3 Δεκεμβρίου 1912: Η Ναυμαχία της Έλλης

ΜΙΑ ΛΑΜΠΡΗ ΣΕΛΙΔΑ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Η Ναυμαχία της Έλλης ήταν η πρώτη από την εποχή του Αγώνα της Ανεξαρτησίας αναμέτρηση του ελληνικού και του τουρκικού στόλου, κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο. Πραγματοποιήθηκε το πρωί της 3ης Δεκεμβρίου 1912 (16 Δεκεμβρίου με το νέο ημερολόγιο) στ' ανοιχτά του ακρωτηρίου Έλλη (Ελές-Μπουρνού στα τουρκικά) της χερσονήσου της Καλλίπολης, κοντά στην είσοδο των Στενών των Δαρδανελλίων. Διήρκεσε μία ώρα και έληξε με νίκη των ελληνικών δυνάμεων.
Τους πρώτους μήνες του Α' Βαλκανικού Πολέμου ο ελληνικός στόλος κυριαρχούσε στο Αιγαίο. Υπό την ηγεσία του Υδραίου υποναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη (1855-1935), αρχικά απελευθέρωσε τη Λήμνο και εγκατέστησε στον όρμο του Μούδρου το προκεχωρημένο αγκυροβόλιο του Στόλου. Ακολούθησε η απελευθέρωση του Αγίου Όρους, των νησιών του βορείου και ανατολικού Αιγαίου (Θάσος, Σαμοθράκη, Ίμβρος, Τένεδος, Άγιος Ευστράτιος, Μυτιλήνη, Χίος). Αντίθετα, ο τουρκικός στόλος υπό τη διοίκηση του ναυάρχου Ραμίζ Μπέη παρέμεινε προστατευμένος στα στενά των Δαρδανελίων, χωρίς να επιχειρήσει έξοδο στο Αιγαίο.
Στα τέλη Νοεμβρίου υπήρχαν πληροφορίες ότι ο τουρκικός στόλος θα επιχειρούσε έξοδο στο Αιγαίο. Το απόγευμα της 1ης Δεκεμβρίου ο ελληνικός στόλος υπό τον υποναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη απέπλευσε από το ορμητήριό του στον Μούδρο, όταν πληροφορήθηκε ότι το τουρκικό καταδρομικό «Μετζηδιέ» εθεάθη στην είσοδο των Δαρδανελλίων. Η περιπολία του ελληνικού στόλου κράτησε μέχρι το πρωί της 3ης Δεκεμβρίου 1912, χωρίς να φανεί κανένα ίχνος του εχθρού.
Στις 8 το πρωί της ημέρας αυτή κι ενώ ο ελληνικός στόλος είχε πορεία από βορρά προς νότο, έγινε αντιληπτή η έξοδος του τουρκικού στόλου στο Αιγαίο.
Λίγο αργότερα αναγνωρίσθηκαν τα θωρηκτά «Χαϊρεδίν Βαρβαρόσας», ναυαρχίδα του Ραμίζ Μπέη, «Τουργκούτ Ρέις», «Μεσουντιέ», «Ασαρ -ι- Τεφίκ», το καταδρομικό «Μετζηδιέ» και μερικά αντιτορπιλλικά.  Ο ελληνικός στόλος του Αιγαίου αποτελείτο από τη ναυαρχίδα «Αβέρωφ», τα τρία παλιά θωρηκτά «Ύδρα», «Σπέτσαι» και «Ψαρά», τα τέσσερα νεότευκτα ανιχνευτικά τύπου Λέων, τα δύο νεότευκτα αντιτορπιλλικά «Νέα Γενεά» και «Κεραυνός» και τα οκτώ παλαιότερα μικρά αντιτορπιλικά των τύπων Θύελλα και Νίκη.
Αμέσως σήμανε συναγερμός. Στις 8:55 ο Κουντουριώτης διατάσσει τα ανιχνευτικά να ταχθούν σε μια στήλη αριστερά και σε απόσταση 1000 μέτρων από τη γραμμή των ελληνικών θωρηκτών, ενώ τα υπόλοιπα αντιτορπιλικά πήραν θέσεις προς την πρύμνη των θωρηκτών. Στις 9:00 τα τουρκικά θωρηκτά στράφηκαν προς βορρά, πλέοντας κοντά στην ακτή, ώστε να εξασφαλίσουν την κάλυψη των πυροβόλων των επακτίων φρουρίων και να αυξήσουν τη δύναμη πυρός τους. Ακαριαία ήταν και η αντίδραση του ελληνικού στόλου, που άλλαξε πορεία και τέθηκε σε καταδίωξη του εχθρικού στόλου. Από τον «Αβέρωφ» εκπέμπεται τότε προς τα πλοία του ελληνικού στόλου το ιστορικό σήμα του ναυάρχου Κουντουριώτη: «Με τη βοήθεια του Θεού και τας ευχάς του Βασιλέως και εν ονόματι του Δικαίου, πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου και με πεποίθησιν εις την Νίκην κατά του εχθρού του Γένους».
Οι πορείες των δύο στόλων άρχισαν να συγκλίνουν και στις 9:05 βρίσκονταν σε απόσταση 14 χιλιομέτρων. Ο Κουντουριώτης ανέμενε να αρχίσει πρώτος ο εχθρός το πυρ, θέλοντας να αποφύγει τη σπατάλη πυρομαχικών έως ότου η απόσταση μειωθεί, ώστε να επιτρέπει δραστική βολή. Πράγματι  στις 9:22 η τουρκική ναυαρχίδα άνοιξε πρώτη πυρ από απόσταση 12.500 μέτρων. Ο «Αβέρωφ» ανταπέδωσε τα πυρά και η μάχη γενικεύτηκε.
Από το ξεκίνημα της σύγκρουσης τα τουρκικά θωρηκτά συγκέντρωσαν τα πυρά τους στη νεότευκτη ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου. Το πυρ τους ήταν αρκετά ταχύ και πυκνό, δεν συνδυαζόταν όμως με την ανάλογη ακρίβεια. Αλλά και τα πυρά του ελληνικού στόλου δεν ήταν πολύ ακριβέστερα. Ο «Αβέρωφ» ρίχτηκε στη μάχη χωρίς να έχει προλάβει να εκτελέσει ασκήσεις πυρών μάχης, τα δε παλαιά θωρηκτά είχαν πανάρχαια πυροβόλα με πρωτόγονα μέσα σκόπευσης και διεύθυνσης βολής.
Στις 9:35 η απόσταση μεταξύ των δύο αντιπάλων είχε κατέλθει στα 9.500 μέτρα. Τότε ο ναύαρχος Κουντουριώτης αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή ένα σχέδιο, που από καιρό είχε ωριμάσει μέσα του, δηλαδή να  να εκμεταλλευτεί την υπεροχή ταχύτητας της ναυαρχίδας του για να υπερφαλαγγίσει από πρώρας την εχθρική παράταξη, εφαρμόζοντας τον «ελιγμό Ταυ», που πρώτος είχε εφαρμόσει ο γιαπωνέζος ναύαρχος Τόγκο κατά του ρωσικού στόλου στη Ναυμαχία της Τσουσίμα (27-28 Μαΐου 1905). Αποφάσισε να δράσει ανεξάρτητα από τον λοιπό στόλο, υψώνοντας το σχετικό σήμα Ζ και διέταξε τον κυβερνήτη της ναυαρχίδας του Σοφοκλή Δούσμανη να αυξήσει την ταχύτητα μέχρι το μέγιστο και όρμησε ακάθεκτος κατά του εχθρού.
Ο Τούρκος ναύαρχος, αιφνιδιασμένος από τον ελιγμό του αντιπάλου του, διατάσσει διαδοχική στροφή των πλοίων κατά 180 μοίρες προς τα δεξιά. Η εξέλιξη αυτή σήμανε τη διάσπαση της γραμμής και την άτακτη υποχώρησή του προς τα Στενά γύρω στις 10:00. Η ευκαιρία ήταν μοναδική για τον «Αβέρωφ» να καταδιώξει τα υποχωρούντα τουρκικά πλοία και να πετύχει αποφασιστικό πλήγμα κατά του εχθρικού στόλου. Δυστυχώς, όμως, η ταχύτητα πυρός του είχε μειωθεί δραστικά, εξαιτίας προβλημάτων στα κλείστρα των πυροβόλων.
Την ίδια ώρα, τα υπόλοιπα λοιπά ελληνικά πλοία έβαλαν κατά των υποχωρούντων τουρκικών από απόσταση 5.000 μέτρων. Στις 10:25 το πυρ έπαυσε από τα ελληνικά πλοία, καθώς τα τουρκικά χάθηκαν στα στενά των Δαρδανελλίων.
Η Ναυμαχία της Έλλης είχε τελειώσει με μία ακόμη λαμπρή σελίδα να προστίθεται στη ναυτική ιστορία της Ελλάδας. Ο ελληνικός στόλος παρέμεινε κοντά στα Στενά έως τις 14:30, οπότε αποχώρησε με πορεία προς τον Μούδρο, όπου κατέπλευσε νωρίς το βράδυ.
Η επικράτηση του ελληνικού στόλου  οφειλόταν κατά ένα μεγάλο μέρος στον τολμηρό ελιγμό του Κουντουριώτη, αλλά και την υπεροχή του «Αβέρωφ» έναντι των πλοίων του τουρκικού στόλου. Η ενέργεια αυτή του Έλληνα ναυάρχου είχε ως αποτέλεσμα να βρεθεί ο «Αβέρωφ» μέσα στο βεληνεκές των επάκτιων πυροβόλων και να υποστεί ορισμένες επιφανειακές βλάβες στα υπερστεγάσματα. Τα τουρκικά πλοία είχαν βαρύτερες ζημιές, αλλά και απώλειες στο έμψυχο δυναμικό τους, με 58 νεκρούς και 40 τραυματίες.
Οι ελληνικές απώλειες ανήλθαν σε ένα νεκρό υπαξιωματικό, τον σηματωρό Κατζιτζάρη και τον ανθυποπλοίαρχο Μαμούρη, που πέθανε λίγες ημέρες αργότερα από μόλυνση του τραύματός του. Οι τραυματίες ανήλθαν στους επτά.
Η Ναυμαχία της Έλλης αποτέλεσε στρατηγικής σημασίας νίκη του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Ο έλεγχος του Αιγαίου παγιώθηκε, ενώ οι Τούρκοι δεν μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν τον θαλάσσιο δρόμο, ώστε να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους που μάχονταν σε Μακεδονία και Θράκη.

Γιατί οι Ινδιάνοι είχαν μακριά μαλλιά;

Γνώσεις που μένουν κρυφές για προφανείς λόγους. Πληροφορίες που παραμένουν μυστικές από την εποχή του πολέμου στο Βιετνάμ.
Ο δυτικός πολιτισμός έχει οδηγήσει τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι το στυλ που θα έχουν τα μαλλιά τους, ανήκει στη σφαίρα των προσωπικών προτιμήσεων, ότι το μήκος των μαλλιών έχει να κάνει με τη μόδα ή την άνεση. Αν πάμε όμως πίσω, στην εποχή του πολέμου στο Βιετνάμ, θα δούμε μια ολότελα διαφορετική εικόνα να αναδύεται, που παρέμεινε προσεκτικά κρυμμένη από το κοινό για δεκαετίες.

Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’90, η Σάλυ (όνομα αλλαγμένο για προστασία), παντρεύτηκε έναν διακεκριμένο ψυχολόγο που εργαζόταν σε Νοσοκομείο βετεράνων του πολέμου του Βιετνάμ, που υπέφεραν από μετατραυματικό στρες μάχης.

Η Σάλυ διηγείται: «Θυμάμαι καθαρά ένα απόγευμα όταν επέστρεψε σπίτι ο άντρας μου, κρατώντας στα χέρια του έναν ογκώδη επαγγελματικό φάκελο. Μέσα του βρίσκονταν εκατοντάδες σελίδες από κάποια μελέτη που είχε εκπονήσει η κυβέρνηση. Ο άντρας μου είχε σοκαριστεί από το περιεχόμενο. Αυτά που διάβασε σ’ εκείνη τη μελέτη, άλλαξαν την μετέπειτα ζωή του. Από τη μέρα εκείνη ο συντηρητικός, μέσης ηλικίας άντρας μου, άφησε τα μαλλιά του και τα γένια του να μεγαλώσουν και δεν τα έκοψε ποτέ ξανά κοντά. Επιπλέον, το ιατρικό κέντρο που δούλευε του επέτρεψε να το κάνει, και ακόμα, ορισμένοι άλλοι πολύ συντηρητικοί άντρες από το προσωπικό ακολούθησαν το παράδειγμά του. Διάβασα τη μελέτη και έμαθα το γιατί.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ, ένας τομέας του υπουργείου Αμύνης είχε στείλει μυστικά ειδικούς απεσταλμένους σε Αμερικανικό Καταυλισμό Ινδιάνων να ερευνήσουν και να ψάξουν για ταλαντούχους ανιχνευτές, σκληροτράχηλους νεαρούς άντρες που ήταν εκπαιδευμένοι στο να κινούνται σε άγρια εδάφη χωρίς να τους παίρνει είδηση ο εχθρός. Αναζητούσαν ιχνηλάτες με σχεδόν υπερφυσικές, εξωπραγματικές ικανότητες. Πριν να τους προσεγγίσουν, εκείνοι οι εκλεκτοί άντρες παρακολουθούνταν στενά για την τεχνική τους και τον τρόπο που είχαν να επιβιώνουν.

Όταν βρήκαν τελικά εκείνο που έψαχναν, οι άντρες των ειδικών δυνάμεων, με όμορφα λόγια δελέασαν τους νεαρούς Ινδιάνους και τους έπεισαν να στρατολογηθούν στον Αμερικανικό στρατό. Μόλις κατετάγησαν, συνέβη κάτι εκπληκτικό. Όποιο ταλέντο και ικανότητα και αν διέθεταν προηγουμένως, εξαφανίστηκε μυστηριωδώς, και ο ένας νεοσύλλεκτος μετά τον άλλο δεν κατάφεραν να επιδείξουν όσα είχαν δείξει να γνωρίζουν στον καταυλισμό τους.
Μετά από τις σημαντικές αποτυχίες των νεοσύλλεκτων, η κυβέρνηση διεξήγαγε δαπανηρότατα τεστ για να ανακαλύψει την αιτία, και αυτά που βρήκε περιγράφονταν στη μελέτη.

Όταν οι Ινδιάνοι ερωτήθηκαν για τους λόγους της αποτυχίας τους, ο πιο μεγάλος στην ηλικία νεοσύλλεκτος απάντησε με επιμονή ότι όταν τους έκοψαν τα μακριά τους μαλλιά, δεν μπορούσαν πλέον να ‘νιώθουν’ τον εχθρό, δεν είχαν πια πρόσβαση στην 6^η αίσθηση, η διαίσθησή τους δεν ήταν πια αξιόπιστη, δεν μπορούσαν να ‘διαβάσουν’ τα λεπτοφυή, αδιόρατα σήματα και δεν είχαν πλέον πρόσβαση στις λεπτοφυείς εξωαισθητήριες πληροφορίες.

Έτσι, το ινστιτούτο που διεξήγαγε τις δοκιμές, στρατολόγησε και άλλους Ινδιάνους ιχνηλάτες, αυτή τη φορά επιτρέποντάς τους να κρατήσουν τα μαλλιά τους μακριά και τους υπέβαλε σε διάφορες δοκιμασίες. Μετά έστειλαν τους άντρες ανά ζεύγη, έχοντας και οι δυο από το ζεύγος περάσει τα τεστ με την ίδια βαθμολογία. Άφησαν τον ένα να κρατήσει τα μαλλιά του μακριά, ενώ τον άλλο κούρεψαν στρατιωτικά. Μετά τους υπέβαλαν ξανά σε διάφορες δοκιμασίες.
Οι άντρες με τα κουρεμένα μαλλιά αποτύγχαναν συνεχώς στα ίδια τεστ που προηγουμένως είχαν περάσει με επιτυχία.

Ένα τυπικό τεστ:
Ο νεοσύλλεκτος κοιμάται στο δάσος. Ένας οπλισμένος ‘εχθρός’ τον πλησιάζει. Ο με μακριά μαλλιά άντραςνξυπνάει με μια ισχυρή αίσθηση κινδύνου και φεύγει μακριά πριν ο εχθρός έρθει πολύ κοντά του, προτού καν ακουστεί κάποιος ήχος από τον ‘εχθρό’ που πλησιάζει.

Σε μια άλλη εκδοχή του ίδιου τεστ, ο ίδιος άντρας νιώθει κάτι να τον πλησιάζει και διαισθάνεται ότι ο εχθρός θα του επιτεθεί με το σώμα του. Ακολουθεί την 6^η αίσθησή του και μένει ακίνητος προσποιούμενος τον κοιμισμένο, αιφνιδιαστικά αρπάζει τον επιτιθέμενο και τον ‘σκοτώνει’ καθώς εκείνος προσπαθεί να τον στραγγαλίσει.

Αυτός ο ίδιος άντρας που πέρασε με επιτυχία τα τεστ, στη συνέχεια κουρεύτηκε στρατιωτικά και συνεχώς αποτύγχανε σε όσα τεστ είχε περάσει. Έτσι, το έγγραφο συνιστούσε όλοι οι Ινδιάνοι ιχνηλάτες/ανιχνευτές να εξαιρούνται από το στρατιωτικό κούρεμα. Αντίθετα, ήταν επιβεβλημένο οι ιχνηλάτες να διατηρούν μακριά μαλλιά.

Σχόλιο
Το σώμα των θηλαστικών εξελίσσεται επί πολλά εκατομμύρια χρόνια. Οι ικανότητες επιβίωσης ανθρώπων και ζώων πολλές φορές μοιάζουν εξωπραγματικές, ενώ η επιστήμη συνεχώς ανακαλύπτει νέες εκπληκτικές ικανότητες. Κάθε μέρος του σώματος επιτελεί ένα πολύ λεπτό έργο για την επιβίωση και την ευζωία του σώματος.

Τα μαλλιά αποτελούν επέκταση του νευρικού συστήματος, μπορούν να ειδωθούν ως αισθητήρια νεύρα της εξωτερικής πλευράς, ένα είδος υψηλά εξελιγμένου ‘αισθητήρα’ ή ‘κεραίας’ που διαβιβάζει τεράστιες ποσότητες σημαντικών πληροφοριών στον εγκέφαλο.
Όχι μόνο τα μαλλιά, αλλά και το τριχωτό του προσώπου παρέχει στον εγκέφαλο μια οδική αρτηρία πληροφοριών και επίσης εκπέμπει προς το περιβάλλον την ηλεκτρομαγνητική ενέργεια του εγκεφάλου. Αυτό το έχουν δει οι επιστήμονες στις φωτογραφίες Κίρλιαν, όταν ένα άτομο φωτογραφίζεται με μακριά μαλλιά και μετά κουρεμένο.

Όταν τα μαλλιά είναι κοντά, οι λήψεις και οι εκπομπές από και προς το περιβάλλον εμποδίζονται πολύ. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το ‘μούδιασμα’.
Το κόψιμο των μαλλιών συμβάλλει στην έλλειψη επίγνωσης που έχει ο κόσμος για την καταστροφή του περιβάλλοντος στα τοπικά οικοσυστήματα. Συμβάλλει ακόμα στην έλλειψη ευαισθησίας στις κάθε είδους σχέσεις. Συμβάλλει στην σεξουαλική απογοήτευση.

Συμπέρασμα
Αναζητώντας λύσεις για τη δυστυχία που υπάρχει στον κόσμο, ίσως είναι η ώρα να αναλογιστούμε ότι πολλές από τις βασικές υποθέσεις μας για την πραγματικότητα είναι λανθασμένες. Ίσως ένα μεγάλο κομμάτι της λύσης να κρύβεται στο πρόσωπο που κοιτάμε κάθε μέρα στον καθρέφτη μας.
Η ιστορία του Σαμψών και της Δαλιδά στην Βίβλο εμπεριέχει πολλές κωδικοποιημένες αλήθειες. Όταν η Δαλιδά έκοψε τα μαλλιά του Σαμψών, ο κάποτε αήττητος Σαμψών ηττήθηκε.

Ας αναλογιστείτε ότι εκτός από τους Ινδιάνους της Αμερικής, όλοι οι αρχαίοι λαοί (και οι αρχαίοι Έλληνες σαν δείγμα σοφίας και δύναμης) διατηρούσαν μακριά μαλλιά. Αυτό δεν έχει να κάνει με την μη ύπαρξη 'ψαλιδιών' γιατί έχουν βρεθεί και τέτοια στις ανασκαφές.

Πως το μυαλό μας ερμηνεύει το πέρασμα του χρόνου

Νέα έρευνα βοηθά να καταλάβουμε πως ο εγκέφαλός μας εντοπίζει το πέρασμα του χρόνου

Έφτασες "Εγγλέζος" στη δουλειά σου σήμερα; Οκ μπορείς να ευχαριστήσεις την τύχη σου που δεν έγινε κανένα φανάρι κόκκινο αλλά σταμάτα δυο λεπτά να ευχαριστήσεις το... μυαλό σου.
Ναι ναι καλά διάβασες και αυτό γιατί το εντυπωσιακά ακριβές εσωτερικό ρολόι του εγκεφάλου μας, μας επιτρέπει να εντοπίζουμε πέρασμα του χρόνου, μια ικανότητα απαραίτητη για πολλές κρίσιμες καθημερινές λειτουργίες.
Χωρίς τη δυνατότητα να εντοπίζουμε το χρόνο που παρήλθε, τα πρωινά μας στο κρεβάτι θα ήταν επ΄αόριστον. Το ίδιο συμβαίνει σε πολλά πράγματα που κάνουμε καθημερινά. Για παράδειγμα, στην οδήγηση θα μπορούσαμε να είμαστε στο τιμόνι αρκετή ώρα αν δεν μας ειδοποιούσε το εσωτερικό μας ρολόι ότι θα χάσουμε ας πούμε την έξοδο που θέλουμε.
Αλλά πως ο εγκέφαλός μας δημιουργεί αυτό το τέλειο πνευματικό ρολόι; Οι νευροεπιστήμονες πιστεύουν ότι έχουνε διακριτά νευρωνικά συστήματα για την επεξεργασία διαφόρων ειδών του χρόνου. Για παράδειγμα, για να διατηρήσουμε ένα κιρκάδιο ρυθμό, για να κοντρολάρουμε τον χρόνο κίνησης του σώματος καθώς και για τη συνειδητή επίγνωση του περάσματος του χρόνου.
Μέχρι πρόσφατα, η πλειοψηφία των νευροεπιστημόνων πίστευαν ότι αυτό το τελευταίο είδος της χρονικής επεξεργασίας, το είδος που σε ειδοποιεί όταν έχεις μείνει στο πρωινό για πολύ ώρα, υποστηρίζεται από ένα ενιαίο σύστημα του εγκεφάλου.
Ωστόσο, μια νέα έρευνα η οποία δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Journal of Neuroscience, έδειξε ότι ο εγκέφαλος μπορεί στην πραγματικότητα να έχει μια δεύτερη μέθοδο ανίχνευσης του χρόνου που πέρασε.
Μάλιστα, οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι αυτό το δεύτερο εσωτερικό ρολόι μας όχι μόνο δουλεύει παράλληλα με το κύριο νευρικό μας ρολόι αλλά μπορεί άνετε να το συναγωνιστεί.
Προηγούμενες έρευνας έδειχναν ότι μια περιοχή στον εγκέφαλο που ονομάζεται ραβδωτό σώμα βρίσκεται στη καρδιά του κεντρικού εσωτερικού μας ρολογιού, δουλεύοντας σε συνεργασία με τον περιβάλλοντα φλοιό του εγκεφάλου ώστε να αφομοιώσει τη χρονική πληροφορία. Για παράδειγμα, το ραβδωτό σώμα γίνεται ενεργό όταν οι άνθρωποι δίνουν προσοχή στο πόσο χρόνος έχει περάσει και άτομα που πάσχουν από τη νόσο του Πάρκινσον έχουν πρόβλημα στο να λένε την ώρα.
Αλλά η συνειδητή επίγνωση του χρόνου που έχει παρέλθει θέλει τον εγκέφαλο όχι μόνο να μετρά τον χρόνο αλλά να κρατά ένα "τρέξιμο" στη μνήμη του πόσο χρόνος έχει περάσει.
Εδώ και καιρό οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι ο ιππόκαμπος του εγκεφάλου είναι πολύ σημαντικός για να θυμόμαστε τις εμπειρίες του παρελθόντος. Τώρα πιστεύουν ότι ίσως παίζει ρόλο και στο να θυμόμαστε το πέρασμα του χρόνου.
Στη νέα έρευνα που έρχεται στο φως της δημοσιότητας, οι επιστήμονες προσπάθησαν να διαλευκάνουν το μυστήριο χρησιμοποιώντας ποντίκια, κάνοντας διακρίσεις μεταξύ διαφορετικών χρονικών διαστημάτων.
Πριν το πείραμα, χορήγησαν στα ποντίκια μια ουσία που απενεργοποιεί προσωρινά τον ιππόκαμπο. Αυτό τους επέτρεψε να ελέγξουν αν χρειάζεται ένας λειτουργικός ιππόκαμπος για να γίνει διάκριση μεταξύ διαφορετικών χρονικών διαστημάτων.
Τα ποντίκια με ανενεργό ιππόκαμπο μπόρεσαν να βρουν τη διαφορά μεταξύ διαφορετικών χρονικών διαστημάτων (π.χ 3 έναντι 12 λεπτών), αλλά δεν έδειξαν καλύτερη εικόνα μεταξύ παρόμοιων χρονικών περιόδων (π.χ 8 έναντι 12 λεπτών).
Αυτό δείχνει ότι ο ιππόκαμπος είναι σημαντικός για τη διάκριση μεταξύ παρόμοιων χρονικών διαστημάτων αλλά δεν είναι απαραίτητος όταν τα διαστήματα είναι πολύ διαφορετικά.
Παραδόξως όμως, αυτό το μοτίβο ίσχυε μόνο για μακροχρόνιες περιόδους. Τα ποντίκια με μη λειτουργικό ιππόκαμπο είχαν φυσιολογική αντίδραση στο να διακρίνουν παρόμοιες περιόδους σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά είχαν καλύτερες επιδόσεις.

Ησίοδος: ο προφήτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

ΕΙΝΑΙ γνωστόν ότι ο Ησίοδος, που έζησε γύρω στα 700 π.Χ, ήταν ένας Επικός ποιητής της αρχαϊκής εποχής, ο αρχαιότερος μετά τον Όμηρο. Θεωρείται, συγγραφέας των έργων: Θεογονία. Έργα και Ημέραι, Ασπίς του Ηρακλέους, Μεγάλαι Ηοίαι και άλλων μικροτέρων έργων.
Μετά τον Όμηρο, ο Ησίοδος είναι ο σημαντικότερος επικός της αρχαϊκής εποχής, ο πρώτος ποιητής της Δύσης που διακρίνεται ως προσωπικότητα, αφού του Ομήρου ακόμη και η ύπαρξη αμφισβητείται.
Οι γνώσεις που έχουμε για τη ζωή του Ησιόδου προέρχονται από την ίδια του την ποίηση. Οι μεταγενέστερες βιογραφίες και βιογραφικές σημειώσεις (που έχουν συγχωνευθεί σε μία από το Γερμανό φιλόλογο Βιλαμόβιτς) περιέχουν αποκλειστικά εικασίες και θρύλους. Αυτός και ο λόγος που για τον Ησίοδο λέγονται και θρυλούνται πολλά.
Ο Ησίοδος λέει, στη Θεογονία (22 κ.ε.) πως η ποιητική του έμπνευση του ήρθε στον Ελικώνα, όπου έβοσκε τα πρόβατα του πατέρα του. Οι Μούσες τού έδωσαν ένα κλαδί δάφνης, τον εφοδίασαν με το ποιητικό χάρισμα και του έδωσαν τη διαταγή να ψάλλει τη δόξα των θεών. Γράφει, συγκεκριμένα, στους πρώτους στίχους του έργου αυτού (21 κ.ε.):
«Αυτές –οι Μούσες– δίδαξαν κάποτε στον Ησίοδο το ωραίο άσμα, όταν έβοσκε πρόβατα στους πρόποδες του θεϊκού Ελικώνος. Και αυτά τα λόγια απηύθυναν πρώτα προς εμένα οι θεές, οι Μούσες, οι Ολυμπιάδες, οι κόρες του Διός που κρατάει την αιγίδα. Βοσκοί που περνάτε τη ζωή σας στα χωράφια, ντροπή να είστε μόνο κοιλιές!
Ξέρουμε να λέμε πολλά ψέματα, που δεν παραλλάζουν από την αλήθεια, αλλά ξέρουμε, όταν θέλουμε, να λέμε και την αλήθεια. Έτσι μίλησαν οι κόρες του μεγάλου Διός, που λένε σωστά λόγια και μου έδωσαν σκήπτρο, αφού έκοψαν ένα κλαδί δάφνης πολύ θαλερής, εξαιρετικά ευχάριστο στην όψη. Και μου έδωσαν θαυμάσια φωνή, για να κάνω ξακουστά και εκείνα που υπάρχουν και εκείνα που υπήρχαν πρωτύτερα».
Το χωρίο αυτό, σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς, δημιούργησε σε πολλούς την υπόνοια πως ποιητής της Θεογονίας δεν είναι ο Ησίοδος, αλλά άλλος, μεταγενέστερος ποιητής, επειδή από το τρίτο πρόσωπο του στίχου 21, ο Ησίοδος πηγαίνει στο πρώτο πρόσωπο του 23 κ.ε. (τόνδε δε με...).
Αλλά, ως γνωστόν, ακόμη και τον 5ο αιώνα, όπως παρατήρησαν διάφοροι ελληνιστές, συνηθιζόταν ο συγγραφέας να αναφέρει το όνομά του στο τρίτο πρόσωπο (Θουκυδίδης Αθηναίος ξυνέγραψε τον πόλεμον...), χωρίς αυτό να τον εμποδίζει να χρησιμοποιεί κατόπιν το πρώτο πρόσωπο.
Ο Ησίοδος αναφέρει για τον εαυτό του και την πληροφορία πως μοναδικό θαλάσσιο ταξίδι του είναι εκείνο που έκανε όταν διέπλευσε τον Ευβοϊκό. Επιβιβάστηκε στην Αυλίδα και πήγε στη Χαλκίδα, όπου έλαβε μέρος στους αγώνες προς τιμήν του βασιλιά Αμφιδάμαντος4, αναδείχθηκε νικητής με έναν ύμνο του5 και πήρε βραβείο του έναν τρίποδα με δυο λαβές. Τον τρίποδα αυτόν αφιέρωσε στις Ελικωνιάδες Μούσες.
ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ!..
Εάν δούμε τη συνέχεια, θ’ αντιληφθούμε πόσο επίκαιρος και διαχρονικός ήταν ο Ησίοδος. Και ιδού γιατί:
Μετά το θάνατο του πατέρα του, ο Ησίοδος αποδύθηκε σε μακρό κληρονομικό αγώνα με τον αδελφό του Πέρση, που είχε δωροδοκήσει τους δικαστές. Θέλοντας να πείσει τον Πέρση να γίνει δίκαιος και εργατικός, ο Ησίοδος έγραψε το Έργα και Ημέραι.
Στους στίχους 37-39 του βιβλίου αυτού, ο ποιητής κατηγορεί τους άρχοντες που μοίρασαν την πατρική του περιουσία ανάμεσα στον ίδιο και στον Πέρση ότι ευνόησαν τον αδελφό του. Φαίνεται πως ο Πέρσης, αφού κατασπατάλησε το μερίδιό του, ζήτησε ξανά μερίδιο.
Γι' αυτό και ο Ησίοδος του απευθύνει διαρκώς συμβουλές, προσπαθώντας να τον νουθετήσει. Σε ένα σημείο, λέει με πικρία:.«Όταν πρόκειται να κάνεις συμφωνία, ακόμη και με τον αδελφό σου, με το χαμόγελο στα χείλη, πάρε κι έναν μάρτυρα. Γιατί και η εμπιστοσύνη και η απιστία καταστρέφουν συνήθως τους ανθρώπους».
Ο Ησίοδος πέθανε στην Άσκρα, αργότερα όμως τα λείψανά του ενταφιάστηκαν στην αγορά του Ορχομενού. Το έτος του θανάτου του είναι, όπως και της γέννησής του, άγνωστο.
Σύμφωνα με ένα θρύλο, που αναφέρει ο Πλούταρχος στα Ηθικά του, ο Ησίοδος είχε πάει στο σπίτι του Αμφιφάνους και τους Γανύκτορος, στην Οινόη της Λοκρίδος των Οζολών, και οι δύο αυτοί, που ήταν γιοι του Φηγέως, σχημάτισαν την πεποίθηση πως ο Ησίοδος είχε διαφθείρει την αδελφή τους Κλυμένη και τον σκότωσαν, μαζί με τον ακόλουθό του Τρώιλο.
Οι φονείς τιμωρήθηκαν από τους Λοκρούς, που τους έριξαν στη θάλασσα και έθαψαν τον Ησίοδο κοντά στο Νέμειον. Οι Λοκροί προσπάθησαν να κρύψουν τον τάφο από τους Ορχομενίους, οι τελευταίοι όμως μπόρεσαν να τον βρουν, χάρη σε χρησμό της Πυθίας, που τους συμβούλευσε να ακολουθήσουν την πτήση μια κουρούνας.

ΗΣΙΟΔΟΣ Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ!…
Ο Ησίοδος, σύμφωνα με τα γραφόμενά του, αισθάνεται τον εαυτό του προφήτη, και ισχυρίζεται πως εξαγγέλλει την αλήθεια (Θεογονία 27 κ.ε). Ένας προφήτης της απόλυτης αλήθειας, την οποία αποκάλυψαν οι Μούσες του Ελικώνα μόνο σε αυτόν, όπως βλέπουμε μερικές εκατοντάδες χρόνια αργότερα στην Πάτμο τον Θεό να κάνη την Αποκάλυψή Του στον Ιωάννη. Κι όχι μόνον!..
Ο Ησίοδος, μέσα στα έργα του, μας θυμίζει πολλά στοιχεία, που διαβάζουμε και μέσα στην Βίβλο, όπως για παράδειγμα, το κλασικό του του έργο: «Έργα και Ημέραι», που είναι το ποίημα της εργασίας, η οποία είναι μια τιμωρία, που έχει την αρχή της στο «προπατορικό αμάρτημα» του Προμηθέα, αλλά και μια εξιλέωση , με την οποία αποκαθίσταται το βασίλειο της Δίκης.
Επί πλέον την «Εις Άδου κάθοδον» του Θησέως και του Πειρίθου, που μας θυμίζει την «Εις Άδου Κάθοδον» του Ιησού Χριστού και τόσα άλλα θέματα, που απετέλεσαν την προλείανσιν του εδάφους για την Έλευση του Θεανθρώπου εις την γην, αλλά και την κατοπινή γένεσιν του Ελληνοχριστιανικού Ιδεώδους!..
Διαβάζοντας κανείς τα έργα του θα διαπιστώσει το γεγονός ότι ο Ησίοδος είχε ενδιαφερθεί και για την μαντική τέχνη, αφού αφιέρωσε γι’ αυτήν τρία ολόκληρα έργα!
Ας παρακολουθήσουμε, όμως, τα έργα του περιληπτικά:
Στη Θεογονία του, ο Ησίοδος διηγείται πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος, σε 1.022 εξάμετρους, που περιέχουν μυθικές παραδόσεις και θεολογικές και φιλοσοφικές δοξασίες με συστηματική και γενεαλογική κατάταξη, άγνωστη προηγουμένως.
Τα Έργα και Ημέραι είναι διδακτικό ποίημα σε 828 εξάμετρους, με βασικό θέμα το «δίκαιο» και την «εργασία». Ό,τι πρέπει δηλαδή για να είναι το έργο επίκαιρο και διαχρονικό. Μετά το προοίμιο (επίκληση στον Δία και παράκληση να διευθύνει σωστά την επίλυση των ανθρώπινων διαφορών) ακολουθούν δύο κύρια θέματα:
1. Γενικό μέρος (11-341). Με μυθικές διηγήσεις (Προμηθεύς, Πανδώρα, κ.λπ.), ο Ησίοδος προσπαθεί να δείξει στον αδελφό του Πέρση πως τα δεινά του κόσμου οφείλονται σε ασέβεια που διαπράχθηκε από προηγούμενες γενεές και πως συνεπώς είναι αναγκαία η κοπιαστική εργασία. Καταγγέλλει τους δικαστές που δεν εκτελούν καλά το καθήκον τους της απονομής του δικαίου και προσπαθεί μ' ένα μύθο (τον πρώτο της δυτικής φιλολογίας) να τους δείξει πόσο αξιοπεριφρόνητη είναι η συμπεριφορά τους. Το μέρος αυτό τελειώνει με ηθικούς στοχασμούς για την αξία και ωφέλεια της εργασίας και της δίκαιης συμπεριφοράς.
2. Πρακτικό μέρος (342-764): Ο Ησίοδος δίνει εδώ συγκεκριμένες συμβουλές για τον τρόπο που πρέπει κανείς να ζει και να εργάζεται.
Έπειτα από ακριβείς κανόνες για τις αγροτικές εργασίες, ακολουθούν συμβουλές για τις σχέσεις με τους γείτονες, τις εποχές των διαφόρων αγροτικών εργασιών, για τη ναυσιπλοΐα, τη σωστή συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντι στους θεούς κ.λπ. Το έργο τελειώνει με υποδείξεις για τις ευνοϊκές και τις δυσμενείς ημέρες, που η γνησιότητά τους αμφισβητείται
Λέγεται πως ο Ησίοδος έγραψε και άλλα έργα, όπως για παράδειγμα:

1. Η Ασπίς του Ηρακλέους. Το κυριότερο μέρος του ποιήματος αυτού (κατ' αντιδιαστολή προς την περιγραφή της ασπίδας του Αχιλλέως στη ραψωδία Σ της Ιλιάδος) αποτελείται από περιγραφή της ασπίδος που έφερε ο Ηρακλής στη μονομαχία του προς τον Κύκνο, γιο του Άρη.
2. Γυναικών κατάλογος - Ηοίαι και μεγάλαι Ηοίαι. Γενεαλογικός κατάλογος γυναικών ηρωίδων, σε δύο μέρη. Ηοίαι. Η λέξη ηοίαι φαίνεται πως πλάσθηκε μεταγενέστερα. Το ποίημα θα άρχιζε με μια φράση που θα είχε το ακόλουθο νόημα: «Πολλές γυναίκες υπήρξαν στην αρχαιότητα που αγαπήθηκαν από θεούς, οία η Αλκμήνη» –και θα ακολούθησε η προσθήκη «ή οία η Πανδώρα» και έπειτα ή οία η Κυρήνη. Αυτό το ή οία έγινε μια λέξη που χρησίμευσε ως τίτλος: Ηοίαι.
3. Μεγάλα έργα. Ευρύτερη επέκταση του ποιήματος Έργα και Ημέραι. Αναφέρεται από τον Πρόκλο.
4. Αστρονομία. Αναφέρεται από τον Αθήναιο, τον Ερατοσθένη και τον Πλίνιο.
5. Χείρωνος υποθήκαι. Συλλογή συμβουλών του Κενταύρου Χείρωνος προς τους ήρωες που είχε εκπαιδεύσει (Αχιλλέα, Ιάσονα κ.λπ.). Σώθηκαν μερικοί στίχοι και ανάμεσά τους το περίφημο γνωμικό: «Μηδέ δίκην δικάσηις πριν αν αμφοίν μύθον ακούσηις».
6. Ιδαίοι Δάκτυλοι. Στρέφεται γύρω από τα μυθολογικά πλάσματα που κατεργάζονταν το σίδερο στην Κρήτη και ανέθρεψαν τον Δία.
7. Ορνιθομαντεία. Εμφανιζόταν ως συνέχεια στο «Έργα και Ημέραι». Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος την απορρίπτει ως νόθο.
8. Κήυκος γάμος. Ο Κήυξ, ηγεμών της Τραχίνος, είχε φιλοξενήσει τον Ηρακλή και έθαψε τον Κύκνο, γιο του Άρη, μετά το φόνο του από τον ήρωα. Ο Αθήναιος δεν πιστεύει πως το έργο αυτό γράφηκε από τον Ησίοδο.
9. Γης περίοδος. Η υπόθεσή του ανήκει στον αργοναυτικό κύκλο (μύθος Φινέως και Αρπυιών).
10. Εις Άιδου κατάβασις. Περιέγραφε την κατάβαση του Θησέα στον Άδη, μαζί με τον Πειρίθου.
11. Έπη μαντικά. Συλλογή έμμετρων χρησμών.
12. Εξηγήσεις επί τέρασιν. Ποίημα που ερμήνευσε τη σημασία των γεννήσεων τεράτων και των εξαιρετικών φυσικών φαινομένων.
13. Επιθαλάμιον εις Πηλέα και Θέτιν. Αποτελούσε ίσως τμήμα του Καταλόγου.
14. Μελαμπόδια. Έπος σε 3 βιβλία, ίσως εξιστόρηση των κατορθωμάτων των περίφημων μάντεων Κάλχα, Μόψου, Μελάμποδος και Τειρεσίου. Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς παραθέτει το ακόλουθο απόσπασμα από τα Μελαμπόδια: «Δεν υπάρχει κανείς μάντης από τους θνητούς ανθρώπους που να μπορεί να ξέρει τις σκέψεις του αιγιόχου Διός»7.
15. Αιγίμιος. Έπος από 2 βιβλία, που αναφέρεται στον πόλεμο του προγόνου των Δωριέων Αιγιμίου εναντίον των Λαπιθών.
16. Επικήδειος εις βάτραχον. Το έργο αυτό αναφέρεται μόνο από το λεξικό του Σουίδα.

ΤΙ ΓΡΑΦΕΙ Ο ΑΘΗΝΑΪΚΟΣ ΤΥΠΟΣ
Μεγίστην έκπληξιν προεκάλεσε στον γράφοντα ένα δημοσίευμα της αθηναϊκής εφημερίδος «Απογευματινή της Κυριακής» 15ης Μαΐου 2005, η οποία, κάνοντας αναφορά στα 55 χρόνια από την Ευρώπη του «άνθρακα» και του «χάλυβα», έγραψε ένα άρθρο υπό τον τίτλον: «Από το όραμα τα ου ποιητή Ησίοδου ως τη «χαλύβδινη» Ένωση των «25», που υπογράφει ο δημοσιογράφος κ. Νίκος Σταυρουλάκης και το οποίο έχει ως εξής:

« Η φετινή 55η επέτειος από την ημέρα που ο υπουργός Εξω­τερικών της Γαλλίας, Ρομπέρ Σουμάν, ανακοίνωνε την πρό­ταση του να τεθεί το σύνολο της γαλλογερμανικής παρα­γωγής άνθρακα και χάλυβα στο πλαίσιο ενός οργανισμού, ανοιχτού στη συμμετοχή και άλλων χωρών της Ευρώπης και εορτά­σθηκε στις 9 Μαΐου, συνέπεσε με την 60ή επέτειο από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και την 1η επέτειο της μεγάλης διεύρυνσης του 2004.
Το γεγονός ότι η ιδέα του Σουμάν βασίσθηκε στις ίδιες πρώτες ύλες που μέχρι εκείνη τη στιγμή είχαν χρησιμοποιηθεί για την... κατα­στροφή της Ευρώπης, σχηματοποιεί -εκ των υστέρων- τον κυριότε­ρο συμβολισμό μιας ιδέας που γεννήθηκε από τις στάχτες και το θρή­νο. Στιγμή κοσμογονίας πολλούς αιώνες μετά την Ευρώπη του Ησίο­δου.
Φέτος, 55 χρόνια μετά, η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε ένα νέο σταυροδρόμι. Με νωπή ακόμη τη διεύρυνση που έφερε στην ευρω­παϊκή οικογένεια 10 νέα κράτη-μέλη, οι λαοί της Ευρωπαϊκής ΄Ενω­σης καλούνται να εγκρίνουν το νέο συνταγματικό χάρτη της ΄Ενωσης…».

Αν αναλογισθεί κανείς πόσο δικαιώνεται ο Ησίοδος με την Ευρωπαϊκή Ένωση, που ξεκίνησε από τα μυθικά εκείνα χρόνια του σιδήρου και του χαλκού, για να καταλήξει στον άνθρακα και τον χάλυβα, εύκολα μπορεί να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα για τις διορατικές –αν όχι προφητικές- ικανότητες του μεγάλου Έλληνα επικού ποιητή!…
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Ο πατέρας του Ησίοδου καταγόταν από την Κύμη της Αιολίδας στη Μικρά Ασία. Ζούσε από τη ναυσιπλοΐα, αλλά επειδή δεν κατόρθωνε να κερδίσει τη ζωή του με αυτό το επάγγελμα, μετανάστευσε στην Άσκρα της Βοιωτίας, όπου γεννήθηκαν ο Ησίοδος και ο αδελφός του Πέρσης.
2. «Αι νυ ποθ' Ησίοδον καλήν εδίδαξαν αοιδήν,/ άρνας ποιμένονθ' Ελικώνος ύπο ζαθέοιο Τόνδε δε με πρώτιστα θεαί προς μύθον έειπον, / Μούσαι Ολυμπιάδες, κούραι Διός αιγιόχοιο Ποιμένες άγραυλοι, κακ' ελέγχεα γαστέρες οίον/ ίδμεν ψεύδεα πολλά λέγειν ετύμοισιν ομοία,/ δμεν δ' εύτ' εθέλομεν αληθέα γηρύσασθαι Ως έφασαν κούραι μεγάλου Διός αρτιέπειαι.».
3. Ίδε εγκυκλοπαίδεια «Δομή».
4. Είναι άγνωστο πότε έζησε ο βασιλιάς Αμφιδάμας, μερικοί όμως τον τοποθετούν γύρω στο 700 π.Χ. Το χωρίο αυτό έγινε αφορμή να πλασθεί ο θρύλος του αγώνα του Ησίοδου προς τον Όμηρο, που περιγράφεται στο έργο Περί Ομήρου και Ησιόδου και του γένους και αγώνος αυτών, γραμμένο λίγο μετά το θάνατο του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού.
5. Στο έργο αυτό, πατέρας του Ησίοδου αναφέρεται κάποιος Δίος, αδελφός του Απελλού, παππού του Ομήρου. Οι δυο ποιητές συναντήθηκαν στους ποιητικούς αγώνες που προκήρυξε ο Γανύκτωρ προς τιμήν του πατέρα του, βασιλιά της Ευβοίας Αμφιδάμαντος. Ο αγώνας έγινε με την προβολή έμμετρων ερωτημάτων από τον ένα, στα οποία έπρεπε ο άλλος να απαντήσει επίσης εμμέτρως, και έπειτα με απαγγελία του καλύτερου τμήματος του έργου τους.
6. «Και τε κασιγνήτωι γελάσας επί μάρτυρα θέσθαι· πίστιες αρ τοι και απιστίαι ώλεσαν άνδρας»
7. «Μάντις δ' ουδείς έστιν επιχθονίων ανθρώπων όστις αν ειδείη Ζηνός νόον αιγιόχοιο»

Η λατρεία των φιδιών στην αρχαία Ελλάδα

Μια έρευνα του Δημήτρη Σκουρτέλη για την φιδολατρεία στην αρχαία Ελλάδα με φωτογραφίες από μουσεία.