ΝΑΠΟΛΕΩΝ Α΄ ΒΟΝΑΠΑΡΤΗΣ ''Ο ΜΕΓΑΣ''
Ναπολέων Α΄ της Γαλλίας
Ο Ναπολέων (Napoléon Bonaparte/Ναπολέων Βοναπάρτης) (15 Αυγούστου 1769 — 5 Μαΐου 1821) ήταν Γάλλος στρατηγός και Αυτοκράτορας της Γαλλίας (ως Ναπολέων Α΄) επικληθείς Μέγας. Θεωρείται στρατηγική και κυβερνητική μεγαλοφυΐα, ιδρυτής Βασιλικής δυναστείας, (Βασιλικού Οίκου), καταλύτης αλλά και θεμελιωτής ευρωπαϊκών Βασιλείων και Χωρών στα οποία και άφησε βαθιά χαραγμένη τη σφραγίδα της προσωπικότητάς του.
Πρώτα Χρόνια
Γεννήθηκε στην πόλη Αιάκειο (Ajaccio) στην Κορσική, μόλις ένα χρόνο αφού η κυριαρχία του νησιού μεταβιβάστηκε από τη Δημοκρατία της Γένοβας στη Γαλλία. Ο πατέρας του Κάρλος Βοναπάρτης καταγόταν από την Τοσκάνη και ανήκε στα χαμηλότερα στρώματα της αριστοκρατίας. Η μητέρα του, Λετίτσια Ραμολίνο, καταγόταν επίσης από οικογένεια ευγενών. Ο πατέρας της ήταν διοικητής της φρουράς του Αζαξιό και αργότερα Γενικός Επιτηρητής Οδών και Γεφυρών στην Κορσική...
Ήταν ο δευτερότοκος γιος - μικρότερος κατά ένα χρόνο από τον Τζουζέπε ή Ζοζέφ - από συνολικά 8 αδέρφια με τρίτο κατά σειράν τον άλλο αδελφό του Λουτσιάνο ή Λυσιέν. Όταν ο Ναπολέων έφτασε στην ηλικία των 9 ετών, αυτός και ο Ζοζέφ στάλθηκαν στη Γαλλία για σπουδές. Ο Ναπολέων είχε μεγάλο ενδιαφέρον για τα μαθηματικά και αυτό τον οδήγησε να γίνει αξιωματικός του πυροβολικού, ενώ ο αδερφός του συνέχισε για να γίνει ιερέας.
Τελείωσε την Ανωτάτη Ακαδημία Πολέμου στο Παρίσι σε ηλικία μόλις 20 ετών το 1789 λίγο πριν την έκρηξη της Επανάστασης. Αρχικά η στάση του απέναντι της ήταν σχετικά αδιάφορη. Όντας πάντως μικρός και μη Γάλλος αριστοκράτης δεν είχε ελπίδες να εξελιχθει ιεραρχικά και να διακριθεί εκτός και αν λόγω των ρευστών περιστάσεων περίμενε και έδρεπε τις κατάλληλες ευκαιρίες.
Ο Ναπολέων επισκέφτηκε πολλές φορές την Κορσική τα επόμενα χρόνια (1790-1792). Επιχείρησε να πετύχει την ανεξαρτησία του νησιού από τη Γαλλία. Όταν η προσπάθειά του απέτυχε, κινδύνευσε να χάσει τη θέση του στο Γαλλικό Στρατό, αλλά η συμμετοχή κάποιων από τους αδελφούς του και άλλων συγγενών του στην πολιτική ζωή στο Παρίσι, του εξασφάλισε ατιμωρησία. Στη συνέχεια αφοσιώθηκε στην Επανάσταση, και συμμετείχε σε μια μικρή δύναμη που ανέλαβε να αποκαταστήσει την τάξη στην Κορσική, όταν η τοπική ηγεσία καταδίκασε την Επανάσταση.
Στον εμφύλιο που ακολούθησε οι δημοκρατικές δυνάμεις απέτυχαν και ο ίδιος τέθηκε σε διαθεσιμότητα. Έτσι δεν βρέθηκε σε κανένα μέτωπο όταν το 1792 ξέσπασε ο εξωτερικός πόλεμος του Α΄Συνασπισμού. Ταυτόχρονα συγγενείς και οπαδοί του υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το νησί τους. Η τελευταία φορά που ο ίδιος πήγε εκεί ήταν το 1799 κατά την επιστροφή του από την εκστρατεία της Αιγύπτου καταφέρνοντας αυτή την φορά αναίμακτα να συντρίψει τους μοναρχικούς.
Το 1793 οι γνωριμίες του του εξασφάλισαν την προαγωγή στο βαθμό του λοχαγού και την τοποθέτηση στο επιτελείο των δυνάμεων που πολιορκούσαν τον λιμένα της Τουλόν. Η πόλη είχε καταληφθεί από τους Βρετανούς που υποστηρίχθηκαν από την ισχυρότερη κοινότητα των μοναρχικών. Σύντομα από εύνοια της τύχης βρέθηκε διοικητής του πυροβολικού και προήχθη "προσωρινά" δυο βαθμούς. Όταν τελικά υιοθετήθηκε το σχέδιο του για την κατάληψη κρίσιμων εχθρικών θέσεων η πόλη έπεσε.
Προήχθη σε ταξίαρχο και για μεγάλο διάστημα το όνομά του ακούγονταν παντού. Γρήγορα ξεχάστηκε. Κατά την περίοδο της Τρομοκρατίας διέπρεψε ως ένα από τα "πρωτοπαλίκαρα" του Ροβεσπιέρου προπηλακίζοντας αντιπάλους του τελευταίου. Δεν εξασφάλισε όμως θέση σε κάποιο από τα πέντε μέτωπα ενώ αρνήθηκε να πολεμήσει τους βασιλόφρονες αντεπαναστάτες της Βανδέας. Μετά την πτώση του Ροβεσπιέρου βρέθηκε στην φυλακή αλλά οι "προστάτες" του τον γλίτωσαν. Διορίστηκε μάλιστα στο πυροβολικό της μικρής φρουράς του Παρισιού.
Πραγματικά όμως αναδείχθηκε σε εθνικό ήρωα όταν το βράδυ της 20ής Οκτωβρίου 1795 απέκρουσε τον βασιλικό όχλο ο οποίος επιτέθηκε στο κτίριο της Εθνοσυνέλευσης. Ήταν ο πρώτος που έπληξε όχλο πολιτών με κανόνια(!) για να τους διαλύσει. Στα μάτια όμως πολλών είχε σώσει την οργανωμένη Επανάσταση και την Α΄Δημοκρατία από την αναρχία. Προήχθη σε πλήρη στρατηγό και διορίστηκε αρχιστράτηγος Εσωτερικού. Από αυτή την θέση προώθησε την λογιστική υποστήριξη των μετώπων ενώ κατέστρωσε αποτελεσματικά σχέδια για το αντάρτικο της Βανδέας, τα οποία εκτέλεσαν άλλοι.
Τον Μάρτιο του 1796 παντρεύτηκε την Ζοζεφίν (Ιωσηφίνα) ντε Μποαρναί, αριστοκράτισσα με ισχυρές πολιτικές γνωριμίες και υιοθέτησε τα παιδιά της. Τότε διορίστηκε διοικητής των γαλλικών δυνάμεων στο μέτωπο της Ιταλίας. Εκεί έχτισε τον θρύλο του με την πρώτη του αστραπιαία εκστρατεία. Οδήγησε 40000-60000 απελπισμένους Γάλλους σε ένα ως τότε δευτερεύον θέατρο επιχειρήσεων και κατανίκησε τους Αυστριακούς και τους Πεδεμόντιους (Ιταλούς) συμμάχους τους. Τον καθυστέρησε μόνο η πολιορκία της Μοδένας ως την Άνοιξη του 1797 αλλά όλες οι προσπάθειες των Αυστριακών να την απεγκλωβίσουν κατέληξαν χάρη στις αντιδράσεις του σε αποτυχία ενώ οι Αψβούργοι στερήθηκαν δυνάμεις για το μέτωπο του Ρήνου. Έτσι άλλοι στρατηγοί διευκολύνθηκαν να εισβάλουν στην διασπασμένη Γερμανία (Α΄Ράιχ). Ο ίδιος εισέβαλε πρώτος στην αυστριακή επικράτεια απειλώντας την ίδια την Βιέννη.
Οι Αψβούργοι συνθηκολόγησαν, μια εύθραυστη ειρήνη υπογράφτηκε και μόνο η Γαλλία και η ακίνδυνη Σουηδία συνέχισαν να πολεμούν την Δημοκρατία. Ως τότε η Ισπανία είχε αλλάξει στρατόπεδο μετατρεπόμενη σε γαλλικό υποχείριο, το αυστριακό Βέλγιο και η Ολλανδική αριστοκρατική Δημοκρατία είχαν κατακτηθεί.
Ο Ναπολέων "ξήλωσε" τα κρατίδια της βόρειας Ιταλίας αφαιρώντας δυνάμεις ακόμα και από το Παπικό βασίλειο. Πεδεμόντιο και Τοσκάνη αργότερα προσαρτήθηκαν ενώ Γένοβα, Μιλάνο και Πάρμα μετατράπηκαν σε "δημοκρατίες". Η Βενετία και η Δαλματία της δόθηκαν στην εχθρική Αυστρία ενώ ένα γαλλικό προτεκτοράτο ιδρύθηκε στα Επτάνησα. Η φήμη του 27χρονου στρατηγού κατέκλυσε στην Ευρώπη.
Ο ίδιος συγκεντρώνοντας λάφυρα σχημάτισε μια σεβαστή περιουσία και ενίσχυε την προβολή του. Ήλεγξε εφημερίδες και μίσθωσε θιασάρχες επιθεωρήσεων που προώθησαν την εικόνα του υπερ-ήρωα. Η τότε κυβέρνηση , το Διευθυντήριο του ανέθεσε μια αδύνατη αποστολή ώστε να εξοντώσει την ανερχόμενη πολιτική του ισχύ. Η απόβαση 35000 στρατού στην αυτόνομη Αίγυπτο το θέρος του 1798 παρά τις πρόσκαιρες επιτυχίες ήταν ουσιαστικά μια αποτυχία. Όταν η βρετανική μοίρα του Νέλσονα έκαψε τον γαλλικό στόλο μεσογείου στο δέλτα του Νείλου οι κατακτητές βρέθηκαν πολιορκημένοι. Ο Ναπολέων όπως έκανε και στην Ιταλία απαντούσε στις εξεγέρσεις των ντόπιων με μετρημένη και ενίοτε αιματηρή καταστολή. Όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία κήρυξε τον πόλεμο εισέβαλλε στην Συρία για να ξεσηκώσει τους υπόδουλους Άραβες και Κόπτες.
Το όλο εγχείρημα που είχε ξεκινήσει με στόχο τις Βρετανικές Ινδίες είχε αλλάξει τελείως σκοπό τον Γενάρη του 1799. Ταυτόχρονα ο Β΄Συνασπισμός επιτέθηκε στην Γαλλία αρχίζοντας νέα σύρραξη στην Ευρώπη. παραδόξως η κρίση του νέου πολέμου πιθανόν εξασφάλισε στον Ναπολέοντα την ατιμωρησία για την ουσιαστική αποτυχία της μεσανατολικής εκστρατείας. Στην Συρία επίσης απέτυχε. Η γενική εξέγερση δεν συνέβη. Συνεπικουρούμενη από τον βρετανικό στόλο οι Τούρκοι συγκράτησαν τους Γάλλους στο παλιό φρούριο του Άγιου Ιωάννη της Άκκρας (παρά τις συνεχείς ήττες τους σε μάχες ανοικτών πεδίων).
Ο Βοναπάρτης έλυσε την επιχείρηση και επέστρεψε στην Αίγυπτο όπου απέκρουσε στην παραλία του Αμπουκίρ την απόβαση μιας τουρκικής στρατιάς. Αλλά αντιλήφθηκε ότι τα πάντα είχαν χαθεί. Εγκατέλειψε τον στρατό του αφού διέθετε πολλούς οπαδούς στην Γαλλία που ήλπιζαν να τους απαλλάξει από τους εχθρικούς στρατούς και το ημι-ανίκανο Διευθυντήριο και διαφεύγοντας πάλι θαυματουργώς του Βρετανικού στόλου επέστρεψε στην Ευρώπη.
Μέτριος Μαθητής
Ας φανταστούμε ένα αγρίμι, με άξεστους τρόπους, μιλώντας σπαστά γαλλικά, ντυμένο φτηνά, ριγμένο στο περιβάλλον της αριστοκρατικής νεολαίας της ηπειρωτικής χώρας, σχεδόν σα σε άλλο πλανήτη, να είναι εκεί για να δεχτεί παιδεία κατάλληλη με την υπόσταση του: έτσι θα πάρουμε μια ιδέα για την εντύπωση που προκάλεσε στους συμμαθητές του, όταν έφτασε, στις 15 Μαΐου του 1779, στη στρατιωτική σχολή της Μπριέν. Υπότροφος του βασιλιά (ο πατέρας του είχε εφοδιαστεί ένα πιστοποιητικό απορίας), ο νεαρός θα σπούδαζε έτσι στη μία από τις δώδεκα σχολές που προετοίμαζαν (σύντομα) τους γιους των αριστοκρατών για το στρατιωτικό επάγγελμα.
Εκεί, σ' αυτή τη μικρή κωμόπολη της Καμπανίας, ο θρύλος θα αντλήσει τα ωραιότερα στερεότυπα για την παιδεία και την εκπαίδευση του «παιδιού που ξεκίνησε από το τίποτα για να κυριεύσει τον κόσμο»; ο μοναχικός μαθητής που τον ενέπαιζαν για τον τονισμό στην προφορά των γαλλικών και το δυσπρόφερτο όνομά του (Ναπολεόνε που με δυσκολία μπορούσε να προφέρει ένρινα το τελικό «ν») οι καθηγητές που πρόβλεπαν ότι θα είχε το καλύτερο μέλλον (πόσοι από τους παλαιούς μας δασκάλους δεν έκαναν το ίδιο μιλώντας κάθε χρόνο για τους καλύτερους της τάξης;) ο ικανός για χάραξη στρατηγικής κατά τη διάρκεια ενός θρυλικού χιονοπόλεμου (όταν έχει χιόνι, όλα τα παιδιά παίζουν χιονοπόλεμο• απ' αυτό μέχρι την ένδειξη για πρώιμες στρατηγικές ικανότητες... πάει πολύ...).
Η πραγματικότητα είναι πιθανώς λιγότερο χαριτωμένη από το θρύλο, γιατί επιμένει πολύ στην «εγκυκλοπαιδική» μόρφωση του Ναπολέοντα. Εάν πιστέψουμε τους λιβανιστές της, ο Ναπολέων πρέπει να τα είχε όλα διαβάσει, όλα αφομοιώσει. Υπερβάλλουν. Ήταν σίγουρα, όπως τόσοι μαθητές και ενήλικες της εποχής του, αχόρταγος αναγνώστης (του Πλάτωνα, του Κικέρωνα, του Φενελόν, του Βολταίρου, του Ρουσσώ, του Μποσυέ, για να μην παραθέσουμε κι άλλους) αλλά δεν εξάντλησε όλα τα θέματα. Αξιοποίησε τις ικανότητες της εξαιρετικής του μνήμης για να αφομοιώσει τα ισχυρά σημεία κάθε έργου.
Αν και οι καθηγητές τον επαινούσαν, είχε μέτρια αποτελέσματα στα γαλλικά (κακή σύνταξη, ορθογραφικά και γραμματικά κενά, λεξιλογικά λάθη), στα λατινικά και στη ρωμαϊκή φιλοσοφία. Δεν είχε ιδιαίτερη έφεση στις ξένες γλώσσες, εκτός των ιταλικών (αλλά ήταν γι' αυτόν «ξένη» γλώσσα;).
Ευτυχώς, ήταν άριστος στα μαθηματικά (έστω κι αν δεν αναγραφόταν παρά μόνο μια φορά στην κατάσταση των βραβευμένων μαθητών σ' αυτό το μάθημα το 1873) και στην ιστορία (που χρησιμοποιούσε για να ερμηνεύσει το παρόν, αλλά επίσης σαν ανεξάντλητη δεξαμενή προτύπων για μίμηση). Ο μαθητής Βοναπάρτης βρισκόταν λοιπόν πάνω από το μέσο όρο, πέτυχε στις απολυτήριες εξετάσεις και κατάφερε να εισαχθεί στη στρατιωτική σχολή στο Παρίσι, όπου τον κατεύθυναν στο πυροβολικό, αφού ήταν καλός στα μαθηματικά. Πέρασε έτσι τους πρώτους δώδεκα μήνες στο Παρίσι, από τον Οκτώβριο του 1784 μέχρι τον Οκτώβριο του 1785.
Ο Βοναπάρτης Ανθυπολοχαγός
Ο Βοναπάρτης βγήκε από τα περίφημα κτήρια του Πεδίου του Άρεως με το βαθμό του ανθυπολοχαγού (42ος στους 58) και γνώρισε, από το Νοέμβριο του 1875, τη μονότονη ζωή στη φρουρά, του συντάγματος της Λα Φερ (La Fère), από τη Βαλάνς μέχρι το Ωξόν, στο Ντουέ ή στη Λυών. Ο μισθός χαμηλός, η δραστηριότητα ανιαρή, η προοπτική να φθάσει, στο μέλλον, στους ανώτερους βαθμούς ελάχιστα αισιόδοξη.
Η υπηρεσία του βασιλιά σε περίοδο ειρήνης δεν είχε τίποτα το ενδιαφέρον, ακόμη περισσότερο που πόλεμος δεν «αναμενόταν» στο εγγύς μέλλον. Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ δεν είχε βλέψεις για στρατιωτικές δόξες (είχε εμπλακεί στον πόλεμο της αμερικανικής Ανεξαρτησίας χωρίς ιδιαίτερο πάθος). Επί πλέον η αναιμική οικονομία δεν του επέτρεπε, ούτως ή άλλως, να μπει σε οποιαδήποτε περιπέτεια.
Ένας ασήμαντος άεργος, ο νεαρός, Ναπολέων, είχε αρκετό ελεύθερο χρόνο να σκεφτεί το νησί καταγωγής του, την Κορσική που, κατ' αυτόν υπέφερε υπό το ζυγό του γάλλου κατακτητή. Η οικογένειά του (που διευθυνόταν από τη Λετίζια και τον Ιωσήφ από τότε που πέθανε ο Σαρλ, το Φεβρουάριο του 1785) του έλλειπε και χρειαζόταν όλα τα μέλη της για να παρακολουθήσει τις υποθέσεις σε εκκρεμότητα, να επιχειρήσει να βρει κεφάλαια ή να διαχειρισθεί με τον καλύτερο τρόπο τα εναπομείναντα.
Ο στρατός του Παλαιού Καθεστώτος αποδείχτηκε γενναιόδωρος: ο υπολοχαγός Βοναπάρτης πήρε χωρίς δυσκολία διακοπές και άδειες. Διέμεινε στην Κορσική από το Σεπτέμβριο του 1786 μέχρι το Σεπτέμβριο του 1787, από τον Ιανουάριο μέχρι τον Ιούνιο του 1788, από το Σεπτέμβριο του 1789 μέχρι το Φεβρουάριο του 1791, από το Σεπτέμβριο του 1791 μέχρι το Μάιο του 1792 και από τον Οκτώβριο του 1792 μέχρι το Μάιο του 1793. Επρόκειτο για αυτό που ονόμαζαν -δικαιολογημένα προφανώς- οι «εξαμηνιαίες» διακοπές.
Στο Αιάκειο, εκτός από δύο υπομνήματα που ετοίμασε και σύνταξε για λογαριασμό της μητέρας του (υπάρχουν αρκετά τέτοια που έστειλε στην οικονομική διοίκηση της Κορσικής για οικονομικά και διοικητικά προβλήματα), ο Ναπολέων μπήκε στην τοπική πολιτική. Έβρισκε επιτέλους το πεδίο δράσης, όπου θα έθετε σε εφαρμογή τα αναγνώσματά του και θα είχε τη δυνατότητα να συνεχίσει τις ανολοκλήρωτες μάχες του πατέρα του υπέρ της ελευθερίας του κορσικανού λαού.
Επειδή οι οπαδοί του Παολί θεωρούσαν προδότες τους Βοναπάρτες, ο Ναπολέων έπρεπε να κάνει πολύ περισσότερα απ' ό,τι έπρεπε για το κίνημα «ανεξαρτησίας», ώστε να τον δεχτεί και πάλι στους κόλπους του, «Γεννήθηκα όταν η πατρίδα έσβηνε, έγραφε τότε στον Παολί. Τριάντα χιλιάδες σιχαμένοι Γάλλοι γύρω μας πνίγουν το θρόνο της ελευθερίας σε κύμα αίματος».
Οι Ελληνικές Ρίζες του Μεγάλου Ναπολέοντος
Όσο κι αν φαίνεται παράξενο τα όσα αναφέρονται στην Ελληνική καταγωγή του μεγάλου Στρατηλάτη, στην καταγωγή του Ναπολέοντος Βοναπάρτη, δεν είναι αποτέλεσμα νεοελληνικής ματαιοδοξίας. Ο θρύλος περί της Ελληνικής καταγωγής που δεν εγεννήθη καν στην Ελλάδα ή στη Μάνη αλλά στην Κορσική!
Αλλά ας αφήσουμε τα γεγονότα να μιλήσουν: Οι Μανιάτες, ξεριζωμένοι από την Παόμια ευρίσκονται για 44 χρόνια (1731 – 1775) στην πρωτεύουσα της Κορσικής, Αιάκειο. Είναι τα χρόνια που γεννιέται και ανδρώνεται ο Μέγας Ναπολέων.
Ο πατέρας του, Κάρολος Βοναπάρτης, έχει πολύ στενή φιλία με την οικογένεια της Πανώριας Στεφανοπούλου, χήρας Περμόν (προμηθευτή του γαλλικού στρατού). Ο ίδιος πεθαίνει στα χέρια της Πανώριας. Η κόρη της, Λάουρα Στεφανοπούλου – σύζυγος Junot, γνωστή ως δούκισσα D’ Abrantes, παραθέτει συγκλονιστικά στοιχεία στα περίφημα «Απομνημονεύματά» της, τα οποία ουδέποτε διέψευσε ο ίδιος ο Ναπολέων!
«Στο σπίτι του Βοναπάρτη μιλούσαμε Ελληνικά με τον πατέρα του Ναπολέοντα. (…) Πρόγονος του Βοναπάρτη ανήκε στην γενιά των Στεφανοπούλων και έφερε το όνομα Καλόμερος, o οποίος μετανάστευσε από το Αιάκειον στην Τοσκάνη της Ιταλίας. Εκεί το όνομα Καλόμερος πήρε την ιταλική του μορφή και έγινε Buona Parte (δηλ. καλό μέρος). Το ίδιο είχε γίνει και με το επώνυμο Ιατρός (σ.σ. οικογένεια Γιατριάνων–Μεδίκων) που ανήκει σε μια μεγάλη οικογένεια της Μάνης (…), οι Ιταλοί το έκαναν Medici (…).
Απόγονος των Βοναπαρτών αργότερα επέστρεψε από την Τοσκάνη στο Αιάκειον (…) κι έγινε γενάρχης της οικογένειας στην Κορσική». Και συνεχίζει η Λάουρα, δούκισσα D’Abrantes: «Μία άλλη περίπτωση αρκετά χαρακτηριστική είναι και η εξής: οι Στεφανόπουλοι – Κομνηνοί όταν μιλούν για τους Βοναπάρτες χρησιμοποιούν πάντοτε στο ιδίωμά τους το Ελληνικό επώνυμο Καλόμερος, Καλόμεροι ή Καλομεριανοί, αναλόγως των περιστάσεων, αν μιλούν για έναν ή για πολλούς»!
Η οικογένεια του Ναπολέοντα είχε φιλικές σχέσεις και με άλλες οικογένειες Μανιατών, στο Αιάκειο. Μάλιστα πριν την Γαλλική επανάσταση – όταν η οικογένεια Βοναπάρτη ήταν άσημη, ασχολήθηκε με την γενεαλογία της ένας Γάλλος Καθηγητής και πρεσβευτής στο Μόναχο, ονόματι Hanin, ο οποίος από τότε γράφει για την Ελληνική καταγωγή των Βοναπαρτών της Κορσικής.
Τα γεγονότα δεν σταματούν εδώ: όταν ο Μέγας Ναπολέων, ορφανό παιδί 15 ετών, πρωτοπήγε στο Παρίσι για σπουδές, τον υποδέχτηκε μια μεγάλη μορφή της Ελληνικής παρουσίας στην Κορσική και τη Γαλλία, ο αξιωματικός Δημήτριος Στεφανόπουλος – Κομνηνός, αδελφός της Πανώριας Στεφανοπούλου, επιστήθιος φίλος του Καρόλου Βοναπάρτη.
Ο ίδιος, ήταν ο κηδεμόνας του Ναπολέοντα όταν φοιτούσε στην Στρατιωτική Σχολή του Μπριέν λε Σατώ. Μάλιστα, η πρώτη πραγματεία του Μεγάλου Ναπολέοντος, η πρώτη του πνευματική εργασία, έφερε τον χαρακτηριστικό τίτλο «Memoires sur l’education des jeunes Maniotes» (δηλ., Απομνημονεύματα περί της αγωγής των νέων Μανιατών).
Ο μετέπειτα θρυλικός πολέμαρχος και κατακτητής είναι βαθύτατα επηρεασμένος από τα παιδικά του χρόνια, όταν έβλεπε στους δρόμους του Αιακείου, τους περήφανους και σκληραγωγημένους Μανιάτες με τις βράκες, τα φέσια και τα γιλέκα τους – την παραδοσιακή μανιάτικη φορεσιά – να επανδρώνουν την πολιτοφυλακή της πρωτεύουσας και να πολεμούν τους ντόπιους επαναστάτες!
Ο Ναπολέων στα χρόνια της παντοδυναμίας του θα περιβάλλει με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους Μανιάτες της Κορσικής, θα δείξει έντονο ενδιαφέρον για την σκλαβωμένη Ελλάδα, σε αντίθεση με τους ντόπιους Κορσικανούς στους οποίους θα φανεί πιο σκληρός!
Στην Ελλάδα ο θρύλος για την καταγωγή του Ναπολέοντος διαδόθηκε κυρίως με τον Αλέξανδρο Σούτσο και τον «Περιπλανώμενό» του – στο ποίημά του αυτό, υπάρχουν και οι στίχοι:
«Διετήρει αίματός σου εις
τας φλέβας του ρανίδα
ο Κορσικανός ο έχων
τον Ταΰγετον Πατρίδα
και εις μίαν μόνην ώρα
την γην παίξας
την γής χάσας
εις του Βατερλώ την χώραν»!
Λέγεται πως κάποτε τέθηκε στον ίδιο τον Ναπολέοντα το ερώτημα περί της καταγωγής του (ίσως για το «άσημο» της προέλευσής του), κι αυτός απάντησε: «Η γενιά μου αρχίζει από μένα»! (και βέβαια αντιλαμβάνεται κανείς τι θα σήμαινε για την πορεία του στα Γαλλικά πράγματα, να παραδεχτεί την Ελληνική καταγωγή του).
Ο Μέγας Ναπολέων και Ελληνική Επανάσταση του 1821
Το 1797 κατά την σχεδιαζόμενη εκστρατεία του στα Βαλκάνια, ο Μέγας Ναπολέων έστειλε στη Μάνη – στο ελεύθερο προγεφύρωμα του Γένους – τους Δήμο και Νικόλαο Στεφανόπουλο – εκ των Μανιατών της Κορσικής – με επιστολή του στον μπέη της Μάνης, Τζαννέτο Γρηγοράκη εις την οποία έγραφε επί λέξει τα εξής:
Ο Στρατηγός Διοικητής του εν Ιταλία στρατού
Προς αρχηγόν του ελευθέρου λαού της Μάνης,
"Πολίτα, έλαβον εκ Τεργέστης την επιστολή σας δι’ης μοί εκφράζετε την επιθυμίαν σας να φανείτε ωφέλιμος τη Γαλλική Δημοκρατία, δεχόμενοι εις τους λιμένας σας τα πλοία της. Πιστεύω ότι θέλετε τηρήσει την υπόσχεσίν σας με πίστιν αρμόζουσαν εις τους απογόνους των Σπαρτιατών. Η Γαλλική Δημοκρατία δεν θέλει φανή αχάριστος προς το έθνος σας όσον δ’ αφορά εμέ θέλω δεχθεί ευμενώς πάντα βουλόμενον εξ υμών να έλθει προς εμέ εκ μέρους σας και ουδέν επιθυμητότερον, ει μη να υπάρχει συμφωνία μεταξύ δύο εθνών αγαπόντων εξ’ ίσου την ελευθερίαν.
Σας συνιστώ τους κομιστάς της παρούσης, οίτινες είναι επίσης απόγονοι των Σπαρτιατών! Εάν δεν εξετέλεσαν μεγάλα πράγματα, αιτία είναι ότι δεν ευρέθησαν εις μεγάλους κύκλους δράσεως".
Υγεία και αδελφότης
Βοναπάρτης
Η αλληλογραφία και οι διαπραγματεύσεις Μανιατών – Ναπολέοντος έχουν εξαίρετο ενδιαφέρον. Μάλιστα είναι γνωστό ότι στις αρχές του 1805 ο Μ. Ναπολέων έστειλε καράβι στο Γύθειο – με πολεμοφόδια – στον Τζαννέτο Γρηγοράκη (είχε πάψει να είναι τότε μπέης της Μάνης).
Οι Τούρκοι όμως παρακολουθήσανε το πλοίο που μπήκε στο λιμάνι, βομβαρδίσανε ανηλεώς το Γύθειο και πήρανε το φορτίο του που το αποτελούσαν 90 καντάρια μπαρούτι και 40 καντάρια μπόμπες (πληροφορία από βιβλίο του ιστορικού Ανάργυρου Κουτσιλιέρη).
Το πραξικόπημα της 18ης Μπρυμαίρ
Ανεξάρτητα από την επιδείνωση της στρατιωτικής κατάστασης, ο Ναπολέων επέστρεψε και γιατί του ζητήθηκε από το Διευθυντήριο, που πλέον ήταν ιδιαίτερα αντιδημοφιλές και πίστευε ότι ο νεαρός στρατηγός θα βελτίωνε τη δημόσια εικόνα του. Ο αββάς Σεγιές (Sieyes) παρουσίασε στο Ναπολέοντα ένα συνωμοτικό σχέδιο με σκοπό την ανατροπή του συντάγματος , εμπνευστής του οποίου ήταν ουσιαστικά ο Λουσιέν Βοναπάρτης ο οποίος στο παρασκήνιο είχε αρχίσει την πορεία της οικογενείας του προς την αρχή.
Ο Ναπολέων συμφώνησε και έτσι εξέπληξε πολλούς με το να μην επιδιώκει κάποια θέση στα μέτωπα. Έτσι αποκοίμισε και τους άλλους μεγάλους στρατηγούς που έπαψαν να τον βλέπουν ως ανταγωνιστή και δεν ενίσχυσαν τους πολιτικούς του αντιπάλους. Εκφράζοντας τους και ο ίδιος θαυμασμό πέτυχε να μετατρέψει κάποιους από του ισότιμους συναδέλφους του σε θερμούς υποστηρικτές του. Στις 9 Νοεμβρίου 1799 (18 Brumaire σύμφωνα με το επαναστατικό ημερολόγιο) μονάδες στρατού ανέλαβαν δράση και διέλυσαν τα νομοθετικά συμβούλια που αντιδρούσαν στην πρόταση νέου Συντάγματος από τον Λουσιέν και ο Βοναπάρτης, ο Σιεγιές και ο Ντυκό αναδείχθηκαν προσωρινοί Ύπατοι και ανέλαβαν τη διακυβέρνηση του κράτους.
Ο Βοναπάρτης δηλαδή έθεσε ως σχετικό πρότυπο του την τελευταία ρωμαϊκή δημοκρατία αύτην του Αιώνα των Στρατηγών. Εντούτοις λίγο έλειψε να μαχαιρωθεί ο ίδιος ο Ναπολέων από βουλευτές και έφτασε μάλιστα στο σημείο να διακινδυνεύσει και την σύλληψη, εάν δεν επέμβαινε με περισσό θράσος και αποφασιστικότητα ο συνταγματάρχης ιππικού Ζοακίμ Μυρά, που από τότε θα αναδειχτεί σε πολύ σημαντικό του συνεργάτη και στρατηγό στις μελλοντικές του εκστρατείες. Παρότι ο Σιεγιές πίστευε ότι θα επισκίαζε χωρίς δυσκολίες τον άπειρο σε πολιτικά ζητήματα Βοναπάρτη και είχε μεθοδεύσει τις εξελίξεις με τον καραδοκούντα Μπαρά, ο Ζοζέφ είχε εξαπατήσει τον Σιεγιές που δεν γνώριζε το πλήρες σχέδιο των αδελφών Βοναπάρτε με αποτέλεσμα ο Ναπολέων να ανακηρυχτεί
Πρώτος Ύπατος της Γαλλικής Δημοκρατίας (με τη βοήθεια του Ταλλεϋράνδου) ενώ οι Σιεγιές και Μπαρά αποτραβήχτηκαν οριστικά από το πολιτικό προσκήνιο. Σε αυτό το σημείο τελειώνει η Γαλλική Επανάσταση και αρχίζει πλέον η Ναπολεόντεια Περίοδος της Γαλλίας (Α' Γαλλική Αυτοκρατορία 1804-1814). Το τέλος αυτό της επανάστασης ανακοίνωσε μάλιστα ο ίδιος ο Ναπολέων Βοναπάρτης στον γαλλικό λαό. Το δικτατορικό Σύνταγμα, πρώτο που δεν περιλάμβανε την Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, υπερψηφίστηκε παραδόξως από εκατομμύρια Γάλλων.
Αυτό σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς έδειχνε την ανάγκη της Γαλλίας -που αντιμετώπιζε εξωτερικές κρίσεις αλλά είχε απελευθερώσει με την Επανάσταση και νέες δυνάμεις- να κυβερνηθεί στιβαρά. Εκτός αυτού όσοι αντιτίθονταν στο νέο Σύνταγμα απλά δεν εμφανίστηκαν να ψηφίσουν είτε από φόβο είτε από πιστή στην μερική αναγκαιότητα της δικτατορίας καθώς και από την υπόθεση ότι ο Ναπολέων θα έπεφτε γρήγορα όταν δεν θα ήταν πια απαραίτητος.
Έτσι ο τελευταίος έπρεπε να επιβληθεί με νέους θριάμβους. Τους πρώτους μήνες φρόντισε μόνο για την επιμελητειακή ενίσχυση των άλλων στρατηγών. Τελικά στα μέσα του 1800 εισέβαλε από άλλο δρόμο στην Ιταλία ρισκάροντας μέσα από την Ελβετία και τα στενά περάσματα των Άλπεων. Έτσι βρέθηκε στα νώτα των Αυστριακών οι οποίοι είχαν επιστρέψει δυναμικά στην περιοχή. Οι τελευταίοι αντιστάθηκαν αποφασιστικά αλλά ηττήθηκαν γρήγορα. Η χειραγωγούμενη από τον νεαρό Ύπατο προπαγάνδα διόγκωσε ενώπιον της κοινής γνώμης την νέα του επιτυχία αλλά ο ίδιος γύρισε στο Παρίσι για να προχωρήσει στην εδραίωση του καθεστώτος του και στον εκσυγχρονισμό του κράτους. Άφησε άλλους στρατιωτικούς, που σύντομα θα υποχρεώνονταν σε τιμητική αποστράτευση\, να ολοκληρώσουν τον πόλεμο.
Στο μεταξύ, στην πολιτική, τα νομοθετικά όργανα διατηρήθηκαν αλλά ήταν πλέον εξασθενημένα. Ως το τέλος του έτους οι Αυστριακοί χωρίς χερσαίους συμμάχους είχαν ηττηθεί στην Γερμανία. Με επιδέξια διπλωματία ο Ναπολέων πέτυχε με την συνθήκη του 1801 να αποφύγει την μεγάλη δυσαρέσκεια των εχθρών του αποσπώντας μόνο την Ρηνανία που δεν ανήκε στα άμεσα αυστριακά εδάφη. Είχε όμως λόγο πλέον στα ζητήματα του γερμανικού χώρου. Για παράδειγμα πριν ο ίδιος γίνει μονάρχης βοήθησε την Βαυαρία να αναβαθμισθεί σε βασίλειο κερδίζοντας έναν σύμμαχο.
Ειρήνευσε επίσης με τη Ρωσία του τσάρου Παύλου της οποίας το μικρο γενναίο εκστρατευτικό σώμα ηττήθηκε τελικά στην Ελβετία που επίσης περιήλθε στον γαλλικό έλεγχο. Ειδική ειρήνη και συμμαχία συνάφθηκε με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το γαλλικό σώμα στρατού στην Ανατολή μπόρεσε έτσι να επιστρέψει (μέσω μιας αιχμαλωσίας στους Βρετανούς) στην Γαλλία ενώ η Αίγυπτος των Μαμελούκων ξανάγινε αυτόνομη. Η για λίγο κατεχόμενη από τους Γάλλους Μάλτα έγινε πλέον τμήμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Μόνη, η τελευταία, και με οικονομικές από τον πόλεμο ζημιές χρειάστηκε ένα διάλειμμα. Έτσι υπογράφτηκε η εύθραυστη συνθήκη της Αμιένης που διακρίνει την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης και των Πολέμων της από αυτήν των Ναπολεόντειων Πολέμων (1803-1815).
Την ίδια ώρα ο από την μοναρχική ακόμα εποχή υπουργός Εξωτερικών, Ταλλεϋράνδος, πρότεινε στον Ναπολέοντα την μελλοντική του αναρρίχηση στον θρόνο για να πάψει η Γαλλία να βρίσκεται στον στόχο των υπολοίπων βασιλείων της Ευρώπης που φοβόντουσαν πλέον για την επανάληψη του επαναστατικού φαινομένου και στις δικές τους χώρες ειδικά από μια γειτονική δύναμη που εξακολουθούσε να μην έχει βασιλέα.
Ο Λουσιέν και ο Ταλλεϋράνδος είχαν από κοινού μελετήσει τα σχετικά σχέδια και τελικά ο Ναπολέων πείστηκε ήδη από τότε να αναλάβει τον ρόλο του Αυτοκράτορα της Γαλλίας, παρόλο που οι αρχικές του φιλοδοξίες ήταν μάλλον (αν ήταν αληθινές) πολύ ταπεινότερες - τον ενδιέφερε μόνο μια θέση καθηγητή Μαθηματικών στο πανεπιστήμιο, είχε εξομολογηθεί στον Ταλλεϋράνδο. Ενδιάμεσα ο Βοναπάρτης είχε ήδη ενισχύσει ξανά την θέση του. Το 1801 απομάκρυνε τους άλλους δυο -έτσι και αλλιώς σκιώδεις- Υπάτους και με την μεγαλύτερη άνεση αναγορεύτηκε Ισόβιος Ύπατος. Ένα νέο, αυταρχικότερο, Σύνταγμα ψηφίστηκε επίσης απ΄τους ζωηρότερους και πιο γοητευμένους οπαδούς του.
Από διοικητική άποψη κατάφερε στην αρχή τουλάχιστον της κυβερνητικής του σταδιοδρομίας να επανιδρύσει ουσιαστικά το γαλλικό κράτος. Ενίσχυσε περαιτέρω την εικόνα του επεκτείνοντας τα έργα δημόσιας ωφελείας σε πόλεις και επαρχίες ενώ έκανε την κρατική μηχανή να λειτουργεί αποτελεσματικότερα. Η πολιτεία πρόνοιας και δικαίου που προσδοκούσε η Επανάσταση απέκτησε μια πρώτη υπόσταση. Η μεταμόρφωση του Γάλλου από υπήκοο σε πολίτη ανταποκρίθηκε περισσότερο στην πραγματικότητα. Και αυτό σε συνθήκες που ουσιαστικές πολιτικές ελευθερίες είχαν καταλυθεί. Η ενίσχυση αυτής της ιδέας δεν υπονομεύτηκε ούτε την περίοδο της Αυτοκρατορίας. Το αστικό έθνος-κράτος είχε πλέον γεννηθεί στην ηπειρωτική Ευρώπη.
Ο 33χρονος Ύπατος φρόντισε μάλιστα να ομαλοποιήσει τις σχέσεις της Γαλλίας με την Καθολική Εκκλησία με το Κονκορδάτο του 1801. Ο Πάπας αναγνώρισε το νέο επισκοπικό σύστημα στη Γαλλία αφού η τελευταία δεν θα μετέτρεπε τελικά σε κρατική την εθνική Εκκλησία στα αγγλικά πρότυπα. Από την άλλη το αντικληρικαλιστικό πνεύμα του Διαφωτισμού και της Επανάστασης "κατεστάλη" στο εσωτερικό της Γαλλίας για να μην προκαλεί πλέον την Ρώμη της οποίας την διεθνική προστασία αναλάμβανε τώρα ο Ναπολέων αντικαθιστώντας τους Αψβούργους.
Ναπολεόντεια Περίοδος
Το 1803 κιόλας η Αγγλία είχε αναλάβει τις δυνάμεις (εξάλλου δεν υπέστη ποτέ σοβαρές ήττες) καταγγέλλοντας τις συνθήκες του 1801-02. Ζητούσε επίσης απ΄τη Γαλλία την αυτοδιάθεση της Ολλανδίας (όπου είχε ιδρυθεί από την Επανάσταση η ελεγχόμενη Βαταβική Δημοκρατία) του Βελγίου της Ιταλίας και άλλων κατακτημένων περιοχών. Ως την υλοποίηση αυτών των απαιτήσεων από το Παρίσι οι Βρετανοί αρνούνταν να επιστρέψουν τις κατακτηθείσες γαλλικές αποικίες σε Καραϊβική,
Μαλαισία, Ινδίες, Κεϊλάνη και σε διάφορες αφρικανικές ακτές, όπως το 1802 είχαν υποσχεθεί.
Χωρίς ξεκάθαρο σχέδιο ο Βοναπάρτης κήρυξε τον πόλεμο στο Λονδίνο(η Ισπανία απρόθυμα τον μιμήθηκε). Ναυτικές επιδρομές ξεκίνησαν σε όλες τις θάλασσες του κόσμου όμως ο αντιπερισπασμός σε βάρος του πανίσχυρου βρετανικού στόλου φαινόταν αδύνατος. Εκείνη την χρονιά πάντως φάνηκε πάλι πώς ο Ναπολέων -κρίνοντας βέβαια και τις νέες αναγκαιότητες- διαμόρφωνε την όψη του τότε κόσμου, πουλώντας την μεγάλη Γαλλική Λουϊζιάνα στις νεόκοπες ΗΠΑ. Αυτό επέτρεψε την ισχυροποίηση τους καθώς το 1/3 περίπου των μελλοντικών Πολιτειών ιδρύθηκε σε εκείνη την περιοχή.
Η ναυτική σύνδεση της Γαλλίας με την περιοχή και η άντληση πόρων από εκεί ήταν πια πολύ προβληματική και ουσιαστικά η διατήρηση της αποτελούσε βαρύ φορτίο. Ήδη εξάλλου με τις δικές τις δυνάμεις η επαναστατημένη Γαλλοκρατούμενη Αϊτή κατάφερε να ανεξαρτητοποιηθεί. Η αποστολή ανεπαρκούς εκστρατευτικού σώματος στο νησί απέτυχε παταγωδώς και ο Ναπολέων απέφυγε σωστά να θυσιάσει άσκοπα άλλους πόρους για αυτό. Δυστυχώς για αυτόν, εκείνη η απόφαση ήταν μια από τις τελευταίες περιπτώσεις που αναγνώρισε ορθολογικά το απραγματοποίητο ενός επικίνδυνου εγχειρήματος.
Το 1804 μετά από τρία χρόνια ως Ισόβιος Ύπατος και ενώ συνεχιζόταν ο αδιέξοδος και αναποτελεσματικός πόλεμος με την Αγγλία, ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας. Στέφθηκε στην Παναγία των Παρισίων στις 2 Δεκεμβρίου 1804. Εκεί έλαβε όρκο διατήρησης των αρχών της Γαλλικής Επανάστασης και έστεψε Αυτοκράτειρα την Ιωσηφίνα ντε Μπωαρναί. Μιμούμενος Καρλομάγνεια πρότυπα πέτυχε η στέψη του να γίνει σεβαστή από όλον τον μη αγγλοσαξωνικό κόσμο με το να χρισθεί στο αξίωμα απ΄τον ίδιο τον Πάπα Πίο Ζ΄.
Ταυτόχρονα υπερέβη τα πρότυπα αυτά με το να μην πάει στην Ρώμη για την τελετή αλλά "προσκαλώντας" τον Πίο στο Παρίσι. Εξωφρενικότατα επίσης τοποθέτησε ο ίδιος το στέμμα στο κεφάλι του για να συμβολίσει πώς ότι επιθυμούσε το κέρδιζε προσωπικά με το σπαθί. Για μια ακόμα φορά και αυτή η εξέλιξη επικυρώθηκε από λαϊκό δημοψήφισμα, αμφιλεγόμενης όμως διεξαγωγής, ενώ και πάλι τα νομοθετικά σώματα διατηρήθηκαν με το ρόλο τους να έχει εκπέσει πλέον σε καθαρά συμβουλευτικό.
Από την πρώτη Ιταλική Εκστρατεία ο Ναπολέων έθεσε τον εαυτό του προστάτη της Ιταλίας απαλείφοντας την Αυστριακή επιρροή. Είχε δημιουργήσει την Ιταλική Δημοκρατία το 1802 και αργότερα, το 1805, δημιούργησε το Βασίλειο της Ιταλίας, το πρώτο ναπολεόντειο κράτος εκτός των γαλλικών συνόρων. Στις 26 Μαΐου το 1805 στο Μιλάνο, την πρωτεύουσα του νέου κράτους, στέφθηκε Βασιλιάς της Ιταλίας.
Τον Αύγουστο του 1805 υπό την πίεση και την οικονομική ενίσχυση της Βρετανίας σχηματίστηκε ο Γ΄Συνασπισμός από τους Αψβούργους, την Ρωσία του τσάρου Αλέξανδρου Α΄, την Σουηδία και το βρετανικό Αννόβερο. Με αφορμή την επέμβαση του Παρισιού στα εσωτερικά της Αυτοκρατορίας, οι Αυστριακοί εισέβαλαν στην κυρίως Γερμανία. Η Βαυαρία αναβαβαθμισθείσα σε βασίλειο χάρη στον Ναπολέοντα τάχθηκε με το μέρος του. Ο τελευταίος αποφάσισε να ελέγξει αμεσότερα την κεντρική Ευρώπη ώστε να επιβάλει μια "Pax Francia" και να προχωρήσει στην ενοποίηση της ηπείρου, επιτέθηκε με την σειρά του τον Οκτώβριο.
Οι Ρώσοι ακολουθώντας τον Ιουλιανό ημερολόγιο δεν έφτασαν εγκαίρως αλλά και οι Αυστριακοί κινήθηκαν βιαστικά. Ο κύριος όγκος των δυνάμεων τους εξάλλου επιτέθηκε στο βασίλειο της Ιταλίας όπου υποχωρώντας σταδιακά μια μικρή γαλλική δύναμη μπόρεσε να τους επιβραδύνει. Στη νότια Γερμανία εισέβαλαν 200000 Γάλλοι και Βαυαροί υπό τον αυτοκράτορα αντιμετωπίζοντας 70000 σκορπισμένους Αυστριακούς. Οι μισοί περίπου από αυτούς περικυκλώθηκαν και παραδόθηκαν στο Ουλμ. Από τους υπόλοιπους λίγοι διέφυγαν στην Βιέννη και πολλοί σκοτώθηκαν στις διάφορες μικρές μάχες ή λιποτάκτησαν. Έπειτα οι Γάλλοι στράφηκαν προς τους Ρώσους του Κουτούζωφ οι οποίοι διέφυγαν επιτυχώς δίνοντας σκληρές μάχες οπισθοφυλακής. Εξάλλου μια μεγαλύτερη δύναμη υπό τον ίδιο τον τσάρο τους περίμενε στην αυστριακή Τσεχία.
Τα υπολείμματα του αυστριακού στρατού υπό τον αυτοκράτορα Φραγκίσκο εγκατέλειψαν την Βιέννη (που παραδόθηκε στον Ναπολέοντα στις 15 Νοεμβρίου) και επιτέλους ενώθηκαν με τους συμμάχους τους βορειότερα. Όμως και οι υπό τον Γάλλο στρατηλάτη κύριες δυνάμεις είχαν μειωθεί λόγω της ανάγκης επιτήρησης της Πρωσίας που κήρυττε επιστράτευση αλλά και των αυστριακών δυνάμεων που επέστρεφαν από την Ιταλία. Στην βόρεια Γερμανία αγγλο-γερμανικές δυνάμεις απωθούσαν τον πολυεθνικό στρατό του Λουδοβίκου Βοναπάρτη. Τελικά ο Ναπολέων θριάμβευσε και πάλι επί των εχθρών του εκμηδενίζοντας τους στο Άουστερλιτς της ανατολικής Τσεχίας στις 2 Δεκεμβρίου του 1805. Εκεί ο Ναπολέων έδειξε το ταλέντο να εκμεταλλεύεται την γεωγραφία την παράταξη του εχθρού τα δυνατά και αδύναμα σημεία του εχθρικού στρατού.
Σε αυτήν τη μάχη ο Ναπολέων παρέταξε 10.000 στρατιώτες σε ένα μικρό χωριουδάκι στα δεξιά του στρατού του ως αδύναμο σημείο του έτσι ώστε να οδηγήσει τον εχθρό εκεί. Πράγματι ο τσάρος στέλνει σχεδόν ολόκληρο το στρατό που υπερασπίζονταν τα υψώματα Πρατσέν στο χωριουδάκι αυτό αφήνοντας τον πυρήνα του στρατού ανυπεράσπιστο. Ο Ναπολέων έστειλε 17.000 άνδρες να καταλάβουν τους λόφους πράγμα που κατάφερε. Ο Ρωσικός και Αυστριακός στρατός χάνοντας τον πυρήνα τους και βλέποντας τους στρατηγούς του να τους εγκαταλείπουν τρέπονται σε φυγή αφήνοντας 16.000 νεκρούς και 10.000 αιχμαλώτους από πίσω τους όπως επίσης 300 κανόνια και 35000 μουσκέτα. Ήταν "η μάχη των τριών αυτοκρατόρων".
Μια συνθήκη υπογράφτηκε σε λίγες μέρες. Η Γαλλία υποχρέωνε σε εξευτελιστικούς όρους τους ηττημένους αν και η Ρωσία ουσιαστικά δεν έχανε κάτι. Ο Φραγκίσκος Ε΄ παραιτήθηκε του τίτλου του αυτοκράτορα των Γερμανών και έλαβε αυτόν του αυτοκράτορα των Αυστριακών ως Φραγκίσκος Α΄. Ήταν το τυπικό τέλος της από καιρό νεκρής Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας των Γερμανών. Η Αυστρία έχανε επίσης το δικό της τμήμα του Τυρόλου υπέρ της Βαυαρίας και την περιοχή της Βενετίας υπέρ της Ιταλίας.
Νωρίτερα όμως, ίδιες μέρες με την παράδοση του Ουλμ, ο βρετανικός στόλος υπό τον Νέλσονα συνέτριψε, στην μεγαλύτερη ναυμαχία της εποχής της, τον ενωμένο γαλλο-ισπανικό στόλο, που νωρίτερα είχε προσπαθήσει να εισβάλει στην Μεσόγειο, στα ανοιχτά του Τραφάλγκαρ της Ισπανίας. Ο θριαμβευτής Νέλσον σκοτώθηκε. Οι συνέπειες αυτής της σύγκρουσης για την γαλλική αυτοκρατορία φάνηκαν πολύ αργότερα.
Στις αρχές του 1806 ο Ναπολέων άρχισε να οργανώνει κατά το δικό του τρόπο τον γερμανικό χώρο. Ίδρυσε την Ομοσπονδία του Ρήνου, το μεγαλύτερο δορυφορικό του κράτος, που περιελάμβανε αρχικά την Βαυαρία, την Βυρτεμβέργη και την Βάδη, ενώ αργότερα προσχώρησαν και όλα τα άλλα γερμανικά κρατίδια. Τότε η Πρωσία μετανιώνοντας που δεν είχε συμμετάσχει στον προηγούμενο πόλεμο κατήγγειλε την γαλλική κατοχή γερμανικών χωρών και σχημάτισε με την Βρετανία, το Ανόβερο, την Σουηδία, την ταπεινωμένη Ρωσία και τη Σαξονία (στην οποία μετέφερε τον στρατό της) τον Δ΄ Συνασπισμό.
Τον ίδιο καιρό ξέσπασε υπό την προτροπή του Παρισιού, με στόχο τον περισπασμό των Ρώσων, νέος ρωσο-τουρκικός πόλεμος στον οποίο αναμείχθηκε με τον στόλο της και η Βρετανία. Νωρίτερα εκείνο το0ν χρόνο γαλλικές δυνάμεις στην Ιταλία διέλυσαν τον μικρό ιταλικό στρατό των Βουρβόνων του κράτους των Δυο Σικελιών και έθεσαν στον έλεγχο τους και το νότιο τμήμα της χώρας. Το νέο βασίλειο, της Νεάπολης, ανέλαβε ο αδερφός του αυτοκράτορα, Ζοζέφ.
Το φθινόπωρο ο Ναπολέων απάντησε στους εχθρούς του με έναν νέο κεραυνοβόλο πόλεμο. Στις 14 Οκτωβρίου του 1806 κατατρόπωσε τις Πρωσικές δυνάμεις στις ταυτόχρονες μάχες της Ιένας και Άουερσταντ (όπου ο στρατάρχης Νταβού συγκράτησε τον κύριο όγκο του εχθρικού στρατού υπό τον άβουλο βασιλιά Φρειδερίκο-Γουλιέλμο Γ΄) ανοίγοντας το δρόμο για το Βερολίνο. Εκεί έθεσε σε ισχύ το περίφημο Διάταγμα του Βερολίνου, το οποίο απέβλεπε σε οικονομική κατάρρευση της Αγγλίας εφαρμόζοντας εμπάργκο στα Βρετανικά προϊόντα από την ηπειρωτική Ευρώπη.
Ο σκοπός αυτής του της ενέργειας ήταν να αναγκάσει τους Βρετανούς να δεχθούν λήξη των εχθροπραξιών αφού το γαλλικό ναυτικό είχε αποτύχει να τους αναγκάσει. Τελικά αυτό το σχέδιο θα αποδεικνυόταν και ανεφάρμοστο και ανεδαφικό. Η γαλλο-ευρωπαική αυτοκρατορία χρειάζονταν τα καλύτερα βιομηχανικά αγγλικά εμπορεύματα και όντας σε κατάσταση συνεχούς πολέμου θα κατέρρεε πριν τους επίσης εξαντλημένους Βρετανούς.
Ο χερσαίος πόλεμος θα επιτεινόταν γιατί κάθε χώρα που δεν ήθελε να διακόψει το εμπόριο με το Λονδίνο και τις τεράστιες αποικίες του έπρεπε να εξαναγκαστεί, ταυτόχρονα όμως οι ανάγκες αυξάνονταν και η οικονομία λύγιζε. Ένας είδος διηπειρωτικού πληθωρισμού διογκώθηκε προκαλώντας την κοινωνική γαλήνη και ξεσηκώνοντας τελικά τους λαούς. Επρόκειτο δηλαδή για έναν φαύλο κύκλο που ο Ναπολέων έπρεπε να είχε αντιληφθεί.
Στο μεταξύ παρότι οι Ρώσοι είχαν φτάσει πολύ αργά, αμύνθηκαν με λύσσα φθείροντας τους εχθρούς τους. Τα υπολείμματα εξάλλου του πρωσικού στρατού αγωνίζονταν μαζί τους στην ανατολική Πρωσία(βόρεια Πολωνία). Επίσης ως το επόμενο καλοκαίρι σημαντικές γαλλικές δυνάμεις έπρεπε να πολιορκήσουν και να πάρουν τα παραθαλάσσια πρωσικά και σουηδικά φρούρια της Βαλτικής. Οι Βρετανοί διώχτηκαν από το Ανόβερο. Ο Ναπολέων στις αρχές του 1807 εισέβαλε με μικρές σχετικά δυνάμεις στην ρωσική Πολωνία όπου οι ντόπιοι τον υποδέχτηκαν ως ελευθερωτή. Τα ρωσικά και πρωσικά στρατεύματα όμως αντιστάθηκαν αποτελεσματικά και τον αναχαίτισαν στην αμφίρροπη μάχη του Έυλαου τον Φεβρουάριο.
Στις 14 Ιουνίου 1807 τελικά νίκησε για δεύτερη φορά τους Ρώσους στο Φρίντλαντ και στο Τίλσιτ συμφωνήθηκε εκεχειρία με τον Τσάροτης Ρωσίας Αλέξανδρο Α' στις 26 Ιουνίου. Ο τσάρος αναγνώρισε την κυριαρχία του Ναπολέοντα στη δυτική Ευρώπη παραχωρώντας του την ρωσική Πολωνία. Μαζί με εδάφη που αποσπάστηκαν από την Πρωσία σχηματίστηκε το "μεγάλο δουκάτο της Βαρσοβίας", ένας ακόμα δορυφόρος του Παρισιού. Αν και δεν τους παραχωρήθηκε πραγματική αυτονομία οι Πολωνοί ήταν ευγνώμονες και έγιναν οι πιο πιστοί σύμμαχοι-υποτελείς της Γαλλίας.
Στο Ρουρ επίσης οι πλέον υποτελείς Πρώσοι παραχώρησαν εδάφη (τελικά έχασαν πάνω από το 40% της επικράτειας τους) τα οποία μαζί με το Ανόβερο σχημάτισαν το βασίλειο της Βεστφαλίας, που δεν επιβίωσε του συνεδρίου της Βιέννης το 1815. Αυτός ο θρόνος δόθηκε στον μικρότερο αδελφό του Ναπολέοντα, τον Ζερόμ. Ο Βοναπάρτης βρισκόταν πλέον στο απόγειο της στρατιωτικής και πολιτικής ισχύος. Όμως οι γενικότερες μεταρρυθμίσεις του Ναπολέοντα υπήρξαν καθοριστικές για την Γερμανία.
Οι εκατοντάδες πόλεις-κράτη καταλύθηκαν και απορροφήθηκαν από μεγαλύτερα κρατίδια κάτι που δεν άλλαξε με την ειρήνη του 1815. Οι ως τότε ονομαστικοί ηγεμόνες έγιναν επιτέλους απόλυτοι κύριοι στις επικράτειες τους. Το γεγονός αυτό, η ισχυρότερη από το 1815 Πρωσσία καθώς και ο εθνικισμός που προκάλεσε η γαλλική κατοχή διευκόλυναν την ενοποίηση της Γερμανίας λίγες δεκαετίες αργότερα. Λίγο καιρό μετά τελείωσε και ο ρωσοτουρκικός πόλεμος με ουσιαστική ήττα του Σουλτάνου.
Η Βρετανία όμως αρνούνταν να δεχθεί έστω και ισόπαλη ειρήνη. Βομβάρδισαν μάλιστα για δεύτερη φορά την Κοπεγχάγη (η πρώτη ήταν το 1801) επειδή η Δανία συμμάχησε με το Παρίσι. Ο Βοναπάρτης σκέφτηκε να απειλήσει πάλι τις βρετανικές Ινδίες και πρότεινε στον τσάρο τον διαμελισμό της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ώστε να επέμβει από εκεί ξανά στην Μέση Ανατολή. Δεν συμφώνησαν όμως στην διανομή των εδαφών και έτσι ο Γάλλος αυτοκράτορας αποφάσισε να διαπεραιώσει δυνάμεις στην βόρειο Αφρική μέσω του αγγλικού Γιβραλτάρ.
Έτσι θα μετέτρεπε έμμεσα την Μεσόγειο σε γαλλική λίμνη ξεριζώνοντας τις αγγλικές βάσεις. Δεν εμπιστευόταν όμως πια την απρόθυμη και καθυστερημένη κοινωνικοοικονομικά σύμμαχο Ισπανία και προσπάθησε χωρίς πόλεμο αρχικά να την ελέγξει. Ήδη το 1807 γαλλο-ισπανικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Πορτογαλία και αμέσως την κατέκτησαν. Ο βασιλιάς της κατέφυγε στην αποικιακή Βραζιλία. Ο αυτοκράτορας θα διέπραττε τώρα ένα από τα μεγαλύτερα λάθη του. Υποτίμησε τον περήφανο ισπανικό λαό και πίστεψε ότι θα υποτασσόταν εύκολα όπως αυτοί της κεντρικής Ευρώπης. Σιγά σιγά τα γαλλικά στρατεύματα στην ισπανική επικράτεια αυξήθηκαν.
Το Παρίσι πίεζε την κυβέρνηση για περισσότερες μεταρρυθμίσεις και για ουσιαστικότερη εφαρμογή του αποκλεισμού αγγλικών προϊόντων. Αν και σε πόλεμο από το 1804 οι Ισπανοί έμποροι δεν είχαν σταματήσει τις δραστηριότητες με τους Βρετανούς. Λόγω της ανικανότητας του βασιλιά Καρόλου οι πολιτικοί της αυλής, οι εχθρικοί στην αστική Γαλλία ανώτεροι κληρικοί και αρκετοί αριστοκράτες διέθεταν αρκετή αυτονομία. Πίεσαν τον Κάρολο να μην υποκύψει όμως ο διάδοχος Φερδινάνδος που επιθυμούσε το θρόνο, συγκέντρωσε ριζοσπάστες συνεργάτες κοντά του και αντιτάχθηκε. Η ενδο-δυναστική κρίση πέρασε γρήγορα και στην κοινωνία που έβλεπε ολοένα και πιο εχθρικά την στρατιωτική παρουσία των Γάλλων. Ο Φερδινάνδος αρχικά χρηματοδοτήθηκε από τον Ναπολέοντα αλλά τελικά αρνήθηκε να επιτεθεί άμεσα στον πατέρα του. Στην ύπαιθρο οι πρώτοι αντάρτες άρχισαν να επιτίθενται και να σφάζουν Γάλλους στρατιώτες.
Ο Βοναπάρτης κάλεσε τους Κάρολο και Φερδινάνδο στη Μπαγιόν αλλά αποτυγχάνοντας να τους συνετίσει, τους συνέλαβε. Ο Ζοζέφ "μετατέθηκε" από το θρόνο της Νάπολης (όπου "διορίστηκε" ο στρατάρχης Μυρά) σε αυτόν της Μαδρίτης. Αυτή ήταν η πλέον κατάφωρη παρέμβαση που η ισπανική κοινή γνώμη δεν μπορούσε να ανεχθεί. Στις 2 Μαΐου οι Μαδριλένοι εξεγέρθηκαν. Το κίνημα πνίγηκε στο αίμα αλλά με ισπανικά στρατεύματα και αντάρτες να πλησιάζουν στην πόλη, ο Ζοζέφ την εγκατέλειψε. Οι διασκορπισμένες στη χώρα γαλλικές δυνάμεις δεν μπορούσαν να αντισταθούν. Υπέστησαν ήττες και έχασαν βασικές θέσεις. Ως το φθινόπωρο ήλεγχαν μόνο την βόρεια του Έβρου Ισπανία.
Τον Αύγουστο επίσης βρετανικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν στην Πορτογαλία, νίκησαν γρήγορα τον Ζυνό κ ανάγκασαν τους άντρες του να παραδοθούν. Ο Ναπολέων αποφάσισε να αντιδράσει. Τον Νοέμβριο 1808 διέσχισε τον Έβρο ποταμό με 100.000 βετεράνους σε μια νέα αστραπιαία εκστρατεία. Σε λίγες βδομάδες είχε διαλύσει τον ελλιπώς οργανωμένο Ισπανικό στρατό, καταλάβει σημαντικά φρούρια και αναγκάσει τελικά την Μαδρίτη να παραδοθεί αμαχητί. Οι Βρετανοί επίσης που είχαν εισέλθει στην Ισπανία διώχθηκαν και δίνοντας σκληρές μάχες οπισθοφυλακής κατάφεραν να επιβιβαστούν και να διαφύγουν από την Κορούνια τον επόμενο Φεβρουάριο.
Δεν ήταν όμως το τέλος όπως πολλοί πίστεψαν αλλά μόνο η αρχή αυτού που αποκλήθηκε το ισπανικό καρκίνωμα της Αυτοκρατορίας. Εκατοντάδες χιλιάδες άνδρες θα συνέχιζαν να αντιμετωπίζουν το αντάρτικο που τώρα φούντωνε εκεί, ως το 1813. Σημειώθηκαν απίστευτες φρικαλεότητες. Από τις πρώτες μέρες τα γαλλικά στρατεύματα επιδόθηκαν σε όργια λεηλασιών, καταστροφής και βιασμών. Τα αντίποινα για τη δράση των ανταρτών ήταν εξίσου απάνθρωπα με τα φριχτά βασανιστήρια στα οποία αρκετές ομάδες ανταρτών υπέβαλλαν αιχμάλωτους Γάλλους. Λαός και κληρικοί δόθηκαν με πάθος στην αντίσταση. Ένα παράδειγμα είναι η πολιορκία της Σαραγόσα που έληξε τον Φεβρουάριο του 1809 και όπου έπεσαν σχεδόν μέχρις ενός.
Την άνοιξη ο Ναπολέων επέστρεψε στο Παρίσι για να καταστείλει αναίμακτα ένα πραξικόπημα στο οποίο μπλέχτηκαν ο Ταλλευράνδος (που έχασε την θέση του) διάφοροι σημαίνοντες αλλά και μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας! Τότε η Αυστρία επανήλθε δριμύτερη εισβάλλοντας στην Βαυαρία και αλλού τον Απρίλιο. Ο Ε΄Συνασπισμός αποδείχτηκε τελικά πολύ χαλαρός. Η αποδυναμωμένη Πρωσσία έδωσε έναν αμφίρροπο πόλεμο με το βασίλειο της Βεστφαλίας. Η Σουηδία δεν ήταν σε ουσιαστική θέση να βοηθήσει.
Ο τσάρος Αλέξανδρος υποσχέθηκε να βοηθήσει αλλά πριν επέμβει, άλλαξε στρατόπεδο ακολουθώντας τις εξελίξεις. Οπότε οι Αυστριακοί έμειναν μόνοι. Αυτοί την φορά όμως πολέμησαν αποτελεσματικά και σκληρότερα κάνοντας τον Βοναπάρτη να τους σέβεται. Οι θρίαμβοι συντριβής του εχθρού του 1805 δεν επαναλήφθηκαν και η νέα νίκη κόστισε πολύ. Όταν ανέλαβε τις γαλλογερμανικές δυνάμεις ο αυτοκράτορας αντεπιτέθηκε γρήγορα και αποτελεσματικά στον στρατό του αρχιδούκα Κάρολου. Τον Μάιο έμπαινε πάλι στην Βιέννη.
Αλλά λίγες μέρες μετά, προσπαθώντας να αποτελειώσει τους υποχωρούντες αντιπάλους του, παρασύρθηκε από την ολοένα αυξανόμενη ματαιοδοξία και σιγουριά του. Φάνηκε αμελής και η μικρή εμπροσθοφυλακή που ο ίδιος οδηγούσε παγιδεύτηκε στον Δούναβη από εχθρική αντεπίθεση αλλά αντιστάθηκε αποτελεσματικά στην μάχη του Άσπερν-Έσσλινγκ όπου ο Ναπολέων υπέστη ουσιαστικά την πρώτη του ήττα (αν και πολλοί στρατιωτικοί ιστορικοί χαρακτηρίζουν την μάχη ως αμφίρροπη. Σε συνδυασμό με ότι συνέβαινε στην Ιβηρική, οι μύθοι είχαν αρχίσει να καταρρέουν. Εκείνο τον καιρό μάλιστα οι Βρετανοί υπό τον Ουέλινγκτον επέστρεφαν στην Πορτογαλία ενώ το καλοκαίρι πραγματοποίησαν μια επιδρομή στη Γαλλοκρατούμενη Ισπανία.
Τους επόμενους δυο μήνες ο σαστισμένος Ναπολέων ανασυγκρότησε τα στρατεύματα του ενώ ο Ευγένιος νίκησε τους Αυστριακούς στην Ιταλία. Οι επιχειρήσεις επίσης των τελευταίων στην Πολωνία δεν εξελισσόταν καλά. Οι 200.000 Γαλλογερμανοί και αρκετοί Ιταλοί πέρασαν ξανά τον Δούναβη τον Ιούλιο. Αφού μεσολάβησαν νικηφόρες, αν και πολυαίμακτες, μάχες κατά των Αυστριακών (που εξαντλήθηκαν γρήγορα οικονομικά ενώ ο Αλέξανδρος τους πρόδωσε) και η συνθηκολόγηση της Βιέννης, με την οποία η Αυστρία παρέδιδε την πρώην βενετική Ιλλυρία για να ιδρυθεί εκεί ένας ακόμα δορυφόρος, η συμφωνία ειρήνης με τους Ρώσους βρέθηκε στα τάτταρα.
Ο Ρώσος τσάρος ξεγέλασε τον Ναπολέοντα που του είχε υποσχεθεί να χαλιναγωγήσει τους Αυστριακούς τους οποίους αντίθετα χρησιμοποιούσε σαν αιχμή εναντίον του. Επίσης του είχε υποσχεθεί στο Τίλσιτ να μεσολαβήσει για ειρήνη στους Βρετανούς διαφορετικά να προσχωρήσει στο Διάταγμα του Βερολίνου. Δεν το έκανε ή απέτυχε αλλά ούτε εξανάγκασε τους Ρώσους να εφαρμόσουν σοβαρά το Διάταγμα. Τα βρετανικά προϊόντα ήταν απαραίτητα στη χώρα ενώ η Γαλλοκρατούμενη Ευρώπη βρέθηκε με αβάσταχτα ελλείμματα.
Αλλά και ο Ναπολέων δεν στήριξε ουσιαστικά όπως είχε πει τους Ρώσους έναντι των Σουηδών στον πόλεμο που ξεκινούσε τότε για την Φινλανδία. Η συμμαχία ήταν εικονική, άσπονδη και ανειλικρινής. Ο Αλέξανδρος εξοργίστηκε επίσης με τον γάμο του Βοναπάρτη (που χώρισε την Ιωσηφίνα) με την κόρη του Αυστριακού αυτοκράτορα, Μαρία Λουΐζα. Ο γάμος στόχευε στο να ενώσει ο Ναπολέων την δυναστεία του με αυτήν των Αψβούργων, την παλαιότερη της Ευρώπης. Πίστευε ότι έτσι εξασφάλιζε την ειρήνη και την ισορροπία. Ο Φραγκίσκος όμως δεν έδωσε καθόλου πρόθυμα το χέρι της κόρης του αλλά υποχρεώθηκε ως ηττημένος. Είτε γιατί φοβόταν την επέκταση της γαλλικής επιρροής, είτε γιατί προσβλήθηκε αφού ο Ναπολέων είχε ζητήσει πρώτα την μικρή του αδερφή, ο Αλέξανδρος άρχισε να γίνεται απότομος στις διπλωματικές συνεννοήσεις ενώ μετά το 1808 αρνήθηκε να ξαναδεί τον Ναπολέοντα.
Έτσι το διάστημα 1810-1811 υπήρχε μόνο ψεύτικη ειρήνη στην Ευρώπη ενώ η ατμόσφαιρα ανάμεσα στις 2 υπερδυνάμεις ηλεκτριζόταν συνεχώς. Ταυτόχρονα ο πόλεμος στην Ιβηρική απορροφούσε περισσότερους στρατιώτες και κονδύλια της αυτοκρατορίας, εξόντωνε τους βετεράνους, διέφθειρε τα στελέχη και συνέβαλε στο να "σκοτώσει" στις ψυχές τους το πνεύμα της Επανάστασης. Από την άλλη ο αφορισμός του Ναπολέοντα από τον Πίο Ζ΄το 1809, η προσάρτηση από τον πρώτο της Ρώμης και η σύλληψη του πάπα σίγουρα δεν βοηθούσε στην προσπάθεια υποταγής των θρήσκων Ισπανών. Εκείνη την χρονιά επίσης μια εκστρατεία κατά των Βουρβώνων της Σικελίας απέτυχε παταγωδώς ενώ οι Βρετανοί απέσπασαν τα Επτάνησα και έσφιξαν περισσότερο τον ναυτικό αποκλεισμό της Ευρώπης.
Ωστόσο δεν ήταν όλα τελείως αρνητικά όσον αφορά την ισπανική περιπέτεια. Οι Γάλλοι προχώρησαν και σε κάποιες θετικές μεταρρυθμίσεις δίνοντας μια πρώτη γεύση εκσυγχρονισμού στους πληθυσμούς της Ιβηρικής. Ένα πρώτο Σύνταγμα, αν και δεν εφαρμόστηκε ποτέ και η κατάργηση της Ιεράς Εξέτασης είναι δύο παραδείγματα. Επίσης η καταστροφή των παρηκμασμένων μητροπόλεων έδωσε την ευκαιρία στους λαούς της Αμερικής (Κεντρική και Λατινική) να εξεγερθούν ενάντια στους αποικιοκράτες. Μετά την πτώση του Ναπολέοντα η Ισπανία και η Πορτογαλία προσπάθησαν πιο αποφασιστικά να αντεπιτεθούν, η "ζημιά" όμως είχε ήδη γίνει. Αν και χρειάστηκαν πολλά δύσκολα χρόνια ως την δεκαετία του 1820 τα κράτη της Αμερικής, όπως περίπου τα ξέρουμε σήμερα, είχαν δημιουργηθεί.
Όσον αφορά στις Γαλλορωσικές σχέσεις, το ποτήρι ξεχείλισε όταν o Βοναπάρτης προσάρτησε το γερμανικό δουκάτο του Ολδεμβούργου του οποίου ο ηγεμόνας ήταν συγγενής του Αλέξανδρου. Αργότερα ο τελευταίος βλέποντας το κύρος του εντός και εκτός της Ρωσίας να καταρρακώνεται κατήγγειλε την συνθήκη του Τίλσιτ και ζήτησε από τη Γαλλία την εκκένωση της Πολωνίας και της Πρωσίας. Αποφάσισε όμως να μην κινηθεί στρατιωτικά πρώτος. Οι επαφές διακόπηκαν. Ο Ναπολέων προετοιμάστηκε όσο μπορούσε και μια κολοσσιαία στρατιά εισέβαλε στην Ρωσία τον Ιούνιο του 1812. Μόλις το 1/3 των στρατιωτών ήταν Γάλλοι καθώς υπήρχαν Πολωνοί, Γερμανοί, Ιταλοί, Ελβετοί Ολλανδοβέλγοι, Ισπανοί, Πορτογάλοι και Αυστροούγγροι. Από τις πρώτες μέρες οι Ρώσοι υποχώρησαν σε βάθος μαχόμενοι ελάχιστα, θυσιάζοντας χώρο για να κερδίσουν χρόνο.
Από τις πρώτες μέρες επίσης η ευρωπαϊκή στρατιά άρχισε να αποσυντίθεται. Μόνο το 1/4 της θα έφτανε στη Μόσχα. Η επέκταση των γραμμών ανεφοδιασμού και η ανάγκη φύλαξης τους, οι απότομες αλλαγές του καιρού, η ρωσική τακτική της καμένης γης, η δράση ανταρτών και οι λιποταξίες (απρόθυμων ξένων αλλά και αρκετών Γάλλων) προκάλεσαν την τρομερή φθορά. Μετά από την πρώτη μεγάλη μάχη στο Μόσκοβα αναδείχθηκε νικητής και μπήκε στη Μόσχα τον Σεπτέμβριο. Η πόλη όμως ήταν κατεστραμμένη και άδικα ο Ναπολέων περίμενε τον ευρισκόμενο στην Αγία Πετρούπολη Τσάρο να δεχτεί υποταγή. Εκεί οι σχέσεις του με τους στρατηγούς του έφτασαν στο χειρότερο ποτέ σημείο.
Οι συμβουλές τους αποδείχτηκαν πολύ σοφές και του συνέστησαν υποχώρηση στον Νότο με το χειμώνα να πλησιάζει και διασφάλιση των περασμάτων των εφοδίων τους από πυκνοκατοικημένες περιοχές. Το ίδιο διάστημα ο ρωσικός στρατός ενισχυόταν και επέδραμε στα μετόπισθεν ενώ οι Αυστριακοί και οι Πρώσσοι γύρισαν στις χώρες τους. Ακόμα, ανησυχητικά νέα έφταναν από την Ισπανία, όπου ο Ζοζέφ είχε φύγει πάλι από την Μαδρίτη ενώ στο Παρίσι εκδηλώθηκε ένα ακόμα αποτυχημένο πραξικόπημα. Ο Ναπολέων, αν και αρχικά απέρριψε όλες τις υποδείξεις των διοικητών του, τελικά διέταξε την οπισθοχώρηση του στρατού, αλλά στην χειρότερη για τους Γάλλους στιγμή και τότε που οι συμβουλές δεν είχαν πια κανένα νόημα. Ο φοβερός ρωσικός χειμώνας, τα χιόνια που σκέπασαν τις στέπες ήδη από τον Οκτώβριο και οι άγριοι Κοζάκοι, αποτελείωσαν το έργο ενός κακού σχεδιασμού.
Η δυνατότητα μάλιστα διαφυγής του ίδιου μέσα από την καταστροφή εκείνη έγινε ακριβώς, επειδή κάποιοι στρατηγοί του είχαν αρνηθεί να εφαρμόσουν κάποιες διαταγές του, όπως εκείνη που όρισε την πλήρη καταστροφή των γεφυρών που τον συνέδεαν με τα μετόπισθεν. Τον Νοέμβριο οι Ρώσοι παραλίγο να τον παγιδεύσουν στον ποταμό Μπερεζίνα. Αυτή ήταν και η αρχή του τέλους για τη Μεγάλη Στρατιά (γαλ. Grande Armée), από της οποίας την αρχική δύναμη των 550.000 επέζησαν τελικά μόλις 70.000. Στην στρατιά αυτή που ακολουθούσαν πολλοί σύμμαχοι από όλη την Ευρώπη, στράφηκαν εναντίον του. Η εισβολή στην Ρωσία ήταν τεράστιο λάθος του Ναπολέοντα τη στιγμή που η λανθασμένη γενικότερη στρατηγική στην Ισπανία, βάραινε τον ίδιο.
Ως την άνοιξη του 1813 και ενώ οι Γάλλοι μετέφεραν νέες δυνάμεις στην Γερμανία, η Πολωνία ανακτήθηκε από τους Ρώσους και η Πρωσσία ελευθερώθηκε κηρύσσοντας τον πόλεμο. Ο Στ΄ Συνασπισμός σχηματίστηκε αλλά η Αυστρία έμεινε προς το παρόν ουδέτερη, μεσολαβώντας μάλιστα για ειρήνη. Αλλά ο Βοναπάρτης αρνήθηκε. Οι πρώτες επιχειρήσεις στη Σαξονία είχαν σχετική καλή κατάληξη για αυτόν. Ακολούθησε πάλι με αυστριακή μεσολάβηση το σύντομο συνέδριο της Πράγας. Αλλά κατέληξε σε αδιέξοδο.
Οι σύμμαχοι απαιτούσαν την πλήρη εκκένωση της Γερμανίας ενώ σε όλη την ήπειρο οι λαοί εξεγέρθηκαν χρησιμοποιώντας μάλιστα διακηρύξεις της Γαλλικής Επανάστασης! Τελικά τον Αύγουστο η ανακωχή έληξε ενώ και ο πεθερός του Ναπολέοντα, Φραγκίσκος, του επιτέθηκε. Η Βαυαρία επίσης άλλαξε στρατόπεδο. Αυτή τη φορά η Σουηδία με βασιλέα τον πρώην στρατάρχη του Ναπολέοντα, Μπερναντό, διέθεσε περισσότερες δυνάμεις. Μια αρχική νίκη του αυτοκράτορα στη Δρέσδη δεν μπόρεσε να αλλάξει την κατάσταση ενώ οι στρατηγοί του ηττούνταν σε άλλα γερμανικά μέτωπα αντιμετωπίζοντας πολυάριθμου και αυτήν την φορά ενωμένους και συντονισμένους στρατούς. Στην Ισπανία ο Ζοζέφ βρισκόταν για 3η φορά σε υποχώρηση.
Τον Οκτώβριο του 1813 στη Λειψία έγινε η τετραήμερη Μάχη των Εθνών μεταξύ 16 - 19 Οκτωβρίου. Εκεί ο Βοναπάρτης με 200000 Γαλλογερμανούς και Πολωνούς κλήθηκε να αντιμετωπίσει μια δύναμη 300000 αποτελούμενη από Βρετανικά, Πρωσικά, Ρωσικά, Αυστριακά και Σουηδικά στρατεύματα. Η μάχη κατά την διάρκεια της οποίας οι Σάξονες αυτομόλησαν έληξε με ήττα των Γάλλων και πλέον η ίδια η Γαλλία απειλούνταν με εισβολή. Οι προσπάθειες του αυτοκράτορα για να νέα στρατολόγηση δεν απέφεραν καρπούς καθώς και ο γαλλικός λαός ήταν κουρασμένος και απηυδισμένος.
Τον Φεβρουάριο οι σύμμαχοι από τα ανατολικά και ο Ουέλινγκτον με Βρετανούς, Πορτογάλους, Ισπανούς από το νότο μπήκαν στην χώρα. Με λίγες δεκάδες χιλιάδες άντρες ο Βοναπάρτης κατάφερε να καθυστερήσει μόνο το μοιραίο. Στις 31 Μαρτίου 1814 το Παρίσι έπεσε και οι στρατηγοί του, που τον θεωρούσαν άμεσα υπεύθυνο, του ζήτησαν να παραιτηθεί απ το αξίωμά του και να παραδοθεί.
Ο Ναπολέων έκανε μια απόπειρα δηλητηρίασης από την οποία σώθηκε από τον γιατρό του την τελευταία στιγμή και τελικά δέχτηκε την παραίτηση από τον γαλλικό θρόνο για αυτόν και τον τρίχρονο γιο του ανταλλάσσοντας τον με εκείνο της μεσογειακής νήσου Έλβα στις 6 Απριλίου, στην οποία ουσιαστικά απομακρύνθηκε. η Μαρία Λουΐζα όμως δεν τον ακολούθησε. Πήρε το παιδί τους και επέστρεψε στην πατρίδα της. Στο Παρίσι οι σύμμαχοι παλινόρθωσαν τους Βουρβώνους υπό τον Λουδοβίκο 18ο και η Γαλλία επέστρεψε στα σύνορα του 1792. Αλλά δεν έγινε το ίδιο και με τα σύνορα και την κοινωνία της Ευρώπης.
Το 1815 δραπέτευσε από το νησί και επέστρεψε στη Γαλλία. Οι βασιλικοί είχαν αρχίσει διαδοχικά να αναλαμβάνουν όλα τα αξιώματα της πολιτείας ενώ η φτώχεια από τον πόλεμο τυραννούσε τώρα τον τόπο. Η δυσαρέσκεια εκείνη έκανε τον στρατό να τον υποδεχθεί ως αρχηγό και κυβέρνησε τη Γαλλία για 100 ημέρες. Μικρό μέρος μόνο των στρατηγών του ωστόσο τον ακολούθησε στην νέα του περιπέτεια.
Ο Λουί Αλεξάντρ Μπερτιέ, ο καλύτερος επιτελικός του τον αγνόησε ενώ για κάποιο λόγο που ίσως υποδεικνύει φθόνο, ο καλύτερος στρατηγός του στο πεδίο της μάχης Λουί Νικολά Νταβού, τοποθετήθηκε σε επιτελική θέση στο Παρίσι μακριά όμως από το μέτωπο. Αυτό στάθηκε μοιραίο για την μοίρα του η οποία κρίθηκε
στην μάχη του Βατερλώ (στο σημερινό Βέλγιο) την 18 Ιουνίου, 1815. Παρόλο που η λέξη Βατερλώ κατάντησε συνώνυμη της αποτυχίας, εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι Ναπολέων έπαιξε το εξυπνότερο ποτέ του στρατιωτικό επιχείρημα.
Πιεζόμενος από τους Πρώσσους υπό τον Γκέμπχαρντ Λέμπερεχτ φον Μπλύχερ στα βορειανατολικά και με τους Άγγλους υπό τον Ουέλλινγκτον και τους άλλοτε συμμάχους του Βέλγους και Ολλανδούς να κρατούν τις Βρυξέλλες, έστειλε το 1/3 της δύναμής του υπό τον στρατηγό του Εμμανουέλ Γκρουσύ να επιτεθεί στους πρώτους ενώ την ίδια ώρα αιφνιδίαζε με την υπόλοιπη δύναμή του τους δεύτερους. Οι Άγγλοι έφτασαν στο σημείο μάλιστα της υποχώρησης κατά το απόγευμα της ίδιας μέρας όταν, από σαφές λάθος του Γκρουσσύ, οι Πρώσσοι παρουσιάστηκαν ανεμπόδιστοι στα νώτα των Γάλλων προκαλώντας φοβερή σύγχυση, η οποία μέσα στο σκοτάδι του απογεύματος αποσυντονίστηκε σε άτακτη φυγή.
Οι τρεις στρατηγοί του Ναπολέοντα οι οποίοι βρίσκονταν στις διαταγές του στο Βατερλώ, Νέυ, Σουλτ και Γκρουσσύ παρουσίασαν επιδόσεις κάτω του μετρίου: Ο Νέυ, που είχε την φήμη του θαρραλέου επιδρομέα, έχασε διστακτικά χρόνο μιας μέρας μπροστά σε ένα αγγλικό οχύρωμα απόστασης λίγων χιλιομέτρων απ' το Βατερλώ δίνοντας χρόνο αναδιοργάνωσης στον Ουέλλινγκτον. Ο Σούλτ, αν και συντονιστής της όλης επιχείρησης, έχασε συχνά την επαφή με τις μονάδες του στο μέτωπο.
Ο Γκρουσσύ παρερμήνευσε την διαταγή του Ναπολέοντα νομίζοντας ότι έπρεπε παρακολουθεί μάλλον τους Πρώσσους και όχι να τους επιτεθεί. Αρνήθηκε μάλιστα πεισματικά την απελπισμένη παρέμβαση του υποδιοικητή του Ζουρντάν, ο οποίος του υπόδειξε να τρέξει αμέσως στο Βατερλώ να βοηθήσει τον Βοναπάρτη, όταν ήταν πια σαφές απ' την βοή των πυροβόλων ότι εκεί γίνονταν η εμπλοκή. Ο Βοναπάρτης λογαριάζοντας ότι ανά πάσα στιγμή ο Γκρουσσύ θα συνέκλινε προς το Βατερλώ, στις 18:30 της μέρας εκείνης θεώρησε ότι κέρδισε την μάχη και διέταξε πορεία στις Βρυξέλλες. Όταν όμως διαπίστωσε ότι ήταν οι Πρώσσοι που πλησίαζαν και όχι ο Γκρουσσύ, έχοντας αποσυντονίσει το αρχικό του σχέδιο κοντά στις 19:15 αποσύρονταν άναρχα προς τον νότο.
Ναπολεόντειος Κώδικας
Ο Ναπολέων επέβαλε μια σειρά νομοθετικών, διοικητικών και θεσμικών μέτρων που διαμόρφωσαν καθοριστικά το χαρακτήρα της Γαλλίας και γενικότερα της Ευρώπης. Ίσως η πιο σημαντική είναι ο Ναπολεόντειος Κώδικας του 1807. Μέχρι τότε το νομικό πλαίσιο στη Γαλλία ήταν χαώδες. Αφενός η χώρα ήταν διαιρεμένη μεταξύ Βορρά (όπου επικρατούσε το Ρωμαϊκό δίκαιο) και Νότου (όπου επικρατούσε το εθιμοτυπικό δίκαιο). Αφετέρου, η Γαλλική Επανάσταση είχε αφήσει πληθώρα νόμων πολλοί από τους οποίους δεν εφαρμόστηκαν ποτέ, συμβάλλοντας περαιτέρω στη νομική σύγχυση που επικρατούσε στη χώρα.
Ο Ναπολεόντειος Κώδικας απλοποίησε σημαντικά το νομικό πλαίσιο και επιπλέον, εφόσον ήταν γραμμένος σε απλή γλώσσα και απέφευγε την ειδική νομική ορολογία, μπορούσε να γίνει εύκολα κατανοητός από το μέσο Γάλλο. Ο ίδιος ο Βοναπάρτης είπε εξόριστος πλέον για τον Κώδικα: «Η πραγματική μου δόξα δεν είναι ότι κέρδισα 40 μάχες [...] Το Βατερλό θα σβήσει την ανάμνηση τόσων πολλών νικών [...] Αυτό που τίποτα δεν μπορεί να καταστρέψει, αυτό που θα ζει για πάντα, είναι ο Κώδικας μου.»
Η Εξορία και το Μυστικό Σχέδιο Απόδρασης με Υποβρύχιο
Ο Ναπολέων προσπάθησε άστοχα να διαφύγει στην Αμερική, αλλά πιθανόν προδόθηκε και τελικά παραδόθηκε στους Άγγλους. Εξορίστηκε στο νησί [Αγία Ελένη] στον κόλπο της Γουινέας, όπου και παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του στις 5 Μαΐου του 1821 και ώρα 5:49μμ.
Ο Tom Johnson ήταν ένας από αυτούς τους χαρακτήρες που η ιστορία φέρνει στο προσκήνιο σε περιόδους κρίσης. Γεννήθηκε το 1772 από Ιρλανδούς γονείς, εκμεταλλεύτηκε όποια ευκαιρία του δόθηκε και έβγαζε τα προς το ζην με λαθρεμπόριο από την ηλικία των 12. Τουλάχιστον δυο φορές δραπέτευσε από τη φυλακή με απίστευτο τρόπο. Όταν ξέσπασαν οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι, η φήμη του σαν εξαιρετικά τολμηρός τον βρήκε -παρά το από του τότε εκτεταμένο ποινικό μητρώο του- να ηγείται μυστικών ναυτικών αποστολών των Βρετανών.
Αλλά ο Johnson είναι διάσημος και για κάποιο άλλο λόγο -μια ιστορία που παραμένει καλά κρυμμένη. Το 1820 –έτσι υποστήριζε τουλάχιστον ο ίδιος– του προσφέρθηκαν 40.000 λίρες Αγγλίας (σημερινά 3 εκατομμύρια δολάρια) για να σώσει τον Ναπολέοντα από την εξορία στην Αγία Ελένη. Η απόδραση θα γινόταν με υποβρύχιο που θα τον περίμενε στην ακτή. Ο Johnson σχεδίασε το υποβρύχιο μόνος του, μιας και ακόμα δεν υπήρχε κάτι ανάλογο.
Το νησί της Αγίας Ελένης είναι απομονωμένο με απότομες βραχώδεις ακτές, αλλά οι Βρετανοί είχαν τοποθετήσει μεγάλη και ισχυρή φρουρά πάνω και γύρω του. Ενδεικτικά, η φρουρά του νησιού αποτελούνταν από 2.800 άντρες και 500 κανόνια. Μάλιστα, τους ενδιέφερε τόσο η φύλαξη, που είχαν εγκαταστήσει φρουρά ακόμα και στα νησιά Ασενσιόν και Τριστάν ντα Κούνια, 1.200 μίλια μακριά! Και ίσως να είχαν δίκιο, μιας και στο Ασενσιόν ανακάλυψαν ένα μήνυμα στην κύρια ακτή του που έγραφε, "Μακάρι ο Αυτοκράτορας Ναπολέων να ζήσει για πάντα!".
Το που κολλάει ο Tom Johnson με την ιστορία είναι δύσκολο να πει κανείς. Ο Johnson πάντα ζούσε μεταξύ μύθου και αλήθειας. Αξιόπιστες πηγές για τη ζωή του δεν υπάρχουν (αν και το όνομα του εμφανίζεται λάθος πολλές φορές σαν Johnston ή Johnstone). Η μεγαλύτερη συγγραφική μορφή της εποχής, ο Sir Walter Scott, παραπλανήθηκε και ανέφερε πως ο ίδιος ο Johnson ήταν καπετάνιος στην ναυαρχίδα του Ναύαρχου Νέλσον στη Μάχη της Κοπεγχάγης.
Και όμως υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία πως ο Johnson έφτιαξε υποβρύχιο και μιλούσε ανοικτά μετά το θάνατο του Ναπολέοντα για το σχέδιο του να το χρησιμοποιήσει. Η απόδραση θα γινόταν τη νύχτα, έγραφε ο Johnson. Ο αυτοκράτορας θα επιβιβαζόταν στο Etna και θα μεταφέρονταν στο μεγαλύτερο Eagle. Τα δύο υποβρύχια έπειτα θα σαλπάρανε μαζί.
Ο Θάνατος του Μεγάλου Ναπολέοντα
Ο Ναπολέων Βοναπάρτης αποτελεί μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας και συγχρόνως μια από τις πιο αμφιλεγόμενες. Υπήρξε στρατηγός κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης αλλά ταυτόχρονα εκμεταλλεύτηκε το κενό της εξουσίας και ανήλθε στην κορυφή ως απόλυτος μονάρχης. Η τελική του ήττα στο Βατερλώ σήμανε και την οριστική του εξορία στο νησί της Αγίας Έλενας όπου, υπό την επίβλεψη των Άγγλων, παρέμεινε μέχρι το θάνατό του.
Τα αίτια όμως του θανάτου του έχουν αποτελέσει πεδίο αντιπαραθέσεων καθώς διάφορες εικασίες και θεωρίες έχουν προταθεί. Μια πρόσφατη μελέτη δημοσιευμένη στο Nature Clinical Practice Gastroenterology and Hepatology (επίσημη επιθεώρηση του αμερικανικού κολεγίου γαστροεντερολόγων) επιχειρεί να δώσει οριστικές απαντήσεις στο θέμα, συνδυάζοντας ιστορικά στοιχεία και σύγχρονες ιατρικές γνώσεις.
Υπάρχουν πλούσια στοιχεία από τη νεκροτομική μελέτη που διενεργήθηκε παρουσία του προσωπικού του ιατρού (Fransesco Antomarchi, ο οποίος συνέγραψε και την ιατροδικαστική αναφορά) και Άγγλων ιατρών. Σύμφωνα με τις περιγραφές ο Ναπολέων έπασχε από προχωρημένου σταδίου καρκίνου στομάχου (περιγράφεται ως μια εκτεταμμένη ελκωτική βλάβη) ο οποίος εκτείνοταν από την καρδία μέχρι τον πυλωρό και ο οποίος συνέβαλε αποφασιστικά στο θάνατό του. Συγχρόνως γίνεται αναφορά για μια δεύτερη ελκωτική προπυλωρική βλάβη.
Όσον αφορά την τελική αιτία θανάτου η αιμορραγία του ανώτερου πεπτικού φαίνεται ως η πιο πιθανή καθώς μέσα στην κοιλότητα στομάχου περιγράφεται «σκουρόχρωο υλικό» το οποίο θύμιζε κόκκους καφέ (χαρακτηριστική εικόνα). Όπως μας ενημερώνουν και οι συγγραφείς του άρθρου, παρά τις σαφείς περιγραφές των παριστάμεων στην νεκροτομή ιατρών, άλλες θεωρίες προέκυψαν για να εξηγήσουν το θάνατο του μονάρχη. Μια από τις πιο δημοφιλείς θεωρίες αναφέρει ως αίτιο θανάτου τη δηλητηρίαση με αρσενικό καθώς βρέθηκε σε δυσανάλογη ποσότητα αρσενικό στις τρίχες της κεφαλής του.
Οι συγγραφείς του συγκεκριμένου άρθρου συνέλεξαν όλες τις υπάρχουσες μαρτυρίες για την υγεία του Ναπολέοντα κατά την εξορία του στην Αγία Έλενα καθώς και τις παρατηρήσεις των προσωπικών του ιατρών. Όπως εξηγούν οι ίδιοι οι περιγραφές της νεκροτομής ταιριάζουν απόλυτα με την περιγραφή ελκωτικού τύπου καρκίνου στομάχου. Βάση του μεγέθους του καρκίνου (από τις περιγραφές >10cm) ο καρκίνος ήταν πιθανότατα σταδίου Τ4 αλλά παραδόξως κατά τη νεκροτομική μελέτη δεν περιγάρφονται διηθήσιες παρακείμενων οργάνων.
Οι συγγραφείς οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα αυτό μελετώντας 135 περιστατικά γαστρικού καρκίνου και συσχετίζοντας τη μέγιστη διάμετρό τους με το βαθμό διήθησης (Τ στάδιο) και το στάδιο Ν. Τα συμπτώματα που περιγράφονται κατά την πάροδο των 5 ετών στο νησί ταιριάζουν με τη συμπτωματολογία καρκίνου στομάχου. Αρχικά συμπτώματα που περιγράφονται είναι έντονο επιγαστρικό άλγος και ναυτία. Συγχρόνως γίνεται λόγος και για άλλα γαστρεντερικά ενοχλήματα περιλαμβανομένου και εναλλάσσοντα επεισόδια δυσκοιλιότητας και διαρροϊκών κενώσεων.
Με την πάροδο του χρόνου υπήρξε ταχεία επιδείνωση της υγείας του Ναπολέωντα με χαρακτηριστικά συμπτώματα το χρόνιο επιγαστρικό άλγος, δυσφαγία, απώλεια βάρους, πυρετός και έντονες εφιδρώσεις. Ένα μήνα πριν από το θάνατό του αναφέρεται επίσης αιματέμεση καθώς και μέλαινες κενώσεις ενώ χαρακτηριστική ήταν και η επιδεινούμενη ωχρότητα του δέρματος και των βλεννογόνων του.
Τέλος οι συγγραφείς προχωρούν στη διατύπωση πιθανών παθογενετικών μηχανισμών που οδήγησαν τελικά στην εμφάνιση καρκίνου στομάχου. Σύμφωνα με παλαιά μελέτη του Sokoloff ο πατέρας του Ναπολέοντα έπασχε και αυτός από καρκίνο στομάχου κάνοντας επομένως πιθανή την ύπαρξη κληρονομικής προδιάθεσης (αν και οι συγγραφείς δεν αποκλείουν να πέθανε τελικά από γαστρικό αδενοκαρκίνωμα, οι νεκροτομικές περιγραφές θα μπορούσαν επίσης να αναφέρονται σε άλλου είδους καρκίνου που ανευρίσκονται στο στομάχι όπως καρκίνος του στρώματοτς ή λέμφωμα).
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους συγγραφείς έχει η ύπαρξη μιας δεύτερης προπυλωρικής ελκωτικής βλάβης. Θεωρού ότι αυτό το στοιχείο είναι ενδεικτικό χρόνιας λοίμωξης με Helicobacter Pylori, η οποία μπορεί να αποτέλεσε προδιαθεσικό παράγοντα για καρκίνο στομάχου.
Η χρόνια λοίμωξη με H. Pylori θεωρείται προδοαθεσικός παράγοντας ανάπτυξης γαστρικού αδενοκαρκινώματος του στομάχου (όχι όμως του εγγύς στομάχου) όπως επίσης και λεμφώματος του στομάχου. Στην περίπτωση του γατρικού αδενοκαρκινώματος φαίνεται ότι αυξάνει το σχετικό κίνδυνο κατά 2-5 φορές.
Παρόλα αυτά προοπτικές μελέτες παρέμβασης δεν έχουν δείξει μείωση της επίπτωσης μετά από θεραπεία εκρίζωσής του αλλά μείωση έχει παρατηρηθεί στην υπο-ομάδα ασθενών με προκαρκινικές βλάβες. Αν και δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι αν τελικά έπασχε ο Ναπολέων από χρόνια λοίμωξη με H. Pylori, μπορούμε με μεγάλη βεβαιότητα να υποθέσουμε ότι τελικά ο καρκίνος στομάχου ήταν εκείνος που ευθυνόταν για το θάνατό του.
Οι Ναπολεόντιοι Πόλεμοι ήταν μια σειρά πολέμων που κυρήχθηκαν ενάντια στην Α' Γαλλική Αυτοκρατορία του Ναπολέοντααπό αντίπαλες συμμαχίες που έλαβαν χώρα από το 1803 μέχρι το 1815. Ως συνέχεια των πολέμων που ξεκίνησαν με τηνΓαλλική Επανάσταση του 1789, εξέλιξαν τους ευρωπαϊκούς στρατούς και έπαιξαν έναν άνευ προηγουμένου ρόλο, κυρίως λόγω της εφαρμογής της σύγχρονης μαζικής στρατολόγησης. Η γαλλική δύναμη αυξήθηκε γρήγορα καθώς ο στρατός του Ναπολέοντα κατέκτησε το μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης αλλά γρήγορα κατέρρευσε μετά την τραγική ως προς το αποτέλεσμα απόπειρα κατάληψης της Ρωσίας. Η Αυτοκρατορία του Ναπολέοντα υπέστη τελικά πλήρη στρατιωτική ήττα που είχε ως αποτέλεσμα την παλινόρθωση της μοναρχίας των Βουρβόνων στη Γαλλία.
Οι πόλεμοι αυτοί είχαν ως αποτέλεσμα την διάλυση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και έσπειραν τους σπόρους του εν γενέσει εθνικισμού στη Γερμανία και την Ιταλία που θα οδηγούσε στην μετάλλαξη των δύο αυτών εθνών στα τέλη του αιώνα σε συμπαγή κράτη. Εν τω μεταξύ, η παγκόσμια Ισπανική Αυτοκρατορία ξεκίνησε να καταρρέει καθώς η γαλλική κατοχή της Ισπανίας εξασθένησε την δύναμη της Ισπανίας πάνω στις αποικίες της, δίνοντας έτσι την ευκαιρία δημιουργίας εθνικιστικών επαναστατικών κινημάτων στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Ως άμεσο αποτέλεσμα των Ναπολεοντίων Πολέμων, η Βρετανική Αυτοκρατορία έγινε η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη παγκοσμίως για τον επόμενο αιώνα, αρχίζοντας έτσι την Pax Britannica.
Δεν υπάρχει κάποια συμφωνία μεταξύ των ιστορικών σχετικά με το πότε τελείωσαν οι Πόλεμοι της Γαλλικής Επανάστασης και πότε ξεκίνησαν οι Ναπολεόντιοι Πόλεμοι. Μια πιθανή ημερομηνία είναι η 9η Νοεμβρίου 1799, όταν ο Βοναπάρτης κατέλαβε την εξουσία στην Γαλλία με το πραξικόπημα της 18ης Μπρυμαίρ. Στις 18 Μαΐου 1803 φαίνεται να είναι η πλέον πιθανή ημερομηνία, καθώς τότε ξανάρχισε ο πόλεμος μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας και Γαλλίας (που προήρθε από την ακύρωση της Συνθήκης της Αμιένης), που τερμάτισε την μοναδική περίοδο γενικευμένης ειρήνης που έλαβε χώρα στην Ευρώπη ανάμεσα στο 1792 και το 1814. Οι Ναπολεόντιοι Πόλεμοι τελείωσαν μετά την τελική ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλώ στις 18 Ιουνίου 1815 και το Δεύτερο Σύμφωνο των Παρισίων.
Κύριες εκστρατείες που διεξάχθηκαν κατά την περίοδο εκείνη ήταν:
1. Εκστρατεία της Γερμανίας (1805)
2. Εκστρατεία της Πρωσίας (1806)
3. Εκστρατεία της Πολωνίας (1806-1807)
4. Εκστρατεία της Ισπανίας (1807-1809) που επαναλήφθηκε και τη περίοδο (1811-1813).
5. Εκστρατεία της Αυστρίας (1809)
6. Εκστρατεία της Πορτογαλίας (1810)
7. Εκστρατεία της Ρωσίας (1812)
8. Εκστρατεία της Σαξωνίας (1813)
9. Εκστρατεία της Γαλλίας (1814) και
10. Εκστρατεία του Βελγίου (1815).
Οι κυριότερες Επιδράσεις των Ναπολεόντειων Μεταρρυθμίσεων και Πολέμων
Η αποτυχία της Γαλλικής επανάστασης να επικρατήσει και η αδυναμία των νικητών στις εκλογές του 1797 να ελέγξουν την κατάσταση οδήγησαν στην επικράτηση του Ναπολέοντα. Ο Ναπολέων κατάφερε να δώσει τέλος στο κλίμα της ακυβερνησίας και να οδηγήσει τη Γαλλία αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη σε μια νέα εποχή. Η διακυβέρνησή του χαρακτηρίστηκε από μια σειρά μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό της Γαλλίας αλλά και στο εξωτερικό μαζί με επιτυχείς πολέμους που βοήθησαν στο έργο του.
Οι Πόλεμοι
Ο Ναπολέων συγκαταλέγεται ανάμεσα στις μεγάλες προσωπικότητες της παγκόσμιας ιστορίας, καθώς αποτελεί πρότυπο στρατιωτικής ευφυΐας με τεράστιες ικανότητες. Μπόρεσε να ενσαρκώσει το δυναμισμό της Επανάστασης και την επεκτατική ορμή του γαλλικού έθνους με την κατάκτηση και την προσπάθεια μετασχηματισμού του μεγαλύτερου μέρους της Ευρώπης σύμφωνα με τα γαλλικά επαναστατικά πρότυπα. Υπό την ηγεσία του η Γαλλία έγινε η πρώτη δύναμη και ο αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος της ηπειρωτικής Ευρώπης. Ξεκινά μια σειρά από νικηφόρες εκστρατείες κατά τη διετία 1805-1807. Η κίνηση αυτή οδήγησε την Αγγλία να δημιουργήσει έναν ευρωπαϊκό συνασπισμό ενάντια στη Γαλλία. Στο συνασπισμό ανήκαν η Αυστρία, η Ρωσία, το βασίλειο της Νεάπολης και της Σουηδίας.
Η νίκη του Ναπολέοντα οδήγησε στη διάλυση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και στην αναδιοργάνωση της Γερμανίας συστήνοντας την Ομοσπονδία του Ρήνου. Οι κινήσεις αυτές του Ναπολέοντα οδηγούν στη δημιουργία νέου συνασπισμού Πρωσίας και Ρωσίας, ο οποίος διαλύεται καθώς ο Ναπολέοντας πετυχαίνει διπλή νίκη. Έτσι περιορίζεται η εξουσία του Πρώσου μονάρχη στην Ανατολική Πρωσία Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση και ιδρύεται το Δουκάτο της Βαρσοβίας.
Ο Ναπολέοντας φτάνει μέχρι τη Ρωσία. Το πιο εκπληκτικό από τα εγχειρήματα ενοποίησης της Ευρώπης παίρνει σάρκα και οστά. Με τους πολέμους ο Ναπολέοντας κατάφερε να κυριαρχήσει σε όλη σχεδόν την Ευρώπη. Η Γαλλία είχε πάρει μια ασυνήθιστα μεγάλη έκταση και επιβάλλει παντού την εξουσία της. Με τη γαλλική επέκταση η Ευρώπη γνώρισε το ναπολεόντειο νόμο.
Οι στρατιωτικές νίκες του Ναπολέοντα αποτελούσαν κίνητρο για μεταρρύθμιση. Ο εκσυγχρονισμός πραγματοποιούνταν με σκοπό να επιστρατευθούν οι δυνάμεις του κράτους για να ισοσκελιστεί η υπεροχή του Ναπολέοντα με αποτέλεσμα την κατάργηση της δουλοπαροικίας και την άρση μεσαιωνικών περιορισμών. Σε ορισμένες περιοχές οι Γαλλικές στρατιωτικές αρχές επέβαλαν τη γαλλική νομοθεσία και το γαλλικό νομοθετικό σύστημα.
Ο Ναπολέων εισήγαγε επαναστατικά γαλλικά πρότυπα και θεσμούς στις χώρες που είχαν προσαρτηθεί στη Γαλλία ή παρέμεναν εξαρτημένες απ' αυτή. Χάρη στους ναπολεόντειους πολέμους διαδόθηκαν οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Έτσι έγινε αποδεκτή η αρχή ότι καμία εξουσία δε μπορεί να θεωρηθεί νόμιμη εάν δε βασίζεται στοιχειωδώς στο διάλογο με το λαό και την εκλογική διαδικασία.
Στο διάστημα ανάμεσα στα 1805 – 1811 διαμορφώνεται η ιδέα ενός ηπειρωτικού συστήματος. Η γαλλική αυτοκρατορία επιθυμεί να εδραιώσει την ηγεμονία της σε όλη την Ευρώπη. Η γαλλική γλώσσα γίνεται υποχρεωτική στους 130 νομούς και η εκμάθησή της επιβάλλεται. Η γαλλική γλώσσα εδραιώνεται και στα προσαρτημένα εδάφη. Στα κατακτημένα εδάφη επιβάλλει την εξουσία του με αποτέλεσμα οι ηγεμόνες των υποτελών βασιλείων να είναι διαχειριστές της εξουσίας του Ναπολέοντα. Έτσι η ναπολεόντεια Γαλλία μεταμορφώνει την Ευρώπη διαδίδοντας νεωτερικές μεταρρυθμίσεις γεννώντας την Ευρώπη του 19ου αιώνα.
Μέσα στα πλαίσια του ηπειρωτικού συστήματος ο Ναπολέων έθεσε σε εφαρμογή τον ηπειρωτικό αποκλεισμό. Απέκλεισε όλα τα εμπορικά πλοία και προϊόντα από την Ευρώπη και αντίστροφα. Έτσι όλη η οικονομική οργάνωση της Ευρώπης αναπτύχθηκε γύρω από τη Γαλλία. Το ηπειρωτικό σύστημα δεν είναι παρά ένα κακό υποκατάστατο για τις ροές των ανταλλαγών που υπήρχαν πριν τον αποκλεισμό γιατί τα ποτάμια δεν προσφέρονταν για μεταφορά βαριών προϊόντων. Επίσης τα σύνορα αγνοούν τις οικονομικές οντότητες και η επαναχάραξη της Ευρώπης απομονώνει συμπληρωματικές οικονομικές ζώνες συνηθισμένες από παλιά να εμπορεύονται μεταξύ τους. Οι πρίγκιπες ύψωναν τελωνειακούς φραγμούς για να αυξήσουν τα εισοδήματά τους. Επιθυμώντας να οργανώσει την ευρωπαϊκή οικονομία γύρω από τη Γαλλία και προς όφελός της διατηρεί κλειστά τα Γαλλικά σύνορα θίγοντας τα συμφέροντα των άλλων χωρών ακόμα και των προσαρτημένων.
Χάρη στους πολέμους του Ναπολέοντα τα κηρύγματα του Διαφωτισμού για ισονομία, ισοπολιτεία και ελευθερία, για ανεξιθρησκία, για επικράτηση του ορθού λόγου και του φυσικού δικαίου έγιναν γνωστά σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Η πλέον άμεση αλλαγή ήταν η ορθολογική αναδιαμόρφωση του ευρωπαϊκού πολιτικού χάρτη, κυρίως στη Γερμανία και στην Ιταλική Χερσόνησο. Εξαλείφθηκαν μεσαιωνικά κατάλοιπα, όπως τα μικρά κρατίδια και οι περισσότερες πόλεις-κράτη της Γερμανίας, οι δημοκρατίες της Γένοβας και της Βενετίας στη βόρεια Ιταλία, ενώ παράλληλα καταργήθηκαν τα εκκλησιαστικά κράτη και τα δουκάτα των ελεύθερων αυτοκρατορικών ιπποτών.
Η φλόγα που άναψαν οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι έμεινε άσβεστη τη δεκαετία του 1820 όταν έκαναν την εμφάνισή τους τα διάφορα εθνικιστικά κινήματα. Έτσι τα πρώτα χρόνια μετά το Βατερλώ προκαλούνταν συνεχώς εξεγέρσεις από δυσαρεστημένους στρατιώτες και Βετεράνους. Η Γαλλική ηγεμονία δεν μπόρεσε να παραμείνει. Έτσι οι στρατιές του Ναπολέοντα συνετρίβησαν και αποδεκατίστηκαν το 1812 από τις ρώσικες. Το τελειωτικό πλήγμα δόθηκε ένα χρόνο αργότερα στη Λειψία, στη λεγόμενη «Μάχη των Εθνών». Στις 6 Απριλίου 1814 ο Ναπολέων εξαναγκάστηκε σε παραίτηση από τους συμμάχους. Η ήττα του Ναπολέοντα οδήγησε στην παλινόρθωση του καθεστώτος.
Ο πολιτικός χάρτης όμως της Ευρώπης ήταν ριζικά αλλαγμένος. Η αποκατάσταση των παλαιών συνόρων δεν ήταν δυνατή. Τα νέα σύνορα που χαράχτηκαν στο Συνέδριο της Βιέννης ενσωμάτωσαν και επέκτειναν τις αλλαγές που είχαν ήδη συντελεστεί.
Οι Μεταρρυθμίσεις
Φωτισμένος δεσπότης ο Ναπολέοντας και επηρεασμένος από τις ιδέες του Διαφωτισμού οδηγεί ολόκληρη την Ευρώπη σε μια εποχή εκσυγχρονισμού.
Στη διάρκεια της περιόδου από το 1799 – 1804 η Γαλλία απέκτησε καινούριο σύνταγμα. Το κείμενό του αναφερόταν στην καθολική ανδρική ψηφοφορία, η πολιτική εξουσία διατηρούταν με την έμμεση εκλογή. Επιθυμώντας το καθεστώς του να αποκτήσει ουσιαστικότερο περιεχόμενο θεσμοθετεί το δημοψήφισμα. Επιβάλλει κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που εγκαθιδρύουν την ισότητα απέναντι στο νόμο. Θεωρεί τους ανθρώπους ίδιους και υποστηρίζει την άποψη ότι αυτό που ταιριάζει στους Γάλλους είναι καλό και για τους άλλους Ευρωπαίους.
Κατήργησε τα ταξικά προνόμια και την τοπική αυτονομία επαναβεβαιώνοντας την ισχύ της αξιοκρατίας. Απελευθέρωσε τους αγρότες καταργώντας τα φεουδαρχικά και το φόρο της δεκάτης ενώ τους έδωσε πλήρη κυριότητα των γαιών που καλλιεργούσαν. Εξαλείφει συντεχνίες και καταργεί τα εκκλησιαστικά προνόμια και την πώληση των εκκλησιαστικών περιουσιών. Εκσυγχρονίζει το φορολογικό σύστημα και κωδικοποιεί τους νόμους, επιτυγχάνοντας ένα τακτοποιημένο και δίκαιο φορολογικό σύστημα. Με την κατάργηση των φοροαπαλλαγών και με την κωδικοποίηση του συστήματος είσπραξης φόρων μπορούσε να προϋπολογίζει τις δαπάνες και τα έσοδα, αντιμετωπίζοντας τον πληθωρισμό.
Δημοσίευσε το νέο κώδικα νόμων το 1810, ο οποίος ονομάστηκε Ναπολεόντειος και αντανακλούσε δύο αρχές, τη νομική ισότητα και τον ατομικισμό. Ο κώδικας κατέστησε το Γαλλικό δίκαιο ομοιόμορφο καταργώντας τα παλιά έθιμα και προνόμια. Υπογραμμίζοντας το δικαίωμα του ατόμου στην ιδιοκτησία, υποδεικνύοντας νέες μεθόδους για τη σύνταξη των συμβολαίων, μισθωτηρίων, την ίδρυση μετοχικών εταιρειών και απαγορεύοντας τα εργατικά συνδικάτα λειτούργησε προς όφελος των επιχειρηματιών και των εμπόρων.
Ο Ναπολέων συνέβαλε στην ολοκλήρωση των εκπαιδευτικών και νομικών μεταρρυθμίσεων. Διέταξε την ίδρυση λυκείων σε κάθε μεγάλη πόλη και μιας παιδαγωγικής Ακαδημίας στο Παρίσι για την εκπαίδευση των δασκάλων. Λύκεια, κολέγια και σχολές ενσωματώνονται σε ένα σύνολο που παίρνει το όνομα Πανεπιστήμιο, το οποίο τίθεται άμεσα στην εξουσία ενός ανώτατου εκπαιδευτικού που είχε άμεση εξάρτηση από τον αυτοκράτορα. Έθεσε τις στρατιωτικές και τεχνικές σχολές κάτω από τον κρατικό έλεγχο. Δίνει μεγάλη σημασία στην επαγγελματική εκπαίδευση, η οποία του παρείχε τους στρατιωτικούς και κρατικούς υπαλλήλους και τους επιχειρηματίες.
Ο Ναπολέων δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην εκκλησία. Συνειδητοποιώντας τη σημασία των πνευματικών παραγόντων για τη συνοχή ενός κράτους επιθυμεί να θέσει τέρμα στον πόλεμο που διεξαγόταν ανάμεσα στην επαναστατική Γαλλία και σε ένα τμήμα του κλήρου. Πίστευε ότι η συμφιλίωση κράτους και εκκλησίας ήταν αναγκαία τόσο για λόγους εσωτερικής αρμονίας όσο και διεθνούς αλληλεγγύης. Έτσι ακολούθησε πολιτική συμφιλίωσης με την εκκλησία υπογράφοντας το κονκορδάτο του 1801 με τον πάπα επανενώνοντας την εκκλησία με το κράτος.
Σύμφωνα με τους όρους του κονκορδάτου ο πάπας αναλάμβανε την δικαίωμα να καθαιρεί τους επισκόπους και να επιβάλλει πειθαρχία στο Γαλλικό κλήρο. Ταυτόχρονα το Βατικανό δέχτηκε να εγκαταλείψει τις αξιώσεις του σε πρώην εκκλησιαστικές γαίες που είχαν απαλλοτριωθεί. Τα κτήματα θα παρέμεναν στα χέρια των ιδιοκτητών. Σε αντάλλαγμα δόθηκε η εγγύηση μισθοδοσίας του κλήρου. Η συμφωνία με το Βατικανό εξασφάλισε την υποστήριξη των συντηρητικών.
Επίσης αναγνωρίστηκε ο ρόλος της εκκλησίας στη βασική εκπαίδευση, με αντάλλαγμα οι κληρικοί να κηρύσσουν στους πιστούς υπηκόους τη νομιμοφροσύνη και την υποταγή στον αυτοκράτορα.
Αργότερα ήρθε σε σύγκρουση με το Βατικανό.
Αυτές τις μεταρρυθμίσεις ο Ναπολέων τις εφάρμοσε και στις περιοχές της Κεντρικής Ευρώπης που επικράτησε. Εισήγαγε ένα προσεκτικά οργανωμένο σύστημα διοίκησης βασισμένο στην ελεύθερη αξιοποίηση προικισμένων ατόμων, την ισότητα μπροστά στο νόμο και την κατάργηση παλιών εθίμων και προνομίων. Το ναπολεόντειο πρόγραμμα αντιπροσώπευε μια εφαρμογή των αρχών που είχαν μετασχηματίσει την μετεπαναστατική Γαλλία. Οι επαρχίες ενώθηκαν σε ένα τεράστιο γραφειοκρατικό δίκτυο που κατέληγε στο Παρίσι. Η μόνη ελευθερία που δεν ίσχυε ήταν το δικαίωμα της αυτονομίας. Όλες οι κυβερνητικές πρωτοβουλίες εκπορεύονταν από το Παρίσι.
Ο Ναπολέων διοικούσε την τεράστια αυτοκρατορία του με συγκεντρωτικό και προσωποπαγή τρόπο τοποθετώντας συγγενείς του στους θρόνους των υποτελών βασιλείων. Η διπλωματική και στρατιωτική ισχύς του στο εξωτερικό συνοδευόταν από μια αυταρχική και δεσποτική πολιτική στο εσωτερικό. Από το 1799 ως το 1804 ο Ναπολέων κυβέρνησε ως «Πρώτος Ύπατος», ουσιαστικά όμως ως δικτάτορας. Στις 2 Δεκεμβρίου 1804 έστεψε τον εαυτό του αυτοκράτορα, υιοθετώντας τρόπους και ύφος απολυταρχικής διακυβέρνησης. Αίρει προοδευτικά διάφορες δημοκρατικές παραχωρήσεις. Συγκεντρώνει όλες τις εξουσίες στα χέρια του και μετατρέπει τους υπουργούς του σε εντολοδόχους.
Ατόνησαν οι «δημοκρατικές» διαδικασίες και αδράνησαν τα όργανα αντιπροσώπευσης. Η νομοθετική Συνέλευση και το Συμβούλιο του Κράτους μετατράπηκαν σε απλούς επικυρωτές των αποφάσεων του αυτοκράτορα. Οι δικαστές και οι νομάρχες μεταβλήθηκαν σε πειθήνια όργανά του. Ένας πολυπρόσωπος μηχανισμός αστυνόμευσης, παρακολούθησης και λογοκρισίας εξασφάλιζε την εσωτερική «γαλήνη». Η ελευθεροτυπία δέχτηκε επιθέσεις.
Η διακυβέρνηση του Ναπολέοντα επέφερε βαθιές μεταβολές σ’ όλη την Ευρώπη. Δόθηκε τεράστια ώθηση στην παγίωση του σύγχρονου γραφειοκρατικού κράτους, με μια κεντρική διοίκηση που εφαρμόζει με ενιαίο τρόπο κοινούς νόμους για όλους τους πολίτες. Ο αστικός κώδικας, το δεκαδικό σύστημα, η ενοποίηση των μέτρων και των σταθμών, η οργάνωση εθνικού στρατού, η αναμόρφωση της παιδείας σε όλες τις βαθμίδες είναι χαρακτηριστικά της εποχής. Άνοιξε ο δρόμος για την κατάργηση της δουλοπαροικίας και των φεουδαρχικών προνομίων σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Επίλογος
Οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι και οι μεταρρυθμίσεις, οι οποίες έγιναν μέσα αλλά και έξω από τα σύνορα της Γαλλίας σηματοδότησαν μια νέα εποχή που χαρακτήριζε τη σύγχρονη Ευρώπη.
Μπορεί η επέκταση της Γαλλίας και ο συγκεντρωτικός τρόπος διακυβέρνησης να δημιούργησαν αντιγαλλικό αίσθημα και να οδήγησαν στην πτώση της ναπολεόντειας Ευρώπης, ωστόσο οι αλλαγές είχαν ριζώσει και η κατάσταση δεν μπορούσε να αλλάξει.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
ΔΑ. τοιγάρ σφιν ἔργον ἐστὶν ἐξειργασμένον
