ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (10.148-10.217)

Ὣς φάθ᾽, ὁ δὲ κλισίηνδε κιὼν πολύμητις Ὀδυσσεὺς

ποικίλον ἀμφ᾽ ὤμοισι σάκος θέτο, βῆ δὲ μετ᾽ αὐτούς.
150 βὰν δ᾽ ἐπὶ Τυδεΐδην Διομήδεα· τὸν δ᾽ ἐκίχανον
ἐκτὸς ἀπὸ κλισίης σὺν τεύχεσιν· ἀμφὶ δ᾽ ἑταῖροι
εὗδον, ὑπὸ κρασὶν δ᾽ ἔχον ἀσπίδας· ἔγχεα δέ σφιν
ὄρθ᾽ ἐπὶ σαυρωτῆρος ἐλήλατο, τῆλε δὲ χαλκὸς
λάμφ᾽ ὥς τε στεροπὴ πατρὸς Διός· αὐτὰρ ὅ γ᾽ ἥρως
155 εὗδ᾽, ὑπὸ δ᾽ ἔστρωτο ῥινὸν βοὸς ἀγραύλοιο,
αὐτὰρ ὑπὸ κράτεσφι τάπης τετάνυστο φαεινός.
τὸν παρστὰς ἀνέγειρε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ,
λὰξ ποδὶ κινήσας, ὄτρυνέ τε νείκεσέ τ᾽ ἄντην·
«ἔγρεο, Τυδέος υἱέ· τί πάννυχον ὕπνον ἀωτεῖς;
160 οὐκ ἀΐεις ὡς Τρῶες ἐπὶ θρωσμῷ πεδίοιο
ἥαται ἄγχι νεῶν, ὀλίγος δ᾽ ἔτι χῶρος ἐρύκει;»
Ὣς φάθ᾽, ὁ δ᾽ ἐξ ὕπνοιο μάλα κραιπνῶς ἀνόρουσε,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«σχέτλιός ἐσσι, γεραιέ· σὺ μὲν πόνου οὔ ποτε λήγεις.
165 οὔ νυ καὶ ἄλλοι ἔασι νεώτεροι υἷες Ἀχαιῶν,
οἵ κεν ἔπειτα ἕκαστον ἐγείρειαν βασιλήων
πάντῃ ἐποιχόμενοι; σὺ δ᾽ ἀμήχανός ἐσσι, γεραιέ.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
«ναὶ δὴ ταῦτά γε πάντα, φίλος, κατὰ μοῖραν ἔειπες.
170 εἰσὶν μέν μοι παῖδες ἀμύμονες, εἰσὶ δὲ λαοὶ
καὶ πολέες, τῶν κέν τις ἐποιχόμενος καλέσειεν·
ἀλλὰ μάλα μεγάλη χρειὼ βεβίηκεν Ἀχαιούς.
νῦν γὰρ δὴ πάντεσσιν ἐπὶ ξυροῦ ἵσταται ἀκμῆς
ἢ μάλα λυγρὸς ὄλεθρος Ἀχαιοῖς ἠὲ βιῶναι.
175 ἀλλ᾽ ἴθι νῦν Αἴαντα ταχὺν καὶ Φυλέος υἱὸν
ἄνστησον —σὺ γάρ ἐσσι νεώτερος— εἴ μ᾽ ἐλεαίρεις.»
Ὣς φάθ᾽, ὁ δ᾽ ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἑέσσατο δέρμα λέοντος
αἴθωνος μεγάλοιο ποδηνεκές, εἵλετο δ᾽ ἔγχος.
βῆ δ᾽ ἰέναι, τοὺς δ᾽ ἔνθεν ἀναστήσας ἄγεν ἥρως.
180 Οἱ δ᾽ ὅτε δὴ φυλάκεσσιν ἐν ἀγρομένοισιν ἔμιχθεν,
οὐδὲ μὲν εὕδοντας φυλάκων ἡγήτορας εὗρον,
ἀλλ᾽ ἐγρηγορτὶ σὺν τεύχεσιν ἥατο πάντες.
ὡς δὲ κύνες περὶ μῆλα δυσωρήσωνται ἐν αὐλῇ
θηρὸς ἀκούσαντες κρατερόφρονος, ὅς τε καθ᾽ ὕλην
185 ἔρχηται δι᾽ ὄρεσφι· πολὺς δ᾽ ὀρυμαγδὸς ἐπ᾽ αὐτῷ
ἀνδρῶν ἠδὲ κυνῶν, ἀπό τέ σφισιν ὕπνος ὄλωλεν·
ὣς τῶν νήδυμος ὕπνος ἀπὸ βλεφάροιιν ὀλώλει
νύκτα φυλασσομένοισι κακήν· πεδίονδε γὰρ αἰεὶ
τετράφαθ᾽, ὁππότ᾽ ἐπὶ Τρώων ἀΐοιεν ἰόντων.
190τοὺς δ᾽ ὁ γέρων γήθησεν ἰδὼν θάρσυνέ τε μύθῳ
καί σφεας φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«οὕτω νῦν, φίλα τέκνα, φυλάσσετε· μηδέ τιν᾽ ὕπνος
αἱρείτω, μὴ χάρμα γενώμεθα δυσμενέεσσιν.»
Ὣς εἰπὼν τάφροιο διέσσυτο· τοὶ δ᾽ ἅμ᾽ ἕποντο
195 Ἀργείων βασιλῆες, ὅσοι κεκλήατο βουλήν.
τοῖς δ᾽ ἅμα Μηριόνης καὶ Νέστορος ἀγλαὸς υἱὸς
ἤϊσαν· αὐτοὶ γὰρ κάλεον συμμητιάασθαι.
τάφρον δ᾽ ἐκδιαβάντες ὀρυκτὴν ἑδριόωντο
ἐν καθαρῷ, ὅθι δὴ νεκύων διεφαίνετο χῶρος
200 πιπτόντων· ὅθεν αὖτις ἀπετράπετ᾽ ὄβριμος Ἕκτωρ
ὀλλὺς Ἀργείους, ὅτε δὴ περὶ νὺξ ἐκάλυψεν.
ἔνθα καθεζόμενοι ἔπε᾽ ἀλλήλοισι πίφαυσκον·
τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
«ὦ φίλοι, οὐκ ἂν δή τις ἀνὴρ πεπίθοιθ᾽ ἑῷ αὐτοῦ
205 θυμῷ τολμήεντι μετὰ Τρῶας μεγαθύμους
ἐλθεῖν, εἴ τινά που δηΐων ἕλοι ἐσχατόωντα,
ἤ τινά που καὶ φῆμιν ἐνὶ Τρώεσσι πύθοιτο,
ἅσσα τε μητιόωσι μετὰ σφίσιν, ἢ μεμάασιν
αὖθι μένειν παρὰ νηυσὶν ἀπόπροθεν, ἦε πόλινδε
210 ἂψ ἀναχωρήσουσιν, ἐπεὶ δαμάσαντό γ᾽ Ἀχαιούς.
ταῦτά κε πάντα πύθοιτο, καὶ ἂψ εἰς ἡμέας ἔλθοι
ἀσκηθής· μέγα κέν οἱ ὑπουράνιον κλέος εἴη
πάντας ἐπ᾽ ἀνθρώπους, καί οἱ δόσις ἔσσεται ἐσθλή·
ὅσσοι γὰρ νήεσσιν ἐπικρατέουσιν ἄριστοι,
215 τῶν πάντων οἱ ἕκαστος ὄϊν δώσουσι μέλαιναν
θῆλυν ὑπόρρηνον· τῇ μὲν κτέρας οὐδὲν ὁμοῖον,
αἰεὶ δ᾽ ἐν δαίτῃσι καὶ εἰλαπίνῃσι παρέσται.»

***

Και τότ᾽ επήρε απ᾽ την σκηνήν την εύμορφήν του ασπίδα
ο Οδυσσεύς κι εκίνησε μ᾽ αυτούς· κι επήγαν πρώτα
150 εις τον Τυδείδην κι εύρηκαν αυτόν με τ᾽ άρματά του
έξω στο πλάγι της σκηνής· και γύρω οι σύντροφοί του
κοιμόνταν με προσκέφαλα τες φωτεινές ασπίδες.
Κι είχαν ολόρθα στυλωτά στο χώμα τα κοντάρια,
και πέρα οι λόγχες έλαμπαν ως η αστραπή του Δία.
155 Επάνω εις δέρμα ταύρινον ο ήρως εκοιμόνταν
κι έκλινε επάνω εις τάπητα λαμπρόν την κεφαλήν του.
Τον σίμωσε κι εσήκωσεν ο Νέστωρ με το πόδι
κινώντας τον και φανερά τον έλεγξε και του ᾽πε:
«Σήκ᾽, ω Τυδείδη· ολονυκτίς τον ύπνον θ᾽ απανθίζεις;
160 Οι Τρώες, ξεύρεις, κάθονται στον όχθον του πεδίου
και από τα πλοία διάστημα μικρό τους διαχωρίζει».
Είπε· και κείνος γρήγορα πετάχθηκε απ᾽ τον ύπνον,
σ᾽ αυτόν εστράφη κι έλεγεν: «Είσαι σκληρός, ω γέρε·
από τον κόπον συ ποτέ δεν παύεις· μη δεν ήσαν
165 άλλοι νεότεροι Αχαιοί, που ολόγυρα ημπορούσαν
να υπάγουν απ᾽ τους βασιλείς καθέναν να ξυπνήσουν;
Αλλ᾽ είσαι ακαταδάμαστος τωόντι, γέροντά μου».
Και ο Νέστωρ είπε προς αυτόν: «Τα λόγια σου, παιδί μου,
ευρίσκω ορθά και φρόνιμα· κι εγώ τέκνα γενναία
170 έχω, και πλήθος άλλο ανδρών υπάρχει, και από τόσους
κάποιος θα επήγαινεν ευθύς τους αρχηγούς να φέρει·
αλλά δεινή στενοχωρεί τους Αχαιούς ανάγκη·
ότι από τρίχα κρέμεται στην ώραν που μιλούμε
όλ᾽ οι Αχαιοί ν᾽ αφανισθούν ή νά ᾽βρουν σωτηρίαν.
175 Αλλά τον ταχύν Αίαντα και τον Φυλεΐδην άμε
να φέρεις ως νεότερος, και αν με λυπείσαι, ως είπες».
Και ο ήρως λεοντοτόμαρο πυρρό, μακρύ στους ώμους
έριξε, το κοντάρι του επήρε και πηγαίνει,
και όθ᾽ εκοιμόνταν σήκωσε τους δύο πολεμάρχους
180 και όταν συναπαντήθηκαν στον λόχον των φυλάκων,
δεν εύρηκαν τους αρχηγούς εκείνων να κοιμώνται,
αλλά να κάθοντ᾽ άγρυπνοι με τ᾽ άρματά τους όλοι.
Κι ως σκύλοι οπού κακονυκτούν μέσα εις αυλήν προβάτων,
ως άκουσαν το ατρόμητο θεριό να κατεβαίνει
185 από τον λόγγον· χλαλοήν τότε δι᾽ αυτό σηκώνουν
άνδρες και σκύλοι και απ᾽ αυτούς εχάθη ο γλυκύς ύπνος·
όμοια κ εκείνοι ακοίμητοι την νύκτ᾽, αδημονούσαν
φυλάγοντας, κι εστρέφοντο στην άντικρυ πεδιάδα
μήπως ακούσουν κάπουθε να ορμήσουν ξάφνου οι Τρώες.
190 Άμα τους είδ᾽ εχάρηκεν ο γέρος και τους είπε
να τους θαρρύνει: «Αγαπητά παιδιά μου, να φρουρείτε,
καθώς σας βλέπω ακούραστοι· μην από σας κανέναν
τον πάρει ο ύπνος και χαρούν κατόπιν οι εχθροί μας».
Και διάβηκε τον χάντακα· και οι βασιλείς κατόπι
195 κείνοι που στο συμβούλιον καλούντο να καθίσουν·
και ο Νεστορίδης ο λαμπρός και ο Μυριόνης ήλθαν,
ότι τους επροσκάλεσαν να βουλευθούν μαζί τους.
Και απ᾽ τον σκαμμένον χάντακα εις μέρος εκαθίσαν,
όπου δεν ήσαν λείψανα τον τόπον να σκεπάζουν,
200 κει που του Έκτορος η ορμή να σφάζει τους Αργείους
σταμάτησε, όταν έφθασε να τους χωρίσ᾽ η νύκτα·
κει καθισμένοι να ομιλούν αρχίζαν μεταξύ των·
και ο Νέστωρ πρωτομίλησε σ᾽ αυτούς: «Ω αγαπητοί μου,
ποιος από σας θα εθάρρευε στην τόλμην της ψυχής του
205 να υπάγει μέσα εις τον στρατόν των ανδρειωμένων Τρώων,
ίσως κανένα των εχθρών εις κάποιαν άκρην πιάσει
πλανώμενον ή στον λαόν κάποιαν να μάθει φήμην,
τι μεταξύ των σκέπτονται, ή εδώ πέρα να μείνουν
πλησίον στα καράβια μας, ή, αφού τώρα ενικήσαν
210 τους Αχαιούς, στην πόλιν τους οπίσω θα γυρίσουν;
Αυτά να μάθει και άβλαβος εκείθε να γυρίσει·
κάτω από τ᾽ άστρα τ᾽ ουρανού θα έβγει τ᾽ άκουσμά του
στους θνητούς όλους, και λαμπρό δώρο θα λάβει ακόμη.
Ότι από τα καράβια μας οι πολεμάρχοι πρώτοι
215 μαύρην αρνάδα με τ᾽ αρνιά που τρέφει θα του δώσει
καθένας και παρόμοιος μ᾽ αυτήν δεν είναι πλούτος.
Και εις όλα τα συμπόσια θέσιν θα λάβει εκείνος».

Άγγιγμα Ουσίας

Με απόλυτη αίσθηση εμπιστοσύνης, χωρίς πρόγραμμα, χωρίς πορεία...

Όταν ο νους παραδίνεται και η καρδιά ξέρει καλά να ορίζει...

Δεν υπάρχει εμπόδιο που μπορεί να αποτρέψει, αυτό που μόνο το πνεύμα μπορεί να δημιουργήσει.

Η αίσθηση μοναδική, καθώς τα αντίθετα σμίγουν σαν ένα σώμα, διασχίζοντας τον άνεμο, το χρόνο, για να βρεθούν σε νέα μέρη, που δεν τα έχουν επισκεφθεί.

Τα λόγια δεν χρειάζονται, συγκοινωνεί η σκέψη, μιλάει η καρδιά... μια άλλη γλώσσα που διαπερνά τις άλλοτε αναγκαίες περιγραφές.

Μια σχισμή ανάμεσα στο πριν και στο μετά, όπου το τώρα γίνεται η αιωνιότητα, το εδώ δεν έχει βαρίδια να σε κρατήσει, κι όμως είσαι απόλυτα σ' αυτό.

Όλη η ζωή χωράει μαγικά σ αυτήν την μοναδική διαδρομή σύνδεσης, αποκάλυψης, ενθύμησης. Όλοι οι χρόνοι ενώνονται, σημαδεύονται, μεταμορφώνονται, στο πέρασμα της μίας, σύνθετης (αόρατης για πολλούς) ουσίας, που αλλάζει την ενέργεια στο πέρασμά της.

Η εμπιστοσύνη μοιάζει αυτοματοποιημένη κατάσταση, όπου αυθόρμητα, χωρίς σκέψη, χωρίς προσπάθεια, ο νους και το σώμα υπακούν, προσαρμόζονται, ενώνονται, με ό,τι το πνεύμα υπαγορεύει και η ψυχή αναγνωρίζει. Η καρδιά ξέρει καλά την πορεία, πως τίποτα δεν γίνεται "αυτόματα", η πορεία ήταν/είναι μακριά, δύσκολη, με τα σημάδια ορατά. Κι όμως...

Είναι τόσο οικεία αίσθηση, τόσο γνώριμη, που προσαρμόζεται με ευκολία, με ευλάβεια, με πάθος και με συνειδητή θέληση να ενωθούν όλα τα επίπεδα, όλα τα αντίθετα.

Αυτές οι στιγμές έξω από το χρόνο φορτίζουν με ενέργεια που δεν χαρίζεται, δεν εξαγοράζεται και δεν μειώνεται με κανένα εξωτερικό εισβολέα και ψευδαίσθηση. Προκαλούν δονήσεις άπιαστες στο γήινο μάτι μα μεταμορφώνουν κόσμους, σύμπαντα, τον άνθρωπο, τη ροή της ενέργειας.

Σκοπός δεν είναι να τις ελέγξεις, ούτε μπορείς εγωικά να τις προκαλέσεις. Σκοπός είναι να τις συνειδητοποιήσεις, να τις ζήσεις απόλυτα, βαθιά και να τις διαφυλάξεις, σαν πολύτιμα δώρα που άξιζες να βιώσεις.

Είναι ο πλούτος που δεν αρπάζεται, δε μειώνεται, δε χάνεται.
Είναι η πληρότητα που πάντα αναζητούσες αλλά δεν έβρισκες.
Είναι η κατάκτηση που δεν ιδιωτικοποιείται, δεν μεταφέρεται και δεν έχει τιμή.
Είναι το μεγαλείο που πάντα έχει απλή έκφραση.
Είναι η διαύγεια που ανοίγει πύλες, ανύπαρκτες πριν.

Μετά από αυτό το άγγιγμα, δεν επιστρέφουν ίδιοι...

Υπαρξιακό άγχος

Το άγχος είναι ένα αίσθημα νευρικότητας, ανησυχίας ή φόβου που συνήθως αποτελεί συνέπεια μιας αντιλαμβανόμενης μελλοντικής απειλής. Το επίθετο υπαρξιακό δηλώνει τη συνάφεια με τις βασικές και αναπόφευκτες πραγματικότητες της ανθρώπινης ζωής.

Πέντε βασικές πηγές του υπαρξιακού άγχους:

Το υπαρξιακό άγχος είναι το άγχος που αφορά μία ή περισσότερες από αυτές τις πραγματικότητες.

Η έρευνα στην ψυχολογία έστρεψε πρόσφατα την προσοχή της στη φύση και στις συνέπειες του υπαρξιακού άγχους, με αποτέλεσμα την ανάδυση ενός επιμέρους τομέα που ονομάζεται πειραματική υπαρξιακή ψυχολογία και εστιάζει στις πέντε βασικές πηγές του υπαρξιακού άγχους: τον θάνατο, την έλλειψη σκοπού, την αβεβαιότητα της ταυτότητας, την απομόνωση και την ελευθερία.

Ο θάνατος ως βασική πηγή υπαρξιακού άγχους

Η γνώση ότι ο άνθρωπος αναπόφευκτα θα πεθάνει συγκρούεται με την ανθρώπινη επιθυμία για διαρκή ζωή και για όλα όσα αυτή προσφέρει.

Έχουν αναπτυχθεί ποικίλα εργαλεία αυτοαναφοράς για να μητρήσουν το άγχος του θανάτου.

Η θεωρία διαχείρισης του τρόμου υποστηρίζει ότι το άτομο διαχειρίζεται το ενδεχόμενο του άγχους που προκαλεί η επίγνωση της θνητότητας ενστερνιζόμενο μια πολιτισμική αντίληψη της πραγματικότητας, η πολιτισμική κοσμοθεωρία, η οποία του επιτρέπει να πιστεύει ότι αποτελεί για πάντα ένα σημαντικό μέλος ενός ουσιώδους σύμπαντος, και όχι ένα υλικό ζώο που η μοίρα του είναι να εξαφανιστεί εντελώς με τον θάνατο.

Τα ευρήματα πολλών πειραματικών ερευνών στηρίζουν τη θεωρία αυτή, δείχνοντας ότι οι υπομνήσεις της θνητότητας ενισχύουν την πίστη των ατόμων στην πολιτισμική κοσμοθεωρία τους και την πεποίθηση ότι αποτελούν διαρκείς σημαντικούς παράγοντες του κόσμου.

Οι υπομνήσεις της θνητότητας φαίνεται επίσης να αυξάνουν τη γοητεία ιδεολογιών και ηγετών που προωθούν το δίκαιο της ομάδας αναφοράς και την επιδίωξη της ηρωικής επικράτησης πάνω στις άλλες ομάδες που θεωρούνται κακές.

Το νόημα στη ζωή μας

Δεδομένου ότι όλα τα όντα τελικά πεθαίνουν, ότι η αντίληψή μας για το σύμπαν είναι περιορισμένη και ότι οι πολιτισμοί έχουν πολύ διαφορετικές ιδέες για τη φύση και τους σκοπούς της ανθρώπινης ύπαρξης, τίθεται το ερώτημα πώς μπορούμε να διατηρήσουμε το νόημα στη ζωή μας. Το νόημα γενικά παρέχεται στους ανθρώπους κατά τη διάρκεια της κοινωνικοποίησής τους από τους γονείς, τους δασκάλους, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τους θρησκευτικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς.

Ωστόσο η γνώση της ύπαρξης εναλλακτικών απόψεων για τα νοήματα της ζωής, καθώς και απρόσμενα γεγονότα της ζωής συχνά θέτουν υπό αμφισβήτηση τις πεποιθήσεις μας για το τι είναι σημαντικό.

Όταν προκύπτουν τέτοιες αμφισβητήσεις, είναι πιθανό να δημιουργηθεί άγχος. Οι άνθρωποι συχνά κινητοποιούνται να μειώσουν αυτό το άγχος είτε επιβεβαιώνοντας την εγκυρότητα των δικών τους συστημάτων νοήματος είτε αναζητώντας νέα συστήματα νοήματος (π.χ. ασπαζόμενοι μια νέα θρησκεία ή μόδα).

Αβεβαιότητα ταυτότητας

Όλοι θέλουμε να έχουμε μια σαφή ταυτότητα, να γνωρίζουμε ποιοι είμαστε. Πέρα από το να μας παρέχουν μια ουσιαστική αντίληψη του κόσμου, οι πολιτισμοί μάς δίνουν ονόματα, ρόλους και ομαδικές ταυτότητες που μας επιτρέπουν να συγκροτήσουμε μια προσωπική ταυτότητα.

Ο Erik Erikson υποστήριξε ότι για τα περισσότερα άτομα η εφηβεία είναι η βασική περίοδος ανάπτυξης μιας σαφούς αίσθησης της ταυτότητας. Δεδομένου όμως ότι οι περισσότερες, αν όχι όλες οι πεποιθήσεις για τον εαυτό μας προέρχονται από τους άλλους ανθρώπους και μπορεί να αποτύχουμε να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες που σχετίζονται με την επιθυμητή μας ταυτότητα, δεν αποκλείεται σε διαφορετικές στιγμές κατά τη διάρκεια της ζωής μας να νιώσουμε αβέβαιοι για κάποιες πτυχές της ταυτότητάς μας.

Αυτή η προσωπική αβεβαιότητα μπορεί να προκαλέσει σημαντικό άγχος. Επιχειρώντας να μειώσουν αυτό το άγχος, οι άνθρωποι συχνά προσκολλώνται περισσότερο και αυστηρότερα στις πεποιθήσεις που τρέφουν για τον εαυτό τους. Από την άλλη ωστόσο μπορεί να αναζητήσουν νέους δεσμούς, σχέσεις και επάγγελμα, προκειμένου να διαμορφώσουν μια πιο σταθερή αίσθηση του ποιοι είναι.

Βάσει του ότι είμαστε θηλαστικά και τείνουμε στην ομαδική ζωή, πολλοί θεωρητικοί υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από δεσμούς και εγγύτητα, αίσθηση του ανήκειν σε μια ομάδα, καθώς και προσκόλληση ή σύνδεση με άλλα άτομα.

Απομόνωση και υπαρξιακό άγχος

Όλοι όμως βιώνουμε εσωτερικές υποκειμενικές εμπειρίες τις οποίες δεν μπορούμε να μοιραστούμε με τους άλλους. Μπορούμε να αγγίξουμε το δέρμα του άλλου και να προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε τις εσωτερικές μας εμπειρίες μέσω λέξεων, εκφράσεων του προσώπου και της γλώσσας του σώματος, αλλά ποτέ δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πλήρως και με ακρίβεια τις συνειδητές εμπειρίες του άλλου, ούτε μπορεί κανείς να γνωρίζει τις δικές μας.

Έτσι, ό,τι κι αν κάνουμε, υπάρχει πάντα ένα χάσμα μεταξύ του εαυτού μας και των άλλων, και αυτή η συνειδητοποίηση μπορεί να προκαλέσει αισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης που γεννούν άγχος.

Η έρευνα ισχυρίζεται ότι οι άνθρωποι προσπαθούν να διαχειριστούν αυτά τα αισθήματα αναζητώντας την εγγύτητα στις στενές σχέσεις και διατηρώντας διαπροσωπικούς δεσμούς και ομαδικές ταυτότητες που τους βοηθούν να αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως μέρος ενός ευρύτερου όλου παρά ως έναν απομονωμένο οργανισμό.

Ένας αποτελεσματικός τρόπος να αισθανόμαστε λιγότερο απομονωμένοι είναι η ανάπτυξη μιας σχέσης με κάποιον ο οποίος φαίνεται να έχει παρόμοια υποκειμενική εμπειρία της πραγματικότητας με τη δική μας, μια διαδικασία που είναι γνωστή ως μοίρασμα του Εγώ.

Ελευθερία και υπαρξιακό άγχος

Συνήθως αντιλαμβανόμαστε την ελευθερία ως κάτι καλό. Εντούτοις οι Otto Rank, Erich Fromm και άλλοι θεωρητικοί επισημαίνουν ότι η ελευθερία είναι δυνατόν να προσφέρει στους ανθρώπους τόσο πολλές πιθανές επιλογές ώστε να βουλιάξουν στην αβεβαιότητα και την αναποφασιστικότητα.

Εξάλλου η ελευθερία συνεπάγεται ένα μεγάλο βάρος ευθύνης για τις ενέργειες κάποιου και ενδεχομένως προκαλεί ενοχή, ντροπή και λύπη. Έτσι οι άνθρωποι συχνά βιώνουν άγχος σχετικά με την ελευθερία τους.

Γι' αυτό στρέφονται σε ανθρώπους του στενού περιβάλλοντός τους, ηγέτες και κοινωνικούς θεσμούς προκειμένου να λάβουν εκείνοι αποφάσεις για τους ίδιους, θυσιάζοντας έτσι την ελευθερία τους για να μειώσουν την αβεβαιότητα, το άγχος και τα συναισθήματα ενοχής, ντροπής και λύπης.

Υπαρξιακό άγχος και υπαρξιακή ψυχοθεραπεία

Το υπαρξιακό άγχος που δημιουργείται από αυτές τις πέντε υπαρξιακές ανησυχίες μπορεί να τροφοσοτήσει την προσωπική ανάπτυξη ή να οδηγήσει σε δυσπροσαρμοστικές άμυνες και σε προβλήματα ψυχικής υγείας.

Η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία, προσέγγιση η οποία συνοψίζεται από τον Irvin Yalom, επικεντρώνεται στην υποστήριξη των ατόμων των οποίων τα προβλήματα φαίνονται να απορρέουν από το υπαρξιακό άγχος. Ο Yalom υποστήριξε ότι αυτές οι υπαρξιακές ανησυχίες προκαλούν άγχος όταν οι τρόποι αντιμετώπισής τους είναι ανεπαρκείς.

Το άγχος με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε πρόσθετες δυσπροσαρμοστικές στατηγικές ή άμυνες διαχείρισης.

Η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία εστιάζει στην υποστήριξη των ατόμων έτσι ώστε να εγκαταλείψουν αυτές τις δυσπροσαρμοστικές άμυνες και να αναπτύξουν πιο ωφέλιμους τρόπους αντιμετώπισης των υπαρξιακών τους ανησυχιών. Οι τρόποι αυτοί είναι σχεδιασμένοι να εξαλείφουν τα εμπόδια προς την αποτελσματική λειτουργία και την άντληση ικανοποίησης από τη ζωή.

Τα SMS και η σχέση τους με τις συγκινήσεις

Έχουν περάσει είκοσι και πλέον χρόνια από τότε που τα κινητά τηλέφωνα ήρθαν στην ζωή μας και εγκαταστάθηκαν για τα καλά στην καθημερινότητα μας. Τα περιβόητα SMS έμοιαζαν στην αρχή σαν ένα υπέροχο όνειρο.

Το να μπορείς μέσα σε λίγα λεπτά να στείλεις γραπτώς ό,τι ήθελες σε όποιον ήθελες, όπου κι αν αυτός βρισκόταν, έκανε τον καθένα να σκεφτεί έστω και για λίγο ότι ο παράδεισος της επικοινωνίας μας είχε βρει. Από τότε οι εξελίξεις ραγδαίες πάνω στην κινητή τηλεφωνία και την τηλεπικοινωνία.

Αμέτρητες εφαρμογές πια μπορεί ο καθένας να έχει στην διάθεση του για να στείλει μηνύματα και αρχεία παντός είδους. Δεν αμφισβητεί κανείς βεβαίως την διευκόλυνση που όλα αυτά έχουν επιφέρει σε επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο. Χρόνος και ενέργεια κερδισμένα από την ύπαρξη αυτής της τεχνολογίας.

Κάθε καινούργιο στοιχείο που εισάγεται στη ζωή μας δεν επιφέρει μόνο αλλαγές πρακτικές. Πάντα καθετί που εισβάλει και εγκαθίσταται στη ζωή μας κάνοντας τα πράγματα να μην είναι ποτέ ξανά όπως τα ξέραμε, επιφέρει αλλαγές στον τρόπο που σκεφτόμαστε, στο τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και επικοινωνούμε τα πράγματα. Με άλλα λόγια επιφέρει αλλαγές στο γνωστικό μας, στο ψυχολογικό μας και στο πνευματικό μας επίπεδο.

Μια από αυτές τις αλλαγές στο ψυχολογικό μας επίπεδο θα δοκιμάσω να φωτίσω στις επόμενες γραμμές.

Η τεχνολογία των SMS μας έκλεψε τη συγκίνηση. Και εξηγούμαι... Οι περισσότεροι άνθρωποι επικοινωνούν τα πάντα μέσω γραπτών μηνυμάτων.

Οι προσωπικές σχέσεις, στις οποίες κυρίως ασκείται η αρνητική επίδραση της τεχνολογίας, ξεδιπλώνονται μέσα από ατελείωτες γραμμές μηνυμάτων. Πράγματα δύσκολα, πράγματα ευχάριστα, πράγματα πολύτιμα, πράγματα μπερδεμένα γίνονται όλα γραπτά μηνύματα.

Ψυχολογικά είμαστε ζωντανοί όταν οι αισθήσεις μας συμμετέχουν στη ζωή μας. Όσο περιορίζουμε το ρόλο των αισθήσεων, τόσο η ψυχολογική μας ζωή συρρικνώνεται. Και όσο περνάμε όλα όσα έχουμε να δώσουμε και να λάβουμε επομένως μέσα από τα γραπτά μηνύματα, προκαλούμε αυτήν τη συρρίκνωση στον εαυτό μας.

Στην εγγραφή μιας εμπειρίας στον ψυχισμό μας και αργότερα στην μνήμη μας σπουδαίο ρόλο παίζουν οι αισθήσεις μας. Όσο περισσότερο συμμετέχουν τόσο περισσότερο έχουμε την ευκαιρία να αισθανθούμε έντονα συναισθήματα, τα οποία καταγράφονται με ανεξίτηλο τρόπο στον εγκέφαλό μας.

Όταν εμείς έχουμε να εκφράσουμε κάτι σε κάποιον για να μπορέσουμε να το νιώσουμε ολόκληρο παίζει μεγάλο ρόλο ο τόνος της φωνής μας, οι λέξεις που θα χρησιμοποιήσουμε, το βλέμμα μας, και κινήσεις του σώματός μας. Αναλόγως όταν οι άλλοι έχουν να εκφράσουν κάτι προς εμάς όλα τα παραπάνω στοιχεία είναι απαραίτητα στο να τα ζήσουμε ως δέκτες της επικοινωνίας.

Όταν απουσιάζουν όλα αυτά τα στοιχεία στην επικοινωνία μας και το μόνο που υπάρχει είναι λέξεις σε μια οθόνη τότε η εμπειρία συρρικνώνεται και οι σχέσεις δεν αναπτύσσονται.

Τα συναισθήματά μας, είτε είμαστε αυτοί που εκφράζουμε είτε αυτοί που ακούμε, υπάρχουν και εμπεδώνονται μόνο όταν εκφράζονται. Η έκφραση είναι ολόκληρη και πλήρης όταν συμμετέχουν όλες οι αισθήσεις μας. Στο επίπεδο των σχέσεων τώρα η άμεση αλληλεπίδραση με τους άλλους μας δίνει την δυνατότητα να νιώσουμε ότι τους γνωρίζουμε, ότι μας γνωρίζουν και αυτοί και επομένως να αναπτύξουμε την σχέση όπως επιθυμούμε.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα σύστημα ανοιχτό και ανατροφοδοτούμενο. Αυτό σημαίνει ότι η άμεση και πλήρης επανατροφοδότηση τον κάνει να αναπτύσσεται κανονικά και μαζί με αυτόν και ο ψυχισμός μας.

Όταν θέλουμε να πούμε σε κάποιον: «μου λείπεις, σ’αγαπώ, συγγνώμη» ο χρωματισμός στην φωνή μας, ο τόνος της φωνής μας, το βλέμμα μας, οι κινήσεις του σώματος μας μιλούν μαζί μας και μας βοηθούν να καταλάβουμε και μεις οι ίδιοι το μέγεθος αυτών που νιώθουμε. Όλα όσα βρίσκονται μέσα μας, παίρνουν υπόσταση όταν εκφράζονται με αυτόν τον ολόκληρο τρόπο. Και ανάλογα όταν είμαστε στην θέση να ακούσουμε από κάποιον άλλον αυτά, ακούμε πιο έντονα και καθαρά και τα καταγράφουμε με αίσθημα σιγουριάς μέσα μας.

Αλλά και όταν θέλουμε να εκφράσουμε κάτι δύσκολο ή οδυνηρό πάλι οι αισθήσεις μας παίζουν μέγιστο ρόλο. Πώς να εκφράσεις τον φόβο σου χωρίς το σπάσιμο της φωνής σου; Πώς να δείξεις το θυμό σου χωρίς τις κινήσεις του σώματος σου; Πώς να μοιραστείς τον πόνο σου χωρίς την βοήθεια από το βλέμμα σου;

Και από την άλλη πώς να νιώσεις τον φόβο, τον πόνο, τον ενθουσιασμό, τη χαρά και τόσα άλλα συναισθήματα, αν δεν ακούσεις την φωνή του άλλου ανθρώπου, αν δεν δεις το βλέμμα του και τις εκφράσεις του προσώπου του, αν δεν λάβεις τα μη λεκτικά σήματα του σώματος του;

Όλα αυτά τα στοιχεία καταλαβαίνουμε ότι απουσιάζουν στην επικοινωνία μέσω των γραπτών μηνυμάτων και κάνουν αυτόματα την επικοινωνία μας πιο στεγνή σε συγκινήσεις.

Οι σχέσεις μας δεν εμβαθύνουν όσο θα μπορούσαν και οι εμπειρίες που καταγράφονται μέσα μας είναι πιο λίγες και πιο «άχρωμες».

Όσο περισσότερο αναπτύσσεται αυτός ο νέος τρόπος επικοινωνίας τόσο οι σχέσεις των ανθρώπων γίνονται εύθραυστες, μη ικανοποιητικές, ίδιες….

Το πρόβλημα εντοπίζεται μεγαλύτερο στις νεότερες γενιές, στα παιδιά που μεγάλωσαν και θα συνεχίσουν να μεγαλώνουν έχοντας σαν δεδομένο το κινητό τηλέφωνο.

Αυτοί οι άνθρωποι από την αρχή της ζωής τους μαθαίνουν την επικοινωνία μέσα στα στενά όρια της οθόνης, των πλήκτρων, των emoji, των αυτοκόλλητων… Όταν δεν έχεις χάσει κάτι δεν το αναζητάς.

Για να μάθουν οι νεότεροι και να μην ξεχάσουν οι παλαιότεροι λοιπόν, ας δώσουμε προτεραιότητα στην άμεση και ζωντανή επικοινωνία. Όσο γίνεται και όπου γίνεται.

Ας επιμείνουμε σε ζωντανές αλληλεπιδράσεις με τη βεβαιότητα πως η κάθε δυσκολία, αμηχανία και ένταση που μας φέρνει η in vivo αλληλεπίδραση τροφοδοτεί την ψυχολογική μας ζωή, μας απομακρύνει από τον συναισθηματικό μαρασμό. Το να ζούμε τα πάντα πάνω σε μια ευθεία (από ψυχολογικής άποψης) γραμμή, μας οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στον ψυχολογικό μας θάνατο. Η πλούσια συναισθηματική ζωή και η ύπαρξη της συγκίνησης είναι το εσωτερικό φως που μας χρειάζεται σε όλη την πορεία της ζωής μας.

Ας διεκδικήσουμε λοιπόν τη συγκίνηση που μας έκλεψαν τα SMS!

Στη χώρα του Πάνα

Ο Πάνας ήταν Θεός που συνήθιζε να επισκέπτεται ανθρώπους στο μεσημεριανό κυρίως ύπνο και να τους προκαλεί πανικό. Μάλιστα οι Αθηναίοι, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς το πρόσωπό του -μιας και τον θεώρησαν σημαντικό συντελεστή στη νίκη τους κατά των Περσών, αφού με τις άγριες κραυγές του έσπειρε τον πανικό - ίδρυσαν ένα ιερό σε μια σπηλιά βορειοδυτικά της Ακρόπολης. Γι' αυτό και η λέξη πανικός λένε πως ετυμολογείται από τον Πάνα.

Σήμερα, δεν πιστεύουμε στον Πάνα. Ωστόσο, μεγάλος αριθμός του πληθυσμού ταλαιπωρείται από φοβίες και κρίσεις πανικού τις οποίες όσοι τις βιώνουν νιώθουν παράλυση, ακινητοποίηση και μια κατάσταση μη αναστρέψιμη. "Θα μείνω για πάντα έτσι" είναι μια πολύ συχνή φράση και η αλήθεια είναι πως όταν μας συμβαίνουν τέτοια επεισόδια υπάρχει υπερβολική κινητικότητα στη σκέψη -εκτός απ' το σώμα- η κρίση μας δεν είναι η καλύτερη δυνατή και έχουμε την τάση να ερμηνεύουμε γεγονότα μόνο όπως θέλουμε αφού σκέψη και αισθήσεις είναι διαστρεβλωμένες.

Ξαφνικά νιώθεις πως κάτι πολύ λάθος σου συμβαίνει και πιστεύεις πως θα χάσεις τον έλεγχο. Τα σωματικά συμπτώματα που αισθάνεσαι είναι τόσο πραγματικά και μοιάζουν τόσο με αυτά των σοβαρών ασθενειών που σκέφτεσαι πως έχεις κάτι παρόμοιο και πως θα πεθάνεις. Μέσα στα επόμενα δέκα λεπτά τα συμπτώματα έχουν κορυφωθεί και στη συνέχεια σιγά σιγά σβήνουν, όμως, σ' έχουν αφήσει στραγγισμένο από ενέργεια, ανήσυχο, τρομαγμένο και εύχεσαι όταν σου ξανασυμβεί να μην είσαι κάπου έξω με κόσμο.

Το θεωρείς ένδειξη αδυναμίας και είσαι σίγουρος πως οι άλλοι δεν μπορούν να καταλάβουν –εξάλλου το μόνο που ξέρουν να πουν είναι ένα έλα μωρέ, χαλάρωσε, θα περάσει-. Αρχίζεις και ψάχνεις. Η καλή περίπτωση είναι να πας σε γιατρό και να ξεκινήσεις σειρά εξετάσεων. Θα πας σε παθολόγο, καρδιολόγο, ωριλά, θα κάνεις εγκεφαλογράφημα. Η κακή, κάκιστη περίπτωση είναι να αρχίσεις να γκουγκλάρεις τα συμπτώματα και εκεί, θα σιγουρευτείς πως κάτι πραγματικά κακό σου συμβαίνει.

Κάποιος γνωστός θα σου πει να πας σε ψυχοθεραπευτή. Αφού περάσει λίγος καιρός ακόμα και δεις πως η ταλαιπωρία συνεχίζεται, σκέφτεσαι να πιεις και αυτό το πικρό ποτήρι.

Φανερά κουρασμένος, απογοητευμένος και φοβισμένος για πολλοστή φορά θα εξιστορήσεις αυτό που σου συμβαίνει. Ειλικρινά δεν καταλαβαίνεις τι κάνεις εκεί, η διαδικασία σου φαίνεται αργή, ενώ εσύ θες ένα γρήγορο αποτέλεσμα.

Όμως, αυτά που ακούς δεν σου φαίνονται παράλογα και το πιο σημαντικό είναι πως στην παρούσα φάση δεν ακουμπάτε παλιά θέματα. Το πρώτο που μαθαίνεις είναι πως τα σήματα του σώματός σου δεν είναι απειλή αλλά προστασία. Μαθαίνεις πόσο σημαντική και υποστηρικτική είναι η αναπνοή και με το να σταθείς λίγο και να πάρεις μερικές ήρεμες αναπνοές είναι ένας σίγουρος τρόπος να χαλαρώσεις και να έρθεις στο εδώ και τώρα.

Αντί να λές «τι έπαθα τώρα, γιατί το έπαθα τώρα αυτό;» λες απλά, «είμαι αγχωμένος, ζαλίζομαι, έχω ταχυκαρδία, τι χρειάζομαι; Χρειάζομαι να πάρω μερικές αναπνοές, να καθίσω λίγο ή να ξεκουραστώ» Μ' αυτό τον τρόπο μαθαίνεις να μην κολλάς στο ερέθισμα και να αναγνωρίζεις τις ανάγκες σου. Η ελαφριά άσκηση θα σε βοηθήσει και με τις καινούργιες συνδέσεις που έχεις κάνει θα ξέρεις πως αυτό που σου συμβαίνει δεν είναι ένδειξη αδυναμίας ούτε πρέπει να ντρέπεσαι για κάτι. Αρχίζεις και μαθαίνεις τι είναι αυτό που σε ανακουφίζει και όταν σου συνέβη πάλι, ήταν πολύ διαφορετικά. Συμφωνείς με την άποψη πως ως ένα βαθμό, το άγχος μας κινητοποιεί, μας προετοιμάζει για κάποιες δύσκολες καταστάσεις και κάποιες φορές όταν το άγχος είναι ανύπαρκτο ή πολύ χαμηλό, μπορεί να επηρεαστεί και η απόδοσή μας.

Εντυπωσιάζεσαι πόσο γρήγορα άρχισαν τα συμπτώματα να υποχωρούν και νιώθεις χαρά, ανακούφιση και μεγαλύτερη σιγουριά.

Θες να μάθεις όλο και περισσότερα και θυμάσαι πως η φράση που σου είχε πει η ψ «κάποιες φορές τα συμπτώματα κρατάνε ζωντανό ένα θέμα για να λυθεί ο παλιός λογαριασμός» ίσως να μην ήταν τυχαία.

Όμως τώρα, αφού έχεις μάθει και αυτοϋποστηρίζεσαι, ίσως είσαι έτοιμος ν' ακούσεις περισσότερα γι' αυτό. Το σημαντικό ήταν πως ζήτησες βοήθεια.

H συμπαντική αλήθεια του Παρμενίδη

Ο Παρμενίδης ο οποίος θεωρείται ως «ο ιδρυτής της οντολογίας»[1], αποφαίνεται πως πέρα από την αληθινή και τέλεια γνώση η οποία επιτυγχάνεται μέσω της λογικής μεθόδου έρευνας, υφίστανται και οι δοξασίες οι οποίες διατυπώνονται από τους ανθρώπους και είναι ψευδείς λόγω του ότι προέρχονται από συγκεχυμένες και μεταβαλλόμενες μαρτυρίες των αισθήσεων.[2]

«Το Ον είναι, το μη-Ον δεν είναι».

Ο φιλόσοφος μέσα από τη σκέψη του αποτυπώνει μια αντίθεση μεταξύ γνώσης και δοξασίας, η οποία δεν αφήνει μόνο να αναδυθεί η διάκριση της λογικής από την εμπειρική μέθοδο, αλλά συνάμα αποτελεί μέρος της οντολογίας του. Για τον Παρμενίδη, «η γνώση που συνοδεύεται από τη δικαιοσύνη θεωρείται ως θεϊκή αποκάλυψη για τους εκλεκτούς, ανάμεσα στους οποίους ο φιλόσοφος συγκαταλέγει και τον ίδιο».[3]

Η αλήθεια η οποία είναι αναπόσπαστο στοιχείο της παρμενίδειας φιλοσοφίας, πηγάζει από την καθαρή νόηση. Ο Παρµενίδης και γενικότερα οι Ελεάτες, παρατηρούσαν και παράλληλα μελετούσαν τον κόσμο στατικά ως Είναι.[4] Αυτό βέβαια είναι κάτι το οποίο ενισχύεται και από τον ίδιο τον Αριστοτέλη στα Μετά τα Φυσικά του, όπου ο Παρµενίδης αντιλαµβανόταν τον κόσµο ως µεταβλητό.[5] Ο Αριστοτέλης, αν και συµµεριζόταν έως κάποιον βαθμό τη σκέψη του Παρµενίδη και του Πλάτωνα σχετικά µε τη σταθερότητα που πρέπει να υπάρχει στο γνωστικό αντικείμενο, εντούτοις του ήταν αδιανόητο να δεχτεί τον αποκλεισμό της φύσης από το πεδίο της έρευνας και κατά προέκταση από το πεδίο της κατάκτησης της γνώσης.[6]

Ο Ελεάτης φιλόσοφος, στο ποίημά του, αναφέρει πως η θεά της αλήθειας εξαγγέλλει την έννοια ενός νέου φιλοσοφικού όρου τον οποίο θέτει ο Παρμενίδης, τον όρο «Είναι»[7] που αντιπροσωπεύει αυτό που πραγματικά υπάρχει προαιώνια μέσα στο Σύμπαν αόρατο και έξω από τη δυνατότητα των ανθρώπινων αισθήσεων.[8] Το «είναι» σε πολλές περιπτώσεις ονομάζεται και «Ον». Το Είναι οφείλει να είναι μοναδικό ενιαίο και αδιάσπαστο και ταυτίζεται με την έννοια της συμπαντικής αλήθειας. Το αισθητό και υλικό Σύμπαν περιγράφεται από τον Παρμενίδη με την λέξη «γίγνεσθαι» και κάποιες φορές αναφέρεται και με την έκφραση «Μη Ον».[9] Η παρμενίδεια οντολογική παράδοση περί του «Είναι» περνά μέσα από την νεοπλατωνική σκέψη και τροφοδοτεί ακόμη και στην Αναγέννηση, τη σκέψη σπουδαίων φιλοσόφων όπως χαρακτηριστικά του Pico della Mirandola.[10]

Συμπεράσματα

Η εξέλιξη της έννοιας του θείου, όπως αποτυπώθηκε στο στοχασμό των Προσωκρατικών φιλοσόφων, έγκειται στη σταδιακή απεξάρτηση της φιλοσοφικής σκέψης από την παράδοση της επικής ποίησης (ομηρική και Ησιόδεια ποίηση) και των καθιερωμένων θρησκευτικών αντιλήψεων. Αφετηρία και ταυτόχρονα κεντρικό σημείο του φιλοσοφικού στοχασμού των προσωκρατικών, αποτελεί ο «φυσικός κόσμος». Ακριβώς επάνω σε αυτόν, αποτυπώνουν τη φιλοσοφική τους σκέψη σχετικά με την «υφή» και «λειτουργία» του κόσμου, καθώς και για τα όρια και την προέλευση της ανθρώπινης γνώσης, βασικές δηλαδή προεκτάσεις της οντολογίας και κατά προέκταση της σχέσης του ανθρώπου με το θείο. Σε αντίθεση με τους θεούς της επικής ποίησης, η θεότητα μέσω της σπίθας και της σταδιακής ανάπτυξης της οντολογίας από τους προσωκρατικούς, οδηγείται σε μια διαφορετική οπτική της. Παράλληλα επικρατεί μια δυναμική περιορισμού του άλογου στοιχείου, κάτι που δημιουργεί αιτία ρήξης με την ποιητική μυθολογική παράδοση (όμηρος), παρά το γεγονός πως οι προσωκρατικοί αντλούν από αυτή αρκετά στοιχεία. Η φιλοσοφία των προσωκρατικών φιλοσόφων αποτέλεσε κινητήρια δύναμη της μετέπειτα φιλοσοφικής σκέψης και παράδοσης (πλατωνική, αριστοτελική, στωική, επικούρεια και νεοπλατωνική οντολογία).
--------------------------------------
[1] Ευαγγελία Μαραγγιανού-Δερμούση, ό.π., σ. 137.

[2] Ό.π., σσ. 138-139.

[3] Ό.π., σ. 140.

[4] William Keith Chambers Guthrie, Οι Έλληνες Φιλόσοφοι: Από το Θαλή ως τον Αριστοτέλη, μτφρ. Α.Σακελλαρίου, Εκδόσεις Δ. Παπαδήµας, Αθήνα 2001, σ. 53. Όπως επισημαίνει ο Guthrie, «για τον Παρµενίδη η κίνηση δεν ήταν δυνατή και τη σύνολη πραγµατικότητα αποτελούσε µία και µόνη, ακίνητη και αμετάβλητη ουσία».

[5] Μετά τα φυσικά, Βιβλίο Α, 986b, 29-34: «Παρμενίδης δὲ μᾶλλον βλέπων ἔοικέ που λέγειν: παρὰ γὰρ τὸ ὂν τὸ μὴ ὂν οὐθὲν ἀξιῶν εἶναι, ἐξ ἀνάγκης ἓν οἴεται εἶναι, τὸ ὄν, καὶ ἄλλο οὐθέν ̔περὶ οὗ σαφέστερον ἐν τοῖς περὶ φύσεως εἰρήκαμεν̓, ἀναγκαζόμενος δ’ ἀκολουθεῖν τοῖς φαινομένοις, καὶ τὸ ἓν μὲν κατὰ τὸν λόγον πλείω δὲ κατὰ τὴν αἴσθησιν ὑπολαμβάνων εἶναι, δύο τὰς αἰτίας καὶ δύο τὰς ἀρχὰς πάλιν τίθησι, θερμὸν καὶ ψυχρόν, οἷον πῦρ καὶ γῆν λέγων». Βλ. Παρμενίδης, Περί Φύσεως, Απόσπασμα 16: «ὡς γὰρ ἑκάστοτ’ ἔχει κρᾶσιν μελέων πολυκάμπτων, τὼς νόος ἀνθρώποισι παρίσταται: τὸ γὰρ αὐτὸ ἔστιν ὅπερ φρονέει, μελέων φύσις ἀνθρώποισιν καὶ πᾶσιν καὶ παντί: τὸ γὰρ πλέον ἐστὶ νόημα». Βλ. επιπρόσθετα: Αριστοτέλης, Μετά τα φυσικά, Βιβλίο Γ, 1009b, 22-26 & 1010b, 1-4: «τὰ δ’ ὄντα ὑπέλαβον εἶναι τὰ αἰσθητὰ μόνον: ἐν δὲ τούτοις πολλὴ ἡ τοῦ ἀορίστου φύσις ἐνυπάρχει καὶ ἡ τοῦ ὄντος οὕτως ὥσπερ εἴπομεν». Στα σημεία αυτά του κειμένου του ο Σταγειρίτης φιλόσοφος παραθέτει την παρμενίδεια σκέψη περί μεταβλητού του κόσμου.

[6] Μετά τα φυσικά, Βιβλίο Γ, 1010a, 17-1010b, 30: «τό τε γὰρ ἀποβάλλον ἔχει τι τοῦ ἀποβαλλομένου, καὶ τοῦ γιγνομένου ἤδη ἀνάγκη τι εἶναι, ὅλως τε εἰ φθείρεται, ὑπάρξει τι ὄν, καὶ εἰ γίγνεται, ἐξ οὗ γίγνεται καὶ ὑφ’ οὗ γεννᾶται ἀναγκαῖον εἶναι, καὶ τοῦτο μὴ ἰέναι εἰς ἄπειρον. ἀλλὰ ταῦτα παρέντες ἐκεῖνα λέγωμεν, ὅτι οὐ ταὐτό ἐστι τὸ μεταβάλλειν κατὰ τὸ ποσὸν καὶ κατὰ τὸ ποιόν: κατὰ μὲν οὖν τὸ ποσὸν ἔστω μὴ μένον, ἀλλὰ κατὰ τὸ εἶδος ἅπαντα γιγνώσκομεν ἔτι δὲ δῆλον ὅτι καὶ πρὸς τούτους ταὐτὰ τοῖς πάλαι λεχθεῖσιν ἐροῦμεν: ὅτι γὰρ ἔστιν ἀκίνητός τις φύσις δεικτέον αὐτοῖς καὶ πειστέον αὐτούς. καίτοι γε συμβαίνει τοῖς ἅμα φάσκουσιν εἶναι καὶ μὴ εἶναι ἠρεμεῖν μᾶλλον φάναι πάντα ἢ κινεῖσθαι: οὐ γὰρ ἔστιν εἰς ὅ τι μεταβαλεῖ: ἅπαντα γὰρ ὑπάρχει πᾶσιν. περὶ δὲ τῆς ἀληθείας, ὡς οὐ πᾶν τὸ φαινόμενον ἀληθές, πρῶτον μὲν ὅτι οὐδ’ ἡ αἴσθησις ψευδὴς τοῦ γε ἰδίου ἐστίν, ἀλλ’ ἡ φαντασία οὐ ταὐτὸν τῇ αἰσθήσει. εἶτ’ ἄξιον θαυμάσαι εἰ τοῦτ’ ἀποροῦσι, πότερον τηλικαῦτά ἐστι τὰ μεγέθη καὶ τὰ χρώματα τοιαῦτα οἷα τοῖς ἄπωθεν φαίνεται ἢ οἷα τοῖς ἐγγύθεν ὥσπερ καὶ Πλάτων λέγει, οὐ δήπου ὁμοίως κυρία ἡ τοῦ ἰατροῦ δόξα καὶ ἡ τοῦ ἀγνοοῦντος, οἷον περὶ τοῦ μέλλοντος ἔσεσθαι ὑγιοῦς ἢ μὴ μέλλοντος. ἔτι δὲ ἐπ’ αὐτῶν τῶν αἰσθήσεων οὐχ ὁμοίως κυρία ἡ τοῦ ἀλλοτρίου καὶ ἰδίου ἢ τοῦ πλησίον καὶ τοῦ αὑτῆς, ἀλλὰ περὶ μὲν χρώματος ὄψις, οὐ γεῦσις, περὶ δὲ χυμοῦ γεῦσις, οὐκ ὄψις: ὧν ἑκάστη ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ περὶ τὸ αὐτὸ οὐδέποτε φησιν ἅμα οὕτω καὶ οὐχ οὕτως ἔχειν. ἀλλ’ οὐδὲ ἐν ἑτέρῳ χρόνῳ περί γε τὸ πάθος ἠμφισβήτησεν, ἀλλὰ περὶ τὸ ᾧ συμβέβηκε τὸ πάθος ὥσπερ καὶ οὐσίαν μὴ εἶναι μηθενός, οὕτω μηδ’ ἐξ ἀνάγκης μηθέν: τὸ γὰρ ἀναγκαῖον οὐκ ἐνδέχεται ἄλλως καὶ ἄλλως ἔχειν, ὥστ’ εἴ τι ἔστιν ἐξ ἀνάγκης, οὐχ ἕξει οὕτω τε καὶ οὐχ οὕτως».

[7] Παρμενίδης, Το Ποίημα.

[8] Ό.π., σσ. 14-15.

[9] Ό.π., σσ. 22-24.

[10] Βλ. Giovanni Pico della Mirandola, Of being and unity: (De ente et uno), Marquette University Press, Milwaukee Wisconsin 1943, σσ. xxiv-xxvii. Βλ. επίσης Paul Richard Blum, Philosophy of Religion in the Renaissance, Routledge, London and New York 2016, σ. 107.

Ο Παρμενίδης γεννήθηκε στην Ελέα της Μεγάλης Ελλάδας στα τέλη του 6ου αι. π.Χ., σε ένα περιβάλλον επηρεασμένο από τις απόψεις του Πυθαγόρα και του Ξενοφάνη. Θεωρείται η πλέον πρωτότυπη μορφή της προσωκρατικής σκέψης. Σε αντίθεση με τους Ίωνες φυσιολόγους δεν αναζητά την ενότητα του κόσμου σε μια φυσική ουσία (φωτιά, αέρας, νερό κλπ), αλλά στην ίδια την «οντότητα» των πραγμάτων που μας περιβάλλουν, στο είναι όλων των όντων και όλων των πραγμάτων.

Σε ένα απόσπασμα του αντιδιαστέλλει το είναι, την ύπαρξη των όντων, με το μηδέν και το απορρίπτει, μη αποδεχόμενος τη σύλληψη του απόλυτου μηδενός ως αντίθετου στο είναι. Παρόλο που αναφέρει αρχικά τις δύο οδούς του είναι και του μηδενός ως τις μόνες που μπορούν να νοηθούν, σπεύδει να υπογραμμίσει ότι η οδός του «είναι» είναι η μόνη αληθινή και ότι μόνον το είναι μπορεί να αποτελέσει αυθεντικό αντικείμενο της νόησης. Η νόηση εδώ δεν εξαρτάται βέβαια από τις αισθήσεις, αλλά διεισδύει στη βαθύτερη ουσία των πραγμάτων.

Η επίδρασή του είναι εμφανής τόσο στους μεταγενέστερους προσωκρατικούς όσο και στο έργο του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη Στον διάλογο “Παρμενίδης” του Πλάτωνα, που γράφτηκε σχεδόν ταυτόχρονα με τον διάλογο “Θεαίτητος”, ο Πλάτων παρουσιάζει ένα διανοητικό “παιχνίδι” αντιπαράθεσης ανάμεσα στον νεαρό και άπειρο ακόμη στην τυπική λογική, Σωκράτη , και τους εκπροσώπους της Ελεατικής σχολής, δηλαδή τον Παρμενίδη και τον μαθητή του Ζήνωνα.

Σώμα και Σύμπαν

Ότι υπάρχει επάνω, υπάρχει και κάτω. Ότι υπάρχει πάνω στη Γη, υπάρχει και μέσα στον άνθρωπο. Όλα ενώνονται μέσα από μια αδιόρατη γραμμή. Για παράδειγμα, υπάρχουν τα 4 στοιχεία της φύσης. Υπάρχει η φωτιά, η γη, ο αέρας και το νερό. Όλα αυτά συνθέτουν τις δραστηριότητες της ίδιας της φύσης.

Οι άνθρωποι χώρισαν τον χρόνο στις 4 εποχές παρατηρώντας αυτές τις φυσικές δραστηριότητες. Παλαιότερα μοίραζαν αυτά τα 4 στοιχεία, ανάλογα με την κύρια ιδιότητά τους, μέσα στην ενότητα ενός έτους. Ο πρώτος μήνας του χρόνου ήταν φωτιά, ο δεύτερος γη, ο τρίτος αέρας και ο τέταρτος νερό. Με τον ίδιο τρόπο συνέχιζαν διαδοχικά όλους τους μήνες, μέχρι το τέλος του χρόνου. Αυτό ίσως να το γνωρίζεις μέσω των πληροφοριών που έχουμε από την αστρολογία.

Αυτό που ίσως δεν γνωρίζεις είναι ο τρόπος που γινόταν η άσκηση της ιατρικής στην αρχαιότητα. Βασιζόταν αυτή η ιατρική στην ισορροπία των τεσσάρων στοιχείων μέσα στο σώμα. Τα ίδια αυτά στοιχεία που βρίσκονται και απαρτίζουν την φυσιολογική λειτουργία της Γης, βρίσκονται και μέσα στο σώμα. Ακόμα και μέχρι τις μέρες μας, η Αγιουρβέδα (μια πανάρχαια Ινδική μέθοδος), η Θιβετιανή αλλά και η Κινέζικη ιατρική βασίζονται στην εξισορρόπιση των τεσσάρων φυσικών στοιχείων μέσα στο σώμα.

Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της Ιατρικής, βάσιζε την θεραπεία του στην εξισορρόπιση των τεσσάρων αυτών στοιχείων μέσα στο ανθρώπινο σώμα. Κάθε όργανο του σώματος, σύμφωνα με την αρχαία παραδοσιακή ιατρική πολλών χωρών, ανήκει σε ένα στοιχείο της φύσης. Τα όργανα και οι λειτουργίες τους σώματος είναι μοιρασμένα, ανάλογα με την φύση τους, σε κάποια από τα τέσσερα στοιχεία. Εάν υπάρχει ανισορροπία σε αυτά τα τέσσερα στοιχεία, τότε εκδηλώνεται η ασθένεια μέσα στο σώμα.

Το ανθρώπινο σώμα ήταν χωρισμένο (όπως ένα έτος) σε φωτιά, γη, αέρα και νερό. Και όχι μόνο ήταν μοιρασμένο στα στοιχεία της φύσης, αλλά είχαν και κυρίαρχο πλανήτη. Στα ανθρώπινα όργανα δινόταν ένας κυρίαρχος πλανήτης. Αν ένα όργανο ήταν της φωτιάς, τότε ο κυρίαρχος πλανήτης, ανάλογα με την ημερομηνία και ώρα γέννησης, ήταν ο 'Αρης, ο Ήλιος ή ο Δίας. Αν το όργανο μέσα στο σώμα ήταν του αέρα, τότε ο κυρίαρχος ήταν ο Ερμής κλπ. Δεν θέλω να δώσω με λεπτομέρεια αστρολογικά στοιχεία, γιατί θα είναι κουραστικά για τους μη γνώστες της αστρολογίας. Εκεί που θέλω να μείνω είναι στο εξής: αν έβλεπες τον χάρτη του ανθρώπινου σώματος που χρησιμοποιούσε ένας παλαιότερος γιατρός, θα έμενες έκθαμβος. Το σώμα ήταν ταυτόχρονα και ο χάρτης του σύμπαντος. Όλο το σύμπαν ήταν χαρτογραφημένο μέσα στο ανθρώπινο σώμα. Όλοι οι πλανήτες και τα στοιχεία της φύσης ήταν τοποθετημένα με αυστηρή λεπτομέρεια μέσα στο ανθρώπινο σώμα. Κάθε όργανο του σώματος ήταν καταχωρημένο, ανάλογα με την δουλειά που έκανε, σε κάποιο σημείο του σύμπαντος.

Όλο το σύμπαν ήταν καταχωρημένο μέσα στο ανθρώπινο σώμα. Όλοι οι πλανήτες, στον ανθρώπινο χάρτη αυτό, ήταν τοποθετημένοι μέσα στο σώμα. Αυτόν τον χάρτη συμβουλευόταν ο γιατρός για να κάνει διάγνωση. Αυτό ήταν το αρχικό και βασικό εργαλείο του.

Με αυτόν τον τρόπο ο ιατρός έδινε διαγνώσεις και με αυτόν τον τρόπο δινόταν η κατάλληλη θεραπεία. Ο μακρόκοσμος, αν τον κοιτάξεις μέσα σε αυτόν τον μικρό χάρτη του σώματος, δεν είναι και τόσο μακρόκοσμος. Αν όλο το σύμπαν, σύμφωνα με τον χάρτη αυτό, βρίσκεται καταχωρημένο μέσα στο σώμα, τότε τα πράγματα φαντάζουν μικρά και περιορισμένα. Τόσο μικρά όσο και ένα απλό και ταπεινό ανθρώπινο σώμα. Τότε, σε αυτήν την περίπτωση, ο μακρόκοσμος και ο μικρόκοσμος όχι απλά ομοιάζουν αλλά εφάπτονται πλήρως.

Η Γη δεσπόζεται από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης. Το σύμπαν δεσπόζεται από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης. Το ανθρώπινο σώμα δεσπόζεται από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης. Το ωροσκόπιο τη στιγμή της γέννησης δεσπόζεται από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης. Οι εποχές πάνω στη Γη δεσπόζονται από τα τέσσετα στοιχεία της φύσης. Οι εποχές αλλάζουν ανάλογα με το πως αυξομειώνονται σε ισχύ ή αλλάζουν μορφή αυτά τα τα τέσσερα στοιχεία. Και ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος κατ’ εικόναν και ομοίωσιν. Αν όλα έχουν δημιουργηθεί σύμφωνα με την πρώτη δημιουργική αρχή, τότε είναι φυσικό όλες οι υποδημιουργίες να ομοιάζουν και να εφάπτονται στον τρόπο λειτουργίας τους. Το πάνω είναι το κάτω. Το μέσα είναι το έξω. Η ύλη είναι το πνεύμα. Το μικρό είναι μεγάλο. Υπάρχουν μικρόκυκλοι και μακρόκυκλοι. Και όλα είναι ένα…

Υπάρχουν κύκλοι και κύκλοι. Η Γη και ο Ήλιος συνεργάζονται για την συμπλήρωση ενός χρόνου. Η Γη ανασαίνει 365 φορές για να κάνει τον πλήρη κύκλο. Για να διασχίσει τον χρόνο, η Γη ζει και πεθαίνει πολλές φορές. Παίρνει μια καινούργια ανάσα κάθε πρωί και εκπνέει κάθε βράδυ. Παίρνει ενέργεια από τον Ήλιο-φως και ανασαίνει για να συντηρηθεί στη ζωή. Αν βγεις από τον χρόνο, όπως εσύ τον αντιλαμβάνεσαι, η ζωή σου είναι μόνο μία ανάσα. Ο χρόνος παραμονής σου στη ζωή δεν είναι παρά μόνο μία ανάσα. Ζεις μέσα σε μία και μοναδική ανάσα. Φαίνεται όμως ότι κάνεις πολλές ανάσες και πολλές διαδρομές. Άνοιξη, Καλοκαίρι, Φθινόπωρο, Χειμώνας. Και ανάμεσα στις εποχές υπάρχουν δεκάδες άλλες ζωές-ανάσες. Υπάρχουν οι μικρόκυκλοι. Υπάρχουν όμως και οι μεγάκυκλοι. Ανάλογα σε ποιό σημείο θα σταθείς, ανάλογη εντύπωση θα έχεις. Αν σταθείς σε ένα σημείο έξω από τον χρόνο, όπως τον αντιλαμβάνεσαι, όλα συμβαίνουν ταυτόχρονα, σε ένα δευτερόλεπτο ή σε εκατομμύρια χρόνια.

Ο χρόνος κρατάει 365 μέρες. Αλλά ίσως στην πραγματικότητα να είναι απλά μία εισπνοή και μία εκπνοή. Κι εσύ, μετρώντας τη ζωή σου μέσα σε τόσες πολλές ανάσες, ίσως να λαθεύεις τον χρόνο. Ίσως η ζωή σου να είναι απλά μια εισπνοή και μια εκπνοή μέσα στην Ύπαρξη.

Κάθε εισπνοή-εκπνοή είναι μόνο μια ζωή. Ο χρόνος λαθεύει στην διάσταση των αντιθέτων, γιατί παγιδεύτηκε μέσα σε αυτήν. Και η Γη, ζώντας τον χρόνο, μετρώντας τον Ήλιο, λαθεύει. Γιατί ένας χρόνος είναι απλά μια ανάσα και τίποτα περισσότερο. Ή μπορεί να είναι 365 ημέρες. Ή ακόμα μπορεί να είναι ένας μεγάκυκλος χιλιάδων ετών.

Η ζωή σου είναι μια ανάσα. Και ίσως πρέπει να πάρεις πολλές ανάσες για να κάνεις ολάκερο τον κύκλο. Η μέρα ξημερώνει και μετά έρχεται η νύχτα, πολλές φορές, για να συμπληρώσει έναν ολόκληρο χρόνο. Και ο άνθρωπος ζει και πεθαίνει πολλές φορές για να συμπληρώσει έναν ολάκερο χρόνο.

Μία και μοναδική ζωή πάνω στη Γη είναι μονάχα μια ανάσα. Και ο άνθρωπος πρέπει να συμπληρώσει το μεγάλο έτος της συνειδητότητάς του ζώντας πολλές ζωές-ανάσες. Μία ανάσα δεν είναι αρκετή. Όπως μία μέρα για την Γη δεν είναι αρκετή, έτσι μία ζωή για τον άνθρωπο δεν είναι σίγουρα αρκετή. Πρέπει να πάρει πολλές μέρες-ανάσες-ζωές για να συμπληρώσει τον πλήρη κύκλο της δημιουργίας. Η εναλλαγή σκοταδιού και φωτός, ημέρας και νύχτας, συμβαίνει 365 φορές για τη συμπλήρωση ενός έτους. Η μέρα πρέπει να γεννηθεί ξανά και ξανά και ξανά και ξανά.

Έχεις μια διαδρομή. Ο Ήλιος λάμπει στο “στερέωμα” Δίνει ζωή. Η Γη και τα αστέρια είναι μέρος της δημιουργίας. Τα ζώα, τα πουλιά, τα νερά, οι πέτρες, τα βουνά, οι θάλασσες είναι μέρος της δημιουργίας. Και ο άνθρωπος, είναι τόσο όμορφο, που είναι μέρος της δημιουργίας επίσης!

Μια μέρα είναι ένας μικρόκυκλος. Ένα έτος είναι και αυτό ένας μικρόκυκλος. Μία ζωή είναι με τον ίδιο τρόπο ένας μικρόκυκλος. Αντιλαμβάνεσαι αυτούς τους μικρόκυκλους με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Ή, για να είμαστε ακριβείς, μόνο αυτό αντιλαμβάνεσαι.

Αυτοί οι μικρόκυκλοι αφορούν στο υλικό σου σώμα, τη ζωή μέσα στην ύλη, μέσα σε κάποιο συγκεκριμένο διάστημα. Η πορεία όμως της ψυχής σου έχει ανάγκη, για να αναπτυχθεί και να λουλουδιάσει στο πιο όμορφό της σημείο, έναν μεγάκυκλο, ο οποίος διαφεύγει του χρόνου, όπως εσύ τον αντιλαμβάνεσαι.

Ο υλικός κόσμος δεν είναι υλικός, αλλά πνευματικός επίσης και μέσα σε αυτόν θα βρεις τα αχνάρια της πορείας της ψυχής σου. Θα βρεις τα χνάρια της ψυχής σου μέσα στον τρόπο που λειτουργεί το σύμπαν. Θα την ανακαλύψεις πίσω από αυτό το μεγαλόπνοο σχέδιο της δημιουργίας. Θα την θαυμάσεις πίσω από τις εποχές, τα στοιχεία της φύσης και την κανονικότητα που λειτουργεί το σύμπαν. Θα την ψάξεις στον τρόπο που λειτουργεί η αντίθεση και μετά θα την ψάξεις στον τρόπο για να διαφύγεις από αυτήν.

Η ζωή σου είναι πολύτιμη. Είναι τόσο πολύτιμη και σαν τέτοια θα έπρεπε να τη λογίζεσαι.

Η ζωή δε σου δόθηκε για να χαθείς μέσα στην ασχήμια των πραγμάτων που δεν είναι στη θέση τους.

Σου δόθηκε για να γίνεις όμορφος όσο ο ίδιος ο κόσμος.

Τα ατίθασα παιδιά είναι αυτά που αλλάζουν τον κόσμο, αν τους το επιτρέψουμε

Κάποια παιδιά έρχονται σε αυτόν τον κόσμο προικισμένα με εντυπωσιακά ισχυρό χαρακτήρα και αδάμαστο πνεύμα. Τα παιδιά αυτά συχνά παρεξηγούνται βαθιά, ενώ δεκάδες βιβλίων έχουν γραφτεί, τα οποία δίνουν συμβουλές για το πώς να τους «σπάσεις τον τσαμπουκά», πώς να τιθασεύσεις το πνεύμα τους, πώς να τα επιβάλλεις την υπακοή τους. Πόσο δυσάρεστη απώλεια ηγετικών ικανοτήτων, πάθους και διορατικότητας για αυτόν τον κόσμο, όταν οι γονείς ακολουθούν αυτές τις τιμωρητικές πρακτικές.

Όχι μόνο μπορούμε να μεγαλώνουμε τα προικισμένα αυτά παιδιά με ευγένεια και σεβασμό, αλλά τα «δώρα» που θα μας επιστραφούν αργότερα είναι ανεκτίμητα.

Δείτε κάποιες περιγραφές που χρησιμοποιούνται συχνά, όταν αναφέρεται κανείς στα χαρακτηριστικά ενός ατίθασου παιδιού: Απαιτητικό, επίμονο, πεισματάρικο, αυταρχικό, κακότροπο, δύσκολο, προκλητικό, αγύριστο κεφάλι, αντιδραστικό, επαναστατικό, αδιάφορο, ασεβές.

Τώρα δείτε κάποιες από τις συχνότερες περιγραφές που χρησιμοποιούνται συχνά για τους ενήλικες που αποτελούν ηγετικές φυσιογνωμίες αυτού του κόσμου, τους CEO’s, τους επιχειρηματίες, τους καινοτόμους, τους κορυφαίους αθλητές κ.λ.π.: Αποφασιστικός, επίμονος, αυθεντικός, σίγουρος για τον εαυτό του, με αυτοπεποίθηση, διορατικός, ασυμβίβαστος, ωμός, αφοσιωμένος.

Παρατηρήστε, ότι οι περιγραφές είναι σχεδόν οι ίδιες, όμως στην πρώτη περίπτωση, όταν δίνονται σε παιδί, οι χαρακτηρισμοί έχουν αρνητική έννοια, ενώ όταν δίνονται σε ενήλικα είναι θετικοί.

Άλλες περιγραφές που δίνονται στα ατίθασα παιδιά, οι οποίες συμπίπτουν με αυτές των ενήλικων ηγετών είναι:

• Είναι κατά κανόνα ιδιαίτερα δημιουργικά και έξυπνα,
• Είναι συνήθως γεμάτα πάθος και ένταση στα ενδιαφέροντα και στις απόψεις τους.
• Συχνά έχουν την ακόρεστη ανάγκη να γνωρίζουν το «γιατί».
• Συνήθως μαθαίνουν κάνοντας κάτι.
• Έχουν πολύ συχνά έντονη την ανάγκη να αμφισβητήσουν ή να τεστάρουν την «τάξη πραγμάτων».
• Είναι συνήθως τελειομανείς, έχω περισσότερες απαιτήσεις από τον εαυτό τους, όχι από τους άλλους.
• Τείνουν να χρειάζονται διαρκώς την επικύρωση.
• Έχουν έντονη την ανάγκη να ακούγονται.
• Έχουν συχνά έντονη την ανάγκη για συναισθηματική ασφάλεια.
• Τείνουν να αντιστέκονται στις αλλαγές, εκτός κι αν νιώθουν ότι έχουν κάποιον έλεγχο σε αυτήν.
• Είναι συχνά υπερευαίσθητα.
• Συνήθως αυτοσυγκεντρώνονται απίστευτα σε αυτό με το οποίο καταπιάνονται κάθε φορά.
• Τείνουν να είναι ευσυνείδητα και άκρως αφοσιωμένα.
• Είναι συνήθως τρομερά ανεξάρτητα.

Παρόλο που δεν αμφισβητεί κανείς, ότι αποτελεί πρόκληση να μεγαλώνεις ένα παιδί που δείχνει να αμφισβητεί τα πάντα, υπάρχουν τρόποι να δουλέψεις μαζί του και όχι εναντίον του, προκειμένου να διατηρήσεις και να «θρέψεις» αυτά τα μοναδικά δώρα του.

Το να διατηρήσεις μια υγιή σχέση γονιού-παιδιού είναι απόλυτα σημαντικό, καθώς ταυτόχρονα προσπαθείς να βρεις μια ισορροπία ανάμεσα στο να βάζεις όρια στο πνευματώδες παιδί σου και στο να μην περιορίζεις την ελευθερία του να «ανθίζει» και να γίνεται ο άνθρωπος που προορίζεται να γίνει.

Το μυστικό για να διατηρήσεις μια σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί σου είναι να παραμένεις ψύχραιμος και παρών και υποστηρικτικός, ακόμα κι όταν του βάζεις λογικά όρια. Βοηθά να θυμάσαι, ότι τα πιο ατίθασα παιδιά είναι αυτά που ταυτίζονται πιο έντονα με τους γονείς τους. Έτσι, αντί να αντιμετωπίζεις τις διαρκείς προκλήσεις του ως κακή συμπεριφορά και τάση να παραβιάζει την «εξουσία» σου, προσπάθησε να το μεγαλώνεις κατανοώντας ότι το ατίθασο παιδί σου είναι στην πραγματικότητα σε αποστολή ανακάλυψης, κάνοντας ατελείωτη «έρευνα» σε εσένα, ελέγχοντάς σε ξανά και ξανά, «σκάβοντας» και ξύνοντας, προκειμένου να ανακαλύψει όλες τις ιδιορρυθμίες και τις αδυναμίες σου, τα πάνω και τα κάτω σου, τις δυνάμεις και τα μειονεκτήματά σου. Αυτός ο έλεγχος δεν είναι αρνητικός, αρκεί να μην τον μετατρέψεις σε μάχη για το ποιος από τους δυο σας θα κυριαρχήσει, και να του απαντάς με ευγενική, γεμάτη σεβασμό καθοδήγηση. Αν ακολουθήσεις αυτή τη στάση θα καταφέρεις, αντί να εισπράττεις την συμπεριφορά του παιδιού σου ως προσωπική προσβολή, να βλέπεις τις προκλήσεις που σου θέτει ως προσπάθεια να μάθει και να ωριμάσει και να καταλάβει.

Δεν υπάρχει αμφιβολία, ωστόσο, ότι το να είσαι γονιός ενός παιδιού προικισμένου με ισχυρογνωμοσύνη, αποτελεί διαρκή άσκηση υπομονής και αυτορρύθμισης. Η προσωπική ανάπτυξη που θα βιώσεις με αυτό το παιδί είναι πολύτιμη, καθώς προσπαθείς να το μεγαλώσεις με ενσυναίσθηση και σοφία και συμπόνια, αλλά μπορεί να σε εξαντλήσει και πολλές φορές θα σε βγάλει πολύ έξω από τα όριά σου.

Αν το γνωρίζεις και είσαι προετοιμασμένος γι’ αυτό θα καταφέρεις να αντιμετωπίσεις τα αναπόφευκτα νεύρα και να είσαι προετοιμασμένος με συγκεκριμένες στρατηγικές που θα σε βοηθούν να αντιμετωπίζεις τις προκλήσεις με ηρεμία και αποτελεσματικότητα.

Χωρίς την αίσθηση της έντονης αγάπης, δεν μπορείς να έχεις την αντίληψη του συνόλου της ζωής

Χωρίς να βγούμε από το δωμάτιο, ελπίζουμε ότι θα εξερευνήσουμε το ποτάμι σε όλο το μήκος και το πλάτος του και ότι θα αντιληφθούμε τον πλούτο των πράσινων λιβαδιών στις όχθες του. Ζούμε σ’ ένα μικρό δωμάτιο και ζωγραφίζουμε πάνω σ’ ένα μικρό τελάρο, νομίζοντας ότι έχουμε αρπάξει τη ζωή από τα μαλλιά ή ότι έχουμε κατανοήσει τη σημασία του θανάτου, αλλά αυτό δεν ισχύει. Για να συμβεί αυτό, πρέπει να βγούμε έξω. Και είναι εξαιρετικά δύσκολο να βγεις έξω, ν’ αφήσεις το δωμάτιο με το στενό παράθυρο και να δεις τα πάντα όπως είναι, χωρίς να κρίνεις, χωρίς να καταδικάζεις, χωρίς να λες «αυτό μ’ αρέσει, εκείνο δεν μ’ αρέσει», επειδή οι περισσότεροι από εμάς νομίζουμε ότι μέσα από το μερικό θα κατανοήσουμε το σύνολο. Νομίζουμε ότι από τη μια ακτίνα της ρόδας του ποδηλάτου θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε όλη τη ρόδα του, αλλά μια ακτίνα δεν κάνει όλη τη ρόδα, έτσι δεν είναι; Χρειάζονται όλες οι ακτίνες, το κέντρο της ρόδας και το στεφάνι της, πρέπει να δούμε ολόκληρη τη ρόδα για να μπορέσουμε να την κατανοήσουμε. Με τον ίδιο τρόπο, πρέπει να αντιληφθούμε όλη τη διαδικασία του να ζεις, αν ενδιαφερόμαστε πραγματικά να κατανοήσουμε τη ζωή.

Η εκπαίδευση θα έπρεπε να σε βοηθάει να κατανοήσεις τη ζωή στο σύνολό της, και όχι απλώς να σε προετοιμάζει να βρεις δουλειά και να ακολουθήσεις το συνηθισμένο δρόμο του γάμου, των παιδιών, και της ασφάλειας. Αλλά για να υπάρξει μια σωστή εκπαίδευση, χρειάζονται νοημοσύνη και βαθιά εν-όραση. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό και ο ίδιος ο δάσκαλος να έχει εκπαιδευτεί σωστά, ώστε να κατανοεί τη διαδικασία της ζωής και όχι απλώς να διδάσκει σύμφωνα με παλιές ή καινούριες φόρμουλες.

Η ζωή είναι ένα εκπληκτικό μυστήριο – όχι το μυστήριο των βιβλίων, όχι το μυστήριο για το οποίο μιλάνε οι άνθρωποι, αλλά ένα μυστήριο που πρέπει ν’ ανακαλύψει κανείς μόνος του. Γι’ αυτό πρέπει να κατανοήσει κανείς πρώτα εκείνο που είναι μικρό, λίγο, ασήμαντο, και μετά να προχωρήσει πέρα απ’ αυτό.

Αν δεν αρχίσετε να κατανοείτε τη ζωή όσο είστε νέοι, θα μεγαλώσετε και θα είστε εσωτερικά άσχημοι, χωρίς κανένα ενδιαφέρον, θα είστε άδειοι μέσα σας, παρόλο που μπορεί να έχετε χρήματα, να οδηγείτε ακριβά αυτοκίνητα και να παίρνετε διάφορες πόζες. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να αφήνεις το “δωματιάκι” σου και να αντιλαμβάνεσαι την απεραντοσύνη του ουρανού. Αλλά δεν μπορείς να το κάνεις αυτό αν δεν έχεις μέσα σου αγάπη – όχι ερωτική αγάπη ή ιερή αγάπη, αλλά απλώς αγάπη, που σημαίνει ν’ αγαπάς τα πουλιά, τα δέντρα, τα λουλούδια, τους φίλους σου, τους γονείς σου και, πέρα από τους γονείς σου, όλη την ανθρωπότητα.

Δεν θα ήταν τραγικό να μην ανακαλύψετε από μόνοι σας τι είναι αγάπη; Αν εσείς, που είστε παιδιά, δεν γνωρίσετε την αγάπη τώρα, δεν θα την γνωρίσετε ποτέ. Διότι, καθώς θα μεγαλώνετε, αυτό που ονομάζεται αγάπη θα καταντήσει να σημαίνει κάτι πολύ άσχημο: ιδιοκτησία, ένα είδος εμπορεύματος που αγοράζεται και πουλιέται. Αλλά αν αρχίσετε από τώρα να έχετε αγάπη στις καρδιές σας, αν αγαπάτε το δέντρο που φυτέψατε, το αδέσποτο ζώο που χαϊδέψατε, τότε, καθώς θα μεγαλώνετε, δεν θα παραμείνετε στο “δωματιάκι” σας με το στενό παράθυρο, αλλά θα το αφήσετε και θα αγαπάτε ολόκληρη τη ζωή κι όχι κάποια κομμάτια της.

Η αγάπη είναι είναι γεγονός που συμβαίνει, δεν είναι μελοδραματισμοί, κάτι που σε κάνει να κλαις, δεν είναι συναίσθημα. Στην αγάπη δεν υπάρχει καθόλου συναισθηματισμός. Και είναι πολύ σημαντικό να γνωρίσετε την αγάπη όσο είστε νέοι. Οι γονείς σας και οι δάσκαλοί σας ίσως δεν γνωρίζουν την αγάπη και γι’ αυτό δημιούργησαν ένα φριχτό κόσμο, μια κοινωνία που βρίσκεται συνεχώς σε σύγκρουση, τόσο μέσα στους κόλπους της όσο και με άλλες κοινωνίες. Οι θρησκείες τους, οι φιλοσοφίες τους, οι ιδεολογίες τους είναι όλες ψέματα, όταν σ’ αυτές αγάπη υπάρχει μόνο στα λόγια. Αντιλαμβάνονται μόνο ένα κομμάτι της ζωής κοιτάζουν έξω από ένα στενό παράθυρο, απ’ όπου η θέα μπορεί να είναι ευχάριστη, αλλά αυτό δεν είναι η ζωή σε όλη της την έκταση. Χωρίς την αίσθηση της έντονης αγάπης, δεν μπορείς να έχεις την αντίληψη του συνόλου της ζωής, οπότε θα είσαι πάντα δυστυχισμένος και στο τέλος της ζωής σου δεν θα έχεις τίποτε άλλο πέρα από στάχτες κι ένα σωρό κούφια λόγια.

Τίποτε δεν υπάρχει στ’ αλήθεια, αλλά η ανθρώπινη ζωή κυβερνάται από τις συμβάσεις

Ο Πύρρων ο Ηλείος γεννήθηκε περίπου το 365π.Χ. και ασχολήθηκε με τη φιλοσοφική σκέψη από πολύ μικρή ηλικία. Τον φαντάζομαι ως φοιτητή τέχνης, ο οποίος εκτέθηκε σε ριζοσπαστικές ιδέες στα νιάτα του, και ενθαρρύνθηκε να πειραματιστεί με την πρακτική τους εφαρμογή. «Η Ζωή μιμείται την Τέχνη πολύ περισσότερο από ό,τι η Τέχνη μιμείται τη Ζωή», έγραψε ο Όσκαρ Γουάιλντ στην πραγματεία του Παρακμή του Ψεύδους. Ο Πύρρων μπορεί να συμφωνούσε μ’ αυτό.

Αρχικά, εντυπωσιάστηκε από τον Στίλπωνα τον Μεγαρέα και, στη συνέχεια, από τον Ανάξαρχο τον Αβδιρίτη. Και οι δύο αυτοί φιλόσοφοι ήσαν γνωστοί για την αδιαφορία τους προς τα υλικά πράγματα, όπως δείχνουν κάποιες δραματικές ιστορίες. Ο Στίλπων λέγεται ότι άφησε ληστές να λεηλατήσουν το σπίτι του χωρίς να διαμαρτυρηθεί ούτε μία φορά. Η σοφία του ήταν το μοναδικό πολύτιμο κτήμα του, έλεγε, κι αυτό δεν μπορούσαν να του το πάρουν. Ο Ανάξαρχος, επίσης γνωστός ως «ευδαιμονικός», καταδικάστηκε σε θάνατο από έναν Κύπριο τύραννο που τον φθονούσε και επρόκειτο να εκτελεστεί με έναν αποτρόπαιο τρόπο: θα τον κοπανούσαν σε ένα τεράστιο γουδί. Απάντησε ότι αυτό που θα κοπανούσαν θα ήταν το γουδί και όχι ο Ανάξαρχος.

Ο Ανάξαρχος ταξίδεψε και στην Ινδία, ακολουθώντας τα στρατεύματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Πύρρων, πλέον τριάντα πέντε περίπου ετών, τον συνόδευσε, και το ταξίδι αυτό άλλαξε τη ζωή του. Ως νεαρός άνδρας, είχε επιθυμήσει τη δόξα και αναζητούσε απελπισμένα την έγκριση των άλλων, μία δίψα για αναγνώριση που δημιούργησε ένα ανήσυχο πνεύμα κι έναν ορμητικό χαρακτήρα – τον μαθητή της τέχνης που επιδιώκει να αφήσει το αποτύπωμά του στον κόσμο. Όμως, στην Ινδία, ο Πύρρων φαίνεται ότι είχε κάποια εμπειρία μεταστροφής ή, τουλάχιστον, το μέρος αυτό τον βοήθησε να κατανοήσει ότι οι επιθυμίες του θα τον κατέστρεφαν, αν δεν τις χρησιμοποιούσε με σύνεση.

Έμεινε εκεί για περίπου δεκαοκτώ μήνες, ένα μέρος του διαστήματος αυτού το πέρασε στα Τάξιλα, στο σημερινό Πακιστάν, κοντά στους λόφους Μουρέ και κατά μήκος του ποταμού Τάμρα-Νάλα. Εδώ ζούσαν οι περίφημοι «γυμνικοί φιλόσοφοι», οι Γυμνοσοφιστές, οι οποίοι αποκαλούνται έτσι προφανώς επειδή κυκλοφορούσαν χωρίς ρούχα. Κάποια ημέρα άκουσε έναν από αυτούς να μαλώνει τον δάσκαλό του, τον Ανάξαρχο, επειδή δίδασκε την καλή ζωή, ενώ έκανε ελάχιστη προσπάθεια να καλλιεργήσει το καλό μέσα του. «Δεν θα μπορέσεις ποτέ να διδάξεις στους άλλους τι είναι καλό, όσο υπηρετείς δουλικά τους βασιλείς και τις αυλές τους», είπε ο σοφός. Αυτό έθιξε κάποια ευαίσθητη χορδή του Πύρρωνος. Ήταν κι ο ίδιος ένοχος, αφού κολάκευε κάποιον άλλον με δουλοπρέπεια. Από κείνη τη στιγμή και μετά, συνειδητοποίησε ότι έπρεπε να προσπαθήσει να εφαρμόσει τη φιλοσοφία του, αντί απλώς να τη διατυπώνει ή να την εκφράζει. Αποφάσισε να ξεχάσει τους παιδιάστικους τρόπους του και να μάθει να είναι σοβαρός και ήρεμος.

Κατά τη διάρκεια της επόμενης περιόδου της ζωής του, ανέπτυξε διάφορες τεχνικές που είχαν ως στόχο τον αναπροσανατολισμό των νεανικών του τάσεων. Ίσως, η προφανέστερη ήταν να αποσυρθεί προσωρινά από τις υποθέσεις του κόσμου, να βρει ένα καταφύγιο και να περάσει κάποιο διάστημα απομονωμένος. Επίσης, υιοθέτησε κι ένα μάντρα, έναν στίχο του Ομήρου: «Όπως τα φύλλα στα δέντρα, έτσι και η ζωή του ανθρώπου». Τον επαναλάμβανε διαρκώς, σαν προσευχή: να, μία συμβουλή για να ανακτήσουμε κάποια ισορροπία, όσον αφορά την ηρεμία και τη βεβαιότητα.

Επίσης, έμαθε να δίνει αξία στις συζητήσεις με οποιονδήποτε συναντούσε, σημαντικό και ισχυρό ή συνηθισμένο και απλό. Δεν υποτιμούσε πλέον κανέναν και. επιπλέον, αισθανόταν απολύτως ήρεμος όταν οι ακροατές του δεν τον πρόσεχαν και απομακρύνονταν, αφήνοντάς τον μόνο του. Ολοκλήρωνε με ηρεμία αυτό που έλεγε και συνέχιζε την πορεία του.

Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, πήγε να ζήσει με την αδελφή του, και δεν ντρεπόταν να κάνει γυναικείες δουλειές – να ξεσκονίζει το σπίτι, να πηγαίνει τα γουρούνια και τα πουλερικά στην αγορά. Είχε ανακαλύψει την αταραξία. Υπάρχει μία ιστορία που αναφέρει ότι ενώ ταξίδευε στη θάλασσα, παρέμεινε ατάραχος κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας, η αγριότητα της οποίας κατατρόμαξε όλους τους υπόλοιπους επιβάτες.

Ο Πύρρων, επίσης, ανακάλυψε την ικανότητα να γελά με τον εαυτό του. Κάποια ημέρα, τον είδαν να πέφτει κάτω τρομαγμένος, όταν ένα άγριο σκυλί του επιτέθηκε. Ένας περαστικός, και επικριτής του, σκέφθηκε ότι έπιασε τον ασυγκίνητο στα πράσα. Ο Πύρρων, έχοντας ξαναβρεί την ψυχραιμία του, γέλασε. «Δεν είναι πάντα εύκολο να παραμένεις ήρεμος», παραδέχθηκε. «Πρέπει να προσπαθούμε να εφαρμόζουμε αυτά που διδάσκουμε».

Ο Πύρρων έμοιαζε με τον Σωκράτη, από την άποψη ότι δεν έγραψε τίποτε. Είχε εσωτερικεύσει πλήρως το μάθημα των Ινδών γιόγκι:

η πρακτική εφαρμογή είναι το πάν, το προσωπικό παράδειγμα είναι ισχυρότερο από τα λόγια. Δεν είναι μόνο ότι αυτό που έχει σημασία είναι η πρακτική, αλλά και το ταξίδι που πραγματοποιείται. Μόνο όταν διατηρεί κάποιος την πορεία του, μπορεί να κατανοήσει την αλήθεια, αντίθετα από όταν απλώς μιλά γι’ αυτήν. Το δόγμα τείνει να είναι στατικό. Οι τύποι αυτοί εμφανίζονται μετά από περίσκεψη, αποτελούν προϊόν έρευνας και αν οι άνθρωποι απλώς επαναλαμβάνουν τους τύπους, τότε μπορεί ποτέ να μην βασανιστούν από την περίσκεψη, την εμπειρία της αβεβαιότητας που είναι τόσο πολύτιμη στην πραγματικότητα. Διότι, πάνω απ’ όλα, ο Πύρρων ήθελε να μάθουν ένα πράγμα: πως να αναστέλλουν τη δυσπιστία, να είναι ευτυχείς στην άγνοιά τους, να καλλιεργούν την αρνητική ικανότητα. Αυτή ήταν η στάση και το πνεύμα που χαρακτήριζαν την ώριμη πίστη του.

Μπορούμε να εξετάσουμε περισσότερα του τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό αναλύοντας κάποιες ρήσεις του. Σώζονται κάποιες από αυτές και είναι συναρπαστικές. Για να τις λάβετε σοβαρά υπ’ όψιν, πρέπει να διαπεράσετε αυτά που υποτίθεται ότι λένε επιφανειακά και να φθάσετε σε αυτό που μπορεί να υπονοούν βαθύτερα, δηλαδή να είστε προετοιμασμένοι από την αρχή να μην αναρωτηθείτε απλώς αν είναι αλήθεια ή ψέματα. Ορίστε μία από αυτές:

Τίποτε δεν υπάρχει στ’ αλήθεια, αλλά η ανθρώπινη ζωή κυβερνάται από τις συμβάσεις

Αυτή είναι μία λίαν υπερβολική δήλωση. Φαινομενικά υπονοεί ότι ο κόσμος της εμπειρίας και των γεγονότων αποτελεί παραίσθηση και ότι όλα όσα κάνουμε και σκεπτόμαστε είναι ένα είδος συμφωνίας ή συνθήκης και όχι αληθινά από μόνα τους.

Πύρρων ο Ηλείος, περί αναστολής της δυσπιστίας

Κίνα: Δημιούργησε κατήγορο τεχνητής νοημοσύνης

Η Κίνα έχει αναπτύξει κατήγορο τεχνητής νοημοσύνης που μπορεί να απαγγείλει κατηγορίες με πάνω από 97% ακρίβεια.

Αυτό το μηχάνημα δυστοπικής δικαιοσύνης μπορεί να εντοπίσει την «εναντίωση» απέναντι στο κράτος και να προτείνει ποινές, ξαλαφρώνοντας έτσι το σύστημα των εκπροσώπων της Θέμιδος με σάρκα και οστά. Αν και λανσάρεται ως πρακτική, αυτή η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης έχει προκαλέσει φόβους ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα που κυβερνά τη χώρα θα χρησιμοποιήσει το σύστημα εναντίον των πολιτικών αντιπάλων του, ενώ οι πραγματικοί κατήγοροι αναρωτιούνται ποιος θα αναλαμβάνει την ευθύνη για τις αποφάσεις του ψηφιακού κατηγόρου.

Το εργαλείο αυτό μπορεί να απαγγείλει κατηγορίες βασισμένο σε μια προφορική περιγραφή της υπόθεσης, όπως διαπιστώθηκε κατά τη δοκιμή του στο μεγαλύτερο γραφείο διώξεων της Κίνας, αυτό του Πουντόνγκ στη Σανγκάη.

Μπορεί να λειτουργεί σε κανονικό υπολογιστή και «εκπαιδεύτηκε» μέσα από 17.000 πραγματικές υποθέσεις που πέρασαν από την εισαγγελία από το 2015 ως το 2020 και μπορεί να απαγγείλει κατηγορίες για τα οκτώ πιο κοινά αδικήματα στη Σανγκάη, όπως «εναντίωση», απάτες με πιστωτικές, τζόγος, επικίνδυνη οδήγηση, κλοπή, απάτη, ηθελημένη βλάβη και παρακώλυση επίσημων καθηκόντων.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

3.1.4. Ο πρώτος επώνυμος Αθηναίος αγγειογράφος: Ο Σοφίλος

Ανάμεσα στους συνεχιστές του «ζωγράφου των Γοργόνων» είναι και ο πρώτος Αθηναίος αγγειογράφος του οποίου γνωρίζουμε το όνομα, καθώς έχει υπογράψει κάποια από τα έργα του: ο Σοφίλος. Το όνομα είναι ταιριαστό για έναν τεχνίτη, αφού το επίθετο σοφός δηλώνει στην αρχαία ελληνική αυτόν που κατέχει καλά μια τέχνη, δηλαδή τον άξιο και ικανό δημιουργό. Την υπογραφή του Σοφίλου (Σοφίλος ἔγραφσεν) τη διαβάζουμε στα θραύσματα ενός λέβητα από τα Φάρσαλα της Θεσσαλίας, που φυλάσσεται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και χρονολογείται γύρω στο 580 π.Χ.. Ενδιαφέρον έχει η αποσπασματικά σωζόμενη παράσταση του αγγείου, όπου διακρίνουμε μια σκηνή αρματοδρομίας και θεατές καθισμένους σε έδρανα να φωνάζουν και να χειρονομούν ενθαρρύνοντας τους ηνιόχους και τα άλογά τους. Μια επιγραφή με ιδιότυπη ορθογραφία (Πατροκλῦς [= Πατροκλέους] ἆτλα) δίπλα στην υπογραφή του αγγειογράφου μας πληροφορεί ότι το θέμα είναι παρμένο από την Ιλιάδα: είναι οι αγώνες (ἆθλα) που οργάνωσε ο Αχιλλέας προς τιμήν του φίλου του Πατρόκλου, τον οποίο ο Έκτορας σκότωσε στη μάχη.

Ένας άλλος λέβητας του Σοφίλου στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου, που σώζεται σχεδόν ακέραιος μαζί με το επίστατο, έχει και αυτός υπογραφή. Η κύρια παράσταση, που καταλαμβάνει τη μεγαλύτερη ζώνη στο επάνω μέρος σε όλο της το μήκος, είναι πολυπρόσωπη και ενδιαφέρουσα, γιατί ο αγγειογράφος έχει ονοματίσει μία μία τις μορφές. Το θέμα είναι ο γάμος του Πηλέα, του πατέρα του Αχιλλέα, με τη Θέτιδα. Ο γαμπρός στέκεται μπροστά στην πόρτα του σπιτιού του και υποδέχεται τους καλεσμένους του, που είναι θεοί ή μυθικά πρόσωπα. Πρώτη έρχεται η αγγελιοφόρος των θεών Ίρις, ντυμένη με κοντό χιτώνα και με φτερωτά πέδιλα στα πόδια. Ακολουθούν οι θεές Εστία και Δήμητρα, η Χαρικλώ και η Λητώ, μητέρα του Απόλλωνα και της Άρτεμης. Πίσω τους έρχονται ο Διόνυσος, η Ήβη, που οι θεοί την έδωσαν για γυναίκα στον Ηρακλή όταν τον δέχτηκαν στον Όλυμπο, ο Κένταυρος Χείρων, μελλοντικός δάσκαλος του Αχιλλέα, του γιου του νέου ζευγαριού, η Θέμις και τρεις Νύμφες. Στη συνέχεια εικονίζονται οι θεοί του Ολύμπου σε ιεραρχική σειρά επάνω σε τέθριππα άρματα: πρώτα ο Δίας και η Ήρα ακολουθούμενοι από τις Ώρες (τις εποχές του έτους)· έπειτα ο Ποσειδώνας και η Αμφιτρίτη μαζί με τις Χάριτες· ακολουθούν ο Άρης με την Αφροδίτη και ο Απόλλωνας με τον Ερμή και πίσω τους τρεις από τις εννέα Μούσες· το τελευταίο τέθριππο έχει αναβάτες δύο ανύπαντρες θεές, την Άρτεμη και την Αθηνά, κοντά στις οποίες βαδίζουν οι Μοίρες· η πομπή κλείνει με τον Ωκεανό, που αντί για πόδια έχει ουρά ψαριού, τη γυναίκα του Τηθύ, την Ειλείθυια, θεά του τοκετού, και τον τεχνίτη θεό Ήφαιστο δίπλα στον γάιδαρό του.

ΔΕΣ: ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: ΙI. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

9.7. Η κυνική άσκηση

Παρά την κριτική του στον πολιτισμό, ο Διογένης ήταν γέννημα της πόλης· η συμπεριφορά του ήταν αξιοπρόσεκτη ακριβώς επειδή επέλεξε να την εκθέσει στην αγορά. Δεν αποσύρθηκε, αλλά έπραττε σαν να είχε αποστολή να πείσει τους ανθρώπους να εξετάζουν τη ζωή τους, γιατί (όπως θα έλεγε και ο Σωκράτης) μια ζωή ανεξέταστη δεν αξίζει να την ζεις. Σε αυτόν θα μπορούσαν να βρουν καθοδήγηση οι συνηθισμένοι άνθρωποι, και όχι στις Σχολές του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Ο Διογένης αποσκοπούσε να προσφέρει μια τέχνη, μια ηθική πρακτική που θα οδηγούσε τον άνθρωπο στην ευτυχία.

Η μίμηση της ελευθερίας και της αυτάρκειας των ζώων είχε πολλαπλούς σκοπούς: να παραμερίσει τα εμπόδια που βάζει η κοινωνία στην ανθρώπινη ευτυχία, χωρίς όμως να μένει στην απλή ικανοποίηση των ενστίκτων και στην απάθεια· και να κατοχυρώσει την πλήρη ανεξαρτησία, που κάνει τον άνθρωπο σαν τους θεούς. Γι᾽ αυτό και ο Ηρακλής είναι το πρότυπο των Κυνικών· γιατί ήταν ένας θνητός που χάρη στους άθλους του πλησίασε τους θεούς.

Η αυτάρκεια και η ανεξαρτησία επιτυγχάνονται με την άσκηση και την παρρησία. Η άσκηση είναι δύο ειδών, σωματική και ψυχική. Η σωματική εξάσκηση προσφέρει ανοσία στις αναπόφευκτες αντιξοότητες της ζωής, δεν αντιστρατεύεται όμως τις κατάλληλες απολαύσεις. Η ψυχική άσκηση συμπληρώνει τη σωματική: μαθαίνει στον άνθρωπο να καταφρονεί τις ηδονές, κι αυτό είναι μια νίκη που προκαλεί μεγαλύτερη ηδονή. Έτσι ο Διογένης επαινούσε όσους σχεδίαζαν και ήθελαν να κάνουν κάτι, αλλά τελικά, και παρά την επιθυμία τους, δεν το έκαναν.

Με αυστηρή πειθαρχία, η σωματική εξάσκηση και η μίμηση υποδειγματικών πράξεων φέρνουν την εσωτερική ελευθερία, την ανεξαρτησία από εξωτερικούς καταναγκασμούς. Η άσκηση συμπληρώνεται με τη γνώση, και έτσι κατακτιέται η αρετή. Αλλά χωρίς την άσκηση, όπως τονίζουν οι Κυνικοί, τίποτε δεν μπορεί να επιτευχθεί (Διογένης Λαέρτιος 6.70-71).