Τρίτη 22 Δεκεμβρίου 2020

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Κύκλωψ (663-688)

ΚΥ. ὤμοι, κατηνθρακώμεθ᾽ ὀφθαλμοῦ σέλας.
ΧΟ. καλός γ᾽ ὁ παιάν· μέλπε μοι τόνδ᾽ αὖ, Κύκλωψ.
665 ΚΥ. ὤμοι μάλ᾽, ὡς ὑβρίσμεθ᾽, ὡς ὀλώλαμεν.
ἀλλ᾽ οὔτι μὴ φύγητε τῆσδ᾽ ἔξω πέτρας
χαίροντες, οὐδὲν ὄντες· ἐν πύλαισι γὰρ
σταθεὶς φάραγγος τῆσδ᾽ ἐναρμόσω χέρας.
ΧΟ. τί χρῆμ᾽ ἀυτεῖς, ὦ Κύκλωψ; ΚΥ. ἀπωλόμην.
670 ΧΟ. αἰσχρός γε φαίνηι. ΚΥ. κἀπὶ τοῖσδέ γ᾽ ἄθλιος.
ΧΟ. μεθύων κατέπεσες ἐς μέσους τοὺς ἄνθρακας;
ΚΥ. Οὖτίς μ᾽ ἀπώλεσ᾽. ΧΟ. οὐκ ἄρ᾽ οὐδείς ‹σ᾽› ἠδίκει.
ΚΥ. Οὖτίς με τυφλοῖ βλέφαρον. ΧΟ. οὐκ ἄρ᾽ εἶ τυφλός.
ΚΥ. †ὣς δὴ σύ†. ΧΟ. καὶ πῶς σ᾽ οὔτις ἂν θείη τυφλόν;
675 ΚΥ. σκώπτεις. ὁ δ᾽ Οὖτις ποῦ ᾽στιν; ΧΟ. οὐδαμοῦ, Κύκλωψ.
ΚΥ. ὁ ξένος ἵν᾽ ὀρθῶς ἐκμάθηις μ᾽ ἀπώλεσεν,
ὁ μιαρός, ὅς μοι δοὺς τὸ πῶμα κατέκλυσεν.
ΧΟ. δεινὸς γὰρ οἷνος καὶ παλαίεσθαι βαρύς.
ΚΥ. πρὸς θεῶν, πεφεύγασ᾽ ἢ μένουσ᾽ ἔσω δόμων;
680 ΧΟ. οὗτοι σιωπῆι τὴν πέτραν ἐπήλυγα
λαβόντες ἑστήκασι. ΚΥ. ποτέρας τῆς χερός;
ΧΟ. ἐν δεξιᾶι σου. ΚΥ. ποῦ; ΧΟ. πρὸς αὐτῆι τῆι πέτραι.
ἔχεις; ΚΥ. κακόν γε πρὸς κακῶι· τὸ κρανίον
παίσας κατέαγα. ΧΟ. καί σε διαφεύγουσί γε.
685 ΚΥ. οὐ τῆιδέ πηι, τῆιδ᾽ εἶπας; ΧΟ. οὔ· ταύτηι λέγω.
ΚΥ. πῆι γάρ; ΧΟ. περιάγου κεῖσε, πρὸς τἀριστερά.
ΚΥ. οἴμοι γελῶμαι· κερτομεῖτέ μ᾽ ἐν κακοῖς.
ΧΟ. ἀλλ᾽ οὐκέτ᾽, ἀλλὰ πρόσθεν οὗτός ἐστι σοῦ.

***
ΚΥΚ. Οϊμέ!
Το φως μου και τα μάτια μου πάνε, μου γίναν στάχτη!
ΧΟΡ. Ανάσταση! Αχ τί καλά! Για ξαναπές το, Κύκλωψ!
665ΚΥΚ. Αλί και τρισαλί! Με φάγανε! Μ᾽ ήβρε κακό μεγάλο!
Όμως δεν έχει να ξεφύγετε μακριά απ᾽ τον βράχο τούτον,
πλάσματα τιποτένια. Στης σπηλιάς αυτής εδώ τις πύλες
θα ᾽ναι φρουροί τα μπράτσα μου, την είσοδο θα φράξουν.
ΧΟΡ. Τί ουρλιαχτά είν᾽ αυτά, βρε Κύκλωπα; ΚΥΚ. Χάθηκα, πάω, ο μαύρος!
670ΧΟΡ. Πάντως έχεις τα χάλια σου. ΚΥΚ. Κι είμαι δυστυχισμένος.
ΧΟΡ. Βρε, πάνω στο μεθύσι σου έπεσες μες στη θράκα;
ΚΥΚ. Με χάλασε ο Κανένας. ΧΟΡ. Ε! Κανένας δεν σου φταίει.
ΚΥΚ. Με τύφλωσε ο Κανένας, βρε! ΧΟΡ. Τότε τυφλός δεν είσαι.
675ΚΥΚ. Με περιπαίζεις. Όμως πού εκρύφτηκε ο Κανένας;
ΧΟΡ. Ο Κανένας; Πουθενά!
ΚΥΚ. Ο ξένος, να σ᾽ το πω απλά, με χάλασε, με ξέκανε,
πανάθεμά τονα, που μ᾽ έπνιξε με το βρωμοκρασί του.
ΧΟΡ. Τρομερό πράμα το κρασί, κι αντίπαλος βαρβάτος.
ΚΥΚ. Πείτε μου, στον θεό σας, φύγανε γιά είν᾽ ακόμα μέσα;
680ΧΟΡ. Πίσω απ᾽ τον βράχον εκρυφτήκανε· εκεί έχουνε λουφάξει.
ΚΥΚ. Στα δεξιά ή στ᾽ αριστερά; ΧΟΡ. Στα δεξιά σου. ΚΥΚ. Πού ᾽ν᾽ τους;
ΧΟΡ. Στον βράχο εκείνον κολλητά. Τους τσάκωσες, τους βρήκες;
ΚΥΚ. (Σκουντουφλάει πάνω στον βράχο) Κι άλλη με βρήκε συμφορά!
Τσάκισα το κεφάλι μου.
ΧΟΡ. Ακόμα να τους πιάσεις, βρε; ΚΥΚ. Μα… από δω μου είπες;
684Ή από την άλλη μήπως;
ΧΟΡ. Όχι από δω — σου ᾽πα, από κει. ΚΥΚ. Μα… πού μου ᾽πες τέλος πάντων;
ΧΟΡ. Στρίψε από κει, αριστερά. ΚΥΚ. Άχου, με περιπαίζουν.
Γελάτε, κοροϊδεύετε τις μαύρες συμφορές μου.
ΧΟΡ. Όχι, όχι τώρα σοβαρά: νά τους, εδώ μπροστά σου!

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Πότε γεννήθηκε και πότε πρωτογράφτηκε η Ελληνική γλώσσα

4.4.1 Ένα βελτιωμένο συλλαβικό σύστημα γραφής

Το κυπριακό συλλαβικό σύστημα γραφής, αν και δεν παύει να έχει τις αδυναμίες που επισημάναμε συζητώντας τη γραμμική Β', είναι σαφώς πληρέστερο, δηλαδή βελτιωμένο ως προς την καταγραφή της γλώσσας. Και αυτό δεν είναι άσχετο με το γεγονός ότι η χρήση του δεν περιορίζεται στην αποκλειστική καταγραφή πληροφοριών λογιστικού τύπου αλλά έχει ένα πολύ ευρύτερο φάσμα: δημόσιες επιγραφές πάνω σε λίθο, επιγραφές επιτύμβιες (πάνω σε τάφους), αναθηματικές (επιγραφές δηλαδή που καταγράφουν αφιερώσεις σε θεότητες) κλπ.

Όπως λέγαμε λίγο πιο πριν, η ανάγκη για ένα ακριβέστερο σύστημα καταγραφής της γλώσσας γεννιέται όταν οι πληροφορίες που καταγράφονται δεν είναι στενά λογιστικού τύπου (και επομένως αφορούν ένα περιορισμένο θέμα και ένα περιορισμένο κοινό) αλλά καλύπτουν ευρύτερες πλευρές και όψεις της κοινωνικής ζωής και, επομένως, έχουν ένα ευρύτερο κοινό αποδεκτών, δηλαδή αναγνωστών. Αυτό πιθανότατα εξηγεί γιατί το κυπριακό συλλαβάριο είναι, συγκριτικά με τη γραμμική Β', λιγότερο ελλειπτικό στην καταγραφή της γλώσσας. Και αυτή την αυξανόμενη ανάγκη της κοινωνίας για ένα ακριβέστερο σύστημα καταγραφής της γλώσσας που θα καλύπτει όλες τις όψεις της κοινωνικής ζωής και δεν θα απαιτεί για τη χρήση του και την ανάγνωσή του ειδικούς γραφείς και ειδικούς αναγνώστες (ο λογιστής, για να μιλήσουμε με ένα σύγχρονο παράδειγμα που έχουμε ήδη χρησιμοποιήσει, είναι ένας ειδικός γραφέας, και αυτός που διαβάζει το λογιστικό κείμενο είναι ένας ειδικός αναγνώστης), αυτή την ανάγκη θα την ικανοποιήσει ένα νέο σύστημα γραφής, το αλφαβητικό.

Η υιοθέτηση λοιπόν αυτού του νέου συστήματος γραφής (πληρέστερου και ακριβέστερου ως προς την απόδοση της γλώσσας) είχε ως κίνητρο το ίδιο κίνητρο που οδήγησε στη γέννηση της γραφής: τις ανάγκες της κοινωνίας. Αυτές οι ανάγκες αλλάζουν μέσα στον χρόνο. Η αλφαβητική γραφή έρχεται να ικανοποιήσει την ανάγκη για ένα ευρύτερο φάσμα πληροφόρησης, που δεν αφορά έναν κλειστό, προνομιούχο κύκλο ανθρώπων αλλά ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας. Αλλά σε αυτό θα ξαναγυρίσουμε στο επόμενο κεφάλαιο.

Η γραμμική Β', το κυπριακό συλλαβάριο αλλά και η αλφαβητική γραφή, όπως θα δούμε αργότερα, είναι δάνεια από παλαιότερους πολιτισμούς της Ανατολής. Η γραφή ήταν, από τις πρώτες αρχές της, ένα εργαλείο που ένωνε διαφορετικούς πολιτισμούς.

Θέλει θάρρος να αποδεχτείς το παιδί που ξέχασες τιμωρημένο μέσα σου

Δεν θέλει προσπάθεια. Λίγα βήματα είναι, μα αν ξεκινήσεις σωστά, μπορείς να φτάσεις σε επίπεδα έξω απ’ τον εαυτό σου, απ’ τις ιδέες που εδώ και χρόνια έχουν γίνει ένα με το πετσί σου, από πιστεύω που τα έκαναν όλα άνω κάτω στη ζωή σου.

Θέλει όμως δύναμη και θάρρος να παραδεχτείς και να αποδεχτείς πως μέσα σου κρυβόταν πάντα ένα παιδί, που ήταν μόνιμα τιμωρία. Που έκρυβε τα δάκρυα του για να μην το κατηγορήσουν ως αδύναμο. Που έμαθε να θάβει τα συναισθήματα του, γιατί όλοι το κορόιδευαν κι εκείνο τις νύχτες έτρεμε απ’ το φόβο του για το αύριο.

Η παραδοχή πως δεν μπορείς να αντέξεις άλλο αυτή τη μίζερη ζωή, την άδεια από αγκαλιές, την κενή από όσα ”νιώθω” θάβεις, την παραφουσκωμένη από θυμό, αντιδράσεις και ενοχές, θα είναι το μεγαλύτερο δώρο που θα κάνεις στον εαυτό σου.

Κι αν το ακούσεις αυτό καλά, το κάνεις πράξη, μαγικά, όλοι αυτοί οι φόβοι που σε κατατρέχουν, τα ξενύχτια που σε ταλαιπωρούν, οι αναβολές που διέλυσαν το παρόν σου, θα αρχίσουν σιγά σιγά να ξεθωριάζουν, γιατί εσύ και μόνο εσύ πλέον θα πάρεις στα χέρια σου το μέλλον, θα το πλάσεις, θα το σμιλέψεις, θα αντιδράσεις και θα κερδίσεις πρώτα απ’ όλα το σεβασμό σου για σένα.

Ένα μετράει στο μικρό αυτό ταξίδι μας στο σύμπαν. Μια επιβεβαίωση μπορείς να δώσεις στον εαυτό σου. Όταν κάποια στιγμή, τολμήσεις να κάνεις ταμείο, να συνειδητοποιήσεις πως η χαρά που έδωσες στους άλλους έχει τελικά θετικό πρόσημο.

Ότι υπάρχουν βρε αδερφέ, πάνω σ’ αυτόν τον αχανή κόσμο και μια ντουζίνα άνθρωποι που όταν σε θυμούνται νιώθουν θαλπωρή και πολλά ευχαριστώ. Ανεκτίμητα τα χαμόγελα που χαρίζεις στους ανθρώπους, αυτό να μην το ξεχάσεις ποτέ. Δικαιολογούν όλη σου την ύπαρξη.

Για όλα αυτά ξεκίνα σήμερα, τώρα, τούτη τη στιγμή που διαβάζεις αυτές τις γραμμές, να φορτώνεις την ψυχούλα σου με αγάπη. Πάψε να γκρινιάζεις, να μοιρολατρείς. Πιάσε τις ευκαιρίες σου απ’ τα μαλλιά και τόλμησε να ζήσεις μόνο με αλήθειες. Τόλμησε να αποδέχεσαι τους ανθρώπους, τις καταστάσεις, τις στιγμές με μάχες ειλικρίνειας.

Μην περιμένεις τα θαύματα και τις κατάλληλες στιγμές για να πεις στους δικούς σου ανθρώπους τι έχεις μέσα σου γι αυτούς, φτιάξε εσύ τις κατάλληλες συνθήκες. Γιατί ξέρεις κάτι; Δεν υπάρχουν παραγγελίες που δίνονται στη μοίρα. Ένα δευτερόλεπτο αρκεί για να μην προλάβεις. Και πίστεψε με, δεν γυρίζει πίσω ο χρόνος.

Αξίζεις πολλά, να το θυμάσαι αυτό. Πολλά περισσότερα απ’ όσα σε άφησαν να πιστεύεις. Κι έχεις μέσα σου ένα θησαυρό, τη φωτεινή καρδιά σου, που θα είναι το ξεπλήρωμα κάθε άσχημης στιγμής, όταν τη μοιραστείς.

Αγάπα μόνο, αυτό σου ζητάω, αγάπα!

Mark Twain: όσοι είναι φοβερά καλοί είναι και φοβερά μόνοι

Να 'σαι καλή, να 'σαι καλή, να 'σαι πάντα καλή.

Και πότε - πότε να 'σαι έξυπνη.

Όμως να μην είσαι ποτέ πολύ καλή, ούτε ποτέ πολύ έξυπνη.

Γιατί όσοι είναι φοβερά καλοί είναι και φοβερά μόνοι.

Και όσοι είναι πολύ συχνά έξυπνοι μαχαιρώνονται, πληγώνονται και ποδοπατιούνται από ανθρώπους με μικρότερες πνευματικές ικανότητες, γιατί αυτοί οι άνθρωποι διέπονται από ένα νόμο της ιδιοσυγκρασίας τους και βλέπουν τις επιδείξεις ανώτερης πνευματικότητας σαν μια προσβλητική αυθάδεια που στοχεύει τη δική τους έλλειψη αυτού του πολύτιμου χαρίσματος και τείνουν να φέρουν βαρέως τέτοιες επιδείξεις και αντιδρούν με τον τρόπο που προαναφέρθηκε -και είναι δικαιολογημένοι;

Δυστυχώς, δυστυχώς είναι.

Mark Twain, Η Τέχνη της Καλοπέρασης

Σχέσεις εξάρτησης: Τα χαρακτηριστικά τους και οι διαφορές τους από τις υγιείς

Υπάρχει μια εντυπωσιακή συσχέτιση ανάμεσα στην ψυχολογική δυναμική του εθισμού ή των ουσιοεξαρτήσεων και στα μοτίβα της χρήσης, τη βλάβη, την αυξημένη ανοχή και στέρηση που βρίσκουμε στις εθιστικές σχέσεις.

«Κοιτώντας πίσω, βλέπω τη σχέση μου ως μια διάσπαση, ως απλώς μια ασθένεια. Ήταν μια συναισθηματική ασθένεια. Ήταν εξίσου απειλητική όσο ένα πρόβλημα με τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ. Μπορώ με ειλικρίνεια να πω ότι ήταν το χειρότερο συναίσθημα που είχα ποτέ βιώσει», μου έχει δηλώσει μια φίλη.

Άνδρες και γυναίκες που είναι παγιδευμένοι σε εθιστικές σχέσεις, γίνεται ξεκάθαρο ότι οι προσπάθειές τους να «κρατήσουν απεγνωσμένα τον άλλο» έχει περισσότερο να κάνει με μια εθιστική ανάγκη, με κάθε κόστος, παρά με το μοίρασμα μιας τρυφερής σχέσης.

Η δυναμική μιας εθιστικής σχέσης
Ο σύντροφος ως «επιδιορθωτής»

«Στην αρχή, η σχέση μας ήταν σαν να είμαι στον παράδεισο – κατέληξε μια κόλαση». Οι εθιστικές σχέσεις πάντα ξεκινούν υπέροχα. Αν όχι, δεν θα μπορούσαν ποτέ να λειτουργήσουν ως «επιδιορθωτικές». Ένα κεντρικό κομμάτι που κάνει τις εθιστικές σχέσεις να φαίνονται τόσο εκπληκτικές είναι πως όπως και οι εθισμοί, είναι μετασχηματιστικές.

Είτε είναι άνθρωποι είτε ουσίες, οι εθισμοί είναι σαν μια «επιδιόρθωση» των αρνητικών συναισθημάτων του άγχους, της απόγνωσης, της αμφιβολίας, της οργής και του φόβου της εγκατάλειψης. Πυροδοτούν τον ενθουσιασμό, την ευφορία, την επιβεβαίωση, τον ιδεαλισμό και τη σύνδεση.

Το πρόβλημα είναι ότι αυτό το επιδιορθωτικό δεν διαρκεί για πάντα, γιατί απλώς δεν μπορεί. Ενώ οι υγιείς σχέσεις περνούν από την αρχική ευφορία σε μια ρεαλιστική αγάπη και συμβίωση, οι εθιστικές σχέσεις χτίζονται πάνω σε επίπλαστες, μη ρεαλιστικές προσδοκίες και εκδοχές του άλλου.

«Στην αρχή, μου έστελνε μηνύματα συνεχώς μέσα στη μέρα – Τι συμβαίνει; Τι άλλαξε;». «Πάντα με ήθελε, κάτι δεν πάει καθόλου καλά». Αναπόφευκτα, οι εθιστικές σχέσεις κλιμακώνουν το άγχος. Οδηγούν τους ανθρώπους στον πανικό, στο να αρνηθούν την πραγματικότητα, στο να αναζητούν συνεχώς την μαγεία του αρχικού σταδίου.

Εξάρτηση

Η εξάρτηση από τον άλλο ως «επιδιορθωτή» αντανακλάται στη συνεχή ενασχόληση και εμμονή που εστιάζεται στη διατήρηση μιας σύνδεσης. Ένα όμορφο απόγευμα, ένα διασκεδαστικό σαββατοκύριακο δεν διαρκούν για πάντα. Τα ατέλειωτα μηνύματα, τηλεφωνήματα στέλνονται για να μειώσουν το άγχος και να διασφαλίσουν ότι ο άλλος δεν έχει απομακρυνθεί με οποιοδήποτε τρόπο.

Έλλειψη ελέγχου

Οι συνεχείς και επίμονες απαιτήσεις για επιβεβαίωση και καθησυχασμό επιφέρουν τελικά την απόρριψη, την οργή και την επαπειλούμενη αποσύνδεση από τον/τη σύντροφο. Δεδομένου του γεγονότος ότι οι περισσότερες εθιστικές σχέσεις συντηρούνται και από τις δύο πλευρές, είναι σύνηθες το φαινόμενο της συνεξάρτησης με τον έναν σύντροφο, ο οποίος σε έναν βαθμό απορρίπτει τις απαιτήσεις, να παραμένει ωστόσο επειδή χρειάζεται τον έλεγχο και την εξάρτηση – ακόμα κι αν το κόστος είναι η απώλεια της συναισθηματικής ελευθερίας.

Απώλεια του εαυτού

Ένα από τα μεγαλύτερα κόστη που συνοδεύουν τις εθιστικές σχέσεις είναι η απώλεια του εαυτού. Η εθιστική συσχέτιση προκαλεί μια ολοένα και αυξανόμενη υποτίμηση του εαυτού και την μυθοποίηση του άλλου. Αυτό κάνει την εξάρτηση όλο και πιο ισχυρή.

Επιπροσθέτως, οι εθιστικές σχέσεις βλάπτουν την λειτουργικότητα των ατόμων. Η συνεχής ανάγκη επιβεβαίωσης από έναν σύντροφο και η κατάρρευση και μόνο με τη σκέψη της απόστασης ή του χωρισμού συχνά προκαλεί προβλήματα στη συγκέντρωση και στην ενασχόληση με την εργασία, την αυτοφροντίδα, τους φίλους και την επαφή με την οικογένεια.

Τι σταματά μια εθιστική συσχέτιση;

Με τα χρόνια, έχω αντιληφθεί ότι αυτό που φέρνει τέτοιους ανθρώπους στο γραφείο μου δεν είναι απαραιτήτως η επιθυμία να λήξουν μια εθιστική σχέση, αλλά η αποτυχία της αυτή η σχέση να λειτουργήσει.

Κάποιοι έχουν δοκιμάσει τον χωρισμό, αλλά δεν έχουν καταφέρει να διαχειριστούν το μετά. Άλλοι πάλι έρχονται με το αίτημα να προσπαθήσουμε μαζί να αλλάξουμε τον άλλο – με την πλάνη να κάνουν τον εθισμό να λειτουργήσει. Άλλοι πάλι έρχονται με κατάθλιψη, θυμό και σωματικά συμπτώματα που δεν μπορούν να αναγνωρίσουν ως σημάδια της ύπαρξης εθισμού.

Τι χρειάζεται για την ανάκαμψη μετά από μια εθιστική σχέση;

Ξεκινά με το τέλος της άρνησης – την αναγνώριση του εθισμού. Η ανάκαμψη απαιτεί την επιθυμία για αλλαγή, ακόμα και όταν αυτή «ξυπνά» μετά από την έντονη συνάντηση με την απώλεια και τον πόνο.

Συχνά για να έρθει η επούλωση και η ανάκαμψη χρειάζεται αυτοπαρατήρηση ώστε να μπορέσει το άτομο να ρυθμίσει τα συναισθήματα πόνου, άγχους, θυμού και απώλειας, να εργαστεί προς την αποδοχή του εαυτού, να επουλωθεί από παρελθοντικές πληγές, να αναγνωρίσει ζητήματα εξάρτησης και να αναπτύξει αγάπη προς τον εαυτό και συγχώρεση.

Η δημιουργικότητα είναι σαν μια λίμνη με ψάρια. Αν δεν την φροντίζεις, κάποια μέρα θα γίνει βάλτο

Το πηγάδι της έμπνευσης

Η τέχνη είναι ένα σύστημα που χρησιμοποιεί εικόνες. Για να δημιουργήσουμε, αντλούμε πληροφορίες και ενέργεια από το εσωτερικό μας πηγάδι. Το εσωτερικό αυτό πηγάδι, ενός είδους καλλιτεχνικό ντεπόζιτο, μοιάζει σαν καλοδιατηρημένη λιμνούλα με ψάρια. Έχουμε μεγάλα ψάρια, μικρά ψάρια, παχιά ψάρια, άπαχα ψάρια –μια πληθώρα από καλλιτεχνικά ψάρια για πιάσιμο–, και ως καλλιτέχνες οφείλουμε να διατηρήσουμε την ισορροπία αυτού του καλλιτεχνικού οικοσυστήματος. Χωρίς φροντίδα, το νερό κινδυνεύει να στερέψει, να λιμνάσει, να βαλτώσει.

Οι δημιουργικές περίοδοι τροφοδοτούνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το καλλιτεχνικό μας πηγάδι. Το υπερβολικό στράγγισμα, όπως και το υπερβολικό ψάρεμα στη λιμνούλα, μειώνει αισθητά τους φυσικούς μας πόρους. Μετά, η προσπάθεια να ψαρέψουμε κάποια ιδέα γίνεται μάταιη. Η δουλειά μας στεγνώνει και αναρωτιόμαστε γιατί, «αφού πήγαινε τόσο καλά». Η αλήθεια είναι ότι η δουλειά μπορεί να στεγνώσει ακριβώς επειδή πήγαινε τόσο καλά.

Ως καλλιτέχνες πρέπει να μάθουμε να φροντίζουμε οι ίδιοι τους εαυτούς μας. Οφείλουμε να είμαστε συνειδητά σε ετοιμότητα ώστε να ξαναγεμίζουμε το καλλιτεχνικό μας πηγάδι όταν πάει να αδειάσει.

Το γέμισμα του πηγαδιού γίνεται με την ενεργή αναζήτηση εικόνων. Η τέχνη γεννιέται μέσα σε κατάσταση προσήλωσης, μέσα από τη λεπτομέρεια. Μπορεί να μοιάζει ότι δημιουργείται μέσα από τον πόνο, αλλά ίσως αυτό να συμβαίνει επειδή ο πόνος εστιάζει την προσοχή μας στις λεπτομέρειες (όπως, για παράδειγμα, στην επίπονα όμορφη καμπύλη του λαιμού ενός παλιού εραστή). Η τέχνη δείχνει να αποτελείται από γενναίες πινελιές, μεγαλεπήβολα σχέδια, σπουδαίο σχεδιασμό. Αλλά αυτό που μένει μαζί μας είναι η προσοχή στη λεπτομέρεια. Η μεμονωμένη νοητική εικόνα είναι αυτή που μας στοιχειώνει και μετατρέπεται σε τέχνη.

Ακόμα και μέσα στη δύνη του πόνου, η μεμονωμένη εικόνα μάς προκαλεί ευχαρίστηση, και όποιος καλλιτέχνης το αρνείται αυτό λέει ψέματα.

Για να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε τη γλώσσα της τέχνης, πρέπει να μάθουμε να ζούμε μέσα της με άνεση. Η γλώσσα της τέχνης είναι οι εικόνες, τα σύμβολα. Είναι μια γλώσσα χωρίς λέξεις, ακόμα κι αν η ίδια μας η τέχνη κυνηγά αυτή τη γλώσσα των συμβόλων με λέξεις. Η γλώσσα του καλλιτέχνη είναι μια γλώσσα αισθαντική, μια γλώσσα βιωμένης εμπειρίας. Όταν δουλεύουμε με την τέχνη μας, βουτάμε στο πηγάδι των εμπειριών μας και ψαρεύουμε εικόνες. Γι’ αυτόν τον λόγο, πρέπει να μάθουμε πώς να τις ξανατοποθετούμε.

Πώς γεμίζουμε το πηγάδι; Το τρέφουμε με εικόνες. Η τέχνη είναι μια ενασχόληση του καλλιτεχνικού μυαλού. Το καλλιτεχνικό μυαλό είναι το μυαλό με τις εικόνες, το καταφύγιο και το απάγκιο των καλύτερων δημιουργικών μας παρορμήσεων. Το καλλιτεχνικό μυαλό δεν προσεγγίζεται αποτελεσματικά με τη χρήση λέξεων. Το καλλιτεχνικό μυαλό είναι το μυαλό των αισθήσεων: όραση, ακοή, όσφρηση, γεύση, αφή. Αυτά είναι τα βασικά στοιχεία της μαγείας και η μαγεία είναι το βασικό στοιχείο της τέχνης.

Για το γέμισμα του πηγαδιού σκεφτείτε μαγεία, απόλαυση, διασκέδαση. Μην σκέφτεστε καθήκον. Μην κάνετε αυτό που οφείλετε να κάνετε, όπως το να διαβάσετε ένα προτεινόμενο αλλά βαρετό άρθρο. Κάντε κάτι που σας εμπνέει, εξερευνήστε κάτι που σας ενδιαφέρει. Σκεφτείτε μυστήριο, όχι μαεστρία. Το μυστήριο μας τραβάει, μας γοητεύει, μας παρασύρει. (Το καθήκον μπορεί να μας μουδιάσει, να μας ξενερώσει, να μας αποσυντονίσει.)

Για το γέμισμα του πηγαδιού ακολουθήστε αυτό που σας φαίνεται μυστηριώδες, όχι αυτό για το οποίο πρέπει να μάθετε περισσότερα. Το μυστήριο μπορεί να είναι κάτι πολύ απλό: αν πάρω αυτό τον δρόμο σήμερα και όχι τον συνηθισμένο μου, τι θα δω; Αλλάζοντας μια γνωστή διαδρομή, η προσοχή μας εστιάζεται στο τώρα, στον εμφανή, ορατό κόσμο. Η όραση οδηγεί στην ενόραση.

Αν δεν θέλετε να σας τυραννούν αυτά που αισθάνεστε, πρέπει να τα αφουγκραστείτε

«Ω, Πόνε μου, να είσαι σοφός και να παραμείνεις ήρεμος»

Καλά τα λέει ο Baudelaire! Πώς όμως να ζητήσεις από τον πόνο ή τον θυμό σου να παραμείνουν ήρεμοι και να μη διαμαρτύρονται; Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να δούμε τι είναι ένα συναίσθημα, για να καταλάβουμε σε τι χρησιμεύει και τι μπορούμε πραγματικά να κάνουμε σε σχέση με αυτό.

Τι είναι το συναίσθημα;

Το συναίσθημα είναι ένα σύνολο σχετικά αυτοματοποιημένων λειτουργιών προσαρμογής μας στο περιβάλλον, που έχουν στόχο να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά μας χωρίς να απαιτούν αναλυτική σκέψη από την πλευρά μας.

Ο νευροβιολόγος και ψυχίατρος Jean-Didier Vincent, μέλος της Ακαδημίας Επιστημών, λέει ότι τα συναισθήματα επιτελούν δύο λειτουργίες:

Την επικοινωνία: Στέλνουμε ένα συναισθηματικό μήνυμα στον άλλο. Εκφράζουμε ένα συναίσθημα σχεδόν αυθόρμητα και επομένως σχετικά ασυνείδητα.

Την προσαρμογή: Ο οργανισμός προετοιμάζεται για να αντιμετωπίσει μια νέα κατάσταση, πιθανόν αποσταθεροποιητική. Στόχος είναι να προστατευθεί ο ψυχισμός μας από οτιδήποτε μπορεί να πλήξει την ισορροπία του.

Σε στιγμές απελπισίας, ο θυμός ή ο πόνος είναι αντιδράσεις άμυνας που μας επιτρέπουν να αντιμετωπίσουμε καλύτερα την κατάσταση που μας αποδυναμώνει. Γι’ αυτό και πρέπει να ακούτε και τους δύο (θυμό και πόνο) με προσοχή, αφού έρχονται να σας πουν κάτι σημαντικό γι’ αυτό που σας συμβαίνει. Από την άλλη, πρέπει να μάθετε να αναχαιτίζετε τη δυσανάλογα έντονη αντίδραση που ακολουθεί τον θυμό σας.

Βασισμένοι σε μελέτες του Henri Laborit, οι επιστήμονες εξηγούν ότι αυτές οι αμυντικές αντιδράσεις διαφέρουν από το ένα άτομο στο άλλο:

Μερικοί άνθρωποι όταν αισθάνονται ότι απειλούνται, «δραπετεύουν» – με το ψέμα, τη δυσπιστία, την αποφυγή, την άρνηση. Άλλοι πάλι μένουν και αγωνίζονται – εξηγούν, επιτίθενται, προσβάλλουν, δικαιολογούνται, προκαλούν. Τέλος, κάποιοι κλείνονται στον εαυτό τους, μελαγχολούν, υπομένουν, υποτάσσονται, αποφεύγουν να εκφράσουν αυτό που θέλουν και απομονώνονται. Αυτές οι τρεις μορφές αντίδρασης είναι εδραιωμένες στον εγκέφαλό μας, ο οποίος αποθηκεύει τις εμπειρίες.

Πρόκειται για αντιδράσεις που έχουν βιωθεί σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και επομένως είναι εκ προοιμίου «χρήσιμες». Καλό θα ήταν ωστόσο αυτές οι αντιδράσεις μας να μην είναι τόσο αυτόματες και να μη δημιουργούν τόσα προβλήματα στις σχέσεις μας.

Αν δεν θέλετε να σας τυραννούν αυτά που αισθάνεστε, πρέπει να τα αφουγκραστείτε. Δεν πρέπει να εμποδίσετε τον «σκύλο φύλακα» να κάνει τη δουλειά του, πρέπει όμως να τον «εκπαιδεύσετε» ώστε να μπορεί να σας προειδοποιεί σε περίπτωση κινδύνου (και μόνο σε περίπτωση κινδύνου) με τον καταλληλότερο για σας τρόπο (κι όχι συμπαρασύροντας τα πάντα στο διάβα του).

Από τη στιγμή που κατανοήσετε και αποδεχτείτε τους συναισθηματικούς συναγερμούς σας δίνοντάς τους το δικαίωμα να υπάρχουν ως πηγές χρήσιμων πληροφοριών, θα μπορείτε να παρατηρείτε καλύτερα την αυξανόμενη οργή σας και να τη ρυθμίζετε κατάλληλα, αφήνοντας τον εσωτερικό σας «σκύλο φύλακα» να ηρεμήσει – αφού έκανε καλά τη δουλειά του – και ευχαριστώντας τον που σας ειδοποίησε.

Η Άγνωστη Αυτοκρατορία των Ηλιθίων

Ποια είναι η μεγαλύτερη αυτοκρατορία όλων των εποχών;

Ο Τζένγκις Χαν θεωρείται ότι δημιούργησε την μεγαλύτερη αυτοκρατορία που γνώρισε ποτέ ο κόσμος που στο απόγειό της κάλυπτε 26.000.000 km2, το 1/5 της Γης, όντας η μεγαλύτερη συνεχόμενη αυτοκρατορία στην ιστορία. Με έναν πληθυσμό περίπου 100.000.000 ανθρώπων.

Επίσης ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Μακεδόνας στρατηλάτης που κυριάρχησε στη μέση ανατολή ξεκινώντας απο την Ελλάδα και φτάνοντας ως τα βάθη της Ασίας, θεωρείται ότι έφτιαξε μια απο τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες όλων των εποχών κυριαρχώντας στο σύνολο σχεδόν του τότε γνωστού κόσμου και μεταφέροντας τον πολιτισμό της Ελλάδας απ’ άκρη σ’ άκρη.

Τι θα μπορούσε να πει κάνεις για την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και το Βυζάντιο μετέπειτα. Μια αυτοκρατορία που αψήφησε το χρόνο και διήρκεσε χίλια χρόνια καθιστώντας την ως μια αυτοκρατορία με τεράστια σημασία στα χρονικά και επιρροή που φτάνει ως τις μέρες μας.

Ή τις κινεζικές δυναστείες καθώς και εκείνες των Φαραώ στην Αίγυπτο; Πολιτισμοί που άφησαν ανεξίτηλα χαραγμένο το σημάδι τους στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.

Παρόλα αυτά ό,τι κι αν υποθέσει κάνεις για τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία που υπήρξε ποτέ θα κάνει λάθος.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι προαναφερθείσες αυτοκρατορίες και πολιτισμοί επηρέασαν όσο λίγοι τον κόσμο μας, όμως όλοι αυτοί ωχριούν μπροστά στην πραγματικά μεγαλύτερη υπερδύναμη που υπήρξε ποτέ!

Είτε σε έκταση, είτε σε πληθυσμό, είτε σε χρονική διάρκεια και επιρροή ξεπερνά οποιαδήποτε άλλη που υπήρξε ποτέ. Εξαλείφει τον ανταγωνισμό και υπερνικά κάθε εμπόδιο για την πρώτη θέση. Ο λόγος για τη πιο ισχυρή δύναμη που υπήρξε ποτέ: την αυτοκρατορία των ηλίθιων.

Σε αντίθεση με οποιαδήποτε άλλη αυτοκρατορία, η αυτοκρατορία των ηλίθιων υφίσταται ακόμη. Η χρονική διάρκεια ανυπολόγιστη, ο αριθμός του πληθυσμού ανυπολόγιστος, η επιρροή άγνωστη.

Οι ηλίθιοι θα έπρεπε να είναι αντικείμενο προσεκτικής και πολυετούς επιστημονικής έρευνας, καθώς χωρίς κάποιο προφανές σύστημα ή κάποια ειδική τακτική καταφέρνουν όχι απλά να επιβιώνουν ανά τους αιώνες, αλλά και να ευημερούν και να πολλαπλασιάζονται σε παγκόσμια κλίμακα.

Αν και δεν είναι πρέπον να κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους, οι ηλίθιοι αποτελούν μια εξαίρεση. Και πως θα μπορούσε να είναι αλλιώς άλλωστε, εφόσον με την αλάνθαστη μεθοδολογία που ακολουθούν έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν μια κατηγορία από μόνοι τους εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Έχουν γραφτεί πάμπολλα, γνωστά και λιγότερο γνωστά, κείμενα για την άφταστη δύναμη των ηλίθιων. Το συγκεκριμένο δεν προσπαθεί σε καμία περίπτωση να προσθέσει καινούργιες πληροφορίες στις ήδη υπάρχουσες, ούτε και να στοχοποιήσει πρόσωπα ή καταστάσεις. Το παρόν κείμενο ως στόχο έχει να αναλύσει το φαινόμενο και να μας βοηθήσει περισσότερο με συμβουλές και τακτικές για το πως να επηρεαζόμαστε λιγότερο από τους συμπαθείς ή λιγότερο συμπαθείς ηλίθιους (το καθόλου είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας).

Σε πρώτη φάση θα μπορούσαμε να πούμε πως ανεξάρτητα από το τι μπορεί να πιστεύει κάποιος, κανένας άνθρωπος δεν γεννιέται ηλίθιος. Η ηλιθιότητα είναι μια επίκτητη συμπεριφορά και φιλοσοφία ζωής στην οποία ο καθένας εισέρχεται και εξέρχεται σε αρκετές περιόδους της ζωής του, σε αρκετές φάσεις της ημέρας, ακόμη και από λεπτό σε λεπτό.

Σε πολλές περιπτώσεις ένας άνθρωπος που πιστεύουμε ότι είναι εντελώς ηλίθιος μπορεί να φερθεί με εξυπνάδα, συμπόνια, σεβασμό και όλες τις υπέροχες αρχές που καθορίζουν και έναν μη ηλίθιο άνθρωπο. Αυτό δεν σημαίνει τίποτα περισσότερο από το ότι η ηλιθιότητα δεν είναι απαραίτητα κάτι μόνιμο, ούτε κάτι συνεχές. Θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε με μία εποχιακή γρίπη την οποία αργά η γρήγορα θα ξεπεράσουμε με την κατάλληλη ιατρική αγωγή. Με παρόμοιο τρόπο κάποιος που συμπεριφέρεται σαν ηλίθιος δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ήταν, είναι και θα είναι ηλίθιος.

Με γνώμονα τα παραπάνω οι πρόσκαιρα ηλίθιοι απαλλάσσονται λόγω ήπιας ηλιθιότητας καθώς όλοι, λίγο πολύ, αραιά και που επιδεικνύουμε τέτοιες τάσεις και συμπεριφορές.

Η πραγματική υπερδύναμη

Τι γίνεται όμως με τους επαγγελματίες ηλίθιους; Όπως και με οτιδήποτε που αφορά ένα ευρύ φάσμα ενεργειών, ανθρώπων ή καταστάσεων, έτσι και εδώ έχουμε κατηγορίες.

Ενώ ένας άνθρωπος άθελα του μπορεί να συμπεριφερθεί σαν ηλίθιος λόγω διαφόρων καταστάσεων και μετά να επανέλθει στη γνώριμη μη ηλίθια συμπεριφορά του προσπαθώντας να απαλλαγεί από τις ενδεχομένως υπάρχουσες καταστρεπτικές συνέπειες της προσωρινά ηλίθιας συμπεριφοράς του, ένας επαγγελματίας ηλίθιος αποτελεί μια ξεχωριστή οντότητα και αντιληπτική σύνθεση για την οποία θα έπρεπε να γραφτεί μια 16τομη εγκυκλοπαίδεια με περαιτέρω παραπομπές που θα οδηγούσαν ενδεχομένως τον αναγνώστη στη φώτιση για αυτόν τον άγνωστο εχθρό του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ενώ λοιπόν η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων μπαινοβγαίνει στο βασίλειο της ηλιθιότητας υπάρχουν ορισμένοι που θα μπορούσαμε να τους χαρακτηρίσουμε ως βασιλείς που δεν εγκαταλείπουν ποτέ το θρόνο τους.

Οι λεγόμενοι επαγγελματίες ηλίθιοι ειδικεύονται σε μια πληθώρα καταστροφικών συμπεριφορών που σκοπό έχουν να πλήξουν ανελέητα τον οποιονδήποτε αδιακρίτως και κυρίως όσους έχουν την ατυχία βρίσκονται στο συγγενικό, εργασιακό, φιλικό, ερωτικό και γνωστικό τους κύκλο αλλά επίσης και εντελώς άγνωστους που θα έχουν την ατυχία να βρεθούν στο δρόμο τους.

Τον επαγγελματία ηλίθιο τον καταλαβαίνεις από τη δυσφορία που σου προκαλεί. Είναι εκεί, έτοιμος να ανταπαντήσει σε οποιοδήποτε επιχείρημα, να αντικρούσει οποιαδήποτε προσπάθεια λογικής συζήτησης, να εξαλείψει την παραμικρή, ελάχιστη υπόνοια ότι θα βγάλετε άκρη, ότι θα συνεννοηθείτε, ότι θα βγει κάποιο θετικό ή αποτελεσματικό συμπέρασμα.

Κύρια τους ασχολία είναι να αποδομούν, να εκνευρίζουν, να υποβιβάζουν, να καταστρέφουν, να γεμίζουν με κακομοιριά, μιζέρια και αρνητισμό, να σε κάνουν να αναρωτιέσαι τι πήγε στραβά στην ανθρωπότητα και κατέληξε έτσι!

Οι επαγγελματίες ηλίθιοι έχουν ασύλληπτους μηχανισμούς για να αντιστρέψουν το κλίμα υπέρ της βλακώδους ηλιθιότητας τους που είναι ολέθρια και ακατανίκητη, έχει την ορμή του ωκεανού και την απεραντοσύνη του σύμπαντος.

Ο πιο σοφός φιλόσοφος, ο κορυφαίος επιστήμονας, ο καλύτερος ψυχολόγος, ο πιο υπομονετικός άνθρωπος, ο πιο επικίνδυνος μαφιόζος, ο πιο συμπονετικός καθοδηγητής της ανθρώπινης συνειδητότητας, ο πιο ισχυρός ηγέτης όλων τον εποχών, ο στρατηλάτης με τη μεγαλύτερη δύναμη και επιρροή στην ιστορία, οι πιο ανελέητοι κατακτητές και οι πιο νοσηρές προσωπικότητες που πάτησαν το πόδι τους σε αυτόν τον πλανήτη, είναι εντελώς ανίσχυροι και αβοήθητοι μπροστά στην παντοδυναμία των ηλίθιων και στην πανίσχυρη και ακατανίκητη – καταστροφική δύναμη τους.

Ο επαγγελματίας ηλίθιος θα έπρεπε να παραδίδει μαθήματα προσήλωσης και αναισθησίας καθώς και η γενικότερη τακτική που ακολουθεί θα έπρεπε να ήταν μάθημα στα κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου. Όμως αυτό δεν συμβαίνει για έναν πολύ συγκεκριμένο λόγο.

Οι ηλίθιοι δεν γνωρίζουν ότι είναι ηλίθιοι και δεν έχουν συγκεκριμένη τακτική.

Σε αντίθεση με ότι θα πίστευε κάποιος που θα έβλεπε την ανάπτυξη αυτής της ομάδας ανθρώπων στο διάβα της ιστορίας, η κατεξοχήν ηλίθιοι δεν γνωρίζουν ούτε πιστεύουν ότι μπορεί να είναι ηλίθιοι. Ενώ οι σοφοί άνθρωποι είναι γεμάτοι αμφιβολίες και απορίες για ένα ευρύτατο πεδίο θεμάτων, οι ηλίθιοι έχουν μια σιγουριά που τσακίζει κόκκαλα και νεύρα.

Η αποτελεσματικότητα της ηλίθιας συμπεριφοράς και η επικινδυνότητα της, έγκειται στο ότι δεν υπάρχει κάποιο προαποφασισμένο σενάριο για την εκδήλωση της, καθιστώντας έτσι ανίσχυρα τα άτομα ή το άτομο που θα υποστούν τις καταστροφικές συνέπειες της. Καθώς αιφνιδιάζονται απο την απρόσμενη επίθεση, μην μπορώντας παράλληλα να δημιουργήσουν ένα σύστημα πρόγνωσης, είναι στο έλεος του κάθε ηλίθιου.

Άρα το συμπέρασμα είναι ότι ενώ οι ηλίθιοι θα έπρεπε να διδάσκουν τα μυστικά τους στα καλύτερα πανεπιστήμια, αποτελώντας παράλληλα αντικείμενο επιστημονικών ερευνών, αν τους έβαζες να διδάξουν και να μιλήσουν στην πραγματικότητα δεν θα είχαν τι να πουν!

Το ακόμη πιο παράδοξο είναι ότι κοιτώντας προς τα πίσω στην ιστορία φαίνεται πως κατείχαν θέσεις κλειδιά και βρίσκονταν κοντά σε σπουδαίες προσωπικότητες στις πιο καίριες και κρίσιμες περιόδους της ιστορίας!

Χωρίς κάποια κεντρική διοίκηση, χωρίς κάποια προφανή φιλοσοφία και τακτική, χωρίς κάποια γνωστή και συγκεκριμένη ιδεολογία, οι ηλίθιοι ασχολούνται καθημερινά με ολόκληρο το φάσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Επηρεάζοντας με απροσδιόριστο τρόπο τις παγκόσμιες εξελίξεις.

Τρόποι Αντιμετώπισης

Η ηλιθιότητα δεν κάνει διακρίσεις και σε πολλές περιπτώσεις μπορείς να αντιληφθείς ότι έχεις να κάνεις με έναν ηλίθιο όταν δυστυχώς θα είναι πολύ αργά.

Παρόλο που δεν υπάρχουν εκ των προτέρων σαφείς ενδείξεις ότι έχεις να κάνεις με έναν ηλίθιο, εντούτοις υπάρχουν κάποιες δικλείδες ασφαλείας που μπορούν να υποδείξουν με σχετική ακρίβεια ότι το άτομο που έχεις απέναντι σου μπορεί να σε κάνει να χορεύεις κλακέτες από τα νεύρα και εκείνο να τρώει ποπ κόρν και κατά συνέπεια όταν το πάρεις χαμπάρι να προστατευτείς όσο γίνεται κατεβάζοντας τους τόνους.

Κάποιος εύλογα θα αναρωτηθεί: για πιο λόγο να μιλάς σε έναν ηλίθιο, για πιο λόγο να ασχολείσαι μαζί του λέγοντας του πχ τα προβλήματα σου ή δίνοντας του την ευκαιρία να σε επηρεάσει;

Πράγματι δεν φαίνεται να βγαίνει κάποιο νόημα από αυτό.

Στην πραγματικότητα εκείνος που κάνει αυτή την ερώτηση έχει ως απόλυτη αρχή του την άποψη ότι μπορούμε στη ζωή να αποφεύγουμε δια παντός τους ηλίθιους και να ζούμε σε έναν κόσμο όπου μιλάμε και συναναστρεφόμαστε μόνο με ιδανικές και ολοκληρωμένες προσωπικότητες!

Αγαπητέ αν ήταν έτσι ο κόσμος μας θα ήταν παράδεισος!

Τι γίνεται αν ο/η σύντροφος σου, κάποιος από τους γονείς σου, κάποιος από τους φίλους σου ή τους συνεργάτες σου είναι ηλίθιοι; Πράγματι, το ιδανικό θα ήταν να μην είναι κανένας, όμως στον κόσμο του σήμερα αυτό είναι ανέφικτο! Επιπρόσθετα όταν τελείς υπό συναισθηματική φόρτιση ή έχεις ανησυχίες πάσης φύσεως δεν είναι σίγουρο ότι μπορείς να μπεις σε αναλύσεις για το αντιληπτικό εύρος του κάθε ανθρώπου που υπάρχει στη ζωή σου, κάθε στιγμή.

Ακόμα περισσότερο αν είσαι συμπονετικός και αγαπάς τον πλησίον σου, τον αγαπάς ακόμη και με τα ελαττώματα του και μάλιστα αν πρόκειται για άτομο με το οποίο δεν γίνεται να κόψεις δεσμούς, τότε «υποχρεωτικά» θα πρέπει μοιραία κάποια στιγμή να επικοινωνήσεις.

Τέλος, δεν μπορείς να γνωρίζεις επακριβώς εκ των προτέρων ποιος είναι πράγματι ηλίθιος και επικίνδυνος, για αυτό άλλωστε και το παρόν κείμενο έχει ως στόχο να σε πληροφορήσει για να έχεις μια ιδέα και να φυλάγεσαι όσο μπορείς!

Ακολουθούν ενδείξεις που θα πρέπει να σε κάνουν να σκεφτείς σοβαρά πως το άτομο που έχεις απέναντι σου είναι ηλίθιος με περικεφαλαία και κατά συνέπεια να διαχειριστείς ανάλογα την επαφή σου μαζί του για να μην έχεις ανεπιθύμητες ψυχολογικές ή συναισθηματικές παρενέργειες!

Ενδείξεις:

Εγωισμός
Ισχυρογνωμοσύνη
Έλλειψη Επικοινωνίας – Αδυναμία συνεννόησης
Αλαζονεία
Ασάφειες – Παρεξηγήσεις – Υπεκφυγές
Αναίτιος Θυμός – Μίσος – Νεύρα
Γκρίνια – Παράπονα – Αρνητισμός
Εγωισμός

Μπορεί να υπάρξει μέρα δίχως ήλιο, όχι όμως ηλίθιος χωρίς εγωισμό. Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά των ηλίθιων είναι ο άκρατος εγωισμός. Το ηλιακό σύστημα, ως γνωστόν, δεν περιφέρεται γύρω από τον ήλιο αλλά γύρω από τους ηλίθιους. Όταν μιλάς σε έναν ηλίθιο για τα προβλήματα σου απλά δεν είναι εκεί, μπορεί να τον βλέπεις αλλά σε διαβεβαιώνω ότι πρόκειται για μια ψευδαίσθηση. Κάνουν τα μάτια σου πουλάκια, πως αλλιώς να στο πω! Εσύ μιλάς και ο ηλίθιος στον κόσμο του, σφυρίζει αδιάφορα, ασχολείται με το κινητό του. Γενικώς μιλάς στον τοίχο! Αρχίζει να αποκτά υπόσταση μόνο όταν θα ανοίξει το στόμα του να σου μιλήσει για τα δικά του θέματα. Να σου πει, περιγράφοντας σου με κάθε λεπτομέρεια πόσο όμορφη ή άσχημη είναι η ζωή του, γράφοντας σε στα παλιά του τα παπούτσια.

Όταν έρχεστε σε αντιπαράθεση, μάντεψε ποιος έχει δίκιο; Όταν υπάρχει ένα δίλημμα μάντεψε ποιος θέλει να έχει τον τελευταίο λόγο. Ο εγωιστής ηλίθιος είναι μια μάστιγα από την οποία δύσκολα θα μείνεις ανεπηρέαστος.

Αν λοιπόν απορείς, γιατί ανοίγεις το στόμα σου και μιλάς σε αυτό το πρόσωπο ή γιατί ασχολείσαι γενικότερα περισσότερο από όσο πρέπει εφόσον ξέρεις τι θα επακολουθήσει, τότε απορώ και ‘γω!

Η λύση:

Τι είναι κάποιος χωρίς την προσοχή μας; Ανύπαρκτος!

Σαφώς η κβαντομηχανική έχει κάνει άλματα προόδου τον περασμένο αιώνα μιλώντας για τη δημιουργία του κόσμου από την συνείδηση του καθενός μας. Αυτή η θεωρία για την υποκειμενική φύση της πραγματικότητας, η οποία σε φιλοσοφικό επίπεδο πρωτύτερα έχει αναλυθεί και από τον George Berkeley (Υποκειμενικός Ιδεαλισμός), μας δείχνει ξεκάθαρα ότι την πρώτη και τελευταία λέξη που αφορούν τη δημιουργία της πραγματικότητας, θα την πούμε εμείς μέσω της εστίασης της προσοχής και της συνείδησης μας. Βέβαια οι επιστήμονες και οι φιλόσοφοι δεν μιλούσαν για την εξάλειψη της επίδρασης των ηλίθιων μέσω της μη ενασχόλησης μαζί τους, αλλά πως να το κάνουμε θέλει μια επιστημονική προσέγγιση το θέμα! Μπορεί να βρει και εκεί εφαρμογή.

Αν και δεν μπορείς πλήρως να αποφύγεις τους ηλίθιους όπως είπαμε πιο πριν, μπορείς ωστόσο να μετριάσεις την αρνητική επιρροή τους.

Κοινώς: Καθώς νιώθεις την εγωιστική πλευρά του ανίκητου ηλίθιου, μην μπλέκεις, μάζεψε τα κουβαδάκια σου και σ’ άλλη παραλία. Όσο ασχολείσαι εξηγώντας το κατά πόσο αυτό είναι σωστό ή όχι, απλά χάνεις χρόνο και ενέργεια.

Ισχυρογνωμοσύνη

Η ισχυρογνωμοσύνη με τον εγωισμό είναι πρώτα ξαδέρφια και έχουν την ίδια άσχημη επιρροή σε μια κουβέντα, καθώς ο ηλίθιος δεν μπορεί να ξεδιπλώσει το φλογερό του ταμπεραμέντο αν δεν περάσει η άποψη του, αν δεν επιμείνει μέχρι τελικής πτώσης, αν δεν σου σπάσει τα νεύρα με την κολλημένη του στάση απέναντι στα πράγματα.

Είναι άραγε η Γη στρογγυλή; Λάθος! Είναι τετράγωνη και στηρίζεται πάνω σε 4 ελέφαντες. Αν θέλεις πες κάτι αντίθετο (άσχετα από το αν είναι σωστό) και προσπάθησε να το υποστηρίξεις με σθένος και επιχειρήματα, δημιουργώντας μια αντιπαράθεση με έναν Ισχυρογνώμονα ηλίθιο!

Δεν γνωρίζω ποιος είναι ο πιο σύντομος δρόμος για την ευτυχία και την ευδαιμονία στη ζωή, αυτό που ξέρω με σχετική βεβαιότητα είναι ότι ο πιο σύντομος δρόμος για την παράνοια είναι μια διαμάχη με έναν ηλίθιο στην οποία και οι 2 πλευρές μάχονται σθεναρά.

Μάντεψε στο τέλος ποιος θα νικήσει; Ακόμα και ένας καθηγητής πανεπιστημίου με 76 Πτυχία και Νόμπελ Ειρήνης είναι αδύνατον να νικήσει έναν ηλίθιο σε μια λογομαχία. Ο ηλίθιος με την τεράστια πείρα του και τους αλάνθαστους μηχανισμούς του είναι ικανός να κάνει σκόνη τα επιχειρήματα του οποιουδήποτε, εκνευρίζοντας τον και άρα νικώντας τον εφόσον παίζει στη δική του έδρα.

Η διαμάχη με έναν ηλίθιο μοιάζει με παράσταση για έναν ρόλο. Δίνοντας την ευκαιρία στον απόλυτο πρωταγωνιστή να λάμψει. Καθώς δικαιώνει τα προγνωστικά με το απόλυτο και ανελέητο στυλ του, σαν σαρκοβόρο που απολαμβάνει το θήραμα του, κάνοντας ακόμα και την κορυφαία διάνοια όλων των εποχών να μοιάζει με σχολιαρόπαιδο.

Κάθε είδους διένεξη με ένα τέτοιο πρόσωπο δεν είναι παρά μια ευκαιρία για να μάθεις τα όρια της υπομονής σου και καλό θα είναι να μην τα τεστάρεις.

Η λύση

Σε περίπτωση που ενώ έχεις ξεκινήσει έναν υγιή διάλογο με έναν συνάνθρωπο σου, διαπιστώσεις το απόλυτα αρνητικό ύφος της ισχυρογνωμοσύνης καλό θα ήταν να κάνεις πίσω ασκώντας διπλωματία. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να λογομαχείς ακόμα και αν έχεις δίκιο.

Καθώς μια αδιέξοδη αντιπαράθεση διαιωνίζεται με καινούργια λόγια και απόψεις είναι πολύ πιθανό να χάσεις την υπομονή σου και να προβείς σε σχόλια που μπορεί να μετανιώσεις αργότερα.

Με άλλα λόγια: ο ηλίθιος μπορεί να σε συμπαρασύρει στην ηλιθιότητα του και να σε ωθήσει να γίνεις και εσύ για λίγο ηλίθιος. Οπότε βάλε φρένο πριν είναι αργά. Όπως μας συμβουλεύει και η Αγία Γραφή:

Ν’ αρχίζεις μια φιλονικία είναι ως να σπάζεις ένα φράγμα και να χυμάνε τα νερά. Προτού η διαμάχη ανάψει, παραιτήσου.

Έλλειψη Επικοινωνίας – Αδυναμία Συνεννόησης

Ο πιο εύκολος και γρήγορος τρόπος να χάσεις κιλά είναι η σωστή διατροφή και η γυμναστική. Ο πιο γρήγορος τρόπος να χάσεις την υπομονή σου είναι να προσπαθείς απεγνωσμένα να βγάλεις άκρη με έναν ηλίθιο!

Ένα από τα ισχυρότερα σημάδια ότι το άτομο με το οποίο έχεις να κάνεις είναι ηλίθιο, είναι η παντελής έλλειψη επικοινωνίας παρά τις τεράστιες και φιλότιμες προσπάθειες που καταβάλλεις.

Και ενώ θα ήταν πιο χρήσιμο για την ανθρωπότητα να βοηθήσεις τον επίκουρο καθηγητή της βυζαντινολογίας, στο γνωστό σήριαλ, να απογειώσει το σύγγραμμα του το οποίο κατά κοινή ομολογία έμπαζε απο παντού, δεν θα ήταν καθόλου χρήσιμο να προσπαθείς να συνεννοηθείς με έναν ηλίθιο. Αυτό όχι απλά θα σου κόστιζε χρόνο και ενέργεια αλλά θα μπορούσε να αποβεί μοιραίο ακόμα και για την σωματική σου ακεραιότητα!

Η λύση:

Κάθε προσπάθεια αποτελεσματικής επικοινωνίας με ηλίθια άτομα εγείρει αμφιβολίες για το κατά πόσο εσύ είσαι ή δεν είσαι ηλίθιος. Αν πράγματι η ηρεμία και η γαλήνη είναι αυτό που επιζητάς στην καθημερινότητα σου, κάνε σου τη χάρη και γκρέμισε τις γέφυρες επικοινωνίας. Αν, όπως είπαμε και πριν, αυτό είναι αδύνατον λόγω της εγγύτητας που έχει το άτομο στον προσωπικό σου κύκλο, τότε περιόρισε τις πληροφορίες και τις αναλύσεις που αφορούν δυσνόητες και απρόσιτες έννοιες και πιάσε τα πιο light θέματα.

Αλαζονεία

Δεν έχω καταλάβει ακόμα αν οι ηλίθιοι μας φαίνονται αλαζόνες ή οι αλαζόνες μας φαίνονται ηλίθιοι. Σε κάθε περίπτωση είναι ένα ντουέτο που τραγουδά κάθε σεζόν μαζί και έχει πολλούς θαυμαστές στα πρώτα τραπέζια.

Γενικά η αλαζονεία δεν είναι ένα φαινόμενο της εποχής μας, πάντα υπήρχαν ψηλομύτες και ψώνια, άνθρωποι που στην πραγματικότητα έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και προσπαθούν να προβάλλουν το πόσο σπουδαίοι είναι σε κάθε ευκαιρία. Όσο πιο μικρός νιώθεις μέσα σου άλλο τόσο σπουδαίος θέλεις να φαίνεσαι προς τα έξω. Είναι σαν να μη θέλεις να καταλάβουν οι άλλοι την άσχημη εικόνα που έχεις για τον εαυτό σου.

Σαν να θέλεις να αποκρύψεις το πόσο ασήμαντος νιώθεις στην πραγματικότητα. Βλέπεις πλούσιες κυρίες να φέρονται σε υπαλλήλους καταστημάτων σαν να είναι «σκουπίδια» και «σημαντικούς» (δήθεν) κυρίους να εξευτελίζουν συνανθρώπους μας με το ψευδεπίγραφο κύρος που τους δίνει η οικονομική τους θέση, καθώς η ηλιθιότητα δεν κάνει διακρίσεις. Ένας πλούσιος και ένας φτωχός μπορεί να είναι εξίσου ηλίθιοι.

Η υπερηφάνεια όμως προηγείται της συντριβής όπως λέει ο απόστολος Παύλος, ενώ οι αρχαίοι Έλληνες είχαν επινοήσει τo σχήμα: Άτη, Ύβρις, Νέμεσις, Τίσις για να αποδώσουν εύστοχα το ότι η υπεροψία δεν μένει ατιμώρητη.

Η λύση:

Καθώς έρχεσαι σε επαφή με έναν αλαζόνα ηλίθιο φρόντισε να του δώσεις την αγάπη σου και την στοργή σου, ίσως την έχει πολύ περισσότερο ανάγκη από όσο φαντάζεσαι.

Ασάφειες – Παρεξηγήσεις – Υπεκφυγές

Τι κάνει νιάου νιάου κεραμίδια; Όχι, δεν είναι ένας σκύλος που μαθαίνει ξένες γλώσσες, είναι ένας ηλίθιος που προσπαθεί να σε μπερδέψει και κατά συνέπεια παρεξηγεί και παρεξηγείται.

Όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια λέει ο σοφός λαός. Με παρόμοιο τρόπο ο ηλίθιος για να μην αποκαλυφθεί πόσο ηλίθιος είναι προσπαθεί να σε μπερδέψει για να φανείς εσύ ο ηλίθιος!

Και πόσο το ευχαριστιέται όταν σε φέρει σε εκείνο το επίπεδο να αναλύεις τα αυτονόητα δεν λέγεται!

Αυτό λοιπόν είναι μέρος της προβληματικής επικοινωνίας και σε καμία περίπτωση ο ηλίθιος δεν θέλει να βγεις από εκεί. Αν πράγματι λοιπόν έχεις εμπλακεί σε μια συζήτηση με ασαφές περιεχόμενο και προσανατολισμό κατά πάσα πιθανότητα κάνεις το χατίρι ενός ηλίθιου. Του δίνεις ενέργεια και δύναμη να συνεχίσει το έργο του και γίνεσαι και ‘συ για λίγο συν-ηλίθιος τροφοδοτώντας περαιτέρω την κουβέντα.

Στο τέλος τι καλό μπορεί να υπάρξει; Είτε θα παρεξηγηθεί, είτε θα πιαστείτε στα χέρια, είτε θα βράζεις στο ζουμί σου σαν καβούρι.

Η λύση:

Μη δίνεις σημασία, σταμάτα την ανάλυση και την κουβέντα και κέρδισε πίσω την ηρεμία σου σιγά σιγά. Στο τέλος απομακρύνσου απο τον χώρο και όλα καλά.
Αναίτιος Θυμός – Μίσος – Νεύρα – Αρνητισμός

Η αγένεια είναι η προσπάθεια των ηλίθιων να μιμηθούν τη δύναμη. Αν βλέπεις έναν άνθρωπο ο οποίος διαρκώς είναι μέσα στον αρνητισμό και τα νεύρα χωρίς κάποιον ιδιαίτερο λόγο και συμπεριφέρεται με απρέπεια, κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για έναν εντελώς ηλίθιο άνθρωπο.

Σαφώς αν αντιλαμβανόταν ότι έχει το δικαίωμα της επιλογής θα επέλεγε να μην είναι ηλίθιος αλλά εφόσον βλέπει την συμπεριφορά του σαν μονόδρομο και αγνοώντας το γεγονός πως είναι ηλίθιος, τότε δεν του μένει άλλη επιλογή παρά μανιώδεις επιθέσεις σε ανύποπτο χρόνο για να έχει και το στοιχείο του αιφνιδιασμού.

Βέβαια δεν είναι όλοι οι ηλίθιοι μέσα στην τρελή χαρά ή στα νεύρα. Αρκετοί είναι ήδη ταλαιπωρημένοι από τη χρόνια έκθεση στην αχαλίνωτη βλακεία που έχουν κουραστεί και νιώθουν μια εξάντληση που τους ακολουθεί σε ότι κι αν κάνουν καθημερινά.

Άλλωστε το μοναδικό πράγμα που μπορεί να υπερνικήσει τους ηλίθιους είναι η ίδια η ηλιθιότητα τους. Μπορεί σε ένα περίεργο παιχνίδι της μοίρας ή ίδια η βλακεία ενός ηλίθιου να στραφεί εναντίον του με ολέθριες συνέπειες για τον ίδιο. Η ζωή έχει την τάση να επιστρέφει συμπεριφορές και από αυτόν τον υπέρτατο νόμο δεν μπορεί να δραπετεύσει κανείς

Όπου βλέπεις μαζεμένο έναν όχλο ανθρώπων να προάγουν το μίσος και τη βία πιθανότατα πρόκειται για εντελώς ηλίθιους, για βασανισμένες ψυχές που έχουν θέσει σκοπό της ζωής τους να ταλαιπωρούν τους άλλους και να τους ζημιώνουν χωρίς απαραίτητα να επιδιώκουν κάποιο όφελος από αυτό.

Άλλωστε αυτός είναι ο ορισμός του κατεξοχήν ηλίθιου: Το να βλάπτει τους άλλους χωρίς κάποιο προφανές κέρδος.

Η λύση:

Όπως και σε όλες τις ακρότητες και τις υπερβολές, έτσι και εδώ η λύση δεν μπορεί να είναι κάτι ακραίο, δεν απαντάμε ποτέ στους ηλίθιους κατά την ηλιθιότητα τους. Η λύση είναι η αγάπη, είτε πρόκειται για μια διαταραγμένη, νοσηρή προσωπικότητα που επιδιώκει τη βία και την καταστροφή, είτε για μια πιο ήπια περίπτωση μίσους και φανατισμού, η αγάπη αποτελεί μονόδρομο σε τέτοιες περιπτώσεις.

Κατά κύριο λόγο αυτές είναι η ενδείξεις που αφορούν τις βασικές αρχές της ανθρώπινης ηλιθιότητας. Όπως είπαμε και πιο πριν, είναι αδύνατον να δημιουργηθεί ένας πλήρης και εμπεριστατωμένος χάρτης με σταθερά πρότυπα και συγκεκριμένες τακτικές που ακολουθούν οι ηλίθιοι.

Αυτό που μπορεί να γίνει για να εξαλειφθεί εντελώς η ηλιθιότητα από αυτό το κόσμο είναι να κάνουμε μια αυτοκριτική σαν άνθρωποι για το πως συμπεριφερόμαστε στον εαυτό μας και τους άλλους και να αφήσουμε μια μικρή υπόνοια για το αν κάνουμε ή όχι κάποια λάθη ή έχουμε κάποιες συμπεριφορές που μπορούν να χαρακτηριστούν ηλίθιες.

Αφήνοντας ένα μικρό παράθυρο αμφιβολίας ανοιχτό ενδεχομένως να φύγει η βλακεία και να επιστρέφει μόνο σε στιγμές που χρειάζεται, άλλωστε καμιά φορά το να συμπεριφέρεσαι σαν ηλίθιος έχει τη γοητεία του και τη χρησιμότητα του, αρκεί να μην είναι αιτία για να πληγείς εσύ ή κάποιος συνάνθρωπος μας.

«Δύο πράγματα είναι άπειρα, το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία και για το σύμπαν δεν είμαι βέβαιος» . – Άλμπερτ Αϊνστάιν

Αν κάτι έκανε τον κύκλο του, άφησε το να φύγει

Πάντα πρέπει να ξέρουμε πότε κάποιο στάδιο φτάνει στο τέλος του. Αν επιμείνουμε να παραμείνουμε εκεί περισσότερο απ’ όσο χρειάζεται, θα χάσουμε τη χαρά και το νόημα των άλλων σταδίων, τα οποία πρέπει να ζήσουμε.

Να κλείνουμε κύκλους, πόρτες, να γυρίζουμε σελίδα, να ολοκληρώνουμε κεφάλαια – δεν έχει σημασία πώς το λέμε, αυτό που έχει σημασία είναι να αφήνουμε στο παρελθόν τις στιγμές της ζωής μας που πέρασαν.

Χάσατε τη δουλειά σας; Τελείωσε μια σχέση; Φύγατε απ’ το σπίτι των γονιών σας; Φύγατε στο εξωτερικό; Η φιλία που καλλιεργούσατε τόσο καιρό εξαφανίστηκε χωρίς εξηγήσεις;

Μπορείτε να περάσετε πολύ καιρό απορώντας γιατί συνέβη αυτό. Μπορείτε να πείτε στον εαυτό σας ότι δεν θα κάνετε ούτε ένα βήμα πριν κατανοήσετε τις αιτίες που έκαναν ξαφνικά σκόνη κάποια πράγματα που ήταν τόσο σημαντικά και σταθερά στη ζωή σας.

Αυτή η στάση όμως θα αποδειχτεί πολύ ψυχοφθόρα για όλους: Οι γονείς σας, ο άντρας ή η γυναίκα σας, οι φίλοι σας, τα παιδιά σας, η αδερφή σας, όλοι θα ολοκληρώνουν κεφάλαια, θα γυρίζουν σελίδα, θα προχωρούν και όλοι θα στεναχωριούνται επειδή εσείς βρίσκεστε σε τέλμα.

Κανείς δεν μπορεί να βρίσκεται ταυτόχρονα στο παρόν κ στο παρελθόν, ούτε καν όταν προσπαθούμε να κατανοήσουμε αυτά που μας συμβαίνουν. Αυτά που πέρασαν, δεν θα ξαναγυρίσουν: Δεν μπορούμε να μείνουμε για πάντα παιδιά, όψιμοι έφηβοι, γιοι που νιώθουν ενοχές ή μνησικακία για τους γονείς τους, εραστές που ζουν μέρα και νύχτα ένα δεσμό με κάποιον που έχει πια φύγει και δεν έχει την παραμικρή πρόθεση να επιστρέψει.

Οι καταστάσεις περνούν και το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να τις αφήσουμε πράγματι να φύγουν.

Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό (όσο επίπονο κι αν είναι) να καταστρέφουμε αναμνηστικά, να μετακομίζουμε, να δίνουμε πράγματα σε ορφανοτροφεία, να πουλάμε ή να χαρίζουμε τα βιβλία που έχουμε. Τα πάντα στον ορατό κόσμο είναι εκδήλωση του αοράτου, όσων συμβαίνουν στην καρδιά μας – και καταστρέφοντας ορισμένες αναμνήσεις, σημαίνει και ότι δημιουργούμε χώρο για να πάρουν τη θέση τους άλλες.

Αποδεσμευτείτε από τα πράγματα. Αφήστε τα να φύγουν. Απαγκιστρωθείτε. Κανείς δεν παίζει με σημαδεμένη τράπουλα στη ζωή, έτσι λοιπόν μερικές φορές κερδίζουμε και μερικές χάνουμε. Μην ελπίζετε να σας δώσουν κάτι πίσω, να αναγνωρίσουν τις προσπάθειες σας, να ανακαλύψουν τη μεγαλοφυΐα σας, να κατανοήσουν την αγάπη σας.

Σταματήστε να ανοίγετε την τηλεόραση των συναισθημάτων σας και να βλέπετε συνέχεια την ίδια εκπομπή που σας δείχνει πόσο έχετε υποφέρει από μια απώλεια: Αυτό απλώς σας δηλητηριάζει, τίποτα άλλο.

Δεν υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο από το να μην αποδεχόμαστε ερωτικούς χωρισμούς, υποσχέσεις για δουλειά που δεν έχουν συγκεκριμένη ημερομηνία εκκίνησης, αποφάσεις που αναβάλλονται συνεχώς στο όνομα της “ιδανικής στιγμής”. Πριν αρχίσει ένα νέο κεφάλαιο, πρέπει να ολοκληρωθεί το παλιό: Πείτε στον εαυτό σας ότι αυτό που πέρασε δεν θα ξαναγυρίσει ποτέ.

Θυμηθείτε ότι κάποτε μπορούσατε να ζήσετε χωρίς αυτό το πράγμα ή αυτόν τον άνθρωπο – τίποτα δεν είναι αναντικατάστατο, η συνήθεια δεν είναι ανάγκη. Μπορεί να μοιάζει προφανές, μπορεί να είναι ακόμα κ δύσκολο, άλλα είναι πολύ σημαντικό.

Κλείνοντας κύκλους. Όχι από υπεροψία, από αδυναμία ή από αλαζονεία, απλώς επειδή κάτι δεν είναι πια μέρος της ζωής σας. Κλείστε την πόρτα, αλλάξτε δίσκο, καθαρίστε το σπίτι σας, τινάξτε τη σκόνη.

Σταματήστε να είστε αυτός που ήσασταν και μεταμορφωθείτε σ’ αυτόν που είστε.

Αυτό που θα τους βοηθούσε το αποφεύγουν

Από μια ηλικία κι ύστερα ο κοσμάκης δε θέλει να γνωρίζει, δε θέλει να θυμάται. Ναρκώνεται και χορεύει, χωρίς καμιά αντίσταση πια, στο σκοπό που του παίζουν. Με λίγα λόγια, απελπίζεται και προσπαθεί να υπάρξει με τα λίγα ξεροκόμματα που του πετούν έτσι ώστε να ξεχνιέται πού και πού και μην τρελαθεί εντελώς. Γι' αυτό εκείνο που τους συγκινεί όλους είναι το πρόχειρο και το επιπόλαιο. Δε θέλουν να γυρίζουν στο σπίτι τους με το κεφάλι τους βαρύ από σκέψεις. Το πρόχειρο και το επιπόλαιο βασιλεύουν. Αυτό που θα τους βοηθούσε το αποφεύγουν όπως ο διάβολος το λιβάνι. Το μόνο που ζητάνε είναι να περνάνε καλά χωρίς να σκέφτονται τίποτα. Όσα τραβάνε όλη μέρα τα βράδια θέλουν να τα ξεχνούν, έστω και με τη βοήθεια των ηρεμιστικών. Πάνω από τα τρία τέταρτα του πληθυσμού τα χρησιμοποιεί αυτά τα χάπια. Δε γίνεται αλλιώς όταν ζεις μια ανάποδη ζωή και δεν το παραδέχεσαι. Κάθε ώρα και στιγμή ο κρημνός χάσκει κάτω από τα πόδια σου και πρέπει να θολώνεις τη ματιά σου για να μη βλέπεις το χάος. Δέντρα στην άκρη που δεν κάνουν πια φρούτα. Όλα τέλεια μελετημένα, περικυκλωμένοι από παντού, παγιδευμένοι μέσα σε έναν ξέφρενο ρυθμό αυτοθυσίας, περίκλειστοι στο νου και στην καρδία πορεύονται στη ζωή τους χωρίς να μπορούν να κάνουν κιχ. Όλα απαγορευμένα και όλα δήθεν ελεύθερα.

Οι εμπειρίες του κοσμάκη ευνουχίζονται στη γέννησή τους και απαγορεύεται να σε οδηγήσουν σε κάποιο συμπέρασμα. Δεν πρέπει να ξέρεις τι είναι αυτό που ζεις. Γιατί αν καταλήξεις κάπου, θα αντιδράσεις. Κι αν αντιδράσεις, από τη μια στιγμή στην άλλη θα πεταχτείς έξω, κάτω στο δρόμο, θα γίνεις το προς αποφυγήν παράδειγμα για τους άλλους, τους υπάκουους και προσαρμοσμένους. Ούτε επιτρέπεται να έχεις αμφιβολίες και ερωτήματα και να μισοϋποψιάζεσαι την αλήθεια. Γιατί αυτό θα σε μπερδέψει και θα σε καθυστερήσει. Κι αν καθυστερήσεις , άλλοι πιο σίγουροι, που τρέχουν με εκατό, θα σε παραμερίσουν και θα αρπάξουν τη θέση σου. Είπαμε, εδώ η κόλαση και ο παράδεισος. Πρέπει να τους παραμερίσεις όλους και να αρπάξεις αυτό που σου ανήκει πριν σε προλάβουν στη μέση του δρόμου τα γηρατειά. Δεν πρέπει να δείχνεις έλεος και να διστάζεις` σε κυνηγάει το αγριόσκυλο του χρόνου και το μαστίγιο του ανταγωνισμού σου οργώνει την πλάτη όταν λιποψυχάς. Δεν πρέπει να δείχνεις έλεος ούτε στον εαυτό σου ούτε στους άλλους γύρω. Πρέπει να κόβεις κομμάτια το σώμα σου και τη ζωή σου και να τα εξαργυρώνεις. Έτσι δημιουργείται ο πλούτος και οι άλλοι θησαυρίζουν από την αυτοθυσία σου. Έτσι κινείται η αγορά. Έτσι κρατιέται αναμμένο το καμίνι της ανάπτυξης και της προόδου. Με την αυτοθυσία και την αυταπάρνηση.

Είσαι ελεύθερος να πιστέψεις σε αυτό που θα σε σώσει και θα σε πάει μπροστά. Είσαι ελεύθερος να αγοράζεις άχρηστα πράγματα που νομίζεις ότι θα σε κάνουν ευτυχισμένο. Είσαι ελεύθερος να περιφρουρείς και να βάζεις σε τάξη τον εαυτό σου. Είσαι ελεύθερος να πολεμάς στα βουβά τους άλλους γύρω και να βγαίνεις νικητής με δύο τρία αυτοκίνητα παραπάνω. Μεγάλες ελευθερίες που σε κατατρώνε αλλά και σε κάνουν ευτυχισμένο. Μια καθημερινή σφαγή σαν γέννηση, μια αυτοθυσία σαν πανηγύρι. Όλα ακριβοζυγισμένα, όλα προμελετημένα` και τα αισθήματα, και οι σκέψεις, και τα τραγούδια, και τα βιβλία, και οι πολιτικές τους, όλα βοηθούν στο καθημερινό μας κομμάτιασμα που το θεωρήσαμε σαν την τελευταία σωτηρία. Μας είπαν ψέματα, μας ξεγέλασαν, μας παραζάλισαν και μέχρι να καταλάβουμε σε τι κάτεργο μας έριξαν, τα ψέματά τους είχαν γίνει τρόπος ζωής, είχαν θρέψει πάνω μας. Μπήκαν στα τρίσβαθα της ψυχής και του νου μας και μας μπόλιασαν. Και άντε τώρα να βγουν αυτές οι ρίζες. Τραβούσαμε μπροστά μέχρι να καταντήσουμε ξερά κουφάρια, που όταν έρχεται η στιγμή τα παίρνει ο άνεμος και τα ρίχνει στη θάλασσα για να καταντήσουν σαν βρόμικα παλιόρουχα στον σκουριασμένο της βυθό.

Arthur Schopenhauer: Στο τέλος, η εσωτερική φτώχεια προκαλεί και την εξωτερική

Έτσι, προκύπτει πως είναι σοφότερο να φροντίζει κάνεις για τη διατήρηση της υγείας του και την ανάπτυξη των ικανοτήτων του παρά για την απόκτηση πλούτου, κάτι που πάντως δεν πρέπει να οδηγήσει στην παρερμηνεία ότι θα έπρεπε κανείς να παραμελήσει τα αναγκαία και προσήκοντα στη ζωή του. Αλλά αληθινά πλούτη, δηλαδή υπεραφθονία, ελάχιστα μπορούν να συμβάλουν στην ευτυχία μας. Γι’ αυτό πολλοί πλούσιοι νιώθουν δυστυχισμένοι, γιατί δεν έχουν πραγματική πνευματική μόρφωση, δεν έχουν γνώσεις, κι έτσι δεν έχουν ένα οποιοδήποτε αντικειμενικό ενδιαφέρον που θα τους καθιστούσε ικανούς ν’ ασχοληθούν με πνευματικά πράγματα. Γιατί ό,τι μπορούν να προσφέρουν τα πλούτη, πέρα από την ικανοποίηση των πραγματικών και φυσικών αναγκών, επηρεάζει ελάχιστα την ευχάριστη διάθεσή μας· πιο πολύ τη διαταράσσει μέσα από τις πολλές και αναπόφευκτες έγνοιες που δημιουργεί η διατήρηση μιας μεγάλης περιουσίας. Εν τούτοις οι άνθρωποι προσπαθούν χίλιες φορές πιο πολύ ν’ αποκτήσουν πλούτη παρά πνευματική μόρφωσή. Ενώ είναι βέβαιο πως το τι είναι κανείς συμβάλλει στην ευτυχία του πολύ περισσότερο από το τι έχει. Έτσι βλέπουμε κάποιον πολυάσχολο να μοχθεί από το πρωί ως το βράδυ, ακατάπαυστα σαν τις μέλισσες, για να μεγαλώσει τα ήδη υπάρχοντα πλούτη του. Πέρα από τον στενό ορίζοντα του χοίρου των μέσων που χρειάζονται για τον σκοπό αυτό, δεν ξέρει τίποτα· το πνεύμα του είναι κενό και επομένως δεν είναι επιδεκτικός για τίποτε άλλο. Οι υψηλότερες απολαύσεις, oι πνευματικές, του είναι απρόσιτες· με τις σύντομες αισθησιακές απολαύσεις, που κοστίζουν λίγο χρόνο αλλά πολλά χρήματα, και τις οποίες επιτρέπει στον εαυτό του από καιρό σε καιρό, προσπαθεί μάταια ν’ αντικαταστήσει εκείνες τις άλλες. Στο τέλος της ζωής του, σαν αποτέλεσμα της ζωής του, αν η τύχη του ήταν καλή, έχει πράγματι να παρουσιάσει ένα σωρό λεφτά, τα οποία αφήνει στους κληρονόμους του για να τ’ αυξήσουν κι άλλο ή να τα σπαταλήσουν. Μια τέτοια σταδιοδρομία, αν και πορευμένη με σοβαρούς και σπουδαιοφανείς τρόπους και ύφος, είναι επομένως το ίδιο ανόητη όπως και η σταδιοδρομία κάποιου που είχε σαν σύμβολο τον σκούφο του γελωτοποιού.

Αυτό λοιπόν που έχει κανένας στον ίδιο του τον εαυτό είναι το πιο σημαντικό για την ευτυχία του. Μόνο που επειδή κατά κανόνα είναι κάπως λίγο, οι περισσότεροι από εκείνους που έχουν ξεπεράσει τον αγώνα για τις βασικές βιοτικές ανάγκες νιώθουν στην ουσία το ίδιο δυστυχισμένοι όσο και αυτοί που ακόμα παιδεύονται. Το κενό μέσα τους, το άχρωμο, ανιαρό της συνείδησής τους, η φτώχεια του πνεύματός τους, τους οδηγεί σε συντροφιές που όμως αποτελούνται από όμοιους. Γιατί similis simili gaudet [το όμοιο συναναστρέφεται με το όμοιο- πρβλ. και Όμηρος, Οδύσσεια ρ 218]. Και από κοινού επιδίδονται στο κυνήγι της εφήμερης ψυχαγωγίας, που καταρχήν την αναζητούν σε αισθησιακές απολαύσεις, σε κάθε λογής διασκεδάσεις και τελικά σε παρεκτροπές. Η πηγή της φοβερής σπατάλης με την οποία κάποιος γόνος πλούσιας οικογένειας καταναλώνει τη μεγάλη κληρονομιά που του αναλογεί μέσα σε συχνά απίστευτα σύντομο χρονικό διάστημα, δεν είναι πράγματι καμία άλλη από την πλήξη η οποία απορρέει από την πνευματική φτώχεια και κενότητα για την οποία μιλήσαμε. Ένας τέτοιος νεαρός- μπαίνει στον κόσμο εξωτερικά μεν πλούσιος, εσωτερικά όμως φτωχός, και θέλοντας να τα παίρνει όλα απ’ έξω, προσπαθεί μάταια ν’ αντικαταστήσει με τα εξωτερικά πλούτη τα εσωτερικά — όπως οι γέροι που προσπαθούν να πάρουν δυνάμεις μέσα από το άχνισμα νεαρών κοριτσιών. Στο τέλος, η εσωτερική φτώχεια προκαλεί και την εξωτερική.

Arthur Schopenhauer, Το ασήμαντο αιώνια επαινούν

Ο Πλάτωνας θεωρούσε ότι όσο περισσότερο στρέφουμε τον νου μας προς το απρόσωπο, μεγαλώνει η αξία μας

Δύσκολα μπορεί κάποιος να αντλήσει από τους διαλόγους του Πλάτωνα πραγματικά ιστορικά στοιχεία για τον Σωκράτη, τον άντρα που περιφερόταν ξυπόλυτος στην αθηναϊκή αγορά φορώντας έναν πεντακάθαρο χιτώνα και έθετε επίμονα ερωτήματα των οποίων η ουσία δεν γινόταν εύκολα αντιληπτή, καταφέρνοντας να δημιουργήσει γύρω του ένα πλήθος από περίεργους, καθώς ανέτρεπε κάθε απάντηση που του έδιναν. Ήταν ένας πλανόδιος της διαλεκτικής, ένας φιλόσοφος-αντάρτης της πόλης.

Ο Πλάτωνας βέβαια δεν είναι ο μόνος Αθηναίος που έγραψε σωκρατικούς διαλόγους μετά τον θάνατο του Σωκράτη. Είναι, όμως, ο μόνος συγγραφέας σωκρατικών διαλόγων που υπήρξε, συνάμα, και φιλοσοφική ιδιοφυία. Η στάση του Πλάτωνα απέναντι στον «δικό» του Σωκράτη δεν παραμένει στάσιμη κατά τη διάρκεια της μακράς ζωής του. Αν παρακολουθήσουμε τις μεταβολές στη στάση του απέναντι στον φιλόσοφο, του οποίου ο θάνατος έκανε τον ίδιο φιλόσοφο, ίσως καταφέρουμε να πλησιάσουμε περισσότερο το πρόσωπο της απόμακρης μορφής του Πλάτωνα.

Είναι δύσκολο, για να μην πω ανάρμοστο, να προσεγγίσουμε τον Πλάτωνα ως πρόσωπο. Κανείς άλλος φιλόσοφος δεν αποθαρρύνει τόσο πολύ μια τέτοια προσέγγιση. Ο Πλάτωνας φαινόταν να συμπαθεί ελάχιστα ό,τι ήταν προσωπικό. Θεωρούσε ότι όσο περισσότερο στρέφουμε τον νου μας προς το απρόσωπο, μεγαλώνει η αξία μας. Ότι γινόμαστε καλύτεροι όσο περισσότερο κατανοούμε το Σύμπαν, όσο περισσότερο αναλογιζόμαστε το μεγαλείο του και όσο λιγότερο τη δική μας μικρότητα. Ο Πλάτωνας εκδηλώνει συχνά τρόμο μπροστά στην ανθρώπινη φύση, την οποία θεωρεί πλησιέστερη προς εκείνη του ζώου παρά του Θεού. Η ανθρώπινη φύση είναι ένα ηθικό και πολιτικό πρόβλημα προς επίλυση, και μόνο το Σύμπαν φαντάζει επαρκές για την απεραντοσύνη του εγχειρήματος.

Η ζοφερή απόγνωση του Πλάτωνα για το «γένος μας» έγινε μάλλον πιο φανερή στα τελευταία του χρόνια, ωστόσο, διαισθάνομαι πως είχε άσχημη γνώμη για την ανθρωπότητα ακόμη και όταν ήταν πιο νέος. Η μοίρα του Σωκράτη στα χέρια της δημοκρατίας -η θανατική καταδίκη του, όπως και η ετυμηγορία της ενοχής του, ήταν αποτέλεσμα λαϊκής ψήφου- ίσως σχετίζεται τόσο με την άσχημη εικόνα που είχε διαμορφώσει για την ανθρωπότητα, όσο και με την εξαρχής στροφή του στη φιλοσοφία. Ενώ ο Σωκράτης γελούσε δυνατά με τα κακόγουστα αστεία των κωμικών συγγραφέων, ακόμη και όταν γινόταν ο ίδιος αντικείμενο διακωμώδησης, η χαρακτηριστική αντίδραση του Πλάτωνα στις ταραχώδεις και γελοίες πτυχές της ανθρώπινης φύσης θα ήταν, υποψιάζομαι, ένα ρίγος ανατριχίλας. Η αγάπη του για τον Σωκράτη τον βοήθησε να απωθήσει το ρίγος. Ο Σωκράτης στάθηκε γι’ αυτόν ένα μέσον για να συμφιλιώσει τον εαυτό του με την παραμορφωμένη από τις ασχήμιες και τις αντιφάσεις ανθρώπινη ζωή. Μάλιστα, ο Σωκράτης, ως πολύ ανθρώπινος -όπως ο Πλάτωνας πασχίζει να μας δείξει-ενσαρκώνει ο ίδιος αυτές τις αντιφάσεις.

Απλώς επειδή υπήρξε ένας άνθρωπος όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας θα μπορούσε να πειστεί ότι τελικά αξίζει να νοιάζεται κάποιος για την ανθρώπινη ζωή.

Με τα γραπτά του ο Πλάτωνας δημιούργησε ένα αδιέξοδο και μια ερμηνευτική σύγχυση. ‘Όμως, δημιούργησε επίσης και τη φιλοσοφία, καθιστώντας την ζωντανό μνημείο του Σωκράτη. Η λέξη φιλοσοφία δηλώνει την αγάπη για τη σοφία. Και η αγάπη για τη σοφία είναι ένα απρόσωπο είδος αγάπης. Αξίζει, λοιπόν, να σημειωθεί ότι μια πολύ προσωπική αγάπη -η αγάπη του Πλάτωνα για τον Σωκράτη- ενεργούσε μέσα στον άνθρωπο που δημιούργησε τη φιλοσοφία όπως την γνωρίζουμε.

Όλα αυτά προσθέτουν ένα στοιχείο παραδόξου στο ύφος με το οποίο έγραψε ο Πλάτωνας, ιδίως αν λάβουμε υπόψη όσα θα πει για τον φιλοσοφικό έρωτα, που αντικαθιστά τον προσωπικό έρωτα (από εδώ πηγάζει η στρεβλωμένη ιδέα μας για τον «πλατωνικό έρωτα»). Όμως, ακόμη και αυτή η ένταση χρησιμοποιείται από τη φιλοσοφία. Στόχος του Πλάτωνα -ή, τουλάχιστον, έτσι το αντιλαμβάνομαι εγώ- είναι να μην αφήσει ποτέ τη σκέψη να γίνει υπερβολικά αυτόματη, να μην επαναπαυθεί. Στόχος του, με άλλα λόγια, είναι ο άνθρωπος να σκέφτεται διαρκώς, να μην περιπίπτει σε νοητική αδράνεια, και γι’ αυτό δεν είναι ποτέ αρνητικός απέναντι στις αποσταθεροποιητικές επιδράσεις του παραδόξου.

Η επικαιρότητά του οφείλεται αποκλειστικά στα ερωτήματα που έθεσε και στην επιμονή του ότι δεν μπορούμε να απαλλαγούμε εύκολα απ’ αυτά, όπως νομίζουν οι περισσότεροι. ‘Ένα από τα περίεργα χαρακτηριστικά των φιλοσοφικών ερωτημάτων είναι η προθυμία με την οποία δίνουν πολλοί απαντήσεις οι οποίες δεν συλλαμβάνουν την ουσία των ερωτημάτων. Μερικές φορές οι λανθασμένες απαντήσεις δίνονται από επιστήμονες, άλλοτε στο πλαίσιο θρησκειών, άλλοτε βασισμένες σε αυτό που ονομάζουμε απλή, κοινή λογική. Ο Πλάτωνας διατύπωσε μερικά από τα πιο οριστικά αντεπιχειρήματα απέναντι σε απαντήσεις που αποτυγχάνουν να συλλάβουν την ουσία του φιλοσοφικού ερωτήματος.

Ο ίδιος σπανίως παρουσιαζόταν σαν να δίνει τις τελικές απαντήσεις. Αυτό που τόνιζε ήταν η απειθαρχία την οποία επιδεικνύουν τα ερωτήματα απέναντι στην προσπάθεια να τους δώσει κάποιος ρηχές απαντήσεις.

Επιταχύνοντας προς την κατεύθυνση βελτιωμένης παραγωγής καύσιμου υδρογόνου

Το υδρογόνο είναι μια πηγή καθαρής βιώσιμης ενέργειας που δεν έχει τοξικές εκπομπές και μπορεί να προσθέσει αξία σε πολλαπλούς τομείς της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών, της παραγωγής ενέργειας και της επεξεργασίας μετάλλων, μεταξύ άλλων. Οι τεχνολογίες για αποθήκευση και μεταφορά υδρογόνου γεφυρώνουν το χάσμα μεταξύ της παραγωγής βιώσιμης ενέργειας και της χρήσης του καυσίμου, και έτσι θεωρούνται πως είναι ουσιαστικό συστατικό για μια βιώσιμη οικονομία υδρογόνου. Αλλά τα συμβατικά μέσα αποθήκευσης και μεταφοράς είναι και ακριβά και ευαίσθητα στη μόλυνση. Είναι φυσικό, λοιπόν, οι ερευνητές να ψάχνουν για εναλλακτικές τεχνικές που να είναι αξιόπιστες, χαμηλού κόστους και απλές. Επειδή περισσότερο αποδοτικά συστήματα παροχής υδρογόνου θα ωφελούσαν πολλές εφαρμογές.

Τώρα, όπως αναφέρεται στο Proceedings of the National Academy of Sciences, ερευνητές έχουν σχεδιάσει και έχουν συνθέσει ένα αποτελεσματικό υλικό για να επιταχύνουν ένα από τα περιοριστικά βήματα στην εξαγωγή υδρογόνου από τις αλκοόλες. Το υλικό, ένας καταλύτης, κατασκευάζεται από πολύ μικρές συστάδες μεταλλικού νικελίου στερεωμένο σε ένα δισδιάστατο (2D) υπόστρωμα (εικόνα κειμένου). Η ομάδα, υπό την ηγεσία ερευνητών σε μια ερευνητική μονάδα νανοεπιστήμης (Molecular Foundry) του Εθνικού Εργαστηρίου Lawrence Berkeley (Berkeley Lab), βρήκε ότι ο καταλύτης θα μπορούσε, καθαρά και αποδοτικά, να επιταχύνει την αντίδραση που απομακρύνει άτομα υδρογόνου από έναν υγρό χημικό φορέα. Το υλικό είναι στιβαρό και γίνεται από μέταλλα σε αφθονία στη Γη και όχι από υπάρχουσες επιλογές από πολύτιμα μέταλλα, και θα βοηθήσει να γίνει το υδρογόνο μια πηγή βιώσιμης ενέργειας για ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών.

Η Δύναμη της Μεταφοράς

Η μεταφορά δεν θα έπρεπε να προσεγγίζεται ως ένα «πράγμα» αλλά ως μία μετασχηματιστική δύναμη, μία αόρατη διαδικασία με την οποία «τα πράγματα» γίνονται πραγματικότητα. Χρησιμοποιώντας την μεταφορά, ακόμα και σε απλή γλώσσα, μπορεί να δημιουργηθεί καταιγισμός νέων και μοναδικών εικόνων.

Σε αντίθεση με τους διάφορους ορισμούς της μεταφοράς που προσφέρονται από καθηγητές και λεξικά, η μεταφορά δεν είναι απλός μία λογοτεχνική συσκευή, αλλά η αέναη πηγή νέων ιδεών. Κάθε νέα και αναπτυσσόμενη γενιά ιδεών γεννιέται από την διαδικασία της μεταφορικής διαδικασίας, σε αντίθεση με την απλή λογική ή την απλή φαντασία.

Ωστόσο, το κλειδί για την κατανόηση της έννοιας της μεταφοράς, όπως εκφράζεται στις σπουδαίες παραδόσεις της κλασσικής ποίησης και τέχνης σε όλη την ιστορία του πολιτισμού, είναι να ανατρέξετε στην αρχική σημασία της λέξης «μεταφορά» μία έννοια η οποία χάθηκε ως αποτέλεσμα των προσεγγίσεων σε στυλ εγχειριδίου και εκμάθησης με επαναλήψεις που ήρθαν να κορέσουν τα μαθησιακά περιβάλλοντα των σχολείων και των πανεπιστημίων σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο.

Ουσιαστικά ή Ρήματα;

Η ετυμολογία της λέξης της μεταφοράς μπορεί να εντοπιστεί στην Αρχαία Ελλάδα με τη λέξη metapherein, που σημαίνει «να μεταφέρει» Το πρόθημα meta χρησιμοποιείται για να εκφράσει μία ιδέα αλλαγής θέσεων, τάξης ή φύσης.

Συνεπώς, η προέλευση της λέξης μεταφορά είναι μία ενέργεια. Δεν θα έπρεπε να προσεγγιστεί ως ένα «πράγμα» αλλά ως μία μετασχηματιστική δύναμη, ως μία αόρατη διαδικασία κατά την οποία τα «πράγματα» γίνονται πραγματικότητα. Η διαδικασία της «μεταμόρφωσης» σε όρους των Αρχαίων Ελλήνων Φιλοσόφων. Οι τελικές εικόνες και ο οργανωτικός πίνακας της μεταφοράς είναι απλά ένα αποτέλεσμα μίας ενδελεχούς ανάπτυξης και μεταμόρφωσης.

Για να απεικονιστεί αυτή η δύναμη της μεταφοράς, θα πρέπει να παρουσιαστεί μία σειρά παραδειγμάτων ανά τα χρόνια, συμπεριλαμβανομένων νέων παραδειγμάτων γραμμένα από τους κρυμμένους κλασικούς ποιητές του 21ου αιώνα. Κάθε παράδειγμα, θα μας επιτρέψει να δούμε πως η τέχνη από μόνη της, άσχετα με το πόσο όμορφος είναι ο στίχος ή πόσο ικανοί μπορεί να είναι οι συγγραφείς, δεν θα μπορέσει ποτέ να παραχθεί εξαιρετική ποίηση.

Η μετασχηματιστική δύναμη της μεταφοράς είναι αυτό που ουσιαστικά καθορίζει την αρχή της ικανότητας των ποιητών να επικοινωνήσουν μία βαθυστόχαστη ιδέα, σε αυτό που ο Percy Bysshe Shelley ανέφερε στο «A Defense of Poetry» ως, «έντονες και παθιασμένες αντιλήψεις που σέβονται τον άνθρωπο και την φύση.» Τέτοιες ιδέες βρίσκονται πέρα από τις απλές λογοτεχνικές λέξεις και εικόνες που είναι υφασμένες με την πένα του ποιητή.

Σύμφωνα με τα λόγια του Edgar Allan Poe, ενός αυστηρού λογοτεχνικού κριτικού που αγωνίστηκε ακούραστα για να υπερασπιστεί αυτό που ονόμασε «Η ποιητική Αρχή».

«Αυτός που απλά άδει, όσο ενθουσιώδες ή όσο ζωντανή και αν είναι η περιγραφή της εικόνας, με τους ήχους, τις οσμές και τα χρώματα, τα οποία υποδέχεται από κοινού όλη η ανθρωπότητα – αυτός, λέω, δεν έχει ακόμη αποδείξει τον θεϊκό του τίτλο. Υπάρχει κάτι ακόμα στο βάθος που δεν μπόρεσε να κατορθώσει. Έχουμε ακόμα μία ακόρεστη δίψα, την οποία δεν μας έχει δείξει για τις κρυστάλλινες πηγές. Αυτή η δίψα ανήκει στην αθανασία του ανθρώπου. Είναι ταυτόχρονα μία συνέπεια και ένδειξη της αιώνιας ύπαρξης. Είναι η επιθυμία της νυχτοπεταλούδας για το αστέρι. Δεν είναι μία απλή εκτίμηση της ομορφιάς που έχουμε μπροστά μας, αλλά η άγρια προσπάθειά μας να φτάσουμε την ανώτερη ομορφιά.»

Χωρίς την μεταφορά, στην καλύτερη περίπτωση έχουμε καλή αριστοτεχνία. Αυτό συμβαίνει συχνά με τον στίχο του 20ου αιώνα, όπου ένας βρίσκει τον εαυτό του να διαβάζει κομμάτι – κομμάτι, που απαιτεί επανειλημμένη προσφυγή σε κυριολεκτική πεζογραφία όπως δηλώσεις, προκειμένου να επικοινωνούν κάτι πέρα από τα απλά αποτελέσματα της επιλογής της γλώσσας και των εικόνων. Τέτοιοι στίχοι μπορεί στην πραγματικότητα να είναι αληθείς ή να διεγείρουν τις αισθήσεις, αλλά δεν είναι ποίηση αυτή καθαυτή.

Διαφορετικά, ο στίχος του 20ου αιώνα έχει την τάση να ξεφεύγει στο αντίθετο άκρο της κυριολεκτικής πεζογραφίας, δηλαδή, προς μία όλο και πιο σκοτεινή απεικόνιση των ιδεών που χρησιμοποιούν «αγνές εικόνες», μία ατελείωτη σειρά ελεύθερων συσχετίσεων, συμβόλων και στιλιστικών τεχνασμάτων, για τα οποία ο αναγνώστης δεν μπορεί να συγκεντρώσει ένα ανώτερο νόημα και για την οποία αυτός ή αυτή γίνεται όλο και περισσότερο υπεύθυνος/η για την παροχή του νοήματος και / ή του συναισθήματος.

Ποίηση ή Πεζογραφία

Όπως ο Shelley συζητάει στο «A Defense of Poetry» (Μία υπεράσπιση της ποίησης), ακόμη και η μεγάλη πεζογραφία (σε αντίθεση με την κυριολεκτική πεζογραφία) είναι εγγενώς μεταφορική.

Η διάκριση μεταξύ των ποιητών και των συγγραφέων πεζογραφίας είναι ένα χυδαίο λάθος.. Ο Πλάτωνας ήταν ουσιαστικά ποιητής. Η αλήθεια και το μεγαλείο των εικόνων του και η μελωδία της γλώσσας που χρησιμοποιεί, είναι οι πιο έντονες που είναι δυνατόν να σκεφτεί. Απέρριψε το μέτρο της επικής, δραματικής και λυρικής μορφής, επειδή προσπάθησε να ερεθίσει μία αρμονία στις σκέψεις που εκχωρούνται από το σχήμα και την δύναμη και απέφυγε να εφεύρει οποιοδήποτε κανονικό σχέδιο του ρυθμού του οποίου θα περιλάμβανε, υπό καθορισμένες μορφές τις ποικίλες παύσεις του στυλ του.

Ο μοντερνιστής συχνά έχει προσφέρει παρόμοιους λόγους με εκείνους που προσφέρονται από τον Shelley για την «χαλάρωση» των κανόνων της κλασικής ποίησης και συγκεκριμένα: για να επιτρέψει μία πιο ανενόχλητη και ελεύθερα ρέοντας διαδικασία της σκέψης, που επιβαρύνεται από την αυστηρότητα των παραδοσιακών στοιχείων της μορφής όπως το μέτρο, η ομοιοκαταληξία κτλ. Ωστόσο, η διαφορά είναι ότι ο Πλάτωνας και οι Έλληνες δεν εγκαταλείπουν την μεταφορά. Στην πραγματικότητα, η μεταφορά γίνεται η κεντρική βάση για την επικοινωνία για κάτι πιο βαθυστόχαστο, μία ιδέα που διαφορετικά δεν θα προσφερόταν για κυριολεκτικές μορφές έκφρασης.

Πάρτε το παράδειγμα του διαλόγου του Φαίδων του Πλάτωνα:

«Και τώρα θ’ απαντήσω σε εσάς, δικαστές μου και θα δείξω ότι αυτός που έχει ζήσει ως αληθινός φιλόσοφος, έχει λόγο να είναι ευδιάθετος όταν πρόκειται να πεθάνει και ότι μετά το θάνατο μπορεί να λάβει το μεγαλύτερο καλό στον άλλο κόσμο… Θεωρώ ότι ο αληθινός ακόλουθος της φιλοσοφίας είναι πιθανό να παρεξηγηθεί από άλλους ανθρώπους. Δεν αντιλαμβάνονται ότι επιδιώκει τον θάνατο.»

Λέει ο Σωκράτης ότι ο αληθινός φιλόσοφος είναι αυτοκτονικός; Υπονοεί ότι ο φιλόσοφος ψάχνει τελικά για έναν κυριολεκτικό θάνατο; Γιατί ο αληθινός φιλόσοφος να μην ψάξει για την κοντινότερη γέφυρα ώστε να πηδήξει; Η αλήθεια είναι ότι ο Πλάτωνας ήταν ποιητής, όπως και ο Σωκράτης.

Ο Πλάτωνας μέσα από τον χαρακτήρα του Σωκράτη, χρησιμοποιεί την ιδέα του θανάτου ως μεταφορά για την επεξεργασία της έννοιας του ανθρώπινου νου, ως κάτι το ικανό να εξερευνήσει το σύμπαν πέρα από την απλή αίσθηση – αντίληψη, πέρα από τα αποτελέσματα που γνωρίζουμε ως την συνεχή σειρά φαινομένων που βιώνουν οι αισθήσεις μας, σε μία έρευνα για το τι και πως μία τέτοια σειρά εμπειριών αναγκαστικά πρέπει να έχει συμβεί.

Χωρίς αυτήν την γνώση, η ικανότητα να αλλάξουν τα πράγματα στον πραγματικό κόσμο γίνεται αδύνατη. Τα άτομα γίνονται απλοί θεατές, οι οποίοι βλέπουν την ιστορία να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια τους. Ομοίως, στην περίπτωση της ποίησης μπορεί να υπάρχει μία σειρά από περιγραφές, ελεύθερες ενώσεις και κυριολεκτικές δηλώσεις, αλλά καμία θεμελιώδης αρχή της αρμονίας ή ιδέας, μόνο αποτελέσματα. Η ποίηση δεν γίνεται τίποτα περισσότερο από μία άλλη φευγαλέα εμπειρία των αισθήσεων.

Σε έναν τέτοιο κόσμο, κάθε άτομο γίνεται 'Αμλετ.

Ας πάρουμε λοιπόν μερικά απλά παραδείγματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από τους κρυμμένους ποιητές του 21ου αιώνα, οι οποίοι μέχρι σήμερα, δεν έχουν ακόμη λάβει τη δέουσα αναγνώρισή τους – ένα φαινομενικά πολύ κοινό στοιχείο στην ιστορία της μεγάλης ποίησης. Θα δούμε πως η δύναμη της μεταφοράς επιτρέπει στον αναγνώστης να ξεφύγει από τα δεσμά της αίσθησης – αντίληψης μέσα από την εμπειρία της μεγάλης ποιητικής ειρωνείας και μεταφοράς.

Αληθινή Μεταφορά

Πάρτε ένα απλό αλλά βαθυστόχαστο παράδειγμα του Heinrich Heine.

Το κορίτσι που ψαρεύει

'Ελα, αξιαγάπητο κορίτσι που ψαρεύεις,
'Ελα και φέρε το σκάφος σου στην στεριά.
'Ελα μαζί μου στην χρυσή ακτή,
Θα αγκαλιαστούμε χέρι-χέρι.

Γύρε το κεφάλι σου στο στήθος μου
Και άφησε όλους τους φόβους σου να σαλπάρουν,
Εμπιστεύθηκες την βαθιά θάλασσα
Τόσο συχνά με την μοίρα σου.

Η καρδιά μου είναι σαν την θάλασσα,
'Εχει καταιγίδες και ροή
Και πολλά υπέροχα μαργαριτάρια
Ξάπλωσε στα βάθη της.

Ενώ υπάρχουν πολλά πιο περίτεχνα παραδείγματα μεταφοράς, όπως αυτά της μεγάλης ωδής, το μικρό και πυκνό ποίημα του Heine είναι ένα τέλειο απόσταγμα της ιδέας της μεταφοράς.

Παρατηρήστε ότι το ποίημα δεν χρησιμοποιεί μία περίτεχνη μορφή γλώσσας ή προηγμένο λεξιλόγιο, τα πάντα είναι πολύ ευδιάκριτα. Εκτός από αυτό, υπάρχει μία μεγάλη κρυφή έννοια, την οποία ο Heine δημιουργεί σε μόνο τρεις σύντομες και απλές στροφές.

Στην πρώτη στροφή, ο ομιλητής προσκαλεί την νεαρή υπηρέτρια να επιστρέψει από την θάλασσα και να τον ακολουθήσει στην χρυσή ακτή. Στην δεύτερη στροφή, ουσιαστικά της λέει να αφήσει τις άμυνες της κάτω και να εμπιστευτεί την αγάπη του, με την οποία, δεδομένου ότι έχει την τόλμη να εμπιστευτεί την θάλασσα με την μοίρα της, θα μπορούσε να σκεφτεί το ενδεχόμενο να αρπάξει αυτήν την ευκαιρία. Με αυτή την δεύτερη στροφή, μία μεταφορική ιδέα εκτυλίσσεται.

Τώρα, στην τρίτη στροφή, ο ομιλητής εισάγει την ιδέα ότι η καρδιά του είναι όμοια με την θάλασσα. Δεν αναλύει κάποια απλή ρομαντική ιδέα της αγάπης, αλλά την χρήση της μεταφοράς της θάλασσας, όπου μεταφέρει μία αίσθηση της πολυπλοκότητας και του βάθους της αγάπης του. Τι απλό και όμως βαθυστόχαστο κομμάτι ποίησης!

Χρησιμοποιώντας την μεταφορά, ακόμη και με απλή γλώσσα και απλές εικόνες μπορούν να αποδοθούν μοναδικές «εκρήξεις», εκφράζοντας μία βαθιά και σύνθετη ιδέα της αγάπης, η οποία υπερβαίνει το να επιτύχει κάτι τέτοιο οποιαδήποτε κυριολεκτική μορφή περιγραφής ή επιχειρήματος.

Η μεταφορά εκφράζει αυτό που οι λέξεις από μόνες τους δεν μπορούν.

Ας πάρουμε ένα άλλο παράδειγμα, το οποίο έχει έναν πιο σοβαρό τόνο, από τον μεγάλο Αφροαμερικανό ποιητή Paul Lawrence Dunbar.

Ξέρω γιατί το φυλακισμένο πουλί τραγουδά

Ξέρω πως το φυλακισμένο πουλί νιώθει, αλίμονο!
Όταν ο ήλιος είναι φωτεινός στις ορεινές πλαγιές,
Όταν ο άνεμος ανακατεύεται απαλά μέσα από το γρασίδι,
Και το ποτάμι ρέει σαν γυάλινο ρυάκι,
Όταν το πρώτο πουλί τραγουδάει και το πρώτο μπουμπούκι ανθίζει,
Και το αχνό άρωμα από το δισκοπότηρο που κλέβει.
Ξέρω τι αισθάνεται το εγκλωβισμένο πουλί!

Ξέρω γιατί το εγκλωβισμένο πουλί χτυπάει το φτερό του
Μέχρι το αίμα του να κοκκινίσει τα σκληρά κάγκελα,
Γιατί πρέπει να πετάξει πίσω στο κλαδί του και να κρατηθεί γερά
Όταν λιποθυμήσει θα είναι στο κλαδί αιωρούμενο,
Και ένας πόνος ακόμα χτυπάει στα παλιά σημάδια
Και χτυπάει ξανά με ένα πιο έντονο τσίμπημα,
Ξέρω γιατί χτυπάει το φτερό του!

Ξέρω γιατί το φυλακισμένο πουλί τραγουδάει, αχ,
Όταν το φτερό του μελανιάζει και το στήθος του είναι γρατσουνισμένο.
Όταν χτυπάει τα κάγκελα, θα είναι ελεύθερο,
Δεν είναι κάλαντα χαράς ή αγαλλίασης,
Αλλά μία προσευχή που στέλνει από τον πυρήνα της καρδιάς του,
Μία έκκληση, που ανεβαίνει προς τον Παράδεισο,
Ξέρω γιατί το φυλακισμένο πουλί τραγουδάει!

Η πρώτη στροφή εισάγει την ιδέα του τραγουδιού του πουλιού ως την λαχτάρα να είναι ελεύθερο, κάτι που προκαλείται από την ομορφιά της φύσης,

«Όταν το πρώτο πουλί τραγουδάει και το πρώτο μπουμπούκι ανθίζει,
Και το αχνό άρωμα από το δισκοπότηρο που κλέβει.»

Ο ποιητής εισάγει την ιδέα ενός κλουβιού πουλιών που τραγουδά για να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του για τη δεινή θέση του.

Η δεύτερη στροφή εισάγει ένα νέο συναίσθημα:

«Ξέρω γιατί το εγκλωβισμένο πουλί χτυπάει το φτερό του
Μέχρι το αίμα του να κοκκινίσει τα σκληρά κάγκελα,
Γιατί πρέπει να πετάξει πίσω στο κλαδί του και να κρατηθεί γερά
Όταν λιποθυμήσει θα είναι στο κλαδί αιωρούμενο»

Το δεύτερο σύνολο των εικόνων εισάγει νέες διαστάσεις στην αρχική ιδέα. Υπάρχει μία βία που συμβαίνει στο πουλί, όταν «λιποθυμήσει θα είναι στο κλαδί αιωρούμενο» τα φυσικά του δικαιώματα παραβιάζονται, είναι προσβολή όχι μόνο στην προσωπική του ελευθερία, αλλά και προσβολή του φυσικού δικαίου, σε αντίθεση με απλούς αυθαίρετους νόμους (όπως τα δικαιώματα ιδιοκτησίας ενός δουλέμπορου)

Στην τρίτη στροφή εισάγεται μία νέα εμψυχωτική και τελική διάσταση, όπου ο πόνος του πουλιού παρουσιάζεται εκ νέου. Σε αντίθεση με το προηγούμενο είδος του πόνου, στην οποία προτείνεται μία λαχτάρα για την απουσία αδικίας, η ποιότητα της λαχτάρας στο πουλί μετατρέπεται:

Δεν είναι κάλαντα χαράς ή αγαλλίασης,
Αλλά μία προσευχή που στέλνει από τον πυρήνα της καρδιάς του,
Μία έκκληση, που ανεβαίνει προς τον Παράδεισο –
Ξέρω γιατί το φυλακισμένο πουλί τραγουδάει!

Το τραγούδι του πουλιού είναι μία επίκληση στον φυσικό νόμο, τα θεϊκά δικαιώματα κάθε ανθρώπου.

Μόνο ένας αληθινός ποιητής θα μπορούσε να αναπτύξει μία τέτοια μεγάλη μετασχηματιστική δύναμη, χρησιμοποιώντας την μεταφορά, με μία τέτοια φαινομενικά απλή εικόνα και μορφή.

Είναι η φύση της ποίησης, στο ότι ακόμη και οι απλούστερες εικόνες και η απλή χρήση της γλώσσας μπορεί να ανυψωθεί και να μας προκαλέσει δάκρυα. Πάρτε ένα παράδειγμα που είναι γραμμένο στον 21ο αιώνα, από τον ποιητή Daniel Leach, Χιούστον, Τέξας.

Μικρά Παιδιά

Μικρά παιδιά παίζουν γύρω μου,
Φυσώντας τις φούσκες τους στον αέρα,
Γελώντας και χαχανίζοντας για να τα κυνηγήσεις προς το μέρος μου,
Η όταν γυρνούν πίσω από τα μαλλιά σας.

Παρακολουθείστε τα να αιωρούνται πάνω από τα καταπράσινα δέντρα,
'Οπου πιάνονται από τις χρυσές ηλιαχτίδες,
Και συλλογίζονται μία όμορφη στιγμή,
Ζουν σε ένα λαμπερό ουράνιο τόξο, σε ένα κόσμο γεμάτο όνειρα.

Κι αν τα πνεύματα μας μπορούσαν να πετάξουν με αυτές τις φούσκες,
Και ο χρόνος να μπορούσε να σταματήσει καθώς εξερευνούμε τον κόσμο
Τα κάστρα του φωτός του ήλιου, οι νεράιδες,
Μία όμορφη πριγκίπισσα, και πολλά άλλα!

Κάθε ιστορία που μπορεί να φανταστεί το μυαλό,
Θα σχημάτιζε μαγικά πράγματα σε αυτά τα σύννεφα καθώς θα πετούσαμε,
Kαι θα μπορούσαμε να διηγηθούμε αυτήν την τρομερή περιπέτεια,
Σαν φούσκες που αιωρούνται στον ουρανό.

Μικρά παιδιά που ίσως δεν λάβατε ποτέ υπόψιν
Την άπειρη ομορφιά που τα περιτριγυρίζει
Και ίσως αυτό δεν θα το θυμόμουν,
Αλλά βρήκα μαζί σας την ευτυχία.

—Μάιος, 2010

Τι συγκινητική ειρωνεία δημιουργείται από τον Daniel Leach!

Η απώλεια συνείδησης των μικρών παιδιών που παίζουν ξέγνοιαστα γίνεται η αιτία του μεγαλείου και της εκπληκτικής συνειδητοποίησης της ομορφιάς της ζωής, της υπόσχεσης της και των άπειρων δυνατοτήτων της δημιουργικότητας, που ανανεώνεται συνεχώς με κάθε επόμενη γενιά.

Υπό το φως αυτού του παραδείγματος, ας πάρουμε ένα παρόμοιο θέμα που αντιμετωπίζεται από τον ίδιο τον Bard – μία από τις μεγάλες μεταφορές στην ιστορία της ποιητικής σύνθεσης, τα σονέτα του Shakespeare. H σειρά σονέτων του Shakespeare αναπτύσσει μία ποιότητα μεταφοράς, η οποία, ενώ εκφράζεται σε κάθε μεμονωμένο ποίημα, αναπτύσσεται επίσης σε μία υψηλότερη έννοια μέσω της σειράς σονέτων, όπου αυτή η ανάπτυξη στο σύνολό της αντιπροσωπεύει ένα είδος «Μεταφοράς μεταφορών».

Σονέτο 1

Μακάρι οι νιοι κι ωραίοι πιότεροι να ʼναι,
της ομορφιάς ο ανθός μη μαραθεί –
σαν φύγουνε μια μέρα οι που γερνάνε
στο ταίρι η θύμηση να μη χαθεί.
Μα μες στη φωτεινή σου τη ματιά,
τρώγεσαι εσύ από τη φλόγα του φωτός σου
κι όπου ήταν πλούτη, η φτώχεια μένει πια –
κακός σου οχτρός, ο ολόγλυκος εαυτός σου.
Εσύ, με την πιο ολόδροση ειδή
του κόσμου, που άγγελος του θέρους είσαι,
θάβεσαι εντός σου, αθώο μικρό παιδί
κι όσα κρατείς για σε, τόσα στερείσαι.
Δείξε οίχτο ή φάτον πια τον κόσμο αυτόν:
ο τάφος να τον φάει κι εσύ, γραφτό ʼναι.

Ο Shakespeare ανοίγει λέγοντας ότι κάθε άτομο έλκεται από την ομορφιά και την λαχτάρα για αυτό και επιθυμεί την «αύξηση» (δηλαδή να αναπαραχθεί). Ωστόσο, ακόμη και στις δύο πρώτες γραμμές, αναφέρεται ότι αυτή η ομορφιά εξασθενεί και ότι ακόμη και τα πιο δίκαια πλάσματα δεν μπορούν να αντιταχθούν στον χρόνο. Ωστόσο και μόνο στην αναγνώριση ότι αυτή η ομορφιά εξασθενεί είναι έτοιμη να ανακαλυφθεί μία υψηλότερη τάξη της ομορφιάς, η δύναμη για να δημιουργηθεί νέα ομορφιά!

Πως μοιάζει ένας κόσμος όπου κάθε άτομο ενεργεί με την συνειδητή ιδέα ότι είναι υπεύθυνος για την εκ νέου δημιουργία και την συνεχή ανάπτυξη του ανθρώπινου είδους, ότι δεν είναι απλά άτομα, αλλά ορίζονται, και με την σειρά τους καθορίζουν τους εαυτούς τους από την αιώνια διαδικασία για την οποία είναι τώρα ένα μεσολαβητικό μέρος. Αντί απλώς τα διακριτά άτομα που επιπλέουν μέσα από τον αιθέρα ενός μηδενιστικού σύμπαντος, το οποίο δεν έχει ανιχνεύσιμο νόημα ή σκοπό, κάθε άτομο θεωρείται ως μία μοναδικότητα μέσα σε μία συνεχή διαδικασία δημιουργίας.

Αυτό που είναι πραγματικό δεν είναι αυτό που θεωρείται ότι είναι. Μάλλον, αυτό που είναι πραγματικό είναι η αιτιώδης αλλαγή που πραγματοποιείται από ένα άτομο στην πρόοδο της αλήθειας και της ομορφιάς . Η δήλωση του Keats από την «Ωδή σε ένα Ελληνικό δοχείο» γίνεται η απόλυτη συνειδητή δήλωση για την φύση της μεγάλης τέχνης και το ρόλο της στην ανάπτυξη του ανθρώπινου είδους.

Κάθε μεγάλο ποίημα είναι ευαίσθητο σε μία κατανοητή αναπαράσταση. Στην πραγματικότητα, η βάση της μεταφοράς είναι το να είναι κατανοητή ή αλλιώς δεν θα είναι τίποτα περισσότερο από μια απλή αφηρημένη εικόνα ή μια συνάθροιση των ελεύθερων ενώσεων, καμία από τις οποίες δεν είναι ποίηση αυτή καθαυτή. Από μία αιτιώδη στάση, είναι το αποτέλεσμα αυτής της λεκτικής ποιότητας του μετασχηματισμού που καθορίζει μία νέα ιδέα.

Ας πάρουμε ένα τελευταίο σύντομο παράδειγμα, από έναν άλλο σύγχρονο και κλασικό ποιητή, τον Paul Gallagher. Επιδεικνύει όλη την δύναμη και την ενέργεια ενός αληθινού ποιητή, δεδομένης της συντομίας τους κομματιού.

Βάθη

Κουρασμένος λυγίζει τον κρίνο
Κάτω από το πανέμορφο λουλούδι του
Εξαντλημένος σταματά τον προσκυνητή
Χρησιμοποιώντας ουράνια δύναμη.

'Ολη η δόξα του στρατιώτη
Λερώνει το κούτελό του
Στο σκοτάδι μετά τη μάχη
Μια θύελλα θα τον ευλογήσει.

Δυστυχώς μελαγχολεί τον ποιητή,
Αλλά ο στίχος θα λάμψει,
Και χαρά, σαν διαμάντι,
Θα υψωθεί από τα βάθη.

Αν και επώδυνη η ιστορία
Ο στίχος πρέπει να μιλήσει,
Ωστόσο η καρδία που το λέει
Τραγουδά σαν την Φιλομήλη.

Η αγάπη είναι μία μεγάλη ιστορία
Από εξάντληση ή πόνο
Έτσι, ο λυγισμένος κρίνος
Ανθίζει ξανά και ξανά.

Από την αρχή, ο ποιητής μας προκαλεί να σκεφτούμε πέρα από κάθε απλή έννοια ιδιοτέλειας ή ενασχόλησης με τις αισθήσεις μας. O προσκυνητής είναι ένας που τραβιέται από κάτι που τον προκαλεί να ανυψωθεί πέρα από την απλή ατομική του ύπαρξη. Η εικόνα του προσκυνητή συγκρίνεται με την αρχική εικόνα ενός κουρασμένου κρίνου που κουράστηκε από το βάρος της ομορφιάς του.

Στην δεύτερη στροφή, μετά τις αρχικές εικόνες της πρώτης στροφής, ο ποιητής αμέσως καλεί τα όπλα. Καλεί το μυαλό του αναγνώστη να τον ακολουθήσει, να τον συναντήσει στο πεδίο της μάχης όπου βρίσκουν τον κουρασμένο στρατιώτη. Η παρουσία του στο πεδίο της μάχης συνεπάγεται με μία δύναμη πέρα από κάθε απλή έννοια του συμφέροντος ή άμεσης ικανοποίησης. Η δικαιοσύνη, το μέλλον των παιδιών του και της ανθρωπότητας είναι τα πράγματα που ένας στρατιώτης πρέπει να αγαπά. Το ερώτημα που παραμένει πέρα από την θνητή ύπαρξή μας έρχεται στο προσκήνιο.

'Ολα αυτά μόνο σε 8 σύντομες σειρές!

Από την τρίτη στροφή, η υψηλότερη μεταφορά αρχίζει να κρυσταλλώνεται και αυτό το σύντομο αλλά πυκνό και πολύτιμο ποίημα εισάγει τώρα την ιδέα του ποιητή ως κάποιου που όπως ένας ανθρακωρύχος, μέσω του μόχθου είναι σε θέση να εξάγει κάτι από μία ποιοτικά διαφορετική αξία από την βρώμα και τα στοιχεία που το περιβάλλουν.

Η τέταρτη στροφή περιγράφει την προηγούμενη εικόνα ενός ποιητή με την ειρωνεία που ουσιαστικά λέει, «παρά την θλιβερή φύση των γραμμών που γράφτηκαν από τον ποιητή, είμαστε ακόμα εμπνευσμένοι και τα δάκρυα που χύνουμε είναι από χαρά». Η ιδέα στερεοποιείται με την εικόνα της Φιλομήλης, της πριγκίπισσας που βιάστηκε από τον βασιλιά της Θράκης, ο οποίος τελικά λαμβάνει το έλεος των θεών και μετατρέπεται σε Αηδόνι τραγουδώντας όμορφες μελωδίες – είναι σε θέση να ανυψωθεί πάνω από την τραγωδία.

Τέλος, φτάνουμε στην πέμπτη και τελευταία στροφή, όπου η δήλωση του ποιητή για την αγάπη παίρνει ένα νόημα, η κυριολεκτική έκφραση της οποίας η δήλωση, ελλείψει της εξέλιξης που προηγήθηκε, θα μπορούσε κάλλιστα να σημαίνει κάτι περισσότερο από μία καλαίσθητη ανάρτηση, που θα μπορούσε να δημοσιευτεί από μερικούς millennials στο Facebook.

Ολα αυτά σε πέντε μικρές στροφές τεσσάρων στροφών! Ο κ. Gallagher πέρασε τη δοκιμασία ενός αληθινού ποιητή με «τα ιπτάμενα χρώματα».

Τελικά, θέλουμε να αφήσουμε τον αναγνώστη με ένα συμπερασματικό παράδοξο. Υπό το φως της συζήτησης σχετικά με την φύση της μεγάλης ποίησης και την δύναμη ενός αληθινού ποιητή, κάποιος μπορεί να θέσει το ερώτημα, «Είναι ο θάνατος ενός ποιητή ένα θλιβερό γεγονός;»

Ως αληθινός ποιητής, οι δημιουργίες του Keats δεν είναι απλά μία σειρά από όμορφες σειρές, αλλά δημιουργεί ένα όμορφο παράδοξο που δίνει στον αναγνώστη την δύναμη να απελευθερωθεί από την συνήθη εξάρτηση από την αντίληψη της αίσθησης. Το παράδοξο και η μεταφορική φύση της ιδέας του «θανάτου του ποιητή» τον προκαλεί να καταλάβει τι δεν θα καταλάβουν ποτέ οι αισθήσεις του. Ο θάνατος του ποιητή δεν είναι λυπηρό πράγμα, επειδή οι ποιητές δεν πεθαίνουν ποτέ.

Ο 21ος αιώνας είναι μία εποχή που δεν απαιτεί δημιουργούς, αλλά ποιητές.

Fr. Nietzsche: Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα (6)

Friedrich Nietzsche: 1844–1900

Τι είναι το κράτος;

§1 Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Ι. Στο έργο του Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα και στην ομιλία (11) –με τίτλο: Για το νέο είδωλο– του πρώτου μέρους, ο Νίτσε φιλοσοφεί για το νέο είδωλο, που λέγεται κράτος. Πρόκειται για μια περιεκτική φιλοσοφική κριτική του σύγχρονου κράτους, η οποία διακρίνεται για την ανεκτίμητη μοναδικότητά της. Μέσα στη φιλοσοφική ιστορία της κριτικής ανατομίας του κράτους ως τέτοιου υπάρχουν πάμπολλες κριτικές θεωρήσεις του: αποδομητικές, μεταρρυθμιστικές, επαναστατικές κ.λπ. Αυτή-εδώ η νιτσεϊκή υπερέχει από όλες αυτές, μεταξύ άλλων, σε τούτο: δεν αποδομεί μια ιδεολογικο-πολιτική μορφή κράτους για να την αντικαταστήσει με μια άλλη, εξίσου ιδεολογικά-πολιτικά φορτισμένη, αλλά εκμηδενίζει στη ρίζα της κάθε έννοια και πρακτική του κράτους, ως ενός ψεύτικου κατασκευάσματος, ενός ειδώλου, που εξαπατά ασύστολα το λαό: ομιλεί, ενεργεί, μηχανορραφεί στο όνομα του λαού. Πρακτικά είναι ο εξολοθρευτής του.

ΙΙ. Αυτό το χαρακτηριστικό του κράτους, να χρησιμοποιεί μια ψευδή γλώσσα περί γενικού καλού, περί καθηκόντων και δικαιωμάτων κ.λπ. και έτσι να ισχυρίζεται ότι αυτό είναι ο λαός, στην πράξη όμως να καταστρέφει το λαό, ιδιάζει σε όλες τις μορφές κράτους, που έχουν υπάρξει ως τώρα στην ιστορία. Κυρίως όμως ιδιάζει στα σύγχρονα αστικά κράτη και σε ευφάνταστα αντίπαλα δέη τους, όπως τα λεγόμενα «λαϊκά», «σοσιαλιστικά» και παρόμοια κρατικά μορφώματα. Πρώτος ιστορικά ο Αισχύλος, στον Προμηθέα Δεσμώτη, εννόησε το κράτος ως την πιο ωμή βία. Ο Νίτσε συνεχίζει αυτή την παράδοση, μιλώντας για το κράτος-τέρας, όπως μας λέει παρακάτω.

§2 «Για το νέο είδωλο»
(κείμενο –σχολιασμός)

Ι. Κείμενο:

«Κάπου υπάρχουν ακόμη λαοί και αγέλες, όχι όμως σε μας, αδελφοί μου: εδώ υπάρχουν κράτη.
Κράτος; Τι είναι αυτό; Λοιπόν! Ανοίξτε τώρα τα αφτιά σας, γιατί θα σας πω το λόγο μου για το θάνατο των λαών.
Κράτος λέγεται το πιο ψυχρό απ’ όλα τα ψυχρά τέρατα. Ψυχρά επίσης ψεύδεται και τούτο το ψέμα σέρνεται από το στόμα του: «Εγώ, το κράτος, είμαι ο λαός».
Αυτό κι αν είναι Ψέμα! Δημιουργοί ήταν εκείνοι που δημιούργησαν τους λαούς και που κρέμασαν μια πίστη και μια αγάπη από πάνω τους: έτσι υπηρέτησαν τη ζωή.
Εξολοθρευτές είναι εκείνοι που στήνουν παγίδες για τους πολλούς και αποκαλούνται κράτος: κρεμούν ένα σπαθί κι εκατό ορέξεις από πάνω τους.
Όπου υπάρχει ακόμη λαός, δεν καταλαβαίνει το κράτος και το μισεί σαν κακό μάτι και σαν αμαρτία έναντι των ηθών και των δικαιωμάτων.
Αυτό το σημάδι σας δίνω! Κάθε λαός μιλά τη δική του γλώσσα για το καλό και το κακό: ο γείτονάς του δεν την καταλαβαίνει. Επινόησε τη δική του γλώσσα, με βάση τα ήθη και τα δίκαιά του.
Μα το κράτος ψεύδεται σε όλες τις γλώσσες του καλού και του κακού· και ό,τι και να πει, είναι ψέμα – και επίσης ό,τι έχει, το έχει κλέψει.
Ψεύτικα όλα είναι στο κράτος· με κλεμμένα δόντια δαγκώνει, το δαγκωνιάρικο. Ψεύτικα είναι και τα σπλάχνα του.
Γλωσσική σύγχυση του καλού και του κακού: αυτό το σημάδι σας δίνω ως σημάδι του κράτους. Πράγματι, τη βούληση για θάνατο προοιωνίζεται αυτό το σημάδι! Πράγματι, γνέφει στους κήρυκες του θανάτου!
Πολλοί πάρα πολλοί γεννιούνται: το κράτος εφευρέθηκε για τους περιττούς!
Αρκεί να δείτε πώς προσελκύει αυτούς, τους υπερβολικά πολλούς! Πώς τους καταβροχθίζει και τους μασά και τους ξαναμασά!
«Πάνω στη γη δεν υπάρχει τίποτε μεγαλύτερο από μένα: εγώ είμαι το δάχτυλο του θεού που βάζει τάξη» – έτσι μουγκρίζει το τέρας. Και δεν πέφτουν στα γόνατα μόνο όσοι έχουν μακριά αφτιά και κοντή όραση!
Αχ, ακόμη και σε σας, μεγάλες ψυχές, ψιθυρίζει τις ζοφερές ψευτιές του! Αχ, μαντεύει τις πλούσιες καρδιές, που πρόθυμα σπαταλούν τον εαυτό τους!»

ΙΙ. Ένα σχόλιο:

Εδώ μιλάει το προσωπείο του Νίτσε, ο Ζαρατούστρα. Αντιπαραθέτει το σύγχρονο κράτος με το λαό και την αγέλη. Τη λέξη «αγέλη» ο Νίτσε τη χρησιμοποιεί για εκείνο το πλήθος των ανθρώπων, που αντικαθίσταται από το κράτος. Το τελευταίο δεν το νοεί ο φιλόσοφος ως ένα ιστορικό στάδιο κυρίως στη μακρά πορεία ανάπτυξης του ιστορικού ανθρώπου, αλλά ως τον δυνατό τρόπο, που ιδιάζει στην κοινωνική οντολογία των ανθρώπων ως συλλογικών όντων, ως όντων που συνυπάρχουν σε ομάδες. Αυτό τον τρόπο η γλώσσα-σκέψη τον αποτιμά οντολογικά: ως το πιο ψυχρό, πιο ψευδές από όλα τα ψυχρά και ψευδή τέρατα. Είναι ένα τεχνητό σύνολο αξιών, το οποίο οι καταστροφείς του λαού επικαλούνται, με «εξευγενισμένο» τρόπο, για να επιβάλουν τη θέλησή τους πάνω στο πλήθος. Αυτοί οι καταστροφείς εμφανίζονται στην ιστορία ως διαφωτιστές –εδώ ο Νίτσε έχει υπόψη του ιδεολόγους εμπνεόμενους από τον Διαφωτισμό– που δήθεν επιθυμούν να θεραπεύσουν τον ασθενή λαό, ενώ στην πράξη ικανοποιούν τις δικές τους ορέξεις. Αυτό έχει τούτη τη σημασία: στο μέτρο όμως που οι αξίες τους δεν προκύπτουν από την πραγματική ζωή, προορίζονται να δολοφονούν παρά να αναζωογονούν τους λαούς.

Ι. Κείμενο:

«Ναι, και σας ακόμη μαντεύει, ω νικητές του παλιού θεού! Κουραστήκατε στον αγώνα και τώρα η κούρασή σας υπηρετεί το νέο είδωλο!
Ήρωες και έντιμους ανθρώπους θα ’θελε να συγκεντρώσει γύρω του το νέο είδωλο! Τ’ αρέσει να λιάζεται στο ηλιόφως των καλών συνειδήσεων – το ψυχρό τέρας!
Όλα Θέλει να σας τα δώσει, αν εσείς το λατρέψετε, το νέο είδωλο: αγοράζει λοιπόν τη λάμψη της αρετής σας και το βλέμμα των περήφανων ματιών σας.
Θέλει να σας χρησιμοποιήσει ως δόλωμα στους υπερβολικά πολλούς! Ναι, ένα σατανικό τέχνασμα εφευρέθηκε εδώ, ένα άλογο του θανάτου, που χλιμιντρά μέσα στα φανταχτερά στολίδια των θεϊκών τιμών.
Ναι, ένας θάνατος για τους πολλούς εφευρέθηκε εδώ, που καυχιέται πως είναι η ζωή: αληθινά, μια εγκάρδια υπηρεσία στους κήρυκες του θανάτου!
Κράτος ονομάζω αυτό, όπου όλοι πίνουν δηλητήριο, καλοί και κακοί: κράτος, όπου όλοι χάνουν τον εαυτό τους, καλοί και κακοί: κράτος, όπου η αργή αυτοκτονία όλων – ονομάζεται «ζωή».
Μα δείτε λοιπόν αυτούς τους περιττούς! Κλέβουν τα έργα των εφευρετών και τους θησαυρούς των σοφών: μόρφωση ονομάζουν την κλεψιά τους – κι όλα γίνονται σ’ αυτούς αρρώστια και αποτυχία!
Μα δείτε λοιπόν αυτούς τους περιττούς! Άρρωστοι είναι πάντα, ξερνούν τη χολή τους και αυτό ονομάζουν εφημερίδα. Καταβροχθζουν ο ένας τον άλλο και ούτε να χωνέψουν δεν μπορούν.
Μα Δείτε λοιπόν αυτούς τους περιττούς! Πλούτη αποκτούν κι όμως όλο και πιο φτωχοί γίνονται. Δύναμη θέλουν και πρώτα πρώτα τον μοχλό της δύναμης, πολύ χρήμα – αυτοί οι ανίκανοι!
Δείτε τους πως σκαρφαλώνουν, οι ευκίνητοι τούτοι πίθηκοι! Σκαρφαλώνουν ο ένας πάνω στον άλλο κι έτσι σέρνονται στη λάσπη και στο βυθό.
Στο θρόνο θέλουν όλοι να ανεβούν: αυτό είναι η τρέλα τους – σαν να καθόταν στο θρόνο η ευτυχία! Η λάσπη κάθεται συχνά στο θρόνο – και επίσης συχνά ο θρόνος πάνω στη λάσπη.
Τρελοί μου φαίνονται όλοι τους και αναρριχητικοί πίθηκοι και υπερβολικά θερμόαιμοι. Δυσωδία μου μυρίζει το είδωλό σας, το ψυχρό τέρας: δυσωδία μου μυρίζουν όλοι μαζί αυτοί, οι ειδωλολάτρες.
Αδέλφια μου, θέλετε λοιπόν να πνιγείτε μέσα στις αναθυμιάσεις των στομάτων και των ορέξεών τους: σπάστε καλύτερα τα παράθυρα και πηδήστε στον καθαρό αέρα!
Φύγετε λοιπόν μακριά από την άσχημη μυρωδιά! Μακριά από την ειδωλολατρία των περιττών!
Φύγετε λοιπόν μακριά από την άσχημη μυρωδιά! Μακριά από τον αχνό αυτών των ανθρωποθυσιών!
Ελεύθερη για τις μεγάλες ψυχές είναι, ακόμη και τώρα, η γη. Κενές είναι ακόμη πολλές θέσεις για μοναχικούς ή για δυο-δυο, όπου φυσάει το άρωμα γαλήνιων θαλασσών.
Ελεύθερη για τις μεγάλες ψυχές είναι ακόμη μια ελεύθερη ζωή. Αληθινά, όποιος κατέχει λίγα, κατέχεται κι από λίγα: ευλογημένη ας είναι η μικρή φτώχεια!
Εκεί που τελειώνει το κράτος, εκεί μόνο αρχίζει ο άνθρωπος, εκείνος που δεν είναι περιττός: εκεί αρχίζει το τραγούδι της αναγκαιότητα, η μοναδική και αναντικατάστατη μελωδία.
Εκεί που τελειώνει το κράτος – δείτε λοιπόν εκεί, αδελφοί μου! Δεν βλέπετε το ουράνιο τόξο και το γεφύρι του υπεράνθρωπου;»

ΙΙ. Ένα σχόλιο:

Το κράτος επιχειρεί να εξασφαλίσει, για τη δική του και μόνο ψυχρή ύπαρξη, ό,τι καλύτερο μπορεί να υπάρχει: δελεάζει τα πιο φωτεινά μυαλά να το υπηρετήσουν, θέλει να μετατρέψει καταξιωμένους μαχητές πολλαπλών τομέων σε δικούς του μηχανισμούς. Τούτο μας θυμίζει απειράριθμα παραδείγματα της σημερινής πολιτικής αγοράς της Ελλάδας, όπου πρότερες ανιδιοτελείς ατομικότητες δελεάζονται από το δόλωμα της εξουσίας και γίνονται οι πιο σκληροί τύραννοι. Ο Νίτσε μιλάει για δέλεαρ, έχοντας υπόψη του τον Μπίσμαρκ, γερμανό καγκελάριο της εποχής του, που επεδίωκε και επιτύγχανε να νομιμοποιήσει την πολιτική του: «αίμα και σίδηρο», με το να παρουσιάζεται ως προστάτης των τεχνών, δελεάζοντας π.χ. τον Ρίχαρντ Βάγκνερ, ή ακόμη εκχωρώντας σοσιαλιστικής υφής προνόμια στην εργατική τάξη της χώρας του. Τότε συμβαίνει: α) το κράτος να ανυψώνεται στις συνειδήσεις του πλήθους, της αγέλης, ως ο επίγειος θεός τους. β) να ενσωματώνει τους πάντες –καλούς και κακούς, δίκαιους και άδικους– στον δικό του κορμό και να τους καταβροχθίζει. Τούτη η καταβρόχθιση στην πράξη συνοψίζεται ως εξής: πνευματική παραλυσία, με αντίδοτο τη μαζική υστερία στο κυνήγι του πλούτου και της εξουσίας. Που βρίσκονται εν τέλει τα ελεύθερα πνεύματα για τον Νίτσε; Στον αγώνα ενάντια στο νέο είδωλο. Αλλά πώς μπορεί να διεξάγεται ένας τέτοιος αγώνας, όταν και οι ίδιοι οι σύντροφοι του Ζαρατούστρα κινδυνεύουν να γίνουν υπηρέτες αυτού του ειδώλου; Ο Ζαρατούστρα απαντά: μπορεί ως αποχή, απομάκρυνση από κάθε εξουσιαστικό δέλεαρ: όσα λιγότερα κατέχει κανείς, τόσο λιγότερο κατέχεται. Ο πραγματικός αγώνας για ελεύθερη συνείδηση και ελεύθερη ζωή αρχίζει εκεί και τότε, όπου και όταν παύει η βουλιμία του εξουσιάζειν. Τι λέει για τη δική της εξουσιαστική βουλιμία η ελλαδική καθεστωτική «αριστερά»; Εξαπατά με «σοσιαλιστική» «ευασθησία» πεινασμένους και χορτασμένους.