τύποι της μονομαχίας και της αριστείας. Εφαρμογές της μονομαχίας έχουμε περισσότερες, ξεχωρίζουν όμως του Μενελάου με τον Πάρη στην τρίτη ραψωδία, του Αχιλλέα με τον Έκτορα στην εικοστή δεύτερη. Αριστεία εξάλλου γνωρίζουν οι σημαντικότεροι ήρωες στο στρατόπεδο των Αχαιών: ο Διομήδης, ο Αγαμέμνονας, ο Ιδομενέας, ο Αίας, ο Πάτροκλος, ο Αχιλλέας, και άλλοι. Ανάμεσα στους Τρώες σημαντικότερη αποδεικνύεται η αριστεία του Έκτορα, ο οποίος στην κρισιμότερη καμπή του ιλιαδικού πολέμου, όσο ακόμη απέχει από τη μάχη ο Αχιλλέας, περνά την αμυντική οχύρωση των Αχαιών και βάζει φωτιά σε ένα από τα πλοία τους. Με την εναλλαγή λοιπόν αυτών των μορφών (συλλογική μάχη, μονομαχία, αριστεία) εξασφαλίζεται η πολεμική ποικιλία.

Ο ιλιαδικός όμως πόλεμος δραματοποιείται και με άλλους απρόβλεπτους τρόπους: με τις αναβολές του, με τις αντιστροφές του, με τις αναστολές του. Είδαμε προηγουμένως πόσο καθυστερεί η πρώτη συλλογική σύγκρουση Αχαιών και Τρώων· πραγματοποιείται μόλις στο δεύτερο μέρος της τέταρτης ραψωδίας. Η αναβολή προκαλεί ασφαλώς αναμονή και ένταση στον ακροατή του έπους, χρειάζεται όμως έντεχνος χειρισμός της, για να μη γυρίσουν τα αισθήματα αυτά σε ανυπόμονη δυσφορία. Ο ποιητής της Ιλιάδας διαθέτει στο έπακρο την αφηγηματική αυτή επιδεξιότητα.

Οι αντιστροφές αφορούν την απροσδόκητη εξέλιξη του ιλιαδικού πολέμου. Τυπικό παράδειγμα τα όσα συμβαίνουν, μετά και παρά την υπόσχεση του Δία προς τη Θέτιδα, στην πρώτη ραψωδία του έπους. Ενώ δηλαδή ο Δίας βεβαιώνει τη μάνα του Αχιλλέα ότι θα αφήσει τους Τρώες να στριμώξουν άσχημα τους Αχαιούς, ωσότου αναζητήσουν τον απέχοντα από τη μάχη Αχιλλέα, για έξι τουλάχιστον ραψωδίες οι Αχαιοί κρατούν το μαχητικό προβάδισμα. Αν ο ποιητής επιλέγει τη μέθοδο αυτή για να ερεθίσει την απορία του ακροατηρίου του, ο Δίας την επιτρέπει, υποχωρώντας προσωρινά στη φιλελληνική φιλοτιμία της Ήρας και της Αθηνάς. Η αντιστροφή ωστόσο αυτή περιπλέκεται ακόμη περισσότερο στην αρχή της δεύτερης ραψωδίας.

Θέλοντας ο Δίας να παραπλανήσει τον Αγαμέμνονα, του στέλνει μέσα στην άγρια νύχτα τον οὖλον (τον δόλιο) Όνειρο, που βεβαιώνει τον κοιμισμένο αρχηγό του στρατού ότι έφτασε επιτέλους η ώρα της τελικής νίκης των Αχαιών, και πρέπει, μόλις ξημερώσει, να τους ξεσηκώσει για την αποφασιστική μάχη. Ο Αγαμέμνονας, ανυποψίαστος για τον δόλο του Δία, εμπιστεύεται το μήνυμα του Ονείρου, αλλά έχει την παράλογη έμπνευση να αντιστρέψει το περιεχόμενό του. Στην ταραγμένη συνάθροιση του στρατού το πρωί της άλλης μέρας ανακοινώνει την απόφασή του να σταματήσουν οι Αχαιοί την ατελέσφορη πια πολιορκία της Τροίας, να μπουν στα καράβια τους, και να επιστρέψει καθένας στον τόπο του· πιστεύοντας πως η απαισιόδοξη προτροπή του θα προκαλέσει θετική αντίδραση και θα διπλασιάσει την πολεμική όρεξη του στρατού. Η προσδοκία όμως αυτή παταγωδώς διαψεύδεται: οι Αχαιοί, με την κυνική παρέμβαση και του αντιηρωικού Θερσίτη, παίρνουν στα σοβαρά τη σύσταση του Αγαμέμνονα, διαλύουν τη συνέλευση και τρέχουν προς τα πλοία τους, πρόθυμοι να εγκαταλείψουν τον κίνδυνο της μάχης, για να γυρίσουν σώοι στα σπίτια τους. Έτσι ο ποιητής ανατρέπει προσωρινά την ηρωική παράδοση, υποβάλλοντας την απραγματοποίητη τελικά υπόθεση της αντιστροφής της σε φυγόμαχη δειλία.

Ο τρίτος και σημαντικότερος τρόπος δραματοποίησης του ιλιαδικού πολέμου είναι οι ενδιάμεσες αναστολές του, οι προσωρινές παύσεις του, στο διάκενο των οποίων αναπτύσσονται απόλεμες ή αντιπολεμικές συνομιλίες. Ομιλητικές δηλαδή σκηνές, οι οποίες επιδιώκουν να φέρουν σε συμφιλιωτική επαφή πρόσωπα που ο πόλεμος τα έχει χωρίσει, ακόμη και αντίπαλους ήρωες. Σ᾽ αυτό το σύμπλεγμα των συνομιλιών ξεχωρίζουν η συζυγική ομιλία του Έκτορα και της Ανδρομάχης στην έκτη ραψωδία και η συμφιλιωτική (εταιρική) ομιλία του Αχιλλέα και του Πριάμου στην εικοστή τέταρτη. Αν η συζυγική σχέση Έκτορα και Ανδρομάχης εξαρθρώνεται στη συνέχεια του ιλιαδικού πολέμου με τον φόνο του Έκτορα από τον Αχιλλέα, η εταιρική ομιλία Αχιλλέα-Πριάμου οδηγείται στο θετικό της τέλος, αποφασισμένο ήδη από τους θεούς: ο Έκτορας επιστρέφεται, όπως είδαμε, στους δικούς του για έντιμη ταφή, ο πόλεμος Αχαιών και Τρώων αναστέλλεται για έντεκα μέρες, και μ᾽ αυτή την, προσωρινά έστω, απόλεμη συμφιλίωση ο ποιητής σφραγίζει το έπος του. Στο σημείο όμως αυτό αναγνωρίζεται η κυριότερη απόκλιση του ιλιαδικού από τον τρωικό πόλεμο.

Ο τρωικός πόλεμος, όπως εξάλλου κάθε παραδοσιακός πόλεμος, αργά ή γρήγορα τερματίζεται με τη νίκη του ενός και την ήττα του άλλου αντιπάλου. Στην περίπτωση όμως του ιλιαδικού μύθου η πολεμική αυτή αρχή αφηγηματικά ανατρέπεται. Καθώς η συνομιλία Πριάμου και Αχιλλέα οδηγεί στην απόφαση εντεκαήμερης αποχής Αχαιών και Τρώων από τη φονική μάχη, και το έπος τελειώνει με την πραγματοποίηση αυτής της απόφασης, η αίσθηση του ακροατή είναι πως ο ιλιαδικός πόλεμος τερματίζεται δίχως νικητές και ηττημένους. Αντ᾽ αυτού οι δύο αντίπαλοι εξισώνονται σε ό,τι αφορά τις τραγικές τους απώλειες: οι Αχαιοί έχουν χάσει τον Πάτροκλο, που εκπροσωπεί τον Αχιλλέα (όχι μόνο επειδή είναι ο αναντικατάστατος φίλος του, αλλά και επειδή μπήκε στη μάχη ντυμένος στα δικά του όπλα)· οι Τρώες έχουν χάσει τον Έκτορα, τον στυλοβάτη της Τροίας, τον «Αστυάνακτά» τους. Ο Έκτορας ευθύνεται για τον φόνο του Πατρόκλου· ο Αχιλλέας για τον φόνο του Έκτορα. Η εξίσωση αποδεικνύεται αλάνθαστη, και στην τραγική αυτή δικαιοσύνη στηρίζεται η συμφιλίωση Πριάμου και Αχιλλέα, η οποία οδηγεί στην αμοιβαία απόφαση για αναστολή του τρωικού πολέμου. Η αναστολή όμως συμπίπτει με το τέλος του ιλιαδικού πολέμου, που πάει να πει: με το τέλος της Ιλιάδας. Όπου οι αντίπαλοι ισορροπούν τώρα μεταξύ τους, καθώς ο αμοιβαίος σπαραγμός του Αχιλλέα για την απώλεια του Πατρόκλου και του Πριάμου για τον χαμό του Έκτορα έχει μετατρέψει τη φονική εκδίκηση σε συμπαθητική συμφιλίωση. Με άλλα λόγια: το έπος της Ιλιάδας τελειώνει (μαζί του και ο ιλιαδικός πόλεμος), ομολογώντας την τραγωδία της πολεμικής αλληλοσφαγής· αντιπροτείνοντας ένα φιλάνθρωπο αφηγηματικό τέλος, σε αντίθεση προς την παραδοσιακή, πραγματική υποτίθεται, έκβαση του τρωικού πολέμου.

Εσωστρέφεια vs Εξωστρέφεια

Είναι θέμα κατανόησης της προσωπικότητας του συντρόφου, φίλου, συνεργάτη σου μια αποτελεσματική και αρμονική αλληλεπίδραση. Η ανθρώπινη προσωπικότητα αποτελεί αντικείμενο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος στην ψυχολογία και ενώ οι θεωρίες της προσωπικότητας περικλείουν διάφορες πτυχές αυτής, η διάσταση της εξωστρέφειας - εσωστρέφειας έχει αποτελέσει βασικό παράγοντα για την ανάπτυξη κάθε θεωρητικού πλαισίου.

Εσωστρεφείς και εξωστρεφείς προσωπικότητες

Οι έννοιες της εσωστρέφειας και της εξωστρέφειας χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στην ψυχολογία από τον Carl Jung για να περιγράψουν τις πτυχές της ανθρώπινης προσωπικότητας ως μέρος ενός συλλογικού ασυνείδητου.

Ο Jung θεωρούσε την εξωστρέφεια και την εσωστρέφεια ως τους κύριους προσανατολισμούς της προσωπικότητας.

Σύμφωνα με τον Ελβετό ψυχίατρο και ψυχαναλυτή όλοι διαθέτουν μια εξωστρεφή και μια εσωστρεφή πλευρά με τη μια από αυτές να κυριαρχεί και είναι τόσο διαφορετικές οι δύο τους που παρουσιάζουν εντυπωσιακές αντιθέσεις.

«Όλοι γνωρίζουν εκείνους τους επιφυλακτικούς, διακριτικούς, μάλλον ντροπαλούς ανθρώπους που σχηματίζουν απόλυτη αντίθεση με τους ανοιχτούς, κοινωνικούς, ευχάριστους ή τουλάχιστον φιλικούς και προσιτούς χαρακτήρες που είναι σε καλή σχέση με όλους, ή διαπληκτίζονται με όλους, αλλά σχετίζονται πάντα μαζί τους με κάποιο τρόπο και με τη σειρά τους επηρεάζονται από αυτούς.» Carl Gustav Jung

Όταν, όμως, η εσωστρέφεια και η εξωστρέφεια αποτελούν δύο άκρα, τι υπάρχει ανάμεσά τους;

Ο Jung δέχτηκε πως υπάρχει και μια επιπλέον κατηγορία και παραδέχτηκε πως είναι δύσκολο να ορίσεις αν η ενέργεια αυτής της ομάδας έρχεται από έξω ή από μέσα. Περισσότερο φαίνεται να έρχεται και από τις δύο πλευρές με διαφορετικές διαβαθμίσεις στην κλίμακα εσωστρέφεια-εξωστρέφεια.

Τα άτομα αυτά διαθέτουν τις ποιότητες τόσο εσωστρέφειας όσο και της εξωστρέφειας και είναι σε θέση να προσαρμόζονται ανάλογα με τη διάθεση, το πλαίσιο, την κατάσταση, το στόχο, το περιβάλλον. Έτσι, μιλάμε για άτομα που βρίσκονται ψηλότερα στην κλίμακα προς την εσωστρέφεια ή την εξωστρέφεια ή κάπου στο μέσο αυτής.

Ο βαθμός της εσωστρέφειας ή της εξωστρέφειας έχει να κάνει με το πως επιλέγει ένα άτομο να χρησιμοποιήσει και να αποκαταστήσει την ενέργειά του και είναι παράγοντας κατανόησης του πώς ερμηνεύει τα εξωτερικά ερεθίσματα και πώς ανταποκρίνεται σε αυτά.

Οι δύο πλευρές έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα και σε καμία περίπτωση δεν τίθεται θέμα καλύτερου ή χειρότερου.

Εκείνο που είναι σημαντικό είναι η κατανόηση του που βρίσκεσαι στην κλίμακα καθώς κάτι τέτοιο μπορεί να καταδείξει τομείς στους οποίους υπάρχουν ελλείψεις. Επιπλέον, το να γνωρίζεις το βαθμό εξωστρέφειας ενός ατόμου με το οποίο συναναστρέφεσαι, σε βοηθά να το κατανοήσεις καλύτερα και να προσαρμόσεις τη συμπεριφορά σου απέναντί του.

Το ενδιαφέρον ενός εσωστρεφή κατευθύνεται εσωτερικά. Σκέφτεται, νιώθει και ενεργεί με τρόπους που το υποκείμενο είναι ο πρωταρχικός κινητήριος παράγοντας. Ο εξωστρεφής στρέφει το ενδιαφέρον του εξωτερικά στο περιβάλλον του. Σκέφτεται, νιώθει και ενεργεί περισσότερο σε σχέση με εξωτερικούς παράγοντες παρά εσωτερικά.

Εξωστρεφής και κοινωνικές εκδηλώσεις

Αν υπερισχύει η εξωστρεφής πλευρά σου, σε μια κοινωνική εκδήλωση απολαμβάνεις τις αλληλεπιδράσεις, τονώνεσαι και αναζωογονείσαι. Κυριαρχείς γεμάτος αυτοπεποίθηση με την έντονη παρουσία σου, τη δυνατή ομιλία, την καλή οπτική επαφή και την ιδιαίτερα ανοιχτή γλώσσα του σώματός σου. Είσαι έτοιμος για δράση, ρίσκο, γρήγορες αποφάσεις που οδηγούνται από το συναίσθημα της στιγμής και είναι πολύ εύκολο κάποιος ή κάτι να αποσπάσει την προσοχή σου.

Προσαρμόζεσαι χωρίς καμία προσπάθεια, είσαι ιδιαίτερα εκφραστικός, σου αρέσει να μιλάς και να είσαι το κέντρο της προσοχής.

Ωστόσο, παρά την αυτοπεποίθησή σου στο κοινωνικό περιβάλλον, όταν πρόκειται για τη λήψη μιας σοβαρής απόφασης νιώθεις πως χρειάζεσαι την καθοδήγηση και την υποστήριξη κάποιου άλλου ατόμου που θεωρείς κατάλληλο.

Εσωστρεφής και κοινωνικές εκδηλώσεις

Αν πάλι υπερισχύει η εσωστρεφής πλευρά σου, σε μια κοινωνική εκδήλωση εξαντλείσαι, η ενέργειά σου μειώνεται δραματικά και έπειτα χρειάζεσαι αρκετό χρόνο μόνος για να την αποκαταστήσεις και να ισορροπήσεις.

Είναι επόμενο να αποφεύγεις τις κοινωνικές εκδηλώσεις. Απολαμβάνεις περισσότερο τις συζητήσεις ένας προς έναν και είσαι κοινωνικός με τους ανθρώπους που σου είναι οικείοι.

Είσαι καλός ακροατής καθώς σου αρέσει περισσότερο να ακούς παρά να μιλάς, αναλύεις και σκέφτεσαι σε βάθος πριν πάρεις μια απόφαση. Γνωρίζεις καλά την έννοια της αυτεπίγνωσης και βασίζεσαι περισσότερο στον εαυτό σου παρά στο εξωτερικό περιβάλλον. Μέσα από τη συνεχή παρατήρηση μαθαίνεις και έχεις ακούσει αρκετές φορές να σε χαρακτηρίζουν ‘συνεσταλμένο’.

Εσωστρέφεια - εξωστρέφεια και δομή εγκεφάλου

Τι είναι, όμως, αυτό που σε κάνει να είσαι περισσότερο εσωστρεφής ή το αντίθετο;

Πολλές επιστημονικές έρευνες έχουν διεξαχθεί σχετικά με τις βιολογικές διαφοροποιήσεις που μπορεί να υπάρχουν και να σχετίζονται με τη δομή του εγκεφάλου και το πλαίσιο εσωστρέφεια-εξωστρέφεια. Ερευνητές όπως οι Fischer, Wik, & Frederickson, Lei, Yang, & Wu, Eysenck είναι μόνο μερικοί από εκείνους που μας έδωσαν σημαντικές πληροφορίες στο θέμα αυτό.

Σύμφωνα με τη νευροαπεικόνιση, οι εγκέφαλοι των εσωστρεφών και των εξωστρεφών διαφέρουν.

Υπάρχουν διαφοροποιήσεις στην εγκεφαλική ροή αίματος, στις περιοχές δραστηριότητας των νευρώνων και σε διαφορετικές ενεργοποιήσεις σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη λήψη αποφάσεων και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, τη λειτουργική και σημασιολογική μνήμη και γλώσσα και την επεξεργασία συναισθημάτων.

Εσωστρέφεια και εξωστρέφεια στις σχέσεις

Οι σχέσεις μεταξύ εσωστρεφών και εξωστρεφών μπορούν να είναι γεμάτες εμπόδια και παρανοήσεις καθώς έχουν πολύ διαφορετικές προτιμήσεις όσον αφορά την αλληλεπίδραση με τους άλλους.

Μια απλή τηλεφωνική συνομιλία που μπορεί να αποτελεί μια αυθόρμητη και απολαυστική δράση για έναν εξωστρεφή μπορεί να αποδειχθεί εντελώς ακατάλληλη και κουραστική για τον εσωστρεφή συνομιλητή. Μια συζήτηση με έναν κατακλυσμό πληροφοριών μπορεί να υπερδιεγείρει την εσωστρέφεια του συνομιλητή και να ερμηνευθεί ως αδιαφορία ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για υπερφόρτωση.

Στις σχέσεις όπου το ένα άτομο είναι εξωστρεφές και το άλλο εσωστρεφές, τα προβλήματα επικοινωνίας μπορεί να είναι υψίστης σημασίας με κάθε άτομο να παρανοεί το άλλο.

Ακόμα και η «γλώσσα» που μιλούν είναι διαφορετική. Επιπλέον, οι επιλογές διαφορετικών συνθηκών αναψυχής, εργασίας, μάθησης καθώς είναι σύμφωνες με τον τύπο της προσωπικότητάς τους δημιουργούν προβληματικές συνθήκες και πολλές φορές συγκρούσεις. Ακόμα και εκεί όμως, υπάρχουν διαφορές καθώς συχνά, οι εσωστρεφείς είναι λιγότερο διεκδικητικοί, λιγότερο πρόθυμοι να ανταγωνιστούν και προτιμούν να αποφύγουν εντελώς τις συγκρούσεις σε αντίθεση με τους εξωστρεφείς.

Όσο οι εξωστρεφείς αντλούν ενέργεια από εξωτερικά ερεθίσματα και λατρεύουν να μιλούν, οι εσωστρεφείς χρειάζονται χρόνο για να επεξεργαστούν και να διατυπώσουν τις σκέψεις τους, διεργασία που πολλές φορές τους κάνει να φαίνονται απομακρυσμένοι και αδιάφοροι.

Οι σχέσεις μεταξύ εξωστρεφών και εσωστρεφών φαντάζουν καταδικασμένες να αποτύχουν. Ωστόσο, αν αναλογιστείς πως η κύρια αιτία της εκάστοτε σύγκρουσης είναι η έλλειψη κατανόησης της άλλης πλευράς, βλέπεις πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Από τη στιγμή της αναγνώρισης και της αποδοχής της κάθε προσωπικότητας, η όποια αναντιστοιχία μπορεί να ξεπεραστεί στο πλαίσιο του σεβασμού, της ενσυναίσθησης και της προσαρμοστικότητας...και μερικά ακόμα ενδιαφέροντα στοιχεία.

Αλληλεπιδράσεις σε διάφορα πλαίσια

Το διαδίκτυο αποτελεί περισσότερο χώρο έκφρασης των εσωστρεφών παρά των εξωστρεφών ατόμων που προτιμούν τις παραδοσιακές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Οι χρήστες των κοινωνικών μέσων που δαπανούν περισσότερες από δύο ώρες καθημερινά σε αυτά θεωρούνται από τους εαυτούς τους και τους άλλους περισσότερο κοινωνικοί και εξωστρεφείς. (Harbaugh, 2010)

Οι εσωστρεφείς και οι εξωστρεφείς ανταποκρίνονται διαφορετικά στους τύπους εκπαίδευσης στο χώρο εργασίας. Σύμφωνα με τους O'Connor, Gardiner & Watson η εστίαση στη δημιουργία ιδεών είναι πιο αποτελεσματική για τους εξωστρεφείς έναντι της εστίασης στο άνοιγμα του νου και την άρση των διανοητικών εμποδίων που αποδεικνύεται ιδιαίτερα ευεργετική για τους εσωστρεφείς.

Οι εξωστρεφείς προτιμούν τις άμεσες ανταμοιβές καθώς τείνουν σε παρορμητικές συμπεριφορές με κίνητρο και ανταμοιβή και συχνά προτιμούν τα extreme sports και άλλες δραστηριότητες που ενέχουν ρίσκο. (Hirsh, Guindon, Morisano, & Peterson 2010)

Στις αλληλεπιδράσεις όπου υπάρχουν συνθετικές διεπαφές ανθρώπου-υπολογιστή με μεσολάβηση φωνής προτιμούμε εξωστρεφείς ή εσωστρεφείς φωνές ανάλογες και ταιριαστές με το εκάστοτε περιβάλλον.

Σύμφωνα με τους Min Lee & Nass τα άτομα αισθάνονται ισχυρότερη κοινωνική παρουσία όταν οι στερεότυποι εσωστρεφείς ρόλοι αντιπροσωπεύονται από μια εσωστρεφή φωνή υπολογιστή, όπως για παράδειγμα σε μια βιβλιοθήκη, παρά όταν εκπροσωπούνται από μια εξωστρεφή φωνή. Σε κοινωνικά πλαίσια όπως είναι οι πωλήσεις και το μάρκετινγκ οι επιλεγμένες φωνές θα πρέπει να εκδηλώνουν εξωστρέφεια για την αποτελεσματικότητα της αλληλεπίδρασης.

Οι εσωστρεφείς και οι εξωστρεφείς προτιμούν διαφορετικές δραστηριότητες αναψυχής. Οι δραστηριότητες κοινωνικής αναψυχής και μοναχικής αναψυχής έχουν αντίστοιχα τους οπαδούς τους. (Diener, Larson, & Emmons 1984)

Οι εξωστρεφείς και οι εσωστρεφείς έχουν πολύ διαφορετικά λεκτικά στυλ. Οι εξωστρεφείς τείνουν να μιλούν με πιο αφηρημένους όρους, ενώ οι εσωστρεφείς είναι πιο πιθανό να επικεντρώνονται σε συγκεκριμένα γεγονότα. (Beukeboom, Tanis, & Vermeulen 2012)

Οι εξωστρεφείς αντιλαμβάνονται και μαθαίνουν καλύτερα μέσα από την αλληλεπίδραση και τις ομαδικές διαδικασίες που περιλαμβάνουν στοιχεία παιχνιδιού. Οι εσωστρεφείς από την άλλη πλευρά προτιμούν να λαμβάνουν την πληροφορία πρώτα και να ενεργούν αργότερα, να εργάζονται μόνοι και να παρουσιάζουν τη δουλειά τους με τρόπο που τους επιτρέπει να διατηρούν το απόρρητό τους, προτιμώντας τη διαλείπουσα επικοινωνία παρά τη συνεχή. (Codish & Ravid 2014)

Τέλος, οι εξωστρεφείς εμφανίζουν καλύτερη απόδοση στους μαθησιακούς στόχους όταν ανταμείβονται, ενώ οι εσωστρεφείς εμφανίζουν μεγαλύτερη ευαισθησία στην τιμωρία. (Pickering, Corr, Powell, Kumari, Thornton, & Gray, 1995)

Γνωστικές προκαταλήψεις που επηρεάζουν αρνητικά τον τρόπο λήψης των αποφάσεων μας

Η λήψη αποφάσεων δεν είναι εύκολη διαδικασία. Ενώ ο καθένας παίρνει μερικές φορές μια κακή απόφαση, πολλοί από εμάς συνεχίζουν να λαμβάνουν λανθασμένες αποφάσεις κάθε μέρα. Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί συνεχίζουμε να επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη; Εδώ είναι 20 γνωστικές προκαταλήψεις – μεροληψίες που μπορεί να εμποδίζουν τη διαδικασία της λήψης σωστών αποφάσεων.

1. Προκατάληψη αγκίστρωσης (Anchoring Bias)

Συχνά στηριζόμαστε στις πρώτες πληροφορίες που ακούσαμε και κολλάμε σε αυτές, αγνοώντας τις νέες πληροφορίες που μπορεί να προκύψουν. Γι' αυτό πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί όχι μόνο όταν διαπραγματευόμαστε στο επαγγελματικό επίπεδο, αλλά και – για παράδειγμα – όταν μιλάμε σε ασθενείς (οι γιατροί πρέπει να ακολουθούν πραγματικά αυτές τις συμβουλές) γιατί μπορεί να είναι πολύ εύκολο να βλάψει κανείς εάν ο ασθενής ενημερώθηκε για πρώτη φορά ότι περίπου το 80% των ατόμων με την ίδια διαταραχή συνήθως πεθαίνουν εντός περίπου ενός έτους, ενώ στο τέλος περαιτέρω εξετάσεις αποκαλύπτουν ότι ο ασθενής πραγματικά υπέφερε από κάτι άλλο.

2. Προκατάληψη διαθεσιμότητας (Availability bias)

Τείνουμε να υπερεκτιμούμε τη σημασία των πληροφοριών που ακούμε από ανθρώπους που εμπιστευόμαστε ή βρίσκονται στο περιβάλλον μας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι πότες ή οι καπνιστές συχνά διαφωνούν με τους γιατρούς τους σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις της βαριάςς κατανάλωσης αλκοόλ / καπνίσματος στην υγεία τους, ισχυριζόμενοι ότι ο παππούς τους πέθανε ειρηνικά στην ηλικία των 102, παρά το γεγονός ότι έπινε 2 μπουκάλια κρασί την ημέρα ή κάπνιζε 60 τσιγάρα την ημέρα.

3. Επίδραση – αποτέλεσμα της μόδας (Bandwagon effect)

Οι άνθρωποι τείνουν να ακολουθούν άλλους ανθρώπους ή την τρέχουσα μόδα. Αυτό σημαίνει ότι σε μία συνάντηση όσο περισσότεροι άνθρωποι έχουν την ίδια άποψη, τόσο περισσότεροι επίσης θα τείνουν να την υιοθετήσουν. Η ομαδική σκέψη μπορεί να είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι συναντήσεις αυτές είναι χάσιμο χρόνου.

4. Προκατάληψη τυφλού σημείου (Blind-spot bias)

Από τις πιο συνήθεις μεροληψίες γιατί νομίζουμε ότι όλοι οι άλλοι είναι πιο επιρρεπείς στο να πέσουν σε παγίδες και να κάνουν λογικά λάθη, κι όχι εμείς. Ας σημειωθεί ότι όσο πιο έξυπνος είναι κάποιος, τόσο περισσότερα τυφλά σημεία και λογικά λάθη κάνει. Είναι δηλαδή πολύ πιο εύκολο να παρακολουθείτε τους άλλους και να αναγνωρίζετε τι κάνουν καλά (ή όχι) από το να αναγνωρίζετε πραγματικά τις δικές σας γνωστικές προκαταλήψεις. Θυμηθείτε και το τυφλό σημείο του καθρέφτη του αυτοκινήτου σας. Αυτό αντιστοιχεί σε σας.

 
5. Προκατάληψη που υποστηρίζει τις επιλογές μας (Choice-supportive bias)

Τείνουμε να εμμένουμε στις επιλογές που κάναμε, αν και μπορεί να ήταν εντελώς λάθος, γιατί αισθανόμαστε καλά με αυτές. Για παράδειγμα, μπορεί να πιστεύετε ότι κάποιος είναι σπουδαίος πολιτικός και τον υποστηρίζετε φανατικά, ακόμα κι αν συχνά δεν βλέπετε τα λάθη του. Έτσι, υποβαθμίζετε τα τυχόν θετικά άλλων πολιτικών, χωρίς να αλλάξετε κόμμα ή υποψήφιο. Μπορούμε να φτάσουμε ως τη σημείο να δικαιολογούμε υποσυνείδητα ότι λέει για να μην αισθανόμαστε άσχημα με τις επιλογές μας. Είναι γνωστό και ως σύνδρομο του αγοραστή της Στοκχόλμης.

6. Ομαδοποίηση της ψευδαίσθησης (Clustering illusion)

Βλέπετε συχνά μοτίβα σε τυχαία συμβάντα; Τότε μπορεί να υποφέρετε από ομαδοποίηση ψευδαίσθησης, που είναι ένας από τους κύριους λόγους που οι γιατροί παίρνουν μερικές φορές κακές αποφάσεις αφού βλέπουν πολλούς ασθενείς με την ίδια ασθένεια (πιστεύουν ότι τα συμπτώματα είναι παρόμοια και ακολουθούν ένα συγκεκριμένο μοτίβο, ενώ στην πραγματικότητα απέχουν πολύ από την αλήθεια).

7. Μεροληψία επιβεβαίωσης (Confirmation bias)

Μεροληψία επιβεβαίωσης σημαίνει ότι ακούμε μόνο πληροφορίες που επιβεβαιώνουν τις προκαταλήψεις μας. Δηλαδή, έχουμε την τάση να δίνουμε έμφαση και να διαλέγουμε πληροφορίες που επιβεβαιώνουν τα πιστεύω μας, τις προϋπάρχουσες πεποιθήσεις ή προκαταλήψεις μας , ενώ υποσυνείδητα αγνοούμε όσες δεν τις επιβεβαιώνουν ή και τις αντικρούουν. Αυτή η αναζήτηση μιας διαστρεβλωμένης πραγματικότητας μας κάνει να επιλέγουμε εφημερίδες, blog και sites φίλιες προς τις επιλογές σας και να αγνοείτε τα υπόλοιπα.

8. Μεροληψία συντηρητισμού (Conservatism bias)

Μερικές φορές τείνουμε να εμμένουμε σε προηγούμενα δεδομένα και συνήθειες και να κάνουμε πράγματα που πάντα κάναμε. Αν πιστεύαμε ότι το κάπνισμα δεν βλάφτει και τόσο, αργούμε να αποδεχτούμε το λάθος μας.

9. Μεροληψία πληροφοριών (Information bias)

Η υπερφόρτωση πληροφοριών είναι μία πραγματικότητα στις μέρες μας και μερικές φορές αναζητούμε περισσότερες πληροφορίες για ένα θέμα, αν και στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται να το κάνουμε. Πολλές πληροφορίες βλάπτουν τότε τη δυνατότητα λήψης των αποφάσεών μας.

10. Επίδραση στρουθοκαμήλου (Ostrich effect)

Στην στρουθοκάμηλο της αρέσει να κρύβει το κεφάλι της στην άμμο εάν φοβάται ή δεν της αρέσει κάτι. Εμείς, οι άνθρωποι, τείνουμε να ενεργούμε με τον ίδιο τρόπο κατά τη λήψη των αποφάσεων. Αλλά αγνοώντας αρνητικές ή επικίνδυνες πληροφορίες δεν θα μας οδηγήσει πουθενά μιας και θα πρέπει να ληφθεί κάποια απόφαση.

11. Μεροληψία αποτελεσμάτων (Outcome bias)

Πολλοί άνθρωποι βασίζουν τις αποφάσεις τους σε προηγούμενα αποτελέσματα. Αλλά μόνο και μόνο επειδή ένας ασθενής επέζησε από την Covid χωρίς να του δοθεί κανένα αντιβιοτικό, δεν σημαίνει ότι η παράβλεψη των φαρμάκων ή εμβολίων ήταν μια έξυπνη απόφαση.

12. Υπέρμετρη αυτοπεποίθηση (Overconfidence)

Μερικοί άνθρωποι θέλουν να αναλαμβάνουν μεγάλους κινδύνους στην καθημερινή τους ζωή καθώς είναι υπερβολικά σίγουροι για τις ικανότητές τους. Διάσημοι γιατροί ή επιστήμονες τείνουν να υποφέρουν από υπερβολική εμπιστοσύνη πολύ περισσότερο από τους φυσιολογικούς ανθρώπους, καθώς είναι πεπεισμένοι ότι είναι πάντα σωστοί. Ωστόσο, είναι δυνατόν να τους κτυπήσει μία καταστροφή όταν είναι πολύ σίγουροι για κάτι, όταν είναι πια αργά για να αντιδράσουν.

13. Φαινόμενο εικονικού φαρμάκου (Placebo effect)

Το φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου είναι γνωστό στην ιατρική και αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι πιστεύουν ότι λαμβάνοντας ένα ψεύτικο χάπι χωρίς δραστικό συστατικό, θα βιώσουν τα ίδια αποτελέσματα με τους ασθενείς που έλαβαν το πραγματικό φάρμακο με το δραστικό συστατικό. Στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, αυτή η προκατάληψη σημαίνει ότι περιμένουμε να έχουμε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα, πιστεύοντας απλώς ότι κάτι που κάναμε θα είχε το αποτέλεσμα που θα θέλαμε.

14. Υπεργενίκευση (Overgeneralization)

Από τις συχνότερες μεροληψίες είναι η τάση να προκύπτει χωρίς στοιχειοθέτηση ένα γενικό συμπέρασμα μετά από θεώρηση ενός μεμονωμένου γεγονότος ή να χαρακτηρίζεται μια ολόκληρη ομάδα ατόμων από πράξεις ενός μικρού τμήματος της ομάδας αυτής. Πχ «Οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι τεμπέληδες» «όλοι οι πολιτικοί είναι λαμόγια».

15. Μεροληψία πρόσφατης ανακάλυψης (Recency bias)

Μερικές φορές τείνουμε να εκτιμούμε τις νέες πληροφορίες περισσότερο από τις παλιές πληροφορίες. Στην έρευνα αυτό μπορεί να σημαίνει ότι οι γιατροί ενδέχεται να σταματήσουν να χρησιμοποιούν ασπιρίνη για τη θεραπεία του πυρετού και να αρχίσουν να χρησιμοποιούν Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (αγνοώντας το γεγονός ότι η ασπιρίνη στην πραγματικότητα προκαλεί λιγότερη βλάβη στο έντερο από τα ΜΣΑΦ).

16. Προκατάληψη για άτομα εκτός ομάδας (Outgroup Bias)

Γενικά, απορρίπτουμε ή υποτιμούμε τα πιστεύω ανθρώπων που δεν ανήκουν στην ποδοσφαιρική ομάδα/κόμμα μας, πόσο μάλλον όταν οι πεποιθήσεις τους διαφέρουν αισθητά από τις δικές μας. Είναι δηλαδή η ψυχολογική τάση να έχουμε μία δυσαρέσκεια για άλλους ανθρώπους που βρίσκονται εκτός της δικής μας ομάδας ή πολιτικής ταυτότητας μας.

17. Επιλεκτική αντίληψη (Selective perception)

Τείνουμε να αφήνουμε τις προσδοκίες μας να επηρεάσουν τον τρόπο αντίληψής μας για τον κόσμο. Ένας απαισιόδοξος θα περιμένει πάντα το χειρότερο, ενώ ένας αισιόδοξος συνήθως περιμένει το καλύτερο.

18. Στερεότυπα (Stereotyping)

Μερικές φορές τείνουμε να περιμένουμε ότι κάποια προϊόντα ή φάρμακα έχουν συγκεκριμένες ιδιότητες, χωρίς να έχουν στην πραγματικότητα καμία τέτοια πληροφορία υποστήριξης. Τέτοιες προσδοκίες είναι καλές για να αναγνωρίσουμε τα προϊόντα ως χρήσιμα ή άχρηστα, αλλά δεν πρέπει να κάνουμε κατάχρηση ή υπερβολική χρήση αυτής της στρατηγικής. Επίσης, το να περιμένεις ένας άνθρωπος να έχει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά απλώς και μόνο επειδή έχει κάποια χαρακτηριστικά. Ακόμη κι η υπόθεση πως τα στερεότυπα περιγράφουν όλες τις περιπτώσεις και δεν υπάρχουν εξαιρέσεις εκτός από λάθος είναι κι ανήθικο.

19. Μεροληψία επιβίωσης (Survivorship bias)

Μερικές φορές κρίνουμε μια κατάσταση καθώς λαμβάνουμε αποφάσεις μόνο βάσει παραδειγμάτων που διατίθενται σε εμάς. Για παράδειγμα, μπορείτε να αγοράσετε ένα βιβλίο, το οποίο θα σας διδάξει πώς να κερδίσετε ένα εκατομμύριο δολάρια το χρόνο πουλώντας προϊόντα στο Amazon, αλλά όταν αγοράσετε πραγματικά το βιβλίο και ακολουθείτε τις οδηγίες θα μάθετε ότι το να γίνετε πλούσιοι δεν είναι τόσο εύκολο, γιατί δεν είχατε όλες τις πληροφορίες πριν από την αγορά του βιβλίου (π.χ. ότι πολλοί στην πραγματικότητα αγόρασαν το βιβλίο και δεν κατάφεραν να κερδίσουν δεκάρα).

20. Η προκατάληψη της οικογένειας.

Όλοι μας έχουμε την προδιάθεση να πιστεύουμε αυτόματα τις πληροφορίες που μας παρέχουν μέλη της οικογένειάς μας και στενοί φίλοι. Από τότε που γεννιόμαστε, ο εγκέφαλός μας βασίζεται σε αυτά τα άτομα, γι’ αυτό και τείνουμε να αποδεχόμαστε τον κόσμο χωρίς να ελέγχουμε τα γεγονότα.

21. Μαύρο ή άσπρο (Black or white)

Βλέποντας μόνο δύο ακραίες και αντίθετες δυνατότητες, ενώ αγνοείτε όλες τις άλλες εξίσου πιθανές δυνατότητες που βρίσκονται ανάμεσα τους. Επίσης είναι γνωστό ως ψεύτικο δίλημμα (false dilemma), αυτή η τακτική φαίνεται να είναι η αγαπημένη των δημαγωγών, επειδή δείχνει ψευδώς λογική και ωθεί τους ανθρώπους να επιλέξουν την πρόταση των δημαγωγών μεταξύ των δύο που παρουσιάζονται, αγνοώντας το γεγονός ότι σε πολλά πράγματα μπορεί να υπάρχουν και εναλλακτικές λύσεις.

Ευαισθησία: Ευλογία ή κατάρα;

Ευαισθησία: Ευλογία ή μήπως κατάρα;

Όσοι φέρουν τη στάμπα του «ευαίσθητου», είναι απ’ τους πιο πληγωμένους του κόσμου ετούτου που πληρώνουν πολύ ακριβά το τίμημα.

Είναι αυτοί, που πνίγονται στη θάλασσα των συναισθημάτων τους, αλλά αμετανόητοι βουτούν όλο και πιο βαθιά της!

Είναι αυτοί οι χαρισματικοί και ξεχωριστοί άνθρωποι που νοιάζονται να δουν πέρα κι απ’ όσα λες, εισχωρούν πολύ βαθύτερα, και μπορούν και ξεχωρίζουν όλες τις αποχρώσεις του κάθε συναισθήματος που βιώνεις.

Ξέρουν να διαβάζουν στα μάτια σου κι όσα ΔΕ λες, και μ’ ένα βλέμμα τους σκανάρουν τα εσώψυχά σου διεισδύοντας στα άδυτα της ψυχής σου.

Η ψυχή τους είναι φτιαγμένη από σπάνια κι εύθραυστα υλικά, και χωρίς ενδοιασμό θα σ’ ανοίξουν την αγκαλιά τους να αγκυροβολήσεις μέσα της, σαν σε απάνεμο λιμάνι στην τρικυμία.

Είναι αυτοί που θα τρέξουν πρώτοι, αν “πέσεις” και θα σε τραβήξουν δυνατά ώσπου να σηκωθείς!
Ακόμη κι αν χρειαστεί να κυλιστούν μαζί σου στα πατώματα, θα το κάνουν και δε θα σε εγκαταλείψουν ποτέ στη μοίρα σου.

Είναι αυτοί που δε θα κουραστούν να βάζουν «πλάτη», για να υπερπηδήσεις εμπόδια και προβλήματα, ώσπου να σε δουν να χαμογελάς ξανά.

Αυτοί που θα σου σταθούν σε κάθε δύσκολη στιγμή σου, γιατί γι’ αυτούς είναι η μόνη επιλογή αυτό το ενδεχόμενο.

Είναι αυτοί που δε θα σου γυρίσουν ποτέ την πλάτη, αλλά θα συμπάσχουν μαζί σου, θα βυθίζονται στην θλίψη σου, θα συμμερίζονται την απογοήτευσή σου, θα θυμώνουν με όσα σε πληγώνουν!

Είναι οι άνθρωποι που «θ’ υιοθετήσουν» τα βάσανά σου, και θα ηρεμήσουν μόνο όταν θα νιώσουν ότι τα ξεπέρασες κι είσαι καλά!

Έχουν τον τρόπο να σμιλέψουν τον πόνο σου μ’ ένα χάδι και ν’ απαλύνουν τη καρδιά σου με τη συνεχή και ουσιαστική παρουσία τους.

Μένουν δίπλα σου και πονούν και χαίρονται μαζί σου Αληθινά!

Οι άνθρωποι αυτοί, είναι πραγματικοί θησαυροί να τους έχεις κοντά σου.
Ξέρουν πολύ καλά από πόνο και ξενιτεύουν τη ψυχή τους κάθε που πονάς, να σου βρουν απάγκιο.

Έχουν πολλές πληγές και βαθειές ρωγμές από φιλίες κι έρωτες που επένδυσαν την ευαίσθητη ψυχή τους και πληρώθηκαν με προδοσία!

Κάθε πληγή τους, κάνει πολύ καιρό να κλείσει, και τα δάκρυά τους μοιάζουν κρυσταλλωμένοι σταλαγμίτες που κοσμούν τον εσωτερικό τους κόσμο κι οι «μύτες» τους δεν αμβλύνονται ποτέ.

Είναι οι άνθρωποι αυτοί, που η ύφανση της ψυχής τους είναι απ’ το πιο ακριβό μετάξι, και τα μάτια τους ντυμένα με καθαρούς ουρανούς.

Φορούν τη ψυχή τους στο πρόσωπο και ορμούν στον πόλεμο της ζωής με αυτοθυσία χωρίς καμιά ασπίδα προστασίας!

Δίνουν ολότελα τη ψυχή τους σε όσους αγαπούν, ακόμη κι αν ξέρουν ότι μπορεί να την πάρουν πίσω σε χιλιάδες κομμάτια…

Είναι οι άνθρωποι αυτοί, που όχι μόνο, θα δακρύσουν στη θέα κάθε δυστυχισμένου πλάσματος αλλά είναι πρόθυμοι να στρώσουν τη ψυχή τους χαλί για ν’ ανακουφίσουν τον κάθε άστεγο και το κάθε ανυπεράσπιστο αδέσποτο ζώο.

Είναι οι όμορφοι αυτοί άνθρωποι που μοιάζουν με κιθάρες μετέωρες στο σύμπαν, κι αν καταφέρεις κι αγγίξεις τις χορδές τους θα ντύσουν τις στιγμές σου με πανέμορφες μελωδίες που θα θυμάσαι πάντοτε, γλυκά!

Είναι αυτοί οι ευαίσθητοι κι ωραίοι άνθρωποι, που επιμένουν να εγκλωβίζονται στις φυλακές του συναισθηματικού τους κόσμου, και καρτερικά εκτίουν την ποινή που τους απονέμεται μετά από κάθε στραπάτσο.

Οι ίδιοι, -συχνά- νιώθουν καταραμένοι, μα στο βάθος τους ξέρουν πως είναι ευλογία να έχεις ευαίσθητη ψυχή!

Είναι αδύνατον ν’ αλλάξουν!
Η ευαισθησία είναι ένα χάρισμα γραμμένο στο κάθε κύτταρο της υπάρξής τους και «προίκα» τους για μια ζωή!

Τους ευαίσθητους ανθρώπους της ζωής σας, φυλάξτε τους σαν κόρη οφθαλμού, γιατί είναι πραγματικά «δώρο ανεκτίμητο».

Σημασία δεν έχει τι κοιτάς αλλά τι βλέπεις

Σκέψεις, σκέψεις, σκέψεις. Aμέτρητες και ανεξέλεγκτες.

Στην ηρεμία της νύχτας ιδίως πολλαπλασιάζονται με τρελούς ρυθμούς. Ποια είμαι, τι κάνω, που πάω, τι θέλω; Υπαρξιακά ερωτήματα χωρίς τέλος.

Βιώνουμε μια πραγματικότητα θλιβερή, σχεδόν σχιζοφρενική.

Οικονομική κρίση, κατάρρευση αξιών, ανεργία, φτώχια, κατάθλιψη, εγκληματικότητα, πόλεμοι, άδικοι θάνατοι αθώων ψυχών… κι όμως η ζωή συνεχίζεται. Όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας αναμφίβολα μας αγγίζουν, μας επηρεάζουν, μας εξοργίζουν, μας προβληματίζουν… κι όμως η ζωή συνεχίζεται.

Επαναλαμβάνομαι το ξέρω, όχι για να το εμπεδώσουμε, αλλά για να δώσω έμφαση στην αντιφατικότητα της.

Γιατί έτσι είναι η ζωή.

Σκληρή όμως ταυτόχρονα τόσο όμορφη. Και το σημαντικότερο…δεν κάνει στάσεις. Τρέχει και πρέπει να τρέξεις κι εσύ μαζί της αλλιώς κάθεσαι στη γωνίτσα σου και την παρατηρείς.

Ο κόσμος μας άλλωστε δεν ήταν ποτέ αγγελικά πλασμένος.

Απλώς μερικά χρόνια πριν βρισκόμασταν όλοι στο δικό μας ροζ συννεφάκι καθώς η πλασματική ευημερία που ζούσαμε μας δημιουργούσε μια ασπίδα προστασίας. Όλα διαδραματίζονταν μακριά από την πόρτα μας. Τώρα πλέον όλοι (σχεδόν) νιώθουμε πιο ευάλωτοι από ποτέ. Όλα είναι ρευστά και επισφαλή.

Αυτό που έχει σημασία λοιπόν και αυτό που κάνει τη διαφορά είναι η στάση μας απέναντι σε όσα συμβαίνουν.

Θα σε πάρει από κάτω ή θα το παλέψεις;

Ένα από τα πολλά που συνειδητοποιώ μεγαλώνοντας είναι ότι όσο πιο αδύναμοι νιώθουμε απέναντι στις καταστάσεις, με την έννοια ότι δεν έχουμε πια αυτό το σύνδρομο του μικρού θεού, τόσο πιο ουσιαστικές γίνονται οι μέρες μας. Τόσο πιο πολύ βίωμα μας γίνεται η περίφημη ρήση ”άδραξε τη μέρα” που οι 30 plus πρωτοακούσαμε στην αγαπημένη ταινία “Ο κύκλος των χαμένων ποιητών” και υιοθετήσαμε ως motto στα νεανικά μας χρόνια.

Τίποτα δεν διαρκεί για πάντα, κανείς δεν έχει υπογράψει συμβόλαιο με την αθανασία και κάθε μέρα παρά τα δεκάδες προβλήματά της είναι μια μικρή ζωή, γι’ αυτό πρέπει να νιώθουμε ευγνωμοσύνη που την απολαμβάνουμε. Η ζωή μας μοιάζει μ’ έναν Μαραθώνιο δρόμο όπου σημασία έχει η συμμετοχή κι όχι η νίκη ούτε καν ο τερματισμός. Ξέρω όλα αυτά σας ακούγονται κλισέ, αλλά είναι η αδιαμφισβήτητη αλήθεια.

Θα μου πείτε ότι κάποιες μέρες δεν έχετε όρεξη για «τρέξιμο». Δε θέλετε να σηκωθείτε από το κρεβάτι για να πάτε στη δουλειά. Πατάτε και ξαναπατάτε το snooze παρατείνοντας λίγο τη γλύκα του ύπνου τυλιγμένοι στα σκεπάσματά σας που σας προφυλάσσουν απ’ όλα τα κακά. Εκείνες τις μέρες αντιμετωπίστε τις σαν ένα δώρο μοναδικό που έχει κάτι ξεχωριστό να σας προσφέρει. Κάθε μέρα εννοείται, αλλά εκείνες τις μέρες χρειάζεστε μια παραπάνω ώθηση.

Τι είναι αυτό το κάτι;

Δεν έχετε παρά να βγείτε έξω από το καβούκι σας για να το ανακαλύψετε. ‘Όσο η μέρα ξετυλίγεται επιφυλάσσει στιγμές. ‘Ένα χαμόγελο, ένα βλέμμα, μια υποψία φλερτ, ένα τραγούδι από ένα πλανόδιο μουσικό, η αγαπημένη σου μουσική καθ’οδόν για τη δουλειά, μια κουβέντα με ένα φίλο, ένα ποτήρι κρασί το βράδυ για να χαλαρώσεις, ένα χάδι, μια αγκαλιά. Ο καθένας ό,τι έχει, καλό είναι να το εκτιμήσει.

Πράγματα απλά που όμως δίνουν νόημα στη καθημερινότητά μας.

Άλλωστε σημασία έχει πάντα ο τρόπος. Η ζωή είναι αυτή που είναι. Μπορεί κάποιοι να είναι περισσότεροι ευνοημένοι από κάποιους άλλους, αλλά το πως θα επιλέξεις να ζήσεις τη ζωή σου είναι και λίγο έως πολύ στο χέρι σου. Η οπτική από την οποία θα την αντικρίσεις. Γιατί ο τρόπος που όλοι κοιτάζουμε είναι ο ίδιος, ωστόσο αυτό που βλέπουμε είναι διαφορετικό. Ο τρόπος που βλέπουμε τα πάντα γύρω μας αντανακλά τη σκέψη και τη διάθεσή μας.

Όλοι γνωρίζουμε το κλασικό παράδειγμα με το μισογεμάτο ή μισοάδειο ποτήρι.

Να ταξιδέψουμε και λίγο στο χρόνο; Θυμάστε όταν ήμασταν μικροί που κοιτάζαμε ψηλά στον ουρανό τα σύννεφα και λέγαμε ότι μοιάζουν με διάφορα σχήματα; Mία καρδιά, ένα σκυλάκι, ένα μπαλόνι.(Εγώ το κάνω ακόμα όταν θέλω να αποφορτιστώ). Ο καθένας έβλεπε αυτό που ήθελε. Αυτό που βλέπει ο ένας μπορεί να μην το βλέπει ο άλλος γιατί η ερμηνεία που δίνουμε στα πράγματα συνδέεται με τις εμπειρίες, τα βιώματα, τις προσδοκίες και τα όνειρά μας. Επίσης κάπου διάβασα ότι η αισιοδοξία είναι ένα έμφυτο χαρακτηριστικό που αποτελεί προνόμιο μερικών τυχερών. Αυτή είναι μια εντελώς λανθασμένη αντίληψη καθώς οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι μπορούμε να μάθουμε να είμαστε αισιόδοξοι.

Κρίνοντας από τον εαυτό μου, το προσυπογράφω. Η αισιοδοξία είναι μια κατάκτηση. Θέλει κόπο και προσπάθεια. Ίσως χρειαστεί να περάσεις μέσα από συμπληγάδες, όταν όμως καταφέρεις να ισορροπήσεις το μέσα με το έξω θα νιώσεις ένα αίσθημα ελευθερίας να σε κατακλύζει.

Θα ξυπνάς το πρωί και θα νιώθεις ήρεμος είτε η μέρα είναι ηλιόλουστη είτε βροχερή, είτε είναι χειμώνας είτε καλοκαίρι, είτε είσαι μόνος σου είτε με κάποιο άνθρωπο κοντά σου. Δεν είναι εύκολο αλλά κανένας στόχος δεν είναι εύκολος.

Τίποτα που αξίζει πραγματικά στη ζωή μας δεν επιτυγχάνεται με ευκολία και αυτό είναι που καθιστά και το ταξίδι τόσο γοητευτικό.

Οι καλοί άνθρωποι δεν αλλάζουν επειδή σκέφτονται με την καρδιά τους

Κακά πράγματα συμβαίνουν και στους καλούς ανθρώπους. Αυτό γίνεται επειδή το πεπρωμένο δεν είναι αυθαίρετο, ο τυφλός κόσμος και ο εγωισμός είναι συχνά συνδεδεμένοι. Ωστόσο, οι ευγενείς άνθρωποι δεν απαρνιούνται ποτέ τις ρίζες τους παρά τις παραπλανήσεις, επειδή αυτοί που σκέφτονται με την καρδιά τους δεν καταλαβαίνουν από αδυναμίες ούτε από ψυχρή λογική σκέψη.

Όλοι γνωρίζουμε άτομα που ταιριάζουν στην παραπάνω περιγραφή. Επιπλέον, κάθε φορά που βλέπουμε μια καλή πράξη, από αφιλοκερδή αλτρουισμό ή από ηρωισμό, οι περισσότεροι από εμάς αισθανόμαστε εμπνευσμένοι ή ακόμα και συμφιλιωμένοι με τον κόσμο. Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί, με την δυσάρεστη επίθεση που συνέβη στο κέντρο του Λονδίνου στις 22 Μαρτίου.

«Μια ουγγιά καλοσύνης αξίζει περισσότερο από ένα τόνο νοημοσύνης.» -Alejandro Jodorowsky

Ο Tobias Ellwood, υφυπουργός στην υποεπιτροπή του Υπουργείου Εξωτερικών Σχέσεων, δεν δίστασε να αφήσει το Κοινοβούλιο του Westminster παρόλο που τον προέτρεψαν να μην το κάνει. Ήθελε να βοηθήσει. Σε αρκετά λεπτά έκανε ότι μπορούσε για να σώσει την ζωή ενός πληγωμένου αστυνομικού, καλύπτοντας τον και κάνοντας του καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση, μέχρι να φτάσει το ελικόπτερο. Αλλά δεν ήταν να γίνει. Οι χειρονομίες αδυναμίας και απόγνωσης επειδή δεν μπόρεσε να τον σώσει κυκλοφόρησαν σε όλο τον κόσμο.

Μπορούμε όλοι να συνειδητοποιήσουμε τον πόνο του. Την επόμενη μέρα, ολόκληρο το πολιτικό φάσμα επαινούσε την ικανότητα του να αντιδρά στην τραγωδία και στην αποφασιστικότητα του που ξεπέρασε τον φόβο, τον τρόμο ή τον δισταγμό που τον έκαναν να δράσει με την αποφασιστικότητα κάποιου που είναι πρόθυμος να βοηθήσει, κάποιου που πάνω από όλα βάζει τους άλλους πρώτα.
Τι είναι καλύτερο; Να νιώθεις καλά ή να κάνεις καλό;

Αυτό το ερώτημα ακούγεται λίγο περίεργο. Τι θα ήταν καλύτερο; Να επενδύουμε στην δική μας ευημερία ή να έχουμε ως προτεραιότητα την ευημερία κάποιου ξένου; Πιθανόν, πολλοί από τους αναγνώστες μας να πουν στον εαυτό τους πως η απάντηση είναι απλή, το να κάνεις κάτι τόσο απλό, όπως το να κάνεις καλό θα επαναφέρει την ισορροπία και την προσωπική ικανοποίηση. Ωστόσο, το συμπέρασμα αυτό δεν είναι τόσο σαφές για τους ειδικούς. Στην πραγματικότητα, αυτή η ιδέα έχει απασχολήσει ειδικούς στην ανθρώπινη συμπεριφορά για πολλά χρόνια.
Τι λένε οι έρευνες

Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας έκαναν μια ενδιαφέρουσα μελέτη όπου συμπέραναν πως υπάρχουν δύο ζωτικοί σκοποί μέσα σε ένα ανθρώπινο ον και ο καθένας έχει βιολογικές επιπτώσεις.

Αυτά είναι τα δεδομένα:

Πρώτα, υπάρχουν οι άνθρωποι που χαρακτηρίζονται από την φιλοδοξία τους για ηδονική ευημερία. Αυτός είναι ένας τύπος ευτυχίας που προέρχεται αποκλειστικά από την αυτό-ικανοποίηση, στην ζωτική αναζήτηση για την προσωπική μας ευημερία.

Από την άλλη, αυτό που χαρακτηρίζεται ως ευδαιμονική ευημερία επίσης αναγνωρίστηκε. Μιλάμε για ένα άλλο είδος σκοπού, πιο βαθύ και ανυψωμένο όπου κάποιος προσπαθεί να αναπτυχθεί και να ωριμάσει σαν άνθρωπος ώστε να δώσει τον καλύτερο εαυτό του στους άλλους.

Συμπεράσματα

Στην έρευνα, ανακαλύφθηκε πως τα άτομα με ξεκάθαρη ευδαιμονική διάθεση (αυτοί που βάζουν τους άλλους ως προτεραιότητα) έχουν δυνατότερο ανοσοποιητικό σύστημα. Αποδείχθηκε πως έχουν λιγότερη φλεγμονή και υψηλότερο αριθμό αντισωμάτων, συνώνυμα με ένα ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα.

Επιπλέον, σε ψυχολογικό επίπεδο, το προφίλ τους έδειξε πως έχουν δυνατή πίστη. Δεν έχει σημασία πόσες φορές η ζωή τους έριξε κάτω, πόσες φορές εξαπατήθηκαν ή πόσες απώλειες υπέστησαν. Συνέχισαν να σκέφτονται με την καρδιά τους, συνέχισαν να έχουν ως προτεραιότητα τους άλλους και να εμπιστεύονται την ευγένεια των ανθρώπινων όντων.

Τα ηδονικά άτομα αποδείχθηκε πως είχαν χαμηλότερο αριθμό αντισωμάτων, πιο αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα και πιο ασταθή και μεταβλητή προσωπικότητα.

Παρόλα αυτά η σκέψη και η δράση με την καρδιά αξίζει την προσπάθεια και αξίζει την ευτυχία

Είναι πολύ πιθανό πως πολλοί από εμάς έχουν περάσει μια περίοδο όπου ο ζωτικός σκοπός μας ήταν μόνο ηδονικός. Δεν το βλέπουμε σαφώς σαν εγωιστική πράξη, το έχουμε κατανοήσει απλά ως μια ακόμα ευκαιρία για προσωπική ανάπτυξη. Κάποιες φορές, είμαστε απλώς εξερευνητές. Θέλουμε να πειραματιστούμε, να αγκαλιάσουμε την ζωή, να την εισπνεύσουμε, να ικανοποιηθούμε και να την καταναλώσουμε.

«Το μόνο σύμβολο υπεροχής που ξέρω είναι η καλοσύνη.» -Beethoven

Ωστόσο, λίγο-λίγο σκαρφαλώνουμε την πυραμίδα των αναγκών μας μέχρι να καταλάβουμε πως είμαστε όλοι διασυνδεδεμένοι, ένα θαυμάσιο και σύνθετο δίκτυο αλληλένδετων όπου οι πράξεις μας επανέρχονται στους άλλους. Το να κάνουμε καλό και να πράττουμε με την καρδιά μας συμβάλλει στην αρμονία μέσα στο χάος, είναι ένας φάρος στο σκοτάδι της καταστροφής, όπως έκανε και ο υφυπουργός Ellwood που προσπάθησε να σώσει την ζωή του Keith Palmer, του αστυνομικού που μαχαιρώθηκε από ένα τρομοκράτη.

Είτε το πιστεύετε είτε όχι, το να είσαι καλός άνθρωπος δεν σημαίνει ότι πρέπει να είσαι ήρωας, δεν απαιτεί το να βάζουμε τον εαυτό μας σε επικίνδυνες καταστάσεις για τους άλλους ή να μας ζητείται να προσπαθήσουμε να κερδίσουμε όλη την ανθρωπότητα. Οι καλοί άνθρωποι βρίσκονται κάθε μέρα, διακριτικοί αλλά φωτεινοί, ήσυχοι αλλά χαρούμενοι, ταπεινοί αλλά τεράστιοι όπως η καρδιά μας.

Αφήστε μας να δείξουμε καλοσύνη και σεβαστείτε τις καθημερινές πράξεις, ας σκεφτούμε τα μικρά πράγματα. Με αυτόν τον τρόπο, όταν η ευκαιρία για μεγάλες αλλαγές παρουσιαστεί η αδράνεια που έχουμε δημιουργήσει θα μας βοηθήσει. Βρίσκεται στον ορίζοντα της καθημερινής δουλειάς όπου η ευδαιμονική ευημερία είναι πολύ πιο πάνω από τον απλό ηδονισμό και όπου μπορούμε να είμαστε η πηγή έμπνευσης η οποία θα είναι μεταδοτική στον κόσμο.

Αυτό που πέρασε δεν θα ξαναγυρίσει ποτέ

Πάντα πρέπει να ξέρουμε πότε κάποιο στάδιο φτάνει στο τέλος του. Αν επιμείνουμε να παραμείνουμε εκεί περισσότερο απ’ όσο χρειάζεται, θα χάσουμε τη χαρά και το νόημα των άλλων σταδίων, τα οποία πρέπει να ζήσουμε.

Να κλείνουμε κύκλους, πόρτες, να γυρίζουμε σελίδα, να ολοκληρώνουμε κεφάλαια – δεν έχει σημασία πώς το λέμε, αυτό που έχει σημασία είναι να αφήνουμε στο παρελθόν τις στιγμές της ζωής μας που πέρασαν. Χάσατε τη δουλειά σας; Τελείωσε μια σχέση; Φύγατε απ’ το σπίτι των γονιών σας; Φύγατε στο εξωτερικό; Η φιλία που καλλιεργούσατε τόσο καιρό εξαφανίστηκε χωρίς εξηγήσεις; Μπορείτε να περάσετε πολύ καιρό απορώντας γιατί συνέβη αυτό. Μπορείτε να πείτε στον εαυτό σας ότι δεν θα κάνετε ούτε ένα βήμα πριν κατανοήσετε τις αιτίες που έκαναν ξαφνικά σκόνη κάποια πράγματα που ήταν τόσο σημαντικά και σταθερά στη ζωή σας. Αυτή η στάση όμως θα αποδειχτεί πολύ ψυχοφθόρα για όλους: Οι γονείς σας, ο άντρας ή η γυναίκα σας, οι φίλοι σας, τα παιδιά σας, η αδερφή σας, όλοι θα ολοκληρώνουν κεφάλαια, θα γυρίζουν σελίδα, θα προχωρούν και όλοι θα στεναχωριούνται επειδή εσείς βρίσκεστε σε τέλμα. Κανείς δεν μπορεί να βρίσκεται ταυτόχρονα στο παρόν κ στο παρελθόν, ούτε καν όταν προσπαθούμε να κατανοήσουμε αυτά που μας συμβαίνουν.

Αυτά που πέρασαν, δεν θα ξαναγυρίσουν: Δεν μπορούμε να μείνουμε για πάντα παιδιά, όψιμοι έφηβοι, γιοι που νιώθουν ενοχές ή μνησικακία για τους γονείς τους, εραστές που ζουν μέρα και νύχτα ένα δεσμό με κάποιον που έχει πια φύγει και δεν έχει την παραμικρή πρόθεση να επιστρέψει. Οι καταστάσεις περνούν και το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να τις αφήσουμε πράγματι να φύγουν. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό (όσο επίπονο κι αν είναι) να καταστρέφουμε αναμνηστικά, να μετακομίζουμε, να δίνουμε πράγματα σε ορφανοτροφεία, να πουλάμε ή να χαρίζουμε τα βιβλία που έχουμε. Τα πάντα στον ορατό κόσμο είναι εκδήλωση του αοράτου, όσων συμβαίνουν στην καρδιά μας – και καταστρέφοντας ορισμένες αναμνήσεις, σημαίνει και ότι δημιουργούμε χώρο για να πάρουν τη θέση τους άλλες.

Αποδεσμευτείτε από τα πράγματα. Αφήστε τα να φύγουν. Απαγκιστρωθείτε. Κανείς δεν παίζει με σημαδεμένη τράπουλα στη ζωή, έτσι λοιπόν μερικές φορές κερδίζουμε και μερικές χάνουμε. Μην ελπίζετε να σας δώσουν κάτι πίσω, να αναγνωρίσουν τις προσπάθειες σας, να ανακαλύψουν τη μεγαλοφυΐα σας, να κατανοήσουν την αγάπη σας. Σταματήστε να ανοίγετε την τηλεόραση των συναισθημάτων σας και να βλέπετε συνέχεια την ίδια εκπομπή που σας δείχνει πόσο έχετε υποφέρει από μια απώλεια: Αυτό απλώς σας δηλητηριάζει, τίποτα άλλο.

Δεν υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο από το να μην αποδεχόμαστε ερωτικούς χωρισμούς, υποσχέσεις για δουλειά που δεν έχουν συγκεκριμένη ημερομηνία εκκίνησης, αποφάσεις που αναβάλλονται συνεχώς στο όνομα της “ιδανικής στιγμής”.

Πριν αρχίσει ένα νέο κεφάλαιο, πρέπει να ολοκληρωθεί το παλιό: Πείτε στον εαυτό σας ότι αυτό που πέρασε δεν θα ξαναγυρίσει ποτέ.

Θυμηθείτε ότι κάποτε μπορούσατε να ζήσετε χωρίς αυτό το πράγμα ή αυτόν τον άνθρωπο – τίποτα δεν είναι αναντικατάστατο, η συνήθεια δεν είναι ανάγκη. Μπορεί να μοιάζει προφανές, μπορεί να είναι ακόμα κ δύσκολο, άλλα είναι πολύ σημαντικό. Κλείνοντας κύκλους. Όχι από υπεροψία, από αδυναμία ή από αλαζονεία, απλώς επειδή κάτι δεν είναι πια μέρος της ζωής σας. Κλείστε την πόρτα, αλλάξτε δίσκο, καθαρίστε το σπίτι σας, τινάξτε τη σκόνη. Σταματήστε να είστε αυτός που ήσασταν και μεταμορφωθείτε σ’ αυτόν που είστε.

IMMANUEL KANT: Η καλή θέληση ως το μοναδικό κριτήριο της έντιμης συμπεριφοράς

Από όλα όσα μπορούν να νοηθούν μέσα στον κόσμο ή και έξω απ’ αυτόν δεν υπάρχει τίποτε άλλο, που να μπορεί να θεωρηθεί ως καλό χωρίς περιορισμό, εκτός από μια καλή θέληση. Ο νους, η οξυδέρκεια, η κριτική ικανότητα και όπως αλλιώς λέγονται τα ταλέντα του πνεύματος, ή το θάρρος, η αποφασιστικότητα, η επιμονή στην απόφαση, ως ιδιότητες της ιδιοσυγκρασίας, είναι αναμφίβολα από πολλές απόψεις καλές και επιθυμητές· μπορούν όμως να γίνουν κι εξαιρετικά κακές και βλαβερές, εάν δεν είναι καλή η θέληση που πρόκειται να τις χρησιμοποιήσει και που μέσα σ’ αυτή την ιδιοτυπία της ονομάζεται χαρακτήρας.

Το ίδιο συμβαίνει και με τις δωρεές της τύχης. Η δύναμη, ο πλούτος, η δόξα, ακόμα και η υγεία, η ευημερία, οι απολαύσεις, και γενικά οτιδήποτε ονομάζεται ευτυχία, εμπνέουν περηφάνια συχνά μάλιστα και έπαρση εάν απουσιάζει η καλή θέληση που θα βάλει μέτρο στην επίδρασή τους πάνω στο πνεύμα, θα υποτάξει τις πράξεις σε ένα γενικό αξίωμα και θα τις εναρμονίσει με τους γενικούς σκοπούς- ένας λογικός και αμερόληπτος θεατής που βλέπει την αδιάκοπη ευημερία ενός όντος, το οποίο δεν είναι κοσμημένο με μια καθαρή και καλή θέληση, δεν μπορεί ποτέ να ευχαριστηθεί- η καλή θέληση φαίνεται λοιπόν να είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να είναι κανείς άξιος ευτυχίας.

Μερικές ιδιότητες υποβοηθούν αυτή την καλή θέληση και διευκολύνουν το έργο της, ωστόσο δεν έχουν καμιά δική τους απόλυτη αξία, αλλά προϋποθέτουν πάντα μια καλή θέληση- αυτό περιορίζει τη μεγάλη εκτίμηση που δίκαια τρέφουμε γι αυτές τις ιδιότητες, και δεν τους επιτρέπει να θεωρούνται απόλυτα καλές. Η εγκράτεια στις ορμές και στα πάθη, η αυτοκυριαρχία και η νηφάλια σκέψη δεν είναι μόνο πολλαπλά καλές, αλλά και φαίνονται να αποτελούν ένα μέρος της εσωτερικής αξίας του προσώπου εντούτοις τους λείπουν πολλά για να θεωρηθούν απεριόριστα καλές (όσο και αν τις επαινούσαν οι αρχαίοι). Γιατί χωρίς τα αξιώματα μιας καλής θέλησης αυτές οι ιδιότητες μπορούν να γίνουν εξαιρετικά κακές- η ψυχραιμία ενός κακούργου τον καθιστά όχι μόνο πιο επικίνδυνο, αλλά και πιο αποτρόπαιο στα μάτια μας, από όσο θα τον θεωρούσαμε χωρίς αυτή την ψυχραιμία.

Η καλή θέληση δεν είναι καλή εξαιτίας όσων πετυχαίνει ή δημιουργεί, και ούτε εξαιτίας της ικανότητάς της να πραγματοποιεί έναν προτιθέμενο σκοπό, αλλά μόνο με το ότι θέλει, δηλαδή με το ότι είναι καθ’ εαυτήν καλή- και εάν ιδωθεί καθαυτή, είναι ασύγκριτα πολυτιμότερη από κάθε τι που θα μπορούσε ποτέ η ίδια να πετύχει για να ικανοποιήσει κάποια ροπή, ή έστω ακόμα και όλες μαζί τις ροπές. Αν από κάποια μεγάλη δυσμένεια της τύχης ή από ελαττωματική φυσική διάπλαση έλειπε εντελώς από αυτή τη θέληση η ικανότητα να πετύχει τους σκοπούς της· αν ακόμα και με τις πιο μεγάλες της προσπάθειες δεν κατόρθωνε τίποτα, κι έμενε μόνο η καλή θέληση (όχι βέβαια ως απλή επιθυμία, αλλά ως επιστράτευση όλων των μέσων που βρίσκονται στη διάθεσή μας): ακόμα και τότε η καλή θέληση θα έλαμπε σαν διαμάντι, που έχει μέσα του ολόκληρη την αξία του. Το εάν είναι χρήσιμη ή άκαρπη, δεν μπορεί ούτε να προσθέσει ούτε να αφαιρέσει κάτι από αυτή την αξία.

IMMANUEL KANT, Τα θεμέλια της Μεταφυσικής των ηθών

Πυθαγόρας: Απλά Τέλειοι

Οι τέλειοι

Ο Πυθαγόρας πίστευε ότι ορισμένοι αριθμοί, όπως ο 6, πρέπει να θεωρούνται «τέλειοι». Τέλειος λέγεται κάθε αριθμός ο οποίος είναι ίσος με το άθροισμα των διαιρετών του. Ο 6 είναι ΤΕΛΕΙΟΣ διότι είναι ίσος με το άθροισμα των 1, 2 και 3 και οι 1,2,3 είναι οι τρεις διαιρέτες του (6=1+2+3) . Αυτό δεν συμβαίνει ούτε με τον 5, ούτε με τον 7 ούτε με τον 8 ούτε με κανένα άλλο μονοψήφιο. Για να βρούμε τον επόμενο τέλειο αριθμό χρειάζεται σχετική υπομονή διότι επόμενος τέλειος είναι ο 28 = 1+2+4+7+14 . Εάν δε θελήσουμε να αναζητήσουμε τον επόμενο τέλειο αριθμό θα χρειαστεί μεγάλη υπομονή. Είναι ο αριθμός 496 . Όσο για τον επόμενο, εάν δεν βρούμε άλλον τρόπο για την αναζήτηση, ας το αφήσουμε καλύτερα.

Μια από τις ιδέες του Πυθαγόρα ήταν και ότι η τελειότητα σχετίζεται με τις δυνάμεις του 2. Παρατήρησε δηλαδή ότι όλες οι δυνάμεις του αριθμού 2 αποτυγχάνουν μόλις στο να είναι τέλειοι αφού το άθροισμα των διαιρετών τους είναι μικρότερο ΜΟΝΟ κατά μία μονάδα από τους ίδιους.

Ας δούμε τον 22 = 4 Διαιρέτες οι 1,2 Άθροισμα των διαιρετών = 3
23 = 8 Διαιρέτες οι 1,2,4 Άθροισμα των διαιρετών = 7
24 = 16 Διαιρέτες οι 1,2,4,8 Άθροισμα των διαιρετών = 15
25 = 32 Διαιρέτες οι 1,2,4,8,16 Άθροισμα των διαιρετών = 31
26 = 64 Διαιρέτες οι 1,2,4,8,16,32 Άθροισμα των διαιρετών = 63

Πολλούς αιώνες αργότερα ο Ευκλείδης το διατύπωσε πιο εκλεπτυσμένα. Ανακάλυψε ότι οι όλοι οι τέλειοι αριθμοί είναι πάντοτε γινόμενο μιας δύναμης του 2 επί την επόμενη δύναμη του 2 μείον 1
6 = 21.(22-1 ) 28 = 22.(23-1 ) 496 = 23.(24-1 )

Μπορούμε τώρα να βρούμε τον – μετά τον 496 – αμέσως μεγαλύτερο τέλειο αριθμό. Είναι ο 8128 = 24.(25-1) . Στην εποχή μας, με τη βοήθεια των υπολογιστών, έχουμε βρει παραδείγματα τέλειων αριθμών με περισσότερα από 130.000 ψηφία. Ο « 2216091.( 2216091-1) » αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Οι πρώτοι

Ο «6» είναι «γινόμενο» του «2» και του «3», «γίνεται» από τον 2 και τον 3. Ο «30» «γίνεται» από τον 2, τον 3 και τον 5, ενώ ο 17 «δεν γίνεται» από κάποιους άλλους αριθμούς. Ο «17» είναι ΠΡΩΤΟΣ , όπως και ο 13, ο 5, ο 7 και ο 11 , όπως και κάθε ακέραιος που δεν έχει διαιρέτη εκτός φυσικά από τον εαυτό του και από τον 1. Οι ΠΡΩΤΟΙ είναι οι «δομικοί λίθοι» των (ακέραιων) αριθμών και αυτό είναι κάτι που το διέκριναν οι Έλληνες όταν διαπίστωσαν ότι κάθε αριθμός μπορεί να «γίνει» από πρώτους αριθμούς.

Όπως οι χημικοί αγωνίστηκαν να προσδιορίσουν τα βασικά στοιχεία της ύλης και κατέληξαν στα 92 διαφορετικά άτομα, οι Έλληνες μαθηματικοί έκαναν μια καλή αρχή βλέποντας τους ΠΡΩΤΟΥΣ κάτι σαν «ΑΤΟΜΑ της ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗΣ» σαν δομικούς δηλαδή λίθους όλων των αριθμών.

Ποιοι είναι οι πρώτοι αριθμοί; Εύκολη η απάντηση για τους «μικρούς» αριθμούς, δύσκολη έως αδύνατη για τους πολύ μεγάλους . Ας αρχίσουμε όμως από τους μικρούς. Κατ’ αρχήν κανένας πρώτος δεν μπορεί είναι άρτιος. Στην περιοχή των μονοψήφιων οι πρώτοι είναι τέσσερις, ο 2, ο 3, ο 5 και ο 7. Στη δεύτερη δεκάδα είναι επίσης τέσσερις, ο 11, ο 13, ο 17, ο 19 ενώ στην τρίτη δεκάδα είναι τρεις, ο 23, ο 27 και ο 29 και στην τέταρτη ο 31, ο 37 και ο 39 και στην πέμπτη ο 41, ο 43 και ο 47. Στους πρώτους δηλαδή 50 ακέραιους οι ΠΡΩΤΟΙ είναι δεκαπέντε αριθμοί.

Οι τριγωνικοί

Χρειάζεσαι τρία βότσαλα για να φτιάξεις ένα τρίγωνο
κι αν θες να φτιάξεις ένα μεγαλύτερο
έτσι που κάθε βότσαλο να ισαπέχει από τα
γειτονικά του χρειάζεσαι έξι, ενώ για ένα ακόμα
μεγαλύτερο θες δεκαπέντε.

Με τα ινδοαραβικά σύμβολα είναι ο 3, ο 6, ο 10, ο 15, ο 21, ο 28, ο 36, ο 45, ο 55 . . . οι πανάρχαιοι τριγωνικοί αριθμοί.

Νικολό Μακιαβέλι: Η τύχη ορίζει τις μισές μας πράξεις

Στο απόσπασμα που ακολουθεί από τον «Ηγεμόνα» ο Νικολό Μακιαβέλι γράφει για την τύχη και πώς επηρεάζει την ζωή των ανθρώπων:

Ο πολύς κόσμος πιστεύει πως η ζωή μας εξαρτάται κυρίως είτε από το Θεό είτε από την τύχη.

Η αλήθεια είναι πως η τύχη ορίζει τις μισές μας πράξεις αλλά αφήνει σε μας να κανονίσουμε τις άλλες μισές.

Η τύχη είναι σαν τα καταστροφικά εκείνα ποτάμια που όταν αγριεύουν κατακλύζουνε κάμπους, τσακίζουνε δέντρα και κτίσματα, σηκώνουν το χώμα και το πάνε μίλια μακριά και οι πάντες κάνουν τόπο στην ορμή τους χωρίς να μπορούν να την ανακόψουν.

Όπως οι άνθρωποι στους γαληνεμένους καιρούς λαβαίνουν τα μέτρα τους και φτιάχνουν προχώματα και φράγματα για τα άγρια ποτάμια, ώστε όταν φουσκώσουν να μη σταθεί τόσο ξέφρενη και Βλαβερή η ορμή τους, έτσι πρέπει να κάνουν και με την τύχη.

Η τύχη στρέφει την ορμή της εκεί που δεν υπάρχει αξιοσύνη, επειδή ξέρει πως εκεί δε φτιάχτηκαν προχώματα και φράγματα για να τη βαστάξουν.

Είναι συχνό το φαινόμενο να ευτυχεί σήμερα ένας Ηγέτης και αύριο να καταστρέφεται χωρίς για αυτό να φταίει κάποια αλλαγή στην αξιοσύνη ή στο χαρακτήρα του.

Είναι καλότυχος ο Ηγέτης που έτυχε να συνταιριάξει τον τρόπο να μπορεί να πολιτεύεται ανάλογα με τη φυσιογνωμία των καιρών κι αλίμονο σε εκείνον που στα φερσίματά του διχογνωμούν οι καιροί.

Σημασία δεν έχει στην επιτυχία του Ηγέτη αν επιδιώκει τους σκοπούς του με περίσκεψη ή πέφτει με τα μούτρα σ’ αυτούς, αν ασκεί βία ή με τέχνη κυβερνά, αν έχει υπομονή ή βιάζεται. Σημασία έχει αν από τύχη ή επιλογή η εκάστοτε συμπεριφορά του ταιριάζει με τις επιταγές των καιρών.

Είναι προτιμότερο λοιπόν να είσαι στη ζωή σου ορμητικός παρά επιφυλακτικός.

Προτροπές για μελλοντικούς ηγέτες:

Ο θεός δε θέλει να κάνει τα πάντα για λογαριασμό μας για να μη μας στερεί την ελευθερία της βούλησης και το μεγαλείο της δόξας που μας ανήκει. Μπορεί λοιπόν ο θεός να ανοίξει τη θάλασσα να περάσουμε, να στείλει ένα σύννεφο να μας δείξει το δρόμο, να κάνει μια πέτρα να βγάλει νερό, να βρέξει μάννα εξ ουρανού. Όμως, τα υπόλοιπα πρέπει να τα κάνουμε εμείς, μόνοι.

Νικολό Μακιαβέλι., Ο Ηγεμόνας

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ: Η αυτάρκεια

Θεωρούμε ότι η αυτάρκεια είναι μέγιστο αγαθό, όχι για να χρησιμοποιούμε πάντοτε τα λίγα, αλλά για να μπορούμε, όταν δεν έχουμε πολλά, να αρκούμαστε στα λίγα, πιστεύοντας στ’ αλήθεια ότι την πολυτέλεια την απολαμβάνουν ηδονικότερα εκείνοι που την έχουν μικρότερη ανάγκη και ότι κάθε τι φυσικό το αποκτούμε εύκολα, ενώ το μάταιο δύσκολα.

Γιατί, όταν έχει εξαλειφθεί ο πόνος της έλλειψης, η λιτή τροφή προσφέρει ίση ηδονή με τα πλούσια γεύματα· / και το ψωμί και το νερό φέρνουν υπέρτατη ηδονή, όταν προσφερθούν σε κάποιον που τα χρειάζεται.

Το να συνηθίζει, λοιπόν, κανείς στην απλή κι όχι στην πολυτελή διατροφή και βελτιώνει την υγεία και καθιστά τον άνθρωπο ακούραστο στις υποχρεώσεις της καθημερινής ζωής· και όταν πότε πότε προσερχόμαστε σε πολυτελή γεύματα, μας προδιαθέτει καλύτερα γι’ αυτά· και, επίσης, μας προετοιμάζει να αντιμετωπίζουμε χωρίς φόβο τις μεταστροφές της τύχης.

Όταν, λοιπόν, λέμε ότι η ηδονή είναι ο σκοπός της ζωής, δεν εννοούμε τις ηδονές των εκλύτων ούτε τις ηδονές που βρίσκονται στην αισθητηριακή απόλαυση, όπως νομίζουν κάποιοι που, επειδή μας αγνοούν, διαφωνούν μαζί μας ή που παρερμηνεύουν τις απόψεις μας· εννοούμε την απουσία σωματικού πόνου και ψυχικής ταραχής./ Γιατί τη ζωή δεν την κάνουν ευχάριστη ούτε οι συνεχείς οινοποσίες και οι διασκεδάσεις ούτε η απόλαυση αγοριών και κοριτσιών ούτε ψαριών και όσων άλλων περιλαμβάνει ένα πολυτελές τραπέζι, αλλά ο νηφάλιος στοχασμός, ο οποίος αναζητεί τις αιτίες κάθε προτίμησης και κάθε αποστροφής και απομακρύνει τις δοξασίες που προκαλούν μεγάλη σύγχυση στην ψυχή.

Νέα σενάρια για το σύμπαν - Ίσως μοιάζει με ένα τεράστιο ντόνατ

Αστροφυσικοί και κοσμολόγοι από τα Ulm University και University of Lyon πραγματοποίησαν μελέτη το φως που έμεινε από το Big Bang ή αλλιώς την Κοσμική Ακτινοβολία Υποβάθρου (CMB).

Καταλήγει στο συμπέρασμα λοιπόν πως το σύμπαν δεν είναι ένα επίπεδο στοιχείο όπως πολλοί πιστεύουν και έχει στην πραγματικότητα ένα three-torus σχήμα ή πιο απλά, είναι ένα τρισδιάστατο donut. Το paper δεν έχει περάσει ακόμα από peer-review και ο Thomas Buchert του Πανεπιστημίου της Λυών, είπε πως το παρέδωσε σε διάφορα επιστημονικά περιοδικά για να συζητηθεί.

Η ιδέα του σύμπαντος-donut δεν είναι νέα και προέρχεται από τη δεκαετία του ’80, ωστόσο νέα δεδομένα άνοιξαν ξανά τη συζήτηση το 2003. Στα τελευταία 18 χρόνια υπάρχει επιστημονική συναίνεση πως το σύμπαν είναι γεωμετρικά επίπεδο, δηλαδή οι παράλληλες γραμμές στη δομή του χωροχρόνου παραμένουν παράλληλες και επεκτείνονται στο άπειρο χωρίς να συγκλίνουν. Ωστόσο ο Buchert και οι συνάδελφοί του θεωρούν πως υπάρχει κάτι στο CMB που δεν ταιριάζει με αυτό το μοντέλο.

Το φάσμα του CMB δεν είναι μόνο ελάχιστα διακριτό αλλά έχει και τεράστια κενά, δημιουργώντας ενδιαφέρουσες ανισορροπίες μεταξύ των προβλέψεων του στάνταρ μοντέλου και των παρατηρήσεων CMB.

Με απλά λόγια, λείπουν κομμάτια από το CMB που θα ήταν εκεί αν το σύμπαν ήταν όντως άπειρο όπως προτείνει το στάνταρ μοντέλο. Τα κομμάτια που λείπουν μπορεί να σημαίνουν πως η τοπολογία του είναι κυρτή με τέτοιο τρόπο που συνδέεται ξανά με τον εαυτό του, όπως ένα donut.

Με τον ίδιο τρόπο που διπλώνεις ένα κομμάτι επίπεδου χαρτιού σε ένα κυρτό σχήμα χωρίς να χάνει τις παράλληλες ιδιότητές του, η λύση που προτείνουν μπορεί να σημαίνει πως το σύμπαν μπορεί να είναι και επίπεδο και σε σχήμα donut ταυτόχρονα. Αν κάτι τέτοιο είναι αλήθεια όμως θα σημαίνει πως το σύμπαν δεν είναι άπειρο.

Ένα πεπερασμένο σύμπαν μπορεί να είναι τρομακτικό για πολλούς, αλλά δε θα βιώσουμε ποτέ κάποιο όριο. Άρα ζεις σε ένα σύμπαν χωρίς όρια παρόλο που έχει πεπερασμένο όγκο. Το φως μπορεί να ταξιδέψει σε όλο το πεπερασμένο σύμπαν, αλλά θα ήταν δύσκολο κάτι τέτοιο για ένα διαστημικό ταξιδιώτη. Σίγουρα αν μελλοντικές τεχνολογίες επιτρέψουν τη δημιουργία σκουληκότρυπων στο χωροχρόνο ή αν έχουμε τεχνολογίες που δεν περιορίζονται από την ταχύτητα του φωτός, τότε θα μπορούσαμε να το εξερευνήσουμε όλο.

Ένα τέτοιο πολλαπλά συνδεδεμένο σύμπαν θα έπρεπε να είναι τρεις με τέσσερις φορές μεγαλύτερο από το παρατηρήσιμο σύμπαν σύμφωνα με τα δεδομένα του CMB. Τεχνικά, αυτό σημαίνει πως θα μπορούσε κανείς να ταξιδέψει προς μία κατεύθυνση και να καταλήξει εκεί που ξεκίνησε. Ωστόσο στην πραγματικότητα δε θα μπορούσε να το κάνει αυτό αφού ζούμε σε ένα σύμπαν που επεκτείνεται με μεγαλύτερο ρυθμό από την ταχύτητα του φωτός, οπότε χωρίς ανεπτυγμένες τεχνολογίες, ένας ταξιδιώτης δε θα μπορούσε ποτέ να φτάσει ξανά το σημείο αφετηρίας του.

Ξενοφάνης: πώς σκέπτονται οι άνθρωποι τον θεό και τον κόσμο;

Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος: 570–480 (περίπου)

Φιλοσοφική θεολογία και πρακτικός βίος

§1

Ποιος ήταν ο Ξενοφάνης; Ήταν ένας ποιητής-φιλόσοφος, ενταγμένος για την ιστορία της φιλοσοφίας στον κύκλο των Προσωκρατικών στοχαστών και δημιουργός ενός πλούσιου σε ιδέες έργου. Σύμφωνα με τον Jeager είναι «ο θαρραλέος πρωταθλητής της αλήθειας», με το νόημα του πνευματικού αγώνα, με τον οποίο έθετε υπό ριζοσπαστική κριτική το σύνολο της μυθικής παράδοσης και κατά το πνεύμα αυτό εγκαινίασε τη φιλοσοφική συζήτηση για την έννοια της ενότητας του όντος. Έτσι οδηγήθηκε στην αμφισβήτηση εκείνης της εδραίας παράδοσης, που εκπροσωπούσε θεμελιωδώς ο Όμηρος αλλά και ο Ησίοδος. Αυτοί, κατά τον ίδιο, νομιμοποίησαν την ανθρώπινη κακία, καθώς απέδωσαν κάθε κακό του ανθρώπινου βίου στους θεούς:

«Ο Όμηρος και ο Ησίοδος απέδωσαν όλα στους θεούς, όσα στους ανθρώπους είναι ντροπές και ψόγος: κλοπές, μοιχείες και τις μεταξύ τους απάτες» (απ. 11).

Ο Ξενοφάνης επικρίνει τους ως άνω ποιητές, γιατί πρώτοι αυτοί εισήγαγαν και καθιέρωσαν τον ανθρωπομορφισμό των θεών, δεδομένου ότι θεωρούνταν δάσκαλοι των Ελλήνων, ιδιαίτερα δε ο Όμηρος. Όλοι οι θνητοί κατασκευάζουν θεούς με βάση τη δική τους εικόνα. Έτσι πιστεύουν ότι οι θεοί γεννιούνται και ντύνονται όπως οι άνθρωποι, ότι έχουν σώμα και μιλούν σαν άνθρωποι (απ.14). Τα βόδια, τα άλογα ή τα λιοντάρια, αν είχαν χέρια για να ζωγραφίζουν και να κάνουν εκείνα τα πράγματα που κάνουν οι άνθρωποι, τότε τα βόδια θα ζωγράφιζαν τους θεούς σαν βόδια, τα άλογα σαν άλογα και τα λιοντάρια σαν λιοντάρια (απ. 15).

§2

Στη συνάφεια τούτη ο φιλόσοφος-ποιητής επεκτείνει και βαθαίνει την κριτική των ποικίλων δοξασιών, πολιτικών, θρησκευτικών, κοινωνικών κ.λπ., που χαρακτηρίζουν τον κόσμο των ανθρώπων και προδίδουν την άγνοιά τους ως προς τη μορφή του θεού ή τις μορφές των θεών. Αυτή την κριτική ο Πλάτων την αποτίμησε ως μια πρώτη βάση ή αρχή για να διατυπώσει το δικό του επιχείρημα ενάντια στην ομηρική και γενικότερα την ποιητική θεολογία και να το αναπτύξει στα βιβλία ΙΙ και ΙΙΙ της Πολιτείας. Στη θέση αυτών των παραδοσιακών θρησκευτικών αντιλήψεων, ο Ξενοφάνης προτείνει τον μονοθεϊσμό:

«ένας θεός υπάρχει, ο μεγαλύτερος ανάμεσα στους θεούς και τους ανθρώπους, που δεν είναι διόλου όμοιος με τους θνητούς ούτε στο σώμα ούτε στη σκέψη» (απ. 23).

Δεν αρνείται την ύπαρξη πολλών θεών, αλλά θεωρεί πως υπάρχει ο ένας μέγιστος, ύψιστος θεός, που διατρέχει τα πάντα, τα αντιλαμβάνεται και τα συντονίζει χωρίς κόπο. Χωρίς αυτόν τον θεό δεν θα υπήρχε στον κόσμο αρμονία. Πρέπει έτσι να απαλλαγούμε από την ιδέα ότι ένας θεός χρειάζεται μέλη και αισθητήρια όργανα. Δεν ασκεί την εξουσία του στο σύμπαν με τη χρήση κάποιας υλικής δύναμης, όπως ισχυρίζονταν ο Όμηρος και ο Ησίοδος, αλλά επενεργεί στα γεγονότα και τα συμβάντα στον κόσμο, θέτει τα πάντα σε κίνηση με μια απλή σκέψη, χωρίς να κινείται ούτε ένας μυς. Το Είναι του θεού ως τέτοιο συνάπτεται με το ότι αυτός βλέπει, σκέπτεται και ακούει απευθείας χωρίς τη διαμεσολάβηση των αισθήσεων. Ο θεός δεν μετακινείται από τόπο σε τόπο, όπως φαντάζονται οι άνθρωποι, αλλά μένει ακίνητος στον ίδιο τόπο (απ. 26).

§3

Ι. Αφορμή γι’ αυτήν τη στροφή προς την κριτική αναίρεση ολόκληρης της μυθικής παράδοσης ήταν η υποταγή του μικρασιατικού Ελληνισμού στον περσικό ζυγό και η κατάργηση της πολιτικής ανεξαρτησίας των διαφόρων πόλεων. Η υποδούλωση αυτή οφείλεται στην ηθική διαφθορά των πόλεων και την ψυχική αναιμία· είχε δε ως συνέπεια περαιτέρω τη «στυγερή τυραννία» (απ. 3) των Περσών, η οποία εξανάγκασε και τον ίδιο τον Ξενοφάνη να εγκαταλείψει την ιδιαίτερη πατρίδα του και να επιλέξει ως τρόπο ζωής την αδιάκοπη περιπλάνηση από πόλη σε πόλη και την καλλιέργεια ενός πρώτου διαφωτιστικού πνεύματος. Έτσι δεν επιχειρούσε μόνο να αναιρέσει την παλαιά θεολογία, δεν έμεινε δηλαδή μόνο στην αρνητική πλευρά της κοσμικής τάξης, αλλά προχώρησε και πιο θετικά, παρουσιάζοντας μια άλλη ηθική και θρησκευτική μεταρρύθμιση. Στο απ. 1 μας δίνει μια εικόνα καλής συμπεριφοράς στην κοινότητα των ανθρώπων· μιας συμπεριφοράς, που διαχέει στην συνύπαρξη των ανθρώπων ευφροσύνη και φως και μας διδάσκει ποια είναι η φύση της αληθινής ευσέβειας. Προς τούτο θέτει την αναγκαιότητα της καθαρότητας των λόγων και την απλότητα σε όλες τις υλικές πτυχές της θρησκευτικής τελετής.

ΙΙ. Λόγια σεβασμού και αγνής ομιλίας, ήτοι συν-ομιλίας, υπό τη μορφή ύμνου προς τη θεότητα, αποτελούν βασική προϋπόθεση για να μπορούν οι άνθρωποι να ασχολούνται με την αρετή, με ευγενείς και δίκαιες πράξεις και όχι με ιστορίες Τιτάνων, Γιγάντων ή Κενταύρων ούτε και με ανθρώπινες συγκρούσεις, από όπου δεν μπορεί κανείς να αντλήσει τίποτα το καλό. Ο φιλοσοφικός προβληματισμός, που εξέφρασε ο Ξενοφάνης, δεν πέρασε απαρατήρητος από μεταγενέστερους φιλοσόφους της αρχαίας ελληνικής σκέψης και δη από αυτούς που ασχολήθηκαν με τη φύση των θεών ή με τις διάφορες θρησκευτικές πρακτικές, κατάλληλες για την άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων. Στο περιεχόμενο αυτού του προβληματισμού ανήκει η ριζοσπαστική σύλληψη των θεών ή του θεού, όπως επίσης η αμφιβολία για την εγκυρότητα της ανθρώπινης γνώσης και η επίγνωση των ορίων της (απ. 34). Στη συνάφεια τούτη, η βούληση να δοθούν πιο ορθολογικές εξηγήσεις για φαινόμενα που παραδοσιακά ερμηνεύονται με θρησκευτικούς όρους. Στο πλαίσιο αυτό καταθέτει μια νέα αντίληψη περί σεβασμού και αξίας των ανθρώπινων πραγμάτων.

Είναι τεράστιο ζήτημα η ερμηνεία που μετέρχεται κάθε φιλόσοφος για να προσλάβει και να κατανοήσει τη μυθική σκέψη. Οι νεοπλατωνικοί, αλλά και ο Πλάτων, δεν κάνουν καθολική κριτική στη μυθική σκέψη, αλλά αναπτύσσουν όλα τα σύμβολα, τα "γεγονότα" και τους όρους της ελληνικής μυθολογίας κατά τέτοιο τρόπο που τα μεταπλάθουν σε λογικούς προσδιορισμούς θεωρώντας τους μύθους κωδικοποιημένες δομές που κρύβουν μια λογική αλήθεια για τα πάντα. Δεν έκαναν τίποτα διαφορετικό από αυτό που έκανε ο Χέγκελ με τη χριστιανική μυθολογία, όταν συνέλαβε την έννοια και το νόημα πίσω από τις παραστάσεις της θρησκείας. Ξέρουμε πολύ καλά ότι ο Όμηρος μέσα από τον ανθρωπομορφισμό των θεών έκρυψε αλήθειες που δε θα γίνονταν κατανοητές από το ευρύ κοινό. Ο Πλάτων στέκεται κριτικά στον Όμηρο μόνο ως προς το ότι οι αμύητοι πολλοί δε θα καταλάβαιναν και θα έπαιρναν τοις μετρητοίς τα "αίσχη" των θεών, ενώ χρειαζόταν την καλλιέργεια του λόγου και της σκέψης για να κατανοήσει κανείς.

Ο Σαλλούστιος εξηγώντας τον θεμελιακό ρόλο της μυθικής σκέψης γράφει συγκεκριμένα στο Περί Θεών και Κόσμου ΙΙΙ, 4:

".....το να θελήσει κανείς να διδάξει προς όλους τους ανθρώπους την αλήθεια περί των Θεών, θα προκαλέσει στους ανόητους την περιφρόνηση, λόγω της αδυναμίας τους να κατανοήσουν, στους μορφωμένους την αδιαφορία. Δια της συγκαλύψεως της αλήθειας μέσω των μύθων δεν διατρέχουμε τον κίνδυνο να προκαλέσουμε την περιφρόνηση στους πρώτους και καταφέρνουμε να προτρέπουμε τους δεύτερους να καταγίνονται με τη φιλοσοφία".

Ο νεοπλατωνικός Πρόκλος θεωρείται ο Χέγκελ της αρχαιότητας, γιατί συνέλαβε εννοιολογικά και κατέγραψε με φιλοσοφικούς όρους και λογική συνέπεια αλήθειες που έκρυβαν οι "παραστάσεις" των κωδικοποιημένων δομών που κόμιζαν οι μύθοι, για αυτό και στην ελληνική παράδοση γίνεται λόγος για την ορφικοπυθαγόρεια πλατωνική γραμμή, η οποία έχει μια εντυπωσιακή κοινή βάση θεμελίωσης.

Επίσης, στη Ελληνική παράδοση επικρατούσα αντίληψη είναι ο πολυθεϊσμός, κάτι που διατυπώνεται από τη συντριπτική πλειοψηφία των κειμένων της ελληνικής γραμματείας. Ο Πρόκλος, και γενικότερα οι νεοπλατωνικοί, μας λέει ότι υπάρχουν πολλοί θεοί (τους χαρακτηρίζει Ενάδες) και κάθε φορά δημιουργός θεός μπορεί να είναι οποιοσδήποτε από αυτούς. Ο Δίας είναι ο δημιουργός του δικού μας κόσμου-σύμπαντος, ενώ άλλων κόσμων-διαστάσεων άλλοι θεοί. Από αυτήν την άποψη ο Ξενοφάνης αγνοούσε μια τέτοια διάσταση και για αυτό έκανε λόγο για μονοθεϊσμό.

Μας γράφει ο Πρόκλος στο "Εις τον Πλάτωνος Παρμενίδη" (1048.11-26):

"Γιατί όλες οι Ενάδες βρίσκονται η μια μέσα στην άλλη, και η ένωσή τους είναι πολύ μεγαλύτερη από την επικοινωνία και την ταύτιση που υπάρχει μέσα στα όντα (Ιδέες δηλαδή). Γιατί υπάρχει και μέσα στα όντα ανάμειξη των Ιδεών, ομοιότητα, φιλία και συμμετοχή της μιας στην άλλη, η ένωση όμως των Ενάδων, επειδή είναι ένωση τέτοια, είναι πολύ πιο ενιαία, απόρρητη και ανυπέρβλητη. Γιατί όλες (Ενάδες) υπάρχουν μέσα σε όλες, πράγμα που δεν συναντάται στις ιδέες. Γιατί αυτές (ιδέες) μετέχουν η μία στην άλλη, δεν βρίσκονται όμως όλες μέσα σε όλες. Αλλά, όμως, ενώ υπάρχει εκεί αυτή η ένωση, η καθαρότητά τους είναι θαυμαστή και αμιγής, και η ιδιότητα καθεμιάς είναι πολύ πιο τέλεια από την ετερότητα των Ιδεών, διατηρώντας τα θεία αμιγή και τις δυνάμεις τους διακριτές."

Πάλι ο ίδιος γράφει στο "Εις τον Πλάτωνος Παρμενίδη (1050.9)" :

"Γιατί όποια από αυτές (Ενάδες) και να πάρεις, παίρνεις την ίδια με τις υπόλοιπες, επειδή όλες βρίσκονται η μία μέσα στην άλλη και είναι ριζωμένες μέσα στο Ένα."

Αυτό το ΕΝΑ, μας επισημαίνει ο Πρόκλος, δεν είναι τίποτα άλλο παρά αυτή η υπερβατική Ένωση των ίδιων των ΕΝΑΔΩΝ, είναι οι ίδιες οι ΕΝΑΔΕΣ-ΘΕΟΙ.

Η έννοια του Ενός έχει μακρά ιστορία: από τους προσωκρατικούς μέχρι την ύστερη αρχαιότητα: τα εκάστοτε διαφορετικά της περιεχόμενα έχουν κοινό χαρακτηριστικό ότι επαληθεύουν τη Μορφή του Ενός ως τέτοιου.

Άγιοι καταστροφείς: ΠΩΣ Η «ΑΓΙΑ» ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΟΝΙΟΡΤΟΠΟΙΗΣΕ ΤΑ ΣΕΒΑΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Άγιοι της χριστιανοσύνης που φέρονται ως καταστροφείς του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού ή των αντιπάλων τους ή και δολοφόνοι!

Ένας από τους γνωστούς ισχυρισμούς των χριστιανών απολογητών είναι ότι: "Οι χριστιανοί δεν έκαναν καταστροφές, ο Ελληνικός πολιτισμός κατέπεσε από μόνος του και αν έγιναν κάποιες ελάχιστες καταστροφές από κάποιους φανατικούς· αυτό έγινε λόγω των διωγμών που υπέστησαν από τους εθνικούς". Θα δούμε αν ευσταθεί αυτός ο πολύ συχνός ισχυρισμός τους, με βάση τα δικά τους κείμενα που είναι τα συναξάρια των αγίων, από τα οποία θα δούμε αποσπάσματα καταστροφών, όπως και από την ιστορία, τι αναφέρει για όσους από αυτούς τους αγίους, έχουμε ιστορικά στοιχεία.

Τα Συναξάρια είναι οι βιογραφίες των αγίων του Χριστιανισμού, άσχετα αν περιλαμβάνουν πλήθος μυθικών και υπερφυσικών στοιχείων, ή πολλές από αυτές είναι δημιουργήματα μεταγενέστερης ανάγκης για ύπαρξη πληθώρας μαρτύρων.

Εἰς τὸν Στίχον Στιχηρὰ προσόμοια τῆς Ἁγίας Παρασκευής

Ἦχος δ'

«Ὡς γενναῖον ἐν Μάρτυσι Πολυώδυνα βάσανα, ὑποστῆναι Πανένδοξε, ἀνδρικῷ φρονήματι η ὐτομόλησας, καὶ τῶν Έλλήνων Σεβάσματα ὡς κόνιν ἐλέπτυνας· τῷν ὰρσθένει τοῦ Σταυροῦ, τὸν Αντίπαλον ἔκτεινας τὸν Καυχώμενον, ὑπεράνωθεν ἄστρων θρόνον θεῖναι· πρὸ Ποδῶν σου γὰρ ἐρράγη, ὥσπερ Στρουθίον Παιζόμενος».

Η «ΑΓΙΑ» ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Κανών β', ᾨδὴ η', τῆς Ἁγίας Παρασκευής.

Ἦχος δ'

«Χεῖρας ἐκπετάσας Δανιὴλ Οὐκ ὄντας Θεοὺς ἀλλὰ ψευδῆ Δαιμόνων φάσματα Μάρτυς ἀπέδειξας, καὶ κατηδάφισας τέλεον καὶ εἰς τέλος Κατελέπτυνας ἐν εὐφροσύνῃ τῷ Χριστῷ, ἀπαύστως μέλπουσα· Εὐλογεῖτε, πάντα τὰ ἔργα Κυρίου τὸν Κύριον, Ναοῦ Δονηθέντος ἐπὶ γῆς ἐπιφοιτήσει σου, Ἀπόλλων Πέπτωκε καὶ κατηκόντι τα ξόανα ἐνεργείᾳ τοῦ ἀχράντου Σταυροῦ, δι' οὗ φραχθεῖσα μυστικῶς, ἐν παρρησίᾳ πολλῇ, ἀνεβόας· Πάντα τὰ Έργα Υμνεῖτε τὸν Κύριον».

«Απόλλων Πέπτωκε» (Για τον Ελληνικό Ναό, του Θεού Απόλλωνα): Την λέξη «Πέπτωκε» την χρησιμοποιεί και ο Εβραίος Προφήτης Ησαΐας για την καταστροφή των αγαλμάτων και των ναών της Βαβυλώνας… τέλεια Εβραϊκή μίμηση.

«Πέπτωκε Πέπτωκε Βαβυλών, καὶ πάντα τὰ Αγάλματα Αὐτῆς, καὶ τὰ Χειροποίητα Αὐτῆς Συνετρίβησαν εἰς τὴν γῆν. 10 ἀκούσατε, οἱ καταλελειμμένοι καὶ οἱ ὀδυνώμενοι, ἀκούσατε ἃ ἤκουσα παρὰ Κυρίου σαβαώθ· ὁ Θεὸς τοῦ᾿ Ισραὴλ ἀνήγγειλεν ἡμῖν».(Ησαΐας: Κεφάλαιο 21 , Παράγραφοι 9 – 10).

ΧΟΡΕΨΕ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΜΕ ΤΙΣ ΠΑΡΘΕΝΕΣ ΓΙΑΤΙ ΓΚΡΕΜΙΣΕΣ ΤΑ ΑΓΑΛΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ...

Κανών β', ᾨδὴ ε', τῆς Ἁγίας Παρασκευής).

Ἦχος δ'

«Σὺ Κύριε μου φῶς Ἠγώνισαι Σεμνή, καὶ τὸν τύραννον ἔκτεινας, ῥητρεύσεσι ταῖς πανσόφοις, πρὸβημάτων ἐμφρόνως, τὸν Χριστὸν καταγγέλλουσα. Νοῦν ἔχουσα στερρόν, ἀπτοήτῳ φρονήματι, Κατῄσχυνας τῶν Εἰδώλων τὰ Σεβάσματα.

Πάντα, γραφικαῖς ἀποδείξεσι. Παστάδος νοητῆς, καὶ νυμφῶνος ἠξίωσαι, χορεύουσα σὺν Παρθένοις ταῖς φρονίμοις ἐνθέως, Παρασκευὴ ἀοίδιμε».

ΙΑΤΡΕΙΟ ΨΥΧΩΝ

Κοντάκιον Ἦχος δ'

«Ἐπεφάνης σήμερον τὸν ναόν σου πάνσεμνε, ὡς Ιατρεῖον Ψυχικὸν εὑράμενοι ἐντούτῳ πάντες οἱ πιστοί, μεγαλοφώνως τιμῶμέν σε, Ὁσιομάρτυς Παρασκευὴ ἀοίδιμε».

(ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΚΛΕΜΜΈΝΟ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ: Η επιγραφή «ΙΑΤΡΕΙΟ ΨΥΧΩΝ» ήταν γραμμένο έξω από την βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας).

ΚΑΤΩ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

ΜΠΡΑΒΟ ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ. ΒΡΙΣΤΕ ΤΟΥΣ ΒΡΩΜΕΡΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΣΑΣ.

Εξήρανας την μωρίαν Ελλήνων και το ψεύδος

Μανίας Ελληνικής το φρύαγμα κατεπατήσατε

τους σοφούς των Ελλήνων, θεαρχικώ σθένει απεμώρανας

κατήργησας Ελλήνων μυθεύματα

τους των Ελλήνων σοφούς ανδρείως κατήσχυνας

την των Ελλήνων απεμώρανεν φιλοσοφίαν

Ελλήνων ήσχυνας την αθεώτατην πλάνην

θεούς εξηφάνισας των Ελλήνων

Έρρει των Ελλήνων τα σαθρά πλάνης σεβάσματα και το ψεύδος αυτών

απεμώρανας Ελλήνων την σοφίαν

Οι των Ελλήνων σοφοί ηττηθέντες τοις σοφοίς δόγμασιν

Σοφώτατα της Ελληνικής κατεφρόνησας σοφία

Καταπτύσας των στωικών φιλοσόφων

πάσαν Ελλήνων απετέφρωσεν μανίαν

Πάσαν πλάνην των Ελλήνων έλεγξας

σκότος διέλυσας Ελλήνων δυσφημίας

την Πλάτωνος μυθολογίαν και την στωικήν φλυαρίαν λόγοις και έργοις κατέρραξε

Των Ελλήνων λιπών άπασαν την ματαιότητα

—Θεολόγω σου στόματι, θεολόγε Γρηγόριε… εξήρανας την μωρίαν Ελλήνων και το ψεύδος» (Μικρός Εσπερινός, σελ. 203, διαβάζεται 25 Ιανουρίου)

—»Εξέστησαν δαίμονες και Ελληνες οι άθεοι» (Κανόνας, Ωδή ε΄, σελ. 65)

—»Μανίας ελληνικής το φρύαγμα κατεπατήσατε» (Κανόνας, Ωδή α΄, σελ. 91).

—»Σοφία κρείττονι καλλωπιζόμενος, τους σοφούς των Ελλήνων, θεαρχικώ σθένει απεμώρανας» (Κανόνας, Ωδή δ΄, σελ. 84, 22 Μαρτίου).

—»Μάρτυρες Χριστού πανεύφημοι κατακρατούσης ποτέ της Ελλήνων σκαιότητας και ωθούσης άπαντας προς αθέμιτα βάραθρα» (Εσπερινός, σελ. 111, 28 Απριλίου)

—»Θείου Πνεύματος τη φωταυγία, σκότος έλυσας πολυθεϊας και κατήργησας Ελλήνων μυθεύματα» (Ορθρος, σελ. 42, 10 Μαϊου)

—»Σταθηράν επιδεικνύμενος την ένστασιν, Μάρτυς Ευτύχιε, τους των Ελλήνων σοφούς ανδρείως κατήσχυνας» (Κανόνας, Ωδή ζ΄, σελ. 104)

—»Σοφία Θεού, Ιουστίνος ο σοφός, κεκοσμημένος, την των Ελλήνων απεμώρανεν φιλοσοφίαν εν χάριτι» (Κανόνας, Ωδή ζ΄, σελ. 8, 1 Ιουνίου)

—»Των τυράννων ήλεγξας τας πονηράς επινοίας και Ελλήνων ήσχυνας την αθεώτατην πλάνην» (Κοντάκιο κανόνα, σελ. 69, 18 Ιουνίου)

—»Ανδρικώ φρονήματι ηυτομόλησας και των Ελλήνων σεβάσματα ως κόνιν ελέπτυνας» (Αίνοι, σελ. 94, 17 Ιουλίου)

—»Έρρει των Ελλήνων τα σαθρά πλάνης σεβάσματα και σεσιγήκασι της ματαιότητος άπασαι αι διπλόαι και το ψεύδος αυτών» (Κανών, ωδή η΄, σελ. 122, 23 Ιουλίου)

—»και θεούς εξηφάνισας των Ελλήνων δυνάμει του πνεύματος» (Κανόνας σελ. 126, 23 Αυγούστου)

—»Σοφίαν ευράμενος, την ενυπόστατον απεμώρανας Ελλήνων την σοφίαν» (Κανών, ωδή α΄, σελ. 134)

—»Οι των Ελλήνων σοφοί ηττηθέντες τοις σοφοίς δόγμασιν» (Κανόνας, Ωδή ε, σελ. 137, 22 Σεπτεμβρίου)

—»Σοφώτατα της Ελληνικής κατεφρόνησας σοφία, ένδοξε» (Ωδή η΄, σελ. 15, 2 Οκτωβρίου)

—»Καταπτύσας των στωικών φιλοσόφων, των απορρήτων μυστηρίων γνώστης εγένετο» (Δοξαστικό εσπερινού, σελ. 16, 3 Οκτωβρίου)

—»ότι πάσαν Ελλήνων απετέφρωσεν μανίαν» (Οίκος, σελ. 82, 14 Οκτωβρίου)

—»Πάσαν πλάνην των Ελλήνων έλεγξας» (Εξαποστειλάριον, σελ. 88, 15 Οκτωβρίου)

—»Οθεν προ των Ελλήνων μανία, πάλιν δε μετά πότμον, της αιρέσεως ζάλην ελάσαντες» (Κάθισμα, σελ.122, 22 Οκτωβρίου)

—»Αίγλην φωτιζόμενος σοφέ, της τρισηλίου λάμψεως, σκότος διέλυσας Ελλήνων δυσφημίας» (Κανόνας, ωδή α, σελ. 182, 30 Οκτωβρίου)

—»Μονάδα τρισάριθμον ομολογήσαντες, άγιοι, των Ελλήνων ελύσατε πολύθεον φρόνημα και μωράν σοφίαν» (Εσπερινός, σελ. 106, 15 Νοεμβρίου)

—»των γαρ αλιέων ζηλώσας την παρρησίαν και την σκηνορράφων θεολογίαν, την Πλάτωνος μυθολογίαν και την στωικήν φλυαρίαν λόγοις και έργοις κατέρραξε» (Δοξαστικό Εσπερινού, σελ. 122, 18 Νοεμβρίου)

—»Των Ελλήνων λιπών άπασαν την ματαιότητα» (Οίκος, σελ. 124, 18 Νοεμβρίου)

—»Ευστράτιος, ο της Ελλήνων μυθοπλασίας στηλιτευτής και της χριστιανών θεοσοφίας κήρυξ» (Αίνοι, σελ. 98, 13 Δεκεμβρίου)

ΒΡΩΜΕΡΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ, ΘΑ ΣΑΣ ΔΙΑΣΠΑΣΕΙ Ο ΔΙΚΟΣ ΜΑΣ ΙΕΧΩΒΑ.

—Στον Ακάθιστο Ύμνο αναφέρεται:

«Χαίρε, φιλοσόφους ασόφους δεικνύουσα,
Χαίρε, τεχνολόγους αλόγους ελέγχουσα,
Χαίρε, ότι εμωράνθησαν οι δεινοί συζητηταί,
Χαίρε, ότι εμαράνθησαν οι των μύθων ποιηταί,
Χαίρε, των Αθηναίων τας πλοκάς διασπώσα…»

Η αλήθεια είναι ότι τα συναξάρια είναι σε απίστευτο βαθμό μυθολογήματα και εφόσον δεν μπορούμε να δεχτούμε ως αληθή τα εξόφθαλμα θαύματα που περιέχουν, άλλο τόσο και τις ιστορίες τους. Αυτά όμως μαζί και με τις πράξεις των ιστορικών αγίων, αλλά και ότι έχουμε δει ήδη για το πως επικράτησε ο Χριστιανισμός, δείχνουν την ιδεολογία των χριστιανών διαχρονικά στο πως έβλεπαν τις άλλες θρησκείες και το μίσος τους για τις θεωρήσεις των άλλων που δεν άντεχαν, κυρίως των αρχαίων Ελλήνων που τους θεωρούσαν "μιαρούς", και "διεφθαρμένους". Αντικατοπτρίζουν τελικά το ποιοι κατέστρεφαν τα αρχαία ιερά, επίσης αντικατοπτρίζει τον πραγματικό λόγο που έγιναν οι σχετικά λίγοι διωγμοί των χριστιανών: Έγιναν εξαιτίας της επιθετικής τους δράσης κατά της αρχαίας θρησκείας, αφού εκείνη την εποχή και μέχρι να επικρατήσουν, υπήρχε πραγματική ανεξιθρησκεία.

Βλέπετε, για τους χριστιανούς τότε δεν εθεωρείτο κακό να καταστρέψεις τον ναό μιας άλλης θρησκείας ή τα αγάλματα της, υπήρχαν άλλωστε και οι κανόνες του Δευτερονομίου που δεν φαίνεται κανείς στον Χριστιανισμό να τους θεωρεί ως άκυρους, το αντίθετο. Υπάρχουν επίσης και οι εντολές του ίδιου του Ιησού, που είπε: ότι όποιος δεν είναι μαζί του είναι εναντίον του, ότι θα φέρει διχόνοια και ότι όποιος είναι έξω από την διδασκαλία του, πρέπει να αποβληθεί και να ριφθεί στην φωτιά. Έτσι δεν μας κάνουν εντύπωση τα κατορθώματα και οι καταστροφές αγίων χριστιανών, αφού συμφωνούν και με την θεωρία του. Μια θεωρία που η σύγχρονη Εκκλησία θέλει να ξεχάσει ή να συμβολοποιήσει.

Η μελέτη αυτή μπήκε για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά, ότι ο Χριστιανισμός στην ουσία του και συχνά με την πράξη του, δεν έχει καμιά σχέση με την αγάπη και την ειρήνη που δήθεν θέλει να μας πει, ειδικά στον τρόπο που εξαπλώθηκε. Ήταν φονταμενταλιστικός, δηλαδή επικροτούσε και εφάρμοσε την βία στους άλλους όπως κάνουν τώρα οι μουσουλμάνοι, το προβάλει αυτό σαν επίτευγμα στα κείμενα αλλά και σε εικόνες του. Έτσι εξαπλώθηκε και δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά διασφάλιση ότι δεν μπορεί να ξαναγίνει κάποια στιγμή το ίδιο.

ΔΕΣ: Άγιοι καταστροφείς

Τα δύο είδη “τυφλών”

Το υπόγειο σπήλαιο είναι ο ορατός μας κόσμος· η φωτιά που κάνει να προβάλλουν οι σκιές είναι ο ήλιος μας. Η ανηφόρα προς τα έξω είναι τ’ ανέβασμα της ψυχής προς το νοητό κόσμο, όπου λάμπει ο αληθινός ήλιος, το καλό. Δεν μπορεί κανείς να βαστάξει τη λάμψη του, χωρίς μια προηγούμενη μεθοδική διαπαιδαγώγηση να έχει τονώσει το βλέμμα του πνεύματος. Όταν, τέλος αντικρίσει κανείς τον ήλιο, όταν αντιμετωπίσει με κόπο τη θαμπωτική του όψη, τότε καταλαβαίνει πως αυτός είναι η αιτία κάθε καλοσύνης και κάθε ομορφιάς. Στον ορατό κόσμο το φως κ’ η ισχυρή του εστία, δεν εκπορεύονται παρά απ’ αυτόν. Στο νοητό κόσμο δημιουργεί ταυτόχρονα την αλήθεια και το πνεύμα που την αντικρίζει. Τίποτα το ωφέλιμο και το σοφό δε θα πραγματοποιηθεί στον δημόσιο ή στον ιδιωτικό βίο, που να μην έχει γίνει κάτω από το φως του.

Ας μην ξαφνιαζόμαστε λοιπόν, όταν βλέπουμε κείνους που μια φορά αντίκρισαν την αλήθεια τούτη να στέκονται αφαιρεμένοι κι απορροφημένοι. Ακόμα και τότε τη λαχταρούνε. Δεν ξαναγυρίζουν στον κόσμο παρά με λύπη και πολύ αδέξια. Και πόσο μοιάζουν με χαζούς και γελοίους, όταν αναγκάζονται στα δικαστήρια να μάχονται γι’ αυτές τις σκιές, που οι άνθρωποι τις ονομάζουν πράγματα και συμβάντα!

Ας θυμηθούμε όμως πως υπάρχουν δύο ειδών τυφλοί: εκείνοι που ζώντας μέσα στη σκιά και τη νύχτα δεν μπορούν ν’ ατενίσουν το φως κι εκείνοι που συνηθισμένοι στη λάμψη της αλήθειας ψηλαφίζουν μέσα στα σκοτάδια.

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (3.24.1-3.25.2)

[3.24.1] Αὐτὸς δὲ προῆγεν ὡς ἐπὶ Μάρδους, ἀναλαβὼν τούς τε ὑπασπιστὰς καὶ τοὺς τοξότας καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας καὶ τὴν Κοίνου καὶ Ἀμύντου τάξιν καὶ τῶν ἑταίρων ἱππέων τοὺς ἡμίσεας καὶ τοὺς ἱππακοντιστάς· ἤδη γὰρ αὐτῷ καὶ ἱππακοντισταὶ τάξις ἦσαν. [3.24.2] ἐπελθὼν δὲ τὸ πολὺ μέρος τῆς χώρας τῶν Μάρδων πολλοὺς μὲν ἀπέκτεινεν αὐτῶν φεύγοντας, οὓς δέ τινας ἐς ἀλκὴν τετραμμένους, πολλοὺς δὲ ζῶντας ἔλαβεν. οὐ γὰρ ἔστιν ὅστις χρόνου ἐμβεβλήκει ἐς τὴν γῆν αὐτῶν ἐπὶ πολέμῳ διά τε δυσχωρίαν καὶ ὅτι πένητες οἱ Μάρδοι καὶ μάχιμοι ἐπὶ τῇ πενίᾳ ἦσαν. οὔκουν οὐδὲ Ἀλέξανδρον ἐμβαλεῖν ἄν ποτε δείσαντες, ἄλλως τε καὶ προκεχωρηκότα ἤδη ἐς τὸ πρόσω, ταύτῃ μᾶλλόν τι ἀφύλακτοι ἡλίσκοντο. [3.24.3] πολλοὶ δὲ αὐτῶν καὶ ἐς τὰ ὄρη κατέφυγον, ἃ δὴ ὑπερύψηλά τε καὶ ἀπότομα αὐτοῖς ἐν τῇ χώρᾳ ἐστίν, ὡς πρὸς ταῦτά γε οὐχ ἥξοντα Ἀλέξανδρον. ἐπεὶ δὲ καὶ ταύτῃ προσῆγεν, οἱ δὲ πέμψαντες πρέσβεις σφᾶς τε αὐτοὺς ἐνέδοσαν καὶ τὴν χώραν· καὶ Ἀλέξανδρος αὐτοὺς μὲν ἀφῆκεν, σατράπην δὲ ἀπέδειξεν αὐτῶν Αὐτοφραδάτην, ὅνπερ καὶ Ταπούρων.

[3.24.4] Αὐτὸς δὲ ἐπανελθὼν εἰς τὸ στρατόπεδον, ἔνθενπερ ὡρμήθη ἐς τῶν Μάρδων τὴν γῆν, κατέλαβε τοὺς Ἕλληνας τοὺς μισθοφόρους ἥκοντας καὶ τοὺς Λακεδαιμονίων πρέσβεις, οἳ παρὰ βασιλέα Δαρεῖον ἐπρέσβευον, Καλλιστρατίδαν τε καὶ Παύσιππον καὶ Μόνιμον καὶ Ὀνόμαντα, καὶ Ἀθηναίων Δρωπίδην. τούτους μὲν δὴ ξυλλαβὼν ἐν φυλακῇ εἶχε, τοὺς Σινωπέων δὲ ἀφῆκεν, ὅτι Σινωπεῖς οὔτε τοῦ κοινοῦ τῶν Ἑλλήνων μετεῖχον, ὑπὸ Πέρσαις τε τεταγμένοι οὐκ ἀπεικότα ποιεῖν ἐδόκουν παρὰ τὸν βασιλέα σφῶν πρεσβεύοντες· [3.24.5] ἀφῆκεν δὲ καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων, ὅσοι πρὸ τῆς εἰρήνης τε καὶ τῆς ξυμμαχίας τῆς πρὸς Μακεδόνας γενομένης παρὰ Πέρσαις ἐμισθοφόρουν, καὶ Καλχηδονίων Ἡρακλείδην τὸν πρεσβευτὴν ἀφῆκεν· τοὺς δὲ ἄλλους ξυστρατεύεσθαί οἱ ἐπὶ μισθῷ τῷ αὐτῷ ἐκέλευσε· καὶ ἐπέταξεν αὐτοῖς Ἀνδρόνικον, ὅσπερ ἤγαγέ τε αὐτοὺς καὶ ἔνδηλος γεγόνει οὐ φαῦλον ποιούμενος σῶσαι τοὺς ἄνδρας.
[3.25.1] Ταῦτα δὲ διαπραξάμενος ἦγεν ὡς ἐπὶ Ζαδράκαρτα, τὴν μεγίστην πόλιν τῆς Ὑρκανίας, ἵνα καὶ τὰ βασίλεια τοῖς Ὑρκανίοις ἦν. καὶ ἐνταῦθα διατρίψας ἡμέρας πεντεκαίδεκα καὶ θύσας τοῖς θεοῖς ὡς νόμος καὶ ἀγῶνα γυμνικὸν ποιήσας ὡς ἐπὶ Παρθυαίους ἦγεν· ἐκεῖθεν δὲ ἐπὶ τὰ τῆς Ἀρείας ὅρια καὶ Σουσίαν, πόλιν τῆς Ἀρείας, ἵνα καὶ Σατιβαρζάνης ἧκε παρ᾽ αὐτὸν ὁ τῶν Ἀρείων σατράπης. [3.25.2] τούτῳ μὲν δὴ τὴν σατραπείαν ἀποδοὺς ξυμπέμπει αὐτῷ Ἀνάξιππον τῶν ἑταίρων δοὺς αὐτῷ τῶν ἱππακοντιστῶν ἐς τεσσαράκοντα, ὡς ἔχοι φύλακας καθιστάναι τῶν τόπων, τοῦ μὴ ἀδικεῖσθαι τοὺς Ἀρείους πρὸς τῆς στρατιᾶς κατὰ τὴν πάροδον.

***

[3.24.1] Μετά προχώρησε εναντίον των Μάρδων έχοντας μαζί του τους υπασπιστές, τους τοξότες, τους Αγριάνες, τα τάγματα του Κοίνου και του Αμύντα, το μισό ιππικό των εταίρων καθώς και τους έφιππους ακοντιστές, που τους είχε ήδη οργανώσει σε τάγμα. [3.24.2] Διέσχισε το μεγαλύτερο μέρος της χώρας των Μάρδων και σκότωσε πολλούς από αυτούς που προσπαθούσαν να διαφύγουν και μερικούς που πρόβαλαν αντίσταση· συνέλαβε επίσης πολλούς ζωντανούς. Για πολύ χρόνο κανείς δεν είχε εισβάλει στη χώρα τους να τους πολεμήσει, επειδή και ο τόπος τους ήταν δύσβατος και οι Μάρδοι φτωχοί, αλλά και πολεμικοί συγχρόνως εξαιτίας της φτώχειας τους. Γι᾽ αυτό και τότε συλλαμβάνονταν μάλλον απροφύλακτοι, επειδή δεν είχαν τον φόβο μήπως εισβάλει στη χώρα τους ο Αλέξανδρος, ο οποίος άλλωστε είχε προχωρήσει αρκετά μακριά από αυτήν. [3.24.3] Πολλοί από αυτούς κατέφυγαν στα βουνά, που στη χώρα τους είναι πανύψηλα και απόκρημνα, νομίζοντας ότι σε αυτά τουλάχιστον δεν θα έφτανε ο Αλέξανδρος. Επειδή όμως προχώρησε και εκεί, έστειλαν απεσταλμένους τους και παρέδωσαν τους εαυτούς τους και τη χώρα τους. Ο Αλέξανδρος τους άφησε ανενόχλητους και όρισε σατράπη τους τον Αυτοφραδάτη, τον οποίο είχε ορίσει σατράπη και των Ταπούρων.
[3.24.4] Ο ίδιος γύρισε πίσω στο στρατόπεδο, από όπου είχε ξεκινήσει για τη χώρα των Μάρδων, και βρήκε τους Έλληνες μισθοφόρους που είχαν έρθει, καθώς και τους απεσταλμένους των Λακεδαιμονίων που είχαν σταλεί στον βασιλιά Δαρείο, δηλαδή τον Καλλιστρατίδα, τον Παύσιππο, τον Μόνιμο, τον Ονόμαντα και τον πρεσβευτή των Αθηναίων Δρωπίδη. Αυτούς λοιπόν τους συνέλαβε και τους φυλάκισε, ενώ τους απεσταλμένους των Σινωπέων τους άφησε να φύγουν, γιατί οι Σινωπείς δεν μετείχαν στην κοινή συμμαχία των Ελλήνων και επειδή ήταν υπήκοοι των Περσών, νόμισε ότι δεν είχαν κάμει τίποτε το ανάρμοστο στέλνοντας τους πρεσβευτές τους στον βασιλιά Δαρείο. [3.24.5] Άφησε επίσης ελεύθερους τους άλλους Έλληνες που υπηρετούσαν ως μισθοφόροι στους Πέρσες πριν να συναφθεί ειρήνη και συμμαχία με τους Μακεδόνες, καθώς και τον πρεσβευτή των Καλχηδονίων Ηρακλείδη. Οι υπόλοιποι διατάχθηκαν να τον ακολουθήσουν στην εκστρατεία με τον ίδιο μισθό που έπαιρναν πριν· και τοποθέτησε αρχηγό τους τον Ανδρόνικο, ο οποίος τους οδήγησε στον Αλέξανδρο και φαινόταν να αποδίδει μεγάλη σημασία στη διάσωσή τους.
[3.25.1] Αφού τακτοποίησε όλα αυτά, βάδισε προς τα Ζαδράκαρτα, τη μεγαλύτερη πόλη της Υρκανίας, όπου βρίσκονταν και τα βασιλικά ανάκτορα των Υρκανίων. Εκεί παρέμεινε δεκαπέντε μέρες και, αφού πρόσφερε θυσία στους θεούς κατά τον καθιερωμένο τρόπο και τέλεσε γυμνικό αγώνα, προχώρησε εναντίον της Παρθίας· από εκεί προχώρησε προς τα όρια της Αρείας και τη Σουσία που ήταν πόλη της Αρείας, όπου παρουσιάστηκε σε αυτόν ο Σατιβαρζάνης, ο σατράπης της Αρείας. [3.25.2] Ό Αλέξανδρος του ξανάδωσε πίσω τη σατραπεία του και έστειλε μαζί του τον Ανάξιππο, έναν από τους εταίρους, με σαράντα έφιππους ακοντιστές, για να είναι δυνατή η τοποθέτηση φρουρών στα διάφορα μέρη της Αρείας, ώστε να μην πάθουν ζημιές οι Άρειοι, όταν θα περνούσε ο στρατός του από τη χώρα τους.