ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ - Δύσκολος (1-49)

(ΠΑΝ)

Τῆς Ἀττικῆς νομίζετ᾽ εἶναι τὸν τόπον,
Φυλήν, τὸ νυμφαῖον δ᾽ ὅθεν προέρχομαι
Φυλασίων καὶ τῶν δυναμένων τὰς πέτρας
ἐνθάδε γεωργεῖν, ἱερὸν ἐπιφανὲς πάνυ.
5 τὸν ἀγρὸν δὲ τὸν ἐπὶ δεξί᾽ οἰκεῖ τουτονὶ
Κνήμων, ἀπάνθρωπός τις ἄνθρωπος σφόδρα
καὶ δύσκολος πρὸς ἅπαντας, οὐ χαίρων τ᾽ ὄχλῳ—
«ὄχλῳ» λέγω; ζῶν οὗτος ἐπιεικῶς χρόνον
πολὺν λελάληκεν ἡδέως ἐν τῷ βίῳ
10 οὐδεν‹ί›, προσηγόρευκε πρότερος δ᾽ οὐδένα,
πλὴν ἐξ ἀνάγκης γειτνιῶν παριών τ᾽ ἐμὲ
τὸν Πᾶνα· καὶ τοῦτ᾽ εὐθὺς αὐτῷ μεταμέλει,
εὖ οἶδ᾽. ὅμως οὖν, τῷ τρόπῳ τοιοῦτος ὤν,
χήραν γυναῖκ᾽ ἔγημε, τετελευτηκότος
15 αὐτῇ νεωστὶ τοῦ λαβόντος τὸ πρότερον
ὑοῦ τε καταλελειμμένου μικροῦ τότε.
ταύτῃ ζυγομαχῶν οὐ μόνον τὰς ἡμέρας
ἐπιλαμβάνων δὲ καὶ τὸ πολὺ νυκτὸς μέρος
ἔζη κακῶς. θυγάτριον αὐτῷ γίνεται·
20 ἔτι μᾶλλον. ὡς δ᾽ ἦν τὸ κακὸν οἷον οὐθὲν ἂν
ἕτερον γένοιθ᾽, ὁ βίος τ᾽ ἐπίπονος καὶ πικρός,
ἀπῆλθε πρὸς τὸν ὑὸν ἡ γυνὴ πάλιν
τὸν πρότερον αὐτῇ γενόμενον. χωρίδιον
τούτῳ δ᾽ ὑπάρχον ἦν τι μικρὸν ἐνθαδὶ
25 ἐν γειτόνων, οὗ διατρέφει νυνὶ κακῶς
τὴν μητέρ᾽, αὑτόν, πιστὸν οἰκέτην θ᾽ ἕνα
πατρῷον. ἤδη δ᾽ ἐστὶ μειρακύλλιον
ὁ παῖς ὑπὲρ τὴν ἡλικίαν τὸν νοῦν ἔχων·
προάγει γὰρ ἡ τῶν πραγμάτων ἐμπειρία.
30 ὁ γέρων δ᾽ ἔχων τὴν θυγατέρ᾽ αὐτὸς ζῇ μόνος
καὶ γραῦν θεράπαιναν, ξυλοφορῶν σκάπτων τ᾽, ἀεὶ
πονῶν, ἀπὸ τούτων ἀρξάμενος τῶν γειτόνων
καὶ τῆς γυναικὸς μέχρι Χολαργέων κάτω
μισῶν ἐφεξῆς πάντας. ἡ δὲ παρθένος
35 γέγονεν ὁμοία τῇ τροφῇ τις, οὐδὲ ἓν
εἰδυῖα φλαῦρον. τὰς δὲ συντρόφους ἐμοὶ
Νύμφας κολακεύουσ᾽ ἐπιμελῶς τιμῶσά τε
πέπεικεν αὐτῆς ἐπιμέλειαν σχεῖν τινα
ἡμᾶς· νεανίσκον τε καὶ μάλ᾽ εὐπόρου
40 πατρὸς γεωργοῦντος ταλάντων κτήματα
ἐνταῦθα πολλῶν, ἀστικὸν τῇ διατριβῇ,
ἥκο]ν̣τ᾽ ἐπὶ θήραν μετὰ κυνηγέτου τινὸς
φίλο]υ κατὰ τύχην παραβαλόντ᾽ εἰς τὸν τόπον
ἔρωτ᾽]· ἔχειν πως ἐνθεαστικῶς ποῶ.
45 ταῦτ᾽ ἐστὶ τὰ κεφάλαια, τὰ καθ᾽ ἕκαστα δὲ
ὄψεσθ]᾽ ἐὰν βούλησθε—βουλήθητε δέ.
καὶ γὰ]ρ προσιόνθ᾽ ὁρᾶν δοκῶ μοι τουτονὶ
τὸν ἐρῶντα τόν τε συγκ̣[υνηγέτη]ν̣ ἅμα,
αὑτοῖς ὑπὲρ τούτων τι σ[υγκοινουμ]ένους.

***

ΣΚΗΝΗ: Στο βάθος, στη μέση, μια σπηλιά, ιερό του Πάνα και των Νυμφών. Αριστερά ως προς τον θεατή, το σπίτι του Κνήμωνα. Δεξιά, το σπίτι του Γοργία.

Ο θεός ο Πάνας βγαίνει από τη σπηλιά και προλογίζει.

ΠΑΝΑΣ
Αυτός ο τόπος, να το ξέρετε, είναι
στην Αττική· Φυλή τον λένε· το άντρο
απ᾽ όπου βγήκα είν᾽ ένα ξακουσμένο
Νυμφών ιερό και ανήκει στους δημότες
της Φυλής, τους ανθρώπους που τους βράχους
του τόπου αυτού μπορούν και καλλιεργούνε.
Στο χωράφι που βλέπετε δεξιά μου
μένει ένας γέρος —Κνήμωνα τον λένε—,
στραβόξυλο και ζόρικος προς όλους.
Ο κόσμος δεν του αρέσει. Ο κόσμος λέω;
Τα τόσα χρόνια που έχει ζήσει ως τώρα
λόγο γλυκό δεν είπε σε κανέναν,
10 άνθρωπο δε χαιρέτησε αυτός πρώτος,
έξω απ᾽ τον Πάνα εμέ· κι αυτό απ᾽ ανάγκη:
γείτονας είναι και περνά από μπρος μου·
και πάλι, μόλις πει την καλημέρα,
αμέσως μετανιώνει· αυτό το ξέρω.
Κι ωστόσο, τέτοιος χαρακτήρας που είναι,
παντρεύτηκε· μια χήρα πήρε· ο πρώτος
άντρας της λίγο πριν είχε πεθάνει
κι ένα μικρό τής είχε αφήσει αγόρι.
Σκληρά μ᾽ αυτή παλεύοντας τις μέρες,
ακόμα και πολλές της νύχτας ώρες,
κακή ζωή περνούσε· κι αποχτήσαν
μια κόρη· τότε πια χειρότερα ήταν.
20 Έφτασαν στο απροχώρητο· η ζωή τους
ήταν γεμάτη βάσανα και πίκρες·
τότε η γυναίκα πια έφυγε και πήγε
και μένει με το γιο της, κείνον που είχε
απ᾽ τον πρώτο της άντρα. Αυτός ο νέος
έχει ένα χτηματάκι εδώ στα γύρω,
κι απ᾽ αυτό κουτσοζούν κι εκείνος ο ίδιος
κι η μάνα του· μαζί, ένας πατρικός του
δούλος πιστός. Κι είν᾽ ένα μυαλωμένο
παλικαράκι· ο νους του ξεπερνάει
την ηλικία του· βλέπετε, τον ψήνει
τον άνθρωπο η τραχιά ζωή κι η πείρα.
30 Ο γέρος ζει μονάχος με την κόρη
και με μια δούλη γριά· σκληρή η ζωή του·
σκάβει ολημέρα, ξύλα κουβαλάει,
και κάνοντας αρχή από τους γειτόνους
κι απ᾽ τη δόλια γυναίκα του, μισεί
όλο τον κόσμο, αράδα, ως εκεί κάτω
στο Χολαργό. Η κοπέλα, αναθρεμμένη
με τέτοιον τρόπο, ένα κακό δεν ξέρει.
Πολύ τιμά και με μεγάλο ζήλο
λατρεύει τις συντρόφισσές μου Νύμφες,
κι έτσι κι εμένα μ᾽ έχει καταφέρει
κάπως γι᾽ αυτή να γνοιάζομαι· ένα νέο,
40 γιο κάποιου πλούσιου, που έχει εδώ στα γύρω
κτηματική μεγάλη περιουσία,
τον έκαμα να νιώσει για την κόρη
έναν παράφορο έρωτα· αυτός μένει
στην πόλη κι ήρθε εδώ μ᾽ ένα του φίλο
να κυνηγήσει, κι έτσι κατά τύχη
την είδε μπρος του. — Αυτή ᾽ναι η ιστορία
σε γενικές γραμμές. Τις λεπτομέρειες
θα τις δείτε, αν το θέλετε. Και λέω
να θέλετε. Γιατί θαρρώ πως βλέπω
να ᾽ρχεται κατά δω ο ερωτευμένος
μαζί κι ο σύντροφός του στο κυνήγι
και κουβεντιάζουν για το θέμα που είπα.

Ο θεός ξαναμπαίνει στη σπηλιά·
έρχονται ο Σώστρατος και ο Χαιρέας.

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Η συνάντηση της αρχαίας Ελληνικής με άλλες γλώσσες

9.2 Τα μυστικά της γλωσσικής επαφής

Σκεφτείτε για λίγο τί είναι αυτό που έκανε τους Τούρκους να δανειστούν τις λέξεις για την έννοια «κλειδί» από τα ελληνικά. Κι αν αυτό σας δυσκολεύει, σκεφτείτε τους λόγους που έκαναν τους Έλληνες στα χρόνια της Τουρκοκρατίας να δανειστούν τη λέξη πασάς. Εύκολα θα απαντήσετε στο δεύτερο ερώτημα λέγοντας ότι χρειάζονταν τη λέξη αυτή, γιατί αναφερόταν σε τούρκους αξιωματούχους που τους κυβερνούσαν. Στην ίδια κατεύθυνση είναι και η απάντηση στο πρώτο ερώτημα, με τη διαφορά ότι πρέπει να ξέρει κανείς περισσότερα πράγματα για την ιστορία του τουρκικού λαού. 

Οι Τούρκοι ξεκίνησαν από την Κεντρική Ασία ως νομάδες (δηλαδή ως πληθυσμοί μετακινούμενοι που ζούσαν κυρίως από την κτηνοτροφία) και κινήθηκαν προς τα δυτικά, για να αρχίσουν να εγκαθίστανται γύρω στον 10ο-11ο αιώνα μ.Χ. στη Μικρά Ασία, στις περιοχές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Έτσι, συναντήθηκαν με την ελληνική γλώσσα. Οι Τούρκοι, ως νομάδες, δεν κατοικούσαν σε μόνιμα σπίτια αλλά σε σκηνές. Και για τις σκηνές δεν χρειάζονται, όπως ξέρουμε, κλειδιά! Όταν άρχισαν να αποκτούν μόνιμες εγκαταστάσεις, τότε χρειάστηκαν και τη λέξη για την έννοια «κλειδί». Και αυτή τη λέξη τη δανείστηκαν από τους Έλληνες. 

Οι γλώσσες λοιπόν δανείζονται για να ονομάσουν καινούργια πράγματα. Τα καινούργια πράγματα μπαίνουν στη ζωή ενός λαού κουβαλώντας και το όνομά τους. Αλλά το όνομα αυτό προσαρμόζεται στα χαρακτηριστικά της νέας του πατρίδας. Έτσι η λέξη κλειδί στα τουρκικά γίνεται kilit. Η λέξη βαλανεῖονστα λατινικά γίνεται balineum. Η γαλλική λέξη bordure στα ελληνικά γίνεται μπορντούρα. Η αγγλική λέξη partyστα ελληνικά γίνεται πάρτι, που προφέρεται με τους κανόνες της ελληνικής και είναι ουδέτερο, όπως το χέρι, το πόδι κλπ.· επιπλέον, μπορεί να αποκτήσει υποκοριστική μορφή: παρτάκι.

Πόσους εαυτούς μπορείς να χωρέσεις σε μία μέρα;

Σκηνή νούμερο ένα: Πρωί. Να ξυπνήσεις στην ώρα σου, να ετοιμαστείς και να ετοιμάσεις και όσους άλλους εξαρτώνται από σένα, παιδιά, σκυλιά, ιγκουάνα, γονείς, σύντροφο (εαυτός εντός σπιτιού, τσεκ).

Σκηνή νούμερο δύο: Στη δουλειά σου. Να είσαι ευπρεπής, αποδοτικός, συναδελφικός, ενημερωμένος και φυσικά, χαλαρός και φιλικός (γιατί περνάς καλά και βγαίνει προς τα έξω). Να δουλέψεις στο ωράριό σου και καμιά φορά κι εκτός ωραρίου, να συνεχίσεις να κουβαλάς τη δουλειά στο κεφάλι σου ακόμα και φεύγοντας από κει και να τη σκέφτεσαι μαζί με τη λίστα απ το σούπερ μάρκετ (εαυτός εργαζόμενος, τσεκ).

Σκηνή νούμερο 3: Μεσημέρι, απόγευμα, σούρουπο, ανάλογα! Να έχεις να οργανώσεις την υπόλοιπη μέρα σου, να μιλήσεις με το φιλαράκι που ετοιμάζει ένα νέο επαγγελματικό βήμα, να δείξεις ενδιαφέρον αλλά και προσοχή, να τονίσεις τα θετικά και να δηλώσεις συμπαράσταση στην επιτυχία αλλά και την αποτυχία, να το καθησυχάσεις ότι όλα θα πάνε καλά. Να σταματήσεις να δεις τα αδερφάκι σου που γνώρισε μια ενδιαφέρουσα κοπέλα κι ανυπομονεί να τη γνωρίσεις και ‘συ. Να κάνεις χιούμορ, ωραίες ερωτήσεις, ευχάριστη παρέα, να μη μονοπωλήσεις τη συζήτηση, να μη μιλάς για σένα (κοινωνικός εαυτός, τσεκ).

Σκηνή νούμερο 4: Βράδυ. Να επιστρέψεις σπίτι, να φροντίσεις ό,τι χρειάζεται, να τακτοποιήσεις, να μαγειρέψεις ή να παραγγείλεις, να είσαι σε ωραία διάθεση το βράδυ για στιγμές με το σύντροφό σου (ερωτικός εαυτός, τσεκ).

Ανάσα; Μάλλον κόπηκε και μόνο που τα διάβασες. Χρόνος πάντως για ανάσα δεν περίσσεψε, πόσο μάλλον για τον εαυτό σου, για εκείνη τη συζήτηση που έχετε σε εκκρεμότητα, για εκείνη τη χαλάρωση που τόσο χρειάζεσαι και συνέχεια αναβάλλεις. Μόνο κάποια βραδιά προλαβαίνεις να αναρωτηθείς, «Πόσους εαυτούς χώρεσα και σήμερα στη μέρα μου; Είναι αυτό ευτυχία; Είναι έτσι ένας ισορροπημένος εαυτός;» και ν’ αποκοιμηθείς πριν προλάβεις να απαντήσεις. Το «η πιο σημαντική σχέση της ζωής σου είναι με τον εαυτό σου γιατί ο,τι κι αν συμβεί πάντα θα είσαι ο εαυτός σου» που τόσο εύστοχα είπε η Diane von Furstenberg, ούτε να το σκεφτείς πρόλαβες πάλι, ούτε να φροντίσεις αυτή τη σχέση βρήκες χρόνο και τρόπο.

Κι αν σου έλεγαν ότι μπορείς να χωρέσεις 2 σε 1; Δε θα έμοιαζε δελεαστικό; Να γράφεις τη λίστα του σούπερ μάρκετ π.χ. την ώρα που ακούς την παρουσίαση ενός συναδέλφου, ή να διαβάζεις την εφημερίδα την ώρα που κάνεις ελλειπτικό κ.ο.κ. Μα αυτό γίνεται, θα πεις! Το κάνεις ήδη και με επιτυχία! Κι όμως όχι! Για την ακρίβεια, μάλλον συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, αφού μελέτες, όπως αυτή των Ophir, Nass, Wagner (2009) δείχνουν ότι όσα περισσότερα πράγματα κάνεις ταυτόχρονα, τόσο μειώνεται η συγκέντρωσή σου, αυξάνονται τα λάθη, μειώνεται η επιτυχία κι αυξάνει ο χρόνος που χρειάζεται για να φέρεις εις πέρας μια εργασία. Η έρευνα του D. Strayer (2010), μάλιστα, έχει δείξει ότι μόνο 2 με 2.5% των ανθρώπων μπορεί να διεκπεραιώσει με επιτυχία δύο διαφορετικά ζητούμενα ταυτόχρονα.

Αν δεν είσαι στις εξαιρέσεις, λοιπόν, η λύση δε βρίσκεται στο να εμφανίζεις πολλές εκδοχές του εαυτού σου παράλληλα, για να κάνεις πολλά ταυτόχρονα και να γλιτώσεις χρόνο. Παραδόξως, μάλιστα, φαίνεται να βρίσκεται στο ακριβώς άλλο άκρο. Αυτό που χρειάζεται δεν είναι να πιέσεις πολλούς εαυτούς σου σε μία δουλειά, σε ένα περιβάλλον ή σε μία συνθήκη για να είναι η καθημερινότητά σου αποδοτική κι επιτυχημένη. Αντιθέτως, είναι προτιμότερο να μειώσεις λίγο (ή πολύ) τους εαυτούς που στριμώχνεις να χωρέσουν σε κάθε μέρα. Δοκίμασε να μοιράσεις τους ρόλους σου, προσπάθησε να ζητήσεις βοήθεια στις υποχρεώσεις της καθημερινότητας από τους ανθρώπους της ζωής σου, άρχισε να σκέφτεσαι οργανωμένα κι αποφασιστικά να δώσεις περισσότερο χώρο στον ένα πραγματικό σου εαυτό κάθε φορά.

Δύσκολο; Ναι, ίσως να είναι κάπως δύσκολο στην αρχή, τόσο για σένα όσο και για τους γύρω σου που σε έχουν συνηθίσει αλλιώς. Όμως, σίγουρα, αξίζει τον κόπο. Ρώτα τον εαυτό σου! Αυτόν που πια δεν τρέχεις να στριμώξεις σε ρόλους. Τώρα που βρεθήκατε και γίνατε, επιτέλους, φίλοι είναι σίγουρο ότι θα σού πει!

Ψάχνουμε τον άνθρωπο που θα έχει τα κομμάτια που μάς λείπουν

Σου έχει συμβεί ποτέ να γνωρίζεις και να συνδέεσαι ερωτικά με ανθρώπους που έχουν κάποιο κοινό στοιχείο; Σαν μια αλυσίδα στοιχείων, από τον έναν στον άλλον. Γνωρίζεις ανθρώπους με το ίδιο όνομα, επάγγελμα, χόμπι, χρώμα μαλλιών, συμπεριφορών. Λες να είναι τυχαίο;

Το οικείο. Το οικείο είναι μια μεγάλη παγίδα, είναι γνωστό, το ξέρεις, μπορεί να έχεις φάει τα μούτρα σου άπειρες φορές, αλλά ξέρεις τι να περιμένεις. Έτσι όλο το δράμα, χάνει την έντασή του κι εσύ μπορείς να βγεις με το κεφάλι ψηλά κι από αυτή την περιπέτεια. Το οικείο έχει να κάνει με μοτίβα, συμπεριφορές και μη λεκτικά μηνύματα, τα οποία έχουμε μάθει να αναγνωρίζουμε από πολύ μικρή ηλικία. Το οικογενειακό περιβάλλον, οι σχέσεις των γονέων, το κλίμα που υπάρχει στην οικογένεια, είναι βασικοί παράγοντες διαμόρφωσης του χαρακτήρα ενός ανθρώπου, βασικός παράγοντας επηρεασμού επιλογής συντρόφων στη μετέπειτα ζωή.

Φυσικά η σχέση με το πρόσωπο του βασικού φροντιστή ενός ανθρώπου το οποίο ανταποκρίνεται και καλύπτει τις ανάγκες του, ακόμα και ο χρόνος ανταπόκρισης και η ποιότητα στην ικανοποίηση αυτών, όταν είναι βρέφος, συνδέονται με τον τρόπο που τελικά επιλέγουν να σχετιστούν οι άνθρωποι στην ενήλικη ζωή τους.

Η Melanie Klein (1921) είναι γνωστή για την πρώτη ενασχόληση με τη θεωρία των αντικειμενοτρόπων σχέσεων. Το βρέφος συνδέεται με το αντικείμενο που τού προσφέρει την ικανοποίηση των αναγκών του. Συγκεκριμένα στη θεωρία της Klein, το βρέφος συνδέεται με τον μαστό που ικανοποιεί τον κορεσμό της πείνας του. Αντιλαμβάνεται δυο εκδοχές αναλόγως της ανταπόκρισης. Τον καλό μαστό, όταν καλύπτονται άμεσα οι ανάγκες του και τον κακό μαστό, όταν οι ανάγκες αυτές δεν εκπληρώνονται. Στο σκεπτικό αυτό ακολούθησαν και άλλοι ερευνητές-ψυχαναλυτές όπως ο Winnicott (1973), αναδεικνύοντας τη βρεφική και παιδική ηλικία, τον τρόπο ανταπόκρισης της μητέρας, πατέρα ή φροντιστή και τη συναισθηματική διάθεση και ετοιμότητα στον τρόπο κάλυψης των πρώτων εκείνων αναγκών, ως βασικά σημεία ενδιαφέροντος για τον τρόπο με τον οποίο σχετίζονται οι άνθρωποι, στην ενήλικη ζωή τους.

Ίσως ψάχνουμε εκείνο τον αρχικό τρόπο σύνδεσης. Ένας άνθρωπος που έχει βιώσει περισσότερο απορριπτικές εμπειρίες στα πρώτα στάδια της ζωής του και έμαθε να παραμελούνται οι ανάγκες του, να καθυστερούν να εκπληρωθούν, να ματαιώνεται, ψάχνει εκείνον τον αρχικό τρόπο σύνδεσης, παρ’ όλη την αρνητική αίσθηση.

Αντίστοιχα όσοι στα πρώτα στάδιά τους, βίωσαν την κάλυψη των αναγκών αυτών, εισέπραξαν ενδιαφέρον και ανταπόκριση αισθάνονται δυνατοί και αναζητούν τον τρόπο σύνδεσης που θα τούς καλύπτει, θυμίζοντας το μοτίβο της αρχικής εκείνης σύνδεσης. Φυσικά πολλές φορές υπάρχουν και οι δύο καταγραφές, θετικές και αρνητικές, όμως κάπου η ζυγαριά βαραίνει και τότε το πρώτο μοτίβο σύνδεσης έχει δημιουργηθεί. Όλοι κατανοούν τις δυσκολίες της φροντίδας ενός βρέφους και το πόση κούραση και ευθύνη φέρει η ανατροφή, έτσι με το να φωτίζουμε τον αρχικό τρόπο σύνδεσης, σε καμιά περίπτωση δεν κατηγορούνται οι μητέρες, οι πατέρες και οι φροντιστές, καθώς στην πλειονότητα των περιπτώσεων κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν. Όμως αναδεικνύοντας την πτυχή αυτή, δίνεται η απαραίτητη σημασία στη βρεφική ηλικία και στο πώς μπορεί κάποιος να δυσκολεύεται στο σήμερα. Φυσικά υπάρχουν πολλές θεωρίες, προσεγγίσεις και σχολές, όλες αξιόλογες, οι οποίες προσφέρουν διαφορετικούς τρόπους ανάλυσης της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης. Δε θα αναλυθούν όλες εδώ, αλλά κρίνεται σημαντική η εστίαση σε αυτές που σχετίζονται με τη βρεφική και πρώτη παιδική ηλικία, με έναν τρόπο που δεν είναι τόσο γνωστός στο ευρύ κοινό. Μήπως διαλέγεις ανθρώπους που είναι οικείοι και θα συνδεθείς μαζί τους με τον τρόπο που έχεις μάθει από πολύ μικρή ηλικία;

Εάν αυτή η σύνδεση σε καλύπτει είσαι σε καλό δρόμο, όμως εάν κατι σε δυσκολεύει και σε ενοχλεί, το να δουλέψεις με τον εαυτό σου, φωτίζοντας τα σημεία αυτά θα σε βοηθήσει να αναγνωρίζεις τις επιλογές και τον λόγο που κάνεις τις επιλογές αυτές. Έτσι θα δώσεις μια ευκαιρία να αναγνωρίζεις εγκαίρως τον λόγο που κάνεις αυτές τις επιλογές, που ναι μεν θα είναι οικείες, αλλά θα σου δημιουργούν αίσθηση ικανοποίησης και πληρότητας. Το θετικό είναι ότι ο άνθρωπος μαθαίνει, διαμορφώνεται και εξελίσσεται αναλόγως του ενδιαφέροντος που δείχνει στο να δουλέψει σχετικά με θέματα που τον δυσκολεύουν.

Συμπληρώνοντας το σκεπτικό αυτό, μια ενδιαφέρουσα οπτική είναι ότι αυτά τα κοινά στοιχεία που παρατηρείς και ψάχνεις ασυναίσθητα, είναι τα μικρά κομμάτια του παζλ του ιδανικού συντρόφου, τα οποία επιλέγεις, προσπαθώντας να συμπληρώσεις την εικόνα του. Ίσως κάποια στιγμή αναγνωρίσεις σε κάποιον όλα τα κομμάτια που έψαχνες. Όσο δουλεύεις με τον εαυτό σου κι αναλύεις τον τρόπο που σκέφτεσαι και αντιδράς, θα είναι πιο εύκολο να βάλεις τα σωστά κομμάτια στη σωστή θέση. Τότε θα είσαι σίγουρα σε πολύ καλό δρόμο. Εάν όμως διαλέγεις τα λάθος κομμάτια και προσπαθείς να πείσεις τον εαυτό σου ότι ταιριάζουν, θα καθυστερείς να ολοκληρώσεις το παζλ.

Η σύνδεση των δικών σου πρώτων εμπειριών, θα βοηθήσει στον τρόπο που αναγνωρίζεις τα στοιχεία, τα οποία σε καλύπτουν, στον άλλο. Είναι κάτι που σε ικανοποιεί πραγματικά ή σε κάνει να αναβιώνεις την οικεία αίσθηση απόρριψης που βίωσες και θεωρείς αυτονόητη; Πόσο καλός είσαι στο να λύσεις αυτόν τον γρίφο και να διαλέξεις τα κατάλληλα κομμάτια που θα ολοκληρώσουν το δικό σου παζλ του ιδανικού συντρόφου;

Απελευθερώνοντας το μυαλό μας από τις προκατειλημμένες σκέψεις

Χρειάζεται να εκπαιδεύσουμε το μυαλό μας να σταματήσει να επενδύει σε άχρηστες σκέψεις, κατευθύνοντας το προς την επίλυση των σημαντικών γρίφων της ζωής.

Ένστικτο είναι να «ξέρεις» κάτι για κάποιον, χωρίς όντως να γνωρίζεις αν αυτό ισχύει στην πραγματικότητα. Σίγουρα, περνάμε πολύ χρόνο επενδύοντας σε ανησυχίες, άγχος, σκέψεις, και φόβο. Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε αυτό το φαινόμενο ως «προκατειλημμένο μυαλό», το οποίο προβαίνει διαρκώς σε άσκοπες σκέψεις.

Το μυαλό μας είναι ένα εργαλείο

Σε όλη μου τη ζωή είχα εμμονή με πρακτικά πράγματα, όπως τα βιβλία, η γνώση, η εργασία, η παροχή συμβουλών και η φιλοσοφία. Το στρες είναι το μεγαλύτερο όπλο στη διάθεσή μας για να διαλέξουμε μια σκέψη αντί μιας άλλης. Αν δεν τιθασεύσουμε το μυαλό μας, δεν μπορούμε να πιστέψουμε ότι όλα είναι δυνατά. Στην καλύτερη περίπτωση, η συλλογιστική μπορεί να μας βοηθήσει να αποφασίσουμε τι να σκεφτόμαστε ή να επιλέξουμε τι να μη σκεφτόμαστε.

Μπορούμε να μάθουμε τα πιο σημαντικά και πρακτικά πράγματα στη ζωή μέσω δεξιοτήτων μάθησης και περνώντας ώρες με τις σκέψεις μας. Πώς μπορεί κάποιος να δώσει λύσεις σε αναπάντητα ερωτήματα χρησιμοποιώντας το μυαλό του;

Μπορούμε να μάθουμε να βρίσκουμε το θάρρος να σκεφτόμαστε για να λύνουμε τους γρίφους της ζωής, όταν υπάρχει σημαντικός λόγος. Το multitasking μειώνει την ικανότητα σκέψης, περιορίζοντας την αλληλεπίδραση με τον κόσμο. Στα σχολεία δεν διδάσκεται αυτή η ικανότητα, τα παιδιά πρέπει να τη μάθουν από μόνα τους.

Άχρηστες σκέψεις

Κάνουμε μια σειρά από σκέψεις: Τι σκέφτεται το αφεντικό μου για μένα; Κι αν πάθω καρκίνο; Γιατί η ζωή μου δεν είναι τόσο ενδιαφέρουσα όσο των άλλων; Με αγαπάει; Νομίζω ότι δεν νοιάζεται για μένα. Τι θα γίνει αν χάσω τη μητέρα μου; Γιατί δεν αντιλαμβάνομαι τα καλά πράγματα που μου συμβαίνουν; Απαντώντας στην ερώτηση Αν άραγε, χρησιμοποιούνται οι σκέψεις μας με πρακτικό τρόπο, πλημμυρίζω με τύψεις και θυμό, και υποφέρω όταν αντιλαμβάνομαι ότι τέτοιες σκέψεις είναι ανούσιες.

Το μυαλό μας έχει τη δυνατότητα να αγνοεί κάποιες σκέψεις. Όταν σκεφτόμαστε ασταμάτητα, μπορεί να υποδεικνύει ότι δεν έχουμε μάθει ακόμα να εκπαιδεύουμε το μυαλό μας. Χρειάζεται να αρχίσουμε να εκπαιδεύουμε το μυαλό μας να σταματήσει να επενδύει σε άχρηστες σκέψεις, και να γινόμαστε παρατηρητές όλων των τρελών, απίστευτων σεναρίων που κάνει ο νους μας.

«Νιώστε» τις σκέψεις σας

Μπορεί να χάνουμε πολλά όμορφα πράγματα στη ζωή αν σκεφτόμαστε υπερβολικά. Έχεις παρατηρήσει ποτέ τον ήλιο την αυγή; Απολαμβάνεις τη μυρωδιά του καφέ σου το πρωί; Αν η απάντηση είναι όχι, πρέπει να αρχίσεις να νιώθεις σε μεγαλύτερο βαθμό. Η επίγνωση είναι αυτό που ωθεί κάποιον να αισθάνεται. Δεν χρειάζεται να επικρίνεις τον εαυτό σου και να κάνεις αρνητικές σκέψεις γι’ αυτόν. Μπορείς να κάνεις πραγματικότητα τη φράση Αλίμονο! Αυτή η σκέψη που μόλις έκανα είναι, πράγματι, καταπληκτική.

Αν αγαπάς το παρελθόν σου, άφησε το να φύγει

Το παρελθόν είναι σίγουρα αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού μας. Αποτελείται από όλες αυτές τις εμπειρίες και επιλογές που αν ήταν άλλες δεν θα βρισκόμασταν σήμερα εδώ. Προσοχή όμως, όσο δεν μπορούμε να του γυρίσουμε την πλάτη άλλο τόσο δεν μπορούμε να ζούμε για πάντα μέσα σ’ αυτό. Αν δεν ήρθε ακόμα, θα έρθει κάποτε η στιγμή που θα θελήσεις να πάψει να σε στοιχειώνει. Βρες την ισορροπία σου ανάμεσα σε παρελθόν-παρόν και μάθε να ζεις μ’ αυτό.

Αγάπησε το παρελθόν σου

Βήμα πρώτο και ζωτικής σημασίας. Αν δεν το κάνεις δεν θα μπορέσεις ποτέ να το αφήσεις να φύγει. Αναγνώρισε ό,τι καλό σου έχει προσφέρει, αλλά και όλα τα παθήματα που έγιναν μαθήματα και σε έκαναν καλύτερο άνθρωπο. Το ξέρεις κατά βάθος πως όσο και να προσπαθείς να αλλάξεις το παρελθόν σου, δεν πρόκειται να συμβεί. Ασχολήσου με το πώς θα γίνεις καλύτερος από εδώ και πέρα και τα παλιά μαύρα σημεία θα ξεθωριάσουν με τον καιρό και θα σβήσουν.

Νοστάλγησε με μέτρο

Νοστάλγησε όλες τις καλές στιγμές αλλά μην κολλήσεις εκεί, βγες έξω και κυνήγα την ζωή για να αποκτήσεις κι άλλες. Γιατί όσο εσύ θα μένεις στάσιμος, ο χρόνος δεν θα πάψει να κυλάει.

Μάθε να συγχωρείς

Τα μίση και οι κακίες θα σε τραβάνε απ’ τα μαλλιά κάθε φορά που θα προσπαθείς να κάνεις ένα βήμα μπροστά. Το μέλλον δεν έχει θέσεις για ανθρώπους αδύναμους. Φαντάζομαι γνωρίζεις πως οι πιο αδύναμοι απ’ όλους είναι αυτοί που δεν έμαθαν ποτέ να συγχωρούν. Κι όσους σε πλήγωσαν ανεπανόρθωτα και δεν εκτίμησαν την συγχώρεση σου, κλείδωσε τους σε ένα συρτάρι στο παρελθόν και μην το ανοίξεις ποτέ ξανά.

Διώξε τα φαντάσματα

Είναι πολύ σημαντικό να μάθεις να ελέγχεις την απώλεια, είτε είναι ένας χωρισμός, ένας φίλος που χάθηκε ή ακόμα και ο θάνατος. Κράτα τα αγαπημένα σου πρόσωπα βαθιά στην καρδιά σου, πάντα θα έχουν μία θέση εκεί. Αλλά το να επιλέγεις συνειδητά να ζεις με φαντάσματα δεν είναι η λύση. Οι άνθρωποι έρχονται και πάνε, πάψε να θρηνείς γιατί στο τέλος θα μείνεις μόνος με τα φαντάσματα σου.

Ό,τι δε μπορείς να αποφύγεις, πολέμησέ το

Έρχονται στιγμές συννεφιασμένες και η αυθόρμητη αντίδραση είναι η φυγή. Εκεί είναι στημένη μια παγίδα, μην πέσεις στα γόνατα και ξεκινήσεις να προσεύχεσαι σε κάποιον θεό να σε γυρίσει πίσω στο παρελθόν. Μην απαρνηθείς το παρόν, στάσου γερά στα πόδια σου και πολέμησε για ένα καλύτερο μέλλον.

Δες την αλήθεια

Πράττουμε ως παρελθόν, απολαμβάνουμε ως παρόν και ονειρευόμαστε ως μέλλον.

Τι αξίζει να θυμάστε για τις σχέσεις αγάπης

Φανταστείτε πόσο διαφορετική θα ήταν η ζωή μας αν, παράλληλα με την εκμάθηση μαθηματικών και ιστορίας, υπήρχε κι ένα μάθημα σχετικά με τις προσωπικές μας σχέσεις το οποίο θα περιελάμβανε ένα εγχειρίδιο για το πώς να αγαπάμε. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούν ποτέ την άλγεβρα μετά το σχολείο και ξεχνούν ιστορικές ημερομηνίες μόλις τελειώσουν οι εξετάσεις. Οι προσωπικές μας σχέσεις όμως διαρκούν δεκαετίες, αν όχι ολόκληρη τη ζωή μας, και δεν υπάρχει καμία καθοδήγηση σχετικά με το πώς θα τα καταφέρουμε σε αυτό το δύσκολο ζήτημα των ανθρώπινων σχέσεων.

Αυτά που μαθαίνουμε προέρχονται από την παραδοσιακή κουλτούρα, η οποία πηγάζει σε μεγάλο βαθμό από τη σοφία του Disney: γνωρίζεστε, ερωτεύεστε, ξέρετε ότι έχετε συναντήσει τον «ένα και μοναδικό σας έρωτα», νιώθετε ελκυστικοί για πάντα, έχετε έντονη σεξουαλική ζωή και ζείτε ευτυχισμένοι. Παρά τη συνειδητή γνώση ότι η πραγματική αγάπη στον πραγματικό κόσμο δεν λειτουργεί πάντα με αυτόν τον τρόπο, διατηρούμε ακόμα αυτές τις εικόνες και τις πεποιθήσεις οι οποίες αποτελούν την αναμενόμενη διαδικασία για το πώς λειτουργεί η αγάπη.

Ίσως το πιο καταστροφικό μήνυμα που λαμβάνουμε είναι ότι η αγάπη είναι εύκολη υπόθεση. Χωρίς παραδείγματα που να αναφέρονται στους δύσκολους καιρούς και στο γεγονός ότι οι προσωπικές σχέσεις είναι μια ευκαιρία για να θεραπευτούμε και να αυξήσουμε την ικανότητά μας να δίνουμε και να παίρνουμε αγάπη, είναι τρομερά εύκολο να φεύγουμε όταν τα πράγματα δυσκολεύουν.

Αυτός είναι ο λόγος που οι οδηγίες είναι τόσο σημαντικές. Προκειμένου να απαλύνουμε τις θύελλες της αμφιβολίας που αναπόφευκτα διεισδύουν στις σχέσεις όταν περνά ο μήνας του μέλιτος (αν ποτέ υπήρξε μήνας του μέλιτος), πρέπει να έχουμε ακριβείς πληροφορίες σχετικά με το θέμα αυτό.

Αν είχαμε λάβει οδηγίες και συμβουλές, θα περιελάμβαναν κάτι σαν τα παρακάτω:

1. Η αγάπη είναι ένα ζήτημα περίπλοκο και μπερδεμένο.

Επίσης, είναι μυστηριώδης και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ορισμένοι άνθρωποι περνούν από ένα στάδιο ελεύθερης σχέσης στην αρχή, άλλοι όχι. Είτε έτσι είτε αλλιώς, κάποτε θα συνειδητοποιήσετε ότι η αγάπη απαιτεί ισχυρή δέσμευση για να αντιμετωπίσετε τις δυσκολίες μαζί και χωριστά και ότι χρειάζεται σκληρή δουλειά.

2. Η αγάπη είναι μια ικανότητα που μπορεί να καλλιεργηθεί.

Η αγάπη δεν είναι απλώς ένα συναίσθημα που λάμπει σαν νεραϊδόσκονη. Αν μπορείτε να διδαχτείτε τα μαθηματικά, μπορείτε να διδαχτείτε και την αγάπη.

3. Η έλξη έχει εξάρσεις και υφέσεις.

Η έλξη συνήθως είναι μια ευρύτερη σύνδεση: με τον εαυτό σας, μέσω του συντρόφου σας και ο ένας με τον άλλο. Με άλλα λόγια, όταν η σύνδεση διαχέεται προς όλες τις κατευθύνσεις, μπορείτε να δείτε τον σύντροφό σας με καθαρά μάτια και τότε η έλξη αποτελεί φυσικό επακόλουθο.

4. Το σεξ απαιτεί ιδιαίτερους χειρισμούς.

Αρκεί να αναφέρουμε ότι το σεξ δεν έχει καμία σχέση με τα όσα διαβάζετε στα περιοδικά. Όλα τα ζευγάρια με τα οποία έχω συνεργαστεί σε συνεδρίες θεραπείας έχουν δώσει τον αγώνα τους στον σεξουαλικό τομέα κάποια στιγμή. Τα περισσότερα ζευγάρια έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις στο σεξ: άλλοι έχουν χαμηλότερη σεξουαλικότητα κι άλλοι υψηλότερη και αυτό από μόνο του δημιουργεί συγκρούσεις.

5. Η αγάπη δεν είναι κάτι που παίρνετε από τον σύντροφό σας.

Στην πραγματικότητα η αγάπη είναι αυτή που εσείς δίνετε. Με άλλα λόγια, δεν είναι δουλειά του συντρόφου σας να σας κάνει να νιώσετε ζωντανοί, πλήρεις κι ερωτικοί. Αυτή είναι δουλειά δική σας και όταν μάθετε να δημιουργείτε πληρότητα μέσω του εαυτού σας, η αγάπη ρέει με φυσικό τρόπο προς τον σύντροφό σας με την προσφορά.

6. Ο ρομαντισμός δεν εκδηλώνεται μόνο με δείπνα με κεριά και τριαντάφυλλα.

Ρομαντισμός είναι κι όταν ο σύντροφός σας καθαρίζει το χιόνι από το αυτοκίνητό σας όταν έξω κάνει κρύο, όταν αφήνει σημειώματα αγάπης στην τσάντα σας, όταν έρχεται μαζί σας στις οικογενειακές σας συγκεντρώσεις παραμένοντας χαμογελαστός ή όταν σας ζητά συγγνώμη.

7. Στην πραγματική αγάπη πάντα υπάρχει φόβος.

Να θυμάστε ότι η παρουσία του φόβου σε όλες τις εκφάνσεις του συμπεριλαμβανομένων της αμφιβολίας και του άγχους, δεν σημαίνει ότι βρίσκεστε σε λάθος σχέση. Με άλλα λόγια, η αμφιβολία δεν είναι πάντα αρνητική.

8. Θα υπάρξουν στιγμές που θα θέλετε να φύγετε.

Τέτοιες στιγμές συνήθως εμφανίζονται προτού υπάρξει βαθύτερη γνώση της διαδικασίας της αγάπης.

9. Πάρτε όσο χρόνο χρειάζεστε για να μάθετε την έννοια της «προβολής».

Αυτή η έννοια στην ψυχολογία σημαίνει την τάση που έχουμε να εκτοπίζουμε τους εσωτερικούς μας δαίμονες πάνω σε κάποιον άλλο. Έτσι, όταν ανακαλύψετε τον εαυτό σας να εκνευρίζεται με τον σύντροφό σας ή να μην έλκεται ξαφνικά από αυτόν, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνετε είναι να κοιτάξετε μέσα σας και να αναρωτηθείτε μήπως κάνετε λάθος.

10. Οι σκέψεις δεν σημαίνει ότι ισχύουν στην πραγματικότητα.

Είτε πρόκειται για ανασφάλεια ή άποψη (ή κάποιο άλλο έντονο συναίσθημα), τα αρνητικά συναισθήματα μπορούν να μας κατακλύσουν εύκολα. Ακριβώς όμως επειδή μια σκέψη γεμίζει το μυαλό μας ή ακόμη και το σώμα μας, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι και αληθινή. Όταν μια σκέψη σας βασανίζει δώστε της την απαραίτητη σημασία, αλλά δεν είναι απαραίτητο να θεωρήσετε ότι πρόκειται για ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός.

11. Οι φαντασιώσεις με πρώην συντρόφους δεν σημαίνει ότι κατά βάθος θέλετε να είστε με κάποιον άλλο.

Τα όνειρα είναι αλληγορικά, είναι η γλώσσα του ασυνειδήτου, πράγμα που σημαίνει ότι συχνά υποδηλώνουν την επιθυμία της ψυχής σας να ενωθεί με μη ενσωματωμένες πτυχές του εαυτού σας.

12. Δεν χρειάζεται να έχετε αντιδράσεις σε όλα τα συναισθήματά σας.

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα αρνητικά συναισθήματα. Άλλα συναισθήματα, όπως αυτά που προκύπτουν μέσα στα όνειρα, δεν πρέπει πάντα να λαμβάνονται ουσιαστικά υπόψη.

13. Η γκρίνια δεν βοηθά ποτέ.

Στην πραγματικότητα, με την πάροδο του χρόνου θα διαβρώσει τη σχέση σας. Μια από τις πιο σημαντικές δεξιότητες για να διατηρήσετε τη σχέση σας είναι να μάθετε να κρατάτε το στόμα σας κλειστό. Αυτό μπορεί να μοιάζει πολύ δύσκολο, ειδικά αν στην οικογένειά σας υπήρχαν πολλά άτομα με αυτή τη συνήθεια.

14. Είναι απαραίτητο να εκφράζετε την ευγνωμοσύνη σας.

Η ευγνωμοσύνη είναι ένα από τα μεγαλύτερα δώρα που μπορείτε να κάνετε στον εαυτό σας και τη σχέση σας. Κρατήστε ένα ημερολόγιο ευγνωμοσύνης στο οποίο θα καταγράφετε απλόχερα την ευγνωμοσύνη σας. Αυτό θα σας βοηθήσει να θυμάστε πάντοτε αυτές τις στιγμές, διατηρώντας παράλληλα ανοιχτά την καρδιά και το μυαλό σας.

15. Μερικές φορές θα πέσετε για ύπνο θυμωμένοι.

Αντίθετα με τις δημοφιλείς συμβουλές που δίνονται συνήθως στους γάμους, σίγουρα θα αφήσετε κάποια προβλήματα άλυτα πριν πάτε για ύπνο. Αυτό δεν αποτελεί λόγο ανησυχίας, οι συγκρούσεις αποτελούν μια φυσιολογική και υγιή έκφραση κάθε στενής σχέσης. Αυτό που έχει σημασία είναι το πώς θα τα ξαναβρείτε με τον σύντροφό σας και τι μπορείτε να μάθετε από τις συγκρούσεις εξετάζοντάς τις υπό το πρίσμα της λογικής.

16. Η επίλυση των συγκρούσεων απαιτεί τον δικό της τρόπο αντιμετώπισης.

Η πιο σημαντική ικανότητα που μπορείτε να αποκτήσετε είναι να απομακρύνεστε ακριβώς τη στιγμή που κάποιος από εσάς έχει αρχίσει να εκνευρίζεται. Οι συγκρούσεις δεν είναι ποτέ αυτό που νομίζετε κι όταν αντιδράτε στα συναισθήματά σας αντί να αποκρίνεστε σε αυτά είναι πολύ πιθανό να πολλαπλασιαστούν και τελικά να καταλήξετε σε καβγά.

17. Δεν πειράζει αν μερικές φορές νιώθετε ότι βαριέστε ή ότι είστε αδιάφοροι και αναποφάσιστοι.

Δεν μπορείτε πάντα να υπερνικήσετε τα αισθήματα του πάθους και της ευχαρίστησης, αλλά αυτό είναι κάτι φυσιολογικό.

18. Δεν πειράζει αν δεν σας λείπει ο σύντροφός σας όταν βρίσκεται μακριά.

Στην πραγματικότητα, η απόλαυση της μοναξιάς αποτελεί σημάδι υγείας, αφού δεν είστε δύο μισά που ενώνονται για να δημιουργήσουν ένα σύνολο, αλλά δύο σύνολα που δημιουργούν ένα τρίτο σύνολο, αυτό της σχέσης σας.

19. Δεν πειράζει να φαντάζεστε πώς θα ήταν η ζωή σας με κάποιον άλλο.

Αυτό δεν σημαίνει ότι έχετε επιλέξει τον λάθος σύντροφο.

20. Δεν υπάρχει «σωστό» ή «λάθος».

Υπάρχει μόνο μάθηση. Αν μπορέσετε να υιοθετήσετε μια νοοτροπία μάθησης αντί για κάποια που κατηγοριοποιεί τη ζωή και τις επιλογές σας σε σωστό / λάθος ή καλό / κακό, τα πάντα θα αλλάξουν μέσα σας.

Ποιές είναι οι συμπεριφορές ενός ατόμου με αυτοπεποίθηση;

Χαρακτηριστικά ενός ατόμου με αυτοπεποίθηση. Μερικά από αυτά είναι δράσεις και μερικά από αυτά είναι πιο εσωτερικά χαρακτηριστικά που μπορούν να εκδηλωθούν κάνοντας ένα πράγμα. Η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθησή σας καθορίζονται από τις σκέψεις σας και αντικατοπτρίζονται στις ενέργειες σας.

• Αυτογνωσία – Να είστε ειλικρινείς για τα δυνατά σας σημεία και τις αδυναμίες σας. Κανείς δεν είναι τέλειος και ακόμη και οι πιο επιτυχημένοι άνθρωποι έχουν πράγματα που δεν είναι καλοί.
• Ακεραιότητα – η αληθινή εμπιστοσύνη προέρχεται από το να ζεις στην πραγματικότητα και να γνωρίζεις πως μπορείς να χειριστείς ό, τι η ζωή σου προσφέρει. Αυτό σημαίνει επίσης τη διατήρηση του λόγου σας, οπότε αν λέτε ότι θα κάνετε κάτι, να το κάνετε. Και αν δεν μπορείτε να κάνετε κάτι, να είστε ειλικρινείς για αυτό από την αρχή, ώστε κανείς να μην παραπλανηθεί.
• Αποφασιστικότητα – Μην φοβάστε να λάβετε αποφάσεις. Αυτό είναι το σήμα ενός ηγέτη, οπότε θα ξεχωρίσετε πραγματικά από άλλους, καθώς οι περισσότεροι φοβούνται να πάρουν λάθος απόφαση.
• Φιλικότητα – Χαμογελάστε όταν συναντάτε κάποιον και να εστιάζετε στο πώς αισθάνονται οι άλλοι. Οι άνθρωποι θέλουν να αισθάνονται άνετα και είναι πιθανώς πολύ πιο ανήσυχοι από ό, τι αντιλαμβάνεστε
• Αποδοχή – αυτό είναι παρόμοιο με το προηγούμενο στοιχείο αλλά πηγαίνει βαθύτερα. Σταματήστε να κρίνετε τον εαυτό σας – και τους άλλους. Ακόμα κι αν δεν συμφωνείτε πραγματικά με το πώς ζει κάποιος τη ζωή του, μην τον κρίνετε και μην τον διαγράψετε εντελώς. Ωστόσο…
• Επιβεβαίωση – υπερασπιστείτε τον εαυτό σας και τις αρχές σας όταν χρειάζεται. Και υπερασπιστείτε τους άλλους, αν δείτε κάτι που συμβαίνει που δεν συμβαδίζει με τις αρχές σας.
• Ευγνωμοσύνη – να είστε ευγνώμονες για τα πάντα στη ζωή, ακόμη και για τα μικρά πράγματα.
• Αίσθηση του χιούμορ – το να γελάς, ειδικά με τον εαυτό σου, δείχνει εμπιστοσύνη. Ακούστε μια stand-up κωμωδία (ή ό, τι σας κάνει να γελάτε) εάν δεν αισθάνεστε έτοιμοι να γελάσετε οποιαδήποτε στιγμή.
• Σκοπός – να έχετε κάτι με το οποίο να δουλεύετε στη ζωή. Όταν αρχίζουμε να χάνουμε τα κίνητρά μας εφησυχάζουμε. Εάν δεν είστε σίγουροι τι να κάνετε, διαλέξτε ένα θέμα που σας ενδιαφέρει και αρχίστε να διαβάζετε βιβλία ή να παρακολουθείτε μαθήματα για αυτό το θέμα. Απλώς ξεκινήστε να ασχολείστε με κάτι, ενώ αποφασίζετε ποιος θα είναι ο ΜΕΓΑΛΟΣ στόχος σας.
• Ψηλή, ανοιχτή γλώσσα του σώματος (ώμοι πίσω, στήθος έξω).
• Τέλος, το ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ, το πιο σημαντικό είναι να ΔΙΝΕΙΣ. Είναι ο πραγματικός δείκτης εμπιστοσύνης όταν μπορείτε να δώσετε χωρίς καμία προσδοκία να λάβετε κάτι σε αντάλλαγμα, επειδή δείχνει ότι είστε ασφαλείς με τον εαυτό σας και δεν χρειάζεστε τίποτα.

Τέλος, εγκρίνετε τον εαυτό σας ανεξάρτητα από το τι λένε οι άνθρωποι. Σταματήστε να ζητάτε έγκριση από άλλους και θα συνειδητοποιήσετε ότι η μόνη έγκριση που χρειάζεστε είναι η δική σας..

Αφού είναι τόσοι άνθρωποι μόνοι… γιατί υπάρχουν τόσοι άνθρωποι μόνοι;

Μία φράση που διάβασα κάποτε ήταν:

“Αφού είναι τόσοι άνθρωποι μόνοι, γιατί υπάρχουν τόσοι άνθρωποι μόνοι;”

Από τότε προσπαθώ να βρω μια λογική απάντηση σε αυτό το ερώτημα αλλά δεν βρίσκω. Μόνο ανακάλυψα κάτι χειρότερο. Οι άνθρωποι στις μέρες μας νιώθουν μόνοι ακόμη κι όταν δεν είναι μόνοι σε πραγματικό χρόνο. Έχουν μία εσωτερική μοναξιά που δύσκολα σβήνεται.

Αυτό έρχεται και σε αντίφαση με την εξέλιξη της τεχνολογίας και των μέσων επικοινωνίας που μας έγιναν απολύτως απαραίτητα και εξαρτόμαστε πλήρως από αυτά τα τελευταία χρόνια.

Φαίνεται ότι με τα χρόνια ο άνθρωπος έχει βολευτεί περισσότερο στο να πατάει κουμπιά μπροστά από μια οθόνη και κάπου ξέχασε πώς να επικοινωνεί και να εκφράζει τα αισθήματά του σωστά. Μπορεί να κάθεται μόνος στο σπίτι, να μιλάει με δέκα διαφορετικά άτομα μέσω των κοινωνικών δικτύων και να μην ανοίξει ούτε μία φορά τη στόμα του για να μιλήσει. Δεν είναι λίγο τρομακτικό άμα το σκεφτείτε καλύτερα;

Οι ανθρώπινες σχέσεις περνάνε τη μεγαλύτερη κρίση που έχουν περάσει ποτέ. Οι άνθρωποι ίσως νιώθουν μόνοι, γιατί δεν μπορούν πια ν’ αγαπήσουν, δεν μπορούν να εκφραστούν μέσω των αισθήσεων τους, δηλαδή να γευτούν, να μυριστούν και ν’ αγγίξουν ο ένας τον άλλο για να μοιραστούν όσα έχουν μέσα τους. Το σεξ είναι μια ανάγκη, ο έρωτας είναι η απόλαυση.

Οι άνθρωποι νιώθουν μόνοι ίσως επειδή βρίσκονται με τον λάθος σύντροφο, στις λάθος φιλίες, στη λάθος δουλειά. Η επιβίωση είναι μία επιτακτική ανάγκη που μας δεν τους αφήνει περιθώρια για να πάνε ένα βήμα παραπέρα και να σκεφτούν τι θέλουν πραγματικά. Οι επιλογές είναι περιορισμένες. Ακόμη κι αν ξέρουν τι θέλουν και τι ψάχνουν, θα δυσκολευτούν πολύ να το βρουν.

Η μεγαλύτερη επιδημία της εποχής μας είναι η μοναξιά. Κι αυτή ήρθε για να μείνει. Οι περισσότεροι αν δεν ζητήσουν βοήθεια από κάποιο ψυχολόγο δεν νιώθουν το μέσα τους να ελαφρύνει. Δεν μιλάνε ουσιαστικά ο ένας στον άλλο. Δεν ανοίγονται, δε νιώθουν ο ένας τον άλλο.

Είναι άλλοι άνθρωποι απ’ έξω κι άλλοι άνθρωποι εγκλωβισμένοι μέσα τους. Ο καθένας έχει μέσα του μια φυλακή κτισμένη με μυστικά, με κρυφούς πόθους κι επιθυμίες, με νεύρα, με ανέκφραστα συναισθήματα και περνάει τον περισσότερό του χρόνο εκεί μέσα.

Μεγαλώνουμε σε μία σκληρή κοινωνία όπου φοβάται ο άνθρωπος να δείξει ευαισθησία, να δείξει αγάπη, να ερωτευτεί γιατί θα θεωρηθεί ένας άλλος Δον Κιχώτης, ένας ρομαντικός τρελός με άπιαστα όνειρα. Η κοινωνία είναι σκληρή γιατί κρίνει και μας «δαχτυλοδείχνει» με το παραμικρό. Ο ανταγωνισμός, η καχυποψία, η εκμετάλλευση που κυριαρχούν παντού κάνουν την εσωτερική μας μοναξιά ακόμη μεγαλύτερη. Θα είμαστε τυχεροί αν βρούμε δυο τρεις ανθρώπους να μας αγαπούν και να τους αγαπάμε αληθινά, χωρίς να νιώθουμε συνεχώς ότι μας κρίνουν ή μας πληγώνουν.

Μήπως πίσω από την κατάθλιψη που θερίζει ανθρώπους κάθε ηλικίας στις μέρες μας, κρύβεται η απομόνωσή από τον κόσμο και η εσωτερική μας μοναξιά; Πώς μπορούμε να έρθουμε πιο κοντά; Μήπως οι αποστάσεις είναι τόσο μεγάλες που τίποτα δεν μπορεί να τις καλύψει πια; Αφού υπάρχουν τόσοι άνθρωποι μόνοι, γιατί υπάρχουν τόσοι άνθρωποι μόνοι;

Ποιος αποφασίζει τι σημαίνει τέχνη;

Υπάρχει μια ερώτηση που γίνεται από τους φιλόσοφους και τους κριτικούς τέχνης εδώ και δεκαετίες: Πόσο πρέπει να επηρεάσει η πρόθεση ενός καλλιτέχνη την ερμηνεία σας για το έργο; Τα σχέδια και τα κίνητρα του καλλιτέχνη επηρεάζουν το νόημά του; Ή είναι εντελώς στην κρίση του θεατή; Η Χέιλι Λάβιτ εξερευνά τον πολύπλοκο ιστό της καλλιτεχνικής ερμηνείας.

Φανταστείτε εσείς και ένας φίλος να περπατάτε σε μια έκθεση τέχνης και ένας εντυπωσιακός πίνακας σας τραβάει τη προσοχή. Το ζωντανό κόκκινο σας φαίνεται ως σύμβολο της αγάπης, αλλά ο φίλος σας είναι πεπεισμένος ότι είναι σύμβολο πολέμου. Και εκεί που βλέπετε αστέρια σε ένα ρομαντικό ουρανό, ο φίλος σας το ερμηνεύει ως ρύπους που προκαλούν την παγκόσμια θερμότητα. Για να λύσετε τη διαφωνία, απευθύνεστε στο διαδίκτυο, όπου διαβάζετε ότι ο πίνακας είναι πιστό αντίγραφο εργασίας του καλλιτέχνη στην πρώτη τάξη: το κόκκινο είναι το αγαπημένο της χρώμα και οι ασημί τελείες είναι νεράιδες.

Τώρα γνωρίζετε τις ακριβείς προθέσεις που οδήγησαν στη δημιουργία αυτού του έργου. Κάνατε λάθος που το απολαύσατε ως κάτι που δεν σκόπευε ο καλλιτέχνης; Σας αρέσει λιγότερο τώρα που ξέρετε την αλήθεια; Πόσο θα έπρεπε ο σκοπός του καλλιτέχνη να επηρεάζει την ερμηνεία σας για το έργο; Είναι μία ερώτηση που γίνεται από φιλοσόφους και κριτικούς για δεκαετίες, χωρίς ομοφωνία στον ορίζοντα.

Στα μέσα του 20ου αιώνα, ο λογοτεχνικός κριτικός Ο. Κ. Γουίμσατ και ο φιλόσοφος Μονρό Μπίρντσλι υποστήριξαν ότι η καλλιτεχνική πρόθεση ήταν άσχετη. Το ονόμασαν Σκόπιμη Πλάνη: την πεποίθηση ότι το να εκτιμάς τον σκοπό του καλλιτέχνη ήταν λανθασμένη. Το επιχείρημα τους ήταν διπλό:

Πρώτον, οι καλλιτέχνες που μελετούμε δεν ζουν πλέον, δεν κατέγραψαν τις προθέσεις τους, ή απλά δεν είναι διαθέσιμοι να απαντήσουν ερωτήσεις για τη δουλεία τους. Δεύτερον, ακόμα και να υπήρχε πληθώρα σχετικών πληροφοριών, Ο Γουίμσατ και ο Μπίρντσλι πίστευαν ότι θα μας αποσπούσε από τις ιδιότητες του ίδιου του έργου. Σύγκριναν την τέχνη με ένα επιδόρπιο: Όταν δοκιμάζετε μια πουτίγκα, οι προθέσεις του σεφ δεν επηρεάζουν το αν απολαμβάνετε τη γεύση ή την υφή της. Το μόνο που έχει σημασία, είπαν, είναι ότι η πουτίγκα «λειτουργεί».

Φυσικά, τι «λειτουργεί» για ένα άτομο μπορεί να μη «λειτουργεί» για ένα άλλο. Και αφού διαφορετικές ερμηνείες εμφανίζονται στον καθένα, οι ασημί τελείες στο έργο θα μπορούσαν λογικά να ερμηνευτούν ως νεράιδες, αστέρια, ή ρύποι. Με τη λογική του Γουίμσατ και του Μπίρντσλι, η ερμηνεία του ίδιου του καλλιτέχνη για τη δουλειά του θα ήταν μία από τις πολλές εξίσου αποδεκτές πιθανότητες.

Αν το βρίσκετε προβληματικό αυτό, ίσως συμφωνείτε περισσότερο με τον Στίβεν Ναπ και τον Ουόλτερ Μπέν Μάικλς, δύο θεωρητικούς λογοτεχνίας που απέρριψαν τη Σκόπιμη Πλάνη. Ισχυρίστηκαν ότι το σκόπιμο νόημα του καλλιτέχνη δεν ήταν απλά μία πιθανή ερμηνεία, αλλά η μόνη πιθανή ερμηνεία. Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι περπατάς κατά μήκος μιας παραλίας και συναντάς μια σειρά σημάτων στην άμμο που παρουσιάζουν έναν στίχο ποίησης. Ο Ναπ και ο Μάικλς πιστεύουν ότι το ποίημα θα έχανε το νόημα του αν ανακαλύπτατε ότι αυτά τα σημάδια δεν ήταν δουλειά ανθρώπου, αλλά μια παράξενη σύμπτωση δημιουργημένη από τα κύματα.

Πιστεύουν ένας σκόπιμος δημιουργός είναι αυτό που κάνει το αντικείμενο του ποιήματος κατανοητό. Άλλοι στοχαστές υποστηρίζουν μια μέση λύση, υποδηλώνοντας ότι η πρόθεση είναι μόνο ένα κομμάτι σε ένα μεγαλύτερο παζλ. Ο σύγχρονος φιλόσοφος Νόελ Κάρολ πήρε αυτή τη στάση, υποστηρίζοντας ότι οι προθέσεις ενός καλλιτέχνη είναι σχετικές με το ακροατήριό του με τον ίδιο τρόπο που οι προθέσεις ενός ομιλητή είναι σχετικές με του ατόμου που συμμετέχει στην συζήτηση, Για να κατανοήσουμε πώς λειτουργούν οι προθέσεις σε συζήτηση, Ο Κάρολ είπε να φανταστούμε κάποιον να κρατάει τσιγάρο και να ζητά σπίρτο. Απαντάτε με το να του δίνετε αναπτήρα, συμπεραίνοντας ότι το κίνητρο τους είναι να ανάψουν το τσιγάρο. Οι λέξεις με τις οποίες έκανα την ερώτηση είναι σημαντικές, αλλά οι προθέσεις πίσω από την ερώτηση υπαγορεύουν την κατανόησή και τελικά, την απάντηση σας.

Έτσι προς ποιο τέλος αυτού του φάσματος κλίνετε; Πιστεύετε, όπως οι Γουίμσατ και Μπίρντσλι, ότι όταν έχει να κάνει με την τέχνη, η απόδειξη πρέπει να είναι στην πουτίγκα; Ή νομίζετε ότι τα σχέδια ενός καλλιτέχνη και τα κίνητρα για τη δουλειά τους επηρεάζουν το νόημά της; Η καλλιτεχνική ερμηνεία είναι ένας σύνθετος ιστός που πιθανότατα δεν θα προσφέρει ποτέ μια οριστική απάντηση.

Η απουσία της αγάπης, η πηγή της ασθένειας

Πώς φεύγει η ουσία της αγάπης απ’ τα σώματα

Κάθε φορά που σκέφτεστε με μίσος, μιλάτε με μίσος, δράτε με μίσος, καταστρέφετε τον εαυτό σας.

Αν στο μέλλον σας βάλουν μπροστά από εκείνα τα μεγάλα μηχανήματα, τα οποία πρόκειται να έρθουν, αμέσως οι επιστήμονες θα πουν ότι υπάρχει ένα σημείο στο νοητικό σώμα σας που εκφυλίζεται, και πηγαίνει προς τον καρκίνο. Όλες οι ασθένειες ξεκινούν από τις υψηλότερες σφαίρες, γιατί όταν η αγάπη εξατμίζεται, το σκοτάδι έρχεται. Δεν υπάρχει κενό μέσα σας. Όταν η αγάπη έρχεται, το μίσος φεύγει.

Η απουσία της αγάπης είναι η παρουσία του θυμού, του φόβου, του μίσους, της ζήλιας, της εκδίκησης, της προδοσίας, της συκοφαντίας, της ματαιοδοξίας, του εγώ, του φανατισμού, της χωριστικότητας, της απληστίας, των εγκλημάτων και των πολέμων. Αποκαλώ αυτά τα δεκατέσσερα τα κακά που κάνουν την ανθρωπότητα δυστυχισμένη, τις οικογένειες δυστυχισμένες, τον άνθρωπο δυστυχισμένο, τις ομάδες δυστυχισμένες. Δεν έχει σημασία αν μόνο ένα ή δύο από αυτά υπάρχουν, είναι σαν χταπόδι το ένα σε σχέση με το άλλο. Προσκαλούν το ένα τον άλλο.

Όταν ξεκινάτε να κατηγορείτε, να επικρίνετε, να εμποδίζετε, να συκοφαντείτε, να υποτιμάτε, να προσβάλλετε, χάνετε την ουσία της αγάπης από τα σώματά σας και τα εκθέτετε σε καταστροφικές επιθέσεις. Πολλές φορές η καταστροφή σας έρχεται όταν συκοφαντείτε ανθρώπους και αδειάζετε τον εαυτό σας από την ουσία της αγάπης.

Η ασθένεια είναι το αποτέλεσμα της συσσώρευσης εκείνων των στιγμών στις οποίες δρούμε χωρίς αγάπη.

Η ασθένεια είναι το αποτέλεσμα της συσσώρευσης εκείνων των στιγμών στη ζωή μας στις οποίες δρούμε χωρίς αγάπη, μιλάμε χωρίς αγάπη, σκεφτόμαστε χωρίς αγάπη, παίζουμε χωρίς αγάπη. Αυτές οι στιγμές στη ζωή μας συσσωρεύονται ή έχουν συσσωρευτεί στη διάρκεια των ζωών και τελικά συγκεντρώθηκαν, συσσώρευσαν τον εαυτό τους στο σώμα μας. Έγιναν αποσυνθετικοί παράγοντες στο σώμα μας, η πηγή της ασθένειας και διάφορων παθήσεων.

Η ασθένειά σας είναι το αποτέλεσμα της παραβίασης του κανόνα της αγάπης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο σε πολύ, πολύ παλιούς αιώνες, στην αρχαία Χαλδαία, την Ασσυρία, και σε άλλα μέρη, όταν ένα άτομο αρρώσταινε, oι άλλοι τον λυπόντουσαν και νόμιζαν ότι ήταν το αποτέλεσμα της αμαρτίας.

Τι είναι η αμαρτία; Υπάρχει μόνο μια αμαρτία – αν απορρίψετε την αγάπη, αμαρτάνετε.

Αν κάποιος αρχίζει να κουτσομπολεύει και να συκοφαντεί, ή εάν η καρδιά του είναι γεμάτη ζήλια και εκδίκηση, λέω, “Έρχεται ασθένεια.” Δύο μήνες αργότερα, δύο χρόνια αργότερα, η ασθένεια είναι εκεί, διότι οι συνέπειες του μίσους συσσωρεύονται.

Αν κάποιος είναι διορατικός θα δει πώς οι άνθρωποι σιγά-σιγά συσσωρεύουν σκοτεινά σημεία στην αύρα τους, και αυτά τα σκοτεινά σημεία είναι φωλιά των μελλοντικών ασθενειών.

Μην πιστεύετε όταν οι επιστήμονες λένε αυτά τα πράγματα προκαλούνται από μικρόβια, ιούς, και τέτοιου είδους πράγματα. Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα. Οι ιοί είναι ζωές, τα μικρόβια είναι ζωές. Ακριβώς όπως εσείς είστε ζωές, κι αυτά είναι ζωές, και έχουν δικαίωμα να ζουν επειδή ο Θεός τα δημιούργησε. Πώς μπορούν να είναι επιβλαβή για το σώμα σας, για τα συναισθήματά σας, για το νου σας; Είναι επιβλαβή όταν δεν προστατεύεστε από την αγάπη, όταν η αγάπη σας δεν μπορεί να τα μεταμορφώσει.

Το μικρόβιο έρχεται και μπαίνει στο σώμα σας, αλλά όταν υπάρχει αγάπη αλλάζει σε ενέργεια γιατί κάθε μικρόβιο είναι ένα κύμα ενέργειας. Πολλές ψευδείς διδασκαλίες δίνονται από τους θεσμούς μας, αντί να διδάσκουν τα θεμέλια της ζωής, έτσι ώστε να έχουμε μια κοινωνία χτισμένη στο γερό θεμέλιο της αγάπης. Τότε θα μπορούσαμε να απολαμβάνουμε τη ζωή και να βοηθάμε άλλους ανθρώπους να απολαμβάνουν τη ζωή. Αντίθετα, καταστρέφουμε τη ζωή μας και τη ζωή των άλλων με το να μην βάζουμε τον εαυτό μας στο ρυθμό της αγάπης, στα κύματα της αγάπης, στα ενεργειακά ρεύματα της αγάπης.

Μπορείτε να λύσετε τα προβλήματα με την αγάπη, και μπορείτε να εξαλείψετε τις ασθένειές σας με την αγάπη. Για να έχετε αγάπη πρόκειται να βγείτε από το “δέρμα” σας, από την εγωκεντρική ζωή σας. Αυτή τη στιγμή η ζωή σας σας ενδιαφέρει εάν είναι επικερδής για τα ιδιοτελή συμφέροντα σας. Πότε θα αποβάλλετε αυτόν τον φαύλο κύκλο και θα βγείτε από το “δέρμα” σας και θα γίνετε αγάπη; Μόνο τότε θα καταλάβετε για τι μιλάμε.

Η αγάπη είναι διεύρυνση, περιεκτικότητα, και διάλυση του εγώ. Το εγώ είναι μια πληγή στην ψυχή σας. Το εγώ λέει, “Το ξέρω”, “Μπορώ να το κάνω”, “Είμαι κάποιος”. Ποιός είστε; Δεν είστε ακόμα ένα μόριο. Η αγάπη είναι η διάλυση αυτής της άγνοιας. Η μεγαλύτερη αμαρτία στον κόσμο διαπράττεται όταν στέκεστε έξω από τον κύκλο της αγάπης. Ο καθένας στον κόσμο είναι αμαρτωλός, και το αποτέλεσμα της αμαρτίας είναι ο θάνατος, η ασθένεια.

Όλες οι ασθένειες των σωμάτων - υλικών, συναισθηματικών, και νοητικών - είναι το αποτέλεσμα των σπόρων που φυτεύτηκαν από τις σκέψεις μας ενάντια στην αγάπη, από τα συναισθήματά μας ενάντια στην αγάπη, από τις πράξεις μας ενάντια αγάπη. Λόγω των πράξεων αυτών έχουμε καταστρέψει το ανοσοποιητικό μας σύστημα.

Τώρα λέω κάτι που ίσως είκοσι χρόνια αργότερα θα έχετε την ευκαιρία να διαβάσετε στις εφημερίδες. Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα σύστημα αγάπης. Όταν η αγάπη εξατμίζεται από το σύστημά σας, δεν έχετε ανοσοποιητικό σύστημα. Το ανοσοποιητικό σύστημα αποσυντίθεται στη χώρα μας και παντού, επειδή επιβάλλουμε το μίσος και σκοτώνουμε την αγάπη. Ό,τι διοργανώνουμε δεν βασίζεται στην αγάπη, αλλά στην ιδιοτέλεια.

Εάν θέλετε να ζήσετε μια ζωή με βάση το μίσος, την αποσύνθεση, την απόρριψη, την κακία, και τις συκοφαντίες, μπορείτε να το κάνετε αυτό, αλλά θα δείτε ότι οι ασθένειες θα τρέχουν από πίσω σας για πάντα. Είναι ο ίδιος άνθρωπος που φέρνει συμφορές στη ζωή του.

Όταν δεν γνωρίζεις την αξία σου, κάνεις πάντα κακές επιλογές

«Πέρασα τόσα χρόνια περπατώντας στα καρφιά… χωρίς να κάνω ή να πω ποτέ το σωστό. Μια μέρα αποφάσισα ότι είχα περάσει αρκετά και σκόνταψα πάνω τους. Αυτά τα καρφιά με έκοψαν βαθιά καθώς έφευγα, αλλά ήταν ο πιο όμορφος πόνος που ένιωσα ποτέ.»

Για πάρα πολύ καιρό, φοβάσαι τι λες, πώς πράττεις και το ποιος είσαι. Κάπου στο ταξίδι σου, έχεις διαμορφώσει την άποψη ότι ο εαυτός σου δεν έχει σημασία και ότι ενοχλείς. Κάτι σου συνέβη που σε έκανε να πιστεύεις ότι δεν αξίζεις.

Ίσως ήταν λόγω κάποιας κακοποίησης ή προσβολής. Ίσως ήταν ντροπή και ενοχή. Ανεξάρτητα από το τι προκάλεσε αυτή την πεποίθηση, είναι χαραγμένο τόσο βαθιά στον πυρήνα σου ώστε έχεις γίνει απελπισμένος. Απεγνωσμένα θέλεις να διατηρήσεις την γαλήνη, να αρέσεις στους άλλους, να κάνεις όλους τους άλλους καλά. Όλους τους υπόλοιπους εκτός από εσένα.

Όταν δεν γνωρίζεις την αξία σου, κάνεις κακές επιλογές. Αναπτύσσεις σχέσεις με ανθρώπους που πραγματικά δεν έχουν θέση στη ζωή σου. Άνθρωποι που θα πάρουν αυτή την λίγη αγάπη για τον εαυτό σου που σου έχει απομείνει. Επιλέγεις αυτούς.

Το ότι σε χρειάζονται σε κάνει να αισθάνεσαι ξεχωριστός και ξαφνικά, έχεις σημασία! Ακριβώς έτσι, κάποιος έρχεται και παίρνει ό, τι μπορείς να δώσεις, και το χαρίζεις με χαρά επειδή τώρα σημαίνεις κάτι για κάποιον. Παίρνει και παίρνει μέχρις ότου δεν έχεις τίποτα άλλο να δώσεις.

Και πριν το καταλάβεις, βρίσκεις τον εαυτό σου να περπατά πάλι στα καρφιά. Να μην δραματοποιείς τις καταστάσεις. Να μην στεναχωρείς κανέναν αλλιώς θα σε αφήσει. Βαδίζεις σε σπασμένα γυαλιά ενώ προσεύχεσαι να μην κοπείς πολύ.

Αυτός δεν είναι τρόπος για να ζεις

Αξίζεις κάποιον που να σου δίνει και αυτός. Αξίζεις να νιώθεις άνετα να είσαι ο εαυτός σου, χωρίς να απολογείσαι. Αν κάτι σε ενοχλεί, αξίζεις να μιλήσεις. Πες τι σκέφτεσαι.

Αξίζεις να ακουστείς. Αξίζεις να αναπνεύσεις ξανά. Μια μέρα, όταν συνειδητοποιήσεις την αξία σου και δεν θα αφήνεις πια άλλους να ελέγχουν την γαλήνη σου, θα παρατηρήσεις ότι οι ώμοι σου δεν είναι πλέον κυρτοί. Θα παρατηρήσεις ότι το σώμα σου δεν βρίσκεται σε ένταση και ότι δεν έχεις ταχυκαρδίες.

Η πλάτη σου δεν θα βρίσκεται σε ένταση ούτε θα είναι πιασμένη. Θα κάθεσαι στο σπίτι τη νύχτα και θα χαμογελάς γιατί όλα είναι καλά στον κόσμο και δεν υπάρχει κανένας εκεί που θα σε κρίνει, που θα σε καταδικάσει ή που θα σε υποτιμήσει. Θα αισθάνεσαι ασφαλής μέσα στον χώρο σου.

Έχεις την ελευθερία να είσαι αυτός ακριβώς που είσαι. Βρες τον εαυτό σου και να είσαι ο εαυτός σου. Η ζωή είναι πολύ μικρή για να έχεις κάθε μέρα στρες, άγχος και νευρικότητα. Αξίζεις να είσαι ικανοποιημένος, τόσο ελαφρύς όσο ο άνεμος και ευτυχισμένος. Να είσαι ένα λαμπρό φως στο σκοτάδι, έτσι ώστε οι άνθρωποι που σε ενδιαφέρουν να εμπνευστούν και αυτοί για να βρουν τον καλύτερο εαυτό τους. Σταμάτα να μένεις πίσω. Γιατί είτε το συνειδητοποιείς είτε όχι με το να μένεις πίσω λες ψέματα στον εαυτό σου.

Αποφάσισε ότι δεν πρόκειται πλέον να σε ελέγχει κανείς με κανένα τρόπο. Δεν πρόκειται να συνεχίσεις να πνίγεσαι. Δεν θα συμπεριφέρεσαι πλέον με τον καλύτερο εαυτό σου εαυτό σε όλους. Κάνε τώρα τις δικές σου επιλογές και μην σταματήσεις. Θα κάνεις πράγματα που σε χαροποιούν. Θα παρατηρήσεις την επίδραση στο πως οι κοντινοί σου άνθρωποι θα γίνουν και αυτοί πιο ευτυχισμένοι.

Σταμάτα την τρέλα. Σταμάτα τον φαύλο κύκλο του να τους ευχαριστείς όλους. Αυτοί που μόνο έπαιρναν θα συνεχίζουν να παίρνουν. Η ζωή όμως σχετίζεται με το να δίνεις και να παίρνεις. Είναι δρόμος διπλής κυκλοφορίας. Για να ανταποδώσεις, πρέπει να σου έχει μείνει κάτι να δώσεις.

Μην αφήνεις τον εαυτό σου να αιμορραγεί. Απομάκρυνε αυτά τα καρφιά και βάλε τα πόδια σου σε σταθερό έδαφος. Βάδισε προς την κατεύθυνση του θάρρους, της πίστης, του συμβιβασμού, της αγάπης και της ευτυχίας. Δεν υπάρχουν πλέον καρφιά. Δεν υπάρχουν πλέον σπασμένα γυαλιά. Χρησιμοποίησε ότι σε κόβει ως μέσο για να προχωρήσεις.

Μπορεί πάντα να υπάρχει μια ουλή, αλλά αυτή η ουλή είναι μια υπενθύμιση για το που να μην ξανά-περπατήσεις.

Το φαινόμενο “Ανάλυση – Παράλυση”

Το φαινόμενο “ανάλυση-παράλυση” (ή παράλυση από την πολλή ανάλυση) περιγράφει μία ατομική ή ομαδική διαδικασία σκέψης κατά την οποία η υπερανάλυση ή η υπερβολική σκέψη επί μίας κατάστασης μπορεί να προκαλέσει την παράλυση της ικανότητας για προωθητική κίνηση ή για λήψη αποφάσεων, πράγμα που σημαίνει ότι τελικά δεν αποφασίζεται καμία λύση ή πορεία δράσης.

Μια κατάσταση μπορεί να θεωρηθεί υπερβολικά περίπλοκη και δεν λαμβάνεται ποτέ μία απόφαση, λόγω του φόβου ότι ενδέχεται να προκύψει ένα μεγαλύτερο πρόβλημα.

Ένα άτομο μπορεί να επιθυμεί μία τέλεια λύση, αλλά μπορεί να φοβάται να πάρει μια απόφαση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε λάθος, καθώς θεωρεί πως υπάρχει μία ακόμη καλύτερη λύση. Αντιθέτως, ένα άτομο μπορεί να θεωρήσει ότι έχει βρει μία καλή λύση και να σταματήσει την ατέρμονη επιδίωξη της τελειότερης, χωρίς την έγνοια της μείωσης των αποδόσεων.

Τέλος υπάρχουν οι αποφάσεις που λαμβάνονται από το ένστικτο, κατά τις οποίες το άτομο λαμβάνει μια θανατηφόρα απόφαση βασισμένη σε βιαστική κρίση ή μια ενστικτώδη αντίδραση.

Το φαινόμενο της ανάλυσης – παράλυσης εμφανίζεται όταν ο φόβος είτε να κάνει κανείς κάποιο λάθος, είτε να αγνοήσει μια ανώτερη λύση, υπερτερεί της ρεαλιστικής προσδοκίας ή της πιθανής αξίας της επιτυχίας σε μια απόφαση που λαμβάνεται εγκαίρως. Αυτή η ανισορροπία οδηγεί σε καταστολή της λήψης αποφάσεων σε μια ασυνείδητη προσπάθεια διατήρησης των υπαρχουσών επιλογών.
Μία υπερπληθώρα επιλογών μπορεί να κατακλύσει τον εγκέφαλο και να προκαλέσει αυτήν την «παράλυση», καθιστώντας το άτομο αδύνατο να καταλήξει σε συμπέρασμα.

Έτσι όμως μπορεί να προκληθεί ένα μεγαλύτερο πρόβλημα σε κρίσιμες καταστάσεις όπου πρέπει να ληφθεί μια απόφαση, αλλά το άτομο δεν είναι σε θέση να δώσει μια απάντηση αρκετά γρήγορα, προκαλώντας δυνητικά ένα μεγαλύτερο ζήτημα από ό,τι θα είχε, αν είχε λάβει απόφαση.

Ιστορική αναδρομή

Η βασική ιδέα του φαινομένου ανάλυση – παράλυση έχει εκφραστεί μέσω της αφήγησης αρκετές φορές και από πολύ παλιά.

Σε έναν “μύθο του Αισώπου” που έχει καταγραφεί ακόμη και πριν από την εποχή του Αισώπου, Η Αλεπού και η Γάτα, η αλεπού μπορεί να υπερηφανεύεται για “εκατοντάδες τρόπους διαφυγής”, ενώ η γάτα έχει “μόνο έναν”. Όταν όμως ακούνε τα κυνηγόσκυλα να πλησιάζουν, η γάτα σκαρφαλώνει σ’ ένα δέντρο ταχύτατα ενώ η αλεπού στη σύγχυσή της από τα πολλά κόλπα που γνώριζε πιάνεται στο τέλος από τα κυνηγόσκυλα.

Ο μύθος τελειώνει με το ηθικό δίδαγμα, “Καλύτερος ένας ασφαλής τρόπος παρά εκατό που δεν μπορείτε να υπολογίσετε”.

Σχετικές έννοιες εκφράζονται επίσης από το δίλημμα της Χορακοπρίδας, πώς η ασυνείδητη δραστηριότητα διαταράσσεται από τη συνειδητή σκέψη και από την ιστορία του γαϊδάρου του Μπουρίνταν, ένα παράδοξο ορθολογικής απόφασης με ίσες επιλογές.

Στον Άμλετ του Σαίξπηρ, ο κύριος χαρακτήρας, ο Πρίγκιπας Άμλετ, λέγεται συχνά ότι έχει ένα θανάσιμο ελάττωμα υπερβολικής σκέψης, έτσι ώστε η νεανική και η ζωτική του ενέργεια να «αρρωσταίνουν με το ξεθώριασμα της σκέψης». Η Neema Parvini διερευνά μερικές από τις βασικές αποφάσεις του Άμλετ στο κεφάλαιο ‘And Reason Panders Will’: Μία άλλη ματιά στην ανάλυση-παράλυση του Άμλετ».

Ο Βολταίρος διέδωσε μια παλιά ιταλική παροιμία στα γαλλικά τη δεκαετία του 1770, της οποίας μια αγγλική παραλλαγή είναι “Το τέλειο είναι ο εχθρός του καλού”. Η έννοια του “το τέλειο είναι ο εχθρός του καλού” είναι ότι κανείς δεν θα μπορούσε ποτέ να ολοκληρώσει μία εργασία αν έχει αποφασίσει να μην σταματήσει μέχρι να είναι τέλεια: η ολοκλήρωση του έργου στο επίπεδο “καλά” καθίσταται αδύνατη προσπαθώντας να το ολοκληρώσει στο επίπεδο “τέλεια”.

Οι λέξεις ”ανάλυση – παράλυση” εμφανίστηκαν μαζί σε λεξιλόγιο προφοράς του 1803 και σε μεταγενέστερες εκδόσεις που δείχνουν πως προφέρονται παρόμοια. Η χρήση ομοιοκατάληκτων λέξεων μπορεί να κάνει τους αφορισμούς να ακούγονται πιο αληθινοί και να είναι πιο αξιομνημόνευτοι από τη χρήση του στίχου και των μνημονικών ωδών.

Το 1928 στη Γενική Συνέλευση της Επισκοπικής Εκκλησίας, ο Αιδεσιμότατος C. Leslie Glenn, Εθνικός Γραμματέας για το College Work, είπε ότι ο θρησκευτικός συλλογικός κόσμος κινδύνευε να «παραλύσει από την ανάλυση» .

Κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, ο Γουίνστον Τσόρτσιλ, αφού άκουσε ότι οι σχεδιαστές των αποβατικών σκαφών ξόδεψαν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους διαφωνώντας για αλλαγές στο σχεδιασμό, έστειλε αυτό το μήνυμα: “Το ρητό «Σε τίποτα δεν ωφελεί η τελειότητα» μπορεί να γίνει πιο σύντομο :«Παράλυση »”.

Το 1956, ο Charles R. Schwartz έγραψε το άρθρο «Η έννοια της αποδοτικής επένδυσης ως εργαλείο για τη λήψη αποφάσεων» στην αλλαγή των προτύπων και των εννοιών στη διαχείριση, δηλώνοντας, “Κάνετε λιγότερες εικασίες. Αποφύγετε τον κίνδυνο να εξαφανιστείτε από το ένστικτο και, με την ανάπτυξη ενός εννιαίου οδηγού αξιολόγησης, ξεφύγετε από την παράλυση μέσω της ανάλυσης.”

Το 1965, ο H. Igor Ansoff έγραψε το βιβλίο Εταιρική στρατηγική: Μία αναλυτική προσέγγιση στην επιχειρηματική πολιτική για την ανάπτυξη και την επέκταση. Χρησιμοποίησε τη φράση «παράλυση λόγω ανάλυσης» σε σχέση με εκείνους που χρησιμοποίησαν την προσέγγιση της περίσσειας. Ο Ανσόφ είχε αναφέρει την εργασία του Σβαρτς σε μερικές από τις εργασίες του.

Σε μια εργασία που δημοσιεύτηκε το 1970, βασισμένη σε μια ομιλία του 1969 και άλλα έργα, οι Silver και Hecker έγραψαν:

Η ομάδα Duke έχει χρησιμοποιήσει τον όρο «ανάλυση-παράλυση» για να επισημάνει ότι, αν περιμένουμε μέχρι να απαντήσουμε πλήρως σε όλες τις ερωτήσεις και να λύσουμε όλα τα προβλήματα πριν εκπαιδεύσουμε το προσωπικό που χρειαζόμαστε, δεν θα βρούμε ποτέ λύση. Οι επίμονες απαιτήσεις για περαιτέρω μελέτη και εκτεταμένη αξιολόγηση που προτείνουν ορισμένοι μπορεί να είναι μόνο υπεράσπιση από εκείνους που δεν επιθυμούν να αλλάξουν ή από αυτούς που φοβούνται την αλλαγή.

Το Oxford English Dictionary αναφέρει ότι οι πρώτες χρήσεις της «ανάλυσης παράλυσης» που εντοπίστηκαν στους The Times ήταν στη δεκαετία του 1970.

Μάρκος Αυρήλιος: ΠΕΡΙ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Της μετά Μάρκον βασιλείας Ιστορία 1.2.3

(Ο Μάρκος Αυρήλιος) μερίμνησε για κάθε είδος αρετής και ήταν εραστής της αρχαίας γραμματείας, με τρόπο που δεν τον ξεπέρασε κανείς, ούτε Ρωμαίος ούτε Έλληνας. Αυτό φαίνεται και από τους λόγους ή τα κείμενά του που έφτασαν ως εμάς. 

Ως αυτοκράτορας πολιτεύτηκε προς τους κυβερνώμενους με επιείκεια και μετριοπάθεια· δεχόταν όποιους ήθελαν να του υποβάλουν αιτήματα και δεν επέτρεπε στους σωματοφύλακές του να διώχνουν όποιους τον πλησίαζαν. 

Ήταν ο μόνος αυτοκράτορας που επιβεβαίωσε τη φιλοσοφία του όχι με τα λόγια και με τη θεωρητική γνώση αλλά με τον σοβαρό του χαρακτήρα και τη συνετή ζωή του. 

Απότοκο της εποχής του ήταν ένας μεγάλος αριθμός σοφών ανδρών- οι υπήκοοι άλλωστε πάντοτε προσαρμόζουν κατά κάποιο τρόπο τη ζωή τους κατά μίμηση της αντίληψης του ηγέτη τους.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΣΤΕΝΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Οι ολοκληρωμένοι άνθρωποι αναγνωρίζουν ότι χρειάζονται τους άλλους. Δεν θεωρούν την ανάγκη αυτή για αγάπη και οικειότητα σαν υποχρέωση να υποβιβάζουν τον εαυτό τους, αλλά περισσότερο σαν μέσο αντανάκλασης των μεγάλων δυνατοτήτων τους και μοιράσματός τους με άλλους. Δεν αισθάνονται περιορισμένοι από την αγάπη και τις στενές σχέσεις, αλλά τις θεωρούν ιδιαίτερη ευκαιρία για ανάπτυξη. Κατανοούν πως ποτέ δεν μπορούν να κατέχουν κάποιον άλλο και δεν έχουν καμιά επιθυμία να ανήκουν σε κάποιον. Ξέρουν ότι η οικειότητα φέρνει κοντά τους ανθρώπους, αλλά ότι είναι ευθύνη του καθένα να διατηρήσει την αυτονομία του. Ότι πρέπει να αναπτύσσονται χωριστά για να εξακολουθήσουν να αναπτύσσονται με άλλους. 

Ο έρωτας και οι στενές σχέσεις προκαλούνται, δεν απειλούνται από τις διαφορές. Οι ολοκληρωμένοι άνθρωποι που ξέρουν πώς όταν δυο άνθρωποι αποφασίζουν να κάνουν στενή σχέση, ενώνουν, δύο διαφορετικούς κόσμους, κι έτσι, όχι μόνον φέρνουν ο ένας στον άλλον κοινά στοιχεία, αλλά και διαφορές. Οι διαφορές είναι που θα συνεχίζουν να τους κινητοποιούν ν’ αναπτυχθούν. Το βάθος της αγάπης μας μπορεί συνήθως να μετρηθεί από το βαθμό στον οποίο είμαστε διατεθειμένοι να μοιράζουμε τον εαυτό μας με άλλους. Αρχίζουμε με ξεχωριστά Εγώ. Φτιάχνουμε έναν κοινό χώρο ανάμεσα στα δύο Εγώ και τον ονομάζουμε Εμείς. Αυτός είναι ο χώρος στον οποίο αναπτύσσεται η οικειότητα. Όσο μεγαλύτερη είναι η κοινή εμπειρία, τόσο μεγαλύτερος και ο χώρος του Εμείς.

Ο έρωτας και η οικειότητα έχουν πολλά στάδια και γι’ αυτό μεταβάλλονται διαρκώς. Η οικειότητα της πρώτης συνάντησης δεν θα είναι η οικειότητα του μήνα του μέλιτος, αλλά θα υπάρξουν πολλές περίοδοι μήνα του μέλιτος. Η περίοδος του διαμερίσματος ενός δωματίου με δανεικά έπιπλα, η περίοδος του πρώτου παιδιού, η περίοδος της αγοράς του σπιτιού, η περίοδος της πρώτης σημαντικής προαγωγής, η περίοδος της ανάπτυξης με την οικογένεια, παρατηρώντας τα παιδιά να φτιάχνουν τη δική τους οικογένεια, η περίοδος των γηρατειών. Κάθε περίοδος θα είναι καινούργια και θα δημιουργεί νέες διαστάσεις στην οικειότητα. Επιβάλλεται γι’ αυτό ο ολοκληρωμένος άνθρωπος να έχει πάντα συνειδητότητα και να είναι ανοιχτός στην αλλαγή. Το πρόσωπο στα χέρια σήμερα κάποιου δεν θα είναι το ίδιο πρόσωπο αύριο, ή ακόμα για το λόγο αυτό, την επόμενη ώρα. Ο έρωτας δεν ανατρέφεται ούτε αυξάνεται κοιτάζοντας προς τα πίσω, βιώνεται πάντα στο παρόν.

Η ώριμη οικειότητα και η αγάπη δεν στηρίζονται στις προσδοκίες. Αφού κανείς, ούτε κι ένας άγιος, δεν μπορεί να ξέρει ή να εκπληρώσει όλες μας τις προσδοκίες, το να έχουμε προσδοκίες από τους άλλους σημαίνει ότι επιζητούμε τον πόνο και την απογοήτευση. Η μόνη βάσιμη προσδοκία στον έρωτά βρίσκεται στην ελπίδα ότι αυτοί που αγαπάμε θα γίνουν ο εαυτός τους, όπως κι εμείς. Η αγάπη που προσφέρεται από μια αίσθηση καθήκοντος ή υποχρέωσης είναι η μεγαλύτερη προσβολή και γι’ αυτό δεν είναι καθόλου αγάπη.

Ο αληθινός έρωτας και η οικειότητα αναπτύσσονται με τον καλύτερο τρόπο αυθόρμητα και προσφέρουν μια πληθώρα ευκαιριών για εμπειρίες χαράς, ομορφιάς και γέλιου. Όλοι έχουμε γνωρίσει τη θαυμάσια αίσθηση του κοινού βιώματος μιας έντονης εμπειρίας με κάποιον, είτε γέλιου είτε πόνου. Στιγμιαία, η κοινή εμπειρία παίρνει τους δύο και τους κάνει ένα. Οι στιγμές αυτές βαθειάς οικειότητας θα συνεχίσουν να κάνουν τον έρωτα πιο φρέσκο, γοητευτικό και αναζωογονημένο.

Η ώριμη οικειότητα, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, εμπεριέχει τη σωματική επαφή. Ενσωματωμένη σ’ αυτή φαίνεται να είναι μια αισθησιακή ανάγκη να βρεθούμε κοντά στους αγαπημένους μας, να έχουμε σωματική επαφή, να τους αγκαλιάζουμε και να τους κρατάμε κοντά μας. Θα χρειαστεί γι’ αυτό ο ολοκληρωμένος άνθρωπος να συμφιλιωθεί με τη σεξουαλικότητά του.

Δεν υπάρχει ίσως πιο φυσική, ούτε πιο ικανοποιητική πράξη που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος απ’ αυτή που βρίσκεται σε μια ώριμη σεξουαλική οικειότητα. Εδώ, στην υψηλότερη μορφή της, υπάρχει μια βαθειά επιθυμία ολοκληρωτικής συγχώνευσης με τον άλλο. Είναι μια έσχατη έκφραση αγάπης που συνδυάζει όλα τα θετικά της χαρακτηριστικά -φροντίδα, προσφορά, μοίρασμα. επιβεβαίωση, αποδοχή παραχώρηση και παραδοχή. Η σεξουαλικότητα, όταν είναι η έκφραση πραγματικής αγάπης, μπορεί να είναι η θεμελιώδης ανθρώπινη ένωση.

Η αγάπη και η οικειότητα απαιτούν κάποια λεκτική έκφραση. Πολύ συχνά υποθέτουμε ότι το άλλο ή τα άλλα πρόσωπα ξέρουν τι σκεφτόμαστε ή πώς αισθανόμαστε. Πολλές φορές εκπλησσόμαστε όταν ανακαλύπτουμε ότι αυτό δεν ισχύει. Είναι ευθύνη του καθένα να απλώσει το χέρι και ν’ αγγίξει την καρδιά αυτού που αγαπάει – μια κουβέντα, ένα σημείωμα, ένα λουλούδι, ένα απλό ποίημα, μπορούν να δώσουν το πολύ αναγκαίο μήνυμα της επιβεβαίωσης. Κανείς δεν κουράζεται ποτέ από την έκφραση αγάπης.

Η αγάπη και η οικειότητα απαιτούν κάποια συμπάθεια. Αν δεν μπορούμε να συναισθανόμαστε με κάποιον, δεν είμαστε ικανοί να αγαπάμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να έχουμε τέλεια εμπάθεια με τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά ενός άλλου. Μου είναι οδυνηρό ν’ ακούω κάποιον να λέει, “Ξέρω ακριβώς πώς αισθάνεσαι”! Δεν ξέρει! Δεν μπορεί να ξέρει! Στην καλύτερη περίπτωση μπορούμε να καταλάβουμε μόνον αυτό που έχουμε βιώσει πραγματικά, και κάθε εμπειρία είναι πάντα πολύ προσωπική. Όταν όμως έχουμε μια γνώση των προσωπικών μας συγκρούσεων και συναισθημάτων που στηρίζονται πάνω σε γενικές ανθρώπινες εμπειρίες μπορούμε ν’ αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε πως αισθάνονται ίσως οι άλλοι. Σ’ αυτό το σημείο αρχίζει η συμπάθεια.

Η αγάπη και η οικειότητα δεν έχουν καμιά σχέση με την εκμετάλλευση. Υπάρχει ένα παλιό ρητό, αλλά ισχύει ακόμα, “Χρησιμοποίησε τα πράγματα, αγάπα τους ανθρώπους”. Είναι τρομακτικό το πόσο πολλοί κάνουν ακριβώς το αντίθετο στο όνομα της αγάπης: Γονείς που χρησιμοποιούν τα παιδιά τους, σύζυγοι που χρησιμοποιούν τις/τους συζύγους τους, εκπαιδευτικοί που χρησιμοποιούν τους μαθητές τους, προοδευτικοί που χρησιμοποιούν την κοινωνία τους. Χρησιμοποιούν τη ζωή άλλων για να επιβεβαιώσουν την δική τους ύπαρξη και αξία. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που η αγάπη έχει γίνει τόσο αμφίβολη και απειλητική έννοια. Χρησιμοποιείται τόσο συχνά για να καταστρέφει παρά να προάγει. Η εκμετάλλευση σε μια σχέση, ανεξάρτητα από το πώς την δικαιολογούμε, δεν μπορεί ποτέ να είναι αγάπη!

Είναι δύσκολο να βρεθεί τέλεια ανθρώπινη αγάπη. Φαίνεται πως έχουμε λίγα πρότυπά της. Οι συμπεριφορές όμως που εμπεριέχουν αγάπη είναι σταθερές, φανερές και διαθέσιμες για μελέτη. Οι ολοκληρωμένοι άνθρωποι ξέρουν ότι πρέπει κύρια να είναι αυτοδίδακτες και ότι αποκτώνται καλύτερα με το να είναι απλώς ευάλωτοι στην αγάπη και ζώντας μέσα σ’ αυτήν αφοσιωμένοι κάθε μέρα της ζωής τους.

Το συμπέρασμα, δεν είναι ότι πρέπει να είμαστε τέλειοι για να έχουμε ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Ισχύει το αντίθετο. Η τελειότητα συνεπάγεται μια τελική κατάσταση, μια ολοκλήρωση, μια λήξη. Ο ολοκληρωμένος άνθρωπος δεν επιζητεί ποτέ κάτι τέτοιο.

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ: Όταν όμως θα γίνει του Καίσαρα φίλος, θα πάψει να συναντά εμπόδια; Θα είναι ευτυχισμένος

Για να μην είσαι ανόητος, θα πρέπει να μάθεις αυτό που έλεγε ο Σωκράτης: «τι είναι το κάθε πράγμα», και να μην εφαρμόζεις όπως να ’ναι τις γενικές έννοιες πάνω στις συγκεκριμένες καταστάσεις. Διότι αυτή είναι η αιτία όλων των δεινών των ανθρώπων: το ότι δεν είναι σε θέση να εφαρμόσουν σωστά τις γενικές έννοιες πάνω στα συγκεκριμένα πράγματα.

Ο καθένας μας έχει και διαφορετικές απόψεις. Ένας νομίζει ότι είναι άρρωστος. Διόλου δεν είναι – απλώς δεν εφαρμόζει σωστά τις έννοιες. Άλλος νομίζει ότι είναι φτωχός, άλλος ότι ο πατέρας του είναι σκληρόκαρδος ή η μάνα του άπονη, άλλος ότι ο Καίσαρας δεν του δείχνει συμπάθεια. Ένα πράγμα δείχνουν όλα αυτά: ότι δεν ξέρεις να εφαρμόσεις τις έννοιες.

Υπάρχει κανείς που δεν κατέχει την έννοια του κακού; Που να μην ξέρει ότι το κακό είναι βλαβερό, ότι πρέπει να το αποφεύγουμε, ότι με κάθε τρόπο πρέπει ν’ απαλλαγούμε απ’ αυτό; Οι έννοιες δεν συγκρούονται μεταξύ τους. Η σύγκρουση προκύπτει την ώρα που εφαρμόζουμε τις έννοιες.

Τι είναι σε τούτη την περίπτωση το κακό, το βλαβερό, αυτό που πρέπει ν’ αποφύγουμε; Λέει ο ένας: το ότι δεν τον έχει φίλο του ο Καίσαρας. Ο άνθρωπος αυτός έχασε τον δρόμο του, έκανε λάθος στη χρήση της έννοιας, και τώρα στεναχωριέται, ζητά πράγματα που δεν έχουν σχέση με το θέμα του. Διότι ακόμη κι αν γίνει φίλος του Καίσαρα, δεν θα βρεθεί καθόλου κοντύτερα σ’ αυτό που αποζητάει. Τι ζητάει ο κάθε άνθρωπος; Να σταθεί καλά στα πόδια του, να ευτυχήσει, να κάνει τα πράγματα όπως θέλει, να τα κάνει, να μη συναντά εμπόδια, να μην καταπιέζεται. Όταν όμως θα γίνει του Καίσαρα φίλος, μήπως θα πάψει να συναντά εμπόδια, θα πάψει να καταπιέζεται, θα σταθεί καλά στα πόδια του, θα ενταχθεί ομαλά στη ροή των πραγμάτων;

Ποιος θα μας απαντήσει στο ερώτημα αυτό; Έχουμε μήπως κάποιον που να μπορούμε περισσότερο να εμπιστευτούμε από τούτον εδώ τον άνθρωπο, που ήταν πράγματι φίλος του Καίσαρα; Έλα εδώ, φίλε μου, κάτσε ανάμεσά μας και πες μας: «Πότε κοιμόσουν πιο ήσυχα; Τώρα ή προτού γίνεις φίλος του Καίσαρα;» Αμέσως θα πει: «Σταμάτα, για τ’ όνομα των θεών, μη με περιγελάς για την τύχη μου! Αλίμονο, δεν ξέρεις τι υποφέρω. Δεν μου ’ρχεται πια ο ύπνος. Όλη την ώρα σκέφτομαι: ο Καίσαρας ήδη ξύπνησε, ο Καίσαρας βγήκε έξω. Κι όλο αναστάτωση, όλο έγνοιες». Και για πες, πότε έτρωγες πιο χαρούμενα, τώρα ή παλιότερα; Άκουσέ τον, άκου τι έχει να πει. Λέει πως, έτσι και δεν τον καλέσουν στο τραπέζι, στενάζει απ’ το μαράζι. Κι αν πάλι τον καλέσουν, τρώει σαν δούλος πλάι στον αφέντη του, ανησυχώντας διαρκώς μην πει ή κάνει καμιά βλακεία. Και τι νομίζεις ότι φοβάται; Μην τον μαστιγώσουν σαν δούλο; Πώς θα μπορούσε να τη γλιτώσει τόσο εύκολα; Αντίθετα, φοβάται μην του λάχει αυτό που αρμόζει σ’ έναν άνδρα τόσο σπουδαίο, φίλο του Καίσαρα: μην του κόψουν τον λαιμό… Και για πες: Πότε λουζόσουν πιο ανέμελα; Πότε γυμναζόσουν πιο ξέγνοιαστα; Και ποια ζωή συνολικά θα προτιμούσες να ζήσεις; Την τωρινή ή την παλιότερη; Μπορώ να πάρω όρκο: δεν υπάρχει άνθρωπος τόσο αναίσθητος ή τόσο ψεύτης που να μη θρηνεί για την κακοδαιμονία που του ’τυχε απ’ την ώρα που έγινε φίλος του Καίσαρα.

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ, Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Εάν σας μιλούσε ο Επίκουρος αυτή τη στιγμή, θα σας παρότρυνε να απλοποιήσετε τη ζωή σας

Εάν σας μιλούσε ο Επίκουρος αυτή τη στιγμή, θα σας παρότρυνε να απλοποιήσετε τη ζωή σας.

Ακούστε πώς θα το έθετε, εάν τον είχαμε μαζί μας τώρα: «Παιδιά μου, οι ανάγκες σας είναι λίγες, είναι εύκολο να τις καλύψετε και μπορείτε να αντέξετε κάθε απαραίτητη ταλαιπωρία. Μην περιπλέκετε τη ζωή σας με τέτοιους τετριμμένους στόχους όπως πλούτη και φήμη: Είναι ο εχθρός της ATΑΡΑΞΙΑΣ.

Η φήμη, για παράδειγμα, δεν είναι παρά οι απόψεις που έχουν οι άλλοι για μας και αυτό σημαίνει ότι θα έπρεπε να ζήσουμε τη ζωή μας όπως επιθυμούν οι άλλοι.

Για να επιτύχουμε και να διατηρήσουμε τη φήμη μας, πρέπει να μας αρέσει αυτό που οι άλλοι επιθυμούν και να αποφεύγουμε ό,τι αποφεύγουν κι αυτοί. Ως εκ τούτου, τι θέλετε μια ζωή δόξας ή μια ζωή στην πολιτική; Εγκαταλείψτε κι αυτή την ιδέα. Και πλούτο; Να τον αποφύγετε! Είναι μια παγίδα. Όσα περισσότερα αποκτούμε τόσο περισσότερα θέλουμε, και τόσο πιο βαθιά είναι η θλίψη μας όταν δεν μπορούμε να τα αποκτήσουμε.

Φίλοι μου, ακούστε με: Εάν επιθυμείτε την ευτυχία, μην σπαταλάτε τη ζωή σας αγωνιζόμενοι για κάτι που πραγματικά δεν χρειάζεστε.

IMMANUEL KANT: Η καλή θέληση ως το μοναδικό κριτήριο της έντιμης συμπεριφοράς

Από όλα όσα μπορούν να νοηθούν μέσα στον κόσμο ή και έξω απ’ αυτόν δεν υπάρχει τίποτε άλλο, που να μπορεί να θεωρηθεί ως καλό χωρίς περιορισμό, εκτός από μια καλή θέληση. Ο νους, η οξυδέρκεια, η κριτική ικανότητα και όπως αλλιώς λέγονται τα ταλέντα του πνεύματος, ή το θάρρος, η αποφασιστικότητα, η επιμονή στην απόφαση, ως ιδιότητες της ιδιοσυγκρασίας, είναι αναμφίβολα από πολλές απόψεις καλές και επιθυμητές· μπορούν όμως να γίνουν κι εξαιρετικά κακές και βλαβερές, εάν δεν είναι καλή η θέληση που πρόκειται να τις χρησιμοποιήσει και που μέσα σ’ αυτή την ιδιοτυπία της ονομάζεται χαρακτήρας.

Το ίδιο συμβαίνει και με τις δωρεές της τύχης. Η δύναμη, ο πλούτος, η δόξα, ακόμα και η υγεία, η ευημερία, οι απολαύσεις, και γενικά οτιδήποτε ονομάζεται ευτυχία, εμπνέουν περηφάνια συχνά μάλιστα και έπαρση εάν απουσιάζει η καλή θέληση που θα βάλει μέτρο στην επίδρασή τους πάνω στο πνεύμα, θα υποτάξει τις πράξεις σε ένα γενικό αξίωμα και θα τις εναρμονίσει με τους γενικούς σκοπούς- ένας λογικός και αμερόληπτος θεατής που βλέπει την αδιάκοπη ευημερία ενός όντος, το οποίο δεν είναι κοσμημένο με μια καθαρή και καλή θέληση, δεν μπορεί ποτέ να ευχαριστηθεί- η καλή θέληση φαίνεται λοιπόν να είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να είναι κανείς άξιος ευτυχίας.

Μερικές ιδιότητες υποβοηθούν αυτή την καλή θέληση και διευκολύνουν το έργο της, ωστόσο δεν έχουν καμιά δική τους απόλυτη αξία, αλλά προϋποθέτουν πάντα μια καλή θέληση- αυτό περιορίζει τη μεγάλη εκτίμηση που δίκαια τρέφουμε γι' αυτές τις ιδιότητες, και δεν τους επιτρέπει να θεωρούνται απόλυτα καλές. Η εγκράτεια στις ορμές και στα πάθη, η αυτοκυριαρχία και η νηφάλια σκέψη δεν είναι μόνο πολλαπλά καλές, αλλά και φαίνονται να αποτελούν ένα μέρος της εσωτερικής αξίας του προσώπου εντούτοις τους λείπουν πολλά για να θεωρηθούν απεριόριστα καλές (όσο και αν τις επαινούσαν οι αρχαίοι). Γιατί χωρίς τα αξιώματα μιας καλής θέλησης αυτές οι ιδιότητες μπορούν να γίνουν εξαιρετικά κακές- η ψυχραιμία ενός κακούργου τον καθιστά όχι μόνο πιο επικίνδυνο, αλλά και πιο αποτρόπαιο στα μάτια μας, από όσο θα τον θεωρούσαμε χωρίς αυτή την ψυχραιμία.

Η καλή θέληση δεν είναι καλή εξαιτίας όσων πετυχαίνει ή δημιουργεί, και ούτε εξαιτίας της ικανότητάς της να πραγματοποιεί έναν προτιθέμενο σκοπό, αλλά μόνο με το ότι θέλει, δηλαδή με το ότι είναι καθ’ εαυτήν καλή- και εάν ιδωθεί καθαυτή, είναι ασύγκριτα πολυτιμότερη από κάθε τι που θα μπορούσε ποτέ η ίδια να πετύχει για να ικανοποιήσει κάποια ροπή, ή έστω ακόμα και όλες μαζί τις ροπές. Αν από κάποια μεγάλη δυσμένεια της τύχης ή από ελαττωματική φυσική διάπλαση έλειπε εντελώς από αυτή τη θέληση η ικανότητα να πετύχει τους σκοπούς της· αν ακόμα και με τις πιο μεγάλες της προσπάθειες δεν κατόρθωνε τίποτα, κι έμενε μόνο η καλή θέληση (όχι βέβαια ως απλή επιθυμία, αλλά ως επιστράτευση όλων των μέσων που βρίσκονται στη διάθεσή μας): ακόμα και τότε η καλή θέληση θα έλαμπε σαν διαμάντι, που έχει μέσα του ολόκληρη την αξία του. Το εάν είναι χρήσιμη ή άκαρπη, δεν μπορεί ούτε να προσθέσει ούτε να αφαιρέσει κάτι από αυτή την αξία.

IMMANUEL KANT, Τα θεμέλια της Μεταφυσικής των ηθών

ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ: Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά

Ο Ρήγας Βελεστινλής ή Ρήγας Φεραίος ήταν Έλληνας συγγραφέας, πολιτικός, στοχαστής και επαναστάτης. Θεωρείται εθνομάρτυρας και πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Ο ίδιος υπέγραφε ως «Ρήγας Βελεστινλής» ή «Ρήγας ο Θεσσαλός» και ουδέποτε «Φεραίος», κάτι που είναι δημιούργημα μεταγενέστερων λογίων.

Ο Ρήγας γεννήθηκε στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας στα μέσα της δεκαετίας του 1750. Δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα η ακριβής χρονολογία της γέννησής του, αλλά η πιθανότερη εκδοχή είναι το 1757.

Οι γονείς του, Κυρίτζης και Μαρία, ήταν ευκατάστατοι κάτοικοι του Βελεστίνου. Ο πατέρας του ασχολείτο με βιοτεχνικές και εμπορικές δραστηριότητες. Είχε έναν αδελφό, τον Κώστα, και ίσως μια αδελφή, την Ασήμω (η ύπαρξη αδελφής του αμφισβητείται διότι δεν υπάρχουν σχετικά έγγραφα).

Παρακολούθησε μαθήματα στο σχολείο της Ζαγοράς. Μετά την ολοκλήρωση των βασικών σπουδών του, κι αφού για ένα μικρό διάστημα δίδαξε κι ο ίδιος σε ένα κοντινό χωριό, τον Κισσό, εγκατέλειψε την πατρίδα του και πήγε στην Πόλη. Η μετάβασή του στην Πόλη τοποθετείται γύρω στο 1773-1774, όταν ήταν 17, περίπου, ετών. Εκεί φαίνεται ότι εντάσσεται στην ανθούσα κοινότητα των πηλιορειτών εμπόρων και ασχολείται και ο ίδιος με το εμπόριο. Αξιοποιώντας τις στενές σχέσεις των συμπατριωτών του με τους Φαναριώτες και το Πατριαρχείο έρχεται σε επαφή με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη –πατέρα των Κωνσταντίνου και Δημητρίου Υψηλάντη και παππού του νεότερου Αλέξανδρου Υψηλάντη– και γίνεται γραμματέας του. Ο Υψηλάντης τον βοηθά να αποκτήσει ανώτερη μόρφωση και να μάθει γαλλικά. Δεν είναι γνωστό το ακριβές διάστημα που παρέμεινε στην Πόλη, αλλά φαίνεται ότι κάποια στιγμή έφυγε μαζί με τον Υψηλάντη για τις Ηγεμονίες.

Γύρω στα 1786 βρίσκεται στο Βουκουρέστι. Εκεί προσλαμβάνεται ως γραμματέας από τον άρχοντα Μπραγκοβάνου.

Στο Βουκουρέστι, ο Ρήγας Βελεστινλής συναντά τον Δημήτριο Καταρτζή, με τον οποίο σχετίζεται στενά.

Ο Δημήτριος Καταρτζής (1730-1807) υπήρξε ένας από τους επιφανέστερους εκπροσώπους της ελληνικής λογιοσύνης του 18ου αιώνα. Οραματιζόταν τη δημιουργία μίας ελληνικής επικράτειας ευθυγραμμισμένης με τα πρότυπα του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, ιδιαίτερα όπως αυτά εκφράστηκαν από τους Εγκυκλοπαιδιστές. Επεξεργάστηκε ένα ευρύ μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που θεμελιωνόταν στη δημοτική γλώσσα ως αποκλειστικό όργανο παιδείας.

Την περίοδο που τον συνάντησε ο Ρήγας, ο Καταρτζής βρισκόταν στην κορυφή της δικαστικής ιεραρχίας και ασχολούνταν με την ανάπτυξη του σχεδίου του με σειρά προκηρύξεων, δοκιμίων και μελετών. Εκτός από τον Ρήγα, στον κύκλο του ανήκαν ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Δανιήλ Φιλιππίδης κ.ά. Σύμφωνα με τον Χριστόφορο Περραιβό, που υπήρξε σύντροφος και ο πρώτος βιογράφος του Ρήγα, ο Καταρτζής γοητευμένος από την προσωπικότητα του Ρήγα άρχισε να συνεργάζεται μαζί του. Τον δίδαξε αραβικά και τον συνέδραμε με τις πολιτικές συμβουλές του.

Το 1790, ηγεμόνας της Βλαχίας διορίζεται ο Μαυρογένης, ο οποίος δεν είναι Φαναριώτης. Ο Ρήγας φαίνεται ότι είχε αρχίσει να απομακρύνεται από τους φαναριώτικους κύκλους μετά την αναγόρευση του Υψηλάντη σε ηγεμόνα της Μολδαβίας. Έτσι, μετά από λίγο καιρό μπαίνει στην υπηρεσία του Μαυρογένους ως γραμματέας.

Επίσης, σύμφωνα με ορισμένες ενδείξεις, κατά την παραμονή του στη Βλαχία, ο Ρήγας απέκτησε τσιφλίκι στην επαρχία της Βλάσκας και ασχολήθηκε με την παραγωγή και το εμπόριο κτηνοτροφικών προϊόντων.

Στη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1787-1792, ο Μαυρογένης ανέλαβε την επιστασία των τουρκικών στρατευμάτων της περιοχής. Ο Ρήγας διορίζεται μεσολαβητής μεταξύ του Μαυρογένους και των τουρκικών στρατευμάτων που σταθμεύουν στην Κράιοβα. Εκεί του δίνεται η ευκαιρία να γνωριστεί με έναν τούρκο οπλαρχηγό της περιοχής του Βιδινίου, τον Πασβάνογλου ή Παζβάντογλου. Όταν ο τελευταίος πέφτει στη δυσμένεια του Μαυρογένους, ο Ρήγας τον φυγαδεύει και μετά το θάνατο του Μαυρογένους τον ξανασυναντά και τον μυεί στο πολιτικό του όραμα.

Την ίδια, περίπου, περίοδο συνοδεύει στη Βιέννη το Μεγάλο Σερδάρη Χριστόδουλο Κιρλιάνο, ως γραμματέας και διερμηνέας. Εκεί παραμένει μέχρι την άνοιξη του 1791 και τυπώνει το Σχολείον των Ντελικάτων Εραστών (1790) και το Φυσικής Απάνθισμα (1790) με τη συνδρομή και χορηγία του Κιρλιάνου.

Χριστόφορος Περραιβός

Το 1793 φτάνει στο Βουκουρέστι ο Χριστόφορος Περραιβός, ο οποίος επιδιώκει συνάντηση με τον Ρήγα. Εντυπωσιάζεται από το λόγο του και από την κατήχηση του Καταρτζή. Έκτοτε και μέχρι τη σύλληψη του Ρήγα στην Τεργέστη παραμένει αχώριστος σύντροφός του. Ο Ρήγας εμπνέεται από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης και οραματίζεται ένα βαλκανικό μέλλον, όπου όλες οι εθνότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (“Βούλγαροι, κι Αρβανήτες, Αρμένοι, και Ρωμηοί, Αράπηδες και Άσπροι”, γράφει στο Θούριο) θα συγκροτήσουν ένα σύγχρονο κράτος με δημοκρατικές αρχές και οικονομική ελευθερία.

Το 1796 ο Ρήγας αποφασίζει να μεταβεί εκ νέου στη Βιέννη. Εκεί παραμένει από τον Αύγουστο του 1796 μέχρι το Δεκέμβριο του 1797.

Στη Βιέννη, από τα μέσα του 17ου αιώνα συρρέουν πολλοί Έλληνες, κυρίως από τη δυτική Μακεδονία. Όταν φτάνει ο Ρήγας εκεί, συναντά μια εξαιρετικά αναπτυγμένη κοινότητα εμπόρων, αφού από τους 120, περίπου, εμπορικούς και τραπεζιτικούς οίκους της αυστριακής πρωτεύουσας τα τρία τέταρτα ανήκουν σε Έλληνες. Πολλοί από αυτούς έχουν αυστριακή υπηκοότητα για λόγους που σχετίζονται με την ελευθερία των μετακινήσεων και των οικονομικών συναλλαγών.

Από τις αρχές του 1790, εκδίδεται στη Βιέννη το πρώτο ελληνικό δημοσιογραφικό όργανο, η Εφημερίς, από τους αδελφούς Μαρκίδες Πούλιου. Ο νεότερος από αυτούς, ο Γεώργιος Μαρκίδης Πούλιος, αυστριακής υπηκοότητας, είναι βαθιά επηρεασμένος από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης και προπαγανδίζει στους αναγνώστες του τις νέες αρχές της πολιτικής. Ο Ρήγας φτάνοντας στη Βιέννη αναπτύσσει έντονη συνωμοτική δράση και συστήνει μυστική πατριωτική εταιρεία, μέλη της οποίας γίνονται πολλοί Έλληνες έμποροι της αυστριακής πρωτεύουσας. Οι εκδότες της Εφημερίδος υποστηρίζουν την προπαγανδιστική και εκδοτική δραστηριότητα του Ρήγα με όλα τα μέσα που διαθέτουν, ενώ πολλοί εύποροι έμποροι της Ελληνικής κοινότητας χρηματοδοτούν τις δραστηριότητές του.

Μείζων πολιτικός στόχος του Ρήγα είναι να έρθει σε επαφή με τον Ναπολέοντα, που εκείνη την εποχή βρίσκεται στην Ιταλία, για να τον πείσει να στρέψει την προσοχή του στις βαλκανικές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Προκειμένου να διανοίξει ένα δίαυλο επικοινωνίας καταφεύγει στο συμβολισμό του δώρου: Στέλνει στον αυτοκράτορα μια ταμπακιέρα φτιαγμένη από το ξύλο δάφνης που βρίσκεται στα ερείπια του ναού του Απόλλωνα, στα θεσσαλικά Τέμπη. Σύμφωνα με την αφήγηση του Περραιβού, ο Ναπολέων, ο οποίος εν τω μεταξύ είχε καταλάβει τη Βενετία, συγκινήθηκε από το δώρο και κάλεσε τον Ρήγα στη Βενετία. Είτε αληθεύει η αφήγηση αυτή είτε όχι, ο Ρήγας πηγαίνει στην Τεργέστη αποφασισμένος να περάσει στην Ιταλία και να τον συναντήσει.

Όταν αποφασίζει να πάει στην Τεργέστη, προπέμπει όλα τα νόμιμα και παράνομα τυπωμένα συγγράμματά του στον έμπορο Αντώνιο Κορωνιό που είναι μέλος της πατριωτικής εταιρείας και ζει στην Τεργέστη.

Λόγω της απουσίας του Κορωνιού τα υλικά αυτά πέφτουν στα χέρια του συνεταίρου του, Δημητρίου Οικονόμου, ο οποίος τα παραδίδει στις αυστριακές αρχές.

Με την άφιξή του ο Ρήγας και ενώ ετοιμάζεται να συναντήσει το Γάλλο Πρόξενο συλλαμβάνεται από την αυστριακή αστυνομία. Είναι 19 Δεκεμβρίου 1797. Κρατείται και ανακρίνεται.

Τη νύκτα όμως της 30-31 Δεκεμβρίου 1797, ο Βελεστινλής, συνειδητοποιώντας τη δυσχερή κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει ο ίδιος, αλλά και το αδιέξοδο των επαναστατικών του σχεδιασμών, ίσως γιατί φοβήθηκε μήπως δεν αντέξει στα βασανιστήρια -που γνώριζε ότι θα υποβληθεί- και για να μην προδώσει τους συνεργάτες του, είτε από απελπισία για τη λιποψυχία του Περραιβού (όπως υποστηρίζει ο Κορδάτος) επιχείρησε να αυτοκτονήσει με ένα μικρό μαχαιρίδιο, καταφέρνοντας ένα πλήγμα στο υπογάστριό του, αλλά απέτυχε.

Τραυματισμένος αρκετά σοβαρά όπως ήταν, οδηγήθηκε σε νοσοκομείο όπου παρέμεινε έως τις αρχές του Φεβρουαρίου του 1798.

Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του στην Τεργέστη φαίνεται ότι, υπό την ανοχή των φυλάκων του, κατόρθωσε να ειδοποιήσει με επιστολή το Γάλλο πρόξενο ζητώντας την επέμβασή του για να αφεθεί ελεύθερος, όμως εκείνος καθυστέρησε αρκετά να ενεργήσει, αφού θεώρησε σκόπιμο να πληροφορήσει πρώτα τους ανωτέρους του και να ζητήσει τη σχετική άδεια.

Μόλις μαθεύτηκε η σύλληψη του Ρήγα πολλοί έκαναν έκκληση, στο σουλτάνο Σελίμ Γ΄, για την απελευθέρωσή του. Ωστόσο, οι εχθροί του Βελεστινλή έπεισαν τον Σουλτάνο πως έπρεπε να θανατωθεί χωρίς διαδικασία, πριν οι επαναστατικές ενέργειές του οδηγήσουν σε εξέγερση στα Βαλκάνια.

Έτσι οδηγήθηκε στη Βιέννη, στις 14 Φεβρουαρίου 1798, όπου ανακρίθηκε μαζί με τους υπόλοιπους συντρόφους του. Το κτήριο της αστυνομίας όπου κρατήθηκε ήταν ένα παλιό γυναικείο μοναστήρι του τάγματος των Καρμελιτών.

Μετά το πέρας των ανακρίσεων, και αφού υπήρξαν συνεννοήσεις με τον Σουλτάνο, απελάθηκαν στην Αυστροουγγαρία όσοι από τους συλληφθέντες ήταν Αυστριακοί υπήκοοι ή υπήκοοι άλλων χωρών εκτός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, για να δικαστούν από τις Αυστριακές αρχές. Αντίθετα όσοι ήταν Οθωμανοί υπήκοοι απελάθηκαν στην Οθωμανική επικράτεια για να υποστούν τις κυρώσεις του Σουλτάνου.

Ο Ρήγας (41 χρονών) και οι επτά σύντροφοί του που ανήκαν στην ίδια κατηγορία, ο Ευστράτιος Αργέντης (31 χρονών, έμπορος από τη Χίο), ο Δημήτριος Νικολίδης (32 χρονών, γιατρός από τα Ιωάννινα), ο Αντώνιος Κορωνιός (27 χρονών, έμπορος και λόγιος από τη Χίο), ο Ιωάννης Καρατζάς (31 χρονών, λόγιος από τη Λευκωσία της Κύπρου), ο Θεοχάρης Γεωργίου Τουρούντζιας (22 χρονών, έμπορος από την Σιάτιστα), ο Ιωάννης Εμμανουήλ (24 χρονών, φοιτητής της ιατρικής από τη Καστοριά) και ο Παναγιώτης Εμμανουήλ (22 χρονών, αδελφός του προηγούμενου και υπάλληλος του Αργέντη), με συνοδεία των αυστριακών αρχών (έπειτα από κοπιαστικό ταξίδι μίας εβδομάδας μέσω Σεμλίνου και μετά με ποταμόπλοιο) παραδόθηκαν στις 10 Μαΐου 1798 στους Τούρκους του Βελιγραδίου και φυλακίστηκαν στον Πύργο Νεμπόισα, παραποτάμιο φρούριο του Βελιγραδίου.

Εκεί, ύστερα από συνεχή βασανιστήρια, στις 24 Ιουνίου του 1798, στραγγαλίστηκαν και τα σώματά τους ρίχτηκαν στον Δούναβη, σύμφωνα με τα επίσημα Αυστριακά έγγραφα (έκθεση Λεγκράν – Λαμπρού, σελ. 167).

Οι Οθωμανικές Αρχές, όπως υποστηρίζεται, διέδωσαν ψευδώς ότι οι οκτώ έγκλειστοι είχαν δραπετεύσει, ενώ προς επίρρωσιν του ισχυρισμού τους εξαπέλυσαν εικονικές έρευνες για την ανεύρεσή τους και τελικά δηλώθηκε ότι οι δραπέτες είχαν πνιγεί στον ποταμό. Είχε προηγηθεί αλληλογραφία με την Υψηλή Πύλη δια της οποίας δόθηκε από το Σουλτάνο η εντολή της δολοφονίας τους χωρίς δίκη.

Κορυφαίο έργο του Ρήγα Βελεστινλή θεωρείται η “ Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης , της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας” που περιείχε:

– τον Θούριο , γνωστό επαναστατικό άσμα
– μία επαναστατική προκήρυξη
– τη διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου σύμφωνα με τα πρότυπα των Γάλλων Διαφωτιστών
– το Σύνταγμα του Ρήγα

Ο  Ρήγας αφορίστηκε επίσημα από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως σαν πρωτεργάτης της Ελληνικής επανάστασης και του διαφωτισμού.

Σάς γνωρίζει ότι το βασικό επαναστατικό κείμενο του εθνεγέρτη Ρήγα Βελεστινλή, η "Νέα Πολιτική Διοίκησις", που τυπώθηκε στη Βιέννη το 1797 και έγινε αιτία της συλλήψεώς του, καταδικάσθηκε από τον τότε πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, τον Γρηγόριο τον Ε΄, στην πατριαρχική επιστολή της 1ης Δεκεμβρίου 1798, όπου αναφέρεται "ότι συνέπεσεν εις χείρας ημών εν σύνταγμα εις μίαν κόλλαν χαρτί ολόκληρον, μεγάλην, εις απλήν φράσιν (r)ωμαϊκήν, επιγραφόμενον "νέα πολιτική διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης των μικρών εν τFή μεσογείων νήσων και της Βλαχομπογδανίας" και ανεμνήσθημεν του ποιμαντικού χρέους". Καταλήγοντας, " Οθεν εντελλόμεθά σοι σφοδρώς... να μήν παραμπέση τοιούτον σύνταγμα εις ανάγνωσιν τώ χριστιανικώ εμπιστευθέντι σοι λαώ (...) ότι πλήρες υπάρχει σαθρότητος εκ των θολερών αυτού εννοιών, τοίς δόγμασι της ορθοδόξου ημών πίστεως εναντιούμενον".

1798, Δεκεμβρίου α΄ + Κωνσταντινουπόλεως εν Χριστώ αδελφός.

Nietzshe: Γενεαλογία της ηθικής-μια ερμηνεία (1)

Φρ. Νίτσε: 1844–1900

Η ανατροπή όλων των αξιών ως κατάφαση στη ζωή

§1

Η Γενεαλογία της ηθικής θεωρείται ως το πιο συστηματικό και συγκροτημένο έργο του Νίτσε. Γράφτηκε μέσα σε λίγες εβδομάδες (1887) και πραγματεύεται, με έναν «πολεμικό τρόπο», το αξιακό σύστημα της Δύσης –θρησκευτικό, ηθικό και φιλοσοφικό– ως ένα σύστημα που αιχμαλώτισε την ελευθερία του ανθρώπου, έφθειρε την αυθυπόστασή του και υπονόμευσε τη γνώση. Εξ’ αυτού ανακύπτει η αναγκαιότητα μεταξίωσης, ήτοι απαξίωσης, και ανατροπής όλων των αξιών, που συνθέτουν τον «αγγελικό» κόσμο του Δυτικού πολιτισμού. Πώς εννοεί ο γερμανός φιλόσοφος τις αξίες; Όχι απλώς ως δεοντολογικές αρχές ή στοιχεία, αλλά κυρίως ως τις πιο κεντρομόλες δυνάμεις της ζωής. Αντί όμως να ενεργούν ως τέτοιες δυνάμεις, στην έκπτωσή τους συνιστούν ένα οντολογικά-ιστορικά υπονομευτικό σύστημα ηθικών προσταγμάτων, που σχετίζεται ή συσχετίζεται με όλο το σύστημα των κοινωνικών τάξεων και εκφράζει τις δικές τους εξουσιαστικές ιδεολογικοποιήσεις. Έτσι έχουμε να κάνουμε με ένα μηδενιστικό σύστημα, που δεν μεταρρυθμίζεται παρά μόνο εκμηδενίζεται. Υπ’ αυτό το πνεύμα, ο μηδενισμός του Νίτσε εγγράφεται στη συνείδησή του ως προοπτική κατάφασης της ζωής, χωρίς διαμεσολαβητικές προϋποθέσεις μεγάλων ανδρών της ιστορίας ή θορυβωδών ιδεολογιών. Η προοπτική αυτή μπορεί να είναι έργο μόνο του ίδιου του ανθρώπου, εφόσον και ο ίδιος προχωρήσει πέρα και πάνω από τον τελευταίο άνθρωπο· αυτόν δηλαδή που έχει μεταποιήσει τον εαυτό του σε δούλο των αξιών. Των αξιών ως ηθικών προσταγμάτων ενός δεσποτικού συστήματος αδύναμων και καταπιεσμένων ανθρώπων: εφόσον γίνει υπέρ-άνθρωπος.

§2

Ό,τι απασχόλησε τη φιλοσοφία ως την εποχή του Νίτσε, δηλαδή όλα τα θέματά της και η προβληματική της σχετίζονται γι’ αυτόν με το σύστημα των αξιών. Έτσι τίθεται υπό ριζική αμφισβήτηση κάθε αλήθεια για τις αξίες, όπως έχει διατυπωθεί ως τότε, κάθε αλήθεια της μεταφυσικής και των επιστημών. Η μόνη αλήθεια, που μπορεί να δώσει προοπτική στην ανθρώπινη ζωή, είναι η βούληση για δύναμη και η αιώνια επιστροφή. Η ηθική, υπό την οπτική αυτής της μοναδικής αλήθειας, σχετικοποιείται σε επί μέρους ηθικές με βάση τον βαθμό και τον τρόπο, που αυτές-εδώ ενσαρκώνουν την εν λόγω βούληση. Ιστορικά, κατά τον Νίτσε, έχουν υπάρξει δυο τύποι ηθικής: η ηθική των δούλων, των αδύναμων, των καταπιεσμένων, που μισούν τη ζωή και επιβάλλουν την ηθική της μνησικακίας, τη φανταστική εκδίκηση. Πρόκειται για τη δύναμη, που έχει αποκοπεί από αυτό που μπορεί: είναι η ενεργός δύναμη που έγινε αντενεργός. Από την άλλη υπάρχει η ηθική των κυρίων, η οποία δεν συνιστά απλώς ένα ιδεώδες ηθικής, αντίθετο προ της ηθική των σκλάβων, όπως θέλουν να αποφαίνονται κάποιοι επιπόλαιοι αναγνώστες της νιτσεϊκής φιλοσοφίας, αλλά την όξυνση της εχθρότητας ανάμεσα στην αθεΐα του υπερ-ανθρώπου και σε όλες τις μορφές της θεοσέβειας. Ορισμένως λοιπόν η ηθική των σκλάβων αναπαράγει ή συντηρεί όλες τις χριστιανικές αρετές, που καθιστούν τον άνθρωπο αδύναμο και υποταγμένο. Στην περίπτωση τούτη, η βούληση για δύναμη εκδηλώνεται ως αδυναμία ή αδυνατότητα. Απεναντίας, στην περίπτωση των κυρίων εκδηλώνεται ως δύναμη ή ισχύς, όχι ασφαλώς με την έννοια της άσκησης εξουσίας παρά της ανάπτυξης όλων των δυνατοτήτων του ανθρώπου, από το ένστικτο ως τα συναισθήματα και τη σκέψη: πέραν κάθε εξωτερικής επιβολής ή εξουσίας. Εν τέλει, μέσα από τη γενεαλογία της ηθικής επιχειρείται να χαραχθεί η προοπτική του ανώτερου τύπου ανθρώπου με βάση την αξία που επιβάλλει η βούληση για δύναμη· η βούληση για δύναμη ως ορμή για την πλήρη αυτό-ανάπτυξη.

ΠΛΑΤΩΝ: Συμπόσιον (183c-185c)

Ἐπειδὰν δὲ παιδαγωγοὺς ἐπιστήσαντες οἱ πατέρες τοῖς ἐρωμένοις μὴ ἐῶσι διαλέγεσθαι τοῖς ἐρασταῖς, καὶ τῷ παιδαγωγῷ ταῦτα προστεταγμένα ᾖ, ἡλικιῶται δὲ καὶ ἑταῖροι ὀνειδίζωσιν ἐάν τι ὁρῶσιν τοιοῦτον γιγνόμενον, καὶ τοὺς ὀνειδίζοντας αὖ οἱ [183d] πρεσβύτεροι μὴ διακωλύωσι μηδὲ λοιδορῶσιν ὡς οὐκ ὀρθῶς λέγοντας, εἰς δὲ ταῦτά τις αὖ βλέψας ἡγήσαιτ᾽ ἂν πάλιν αἴσχιστον τὸ τοιοῦτον ἐνθάδε νομίζεσθαι. τὸ δὲ οἶμαι ὧδ᾽ ἔχει· οὐχ ἁπλοῦν ἐστιν, ὅπερ ἐξ ἀρχῆς ἐλέχθη οὔτε καλὸν εἶναι αὐτὸ καθ᾽ αὑτὸ οὔτε αἰσχρόν, ἀλλὰ καλῶς μὲν πραττόμενον καλόν, αἰσχρῶς δὲ αἰσχρόν. αἰσχρῶς μὲν οὖν ἐστι πονηρῷ τε καὶ πονηρῶς χαρίζεσθαι, καλῶς δὲ χρηστῷ τε καὶ καλῶς. πονηρὸς δ᾽ ἐστὶν ἐκεῖνος ὁ ἐραστὴς ὁ [183e] πάνδημος, ὁ τοῦ σώματος μᾶλλον ἢ τῆς ψυχῆς ἐρῶν· καὶ γὰρ οὐδὲ μόνιμός ἐστιν, ἅτε οὐδὲ μονίμου ἐρῶν πράγματος. ἅμα γὰρ τῷ τοῦ σώματος ἄνθει λήγοντι, οὗπερ ἤρα, «οἴχεται ἀποπτάμενος,» πολλοὺς λόγους καὶ ὑποσχέσεις καταισχύνας· ὁ δὲ τοῦ ἤθους χρηστοῦ ὄντος ἐραστὴς διὰ βίου μένει, ἅτε μονίμῳ συντακείς. τούτους δὴ βούλεται ὁ [184a] ἡμέτερος νόμος εὖ καὶ καλῶς βασανίζειν, καὶ τοῖς μὲν χαρίσασθαι, τοὺς δὲ διαφεύγειν. διὰ ταῦτα οὖν τοῖς μὲν διώκειν παρακελεύεται, τοῖς δὲ φεύγειν, ἀγωνοθετῶν καὶ βασανίζων ποτέρων ποτέ ἐστιν ὁ ἐρῶν καὶ ποτέρων ὁ ἐρώμενος. οὕτω δὴ ὑπὸ ταύτης τῆς αἰτίας πρῶτον μὲν τὸ ἁλίσκεσθαι ταχὺ αἰσχρὸν νενόμισται, ἵνα χρόνος ἐγγένηται, ὃς δὴ δοκεῖ τὰ πολλὰ καλῶς βασανίζειν, ἔπειτα τὸ ὑπὸ χρημάτων καὶ ὑπὸ πολιτικῶν δυνάμεων ἁλῶναι αἰσχρόν, [184b] ἐάν τε κακῶς πάσχων πτήξῃ καὶ μὴ καρτερήσῃ, ἄν τ᾽ εὐεργετούμενος εἰς χρήματα ἢ εἰς διαπράξεις πολιτικὰς μὴ καταφρονήσῃ· οὐδὲν γὰρ δοκεῖ τούτων οὔτε βέβαιον οὔτε μόνιμον εἶναι, χωρὶς τοῦ μηδὲ πεφυκέναι ἀπ᾽ αὐτῶν γενναίαν φιλίαν. μία δὴ λείπεται τῷ ἡμετέρῳ νόμῳ ὁδός, εἰ μέλλει καλῶς χαριεῖσθαι ἐραστῇ παιδικά. ἔστι γὰρ ἡμῖν νόμος, ὥσπερ ἐπὶ τοῖς ἐρασταῖς ἦν δουλεύειν ἐθέλοντα [184c] ἡντινοῦν δουλείαν παιδικοῖς μὴ κολακείαν εἶναι μηδὲ ἐπονείδιστον, οὕτω δὴ καὶ ἄλλη μία μόνη δουλεία ἑκούσιος λείπεται οὐκ ἐπονείδιστος· αὕτη δ᾽ ἐστὶν ἡ περὶ τὴν ἀρετήν. νενόμισται γὰρ δὴ ἡμῖν, ἐάν τις ἐθέλῃ τινὰ θεραπεύειν ἡγούμενος δι᾽ ἐκεῖνον ἀμείνων ἔσεσθαι ἢ κατὰ σοφίαν τινὰ ἢ κατὰ ἄλλο ὁτιοῦν μέρος ἀρετῆς, αὕτη αὖ ἡ ἐθελοδουλεία οὐκ αἰσχρὰ εἶναι οὐδὲ κολακεία. δεῖ δὴ τὼ νόμω τούτω συμβαλεῖν εἰς ταὐτόν, τόν τε περὶ τὴν παιδεραστίαν καὶ [184d] τὸν περὶ τὴν φιλοσοφίαν τε καὶ τὴν ἄλλην ἀρετήν, εἰ μέλλει συμβῆναι καλὸν γενέσθαι τὸ ἐραστῇ παιδικὰ χαρίσασθαι. ὅταν γὰρ εἰς τὸ αὐτὸ ἔλθωσιν ἐραστής τε καὶ παιδικά, νόμον ἔχων ἑκάτερος, ὁ μὲν χαρισαμένοις παιδικοῖς ὑπηρετῶν ὁτιοῦν δικαίως ἂν ὑπηρετεῖν, ὁ δὲ τῷ ποιοῦντι αὐτὸν σοφόν τε καὶ ἀγαθὸν δικαίως αὖ ὁτιοῦν ἂν ὑπουργῶν ‹ὑπουργεῖν›, καὶ ὁ μὲν δυνάμενος εἰς φρόνησιν καὶ τὴν [184e] ἄλλην ἀρετὴν συμβάλλεσθαι, ὁ δὲ δεόμενος εἰς παίδευσιν καὶ τὴν ἄλλην σοφίαν κτᾶσθαι, τότε δὴ τούτων συνιόντων εἰς ταὐτὸν τῶν νόμων μοναχοῦ ἐνταῦθα συμπίπτει τὸ καλὸν εἶναι παιδικὰ ἐραστῇ χαρίσασθαι, ἄλλοθι δὲ οὐδαμοῦ. ἐπὶ τούτῳ καὶ ἐξαπατηθῆναι οὐδὲν αἰσχρόν· ἐπὶ δὲ τοῖς ἄλλοις πᾶσι καὶ ἐξαπατωμένῳ αἰσχύνην φέρει καὶ μή. εἰ γάρ τις [185a] ἐραστῇ ὡς πλουσίῳ πλούτου ἕνεκα χαρισάμενος ἐξαπατηθείη καὶ μὴ λάβοι χρήματα, ἀναφανέντος τοῦ ἐραστοῦ πένητος, οὐδὲν ἧττον αἰσχρόν· δοκεῖ γὰρ ὁ τοιοῦτος τό γε αὑτοῦ ἐπιδεῖξαι, ὅτι ἕνεκα χρημάτων ὁτιοῦν ἂν ὁτῳοῦν ὑπηρετοῖ, τοῦτο δὲ οὐ καλόν. κατὰ τὸν αὐτὸν δὴ λόγον κἂν εἴ τις ὡς ἀγαθῷ χαρισάμενος καὶ αὐτὸς ὡς ἀμείνων ἐσόμενος διὰ τὴν φιλίαν ἐραστοῦ ἐξαπατηθείη, ἀναφανέντος ἐκείνου κακοῦ [185b] καὶ οὐ κεκτημένου ἀρετήν, ὅμως καλὴ ἡ ἀπάτη· δοκεῖ γὰρ αὖ καὶ οὗτος τὸ καθ᾽ αὑτὸν δεδηλωκέναι, ὅτι ἀρετῆς γ᾽ ἕνεκα καὶ τοῦ βελτίων γενέσθαι πᾶν ἂν παντὶ προθυμηθείη, τοῦτο δὲ αὖ πάντων κάλλιστον· οὕτω πᾶν πάντως γε καλὸν ἀρετῆς γ᾽ ἕνεκα χαρίζεσθαι. οὗτός ἐστιν ὁ τῆς οὐρανίας θεοῦ ἔρως καὶ οὐράνιος καὶ πολλοῦ ἄξιος καὶ πόλει καὶ ἰδιώταις, πολλὴν ἐπιμέλειαν ἀναγκάζων ποιεῖσθαι πρὸς ἀρετὴν τόν [185c] τε ἐρῶντα αὐτὸν αὑτοῦ καὶ τὸν ἐρώμενον· οἱ δ᾽ ἕτεροι πάντες τῆς ἑτέρας, τῆς πανδήμου. ταῦτά σοι, ἔφη, ὡς ἐκ τοῦ παραχρῆμα, ὦ Φαῖδρε, περὶ Ἔρωτος συμβάλλομαι.

***
Όμως, από την ώρα που οι πατέρες αναθέτουν την επιτήρηση των αγοριών τους σε παιδαγωγούς και δεν τ᾽ αφήνουν να πιάνουν συζήτηση με τους εραστές τους κι έχουν δώσει αυτές τις εντολές στους παιδαγωγούς· και την ίδια ώρα οι συνομήλικοι και οι φίλοι των αγοριών αυτών τα ξεφτιλίζουν, αν πάρει το μάτι τους ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο, χωρίς να συναντούν την αντίδραση [183d] ή τη λοιδορία των μεγαλύτερων σε ηλικία για τις ανοησίες που λένε, λοιπόν, αν κάποιος λάβει υπόψη του τα παραπάνω, θα διαμόρφωνε την αντίθετη άποψη, ότι σ᾽ αυτό τον τόπο το κοινό αίσθημα θεωρεί προστυχιά αυτό, για το οποίο μιλάμε. Αλλά, φρονώ, νά στην πραγματικότητα τί συμβαίνει: το πράμα, όπως είπαμε και στην αρχή, δεν είναι απλό: αυτό καθαυτό δεν είναι ούτε ωραίο ούτε πρόστυχο, αλλά, όταν γίνεται με ωραίο τρόπο, ωραίο· όταν γίνεται πρόστυχα, πρόστυχο. Τί εννοούμε με το “πρόστυχα”; να ικανοποιεί κανείς τον πόθο χυδαίου ανθρώπου με χυδαίο τρόπο· και τί με το “ωραία”; να ικανοποιεί κανείς τον πόθο αξιόλογου ανθρώπου με ευπρέπεια. Και χυδαίος είναι εκείνος [183e] ο πάνδημος εραστής, που νιώθει έρωτα μόνο για το σώμα κι όχι για την ψυχή· γιατί ούτε καν είναι σταθερός, από τη στιγμή που νιώθει έρωτα για κάτι που δεν είναι σταθερό. Γιατί, έτσι και το σώμα που ποθούσε παύει να ᾽ναι στον ανθό του, την ίδια στιγμή “πέταξε και πάει”, ρίχνοντας στη ντροπή ένα σωρό λόγια και υποσχέσεις· αντίθετα, ο εραστής ενός πράγματι ανώτερου χαρακτήρα μένει πιστός δια βίου, μια κι ενώθηκαν αξεδιάλυτα στο ίδιο χωνευτήρι. Λοιπόν ετούτους [184a] το κοινό αίσθημα της πόλης μας θέλει να τους υποβάλει σε αξιόπιστη και αποτελεσματική δοκιμασία, ώστε στους δεύτερους να δίνονται τ᾽ αγόρια, αλλά τους πρώτους να τους αποφεύγουν. Γι᾽ αυτό τον λόγο προτρέπει εκείνους να τρέχουν πίσω απ᾽ τους νεαρούς, αυτούς όμως να προσπαθούν να ξεφύγουν, οργανώνοντας διαγωνισμούς και υποβάλλοντας σε δοκιμασίες, σε ποιά άραγε κατηγορία ανήκει ο εραστής και σε ποιά ο ερωμένος. Έτσι λοιπόν γι᾽ αυτό τον λόγο θεωρήθηκε προστυχιά το να ικανοποιεί κανείς γρήγορα τον πόθο του εραστή, για να μεσολαβήσει κάποιο χρονικό διάστημα (γιατί παραδεχόμαστε ότι ο χρόνος τις πιο πολλές φορές είναι αξιόπιστη δοκιμασία)· θεωρήθηκε επίσης προστυχιά να δίνεται ο ερωμένος με χρήματα και με πολιτικές πιέσεις, [184b] κι όταν σκύψει το κεφάλι μπροστά στη βία και δεν αντιπαλέψει, κι όταν δε δείξει περιφρόνηση σ᾽ όσους τον ευεργετούν οικονομικά ή με πολιτικές εξυπηρετήσεις· γιατί τίποτ᾽ απ᾽ αυτά δεν παραδεχόμαστε πως είναι σταθερό ούτε μόνιμο — αφήνω που απ᾽ αυτά δε ριζώνει ευγενική φιλία. Λοιπόν ο κανόνας συμπεριφοράς της πόλης μας οδηγεί σε μονόδρομο, για την περίπτωση που τ᾽ αγαπημένο αγόρι θα ικανοποιήσει με κόσμιο τρόπο τον πόθο του εραστή του. Γιατί έχουμε θεσμοθετήσει, όπως είχε θεσμοθετηθεί να μη θεωρείται κολακεία ούτε εξευτελιστικό η εθελούσια υποδούλωση, [184c] μ᾽ οποιαδήποτε μορφή, των εραστών στ᾽ αγαπημένα τους αγόρια, έτσι λοιπόν να μένει άλλη μια υποδούλωση όχι εξευτελιστική: η υποδούλωση που έχει να κάνει με την αρετή. Δηλαδή στην πόλη μας επικρατεί η άποψη ότι, αν κάποιος εθελοντικά προσφέρεται να εξυπηρετήσει κάποιον, επειδή πιστεύει ότι εκείνος με τις φροντίδες του θα τον κάνει καλύτερο ή σε κάποιο τομέα πνευματικής καλλιέργειας ή σε κάποια άλλη, οποιαδήποτε, επιμέρους αρετή, αυτή του η εθελούσια υποδούλωσή του και πάλι δεν είναι επονείδιστη ούτε κολακεία. Λοιπόν, πρέπει αυτούς τους δυο κανόνες συμπεριφοράς (και αυτόν που ισχύει για την παιδεραστία και [184d] αυτόν που ισχύει για τη φιλοσοφία και τις άλλες επιμέρους αρετές) να τους συναιρέσουμε σε έναν, αν είναι να προκύψει ότι θα θεωρηθεί ωραίο το αγαπημένο αγόρι να ικανοποιεί τον πόθο του εραστή του. Πράγματι, όταν συναπαντηθούν εραστής και αγαπημένο αγόρι, έχοντας ο καθένας τους ως αρχή, ο πρώτος ότι, προσφέροντας οποιαδήποτε υπηρεσία στο αγόρι που ικανοποίησε τον πόθο του, του την προσφέρει νόμιμα· ο δεύτερος, ότι, εξυπηρετώντας τον άντρα που τον κάνει σοφό και ανώτερο άνθρωπο, νόμιμα πάλι τον εξυπηρετεί, και εφόσον ο πρώτος μπορεί να συμβάλει στην απόχτηση σοφίας και της [184e] υπόλοιπης αρετής κι ο άλλος νιώθει την ανάγκη ν᾽ αποχτήσει παιδεία και γενικότερα τη σοφία, τότε λοιπόν, όταν ετούτες οι αρχές έρθουν και συναπαντηθούν, τότε και μόνο σ᾽ αυτή την περίπτωση, αποκλειστικά, συμβαίνει να ᾽ναι ωραίο να ικανοποιεί το αγόρι τον πόθο του εραστή, και σε καμιά άλλη. Και σ᾽ αυτή την περίπτωση δεν είναι καθόλου επονείδιστο ακόμη και το να πέσει κανείς θύμα απάτης· όμως σε κάθε άλλη περίπτωση, είτε πέσει θύμα απάτης είτε όχι, είναι επονείδιστο. Λόγου χάρη, αν κάποιος, [185a] ικανοποιώντας τον πόθο του εραστή του, επειδή τον έχει για πλούσιο, αποβλέποντας στα πλούτη του, πέσει θύμα απάτης και δεν πάρει τα χρήματα, καθώς θ᾽ αποκαλυφτεί φτωχός ο εραστής, ο εξευτελισμός του δε θα είναι καθόλου μικρότερος· γιατί ο κόσμος βλέπει ότι ένα τέτοιο υποκείμενο αποκάλυψε το ποιόν του, δηλαδή ότι για τα χρήματα θα πρόσφερε οποιαδήποτε εξυπηρέτηση στον πρώτο τυχόντα — μπορεί κάτι τέτοιο να είναι καθώς πρέπει; Λοιπόν, ας ακολουθήσουμε την ίδια πορεία: αν τώρα ένας άλλος ικανοποιήσει κι αυτός τον πόθο του εραστή του, επειδή τον έχει για ανώτερο άνθρωπο, με την ιδέα πως θα γίνε κι ο ίδιος ανώτερος άνθρωπος με τη φιλική σχέση με τον εραστή του, και πέσει θύμα απάτης, καθώς εκείνος θ᾽ αποκαλυφτεί άνθρωπος κατώτερος [185b] και χωρίς αρετή, όμως το ότι έπεσε θύμα απάτης τον τιμά· γιατί ο κόσμος βλέπει και στην περίπτωση αυτή ότι κι ετούτος αποκάλυψε το ποιόν του, ότι η επιδίωξή του ν᾽ αποχτήσει αρετή και να γίνει ανώτερος άνθρωπος τον έκανε να προσφέρει τα πάντα στον καθένα — υπάρχει, τώρα, στον κόσμο κάτι πιο όμορφο απ᾽ αυτό; Συμπερασματικά, είναι όμορφο να ικανοποιείς τον κάθε πόθο σε κάθε περίπτωση, αν είναι ν᾽ αποχτήσεις αρετή. Νά ποιός είναι ο Έρωτας της Αφροδίτης, της Ουράνιας θεάς, ουράνιος κι ο ίδιος και μ᾽ ανεκτίμητη αξία και για πόλεις και για άτομα, με το να απαιτεί να καταβάλλουν κάθε φροντίδα για την αρετή, [185c] τόσο ο ίδιος ο εραστής για τον εαυτό του, όσο κι ο ερωμένος· οι άλλοι έρωτες όλοι, είναι της άλλης Αφροδίτης, της Πανδήμου. Αυτή είναι, είπε ο Παυσανίας, Φαίδρε, η συνεισφορά που σου καταθέτω, έτσι αυτοσχεδιάζοντας, στη συζήτηση για τον έρωτα».