ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ (1500-1555)

1500 ΘΗ. τίς αὖ παρ᾽ ὑμῶν κοινὸς ἠχεῖται κτύπος,
σαφὴς μὲν αὐτῶν, ἐμφανὴς δὲ τοῦ ξένου;
μή τις Διὸς κεραυνός, ἤ τις ὀμβρία
χάλαζ᾽ ἐπιρράξασα; πάντα γὰρ θεοῦ
τοιαῦτα χειμάζοντος εἰκάσαι πάρα.
1505 ΟΙ. ἄναξ, ποθοῦντι προυφάνης, καί σοι θεῶν
τύχην τις ἐσθλὴν τῆσδ᾽ ἔθηκε τῆς ὁδοῦ.
ΘΗ. τί δ᾽ ἐστίν, ὦ παῖ Λαΐου, νέορτον αὖ;
ΟΙ. ῥοπὴ βίου μοι· καί σ᾽ ἅπερ ξυνῄνεσα
θέλω πόλιν τε τήνδε μὴ ψεύσας θανεῖν.
1510 ΘΗ. ἐν τῷ δὲ κεῖσαι τοῦ μόρου τεκμηρίῳ;
ΟΙ. αὐτοὶ θεοὶ κήρυκες ἀγγέλλουσί μοι,
ψεύδοντες οὐδὲν σημάτων προκειμένων.
ΘΗ. πῶς εἶπας, ὦ γεραιέ, δηλοῦσθαι τάδε;
ΟΙ. αἱ πολλὰ βρονταὶ διατελεῖς τὰ πολλά τε
1515 στράψαντα χειρὸς τῆς ἀνικήτου βέλη.
ΘΗ. πείθεις με· πολλὰ γάρ σε θεσπίζονθ᾽ ὁρῶ
κοὐ ψευδόφημα· χὤ τι χρὴ ποεῖν λέγε.
ΟΙ. ἐγὼ διδάξω, τέκνον Αἰγέως, ἅ σοι
γήρως ἄλυπα τῇδε κείσεται πόλει.
1520 χῶρον μὲν αὐτὸς αὐτίκ᾽ ἐξηγήσομαι,
ἄθικτος ἡγητῆρος, οὗ με χρὴ θανεῖν.
τοῦτον δὲ φράζε μή ποτ᾽ ἀνθρώπων τινί,
μήθ᾽ οὗ κέκευθε μήτ᾽ ἐν οἷς κεῖται τόποις·
ὥς σοι πρὸ πολλῶν ἀσπίδων ἀλκὴν ὅδε
1525 δορός τ᾽ ἐπακτοῦ γειτόνων ἀεὶ τιθῇ.
ἃ δ᾽ ἐξάγιστα μηδὲ κινεῖται λόγῳ
αὐτὸς μαθήσῃ, κεῖσ᾽ ὅταν μόλῃς μόνος·
ὡς οὔτ᾽ ἂν ἀστῶν τῶνδ᾽ ἂν ἐξείποιμί τῳ
οὔτ᾽ ἂν τέκνοισι τοῖς ἐμοῖς, στέργων ὅμως.
1530 ἀλλ᾽ αὐτὸς αἰεὶ σῷζε, χὤταν εἰς τέλος
τοῦ ζῆν ἀφικνῇ, τῷ προφερτάτῳ μόνῳ
σήμαιν᾽, ὃ δ᾽ αἰεὶ τὠπιόντι δεικνύτω.
χοὔτως ἀδῇον τήνδ᾽ ἐνοικήσεις πόλιν
σπαρτῶν ὑπ᾽ ἀνδρῶν· αἱ δὲ μυρίαι πόλεις,
1535 κἂν εὖ τις οἰκῇ, ῥᾳδίως καθύβρισαν.
θεοὶ γὰρ εὖ μέν, ὀψὲ δ᾽ εἰσορῶσ᾽, ὅταν
τὰ θεῖ᾽ ἀφείς τις εἰς τὸ μαίνεσθαι τραπῇ·
ὃ μὴ σύ, τέκνον Αἰγέως, βούλου παθεῖν.
τὰ μὲν τοιαῦτ᾽ οὖν εἰδότ᾽ ἐκδιδάσκομεν.
1540 χῶρον δ᾽, ἐπείγει γάρ με τοὐκ θεοῦ παρόν,
στείχωμεν ἤδη, μηδ᾽ ἔτ᾽ ἐντρεπώμεθα.
ὦ παῖδες, ὧδ᾽ ἕπεσθ᾽. ἐγὼ γὰρ ἡγεμὼν
σφῷν αὖ πέφασμαι καινός, ὥσπερ σφὼ πατρί.
χωρεῖτε, καὶ μὴ ψαύετ᾽, ἀλλ᾽ ἐᾶτέ με
1545 αὐτὸν τὸν ἱερὸν τύμβον ἐξευρεῖν, ἵνα
μοῖρ᾽ ἀνδρὶ τῷδε τῇδε κρυφθῆναι χθονί.
τῇδ᾽, ὧδε, τῇδε βᾶτε· τῇδε γάρ μ᾽ ἄγει
Ἑρμῆς ὁ πομπὸς ἥ τε νερτέρα θεός.
ὦ φῶς ἀφεγγές, πρόσθε πού ποτ᾽ ἦσθ᾽ ἐμόν,
1550 νῦν δ᾽ ἔσχατόν σου τοὐμὸν ἅπτεται δέμας.
ἤδη γὰρ ἕρπω τὸν τελευταῖον βίον
κρύψων παρ᾽ Ἅιδην. ἀλλά, φίλτατε ξένων,
αὐτός τε χώρα θ᾽ ἥδε πρόσπολοί τε σοὶ
εὐδαίμονες γένοισθε, κἀπ᾽ εὐπραξίᾳ
1555 μεμνῇσθέ μου θανόντος εὐτυχεῖς ἀεί.

***
1500 ΘΗ. Τί είναι πάλι αυτός ο αντίχτυπος από τη δίδυμη φωνή σας;
ξεκάθαρη η δική σας, του ξένου επίσης φανερή.
Μήπως του Δία ο κεραυνός, χαλάζι και νεροποντή
σας τρόμαξαν; Όλα τους είναι πιθανά, όταν σηκώνει
ο θεός μια τέτοια καταιγίδα.
1505 ΟΙ. Φάνηκες, βασιλιά, πάνω στην ώρα που σε πόθησα·
τύχη καλή κι ένας θεός θα σ᾽ έβαλαν σ᾽ αυτόν τον δρόμο.
ΘΗ. Ποιό είναι, του Λάιου γιε, πάλι το τελευταίο νέο σου;
ΟΙ. Γέρνει η ζωή μου. Κι ήθελα, προτού πεθάνω,
οι υποσχέσεις μου σ᾽ εσένα και σ᾽ αυτήν την πόλη
να μη με βγάλουν ψεύτη.
1510 ΘΗ. Ποιά όμως η απόδειξη πως φτάνει ο θάνατός σου;
ΟΙ. Μόνοι τους οι θεοί έγιναν κήρυκες, μου το αναγγέλλουν,
δίχως να παραλείψουν κανένα απ᾽ τα σημάδια που όρισαν.
ΘΗ. Πώς είπες, γέροντα; Πώς φανερώθηκαν τα σήματα;
ΟΙ. Οι αλλεπάλληλες πολλές βροντές, και τα πολλά
1515 αστροπελέκια έφυγαν από χέρι ανίκητο.
ΘΗ. Τώρα σε πίστεψα. Το βλέπω, αληθινά
όσα προφήτεψες, κανένα τους δεν φάνηκε ψευδόφημο.
Λέγε λοιπόν τί πρέπει εμείς να κάνουμε.
ΟΙ. Θα μάθεις από μένα, του Αιγέα γιε, όσα θα μείνουν
άλυπα κι αγέραστα στην πόλη σου.
1520 Τον χώρο θα σου δείξω πάραυτα και μόνος μου,
δίχως κανέναν οδηγό, εκεί που πρέπει να πεθάνω.
Αλλά ποτέ και σε κανέναν μην τον φανερώσεις,
πού κρύβεται, ποιός είναι ο τόπος του.
Έτσι θα έχεις φύλαξη παντοτινή, καλύτερη από πολλές ασπίδες
και δορυφόρους γείτονες που θα μπορούσαν
1525 στον κίνδυνό σου να προστρέξουν.
Όσα ωστόσο είναι μυστικά και δεν ομολογούνται,
μόνον εσύ θα τα γνωρίσεις, όταν βρεθείς εκεί μαζί μου.
Στο μεταξύ δεν πρέπει να τα φανερώσω σε κανέναν,
μήτε σ᾽ αυτής της πόλης τους πολίτες, μήτε στις δυο μου
θυγατέρες, όσο και αν τις αγαπώ.
1530 Αλλά μόνος εσύ, όσο θα ζεις, κράτησε αυτό το μυστικό,
κι όταν πια φτάσεις στο τέλος της ζωής σου, τότε φανέρωσέ το,
σ᾽ όποιον εσύ θα κρίνεις άξιο διάδοχό σου, κι αυτός μετά
με τη σειρά του στον επόμενο.
Έτσι την πόλη αυτή για πάντα θα την κατοικείς
απόρθητη απ᾽ τους σπαρτούς της γης.
Πόσες και πόσες πόλεις, ακόμη κι όταν κάποιος τις κυβερνά
1535 σωστά, εύκολα στην αλαζονεία γλιστρούν.
Γιατί οι θεοί, έστω κι αργά, βλέπουν με τ᾽ άγρυπνό τους μάτι
όποιον καταφρονεί τα θεία και παρασύρεται
στην αλαζονική παραφορά.
Αυτό εσύ, του Αιγέα γιε, κοίτα να μην το πάθεις.
Τέλος ωστόσο με τις συμβουλές σ᾽ άνθρωπο που καλά τις ξέρει.
1540 Τώρα στον χώρο γρήγορα. Το σήμα του θεού αμέσως με καλεί.
Ας προχωρήσουμε, ας μη λοξοδρομήσουμε.
Ελάτε, θυγατέρες μου, εμένα ακολουθείτε. Παράξενο,
έγινα εγώ ο νέος οδηγός σας, όπως εσείς ώς τώρα του πατέρα σας.
Μαζί μου προχωρείτε, αλλά δεν πρέπει να μ᾽ αγγίζετε. Αφήστε με
1545 μόνος να βρω τον τάφο μου, όπου της μοίρας μου είναι γραφτό
σ᾽ αυτή τη χώρα να με θάψουν.
Σιγά, εδώ, τώρα αποδώ. Γιατί σ᾽ αυτό το μέρος μ᾽ οδηγεί
ο Ερμής ψυχοπομπός, του κάτω κόσμου η θεά.
Άφεγγο φως, ήσουνα κάποτε κι εσύ δικό μου,
1550 τώρα αγγίζεις το κορμί μου τελευταία φορά.
Σέρνω κιόλας το βήμα μου, στον Άδη πάω,
την έσχατη μέρα του βίου μου να κρύψω.
Αλλά κι εσύ, ο πιο αγαπητός από τους ξένους,
εσύ κι η χώρα σου, οι ακόλουθοί σου,
εύχομαι ευδαίμονες να μείνετε,
και στην ευδαιμονία σας εμένα και νεκρό
1555 να με θυμάστε, για πάντα ευτυχισμένοι.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια, 10. Οδύσσεια

10.2. Ερμής - Ποσειδών - Αθηνά

Η πέμπτη ραψωδία, όπου για πρώτη φορά εμφανίζεται αυτοπροσώπως μέσα στο έπος ο Οδυσσέας, μοιράζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος αφιερώνεται διαδοχικά: στην επίσκεψη του Ερμή στην Ωγυγία και στον διάλογό του με την Καλυψώ, η οποία, παρά τις συναισθηματικές της αντιστάσεις, υποχωρεί τελικώς στην τελεσίδικη εντολή του Δία· στον διάλογο της Καλυψώς με τον Οδυσσέα, ο οποίος εξελίσσεται σε συμφωνία για την αναχώρηση του ήρωα και επισφραγίζεται με ολονύχτιο έρωτα· στην κατασκευή σχεδίας το άλλο πρωί με τη σύμπραξη και της Καλυψώς· στον οριστικό, τέλος, χωρισμό και αποχαιρετισμό τους. Ως εδώ η Αθηνά παντελώς απέχει.

Το δεύτερο μέρος δραματοποιεί το συντριπτικό ναυάγιο του Οδυσσέα, εξαιτίας της σφοδρής εκδικητικής επίθεσης του Ποσειδώνα με πολλαπλή καταιγίδα και τρικυμία. Από την οποία σώζεται ανέλπιστα ο Οδυσσέας, χάρη στην επίμονη αντοχή του, ενισχυμένη από τη θαλασσινή Λευκοθέα, κόρη του Κάδμου, και την ίδια την Αθηνά. Η Λευκοθέα, αναδυόμενη καταμεσής του τρικυμισμένου πελάγους, τον εφοδιάζει με προστατευτικό μαγνάδι· η Αθηνά επεμβαίνει προς το τέλος, κατευνάζοντας τους ενάντιους ανέμους. Αναπλέοντας τις ήρεμες εκβολές ενός ιερού ποταμού ο Οδυσσέας, γυμνός και εξοντωμένος, κουρνιάζει κάτω από πυκνόφυλλο θάμνο και παραδίνεται σε ύπνο βαθύ, με την τρυφερή φροντίδα της αόρατης θεάς.

Πρόκειται για την κορυφαία περιπέτεια του ήρωα, που, πρωθύστερα, από έσχατη γίνεται πρώτη, αποσπάται από το ευρύ πλαίσιο των «Μεγάλων Απολόγων», μεταφέρεται στο ποιητικό παρόν του έπους, και την αφήγησή της την αναλαμβάνει, κατ᾽ εξαίρεση, ο ίδιος ο ποιητής. Σ᾽ αυτό εξάλλου το ναυάγιο το ποιητικό σχέδιο παραχωρεί καθοριστικό ρόλο στον Ποσειδώνα, που λειτουργεί ως έσχατο εμπόδιο στον μετέωρο ακόμη νόστο του ήρωα. Στην παραχώρηση αυτή συμβάλλει με τη στάση της και η Αθηνά, η οποία αφήνει τον αντίπαλο θεό ανενόχλητο στον θαλασσινό του χώρο, και μόνον όταν ο ναυαγός πλησιάζει στη στεριά, η θεά διακριτικά παρεμβαίνει. Τακτική που τηρείται σε όλη τη ροή του έπους, όπου οι δύο θεοί δεν συμπλέκονται, αλλά διαδέχονται ο ένας τον άλλον. Εφεξής ο Ποσειδών αποχωρεί από την αφηγηματική σκηνή έως τη δέκατη τρίτη ραψωδία, όπου κάνει την τελευταία του εμφάνιση σε ένα συμβιβαστικό διάλογο με τον Δία - θα τον δούμε στην ώρα του.

Στην έκτη ραψωδία, από τις λυρικότερες του έπους, η Αθηνά προάγει και συμπληρώνει τον κινητικό της ρόλο. Όσο ο Οδυσσέας παραμένει βυθισμένος στον ανακουφιστικό του ύπνο, επισκέπτεται η θεά αξημέρωτα την ενύπνια Ναυσικά στον θάλαμό της, μεταμορφωμένη στη συνομήλικη κόρη του Δύμαντα. Σε όνειρο η θεά παρακινεί την κόρη του Αλκίνοου και της Αρήτης να ζητήσει από τον πατέρα της άμαξα και μούλες, που θα την οδηγήσουν στο ποτάμι, για να πλύνει τα προικιά της, ενόψει επερχόμενου γάμου, που δεν πρέπει κι άλλο ν᾽ αργήσει. Ξημερώνοντας, η Ναυσικά προσφεύγει παρακλητικά στον πατέρα της, αποκρύβοντας όμως, με παρθενική αιδημοσύνη, τον πραγματικό σκοπό της παράκλησής της. Επικαλείται το ενδιαφέρον της για τα ανύπαντρα αδέλφια της, προσποιούμενη ότι τα δικά τους γαμήλια ρούχα αναλαμβάνει να φρεσκάρει στα νερά του ποταμού. Ο Αλκίνοος κάνει πως δεν καταλαβαίνει τον αμήχανο ελιγμό της κόρης του, και πρόθυμα της παραχωρεί μέσα και συνοδεία για την κατάβασή της στο ποτάμι.

Η επόμενη κίνηση της Αθηνάς σκοπεύει στην αφύπνιση του Οδυσσέα και στην εμφάνισή του μπροστά στη Ναυσικά. Με άμεσο σκοπό: την είσοδό του στο παλάτι της Σχερίας· την υποδοχή του από τους βασιλείς και τους εξέχοντες Φαίακες· την ευόδωση του νόστου του. Διαδοχικά τεχνάσματα της θεάς, πίσω από τα οποία εύκολα διακρίνεται η ευρηματική φαντασία του ποιητή, προωθούν το ποιητικό αυτό σχέδιο. Ο Οδυσσέας αφυπνίζεται από τις χαρούμενες φωνές των κοριτσιών, όταν η σφαίρα που παίζουν χορεύοντας, με επέμβαση της Αθηνάς, τους ξεφεύγει και πέφτει στο ποτάμι. Κρύβοντας όσο γίνεται τη γύμνια του, ο εξαγριωμένος από το ναυάγιο Οδυσσέας τρομάζει τις άλλες κοπέλες, όχι όμως και τη θαρραλέα Ναυσικά, που φαίνεται εξαρχής να εντυπωσιάζεται. Ο θαυμασμός και η ικεσία του ξένου στα γόνατα της ωραίας κόρης πιάνουν αμέσως τόπο: η θυγατέρα του Αλκίνοου και της Αρήτης υπόσχεται φιλοξενία, προτείνει λουτρό του ξένου στο ποτάμι, προσφέρει ρούχο και, όταν αντικρίζει τον Οδυσσέα εξωραϊσμένο από την Αθηνά, συγκινείται με την αρρενωπή ομορφιά του και μέσα της εύχεται να της τύχει κι εκείνης τέτοιος γαμπρός. Ακολουθεί η διακριτική συμπόρευση προς την πόλη, στην οποία συμβάλλει με τον τρόπο της και η θεά.

Στην εξέλιξη της «Φαιακίδας», που καλύπτει τις δύο επόμενες ραψωδίες, η Αθηνά μοιάζει να παρακολουθεί τα δρώμενα εξ αποστάσεως, με ελάχιστες, δευτερεύουσας σημασίας, εξαιρέσεις. Λόγου χάριν: στην αρχή της έβδομης ραψωδίας καλύπτει τον ευνοούμενο ήρωά της με νεφέλη, για να τον προφυλάξει καθ᾽ οδόν από τα καχύποπτα βλέμματα των Φαιάκων· αναλαμβάνοντας ρόλο κήρυκα, συναγείρει στην αγορά τους Φαίακες, για να δουν από κοντά τον ξένο, στην αρχή της όγδοης ραψωδίας· στην ίδια ραψωδία, όταν ο Οδυσσέας προκαλείται από τον θρασύ νεανία Ευρύαλο, να επιδείξει κι αυτός την όποια αθλητική του επίδοση στα προκηρυγμένα αγωνίσματα των Φαιάκων, η θεά τον υποβοηθεί στη δισκοβολία, ώστε να ξεπεράσει με τη βολή του το συμβατικό τέρμα.

Ρόλο πάντως προγραμματικό δεν αναλαμβάνει η Αθηνά ούτε στο πλαίσιο των αναδρομικών «Απολόγων» του Οδυσσέα. Η επόμενη δραστική της εμφάνιση επιφυλάσσεται για τη δέκατη τρίτη ραψωδία. Στο μεταξύ, σε εσωτερικά επεισόδια των «Μεγάλων Απολόγων», εμφανίζονται ο Δίας έμμεσα και ο Ερμής άμεσα. Του ενός ο ρόλος είναι καθοριστικός για την τύχη των εταίρων· του άλλου επικουρικός για την προστασία του Οδυσσέα από τα φάρμακα της Κίρκης.

Τολστόι: Οι ευτυχισμένες οικογένειες είναι ίδιες, όμως κάθε δυστυχισμένη οικογένεια είναι δυστυχισμένη με το δικό της τρόπο

Νομίζεις ότι έχεις προβλήματα μέχρι κάποιος να σου πει τα δικά του.

Έχουμε μια τάση ως άνθρωποι να γκρινιάζουμε. Πολύ. Για το παραμικρό. Από τις ουρές στα ταμεία, τα δρομολόγια των μέσων μαζικής μεταφοράς, τους φόρους, τις ειδήσεις, τα ριάλιτι, γενικά για τα πάντα.

Μιλάμε τόσο πολύ για τη δυστυχία μας που καταλήγουμε να πείθουμε τον ίδιο μας τον εαυτό για την κακή μας τύχη. Όσο καλά και να είμαστε συγκριτικά, πάντα κάτι θα μας λείπει. Έτσι είναι η ανθρώπινη μας πτυχή – εγωιστική και άπληστη.

«Οι ευτυχισμένες οικογένειες είναι ίδιες κι απαράλλαχτες, όμως κάθε δυστυχισμένη οικογένεια, όμως, είναι δυστυχισμένη με το δικό της τρόπο», είχε γράψει ο Λέων Τολστόι στην πρώτη πρόταση στην Άννα Καρένινα το 1878. Το ίδιο ισχύει για όλους τους ανθρώπους γενικότερα όμως. Λίγοι νοιάζονται πραγματικά για την ευτυχία σου. Γιατί αυτό εξάλλου δεν αποτελεί και είδηση όταν είσαι χαρούμενος.

Ο καθένας όμως ζει τη μιζέρια του με το δικό του ξεχωριστό τρόπο.

Μερικοί θεωρούν πρόβλημα το να μην ξέρουν που να βγουν για ποτό/φαγητό, το να μην μπορούν να αποφασίσουν τι ρούχα να βάλουν, πώς να περάσουν τη μέρα, τι να δουν στην τηλεόραση, που να πάνε διακοπές ή άλλα τέτοια ζητήματα του λεγόμενου “πρώτου κόσμου”. Άλλοι αντιμετωπίζουν πιο σοβαρά θέματα: ψάχνουν για δουλειά, σπίτι, εισόδημα, έχουν θέματα επιβίωσης ή, ακόμα σημαντικότερα, έχουν προβλήματα υγείας. Ανάλογα με το πώς το βλέπει κανείς, δυσκολίες υπάρχουν για όλους, απλά η κατάταξη και η προτεραιότητά τους αλλάζει συγκριτικά.

Η αλήθεια είναι πως νομίζεις ότι έχεις προβλήματα μέχρι κάποιος να σου πει τα δικά του.

Φτάνει να μπορείς και εσύ να μπεις στη θέση του, ή έστω να καταλάβεις έστω και λίγο το δικό του προβληματισμό για τα ιδιαίτερα του θέματα.

Λένε πως η χαρά όταν μοιράζεται διπλασιάζεται. Μα και η δυστυχία επίσης όταν αντιμετωπίζετε μαζί, ελαφραίνει.

Αν δείχναμε συμπόνια ο ένας στον άλλον αντί να προσπαθούμε να “καταστρέψουμε” ο ένας τον άλλον, ο κόσμος μας θα ήταν πολύ καλύτερος. Και θα είχαμε και λιγότερα προβλήματα.

Πως να αποδεχτείτε τα συναισθήματά σας

Τι είναι το συναίσθημα;

Το συναίσθημα είναι ένα σύνολο σχετικά αυτοματοποιημένων λειτουργιών προσαρμογής μας στο περιβάλλον, που έχουν στόχο να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά μας χωρίς να απαιτούν αναλυτική σκέψη από την πλευρά μας.

Πώς να δεχτείτε τα συναισθήματά σας

Το να δεχτείτε τα συναισθήματά σας σημαίνει:

Δεν εμποδίζετε οτιδήποτε περνά από το μυαλό σας, ευχάριστο ή δυσάρεστο. Απλώς παρατηρήστε το. Οτιδήποτε κι αν νιώθετε, μην προσπαθείτε να το κρίνετε. Φροντίστε να είστε καλοπροαίρετοι απέναντι στον εαυτό σας: επιτρέψτε στον εαυτό σας απλώς να αισθάνεται έτσι δίχως προσκόλληση και ανάλυση αυτού που αισθάνεστε.

Αφήστε να βγουν στην επιφάνεια τα συναισθήματα χωρίς να τα κρίνετε και χωρίς να επικρίνετε τον εαυτό σας. Παρατηρήστε τα με μια ουδέτερη ματιά. Για παράδειγμα, μόλις σας επισκέπτεται ένα συναίσθημα μην μπείτε στη διαδικασία να το πολεμήσετε ή να το καταπιέσετε. Είναι σαν ένα σύννεφο που όπως ήρθε θα φύγει.

Αυτό που μπορεί πραγματικά να το μετουσιώσει όμως είναι το να έχετε μια στάση αυτοπαρατήρησης αντί να ταυτιστείτε με το συναίσθημα αυτό μπαίνοντας σε ρόλους.

Αυτό που μπορείτε αρχικά να κάνετε όταν νιώσετε ένα συναίσθημα, που συνήθως χαρακτηρίζετε αρνητικό, είναι να του επιτρέψετε να υπάρχει στο σώμα σας.

Σταθείτε μια στιγμή και δείτε με ουδετερότητα και διάθεση γνωριμίας πού βρίσκεται στο σώμα σας αυτό το συναίσθημα. Τι χρώμα έχει; Τι σχήμα έχει;

Μην μπείτε σε αναλύσεις. Πείτε του ότι είναι εντάξει να υπάρχει και συνεχίστε να παρατηρείτε και να δείτε πώς αλλάζει μορφή μέσα σας.

Στη συνέχεια επιτρέψτε του να απλωθεί μέσα στο σώμα, να πάρει το χώρο του και τέλος να απλωθεί κι εκτός του σώματός σας προς το φως. Μείνετε στη σιωπή. Αφήστε το πιο υπέρλαμπρο φως που έχετε δει ποτέ σας να σας λούσει εσωτερικά και εξωτερικά.

Είστε ασφαλής σε κάθε περίπτωση ακόμη κι αν δε το πιστεύετε αυτή τη στιγμή.

Με αυτό τον τρόπο συνειδητοποιείτε ότι είναι ασφαλές και εντάξει να βιώνετε τα συναισθήματά σας και να είστε εκεί μαζί σας, δίπλα σας. Ο εαυτός σας θα το αναγνωρίσει και θα σας το ανταποδώσει. Είναι βέβαιο! Έτσι χτίζετε μια σχέση εμπιστοσύνης με το σώμα σας και μια αίσθηση εσωτερικής ασφάλειας.

Μπορείτε πλέον να επιλέγετε να αγαπάτε τον εαυτό σας και να τον αγκαλιάζετε με όλα σας τα κομμάτια, με όλο το φως και το σκοτάδι σας. Έτσι είστε ολόκληροι. Μια εσωτερική δύναμη και μια αίσθηση ακεραιότητας θα αναβλύζουν από μέσα σας σιγά - σιγά.
Δεν είστε τα συναισθήματα και οι σκέψεις σας

Να θυμίζετε στον εαυτό σας ότι δεν είστε τα συναισθήματά σας. Πώς μπορείτε να είστε κάτι που έρχεται και φεύγει;

Αυτό που στα αλήθεια είστε είναι κάτι βαθύτερο και αυτό μπορείτε να το διαπιστώσετε με την πρακτική της ενσυνειδητότητας και της αυτοπαρατήρησης.

Αν ήσασταν για παράδειγμα η ζήλια σας, με το που έφευγε εκείνη θα παύατε να υπάρχετε και εσείς. Αν ήσασταν οι σκέψεις σας, με το που χάνονταν θα χανόσασταν κι εσείς. Κι όμως είστε ακόμη εδώ. Σωστά;

Ας δούμε το παράδειγμα της ζήλιας πιο αναλυτικά.

Η ζήλια σας δεν θέτει υπό αμφισβήτηση εσάς ως άτομο. Αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι μόνο η συμπεριφορά σας.

Είστε ένας άνθρωπος που αξίζετε να σας αγαπούν απλά και μόνο γι αυτό που είστε, κι όχι για το τι κάνετε, σκέφτεστε ή αισθάνεστε, ούτε καν για τα προτερήματα ή τα ελαττώματά σας.

Το ότι δεν ταυτίζεστε με τη ζήλια σας σημαίνει ότι μπορείτε να είστε αυτό που θέλετε, και άρα η ζήλια σας δεν θα χαρακτηρίζει όλη σας τη ζωή. Νιώθετε ζήλια κάποια στιγμή της ζωής σας. Η ατομικότητά σας, η ύπαρξή σας δεν περιορίζεται σε αυτό που νιώθετε. Έχετε λοιπόν κάθε λόγο να αισθάνεστε πολύ πιο ελεύθεροι να είστε ο εαυτός σας...

Αναμάσημα σκέψεων

Μια σκέψη είναι απλώς μια παραγωγή του εγκεφάλου μας μεταξύ χιλιάδων άλλων. Στην περίπτωσή σας, μερικές σκέψεις επαναλαμβάνονται συνεχώς και έχουν κατακλύσει όλο το πεδίο της συνείδησής σας -και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που έχουν δημιουργήσει αυτόματες «διαδρομές» άγχους και πόνου.

Αυτή η φλυαρία του μυαλού έχει αποκρυσταλλωθεί και ονομάζεται «αναμάσημα»: επαναλαμβανόμενοι, μη παραγωγικοί κύκλοι σκέψεων που προκαλούν άγχος. Τις στιγμές που αμφιβάλλετε ή φοβάστε, αυτό που σας κάνει να υποφέρετε είναι οι σκέψεις σας, οι οποίες έχουν μετατραπεί σε βεβαιότητες.

Τα οφέλη της ενσυνειδητότητας

Η ενσυνειδητότητα θα σας επιτρέψει να αντιδράτε καλύτερα στα συναισθήματά σας και στις σκέψεις σας, και έτσι να κάνετε καλύτερες επιλογές. Θα σας βοηθήσει να μην υπακύπτετε στις αυτόματες συναισθηματικές αντιδράσεις σας, να διευρύνετε την οπτική γωνία από την οποία βλέπετε τα πράγματα και να επεκτείνετε το πεδίο δράσης σας.

Θα διαπιστώσετε με ικανοποίηση ότι όσο περισσότερο δέχεστε τα συναισθήματά σας, τόσο λιγότερο θα σας κατακλύζουν και θα σας δηλητηριάζουν.

Πώς ασκείται η ενσυνειδητότητα;

Η ενσυνειδητότητα μαθαίνεται και εξασκείται. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να κάνετε την άσκηση μία φορά, έτσι «για να δείτε τι είναι», αλλά να προσπαθείτε να ασκείστε πολύ τακτικά. Το ιδανικό θα ήταν να ασκείστε καθημερινά, χωρίς καθορισμένη διάρκεια, μέχρις ότου σταθεροποιηθούν μέσα σας η διεργασία και τα οφέλη, για να είστε έπειτα σε θέση να την εφαρμόζετε όποτε χρειάζεται.

Πρακτική άσκηση στην ενσυνειδητότητα

Με τα μάτια κλειστά και με τη βοήθεια των αισθήσεών σας (ακοή, οσμή, αφή), σταθείτε και παρατηρήστε τι συμβαίνει μέσα σας (την αναπνοή σας, τις αισθήσεις του σώματός σας, τις ανάκατες σκέψεις που περνούν από το μυαλό σας και φεύγουν). Αρκεστείτε να παρατηρείτε, χωρίς να κρίνετε, χωρίς να αναλύετε, χωρίς να περιμένετε κάτι, χωρίς να εμποδίζετε μια σκέψη να έρθει στο μυαλό σας, χωρίς να εμμένετε σε αυτό που συμβαίνει. Απλώς αφεθείτε προκειμένου όλα αυτά να σας αγγίξουν.

Καλώς ήρθατε στο εδώ και τώρα!

Αντιδραστικός μηχανισμός: Η άμυνα που «καμουφλάρει» τις πραγματικές μας επιθυμίες

Στην ψυχολογία, ο αντιδραστικός σχηματισμός αποτελεί μια άμυνα κατά την οποία το άτομο αντικαθιστά ασυνείδητα μια ανεπιθύμητη ή αγχωτική παρόρμηση με την αντίθετή της, η οποία συχνά εκφράζεται με υπερβολικό ή επιδεικτικό τρόπο.

Ένα κλασικό παράδειγμα είναι ένα νεαρό αγόρι που εκφοβίζει ένα νεαρό κορίτσι επειδή, σε υποσυνείδητο επίπεδο, τον ελκύει. Συνειδητά, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα των ρομαντικών του συναισθημάτων, οπότε εκφράζει απέχθεια προς αυτήν αντί για εκτίμηση.

Ποια είναι η ιστορία αυτού του αμυντικού μηχανισμού

Η έννοια των μηχανισμών άμυνας προτάθηκε αρχικά στα τέλη της δεκαετίας του 1800 από τον Σίγκμουντ Φρόιντ ως μέρος της ψυχαναλυτικής του θεωρίας. Αν και ο Φρόιντ ξεκίνησε τη συζήτηση για τους μηχανισμούς άμυνας, η κόρη του Άννα Φρόιντ προώθησε την ιδέα περαιτέρω προτείνοντας 10 σημαντικούς μηχανισμούς άμυνας στο θεμελιώδες βιβλίο της «Το Εγώ και οι μηχανισμοί άμυνας», που δημοσιεύτηκε το 1936. Ένας από αυτούς τους 10 αμυντικούς μηχανισμούς ήταν ο αντιδραστικός μηχανισμός.

Πώς να τον αναγνωρίσουμε

Ο αντιδραστικός μηχανισμός είναι ένας τρόπος για το εγώ να αμυνθεί απέναντι σε οποιεσδήποτε σκέψεις ή συναισθήματα το άτομο θεωρεί απαράδεκτα λόγω προσωπικών, οικογενειακών, κοινοτικών ή κοινωνικών προτύπων. Ενώ αυτό μπορεί να προστατεύει την αυτοεκτίμηση του ατόμου προς το παρόν, μπορεί να γίνει προβληματικό με την πάροδο του χρόνου. Καταπιέζει τον αυθεντικό εαυτό του ατόμου, γεγονός που βλάπτει την ευημερία του.

Δυστυχώς, ο αντιδραστικός μηχανισμός μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αναγνωριστεί στην καθημερινή ζωή. Κάποιος που υπερασπίζεται το εγώ του με αυτόν τον τρόπο μπορεί να είναι εξαιρετικά παθιασμένος με τις πεποιθήσεις και τις προτιμήσεις που εκφράζει εξωτερικά, ενώ οι πραγματικές του πεποιθήσεις παραμένουν θαμμένες στο υποσυνείδητο.

Η εκμάθηση των μηχανισμών άμυνας και η εξέταση της συμπεριφοράς σας μπορεί να σας βοηθήσει να προσδιορίσετε αν μπορεί να χρησιμοποιείτε αυτή την άμυνα για να προστατεύσετε τον εαυτό σας από ανεπιθύμητες σκέψεις ή συναισθήματα. Ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας μπορεί να σας καθοδηγήσει καλύτερα σε αυτή τη διαδικασία, δεδομένου ότι μπορεί να διερευνήσει μαζί σας τη συμπεριφορά σας και να σας προσφέρει μια πιο αντικειμενική οπτική γωνία.

Ορισμένα παραδείγματα αντιδραστικού μηχανισμού

Αν και ο αντιδραστικός μηχανισμός μπορεί να φαίνεται αντιφατικός, υπάρχουν πολλά σενάρια στα οποία ένα άτομο μπορεί να υποστηρίζει εξωτερικά μια άποψη ενώ ασυνείδητα αισθάνεται το ακριβώς αντίθετο:

– Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, όταν οι άνθρωποι θέλουν να διαχωριστούν ψυχολογικά από τους γονείς τους, ένας έφηβος εκφράζει περιφρόνηση για τους γονείς του για να αποφύγει να αναγνωρίσει οποιοδήποτε συναίσθημα αγάπης ή στοργής προς αυτούς.

– Η αυτοεκτίμηση ενός άνδρα απειλείται από την πιθανότητα να μην είναι αρκετά αρρενωπός, οπότε υπεραντισταθμίζει συμπεριφερόμενος επιθετικά.

– Ένας τοξικομανής τάσσεται ισχυρά κατά της κατάχρησης ουσιών και υπέρ της αποχής από αυτές.

– Τα άτομα που δεν μπορούν να αποδεχτούν συνειδητά το θυμό και τις επιθετικές τους επιθυμίες ενεργούν με ήρεμο, παθητικό τρόπο.

– Ένας νεαρός άνδρας που λαχταρά τον ρομαντισμό, αλλά δεν φαίνεται να μπορεί να βρει μια γυναίκα που θα ανταποδώσει τη στοργή του, προστατεύει τον εγωισμό του εκφράζοντας σεξιστικές και μισογυνικές πεποιθήσεις.

– Μια γυναίκα διακηρύσσει ότι εκείνη και η μητέρα της έχουν την τέλεια σχέση, ενώ στην πραγματικότητα έχουν μεταξύ τους έντονο ιστορικό διαμάχης και συγκρούσεων.

Πώς να αντιμετωπίσουμε αυτή την άμυνα

Η συνεργασία με έναν σύμβουλο ή ψυχοθεραπευτή για τον εντοπισμό της σημαίνει ότι θα πρέπει να αναγνωρίσετε σκέψεις και παρορμήσεις που πιθανόν να σας φαίνονται δυσάρεστες. Ο σκοπός είναι να διερευνήσετε και τελικά να αποδεχτείτε τις υποκείμενες σκέψεις ή παρορμήσεις που προκάλεσαν το άγχος το οποίο οδήγησε εξαρχής στον αντιδραστικό μηχανισμό. Αυτή μπορεί να είναι μια επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία.

Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να φαίνεται φιλικό και χαλαρό, αλλά στην πραγματικότητα να αντιπαθεί τους περισσότερους φίλους του. Ένας σύμβουλος θα βοηθήσει το άτομο να εντοπίσει την ασυμφωνία μεταξύ των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς του, να διερευνήσει γιατί η αντιπάθεια για τους φίλους του προκαλεί άγχος και στη συνέχεια να το βοηθήσει να αποδεχτεί τα πραγματικά του συναισθήματα.

H Ψυχολογία της Αλλαγής ξυπνά τον γίγαντα μέσα σας

Εάν αισθάνεστε πως η επαγγελματική και προσωπική σας ζωή προσκρούει συνεχώς σε εμπόδια, τότε πιθανόν να έφτασε η στιγμή να επαναξιολογήσετε τις ίδιες σας τις επιλογές. Γιατί δε βαδίζετε στο μονοπάτι της αυτοπραγμάτωσης; Υπάρχει άραγε κάποια μέθοδος ολικής επανεκκίνησης που θα σας οδηγήσει στην επίτευξη των βαθύτερων στόχων σας; Ποιος είναι ο λόγος που ορισμένοι άνθρωποι ξεκινούν από τα χαμηλά και φτάνουν στην κορυφή ενώ άλλοι. που γεννιούνται σε προνομιούχες οικογένειες. Δεν αξιοποιούν τη δύναμή τους; Οι απαντήσεις βρίσκονται μέσα σας και απλώς σας περιμένουν να τις ανακαλύψετε.

Να ενεργοποιήσετε τις απύθμενες εσωτερικές μας δυνάμεις και να λάβουμε τον έλεγχο του ίδιου μας του πεπρωμένου.

H Ψυχολογία της Αλλαγής ξυπνά τον γίγαντα μέσα σας με σαφή και απλά βήματα που αφυπνίζουν το μεγαλείο μέσα σας, καθώς ανεξάρτητα με ό,τι πιστεύατε μέχρι σήμερα είστε απολύτως ικανοί για τις πλέον ανέλπιστες υπερβάσεις.

Οι αποφάσεις που διαμορφώνουν το μέλλον σας

Πώς όμως θα δημιουργήσετε οριστικές αλλαγές; Να θυμάστε πως τρεις αποφάσεις επιδρούν καθοριστικά στο μέλλον σας: Σε τι θα εστιάσετε, πώς θα ερμηνεύσετε την κατάσταση και πώς θα πράξετε για το επιθυμητό αποτέλεσμα. Το ενθαρρυντικό είναι πως κάθε φορά που λαμβάνετε μια συνειδητή, συνεπή και αμετακίνητη απόφαση, η ζωή σας μεταμορφώνεται, όπως και η ζωή των γύρω σας. Δεσμευτείτε λοιπόν στην επιμονή σας για προσωπική εξέλιξη και παραμείνετε πιστοί στις προσπάθειές σας, όμως ευέλικτοι στον τρόπο που προσεγγίζετε τον στόχο σας.

Νευροσυσχετιστική μάθηση: Το απόλυτο εργαλείο εκπαίδευσης του νου

Αρχικά χρειάζεται να αντιληφθείτε ότι ένα εξωτερικό γεγονός από μόνο του δεν ευθύνεται για την οδύνη σας. Είναι η ίδια η ερμηνεία των γεγονότων που προκαλεί τον πόνο. Η επιστήμη της νευροσυσχετιστικής μάθησης συνιστά ένα αποτελεσματικό εργαλείο προκειμένου να επαναπρογραμματίσετε τον νου σας και να υλοποιήσετε τις επιθυμίες σας. Είστε έτοιμοι για ένα ταξίδι στα αστέρια των απύθμενων δυνατοτήτων σας;

Για να ξεκινήσει η απογείωση, συλλογιστείτε τι πραγματικά θέλετε. Πιθανότατα επιθυμείτε να γίνετε ένας καταξιωμένος επιχειρηματίας. Καταγράψτε τον στόχο σας. Ύστερα εντοπίστε τις περιοριστικές σας πεποιθήσεις. Τι στέκεται εμπόδια στην πορεία προς το όνειρό σας; Ενδεχομένως να σκέφτεστε πως ο ανταγωνισμός είναι πολύ ισχυρός και η πιθανότητα αποτυχίας μεγάλη.

Αποδυναμώστε τις περιοριστικές σας πεποιθήσεις, αμφισβητώντας το περιεχόμενό τους. Στη συνέχεια έφτασε η στιγμή για τη μόχλευση. Βλέπετε, στον δρόμο προς την αλλαγή θα χρειαστείτε ένα ισχυρό κίνητρο, μια αίσθηση επιτακτικότητας τόσο έντονη που θα σας ωθήσει να κρατάτε στενή επαφή με τον μακρινό σας προορισμό, ακόμη και όταν το τοπίο φαντάζει ομιχλώδες.

Μεταβολή του συσχετισμού πόνου-ευχαρίστησης: Το κλειδί της αλλαγής

Για να απαλλαγείτε από μια δυσλειτουργική συνήθεια, είναι αναγκαίο να προκαλέσετε μεταβολή στον συσχετισμό πόνου ευχαρίστησης. Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε πως σκέφτεστε να κόψετε το κάπνισμα. Έχτε αναρωτηθεί τι στα αλήθεια σας προσφέρει η συγκεκριμένη συνήθεια; Προφανώς αντλείτε μια κάποιας μορφής ευχαρίστηση από εκείνη. Μπορεί να σας κρατά μακριά από τα γλυκά του ψυγείου σας ή να είναι ο δικός σας τρόπος να καλύψετε την αμηχανία σας.

Για να αλλάξει όμως μια οποιαδήποτε συμπεριφορά χρειάζεται να συνδεθεί με περισσότερο πόνο από όση ευχαρίστηση. Δοκιμάστε να συλλογιστείτε τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία σας, αν εξακολουθείτε να καπνίζετε τα επόμενα χρόνια. Κλείστε τα μάτια και δείτε τον εαυτό σας άρρωστο, ανήμπορο και την οικογένειά σας να σας παρατηρεί με οίκτο και θλίψη. Είναι αυτό το μέλλον που οραματίζεστε για εσάς ή βαθιά μέσα σας πιστεύετε πως μια καλύτερη εκδοχή σας σας περιμένει να τη συναντήσετε;

Αφού απαγκιστρωθείτε από τη δυσλειτουργική συνήθεια, αντικαταστήστε τη με μια νέα, ενδυναμωτική. Καθιερώστε μια ρουτίνα άσκησης που θα σας γεμίσει ευεξία. Μην παραλείπετε να επιβραβεύετε τον εαυτό σας για τη δέσμευσή σας στην αλλαγή. Μπορείτε, για παράδειγμα, στο τέλος κάθε εβδομάδας που μένετε πιστός στην απόφασή σας να προγραμματίζετε ένα ωραίο γεύμα με τους φίλους σας ή να απολαμβάνετε ένα χαλαρωτικό μασάζ.

Εστιάστε στις επιθυμίες σας και θέστε στον εαυτό σας ποιοτικές ερωτήσεις

Μη σκέφτεστε συνεχώς τους φόβους σας αλλά συγκεντρωθείτε περισσότερο στις επιθυμίες σας, καθώς αυτό στο οποίο εστιάζουμε έχει τη τάση να αυξάνει την ένταση του, κατακλύζοντας κάθε τομέα της ζωής μας. Συλλογιστείτε το φως και συντονιστείτε με τον θετικό πόλο σας.

Έπειτα θέστε στον εαυτό σας ποιοτικές ερωτήσεις, αφού αυτές θα διαμορφώσουν σε σημαντικό βαθμό και την ποιότητα της καθημερινότητάς σας. Δυσκολεύεστε στις κοινωνικές επαφές; Μην αναρωτηθείτε «γιατί δεν αρέσω στους άλλους» αλλά «πώς μπορώ να διευρύνω τον κοινωνικό μου κύκλο».

Η ομορφιά των ενδυναμωτικών ερωτήσεων άλλωστε έγκειται στο γεγονός πως αντί να ενισχύουν τις αγωνίες σας προσφέρουν εποικοδομητικές απαντήσεις, που οδηγούν σε αποτελεσματικές λύσεις.
Μετατρέψτε τις λέξεις σε σύμμαχό σας

Έπειτα, αποκτήστε πρόσβαση στο λεξιλόγιο μεταλλαγής και δείτε τις λέξεις να λειτουργούν προς όφελός σας. Εξάλλου, οι λέξεις που χρησιμοποιούμε προκειμένου να περιγράψουμε τις εμπειρίες μας καταλήγουν να γίνονται οι ίδιες οι εμπειρίες μας, εκπαιδεύοντας τον νου μας να ερμηνεύει με έναν συγκεκριμένο τρόπο την πραγματικότητά.

Το λεξιλόγιο μεταγωγής μας προπονεί στο να αποδυναμώνουμε τις αρνητικές εμπειρίες και να ενισχύουμε τις θετικές. Στο εξής μη λέτε «είμαι αγχωμένος» αλλά πείτε «είμαι απασχολημένος», «έτοιμος για δράση» ή ακόμη και «ευλογημένος». Επίσης, μην περιγράψετε την πρόσληψή σας στη δουλειά που τόσο επιθυμούσατε ως μια απλή «χαρά» αλλά ως ολοκληρωτική «απογείωση», εκτείνοντας τον ενθουσιασμό σας για τη σπουδαία σας κατάκτηση.

Τα σήματα δράσης και τα συναισθήματα δύναμης

Βέβαια τα αρνητικά συναισθήματα δεν παύουν να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ζωής. Αντί να τα τρέμετε, γιατί δεν ξεκινάτε να τα εκλαμβάνετε ως σήματα δράσης; Κάθε φορά που εμφανίζονται μέσα σας, σας βοηθούν να επαναξιολογήσετε τα δεδομένα, να τολμήσετε, να εξελιχτείτε, να μεταμορφωθείτε.

Πώς όμως θα κυριαρχήσετε πάνω τους; Για αρχή, σταματήστε να τα πολεμάτε. Αποδεχτείτε τα και παρατηρήστε με περιέργεια το μήνυμα που σας μεταφέρουν. Τι θα έλεγε ο θυμός σας αν είχε φωνή; Έπειτα καλλιεργήστε την αυτοπεποίθηση σας και αποκτήστε τις κατάλληλες δεξιότητες για να διαχειριστείτε όχι μόνο τη συγκεκριμένη αλλά και κάθε παρόμοια κατάσταση στο μέλλον.

Φροντίστε όμως να πλημμυρίσετε την καθημερινότητα σας και από συναισθήματα δύναμης όπως η αγάπη και η στοργή, η εκτίμηση και η ευγνωμοσύνη, η περιέργεια, ο ενθουσιασμός και το πάθος γιατί αυτά θα προσελκύσουν τα μεγαλύτερα θαύματα στη ζωή σας, εξοπλίζοντάς σας με απαράμιλλο ψυχικό σθένος και πρωτόγνωρη δημιουργική ικανότητα.

Υψώστε το ανάστημά σας και γίνετε οι γίγαντες της ζωής σας

Ξυπνά το γίγαντα μέσα σας, και γίνεται ο εμπνευστής σας στον δρόμο προς την εδραίωση της νέας πραγματικότητας. «Ποιος στα αλήθεια θέλεις να γίνεις;» σας ρωτά, ξεναγώντας σας σε ένα κόσμο άπειρων δυνατοτήτων και φωτεινών προοπτικών, που απλώς σας καρτερεί να τον κατακτήσετε.

Η αλλαγή είναι υπόθεση μιας στιγμής. Της στιγμής εκείνης που ο γίγαντας ξυπνά, καθοδηγώντας σας με ασφάλεια στο μονοπάτι της ατέλειωτης μάθησης και εξέλιξης, της ουσιαστικής αγάπης και πληρότητας. Υψώστε το ανάστημά σας τόσο ώστε να καταστείτε οι γίγαντες της ζωής, οι γητευτές του θριάμβου και οι ήρωες του προσωπικού σας μύθου.

Οι υγιείς διαφωνίες ανάμεσα σε ένα ζευγάρι ωφελούν τη σχέση

Όσο κι αν έχετε δεθεί βαθιά με τον/τη σύντροφό σας και έχετε δεχτεί όλες τις «παραξενιές» τους, η αλήθεια είναι πως παραμένετε δύο διαφορετικοί άνθρωποι. Αυτό σημαίνει ότι βιώνετε τη ζωή με διαφορετικό τρόπο και μπορεί μερικές φορές να ερμηνεύετε τις καταστάσεις με τρόπους που δεν συμφωνούν πάντα με τον άλλον.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτές οι διαφορές μπορεί να οδηγήσουν σε καβγάδες στη σχέση. Και ενώ δεν είναι σχεδόν ποτέ ευχάριστες οι διαφωνίες, μερικές φορές αποτελούν βασικό στοιχείο για την ενδυνάμωση του δεσμού που μοιράζεστε με τον σύντροφό σας.

Πώς να διαφωνούμε με υγιή τρόπο στη σχέση μας

Είναι σχεδόν δεδομένο ότι σε κάθε σχέση συναντάμε καυγάδες – αυτό είναι αναπόφευκτο να συμβεί όταν ζούμε ή περνάμε αρκετό χρόνο με ένα άλλο άτομο. Τα καλά νέα είναι ότι το να θυμώνουμε με τον σύντροφό μας είναι απόλυτα φυσιολογικό και απόλυτα υγιές – όταν δηλαδή το χειριζόμαστε σωστά.

Όταν νιώσετε αυτή την πρώτη έκρηξη θυμού λόγω διαφωνίας με κάτι που έκανε ή είπε ο σύντροφός σας, πάρτε μια ανάσα και κάντε ένα βήμα πίσω. Στη συνέχεια, δοκιμάστε τις παρακάτω συμβουλές για να έχετε μια πιο ειρηνική διαφωνία με το έτερό σας ήμισυ.

– Επιλέγουμε προσεκτικά τι λέμε: Παρόλο που τα συναισθήματα είναι συνήθως έντονα κατά τη διάρκεια των καυγάδων, είναι πάντα σημαντικό να κάνουμε μετρημένες δηλώσεις και να δίνουμε ήρεμες απαντήσεις στο σύντροφό μας κατά τη διάρκεια των διαφωνιών.

– Ζητάμε και δεν παραπονούμαστε: Αντί να πείτε «γιατί δεν καθαρίζεις ποτέ το σπίτι;», δοκιμάστε κάτι όπως «η κρεβατοκάμαρα έχει αρχίσει να γίνεται ακατάστατη – θα σε πείραζε να μαζέψεις τα πράγματά σου;».

– Δίνουμε αρκετό χρόνο στο συνομιλητή να επικοινωνήσει: Για να επικοινωνήσουμε όλες τις ανησυχίες μας, χρειάζεται και οι δύο να δώσετε χώρο να εκθέσετε όλες τις ανησυχίες. Όταν μιλάτε, αποφύγετε να διακόπτετε, εκτός αν χρειάζονται διευκρινίσεις – αυτό πρέπει να γίνεται ευγενικά και με μη επιθετικό τόνο.

– Κοιτάμε τα πράγματα από τη δική τους οπτική γωνία: Παρόλο που μπορεί να αντιμετωπίζετε τον πόνο και τον θυμό σας μετά από ενέργειες που έκανε ο σύντροφός σας, είναι σημαντικό να κοιτάξετε πέρα από τον εαυτό σας και να δοκιμάσετε μια διαφορετική οπτική γωνία κατά τη διάρκεια των διαφωνιών.

– Ακούμε με ανοιχτό μυαλό: Είναι σημαντικό να μπαίνετε σε κάθε σύγκρουση με τη νοοτροπία μιας ειρηνικής επίλυσης. Αν κάθε δήλωση έχει ως στόχο να πληγώσετε τα συναισθήματα του συντρόφου σας ή να αποδείξετε ότι έχετε δίκιο, αυτό μπορεί να βλάψει τη σχέση και θα αποθαρρύνει σίγουρα την άλλη πλευρά.

Ποια είναι τα οφέλη των διαφωνιών σε μια σχέση

Όταν γίνονται με υγιή τρόπο, οι διαφωνίες μπορούν να αποτελέσουν μια εμπειρία μάθησης για τους συντρόφους που θα βοηθήσει στη βελτίωση της σχέσης. Πώς;

Η υγιής διαφωνία είναι ένα σημάδι ότι και οι δύο νοιάζεστε για τη σχέση

Οι καβγάδες είναι ένας εύκολος τρόπος για να διαπιστώσετε αν ο σύντροφός σας εξακολουθεί να θέλει να προσπαθεί για τη σχέση. Ένας τρόπος να περνάτε τη ζωή σας χωρίς προβλήματα είναι να συμβιβάζεστε με αυτά και να αποφεύγετε το δράμα. Οι σύντροφοι που είναι πρόθυμοι να ξεπεράσουν το άβολο άγχος των διαφωνιών – ιδιαίτερα εκείνων που χρησιμοποιούν ευγενική και ξεκάθαρη επικοινωνία – εξακολουθούν να επενδύουν στην επιτυχία της σχέσης τους.

Ενισχύει τη σχέση σας

Όταν οι σύντροφοι τσακώνονται μέσα σε ένα περιβάλλον που επιτρέπει την ξεκάθαρη έκφραση, χωρίς σκληρές λέξεις – αυτό μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση του δεσμού τους. Με τους δύο συντρόφους να συμμετέχουν ενεργά για την επίλυση της διαφωνίας, υπάρχει άνεση στο να γνωρίζουν ότι οι συγκρούσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν με ωριμότητα και ζεστασιά χωρίς να κινδυνεύει το μέλλον της σχέσης.

Με αυτό τον τρόπο, οι σύντροφοι μπορούν να αναφέρουν ελεύθερα τις απογοητεύσεις και τις δυσκολίες χωρίς να διστάζουν. Τελικά, αυτό μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της σχέσης και να βελτιώσει τις πιθανότητες να διαρκέσει.

Μαθαίνουμε περισσότερα ο ένας για τον άλλο

Κάπου ανάμεσα στη διαδικασία της «καταγραφής» των παραπόνων και της προσφοράς διευκρινίσεων στον σύντροφό σας σε διάφορους τομείς – και οι δύο μαθαίνετε νέα πράγματα ο ένας για τον άλλον. Μπορεί να πρόκειται για μεθόδους επικοινωνίας, όπως το ότι η φωνή του χαμηλώνει όταν είναι ιδιαίτερα πληγωμένος. Μπορεί να είναι η γνώση ότι ορισμένες πρακτικές, όπως η αγκαλιά πριν από τον ύπνο, είναι αδιαπραγμάτευτες για την ευτυχία τους.

Μπορεί οι διαφωνίες να φαίνονται το τελευταίο πράγμα που θέλουμε να έχουμε με τον άνθρωπο που αγαπάμε, αλλά η επιλογή να λύνουμε τις διαφωνίες με τον/τη σύντροφό μας με ζεστασιά μπορεί να είναι ακριβώς αυτό που θα ενισχύσει τη σχέση μακροπρόθεσμα.

Ο Αχνός στον Καθρέφτη

Πριν από 3000 χρόνια, υπήρχε ένας άνθρωπος όπως εσείς και εγώ, που ζούσε κοντά σε μια πόλη περιστοιχισμένη από βουνά. Μελετούσε για να γίνει Σαμάνος, να διδαχθεί τη γνώση των προγόνων του, αλλά δεν συμφωνούσε απολύτως, με όλα όσα διδασκόταν. Μέσα του, ένοιωθε ότι πρέπει να υπάρχει και κάτι παραπάνω. Μια μέρα κοιμήθηκε μέσα σε μια σπηλιά και ονειρεύτηκε ότι είδε τον εαυτό του να κοιμάται. Μια νύχτα με νέα Σελήνη βγήκε από τη σπηλιά του. Ο ουρανός ήταν καθαρός και μπορούσε να δει χιλιάδες αστέρια. Έπειτα κάτι συνέβη μέσα του που μεταμόρφωσε τη ζωή του παντοτινά. Κοίταξε τα χέρια του, αισθάνθηκε το σώμα του και άκουσε τη φωνή του να λέει: «Είμαι φτιαγμένος από Φως, Είμαι φτιαγμένος από τα άστρα.» Κοίταξε ξανά προς τα άστρα και συνειδητοποίησε πως δεν είναι τα άστρα που δημιουργούν φως, παρά είναι το Φως που δημιουργεί τα άστρα.

«Οτιδήποτε είναι δημιουργημένο από Φως» είπε. «Και ο ενδιάμεσος χώρος δεν είναι κενός.» Και ήξερε πως οτιδήποτε υπάρχει είναι ένα ζωντανό Ον. Και πως το Φως είναι ο αγγελιοφόρος της ζωής. Διότι είναι ζωντανό και εμπεριέχει όλες τις πληροφορίες. Έπειτα συνειδητοποίησε πως αν και ήταν δημιουργημένος από τα άστρα, δεν ήταν αυτά τα άστρα.

«Βρίσκομαι ανάμεσα στα άστρα,» σκέφτηκε. Έτσι ονόμασε τα άστρα το “Τονάλ” και το φως ανάμεσα τους το “Ναγουάλ” και ήξερε ότι αυτό που δημιουργούσε την αρμονία και τον χώρο ανάμεσα στα δυο είναι Ζωή ή Πρόθεση. Δίχως Ζωή, το Τονάλ και το Ναγουάλ δεν θα υπήρχαν. Ζωή είναι η δύναμη του απόλυτου, του ανώτατου, του Δημιουργού που δημιουργεί τα πάντα.

Αυτό είχε ανακαλύψει: Ό,τι υπάρχει είναι μια εκδήλωση (φανέρωση) του ενός ζωντανού όντος που ονομάζουμε Θεό. Όλα, είναι Θεός. Και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ανθρώπινη αντίληψη, είναι απλώς το φως που αντιλαμβάνεται το φως. Επίσης είδε ότι η ύλη είναι καθρέφτης. Όλα είναι ένας καθρέφτης που αντανακλά το φως και δημιουργεί εικόνες από αυτό το φως. Και ο κόσμος της ψευδαίσθησης, το “Όνειρο”, είναι απλώς σαν τον αχνό ο οποίος δεν μας αφήνει να δούμε αυτό που πραγματικά είμαστε.

«Ο αληθινός εαυτός μας είναι αγνή αγάπη, αγνό Φως», είπε. Αυτή η συνειδητοποίηση του άλλαξε την ζωή. Όταν έμαθε τι ήταν στην πραγματικότητα, κοίταξε γύρω του τους άλλους ανθρώπους και το υπόλοιπο της φύσης, και ενθουσιάστηκε με αυτό που έβλεπε. Είδε τον εαυτό του σε όλα – σε κάθε άνθρωπο, σε κάθε ζώο, σε κάθε δέντρο, στο νερό, στη βροχή, στα σύννεφα, στη γη. Και είδε ότι η Ζωή ανακάτεψε το Τονάλ και το Ναγουάλ με διαφορετικούς τρόπους για να δημιουργήσει δισεκατομμύρια εκδηλώσεις της Ζωής. Μέσα σ’ αυτά τα λίγα λεπτά κατανόησε τα πάντα. Είχε ενθουσιαστεί και η καρδιά του γέμισε με ειρήνη.

Δεν μπορούσε να περιμένει να πει στους συνανθρώπους του, τι είχε ανακαλύψει. Αλλά δεν υπήρχαν λέξεις να το εξηγήσει. Προσπάθησε να το πει σε άλλους, αλλά δεν μπορούσαν να τον καταλάβουν. Μπορούσαν να δουν ότι είχε αλλάξει, ότι κάτι όμορφο εξέπεμπαν τα μάτια και η φωνή του. Παρατήρησαν ότι δεν είχε πλέον κρίση για οτιδήποτε και για κανέναν. Δεν ήταν σαν κανέναν άλλον πλέον. Μπορούσε να τους καταλάβει όλους πολύ καλά, αλλά κανένας δεν μπορούσε να τον καταλάβει. Πίστεψαν ότι ήταν μια ενσάρκωση του Θεού και χαμογέλασε όταν το άκουσε και είπε: «Είναι αλήθεια. «Είμαι Θεός. Αλλά… και εσείς επίσης είστε Θεός.» «Είμαστε το ίδιο εσείς και εγώ. Είμαστε εικόνες του Φωτός. Εμείς είμαστε Θεός.» Αλλά ακόμη οι άνθρωποι δεν τον καταλάβαιναν.

Είχε ανακαλύψει ότι ήταν ένας καθρέφτης για τους υπόλοιπους ανθρώπους. Ένας καθρέφτης μέσα στον οποίο μπορούσε να δει τον εαυτό του. «Όλοι είναι ένας καθρέφτης», είπε. Έβλεπε τον εαυτό του στον καθένα, αλλά κανένας δεν έβλεπε αυτόν ως τον εαυτό τους. Και κατάλαβε ότι όλοι ονειρευόντουσαν, αλλά χωρίς επίγνωση, χωρίς να γνωρίζουν τι πραγματικά είναι. Δεν μπορούσαν να τον δουν ως τον εαυτό τους, επειδή υπήρχε ένας τοίχος από καπνό ή αχνό ή ομίχλη ανάμεσα στους καθρέφτες. Και αυτός ο αχνός δημιουργήθηκε από την ερμηνεία των εικόνων του Φωτός – το “Όνειρο” των ανθρώπων. Και γνώριζε ότι σύντομα θα ξεχνούσε όλα αυτά που έμαθε.

Ήθελε να θυμάται όλα τα οράματα που είχε, έτσι αποφάσισε να ονομάσει τον εαυτό του “ο Αχνός στον Καθρέφτη”, έτσι ώστε πάντα να ξέρει ότι η ύλη είναι καθρέπτης. Και ο αχνός ενδιάμεσα, είναι αυτό που μας εμποδίζει να γνωρίσουμε τι είμαστε.

Είπε: «Είμαι ο Αχνός στον Καθρέφτη, επειδή βλέπω στον εαυτό μου όλους εσάς, αλλά δεν αναγνωρίζουμε ο ένας τον άλλον εξαιτίας του αχνού ανάμεσά μας. Αυτός ο αχνός είναι το “Όνειρο” και ο καθρέφτης είστε εσείς, ο ονειρευτής».

Πώς η έμφαση δίνεται στο «έχειν» και όχι στο «είναι»

Μια κάποια αλλαγή, όσον αφορά την έμφαση που δίνεται αντίστοιχα στο «έχειν» και στο «είναι», φαίνεται ξεκάθαρα στην όλο και αυξανόμενη χρήση των ουσιαστικών και στην επακόλουθη μείωση της χρήσης των ρημάτων στις δυτικές γλώσσες.

Το ουσιαστικό είναι η ακριβής κατονομασία ενός πράγματος. Μπορώ να πω ότι έχω πράγματα: έχω ένα τραπέζι, ένα σπίτι, ένα βιβλίο, ένα αυτοκίνητο. Η ακριβής κατονομασία μιας δραστηριότητας, όμως ή μιας διαδικασίας σε εξέλιξη είναι ένα ρήμα: λόγου χάρη, «είμαι», «αγαπώ», «επιθυμώ», «μισώ» κ.λπ. Αλλά όλο και πιο συχνά, ακόμη και μια δραστηριότητα εκφράζεται με όρους κτήσης: με άλλα λόγια, ένα ουσιαστικό αντικαθιστά το ρήμα. Το να εκφράσεις ωστόσο μια δραστηριότητα χρησιμοποιώντας το ρήμα «έχω» σε συνδυασμό με ένα ουσιαστικό, αποτελεί εσφαλμένη χρήση της γλώσσας, καθώς οι δραστηριότητες και οι διαδικασίες σε εξέλιξη μπορούν μόνο να βιωθούν και όχι να αποκτηθούν.

Οι καταστροφικές συνέπειες αυτής της σύγχυσης είχαν ήδη αναγνωριστεί από τον δέκατο όγδοο αιώνα. Ο Ντι Μαρέ έδωσε μια ιδιαίτερα ακριβή έκφραση αυτού του προβλήματος σ’ ένα έργο του που εκδόθηκε μετά των θάνατό του, με τίτλο: «Οι Πραγματικές Αρχές της Γραμματικής» (1769), Γράφει εκεί: «Στο παράδειγμα “Έχω ένα ρολόι”, το ρήμα πρέπει να εννοηθεί με την κυριολεκτική του σημασία• όταν, όμως, λέει κάποιος “έχω μια ιδέα”, τότε το “έχω” λέγεται μόνο μεταφορικά. Είναι μια δανεισμένη έκφραση. Έχω μια ιδέα σημαίνει σκέφτομαι, συλλαμβάνω κάτι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Παρόμοια, έχω μια επιθυμία σημαίνει επιθυμώ κ.ο.κ.».

Στη διάρκεια των δύο αιώνων μετά τον Ντι Μαρέ, αυτή η γενική τάση της υποκατάστασης των ρημάτων με ουσιαστικά έχει λάβει τόσο μεγάλες διαστάσεις, που ακόμη κι εκείνος ο ίδιος δύσκολα θα μπορούσε να είχε φανταστεί. Ιδού ένα τυπικό, ακόμη κι αν είναι κάπως παρατραβηγμένο, παράδειγμα της καθημερινής μας ομιλίας. Ας υποθέσουμε ότι ένας άνθρωπος πηγαίνει να συμβουλευτεί έναν ψυχαναλυτή και ξεκινά τη συζήτηση με τα παρακάτω λόγια: «Γιατρέ, έχω ένα πρόβλημα˙ έχω αϋπνία. Αν και έχω ένα όμορφο σπίτι, αξιαγάπητα παιδιά κι έναν ευτυχισμένο γάμο, έχω και πολλές ανησυχίες». Πριν από μερικές δεκαετίες, αντί ο ασθενής να πει «έχω ένα πρόβλημα», θα είχε ίσως πει «είμαι προβληματισμένος», αντί να πει «έχω αϋπνία», θα έλεγε «δεν μπορώ να κοιμηθώ»˙ και, αντί να πει «έχω έναν ευτυχισμένο γάμο», θα έλεγε «είμαι ευτυχισμένος στον γάμο μου».

Ο πιο πρόσφατος τρόπος έκφρασης δηλώνει και τον υψηλό βαθμό αλλοτρίωσης που έχει επικρατήσει. Λέγοντας «έχω ένα πρόβλημα» αντί «είμαι προβληματισμένος», η υποκειμενική εμπειρία περιορίζεται: το εγώ της βιωμένης εμπειρίας υποκαθίσταται από αυτό της κτήσης. Έχω μετασχηματίσει το συναίσθημά μου σε κάτι το οποίο κατέχω: ένα πρόβλημα. Όμως, η λέξη «πρόβλημα» είναι ένας αφηρημένος όρος για κάθε λογής δυσκολία. Δεν δύναμαι να έχω ένα πρόβλημα, καθώς αυτό το τελευταίο δεν είναι κάτι το οποίο μπορεί να βρίσκεται στην κατοχή μου. Ωστόσο, μπορεί αυτό να κατέχει εμένα. Με διαφορετική διατύπωση, έχω μεταβάλει τον εαυτό μου σε «πρόβλημα» και τώρα πια με κατέχει το δημιούργημά μου. Αυτός o τρόπος ομιλίας προδίδει επομένως μια κρυμμένη, ασυνείδητη αλλοτρίωση. Αλλά βέβαια, θα μπορούσε κάποιος να αντιτάξει σε όλα αυτά πως η αϋπνία είναι ένα φυσικό σύμπτωμα όπως ο πονεμένος λαιμός ή ο πονόδοντος, και γι’ αυτό είναι αποδεκτό να λέμε ότι έχουμε αϋπνία, όπως λέμε ότι έχουμε πονεμένο λαιμό. Αλλά εδώ υπάρχει μια διαφορά: ένας πονεμένος λαιμός ή ένας πονόδοντος είναι σωματικές αισθήσεις, οι οποίες μπορούν να είναι περισσότερο ή λιγότερο έντονες, όμως δεν έχουν ιδιαίτερη ψυχική χροιά. Μπορεί κανείς να έχει πονεμένο λαιμό, αφού βέβαια έχει λαιμό, όπως μπορεί να έχει πονεμένο δόντι, αφού έχει δόντια. Η αϋπνία, αντίθετα, δεν είναι μια σωματική αίσθηση, αλλά μια πνευματική κατάσταση του ανθρώπου, αυτή κατά την οποία αδυνατεί να κοιμηθεί. Αν πω ότι «έχω αϋπνία» αντί «δεν μπορώ να κοιμηθώ», προδίδω την επιθυμία μου να απωθήσω μακριά μου την εμπειρία του άγχους μου, της ανησυχίας και της έντασης που δεν με αφήνουν να κοιμηθώ, και να αντιμετωπίσω ένα φαινόμενο που σχετίζεται με το μυαλό μου σαν να ήταν σωματικό σύμπτωμα.

Ή ένα άλλο παράδειγμα˙ το να πω «έχω μεγάλη αγάπη για σένα», δεν σημαίνει απολύτως τίποτε. Η αγάπη δεν είναι ένα πράγμα που μπορεί κάποιος να το έχει, αλλά μια ζωντανή διαδικασία, μια εσωτερική δραστηριότητα, υποκείμενο της οποίας είναι αυτός ο κάποιος. Μπορώ να αγαπώ, μπορώ να είμαι ερωτευμένος, αλλά αγαπώντας… δεν έχω τίποτε. Στην πραγματικότητα, μάλιστα, όσο λιγότερα έχω τόσο περισσότερο μπορώ να αγαπώ.

ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ: Πάει να σε παρασύρει η επιθυμία για λίγη δόξα;

Πάει να σε παρασύρει η επιθυμία για λίγη δόξα; Παρατήρησε με πόση ταχύτητα ξεχνιούνται τα πάντα` παρατήρησε το χάος της άπειρης αιωνιότητας πριν και μετά από σένα` τον κενό αντίλαλο των επευφημιών, το ευμετάβολον και το άκριτον εκείνων που δείχνουν να σε παινεύουν και τη σμικρότητα του τόπου μες στον οποίο συμβαίνουν όλα τούτα. Η γης ολάκερη δεν είναι παρά ένα σημείο. Και πόσο μικρή δεν είναι ετούτη η γωνίτσα της όπου κατοικούμε; Κι εδώ, ποιοι θα είναι και πόσοι αυτοί που θα σε παινέψουν;

Μη ξεχνάς, λοιπόν, να καταφεύγεις σε τούτο το χωραφάκι του εαυτού σου, και πάνω απ’ όλα, ούτε να παρασύρεσαι ούτε να εντείνεις υπερβολικά τις προσπάθειές σου. Να ‘σαι ελεύθερος και ν’ αντικρίζεις τα πράγματα σαν άντρας, σαν άνθρωπος, σαν πολίτης, σαν θνητό ον. Κι ανάμεσα στα όπλα που θα ‘χεις σε ετοιμότητα, ας είναι και τα εξής δύο: Πρώτον, η πεποίθηση ότι τα πράγματα δεν αγγίζουν την ψυχή αλλά στέκουν ήρεμα έξω απ’ αυτήν, ενώ οι ενοχλήσεις προέρχονται μόνο από τις γνώμες που σχηματίζονται εντός μας. Και δεύτερον, ότι όλα όσα βλέπεις, αλλάζουν στη στιγμή και παύουν πια να υπάρχουν` και να θυμάσαι διαρκώς σε πόσες τέτοιες μεταβολές υπήρξες μάρτυρας εσύ ο ίδιος. Ο κόσμος είναι μεταβολή, η ζωή είναι δοξασίες.

ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ, ΤΑ ΕΙΣ ΕΑΥΤΟΝ

Μπορούν οι σκέψεις μας να βλάψουν την υγεία μας;

Μπορεί το μυαλό µας να αλλάξει τη ζωή µας;

Μπορεί!

Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της Ιατρικής, τα είχε πει από παλιά: «Είναι πιο σημαντικό να γνωρίζουμε τι είδους άτομο έχει μία ασθένεια από το να γνωρίζουμε τι είδους ασθένεια έχει ένα άτομο».

Το πώς μπορεί να επιδράσει η σκέψη µας στο σώμα είναι αποδεδειγμένο µε τα πειράματα που έχουν γίνει από τους επιστήμονες µε τη χρήση ψευδοφαρµάκων (placebo) για παράδειγμα.

Είναι πραγματικά εντυπωσιακή η θετική αντίδραση των ασθενών ακόμη και η ίασή τους µε τη χρήση µίας… καραµέλας (placebo) – µια εικονική δηλαδή θεραπεία. Και αντίστοιχα, το πώς ο ίδιος ο άνθρωπος μπορεί να «σαµποτάρει» τον εαυτό του µε τη δύναµη της αρνητικής σκέψης (nocebo).

Η δύναμη της πίστης

Η θετική συναισθηματική στάση είναι περισσότερο σύμφωνη με την καλή υγεία, ενώ η αρνητική στάση ανοίγει την πόρτα στην αρρώστια και στην υποτροπή. Κάθε έμβιο ον έχει έμφυτη την ιδιότητα της ομοιόστασης, που είναι η αυτόματη ικανότητα του οργανισμού να διατηρεί σταθερές τις συνθήκες στο εσωτερικό του παρά τις εξωτερικές μεταβολές.

Μόνο με μια ισορροπημένη ζωή είναι δυνατή η ομοιόσταση. Έχουν διατυπωθεί πολλές ερμηνείες που επιχειρούν να εξηγήσουν γιατί ένα ψευδοφάρμακο έχει αξιοσημείωτη αποτελεσματικότητα. Οι περισσότεροι ερευνητές, πάντως, συμφωνούν ότι η σημαντικότερη παράμετρος που προσδίδει πραγματική θεραπευτική δράση σε ένα placebo είναι η πίστη. Με άλλα λόγια, η πεποίθηση ότι παίρνουμε ένα αληθινό φάρμακο και η προσδοκία ότι αυτό θα μας ωφελήσει.

Η προσμονή αυτή επενεργεί θετικά στον οργανισμό μας και πάνω από όλα στο μυαλό μας: φαίνεται πως η πίστη, ότι θα γίνουμε καλά, έχει πραγματική βιολογική επίδραση στον οργανισμό. Όταν κάποιος έχει την πεποίθηση ότι λαμβάνει μια θεραπεία που θα τον βοηθήσει, ο εγκέφαλός του αντιδρά όπως αν όντως ένιωθε ανακούφιση.

Όταν το σώμα υποφέρει από τις κακές σκέψεις

Πολλά συναισθήματα που έχουν σχέση με τον φόβο προκαλούν κυκλοφορικά προβλήματα: «Πάγωσε το αίμα μου», «Κόπηκαν τα πόδια μου» λέμε όταν βιώνουμε κάτι τρομακτικό, και πράγματι μπορεί να έχουμε υπόταση ή υποθερμία. «Με έπιασε η καρδιά μου» σημαίνει ότι βιώνουμε μια μεγάλη στενοχώρια, έναν ψυχικό πόνο που αν παρατείνεται μπορεί πράγματι να οδηγήσει σε κακή κυκλοφορία, έμφραγμα και άλλα παρόμοια προβλήματα.

Τα συναισθήματα προκαλούν αλλαγές στις βιοχημικές αντιδράσεις του οργανισμού μας, λένε οι βιολόγοι. Σήμερα άλλωστε η επιστήμη αποδέχεται ότι ο νους έχει τη δύναμη να αλλάξει τη φυσιολογία του σώματος, να επηρεάσει τα επίπεδα των ορμονών, καθώς και την πορεία της θεραπείας.

Μάλιστα, χάρη στις απεικονιστικές εξετάσεις (όπως οι μαγνητικές τομογραφίες), μπορεί να αποτυπωθεί ο τρόπος με τον οποίο οι διαφορετικές προσδοκίες των εξεταζομένων ενεργοποιούν διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου.

Nocebo effect

Στη δεκαετία του ‘70, ένας ασθενής, ο Sam Shoeman, πέθανε λίγο μετά τη διάγνωση των γιατρών του ότι είχε καρκίνο στο συκώτι. Προς έκπληξη όλων, όμως, η νεκροψία έδειξε ότι ο Shoeman δεν θα μπορούσε να έχει πεθάνει από τον καρκίνο, καθώς ο όγκος που είχε ήταν πολύ μικρός και περιορισμένος, οπότε και ανίκανος να τον σκοτώσει.

Από τι είχε πεθάνει τελικά; Σύμφωνα με τους ειδικούς, η αιτία του θανάτου του δεν ήταν ο καρκίνος, αλλά η πεποίθησή του ότι πέθαινε εξαιτίας του.

Αντίστοιχα, υπάρχουν ασθενείς που βιώνουν ιδιαίτερα άσχημες παρενέργειες μετά τη λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων ή θεραπειών μόνο και μόνο επειδή τις φοβούνται. Aλλοι φτάνουν ακόμα και να αρρωσταίνουν ή να βλέπουν την κατάσταση της υγείας τους να χειροτερεύει ακριβώς επειδή είναι πεπεισμένοι ότι θα τους συμβεί κάτι τέτοιο.

Πώς εξηγούνται όλα αυτά; Με το nocebo, μία λέξη που προέρχεται από τα λατινικά και περιγράφει αυτό που κάνει κακό εξαιτίας της πεποίθησης ότι είναι επικίνδυνο. Πρόκειται για το ακριβώς αντίθετο φαινόμενο από το placebo, όπου κάτι μας κάνει καλό μόνο και μόνο επειδή πιστεύουμε σε αυτό.

Oταν βιώνουμε το nocebo effect, μας δημιουργείται η ιδέα ότι κάτι πρόκειται να μας κάνει κακό, σωματοποιούμε την ιδέα και, τελικά, πράγματι το παθαίνουμε. Επιπλέον, όμως, επηρεαζόμαστε και από άλλα ασήμαντα – εκ πρώτης όψεως – στοιχεία, όπως για παράδειγμα το χρώμα των χαπιών που παίρνουμε ή η στολή του γιατρού που μας κουράρει.

Μάλιστα, ολλανδική μελέτη έδειξε ότι οι ασθενείς τείνουν να θεωρούν ότι τα κόκκινα και τα πορτοκαλί χάπια είναι πιο αποτελεσματικά από ό,τι τα μπλε και τα πράσινα, που τους φαίνονται λιγότερο χαρούμενα. Ρόλο παίζει, επίσης, και η «φήμη» ενός φαρμάκου. Η πενικιλίνη είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα, καθώς είναι γνωστό ότι προκαλεί συχνά αλλεργίες. Το 10% των ασθενών που μπαίνουν στο νοσοκομείο αναφέρει ότι είναι αλλεργικό στην πενικιλίνη. Στην πραγματικότητα, όμως, το 97% από αυτούς δεν παρουσιάζει καμία αντίδραση όταν έρθει σε επαφή με το εν λόγω φάρμακο.

Σύμφωνα, μάλιστα, με ορισμένους επιστήμονες που έχουν ασχοληθεί με την αυθυποβολή, όπως ο ανθρωπολόγος Ρόμπερτ Χαν του Αμερικανικού Κέντρου για τον Ελεγχο και την Πρόληψη των Ασθενειών στην Ατλάντα, ακόμα και το βουντού, το «κακό μάτι» ή οι κατάρες φαίνεται να έχουν επίδραση πάνω σε κάποιους «ευαίσθητους» ανθρώπους, ακριβώς επειδή ενεργοποιείται μέσα τους το nocebo effect: κάποιος, δηλαδή, μαθαίνει ότι τον έχουν καταραστεί ή του έχουν κάνει βουντού, αυθυποβάλλεται και προκαλεί στον εαυτό του μια ψυχοσωματική ανωμαλία εξαιτίας της οποίας βιώνει τελικά σαν πραγματικό γεγονός την κατάρα…

Δουλεύουμε υπέρ μας

Οι ψυχοθεραπευτές συχνά θέτουν ένα ερώτημα: Από τη στιγμή που οι σκέψεις και τα συναισθήματα μπορούν υποσυνείδητα να επηρεάζουν την υγεία και να συνδέονται με την αρρώστια, είναι δυνατόν η επίγνωση αυτών των σκέψεων και συναισθημάτων να χρησιμοποιηθεί συνειδητά για να επαναφέρει την υγεία;

Η απάντηση είναι ναι. Σε πολλές περιπτώσεις το άτομο, αν βρει το κλειδί που το απελευθερώνει από άλυτες συναισθηματικές συγκρούσεις, μπορεί να αλλάξει την κατάσταση της υγείας του.

Επίκτητος: ένα αντίδοτο για την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα

Σύμφωνα με τον Επίκτητο ο κύριος σκοπός της φιλοσοφίας είναι να βοηθήσει τους κοινούς ανθρώπους να ανταπεξέλθουν αποτελεσματικά στις προκλήσεις της καθημερινής ζωής και να αντιμετωπίσουν τις απώλειες, τις απογοητεύσεις και τις λύπες της. Τα διδάγματα του, απαλλαγμένα από τα σημεία που αφορούν αποκλειστικά την εποχή του, έχουν εφαρμογή στη σύγχρονη ψυχολογία.

Η σύνοψη της διδασκαλίας του περιέχεται στο Εγχειρίδιο, μια σύνοψη της στωικής φιλοσοφίας και ηθικής, το οποίο συντάχθηκε από τον μαθητή του Φλάβιο Αρριανό.

Αποσπάσματα από το Εγχειρίδιο:

Εκ των πραγμάτων άλλα μεν είνε εις την εξουσίαν μας, άλλα πάλιν δεν είνε. Εις την εξουσίαν μας είνε η γνώμη, η ορμή, είτε η όρεξις, μ' ένα λόγον όσα είνε έργα μας. Δεν είνε εις την εξουσίαν μας το σώμα, η περιουσία, αι αρχαί, μ' ένα λόγον όσα δεν είν' έργα μας…

Να ενθυμηθής λοιπόν ότι, αν, όσα φύσει δούλα είνε, ελεύθερα νομίσης και τα ξένα ιδικά σου, θα προσκόψης εις εμπόδια, θα πενθήσης, θα μεμψιμοιρήσης προς θεούς και ανθρώπους· αν όμως το ιδικόν σου μοναχά νομίσης ότι είνε ιδικόν σου, το δε ξένον, καθώς και είνε πράγματι, ξένον, κανένα δεν θα υποστής ποτέ σου εξαναγκασμόν, δεν θα κατηγορήσης, ούτε θα ενοχοποιήσης κανένα, παρά την θέλησιν σου τίποτε δεν θα κάμης, δεν θα σε βλάψη κανείς, εχθρόν δεν θ' αποκτήσης· και χωρίς άλλο βλαβερόν τίποτε δεν θα πάθης.

Δεν είναι τα πράγματα που ταράττουν τους ανθρώπους, αλλ' αι γνώμαί των περί των πραγμάτων, λόγου χάριν ο θάνατος, πράγμα διόλου κακόν, άλλως θα εφαίνετο και εις τον Σωκράτη κακόν αλλά η γνώμη μας περί του θανάτου ότι είνε κακόν, εκείνο είνε το κακόν…

Η ασθένεια είν' εμπόδιον του σώματος, όχι της ψυχικής διαθέσεως…

Και ως επί το πολύ σιωπήν να τηρής, ή να λέγης όσα είνε ανάγκη και κοντολογής. Σπανίως δε κάποτε, αν η περίστασις το καλέση να ομιλήσης, ομίλησε…

Μέτρον των όσα πρέπει ν' αποκτήση κανείς είνε το σώμα του, όπως το πόδι είνε μέτρον του υποδήματος. Αν λοιπόν σταματήσης εις αυτό και δεν ζητήσης περισσότερα, θα φυλάξης το μέτρον· αν όμως ζητήσης περισσότερα παρ' όσα σου αναγκαιούν, θα φέρεσαι του λοιπού ωσάν κατά κρημνού, όπως ακριβώς συμβαίνει και με το υπόδημα. Διότι εις εκείνο που άπαξ υπερέβη το μέτρον όριον κανέν δεν υπάρχει…

Ενδείξεις ότι ένας προκόπτει: δεν ψέγει κανένα, κανένα δεν επαινεί, δεν παραπονείται εναντίον κανενός, κανένα δεν κατηγορεί, δεν λέγει τίποτε περί του εαυτού του…

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (5.11.1-5.12.4)

[5.11.1] Ἄκρα ἦν ἀνέχουσα τῆς ὄχθης τοῦ Ὑδάσπου, ἵνα ἐπέκαμπτεν ὁ ποταμὸς λόγου ἀξίως, αὐτή τε δασεῖα ἴδῃ παντοίων δένδρων καὶ κατ᾽ αὐτὴν νῆσος ἐν τῷ ποταμῷ ὑλώδης τε καὶ ἀστιβὴς ὑπ᾽ ἐρημίας. ταύτην καταμαθὼν τὴν νῆσον καταντικρὺ τῆς ἄκρας, ἀμφότερα ὑλώδη τὰ χωρία καὶ οἷα κρύψαι τῆς διαβάσεως τὴν ἐπιχείρησιν, ταύτῃ ἔγνω διαβιβάζειν τὸν στρατόν. [5.11.2] ἀπέχει δὲ ἥ τε ἄκρα καὶ ἡ νῆσος τοῦ μεγάλου στρατοπέδου ἐς πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν σταδίους. παρὰ πᾶσαν δὴ τὴν ὄχθην φυλακαί τε αὐτῷ καθεστηκυῖαι ἦσαν, διαλείπουσαι ὅσον ξύμμετρον ἐς τὸ ξυνορᾶν τε ἀλλήλους καὶ κατακούειν εὐπετῶς ὁπόθεν τι παραγγέλλοιτο, καὶ πανταχόθεν βοαί τε νύκτωρ ἐπὶ πολλὰς νύκτας ἐγίγνοντο καὶ πυρὰ ἐκαίετο.

[5.11.3] Ἐπειδὴ δὲ ἔγνω ἐπιχειρεῖν τῷ πόρῳ, κατὰ μὲν τὸ στρατόπεδον φανερῶς αὐτῷ τὰ τῆς διαβάσεως παρεσκευάζετο. καὶ Κρατερὸς ὑπελέλειπτο ἐπὶ στρατοπέδου τήν τε αὑτοῦ ἔχων ἱππαρχίαν καὶ τοὺς ἐξ Ἀραχωτῶν καὶ Παραπαμισαδῶν ἱππέας καὶ τῆς φάλαγγος τῶν Μακεδόνων τήν τε Ἀλκέτου καὶ τὴν Πολυπέρχοντος τάξιν καὶ τοὺς νομάρχας τῶν ἐπὶ τάδε Ἰνδῶν καὶ τοὺς ἅμα τούτοις τοὺς πεντακισχιλίους. [5.11.4] παρηγγέλλετο δὲ Κρατερῷ μὴ πρὶν διαβαίνειν τὸν πόρον πρὶν ἀπαλλαγῆναι Πῶρον ξὺν τῇ δυνάμει ὡς ἐπὶ σφᾶς ἢ φεύγοντα μαθεῖν, αὐτοὺς δὲ νικῶντας· ἢν δὲ μέρος μέν τι τῆς στρατιᾶς ἀναλαβὼν Πῶρος ἐπ᾽ ἐμὲ ἄγῃ, μέρος δέ τι ὑπολειφθῇ αὐτῷ ἐπὶ στρατοπέδου καὶ ἐλέφαντες, σὺ δὲ δὴ καὶ ὣς μένειν κατὰ χώραν· εἰ δὲ τοὺς ἐλέφαντας ξύμπαντας ἅμα οἷ ἄγοι Πῶρος ἐπ᾽ ἐμέ, τῆς δὲ ἄλλης στρατιᾶς ὑπολείποιτό τι ἐπὶ στρατοπέδου, σὺ δὲ διαβαίνειν σπουδῇ· οἱ γὰρ ἐλέφαντες μόνοι, ἔφη, ἄποροί εἰσι πρὸς τοὺς ἐκβαίνοντας ἵππους, ἡ δὲ ἄλλη στρατιὰ εὔπορος.
[5.12.1] Ταῦτα μὲν Κρατερῷ ἐνετέλλετο. ἐν μέσῳ δὲ τῆς νήσου τε καὶ τοῦ μεγάλου στρατοπέδου, ἵνα αὐτῷ Κρατερὸς ὑπελέλειπτο, Μελέαγρός τε καὶ Ἄτταλος καὶ Γοργίας ξὺν τοῖς μισθοφόροις ἱππεῦσί τε καὶ πεζοῖς ἐτετάχατο· καὶ τούτοις διαβαίνειν παρηγγέλλετο κατὰ μέρος, διελόντας τὸν στρατόν, ὁπότε ξυνεχομένους ἤδη ἐν τῇ μάχῃ τοὺς Ἰνδοὺς ἴδοιεν.
[5.12.2] Αὐτὸς δὲ ἐπιλεξάμενος τῶν τε ἑταίρων τὸ ἄγημα καὶ τὴν Ἡφαιστίωνος ἱππαρχίαν καὶ τὴν Περδίκκου τε καὶ Δημητρίου καὶ τοὺς ἐκ Βάκτρων καὶ Σογδιανῶν καὶ τοὺς Σκύθας ἱππέας καὶ Δάας τοὺς ἱπποτοξότας καὶ τῆς φάλαγγος τούς τε ὑπασπιστὰς καὶ τὴν Κλείτου τε καὶ Κοίνου τάξιν καὶ τοὺς τοξότας τε καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας ἦγεν ἀφανῶς πολύ τι ἀπέχων τῆς ὄχθης, τοῦ μὴ καταφανὴς εἶναι ἄγων ἐπὶ τὴν νῆσον καὶ τὴν ἄκραν, ἔνθεν διαβαίνειν αὐτῷ ἦν ἐγνωσμένον. [5.12.3] καὶ ἐνταῦθα ἐπληροῦντο τῆς νυκτὸς αἱ διφθέραι τῆς κάρφης, ἐκ πολλοῦ ἤδη παρενηνεγμέναι, καὶ κατερράπτοντο ἐς ἀκρίβειαν· ὕδωρ τε ἐξ οὐρανοῦ τῆς νυκτὸς λάβρον ἐπιγίγενται. ταύτῃ καὶ μᾶλλόν τι ἡ παρασκευή τε αὐτῷ καὶ ἡ ἐπιχείρησις ἡ ἐς τὴν διάβασιν οὐ φανερὰ κατέστη, τῷ κτύπῳ τῷ ἀπὸ τῶν ὅπλων καὶ τῷ θορύβῳ τῷ ἀπὸ τῶν παραγγελμάτων τῶν τε βροντῶν καὶ τοῦ ὄμβρου ἀντιπαταγούντων. [5.12.4] καὶ τῶν πλοίων δὲ τὰ πολλὰ αὐτῷ ξυντετμημένα παρεκεκόμιστο ἐς τὸν χῶρον τοῦτον καὶ ἀφανῶς αὖθις ξυμπεπηγμένα ἐν τῇ ὕλῃ ἐκρύπτετο, τά τε ἄλλα καὶ αἱ τριακόντοροι. ὑπὸ δὲ τὴν ἕω ὅ τε ἄνεμος καὶ ὁ ὄμβρος κεκοίμητο. καὶ ἡ μὲν ἄλλη στρατιὰ αὐτῷ ἡ ἱππικὴ τῶν διφθερῶν ἐπιβᾶσα καὶ ὅσους τῶν πεζῶν τὰ πλοῖα ἐδέχετο ἐπέρα κατὰ τὴν νῆσον, ὡς μὴ πρόσθεν ὀφθεῖεν πρὸς τῶν σκοπῶν τῶν ἐκ Πώρου καθεστηκότων πρὶν παραλλάξαντας τὴν νῆσον ὀλίγον ἔτι ἀπέχειν τῆς ὄχθης.

***

[5.11.1] Στην όχθη του Υδάσπη υπήρχε ένα ψηλό ακρωτήριο, όπου ο ποταμός σχημάτιζε μια βαθιά γωνία. Το ακρωτήριο αυτό ήταν κατάφυτο με διάφορα δένδρα και απέναντί του μέσα στον ποταμό υπήρχε ένα δασώδες, απάτητο και έρημο νησί. Όταν παρατήρησε ο Αλέξανδρος ότι το νησί βρισκόταν απέναντι στο ακρωτήριο και ότι και οι δυο θέσεις ήταν δασώδεις και κατάλληλες να αποκρύψουν το εγχείρημα της διάβασης, αποφάσισε να περάσει τον στρατό του από εκείνο το μέρος. [5.11.2] Το ακρωτήριο και το νησί απείχαν από το μεγάλο στρατόπεδο εκατόν πενήντα περίπου σταδίους. Κατά μήκος, λοιπόν, όλης της όχθης ο Αλέξανδρος είχε τοποθετήσει φρουρές που απείχαν μεταξύ τους όσο χρειαζόταν για να βλέπει η μία την άλλη και να ακούει εύκολα, από πού δινόταν η διαταγή. Επί πολλές νύχτες ακούονταν από παντού δυνατές φωνές και άναβαν φωτιές.
[5.11.3] Αφού αποφάσισε να επιχειρήσει τη διάβαση, άρχισε φανερά πλέον στο στρατόπεδο να ετοιμάζει όσα χρειάζονταν. Ο Κρατερός είχε μείνει πίσω στο στρατόπεδο με τη δική του ιππαρχία και με τους ιππείς των Αραχωτών και των Παραπαμισαδών και με τα τάγματα του Αλκέτα και του Πολυπέρχοντα από τη μακεδονική φάλαγγα και με τους νομάρχες των Ινδών της από δω μεριάς και τους πέντε χιλιάδες άνδρες που είχαν μαζί τους. [5.11.4] Ο Κρατερός διατάχθηκε να μην περάσει τη διάβαση, πριν αποσυρθεί ο Πώρος από το στρατόπεδό του για να επιτεθεί κατά των Μακεδόνων ή πληροφορηθεί ότι ο Πώρος τράπηκε σε φυγή και ότι οι Μακεδόνες νικούσαν. «Αν πάλι παραλάβει ο Πώρος μέρος του στρατού του και το οδηγήσει εναντίον μου και μείνει πίσω στο στρατόπεδό του κάποιο άλλο μέρος του στρατού και οι ελέφαντες, εσύ, και τότε να παραμείνεις στη θέση σου. Αν όμως ο Πώρος πάρει μαζί του όλους τους ελέφαντες και τους οδηγήσει εναντίον μου, ενώ από την υπόλοιπη στρατιά κάποιο τμήμα μείνει πίσω στο στρατόπεδο, τότε εσύ να σπεύσεις να περάσεις τον ποταμό. Γιατί», είπε ο Αλέξανδρος, «μονάχα οι ελέφαντες κάνουν αδύνατη την αποβίβαση των αλόγων, ενώ ο υπόλοιπος στρατός δεν δημιουργεί καμία δυσκολία».
[5.12.1] Αυτές οι εντολές δόθηκαν στον Κρατερό. Ανάμεσα στο νησί και το μεγάλο στρατόπεδο, όπου είχε παραμείνει ο Κρατερός, είχαν παραταχθεί ο Μελέαγρος και ο Άτταλος και ο Γοργίας με τους ιππείς και τους πεζούς μισθοφόρους. Και σε αυτούς δόθηκε εντολή να περάσουν με τη σειρά τον ποταμό, αφού διαιρέσουν τον στρατό τους σε τμήματα, όταν δουν τους Ινδούς να έχουν πλέον εμπλακεί στη μάχη.
[5.12.2] Ο ίδιος ο Αλέξανδρος διάλεξε από τους εταίρους το άγημα και τις ιππαρχίες του Ηφαιστίωνα και του Περδίκκα και του Δημητρίου και τους Βακτριανούς και Σογδιανούς και Σκύθες ιππείς, καθώς και τους Δάες τους ιπποτοξότες και από τη φάλαγγα τους υπασπιστές και τα τάγματα του Κλείτου και του Κοίνου και τους τοξότες και τους Αγριάνες και άρχισε να τους οδηγεί χωρίς να φαίνεται, απέχοντας πολύ από την όχθη, για να μη γίνει αντιληπτός από τον εχθρό ότι προχωρεί προς το νησί και το ακρωτήριο, από όπου είχε αποφασίσει να περάσει τον ποταμό. [5.12.3] Οι στρατιώτες τότε γέμισαν αμέσως με χόρτο κατά τη νύχτα τις δερμάτινες σχεδίες που είχαν ήδη μεταφέρει πριν από πολύ χρόνο και τις έραβαν στερεά και με προσοχή. Τη νύχτα έπεσε ραγδαία βροχή και εξαιτίας μάλλον αυτής δεν έγινε αντιληπτή από τον εχθρό η προετοιμασία του Αλεξάνδρου και η επιχείρηση για τη διάβαση, επειδή οι βροντές και η βροχή εξουδετέρωναν τον κρότο των όπλων και τον θόρυβο που προερχόταν από τα παραγγέλματα. [5.12.4] Στον χώρο αυτό είχαν μεταφέρει με διαταγή του τα περισσότερα πλοία διαλυμένα σε κομμάτια, ανάμεσα στα άλλα και τις τριακοντόρους, και αφού τα είχαν και πάλι συναρμολογήσει κρυφά, τα έκρυβαν μέσα στο δάσος. Γύρω στα ξημερώματα κόπασαν ο άνεμος και η βροχή και τότε, αφού επιβιβάσθηκε στις δερμάτινες σχεδίες το υπόλοιπο ιππικό και στα πλοία όσοι από τους πεζούς χωρούσαν, άρχισαν να περνούν τον ποταμό κατευθυνόμενοι προς το νησί. Έτσι οι φρουροί που είχε τοποθετήσει ο Πώρος δεν τους αντιλήφθηκαν παρά μόνο αφού προσπέρασαν το νησί και έφθασαν σε απόσταση που απείχε πολύ λίγο από την αντικρινή όχθη.