Τετάρτη 24 Μαΐου 2023

Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας: 13. ΕΥΘΥΣ ΚΑΙ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

§13.0. Τα λόγια ενός προσώπου μπορούν να μεταφερθούν
:

(α) άμεσα ή σε ευθύ λόγο· σε αυτή την περίπτωση μεταφέρεται ακριβώς ότι έχει ειπωθεί χωρίς καμία τροποποίηση και μόνο προτάσεται ή τίθεται παρενθετικά κάποιο λεκτικό ρήμα: λέγει, εἶπε, φησί, κελεύει, ἤρετο κλπ.

(β) έμμεσα ή σε πλάγιο λόγο· σε αυτή την περίπτωση ο μεταφερόμενος λόγος τοποθετείται στο πλαίσιο μιας διήγησης, εξαρτάται από ρήμα όπως λέγω, φημί, κελεύω, ἐρωτῶ κλπ. και γίνονται οι αναγκαίες τροποποιήσεις (στα πρόσωπα, τους χρόνους, τις εγκλίσεις, κλπ.) για την προσαρμογή του στο νέο πλαίσιο.

Η μεγαλύτερη επανάσταση, είναι η αλήθεια μέσα στη σχέση

Η αλήθεια στον έρωτα είναι σπουδαίο πράγμα. Αν και δυσεύρετο στις μέρες μας κι όμως η ειλικρίνεια απέναντι στους εαυτούς μας κι απέναντι στους άλλους είναι από τα πιο σημαντικά πράγματα για να αναπτύξουμε υγιείς σχέσεις.

Αναλογιστείτε λοιπόν στην αρχή τουλάχιστον μιας γνωριμίας πόσα fake πράγματα λέμε που μπορεί να μην εννοούμε προς εντυπωσιασμό αλλά και από ανασφάλεια ότι θα φανούμε ξενέρωτοι στους άλλους.

Και έτσι καταλήγουμε και να καταπιεζόμαστε αλλά και να μη μπορούμε να πραγματοποιήσουμε όλα όσα υποσχεθήκαμε στην αρχή. Γιατί καλή η θεωρία αλλά στη πράξη παίζεται το παιχνίδι. Καλό είναι λοιπόν να μη χρειαστεί να πάρουμε κόκκινη κάρτα από την αρχή. Ας παίξουμε ισότιμα, με τα στραβά και τα καλά μας κι αν θέλει ο ενδιαφερόμενος πραγματικά θα ακολουθήσει.

Πολλές φορές όμως πέφτουμε στη παγίδα του εντυπωσιασμού για να γοητεύσουμε τον εκάστοτε παρτενέρ μας. Καταλήγουμε στην ουσία να παρουσιάζουμε, έναν άλλο εαυτό αρκετά ωραιοποιημένο.

Στην ουσία είναι σαν να πουλάμε το όνειρο στον άλλον αλλά είναι όπως όταν βλέπεις ένα ωραίο ρούχο στη φωτογραφία στο έχουν πουλήσει για μεγαλύτερο και το παίρνεις και συνειδητοποιείς ότι φοράς λάθος νούμερο ενώ εσύ νόμιζες ότι έχεις διαλέξει το σωστό για σένα. Και στον έρωτα δε πρέπει να φοράμε λάθος νούμερο, δεν μας πάει. Πώς να το πω!

Όπως και να το κάνουμε δε χωράνε στον έρωτα ψεύτικες υποσχέσεις και μεγάλα λόγια. Ο έρωτας έχει ανάγκη από οξυγόνο. Χρειάζεται τον αέρα του για να μπορεί να αναπνέει ελεύθερα, δε μπορείς να τον στενέψεις να τον βάλεις σε καλούπια.

Έναν άνθρωπο με το που τον γνωρίζεις δε ξέρεις που θα καταλήξει όπου και να βγει όμως το ζήτημα είναι να μη προσποιηθείς. Η μαγεία είναι σ’ αυτά που δεν περιμέναμε ποτέ ότι θα μας συμβούν, τα αυθόρμητα είναι και τα πιο ωραία.

Έχουμε πήξει από ένα σωρό “σε θέλω” που μας τα είπαν και τα είπαμε για να τα πούμε κι είναι άλλοι εκεί έξω που καίγονται από μέσα τους και αυτές οι λέξεις δε βγαίνουν με τίποτα όταν τα συναισθήματα είναι τόσο μεγάλα και απλά πράττουν. Δεν κάθονται να κάνουν συζητήσεις και μάλιστα της κακιάς ώρας. Το λέει η καρδούλα τους.

Αν θες να δείξεις σε κάποιον όλα όσα νιώθεις για αυτόν πες του το με ένα φιλί όχι με ροζ παραμυθάκια. Πες του το μ’ ένα βλέμμα, μ’ ένα άγγιγμα, με ότι θες. Όχι όμως λέγοντας ένα σωρό πράγματα που αργότερα δε θα μπορείς να πραγματοποιήσεις ή που δεν είσαι σίγουρος ότι μπορείς να τα πραγματοποιήσεις.

Δε λέω καλός ο ενθουσιασμός ή η παρόρμηση της στιγμής. Αλλά δυστυχώς οι προσδοκίες πληγώνουν και πληγώνουν κι άσχημα. Τα σταθερά βήματα ωστόσο μπορεί να οδηγήσουν σταδιακά σ’ ένα μονοπάτι λίγο πιο φωτεινό απ’ όλα αυτά τα εξωπραγματικά που ψάχνουμε μερικές φορές.

Και που ξέρετε απ’ το να τάξουμε και να μας τάξουν πολλά και στο τέλος να απογοητευτούμε. Μπορεί και το να είμαστε αυθεντικοί και να μη βιαζόμαστε να μας φτάσει σ’ ένα πολύ μεγάλο έρωτα. Που ούτε στα πιο τρελά μας όνειρα, δεν τον φανταζόμαστε.

Γι’ αυτό να είστε ο εαυτός σας δεν υπάρχει μεγαλύτερη ευτυχία απ΄ αυτό αλλά και μεγαλύτερη επανάσταση για τα σημερινά δεδομένα. Γιατί κι ο αληθινός έρωτας μια επανάσταση είναι ας μην κρυβόμαστε πίσω απ’ το δάχτυλο μας

Η δέσμευση στη σχέση επιτρέπει τη δημιουργία ουσιαστικών σχέσεων ζωής

H δυσκολία στη δέσμευση μοιάζει να αποτελεί συνήθη διάγνωση σε ανθρώπους που ζουν αλλεπάλληλες σεξουαλικές σχέσεις και, όταν έρθει η στιγμή να επισημοποιηθεί η σχέση, τότε αναζητούν αφορμές για να εξαφανιστούν. Στη δική μας οπτική, το πρόβλημα των ανθρώπων αυτών δεν έγκειται στη δυσκολία δέσμευσης, αλλά στην αφόρητη και ισοπεδωτική δέσμευση που πολλές φορές έχουν με την πατρική οικογένεια και με το επιβαρυμένο προσωπικό παρελθόν τους.

Οι νέοι άνθρωποι που δυσκολεύονται να δεσμευτούν σε συντροφικές σχέσεις, δεν είναι οι ελεύθεροι άνθρωποι, αλλά τα δεσμευμένα παιδιά των πατρικών τους οικογενειών. Τους επιτρέπεται το ερωτικό παιχνίδι που θα τους χαλαρώσει, αλλά όχι ο γάμος που θα τους απομακρύνει από τον γονιό.

Η πλήρης δέσμευση και η αποκλειστικότητα στην ερωτική σχέση δεν είναι στέρηση, επιταγή και τιμωρία, αλλά δυνατότητα, ευκαιρία και προνόμιο. Η δέσμευση στη σχέση επιτρέπει τη δημιουργία ουσιαστικών σχέσεων ζωής. Οι σύντροφοι δεν αρκούνται στην ευχάριστη παρέα που διαλύεται «με τις πρώτες σταγόνες βροχής» αλλά διαμορφώνουν μια σχέση «παντός καιρού». Η σχέση αυτή γνωρίζει να αντέχει στις δυσκολίες, γιατί δημιουργεί ψυχικά αποθέματα και αποθεματικά ζωής.

Στις συντροφικές σχέσεις υφίστανται δύο διαφορετικές πλευρές της δέσμευσης. Η κοινωνική και η προσωπική. Η κοινωνική δέσμευση αναφέρεται στον κοινωνικό περίγυρο που προσφέρει την επίσημο ποίηση της σχέσης. Πρόκειται για την υπογραφή ενός συμβολαίου, αντίστοιχου προς τα συμβόλαια ανάληψης εργασίας. Το κοινωνικό συμβόλαιο που καλείται να επισημοποιήσει την συντροφική συνύπαρξη, εξασφαλίζει τα θέματα που αφορούν την σχέση με την κοινωνία. Ταυτόχρονα όμως, είναι εντελώς ανίκανο να εξασφαλίσει την τρυφερότητα, την εκτίμηση, τον πόθο, την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό.

Η προσωπική δέσμευση εκπηγάζει από την έλξη προς τον σύντροφο και την πληρότητα της σχέσης, που καταγράφονται ως σημαντικά στοιχεία της προσωπικής ολοκλήρωσης. Η προσωπική δέσμευση δεν γίνεται αντιληπτή ως υποχρέωση, ούτε καν ως δέσμευση, αλλά αντιπροσωπεύει την προσωπική αίσθηση ότι ο ίδιος είναι μέρος αυτής της σχέσης και δεν είναι διατεθειμένος να χάσει αυτό το προνόμιο. Η προσωπική αίσθηση πληρότητας και η βεβαιότητα για την σημαντικότητα της σχέσης οδηγούν τους συντρόφους να θέλουν να το φωνάξουν, να το μοιραστούν με όλους. Στα πλαίσια αυτά ο γάμος τους δεν συνιστά μια τυπική κοινωνική συνθήκη, η τελετή δεν αποτελεί ένα κοινωνικό event με πολλά στοιχεία show, αλλά μια έκρηξη χαράς από το συντελούμενο γεγονός της συνύπαρξης τους.

Το κάλεσμα και η αναφορά στους γονείς, στους συγγενείς, στους φίλους και στα άλλα σημαντικά πρόσωπα συνιστά πρόσκληση συμμετοχής στη χαρά του γάμου και επίκληση των ευχών τους που θα τους συνοδεύουν στο διηνεκές του απαιτητικού ταξιδιού. Με την βεβαιότητα ότι οι ίδιοι και η σχέση τους δεν είναι μόνοι και αποκομμένοι, αλλά ότι μετέχουν σε μια πανανθρώπινη κοινότητα στην οποία υπάρχουν πολλά αγαπημένα πρόσωπα, που τους περιβάλλουν με την αγάπη τους.

Η παρατεταμένη αναστολή της δέσμευσης στην ερωτική σχέση δεν οδηγεί στην ελευθερία, αλλά στην απώλεια της ερωτικής επιθυμίας. Η άρνηση της υπεράσπισης της επιλογής σου, είναι η επιλογή της ανέραστης στάσης: “Δεν φεύγω, αλλά δεν είναι σίγουρο ότι θέλω να παραμείνω”. Ο φόβος εξάλλου για την δέσμευση εδραιώνεται σε μια παιδική παντοδύναμη βουλιμική αίσθηση που δεν θέλει να χάσει τίποτα και που θεωρεί ότι μπορεί να τα έχει όλα. Επομένως, αν επιλέξει ένα πρόσωπο για σχέση ζωής, θα απωλέσει την δυνατότητα να σχετιστεί με άλλα.

Η γνωστή ερώτηση : “Και πώς μπορώ να ξέρω αν εκείνος είναι που μου ταιριάζει καλύτερα, και όχι κάποιος άλλος που δεν τον έχω γνωρίσει ακόμα;” είναι συνεπής με την αφελή σκέψη ότι υπάρχει το ακριβώς αντίστοιχο μοναδικό κομμάτι του παζλ που πρέπει να ανακαλύψουμε. Η απάντηση αντιστοιχεί να είναι το ίδιο αφελής: Έχεις δίκιο! Ας ψάξεις λοιπόν και στη Νότια Αμερική και στα απομακρυσμένα χωριά της Κίνας και όπου αλλού θα μπορούσε να υπάρχει κάποια πιθανότητα, αλλά ίσως στα 85 ανακαλύψεις ότι αυτός που σου ταίριαζε ήταν ο νεανικός έρωτας που δεν υπερασπίστηκες.

Ο φόβος για την δέσμευση συχνά δεν αφορά την ανασφάλεια για το πρόσωπο του άλλου, αλλά την ανασφάλεια για την προσωπική σου ικανότητα να αναλάβεις το απαιτητικό ταξίδι της διακινδύνευσης, που απαιτεί δυνατά σκαριά. Μια ξενέρωτη ισοπεδωμένη κατάσταση, όπου η ανυπαρξία πάθους εκκινεί από την εσωτερική χλιαρή διάθεση και συνεχίζει στην “ερωτική” σχέση, επιστρέφει ακόμη πιο μίζερα στον εαυτό, ώστε να αφαιρέσει κάθε ίχνος ζωής.

Αυτός που δυσκολεύεται να δεσμευθεί, τελικά είναι θύτης της άρνησης του να κάνει μια επιλογή που να μπορεί να τον διακινήσει. Η κενότητα γίνεται ο οριστικός σύντροφος, καθώς η χρόνια αναβολή της δέσμευσης στον έρωτα οδηγεί τελεσίδικα στην οριστική ματαίωση της ερωτικότητας. Εκείνος που αποδέχεται μια τέτοια χλιαρή σχέση, χάνει και ο ίδιος την ερωτικότητα του και καταλήγει ζητιάνος που εκλιπαρεί. Η τέχνη της αναβολής στην δέσμευση γνωρίζει τον τρόπο να μεταφέρει την προσωπική ανεπάρκεια για ερωτικό πάθος στον άλλο, ο οποίος καταγράφεται ως ανίκανος να γοητεύσει ή “λίγος” που ζητά την εξασφάλιση.

Γιατί λοιπόν η δέσμευση που αναμφισβήτητα είναι τόσο σημαντική για όλες τις σημαντικές δημιουργίες, έχει αμφισβητηθεί στις προσωπικές σχέσεις; Επειδή επιβλήθηκε ως υποχρέωση και δεν καταγράφηκε ως το επιθυμητό ζητούμενο.

Γνωστικές προκαταλήψεις

Οι γνωσιακές ή γνωστικές προκαταλήψεις είναι ψυχολογικές τάσεις που οδηγούν τον ανθρώπινο εγκέφαλο σε λανθασμένα συμπεράσματα, καθώς πρόκειται για μορφές γνωσιακής “παράκαμψης”, τρόπους για πιο γρήγορες αποφάσεις. Όμως οδηγούν σε λάθη στη μνήμη, στην κρίση, στη λήψη αποφάσεων και σε ασυνάρτητη ή μη-λογική ερμηνεία με βάση τις πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας. Αυτές οι προκαταλήψεις είναι μέρος της ανθρώπινης σκέψης.

Μερικοί από τους πιο κοινούς τύπους γνωστικών προκαταλήψεων είναι οι εξής:
  • Προκατάληψη επιβεβαίωσης (confirmation bias): Σύμφωνα με αυτήν, τείνουμε να δίνουμε έμφαση σε πληροφορίες που στηρίζουν τις απόψεις και τις ιδέες μας. Την ίδια στιγμή, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, αγνοούμε πληροφορίες που αντιτίθενται στα πιστεύω μας.
  • Μεροληψία δράστη-παρατηρητή (actor-observer bias): Είναι η τάση να αποδίδουμε τις πράξεις μας σε εξωτερικά αίτια, ενώ τη συμπεριφορά των άλλων σε εσωτερικά. Για παράδειγμα, μπορεί να αποδώσουμε τη χαμηλή οδηγική μας ικανότητα στην παραβίαση των προτεραιοτήτων μας στο δρόμο από τους άλλους οδηγούς. Ταυτοχρόνως, μπορεί να θεωρήσουμε ότι οι άλλοι δεν είναι καλοί οδηγοί, εξαιτίας της έλλειψης των σχετικών ικανοτήτων.
  • Φαινόμενο ψευδούς ομοφωνίας (false-consensus effect): Σύμφωνα με αυτό, τείνουμε να υπερεκτιμάμε το πόσο οι άλλοι άνθρωποι συμφωνούν μαζί μας.
  • Προκατάληψη της αυτοεξυπηρέτησης (self-serving bias): Αποδίδουμε τις επιτυχίες και τις θετικές καταλήξεις διάφορων καταστάσεων, στον εαυτό μας. Όμως, όταν αντιμετωπίζουμε αποτυχίες ή τα πράγματα δεν πάνε καλά, έχουμε την τάση να κατηγορούμε εξωτερικούς παράγοντες.
  • Προκατάληψη της προσοχής (attentional bias): Είναι η τάση να στρέφουμε την προσοχή μας σε συγκεκριμένα ερεθίσματα, ενώ παράλληλα αγνοούμε τα υπόλοιπα. Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι σκοπεύουμε να αγοράσουμε ένα καινούριο σπίτι. Μπορεί να δίνουμε σημασία στην εμφάνισή του, αλλά να αγνοούμε την τιμή ή το αν μας βολεύει η τοποθεσία του.
  • Φαινόμενο αβεβαιότητας (Ambiguity effect): η τάση του ατόμου να αποφεύγει επιλογές για τις οποίες λείπουν πληροφορίες κάνοντας αβέβαιο το αποτέλεσμα
  • Φαινόμενο Διαθεσιμότητας (Availability heuristic): η τάση να υπερεκτιμάται η πιθανότητα να συμβούν γεγονότα με μεγαλύτερη διαθεσιμότητα στη μνήμη, δηλαδή γεγονότα που μπορούμε ευκολότερα να φέρουμε στο νου μας. Σχετικός είναι και ο «καταρράκτης διαθεσιμότητας» (Availability cascade). Σχετίζεται με την αύξηση της διαθεσιμότητας στη μνήμη ορισμένων πληροφοριών μέσω της συνεχούς επανάληψής τους. Ο συνδυασμός των δύο αυτών φαινομένων ουσιαστικά μπορεί να αποδοθεί με τη φράση «επανέλαβε κάτι αρκετά και θα γίνει πραγματικότητα».
  • Τυφλό σημείο (Bias blind spot): η τάση να θεωρούμε τον εαυτό μας λιγότερο προκατειλημμένο από τους γύρω μας.
  • Αβλεψία των πιθανοτήτων (Neglect of probability): η τάση να αγνοούμε τις υπάρχουσες πιθανότητες κατά την αξιολόγηση μιας αβέβαιης κατάστασης π.χ. φοβόμαστε περισσότερο τα αεροπλάνα από τα αυτοκίνητα, ενώ η πιθανότητα ατυχήματος με τα δεύτερα είναι μεγαλύτερη.
  • Προδιάθεση αρνητικότητας (Negativity bias): η τάση να δίνουμε μεγαλύτερη προσοχή και να θεωρούμε σημαντικότερες αρνητικές πληροφορίες/ερεθίσματα από τα θετικά. Εξελικτικά η προδιάθεση αυτή ερμηνεύεται ως μια προσπάθεια αυτοπροστασίας από τις πιθανές συνέπειες των αρνητικών γεγονότων.
  • Προδιάθεση αντίδρασης (Reactance): η τάση να πράττουμε το αντίθετο από αυτό που οι άλλοι μας συμβουλεύουν, μας προτρέπουν, ερμηνεύοντάς το ως προσπάθεια καταστρατήγησης της ελευθερίας μας.
  • Επιλεκτική στατιστική (Selection bias): ανάλογα με τον τρόπο επιλογής του δείγματος μιας έρευνας ή δημοσκόπησης,τα αποτελέσματα τείνουν να διαφέρουν
  • Texas sharpshooter fallacy: η εύρεση ομοιοτήτων σε άσχετες μεταξύ τους πληροφορίες και η χρήση τους για την ανάδειξη της ύπαρξης επαναλαμβανόμενων προτύπων.
  • Επίδραση πλαισίου (Framing effect): η καθοδήγηση σε διαφορετικά συμπεράσματα με βάση την ίδια πληροφορία, αναλόγως με τον τρόπο παρουσίασής της
  • Η πλάνη του τζογαδόρου (Gambler’s fallacy): η τάση να πιστεύουμε ότι οι μελλοντικές πιθανότητες επηρεάζονται από γεγονότα του παρελθόντος. Λανθασμένη στατιστική θεώρηση του τύπου : «Αφού επί 7 συνεχόμενες φορές έριξα το νόμισμα και ήρθε κορώνα, η πιθανότητα να έρθει γράμματα την έκτη φορά είναι μεγαλύτερη»
  • Φαινόμενο Μετά Χριστόν προφήτης (Hindsight bias): η τάση να θεωρούμε ότι προβλέψαμε την έκβαση κάποιων γεγονότων, χρονικά κρίνοντας όταν αυτά ήδη έχουν συμβεί
  • Φαινόμενο status quo (Status quo bias): η τάση να θέλουμε τα πράγματα να μείνουν ίδια και απαράλλαχτα ή αλλιώς να προτιμώνται υπάρχουσες κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές δομές ασχέτως με τη λειτουργικότητά τους και σε βάρος εναλλακτικών επιλογών.
  • Φαινόμενο εχθρικών μέσων ενημέρωσης (Hostile media effect): η τάση να θεωρούμε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ως προκατειλημμένα ανάλογα την κομματική προτίμηση του καθενός.
  • Ένστικτο της αγέλης (Ψυχολογία του όχλου) (Herd Instinct): η τάση του ατόμου να υιοθετεί τις γνώμες και να ακολουθεί τις συμπεριφορές των πολλών.
  • Ψευδαίσθηση ελέγχου (Illusion of control): η τάση να υπερεκτιμάται ο βαθμός ελέγχου ή επιρροής του ατόμου σε εξωτερικά γεγονότα
  • Ψευδής συσχέτιση (Illusory correlation): η λανθασμένη εκτίμηση ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ δύο άσχετων γεγονότων
  • Πλάνη σχεδιασμού (Planning fallacy): η τάση να υποεκτιμάται ο χρόνος ολοκλήρωσης ενός έργου
  • Στρουθοκαμηλισμός (Ostrich effect): η τάση να κάνουμε τα στραβά μάτια ή να αγνοούμε μια φανερά αρνητική κατάσταση.
Τί προκαλεί τις γνωστικές προκαταλήψεις;

Θα μας έπαιρνε πολύ χρόνο, ακόμα και για την πιο απλή επιλογή, αν έπρεπε να σκεφτούμε κάθε πιθανό παράγοντα όταν παίρνουμε μία απόφαση. Έτσι, λόγων των πολλών πληροφοριών στο περιβάλλον, κάποιες φορές χρειάζεται να βασιζόμαστε σε κάποιες γνωστικές συντομεύσεις, ώστε να μπορούμε να δράσουμε γρήγορα. Αυτές είναι γνωστές, ως ευρετικές και, ενώ συχνά μπορούν να είναι ακριβείς, οδηγούν, επίσης, σε λάθη στη σκέψη.

Υπάρχουν και κάποιοι άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στις γνωστικές προκαταλήψεις. Αυτοί είναι τα κίνητρα του ατόμου, τα συναισθήματά του, οι πιέσεις από τον κοινωνικό περίγυρο και οι περιορισμοί στην ικανότητα του μυαλού να επεξεργαστεί τις πληροφορίες.

Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν;

Παρά τη συχνότητα, με την οποία εμφανίζονται, υπάρχουν κάποιοι τρόποι για να τις ξεπεράσουμε. Πρώτα απ’ όλα, θα ήταν ωφέλιμο να είμαστε ενήμεροι αυτών των προκαταλήψεων και να αναρωτηθούμε πώς μπορούν να επιδράσουν στη σκέψη μας. Σύμφωνα με μία μελέτη, αυτή η διαδικασία μπορεί να μειώσει τις συνέπειες των γνωστικών προκαταλήψεων κατά 29%. Επίσης, είναι χρήσιμο να εξετάσουμε τους παράγοντες που επηρεάζουν τις αποφάσεις μας (π.χ. υπερβολική σιγουριά). Αυτό, ίσως, μας βοηθήσει να κάνουμε καλύτερες επιλογές. Τέλος, ένας αποτελεσματικός τρόπος είναι να αμφισβητούμε ενεργά τις προκαταλήψεις μας. Για παράδειγμα, να κάνουμε ερωτήσεις, όπως “ποιους άλλους παράγοντες παρέβλεψα;” ή “δίνω υπερβολική βαρύτητα σε ορισμένες καταστάσεις;”. Αυτή η πρακτική μπορεί να μας κάνει πιο κριτικούς στοχαστές.

Ο φόβος σου είναι για κάτι ανύπαρκτο

Μια μη ρεαλιστική αντίληψη της ζωής είναι η βάση του φόβου. Οι άνθρωποι δεν είναι πρόθυμοι να ζήσουν, οι άνθρωποι δεν είναι πρόθυμοι να πεθάνουν. Αυτή είναι η κατάσταση αυτή τη στιγμή.

Ο φόβος είναι απλώς επειδή δεν ζεις την πραγματικότητα ζεις μέσα στο μυαλό σου. Ο φόβος είναι πάντα σχετικά με το τι θα συμβεί στο μέλλον. Αυτό σημαίνει ότι ο φόβος σου είναι πάντα για αυτό που δεν υπάρχει. Αν ο φόβος σου είναι για κάτι ανύπαρκτο, ο φόβος αυτός είναι 100 % φανταστικός.

Εάν υποφέρεις για το μη υπαρκτό, αυτό το ονομάζουμε παράνοια. Έτσι οι άνθρωποι μπορεί απλά να βρίσκονται σε κοινωνικά αποδεκτά επίπεδα παράνοιας. Αλλά αν... φοβάσαι ή αν υποφέρεις από κάτι που δεν υπάρχει, ισοδυναμεί με την παράνοια, έτσι δεν είναι;

Οι άνθρωποι πάντα υποφέρουν, είτε για ότι συνέβη χθές ή για ότι μπορεί να συμβεί αύριο. Έτσι υποφέρεις για κάτι που δεν υπάρχει. Απλά γιατί δεν είσαι ριζωμένος στην πραγματικότητα, είσαι πάντα ριζωμένος στο μυαλό σου. Το μυαλό είναι-ένα μέρος του είναι η μνήμη, το άλλο μέρος του είναι η φαντασία. Και τα δύο είναι κατά κάποιον τρόπο φαντασία, επειδή και τα δύο υπάρχουν αυτή τη στιγμή.

Είσαι χαμένος στη φαντασία σου, αυτή είναι η βάση του φόβου σου. Αν ήσουν ριζωμένος στην πραγματικότητα δεν θα υπήρχε κανένας φόβος.

Όλοι είμαστε οι «κακοί» σε κάποια ιστορία

Σπάνια οι ιστορίες τελειώνουν με ένα «ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Αυτό το τέλος ανήκει μόνο στα παραμύθια κι εμείς έχουμε σταματήσει από καιρό να πιστεύουμε σε αυτά. Στον πραγματικό κόσμο όταν οι τίτλοι τέλους πέφτουν, συνήθως ο ένα ζει καλά κι ο άλλος όχι και τόσο.

Όταν η ιστορία φτάνει στο τέλος της πάντα θα υπάρχει ένας κακός κι ένας καλός. Ο καλός πόνεσε, ο κακός στέρησε. Ο καλός περίμενε υπομονετικά, αλλά ο κακός δεν εμφανίστηκε ποτέ. Ο καλός πίστευε πως μερικά πράγματα είναι αυτονόητα. Πίστευε πως η αγάπη είναι για να μοιράζεται, πως τα συναισθήματα δεν έχουν κανόνες κι όρους. Αλλά στον αληθινό μας κόσμο τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Τίποτα δε διαρκεί όσο το θέλουμε εμείς. Η φαντασία απ’ την πραγματικότητα απέχουν τόσο όσο χρειάζεται για να βρεθούμε απ’ τα σύννεφα στο έδαφος απ’ τη μια μέρα στην άλλη.

Ο αυθορμητισμός δεν τους διακατέχει όλους. Όταν θα σηκωθούμε να φύγουμε ο άλλος μπορεί να μη μας κυνηγήσει. Όταν θα παρεξηγηθούμε, ο άλλος μπορεί να μην είναι εκεί για να μας λύσει τις απορίες. Όταν όλα θα πάνε στραβά, ποιος μας εγγυάται πως ο άλλος θα είναι εκεί για να προσπαθήσουμε μαζί να τα φέρουμε πάλι στα ίσια τους;

Όλα αυτά, η συμπεριφορά μας στα δύσκολα, η υπομονή μας, το πόσο θέλουμε να προσπαθήσουμε και το πόσο έτοιμοι είμαστε να δώσουμε, αναλύονται όλα κάτω απ’ το ίδιο φάσμα. Πόσο καλά είμαστε με τον εαυτό μας. Κατά πόσο έχουμε καταφέρει να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας, πόσο έχουμε πολεμήσει τις ανασφάλειές μας; Πόσο έτοιμοι είμαστε, τελικά, να δεχτούμε, αλλά και να προσφέρουμε;

Επειδή οι καταστάσεις συνεχώς αλλάζουν, όλα είναι ρευστά και κανείς δεν ξέρει τι θα του ξημερώσει αύριο, δεν είναι και τόσο εύκολο τελικά να έχουμε μια ακέραιη προσωπικότητα. Δεν είναι εύκολο να συμβιβαστούμε με τα ελαττώματά μας και να οικειοποιηθούμε όσα μας τρομάζουν. Γι’ αυτό όσο καλοί κι αν πιστεύουμε πως είμαστε, είναι πολύ πιθανό να παίξουμε κι εμείς τον κακό χαρακτήρα στην ιστορία κάποιου. Μπορεί να έτυχε να μπήκαμε άδειοι σε αυτήν και παρά το γλυκό μας εαυτό να μην είχαμε τίποτα να δώσουμε εφόσον φτάσαμε με άδεια χέρια.

Μπορεί να αισθανθήκαμε πίεση από κάτι που παλιότερα μας έφερνε την απόλυτη ευτυχία. Οι άνθρωποι είναι τόσο πιο πολύπλοκοι από αυτό που αντικρίζουμε καθημερινά γύρω μας. Τίποτα δεν είναι σταθερό κι όταν το συνειδητοποιήσουμε, θα καταλάβουμε πως κανείς δεν είναι τέλειος. Κι ίσως για εμάς αυτός να είναι ο κακός, όπως και για κάποιον άλλον εμείς.

Όλοι έχουμε τοίχους γύρω μας. Άλλες φορές τους υψώνουμε κι άλλες φορές τους γκρεμίζουμε. Ανάλογα με το πόσο ευάλωτοι είμαστε και με το πόσο προσπαθούμε να προστατέψουμε τον προς στιγμήν αδύναμο εαυτό μας.

Άλλους τους πληγώνουμε, άλλοι μας πληγώνουν. Κάποιους τους υπολογίζουμε πολύ περισσότερο και κάποιους άλλους καθόλου. Το αμοιβαίο είναι πυρηνική φυσική. Δεν το καταλαβαίνουμε και δεν έχουμε ιδέα πώς να το πετύχουμε. Απλά συμβαίνει. Ίσως συμβεί τώρα. Ίσως κάποτε. Ίσως μας συνέβη, αλλά δεν καταφέραμε να το διαχειριστούμε σωστά.

Όπως και να ‘χει, πάντα θα υπάρχει κάποιος για τον οποίο θα προσπαθήσουμε λίγο περισσότερο, για τον οποίο θα ταλαιπωρηθούμε λίγο παραπάνω και θα παλέψουμε λίγο πιο πολύ από όσο αντέχουμε. Αυτός θα είναι κι ο κακός της ιστορίας μας. Αντίστοιχα πάντα θα υπάρχει κάποιος που θα μας κυνηγήσει πιο πολύ, που θα δώσει και δε θα πάρει. Για αυτόν θα είμαστε εμείς οι κακοί.

Πρόκειται για έναν κύκλο, ένα φαύλο κύκλο. Αν θέλουμε να παίξουμε τους καλούς πρωταγωνιστές ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον όταν επιλέξουμε να μπούμε σε αυτόν το ρόλο να το κάνουμε επειδή είμαστε έτοιμοι κι όχι επειδή είμαστε μόνοι.

Επίκτητος: Στη ζήλια, όπως νομίζουν, υπάρχει ακούσιο στοιχείο

Οι άνθρωποι ομολογούν άλλες από τις συμφορές τους εύκολα και άλλες δύσκολα. Έτσι κανείς δεν ομολογεί πως είναι τρελός ή ανόητος, αλλά, αντίθετα, θ’ ακούσεις όλους να λένε “Μακάρι όσο νου έχω τόση τύχη να είχα”. Εύκολα ομολογούν την ντροπαλότητά τους και λένε: “Είμαι λίγο ντροπαλός, τ’ ομολογώ, στα άλλα, όμως, δεν θα βρεις να είμαι μωρός”. Κάποιος δεν ομολογεί εύκολα πως είναι οξύθυμος, δεν ομολογεί καθόλου πως είναι άδικος, φθονερός επίσης καθόλου, όπως και αδιάκριτος· οι περισσότεροι ομολογούν πως είναι ελεήμονες. Ποια είναι, λοιπόν, η αιτία;

Η κυριότερη είναι η απροθυμία για παραδοχή και η σύγχυση σε όλα όσα αφορούν το καλό και το κακό· για άλλους ανθρώπους, όμως, υπάρχουν και άλλες αιτίες, και μπορούμε, να πούμε ότι όλα όσα θεωρούν αισχρά δεν τα ομολογούν καθόλου· φαντάζονται ότι η ντροπαλότητα είναι στοιχείο καλού χαρακτήρα, όπως και ο οίκτος, ενώ η ηλιθιότητα αρμόζει σε δούλους· τα κοινωνικά σφάλματα, επίσης, δεν ομολογούνται καθόλου.

Ο κύριος λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι ομολογούν τα περισσότερα σφάλματα είναι ότι φαντάζονται πως γίνονται ακούσια, όπως η ντροπαλότητα και ο οίκτος. Αν, μάλιστα, κάποιος ομολογεί πως είναι γενικά ακρατής, προσθέτει ως αιτία τον έρωτα, για να συγχωρηθεί, επειδή το σφάλμα του είναι ακούσιο. Την αδικία, όμως, κανείς δεν την θεωρεί ακούσια. Στη ζήλια, όπως νομίζουν, υπάρχει ακούσιο στοιχείο. Γι’ αυτό και την ομολογούν.

Επίκτητος, Διατριβαί Β' (Περί ἀνομολογίας)

Αν γνωρίζεις τον εχθρό και γνωρίζεις και τον εαυτό σου

Πολλές φορές μας είναι ευκολότερο να ζούμε στην άγνοια, γιατί, όπως λέει η παροιμία, αυτό μας κάνει πιο ευτυχισμένους.

Ωστόσο, ο μέγας στρατηγός Σουν Τζου, που οι διδαχές του εφαρμόζονται ακόμα και σήμερα, διαβεβαίωνε πως δεν μπορείς να κερδίσεις μια μάχη αν δε γνωρίζεις εκτός από τον εχθρό, και τον εαυτό σου.

“Αν γνωρίζεις τον εχθρό και γνωρίζεις και τον εαυτό σου, δεν πρέπει να φοβάσαι την έκβαση ούτε εκατό μαχών” διαβεβαίωνε ο συγγραφέας του βιβλίου “Η τέχνη του πολέμου”.

Αν γνωρίσουμε τον εαυτό μας σε βάθος μπορεί να τρομάξουμε, γιατί, αν ερευνήσουμε πολύ και φτάσουμε ως τις πιο βαθιές πτυχές του εαυτού μας, ίσως βρούμε πράγματα που δεν θα μας αρέσουν. Για παράδειγμα, διακινδυνεύουμε:
  • Να έρθουμε αντιμέτωποι με πλευρές μας που απεχθανόμαστε.
  • Να θυμηθούμε τις στιγμές εκείνες που ενεργήσαμε άσχημα.
  • Να αισθανθούμε ντροπή ή ενοχή για καταστάσεις που ζήσαμε καιρό πριν.
  • Να ανακαλύψουμε ότι αυτό που έχουμε τώρα δεν είναι αυτό που θέλουμε πραγματικά.
  • Να χάσουμε ένα μέρος από την αυτοεκτίμησή μας όταν συνειδητοποιήσουμε τις αδυναμίες μας.
Όλα αυτά ίσως να μας ωθήσουν ν’ αφήσουμε στη σκοτεινή κόγχη της ψυχής αυτό που δε θέλαμε να δείχνουμε στον εαυτό μας και, πολύ περισσότερο στους άλλους.

Ωστόσο, πρέπει να αποβάλουμε τον φόβο.

Όπως διαβεβαιώνουν ερευνητές και ψυχολόγοι, το πρώτο βήμα για να υπερνικάμε δυσκολίες ξεκινάει από μια πράξη ενδοσκόπησης κι από δουλειά μέσα μας προκειμένου να βελτιωθεί αυτό που υπάρχει έξω.

Η εμβάθυνση στην αυτογνωσία αυτή μπορεί να μας βοηθήσει, μεταξύ άλλων, να βελτιώσουμε τη ζωή μας εξουδετερώνοντας τις εσφαλμένες πεποιθήσεις μας, οι οποίες συχνά μας βασανίζουν και μας κρατάνε σε κατάσταση παράλυσης.

Ο ερευνητής Γκάρι Μάρκους, του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, διαβεβαιώνει πως οι αναμνήσεις που έρχονται στη μνήμη μας είναι αυτές που βρίσκονται σε αρμονία με τις πεποιθήσεις μας και πως εκείνες που δε συμφωνούν με τις τωρινές μας σκέψεις είναι πιο δύσκολο να τις θυμόμαστε. Γι’ αυτό, αν κάποιος έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, του είναι ευκολότερο να θυμάται μόνο τις καταστάσεις που δηλώνουν αυτή την έλλειψη. Κι όταν θυμώνουμε με κάποιον, σίγουρα μας έρχονται στον νου ένα σωρό περιπτώσεις που μας πρόσβαλε, αφήνοντας στην άκρη όλες εκείνες κατά τις οποίες έκανε καλά πράγματα για μας.

Γι’ αυτό τον λόγο, μεταξύ πολλών άλλων, είναι τόσο σημαντικό να φτάνουμε στη γνώση του εαυτού μας.

Το να ξέρουμε ότι απλώς είμαστε θυμωμένοι ή ότι αυτή η έλλειψη ασφάλειας επηρεάζει τα όσα πιστεύουμε και θυμόμαστε μπορεί να συμβάλει να ξεπεράσουμε μια κατάσταση ή ακόμα και να πάρουμε τα αναγκαία μέτρα για να την επιλύσουμε οριστικά.

Όπως διαβεβαιώνει ο Μάρκους στο βιβλίο του Αυτό θα σε κάνει εξυπνότερο: “Ο νους μας είναι πεπερασμένος και απέχει πολύ από το να είναι ευγενής. Το να γνωρίζουμε τα όριά του μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοούμε καλύτερα τα πράγματα”.

Τα Εργαλεία του Θαυμαστού Νέου Κόσμου

«Όλοι πρέπει να έχουν ψηφιακή ταυτότητα, τραπεζικό λογαριασμό και smartphone.» Nandan Nilekani

Ο αρχιτέκτονας ψηφιακών ταυτοτήτων της Ινδίας λέει σε ένα πάνελ του ΔΝΤ ότι όλοι πρέπει να έχουμε μια ψηφιακή ταυτότητα, έναν τραπεζικό λογαριασμό και ένα smartphone, καθώς αυτά είναι τα «εργαλεία του Νέου Κόσμου» για την ψηφιακή δημόσια υποδομή. Μιλώντας σε πάνελ σχετικά με την Ψηφιακή Δημόσια Υποδομή (DPI) (αναζητήστε το βίντεο στο youtube) κατά την διάρκεια των εαρινών συνεδριάσεων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) στις 14 Απριλίου (2023), ο συνιδρυτής της Infosys και πρώην πρόεδρος της Μοναδικής Αρχής Ταυτοποίησης της Ινδίας (UIDAI), Nandan Nilekani, είπε ότι για να δημιουργήσουν τα έθνη το DPI τους, θα χρειαστούν τρία πράγματα.

«Σκέφτεστε, ποια είναι τα εργαλεία του Νέου Κόσμου; Όλοι θα πρέπει να έχουν ψηφιακή ταυτότητα. Όλοι πρέπει να έχουν τραπεζικό λογαριασμό. Όλοι πρέπει να έχουν ένα smartphone. Τότε, όλα μπορούν να γίνουν. Όλα τα άλλα χτίζονται πάνω σε αυτό».

Η ιδέα πίσω από τις ψηφιακές ταυτότητες είναι αρκετά απλή. Όλα τα δεδομένα που συλλέγονται από κάθε διαδικτυακή αλληλεπίδραση που κάνετε με τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα πηγαίνουν στην διαμόρφωση της ψηφιακής σας ταυτότητας. Αυτά τα δεδομένα μπορεί να περιλαμβάνουν: Ιστορικό αναζήτησης / Αλληλεπιδράσεις μέσων κοινωνικής δικτύωσης / Διαδικτυακά προφίλ / Τοποθεσία συσκευής / Ιατρικά αρχεία / Οικονομική ενημερότητα / Νόμιμα έγγραφα / Κι άλλα προσωπικά δεδομένα, θρησκευτικά, ιατρικά, οικογενειακά…

«Με μερικές τροποποιήσεις κώδικα, το blockchain μπορεί να καταστραφεί από εξουσιαστές για να δημιουργήσουν συστήματα υποδούλωσης κοινωνικής πίστωσης. Εάν οι παγκόσμιες κυβερνήσεις νομοθετήσουν την τεχνολογία κρυπτογράφησης για τους δικούς τους σκοπούς και διαστρεβλώσουν τους μηχανισμούς συναίνεσης για τα δικά τους κεντρικά συστήματα υποδούλωσης, θα καταλήξουμε σε ψηφιακά νομίσματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναντίον των ανθρώπων του κόσμου» προειδοποίησε ο Trent Lipinski στην Coin Telegraph.

«Αυτό στο οποίο θα οδηγήσει η Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση είναι μια συγχώνευση των φυσικών, ψηφιακών και βιολογικών μας ταυτοτήτων» -Klaus Schwab, WEF

«ΛΑΘΕ ΒΙΩΣΑΣ» -ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ

Βγείτε εκτός γραμμής και κάθε αλληλεπίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην οποία συμμετέχετε, κάθε δεκάρα που ανταλλάσσετε και κάθε κίνηση που κάνετε μπορεί να (και θα) χρησιμοποιηθεί εναντίον σας. Κάθε κλικ, σχόλιο και κοινή χρήση που κάνετε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κάθε οικονομική συναλλαγή που διεκπεραιώνετε. Η τοποθεσία σας και το μέρος που ταξιδεύετε. Τι αγοράζετε και τι πουλάτε. Τα προσωπικά σας δεδομένα υγείας και τα ιατρικά αρχεία σας. Οι ιστότοποι που επισκέπτεστε. Η συμμετοχή σας σε δημόσιες λειτουργίες (ψηφοφορία, φόροι, επιδόματα κ.λπ.). Πόση ενέργεια καταναλώνετε κι άλλα… Έτσι, η ψηφιακή σας ταυτότητα γίνεται ένας απολογισμός της κοινωνικής σας συμπεριφοράς, ο οποίος μπορεί να ελεγχθεί, να κατευθυνθεί, να διαστρεβλωθεί…

«Η ψηφιακή ταυτότητα καθορίζει σε ποια προϊόντα, υπηρεσίες και πληροφορίες μπορούμε να έχουμε πρόσβαση ή, αντίθετα, τι είναι απαγορευτικό για εμάς. Με άλλα λόγια, θα υπάρχει ένα σύστημα τάξης όπου οι άνθρωποι θα έχουν πρόσβαση σε προνομιακές πληροφορίες, προϊόντα ή υπηρεσίες με βάση τα δεδομένα που καταγράφονται στην ψηφιακή τους ταυτότητα. Το Διαδίκτυο των Σωμάτων μπορεί να προκαλέσει καινοτομίες στην ιατρική γνώση ή θα μπορούσε να επιτρέψει μια κατάσταση επιτήρησης άνευ προηγουμένου εισβολής και συνέπειας» -έκθεση RAND Corporation

Η συντονιστής και παρουσιάστρια του CNN International Julia Chatterley συμφώνησε με τον Nilekani. Η ψηφιακή ταυτότητα περιλαμβάνει σχεδόν όλα όσα σας κάνουν μοναδικούς στον ψηφιακό χώρο, συμπεριλαμβανομένης της συμπεριφοράς σας. Είναι ένα σύστημα που μπορεί να ενοποιήσει όλα τα προσωπικά σας δεδομένα, όπως ποιους ιστότοπους επισκέπτεστε, τις ηλεκτρονικές σας αγορές, τα αρχεία υγείας, τι δημοσιεύετε και τι σχολιάζετε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σύμφωνα με μια έκθεση πληροφοριών για την ψηφιακή ταυτότητα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) από το 2018:

«Αυτή η ψηφιακή ταυτότητα καθορίζει σε ποια προϊόντα, υπηρεσίες και πληροφορίες θα μπορείτε να έχετε πρόσβαση ή αντίθετα, τι είναι κλειστό για εσάς».

Η ψηφιακή ταυτότητα είναι επίσης το κλειδί για την κυκλοφορία του ψηφιακού νομίσματος της Κεντρικής Τράπεζας (CBDC). Όλοι οι δρόμοι οδηγούν σε ένα σύστημα κοινωνικής πίστης όπου οι συμπεριφορές των πολιτών μπορούν να παρακολουθούνται και να χειραγωγούνται με ψηφιακά μέσα.

>Δεν εμφανίστηκες για την τελευταία υποχρεωτική ιατρική πράξη σου; Δεν μπορείς να πας σχολείο ή να μπεις σε παντοπωλείο.

>Θέλεις να οδηγήσεις σε κάποιο μέρος εκτός της 15λεπτης πόλης σου περισσότερες φορές από όσες επιτρέπεται σε ένα χρόνο; Αυτό θα σου κοστίσει.

>Επικρίνεις τις μη εκλεγμένες παγκοσμιοποιητικές πολιτικές; Διαδίδεις “παραπληροφόρηση”, που θεωρείται πως είναι επικίνδυνο για την δημοκρατία/κράτος; Θα τιμωρηθείς.

>Αγόρασες πολύ κρέας ή κατανάλωσες πολύ βενζίνη; “Λυπούμαστε, έχετε φτάσει το όριο εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και δεν θα μπορείτε να συνεχίσετε με το αυτοκίνητο για τον υπόλοιπο μήνα, διαφορετικά ένα βαρύ πρόστιμο θα αφαιρεθεί αυτόματα από το προγραμματιζόμενο CBDC από το ψηφιακό σας πορτοφόλι.”

Σύμφωνα με την Ετήσια Οικονομική Έκθεση 2021 της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS):

«Ο προσδιορισμός σε κάποιο επίπεδο είναι κεντρικός στο σχεδιασμό των CBDC. Αυτό απαιτεί ένα CBDC που να βασίζεται σε λογαριασμό και τελικά να συνδέεται με μια ψηφιακή ταυτότητα.» Επιπλέον, «Ο πιο πολλά υποσχόμενος τρόπος παροχής χρημάτων από την κεντρική τράπεζα στην ψηφιακή εποχή είναι ένα CBDC που βασίζεται σε λογαριασμούς και βασίζεται σε ψηφιακό αναγνωριστικό με την συμμετοχή του επίσημου τομέα».

Αυτό σημαίνει ότι τα CBDC, από το σχεδιασμό τους, δεν επιτρέπουν ανώνυμες συναλλαγές καθώς απαιτούν ψηφιακό αναγνωριστικό για να λειτουργήσουν. Εκτός από την απουσία πλήρους ανωνυμίας συναλλαγών, η δυνατότητα προγραμματισμού είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό που διαχωρίζει τα φυσικά μετρητά από το CBDC.

Μιλώντας σε ένα στρογγυλό τραπέζι υψηλού επιπέδου για το CBDC στην Ουάσιγκτον, τον Οκτώβριο του 2022, ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος του ΔΝΤ και πρώην αναπληρωτής διοικητής της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας (PBoC) Bo Li είπε:

“Το CBDC μπορεί να επιτρέψει στις κυβερνητικές υπηρεσίες και στους φορείς του ιδιωτικού τομέα να προγραμματίσουν -να δημιουργήσουν έξυπνες συμβάσεις- – για να επιτρέψουν στοχευμένες λειτουργίες πολιτικής. Για παράδειγμα, πληρωμή κοινωνικής πρόνοιας, κουπόνια κατανάλωσης ή κουπόνια τροφίμων. Με τον προγραμματισμό του CBDC, αυτά τα [sic] χρήματα μπορούν να στοχευτούν με ακρίβεια για το είδος των ανθρώπων που μπορούν, που τους επιτρέπεται να τα κατέχουν και για ποιου είδους χρήση μπορούν να χρησιμοποιηθούν αυτά τα χρήματα», δήλωσε ο Li.

Τελικά, ένα CBDC συνδεδεμένο με ψηφιακό αναγνωριστικό θα επιτρέψει στις κυβερνήσεις και τις εταιρείες να δώσουν δικαιώματα σε ό,τι μπορείτε να αγοράσετε με δικά σας χρήματα, συμπεριλαμβανομένων των ημερομηνιών λήξης για το πότε μπορείτε να τα ξοδέψετε.

Ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ρωσίας, Alexey Zabotkin, έδωσε ένα πραγματικό παγκόσμιο παράδειγμα για το πώς θα μπορούσε να είναι ο προγραμματισμός CBDC όταν μίλησε στην ετήσια εκπαιδευτική άσκηση για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο Cyber ​​Polygon το 2021. Εκεί, ο Zabotkin εξήγησε:

Αυτό το [ψηφιακό ρούβλι] θα επιτρέψει καλύτερη ιχνηλασιμότητα των πληρωμών και της ροής χρημάτων, καθώς και θα διερευνήσει την δυνατότητα καθορισμού όρων για τους επιτρεπόμενους όρους χρήσης μιας δεδομένης νομισματικής μονάδας. Απλώς φανταστείτε για παράδειγμα ότι μπορείτε να δώσετε στα παιδιά σας κάποια χρήματα σε ψηφιακά ρούβλια και στην συνέχεια να περιορίσετε την χρήση τους στην αγορά πρόχειρου φαγητού. Αυτή θα ήταν μια χρήσιμη λειτουργικότητα και φυσικά μπορείτε να βρείτε εκατοντάδες άλλες παρόμοιες περιπτώσεις χρήσης».

Το 2022, ο Nilekani -ο άνθρωπος που πιστώθηκε με την οικοδόμηση του τεράστιου συστήματος ψηφιακής ταυτότητας Aadhaar της Ινδίας- είπε στην Ομάδα Εργασίας Ανάπτυξης της Ομάδας των Είκοσι (G20) ότι θα πρέπει να εξετάσει διαφορετικούς τρόπους αξιοποίησης δεδομένων για κοινωνικές και οικονομικές δραστηριότητες για να προωθήσει την Ατζέντα του ΟΗΕ 2030 βιώσιμα αναπτυξιακούς στόχους.

«Σήμερα ζούμε σε μια κοινωνία που ψηφιοποιείται ολοένα και περισσότερο και κάθε πτυχή της ζωής μας περιλαμβάνει την ψηφιακή τεχνολογία. Διαπιστώνουμε ότι αυτό δημιουργεί τεράστιες ποσότητες δεδομένων για τις κοινωνικές και οικονομικές δραστηριότητές μας και θα πρέπει να εξετάσουμε διαφορετικούς τρόπους για να αξιοποιήσουμε αυτά τα δεδομένα για αναπτυξιακούς στόχους. Τα επόμενα χρόνια, ξεκινώντας από τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και αργότερα σε άλλους τομείς, τα άτομα θα μπορούν να χρησιμοποιούν τα δικά τους δεδομένα για να λάβουν δάνειο, για να λάβουν καλύτερες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, για να αποκτήσουμε καλύτερη υγειονομική περίθαλψη, για να βρούμε καλύτερες θέσεις εργασίας». δήλωσε ο Nilekani τον Δεκέμβριο του 2022.

Εκτός από την αιχμή του δόρατος στο σύστημα ψηφιακής ταυτότητας της Ινδίας κατά την διάρκεια της θητείας του ως προέδρου της UIDAI από το 2009-2014 και ως συνιδρυτής του τεχνολογικού γίγαντα Infosys, ο Nilekani κατείχε θέσεις υψηλού επιπέδου στο Reuters, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ και την Παγκόσμια Τράπεζα Πρωτοβουλία Group’s Identification for Development (ID4D).

WEF: Οι Άνθρωποι μπορούν να χακαριστούν.

«Μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε πρόσωπα στο μυαλό σας, τον αριθμό PIN στον τραπεζικό σας λογαριασμό. Αν νομίζετε ότι η ελευθερία του λόγου αξίζει να διατηρηθεί, τι θα λέγατε για την ελευθερία της σκέψης.» Yuval Noah Harari

Χάρη στην Τεχνητή Νοημοσύνη και το οικοσύστημα του Διαδικτύου των Σωμάτων (IoB), η αποκωδικοποίηση και το χακάρισμα του ανθρώπινου εγκεφάλου βρίσκεται ήδη σε καλό δρόμο, σύμφωνα με παρουσίαση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF). Πέντε χρόνια αφότου ο ιστορικός Yuval Noah Harari δήλωσε για πρώτη φορά στο WEF ότι οι άνθρωποι είναι δυνατό να χακαριστούν και ότι οι ανθρώπινοι οργανισμοί είναι αλγόριθμοι, οι ιδέες του Harari έχουν υλοποιηθεί πλήρως.

Η Ετήσια Συνάντηση του WEF 2023 της Πέμπτης με θέμα «Έτοιμοι για Διαφάνεια Εγκεφάλου;» άνοιξε με ένα σύντομο βίντεο που δείχνει ένα δυστοπικό σενάριο όπου τα εγκεφαλικά κύματα των εργαζομένων όχι μόνο αποκωδικοποιούνταν για να καθοριστεί η απόδοσή τους στον χώρο εργασίας, αλλά και για να προσδιοριστεί εάν συμμετείχαν σε παράνομη δραστηριότητα. Ενώ το σενάριο είναι φανταστικό, το τεχνολογικό πλαίσιο είναι ήδη σε ισχύ.

«Μπορούμε να πάρουμε και να αποκωδικοποιήσουμε πρόσωπα που βλέπετε στο μυαλό σας, απλά σχήματα, αριθμοί, τον αριθμό PIN στον τραπεζικό σας λογαριασμό. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει επιτρέψει την πρόοδο στην αποκωδικοποίηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας με τρόπους που ποτέ πριν δεν πιστεύαμε ότι ήταν δυνατό» — Nita Farahany, Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, 2023

Πολλά δυστοπικά σενάρια συμβαίνουν όταν ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι αυτόνομος.

Αλήθεια σήμερα -και χωρίς αυτές τις τεχνολογίες, είναι ο ανθρώπινος εγκέφαλος, αυτόνομος;

Στην παρουσίασή της στο Νταβός τον Ιανουάριο (2023), η Nita Farahany από το Πανεπιστήμιο Duke εξήγησε ότι η τεχνολογία για την αποκωδικοποίηση των εγκεφαλικών κυμάτων υπάρχει ήδη και επί του παρόντος αναπτύσσεται σε ορισμένες περιπτώσεις χρήσης.

«Τι σκέφτεστε, τι αισθάνεστε, όλα είναι απλώς δεδομένα- δεδομένα που σε μεγάλα μοτίβα μπορούν να αποκωδικοποιηθούν χρησιμοποιώντας τεχνητή νοημοσύνη. Η τεχνητή νοημοσύνη επέτρεψε την πρόοδο στην αποκωδικοποίηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας με τρόπους που ποτέ πριν δεν πιστεύαμε ότι ήταν εφικτό», πρόσθεσε.

Και οι συσκευές για την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου εγκεφάλου δεν χρειάζεται να είναι τόσο επεμβατικές όσο ένα εγκεφαλικό εμφύτευμα.

«Οι συσκευές μπορεί να είναι τόσο μη επεμβατικές όσο ένα Fitbit για τον εγκέφαλό σας. Μπορούμε να πάρουμε συναισθηματικές καταστάσεις — όπως είσαι χαρούμενος ή λυπημένος ή θυμωμένος. Δεν μιλάμε για εμφυτευμένες συσκευές του μέλλοντος. Μιλάω για φορητές συσκευές που είναι σαν τα Fitbits για τον εγκέφαλό σας» Nita Farahany, Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, 2023

H Farahany συνέχισε λέγοντας ότι:

«Ενώ η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου εγκεφάλου έχει τα οφέλη της, θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί και για πολύ κακόβουλους σκοπούς. Η παρακολούθηση του ανθρώπινου εγκεφάλου μπορεί να είναι ισχυρή, χρήσιμη, ευεργετική, να μεταμορφώσει τον εργασιακό χώρο και να κάνει την ζωή μας καλύτερη. Έχει επίσης μια δυστοπική πιθανότητα να χρησιμοποιηθεί για να εκμεταλλευτεί και να φέρει στην επιφάνεια τον πιο κρυφό εαυτό μας. Απειλεί θεμελιωδώς αυτό που είναι η δική μας αυτογνωσία κατά κάποιο τρόπο και απειλεί να γίνει εργαλείο καταπίεσης».

«Δεν είμαστε πια μυστηριώδεις ψυχές. Είμαστε πλέον ζώα που μπορούν να χακαριστούν» Yuval Harari, Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, 2020

Η παρουσίαση της Farahany το 2023 συμβαδίζει με αυτό που ο Yuval Harari έλεγε εδώ και χρόνια στο Νταβός. Σύμφωνα με τον Harari:

«Για να χακάρεις ανθρώπινα όντα χρειάζεσαι πολλή βιολογική γνώση, πολλή υπολογιστική ισχύ και πολλά ειδικά δεδομένα. Αν έχετε αρκετά δεδομένα για εμένα και αρκετή υπολογιστική ισχύ και βιολογικές γνώσεις, μπορείτε να χακάρετε το σώμα μου, τον εγκέφαλό μου, την ζωή μου. Μπορείς να φτάσεις σε ένα σημείο που να με ξέρεις καλύτερα από ό,τι ξέρω τον εαυτό μου. Φανταστείτε την Βόρεια Κορέα σε 20 χρόνια όπου όλοι πρέπει να φορούν ένα βιομετρικό βραχιόλι, το οποίο παρακολουθεί συνεχώς την δραστηριότητα του εγκεφάλου σας 24 ώρες την ημέρα. Ακούς μια ομιλία στο ραδιόφωνο από τον «Μεγάλο Ηγέτη» και ξέρουν τι νιώθεις στην πραγματικότητα. Και αν επιτρέψουμε την εμφάνιση τέτοιων καθεστώτων συνολικής επιτήρησης, μην νομίζετε ότι οι πλούσιοι και ισχυροί σε μέρη όπως το Νταβός θα είναι ασφαλείς. Η Βιολογική γνώση πολλαπλασιαζόμενη με την υπολογιστική ισχύ πολλαπλασιασμένη με Data ισούται με την ικανότητα να καταστρέφεις τους ανθρώπους» Yuval Harari, Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, 2020

Ο Harari μάλιστα κατέληξε σε μια «φόρμουλα κινδύνου» για το χακάρισμα ανθρώπινων όντων, η οποία πιστεύει ότι «μπορεί να είναι η καθοριστική εξίσωση της ζωής στον 21ο αιώνα». Αυτή η εξίσωση είναι B x C x D = AHH — που σημαίνει ότι η B ιολογική γνώση πολλαπλασιασμένη με C υπολογιστική ισχύ πολλαπλασιασμένη με D ata ισούται με την A ικανότητα για H ack-χακάρισμα H ανθρώπων.

«Η δύναμη να χακάρεις ανθρώπινα όντα μπορεί φυσικά να χρησιμοποιηθεί για καλούς σκοπούς, όπως η παροχή πολύ καλύτερης υγειονομικής περίθαλψης, αλλά αν αυτή η δύναμη πέσει στα χέρια ενός Στάλιν του 21ου αιώνα, το αποτέλεσμα θα είναι το χειρότερο ολοκληρωτικό καθεστώς στην ανθρώπινη ιστορία και έχουμε ήδη αρκετούς αιτούντες για την θέση του Στάλιν στον 21ου αιώνα». είπε ο Χαράρι το 2020.

Το Διαδίκτυο των Σωμάτων (IoB) βοηθά στην διαδικασία συλλογής των τεράστιων ποσοτήτων δεδομένων που απαιτούνται για να χακάρουν ανθρώπινα όντα.

Το Διαδίκτυο των Σωμάτων «μπορεί να προκαλέσει καινοτομίες στην ιατρική γνώση ή θα μπορούσε να επιτρέψει μια κατάσταση επιτήρησης άνευ προηγουμένου εισβολής και συνέπειας» — RAND Corporation, 2020. Το IoB είναι ένα οικοσύστημα φορητών, εμφυτεύσιμων ή αναλώσιμων συσκευών που συνδέουν το ανθρώπινο σώμα με το Διαδίκτυο, όπως το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT), αλλά για ανθρώπους. Σύμφωνα με μια έκθεση της RAND Corporation από το 2020, το IoB «θα μπορούσε να προκαλέσει καινοτομίες στην ιατρική γνώση ή θα μπορούσε να επιτρέψει μια κατάσταση επιτήρησης άνευ προηγουμένου, εισβολής και συνέπειας».

Επιπλέον, η αυξημένη υιοθέτηση του IoB μπορεί επίσης να αυξήσει τους παγκόσμιους γεωπολιτικούς κινδύνους, επειδή τα κράτη επιτήρησης μπορούν να χρησιμοποιήσουν δεδομένα του IoB για να επιβάλουν αυταρχικά καθεστώτα. Το IoB αναδύεται από την λεγόμενη τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, για την οποία ο ιδρυτής του WEF Klaus Schwab λέει ότι θα οδηγήσει στην συγχώνευση των φυσικών, βιολογικών και ψηφιακών ταυτοτήτων μας – τον διανθρωπισμό.

Το WEF βρίσκεται πλήρως πίσω από την ευρεία υιοθέτηση του IoB, παρά το γεγονός ότι αναγνωρίζει τις τεράστιες ηθικές ανησυχίες που προκύπτουν από το ότι ένας άνευ προηγουμένου αριθμός αισθητήρων προσαρτώνται, εμφυτεύονται ή καταπίνονται σε ανθρώπινα σώματα για παρακολούθηση, ανάλυση, ακόμη και τροποποίηση ανθρώπινων σωμάτων και συμπεριφοράς.

«Μετά το Διαδίκτυο των πραγμάτων, το οποίο άλλαξε τον τρόπο που ζούμε, ταξιδεύουμε και εργαζόμαστε συνδέοντας καθημερινά αντικείμενα με το Διαδίκτυο, ήρθε τώρα η ώρα για το Διαδίκτυο των Σωμάτων», έγραψε ο Xiao Liu, συνεργάτης στο Κέντρο WEF για την Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση. Αυτό σημαίνει την συλλογή των φυσικών μας δεδομένων μέσω συσκευών που μπορούν να εμφυτευτούν, να καταποθούν ή να φορεθούν, δημιουργώντας τεράστιες ποσότητες πληροφοριών που σχετίζονται με την υγεία και να είναι άμεσα διαθέσιμες στο σύστημα/κράτος, σε ένα δυστοπικό κρατικό σύστημα.

«Η επιτήρηση του ανθρώπινου εγκεφάλου απειλεί θεμελιωδώς την ταυτότητα του εαυτού μας και απειλεί να γίνει εργαλείο καταπίεσης» Nita Farahany, Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, 2023

Με την ικανότητα αποκωδικοποίησης των εγκεφαλικών κυμάτων, η ανθρωπότητα βρίσκεται στο κατώφλι αυτού που είναι το χειρότερο ολοκληρωτικό καθεστώς παρακολούθησης στην ανθρώπινη ιστορία. Τι θα κάνατε αν ξυπνούσατε μια μέρα και οι σκέψεις σας δεν ήταν πια μόνο δικές σας; Αν πιστεύατε ότι η ελευθερία του λόγου αξίζει να διατηρηθεί, και τι κάνετε για να διατηρηθεί; Περιμένετε μέχρι να έρθουν για την ελευθερία της σκέψης, των συναισθημάτων, των ονείρων σας. Σε αυτό το εφιαλτικό σενάριο, οτιδήποτε σκέφτεστε μπορεί -και θα χρησιμοποιηθεί εναντίον σας από την εγκληματική αστυνομία σκέψης. Μελετήστε τον Άλντους Χάξλεϊ και τον Τζωρτζ Όργουελ, δικοί τους ήταν, στα ίδια Λαγούμια είρπαν και τις Ολοφάνερες προθέσεις των Επικυρίαρχων προέβαλαν σε τελετουργία κοινής θέας.

Μην ρωτάς τι να κάνεις… κοντά στον ΝΟΥ κι η Γνώση!

Carl Sagan: Οι τέσσερις βασικοί λόγοι για να διαδοθεί η επιστήμη

Για μένα υπάρχουν τέσσερις βασικοί λόγοι για μια συντονισμένη προσπάθεια να διαδοθεί η επιστήμη μέσω ραδιόφωνου, τηλεόρασης, κινηματογράφου, εφημερίδων, βιβλίων, προγραμμάτων κομπιούτερ, διαδικτύου, διαλέξεων και σχολικών μαθημάτων και εκπαίδευσης σε κάθε πολίτη. Σε όλες τις χρήσεις της επιστήμης είναι ανεπαρκές – στην πραγματικότητα επικίνδυνο – να παράγεται μόνο ένα μικρό, εξαιρετικά ικανό, καλοαμειβόμενο ιερατείο ειδικών. Αντ’ αυτού κάποια βασική κατανόηση των ανακαλύψεων και μεθόδων της επιστήμης πρέπει να είναι προσιτή στο ευρύτερο κοινό.
  • Παρά τις πολλαπλές πιθανότητες κατάχρησης, η επιστήμη μπορεί να είναι η χρυσή διέξοδος από τη φτώχεια και την οπισθοδρομικότητα για τα αναπτυσσόμενα κράτη. Είναι αυτή που θέτει σε λειτουργία τις εθνικές οικονομίες και τον παγκόσμιο πολιτισμό. Πολλά έθνη το κατανοούν αυτό. Γι’ αυτό και τόσοι απόφοιτοι σπουδαστές της επιστήμης και μηχανικής στα αμερικανικά πανεπιστήμια – οι καλύτεροι στον κόσμο – προέρχονται από άλλες χώρες. Το συμπέρασμα, κάτι που οι ΗΠΑ μερικές φορές αδυνατούν να κατανοήσουν, είναι ότι εγκαταλείποντας την επιστήμη ανοίγει ο δρόμος προς τη φτώχεια και την οπισθοδρομικότητα.
  • Η επιστήμη μας αφυπνίζει για τους κινδύνους που προέρχονται από τις τεχνολογίες που μεταβάλλουν τον κόσμο, ειδικά το παγκόσμιο περιβάλλον από το οποίο εξαρτάται η ζωή μας. Η επιστήμη μας προμηθεύει ουσιαστικά και έγκαιρα με ένα προειδοποιητικό σύστημα.
  • Η επιστήμη μας διδάσκει τα βαθύτερα θέματα της καταγωγής, της φύσης και της μοίρας του είδους μας, της ζωής, του πλανήτη μας, του Σύμπαντος. Για πρώτη φορά στην Ιστορία της ανθρωπότητας είμαστε σε θέση να εξασφαλίσουμε μια αληθινή κατανόηση αυτών των θεμάτων. Κάθε πολιτισμός στη Γη έχει θέσει τέτοια θέματα και έχει εκτιμήσει τη σπουδαιότητά τους. Όλοι μας νιώθουμε σαν κουτορνίθια όταν προσεγγίζουμε αυτά τα μεγάλα ζητήματα. Μακροπρόθεσμα το μεγαλύτερο δώρο της επιστήμης μπορεί να είναι να μας διδάξει – κάτι που κανένα άλλο ανθρώπινο εγχείρημα δεν στάθηκε ικανό – σχετικά με το κοσμικό μας γενικό πλαίσιο, ή να μας απαντήσει στα ερωτήματα: από πού και πότε ήρθαμε ή ακόμα και ποιοι είμαστε.
  • Οι αξίες της επιστήμης και οι αξίες της δημοκρατίας είναι εναρμονισμένες και σε πολλές περιπτώσεις αδιαχώριστες. Η επιστήμη και η δημοκρατία ξεκίνησαν – με την πολιτισμένη τους ενσάρκωση – την ίδια χρονική περίοδο και στο ίδιο μέρος: την Ελλάδα του 7ου και 6ου αιώνα π.Χ. Η επιστήμη προσφέρει ισχύ σε οποιονδήποτε κάνει τον κόπο να τη μάθει (μόνο που πάρα πολλοί έχουν συστηματικά εμποδιστεί από το να κάνουν κάτι τέτοιο). Καθώς η επιστήμη αναπτύσσεται, απαιτεί πράγματι την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών. Οι αξίες της αντιτίθενται στο μυστικισμό. Η επιστήμη δεν διαθέτει ειδικά πλεονεκτήματα ή προνομιακές θέσεις. Και οι δυο, η επιστήμη και η δημοκρατία, ενθαρρύνουν αντισυμβατικές απόψεις και ζωηρές λογομαχίες. Και οι δυο απαιτούν επαρκή λογική, συναφή επιχειρήματα, αυστηρά δεδομένα αποδεικτικών στοιχείων και εντιμότητας. Η επιστήμη είναι ένας τρόπος να προκαλέσεις κάποιους που προσποιούνται ότι έχουν γνώσεις, να τις αποδείξουν. Είναι ένα φράγμα ενάντια στο μυστικισμό, στις προλήψεις, στην κακή εφαρμογή της θρησκείας εκεί όπου δεν έχει καμία σχέση. Αν είμαστε πιστοί στις αξίες της, μπορεί να μας πει πού έχουμε κάνει λάθος. Μας προμηθεύει με μια διόρθωση των λαθών μας. Όσο πιο πλατιά διαδεδομένη είναι η γλώσσα της, οι κανόνες και οι μέθοδοί της, τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα έχουμε να διασώσουμε αυτό που ο Τόμας Τζέφερσον και οι συνάδελφοί του είχαν στο μυαλό τους. Αλλά και η δημοκρατία μπορεί να ανατραπεί μέσω των προϊόντων της επιστήμης πιο εύκολα απ’ όσο μπορούσε να ονειρευτεί ο όποιος προ-βιομηχανικός δημαγωγός.
Το να βρει κανείς τυχαία έναν κόκκο αλήθειας να πλέει σε ένα τεράστιο ωκεανό σύγχυσης και ανοησίας, απαιτεί επαγρύπνηση, αφοσίωση και κουράγιο. Αλλά αν εμείς δεν εξασκούμε αυτούς τους αυστηρούς τρόπους σκέψης, δεν μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα λύσουμε τα πραγματικά σοβαρά προβλήματα της αλήθειας που αντιμετωπίζουμε και κινδυνεύουμε να γίνουμε ένα έθνος κορόιδων, έρμαια στον πρώτο τυχόντα τσαρλατάνο που θα μας συναντήσει.

Ένα εξωγήινο πλάσμα που θα ερχόταν για πρώτη φορά στη Γη – και θα εξέταζε αυτά που παρουσιάζουμε κυρίως στα παιδιά μας μέσω της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου, του κινηματογράφου, των εφημερίδων και περιοδικών, των κόμικς και πολλών βιβλίων – θα μπορούσε εύκολα να συμπεράνει ότι σκοπεύουμε να τους διδάξουμε φόνους, βιασμούς, βία, προλήψεις, ευπιστία και καταναλωτισμό. Επιμένουμε σε αυτά και μετά από πολλές επαναλήψεις πολλοί από μας τελικά το κατορθώνουν. Τι είδους κοινωνία θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε, αν αντίθετα τα κατακλύζαμε με την επιστήμη και ένα αίσθημα ελπίδας;

Carl Sagan, Στοιχειωμένος κόσμος

Ο Αριστοτέλης για την ανδρεία

Ο Αριστοτέλης αναφερόμενος στο ζήτημα της ανδρείας καθιστά σαφές ότι το θάρρος ή η δειλία δεν είναι τίποτε άλλο από τη στάση του ανθρώπου απέναντι στο φόβο: «Είναι προφανές ότι φοβούμαστε τα πράγματα που προκαλούν φόβο, και αυτά είναι, για να το πούμε με δυο λόγια, τα κακά πράγματα – εξού και ο ορισμός του φόβου ως “προσδοκίας κακού”. Φοβούμαστε λοιπόν όλα τα κακά πράγματα, π.χ. το κακό όνομα, τη φτώχεια, την αρρώστια, την έλλειψη φίλων, το θάνατο, ο ανδρείος όμως άνθρωπος δε θεωρείται ότι έχει σχέση με όλα αυτά». (1115a 6, 9-14).

Κι εδώ ακριβώς ξεκινούν οι παρανοήσεις της έννοιας που ταυτίζουν τον ανδρείο με τον ατρόμητο, δηλαδή με τον άνθρωπο που δεν πτοείται ποτέ ή δεν υπολογίζει το μέγεθος των κινδύνων. Για τον Αριστοτέλη, μια τέτοια εκδοχή είναι ολότελα λανθασμένη, αφού, σε τελική ανάλυση, ξεπερνά τα ανθρώπινα μέτρα.

Ο φόβος είναι συναίσθημα φυσικό, κάτι σαν ένστικτο αυτοσυντήρησης και η απάρνησή του κρίνεται αντίθετη με την ανθρώπινη φύση. Εξάλλου, υπάρχουν ζητήματα που οι συνετοί άνθρωποι θα πρέπει να φοβούνται: «Μερικά, πράγματι, από αυτά τα κακά και πρέπει και είναι ωραίο να τα φοβάται κανείς· μερικά μάλιστα θα ήταν άσχημο να μην τα φοβάται, π.χ. το κακό όνομα: όποιος το φοβάται είναι ένας σωστός άνθρωπος, ένας άνθρωπος που αισθάνεται ντροπή, ενώ αυτός που δεν το φοβάται είναι άνθρωπος που δεν αισθάνεται ντροπή. Μερικοί χρησιμοποιούν και σ’ αυτή την περίπτωση τη λέξη “ανδρείος”, αυτοί όμως κάνουν, στην πραγματικότητα, μεταφορά της λέξης σε μια καινούργια σημασία». (1115a 6, 14-17).

Στην ουσία πρόκειται για σύγχυση εννοιών που σχετίζεται με την κοινή αναφορά στην έλλειψη του φόβου: «έχει, πράγματι, ο άνθρωπος αυτός κάτι κοινό με τον ανδρείο, αφού και ο ανδρείος είναι ένας άνθρωπος που δεν αισθάνεται φόβο». (1115 6 18-19).

Με άλλα λόγια, όποιος δεν αισθάνεται φόβο δε σημαίνει ότι είναι και ανδρείος. Η έλλειψη φόβου μπορεί να ερμηνευτεί ως αναισχυντία ή, ακόμη, κι ως ολοκάθαρη ανοησία. Ο ανόητος που μπαίνει σε κινδύνους, χωρίς να έχει επίγνωση, δεν είναι ανδρείος, όπως δεν είναι ανδρείος και ο αναιδής ή ο κυνικός ή ο ολότελα αισχρός, που δεν υπολογίζει κανένα νόμο προκειμένου να επωφεληθεί σε βάρος των άλλων.

Ο Αριστοτέλης συμπληρώνει: «Ούτε, επίσης, είναι δειλός ο άνθρωπος που φοβάται μια βιαιοπραγία σε βάρος των παιδιών του ή της γυναίκας του ή όποιος φοβάται το φθόνο ή άλλα τέτοια πράγματα· ούτε πάλι είναι ανδρείος ο άνθρωπος που αντιμετωπίζει με θάρρος μια επικείμενη μαστίγωσή του». (1115a 6, 25-27).

Είναι αδύνατο να ζητά κανείς την πλήρη απαλλαγή του ανθρώπου από το φόβο. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα ταίριαζε περισσότερο στην αφροσύνη παρά στην ανδρεία. Κατ’ επέκταση «τα πράγματα που προκαλούν φόβο δεν είναι ίδια για όλους τους ανθρώπους». (1115b 7, 8).

Αν δεχτούμε ότι ο θάνατος ή η φτώχεια μπορούν να επιφέρουν το φόβο, δε σημαίνει ότι όλοι τα φοβούνται το ίδιο: «υπάρχουν άνθρωποι που, ενώ είναι δειλοί στους πολεμικούς κινδύνους, είναι ελευθέριοι και αντιμετωπίζουν με θάρρος την απώλεια χρημάτων». (1115a 6, 23-25). Αντιστρόφως, μπορεί να υπάρχουν άνθρωποι που μπροστά στην ολοκληρωτική οικονομική καταστροφή και τα αδιέξοδα της φτώχειας να προτιμούν το θάνατο.

Για τον Αριστοτέλη ο διαχωρισμός πρέπει να γίνει με βάση όχι τις υποκειμενικές, αλλά τις αντικειμενικές συνθήκες που μπορούν να εμπνεύσουν το φόβο. Διευκρινίζει ότι υπάρχουν πράγματα που ξεπερνούν τις ανθρώπινες δυνατότητες κι ως εκ τούτου λειτουργούν εκφοβιστικά σε όλους τους σώφρονες ανθρώπους: «είναι και μερικά» (πράγματα) «που λέμε ότι είναι πάνω από τη δύναμη του ανθρώπου. Αυτά τα τελευταία προκαλούν φόβο σε κάθε άνθρωπο – στους μυαλωμένους, τουλάχιστο, ανθρώπους». (1115b 7, 8-10).

Το συμπέρασμα προκύπτει αβίαστα: «Ο ανδρείος είναι απτόητος στο βαθμό που μπορεί να είναι απτόητος ο άνθρωπος». (1115b 7, 12).

Κι όταν γίνεται λόγος για πράγματα που είναι «πάνω από τη δύναμη του ανθρώπου» δεν πρέπει να εννοηθούν μόνο οι απρόβλεπτες και οδυνηρές φυσικές καταστροφές, όπως οι σεισμοί ή οι πλημμύρες ή τα ακραία καιρικά φαινόμενα κλπ, αλλά οτιδήποτε ξεπερνά τις ανθρώπινες δυνατότητες, όπως η αρρώστια ή ο θάνατος (εκλαμβανόμενα, βέβαια, μόνο από την οπτική του φυσικού αναπόφευκτου, χωρίς να συνυπολογίζεται η πιθανή ευθύνη του ανθρώπου – σε σχέση με τον τρόπο που επέλεξε να ζει – για την πρόκληση της αρρώστιας ή του θανάτου).

Ωστόσο, το ότι αυτά που υπερβαίνουν τα ανθρώπινα είναι δικαιολογημένο να προκαλούν φόβο σε όλους τους «μυαλωμένους τουλάχιστο ανθρώπους», δε σημαίνει ότι είναι κατ’ ανάγκη και σωστό. Ο Αριστοτέλης είναι ξεκάθαρος: «Τη φτώχεια όμως ίσως δεν πρέπει να τη φοβούμαστε, ούτε την αρρώστια: γενικά δεν πρέπει να φοβούμαστε τα πράγματα που δεν προέρχονται από την κακία ούτε έχουν την αρχή τους σ’ εμάς τους ίδιους». (1115a 6, 19-21).

Κι εδώ δεν πρέπει να σταθεί κανείς στο κατά πόσο η φτώχεια δεν έχει να κάνει με την «κακία» και δεν οφείλεται «σ’ εμάς τους ίδιους», αλλά στο ζήτημα των ανθρώπινων δυνατοτήτων. Οπωσδήποτε η φτώχεια που οφείλεται στην τεμπελιά «προέρχεται από την κακία» κι έχει την αρχή της «σ’ εμάς τους ίδιους», όπως και η αρρώστια που οφείλεται στις καταχρήσεις. Ο Αριστοτέλης, όμως, δεν αναφέρεται σε αυτό.

Αναφέρεται στις περιπτώσεις όπου πράγματι ο άνθρωπος δεν μπορεί να κάνει τίποτε για να τις αποφύγει. Μια απρόβλεπτη ξηρασία που θα καταστρέψει τη σοδειά μπορεί να φέρει φτώχεια, όπως και μια ξαφνική αρρώστια θάνατο. Για τον Αριστοτέλη έχει τεράστια σημασία η διαφοροποίηση των καταστάσεων σε σχέση με την ευθύνη. Για οτιδήποτε ο άνθρωπος δεν έχει ευθύνη, επειδή είναι αδύνατο να ελέγξει, δε θα έπρεπε να αισθάνεται φόβο.

Ο φόβος θα έπρεπε να είναι συναίσθημα που να αφορά αυτά που εμπεριέχονται στην ανθρώπινη αρμοδιότητα. Το γεγονός ότι οι μυαλωμένοι άνθρωποι αισθάνονται φόβο με όσα υπερβαίνουν τις δυνατότητές τους καταδεικνύει την αδυναμία του ανθρώπου να ελέγξει το φόβο περιορίζοντάς τον σε όσα πράγματι περνούν από το χέρι του.

Βέβαια, το να φοβάται κανείς αυτά που δεν ορίζει είναι λογικό, αφού το άγνωστο είναι που γεννά το φόβο. Αυτά που κάποιος είναι σε θέση να τα ελέγξει δεν έχει λόγο να τα φοβηθεί. Η επιφύλαξη «ίσως» που θέτει ο Αριστοτέλης στη φράση «τη φτώχεια όμως ίσως δεν πρέπει να τη φοβόμαστε» καταδεικνύει και τη δική του αβεβαιότητα, καθώς ξέρει καλά ότι δεν μπορεί να υπερβεί τα ανθρώπινα μέτρα. Θα ήταν σωστό ο άνθρωπος να αντιμετωπίζει με θάρρος όλα όσα δεν ελέγχει ακριβώς επειδή δεν ευθύνεται. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν ξέρουμε κατά πόσο μπορεί να γίνει εφικτό. Η γέννηση της θρησκείας σχετίζεται άμεσα με αυτό.

Το σίγουρο είναι ότι και ο φόβος για το άγνωστο, όταν ξεπεράσει ένα λογικό μέτρο, δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στο παράλογο δηλητηριάζοντας (άσκοπα) τη ζωή του ανθρώπου. Ο άνθρωπος που φοβάται συνέχεια μια επικείμενη ανεξέλεγκτη καταστροφή για τον ίδιο ή τους δικούς του είναι αδύνατο να φτάσει στην ευτυχία. Το διαρκές άγχος για την αρρώστια ή για την καταστροφή είναι παθολογία και δεν έχει καμία σχέση με την άσκηση της αρετής ή με τον ελεύθερο άνθρωπο.

Σε τελική ανάλυση είναι δειλία, αφού πρόκειται για την έκφραση της πιο ακραίας απαισιοδοξίας, κι ο ανδρείος είναι από τη φύση του αισιόδοξος άνθρωπος: «Ο δειλός λοιπόν είναι, θα λέγαμε, ο άνθρωπος που βάζει πάντοτε στο μυαλό του το χειρότερο, γιατί φοβάται τα πάντα. Ο ανδρείος, πάντως, είναι ακριβώς το αντίθετο· γιατί το θάρρος είναι χαρακτηριστικό του ανθρώπου που αντιμετωπίζει τη ζωή με αισιοδοξία». (1116a 7, 2-4).

Από κει και πέρα, όσα ο άνθρωπος μπορεί να ελέγξει, επειδή εντάσσονται μέσα στις δυνατότητές του, το στοιχείο του φόβου οφείλει να χαλιναγωγηθεί (κι όχι να εξαφανιστεί) μέσα στο λογικό μέτρο: «Τα άλλα όμως, αυτά που είναι μέσα στα όρια της δύναμης του ανθρώπου, παρουσιάζουν διαφορές μεταξύ τους ως προς το μέγεθος και ως προς το “περισσότερο και λιγότερο”· το ίδιο συμβαίνει και με τα πράγματα που μας εμπνέουν θάρρος και σιγουριά». (1115b 7, 10-12).

Κι αν κάποιος χρειάζεται περισσότερες διευκρινήσεις, ο Αριστοτέλης θα παραθέσει και πάλι τη γνωστή συνταγή που καθορίζει όλες τις αρετές: «Ο άνθρωπος λοιπόν που αντιμετωπίζει και που φοβάται α) τα πράγματα που πρέπει, β) για το λόγο που πρέπει, γ) με τον τρόπο που πρέπει και δ) τη στιγμή που πρέπει, το ίδιο και ο άνθρωπος που δείχνει θάρρος με τις ίδιες αυτές προϋποθέσεις, είναι ανδρείος· γιατί ο ανδρείος “πάσχει” και “πράττει” με τον τρόπο που είναι ο σωστός για την περίσταση και όπως ορίζει ο λόγος». (1115b 7, 19-22).

Η τελική προσθήκη της λογικής («όπως ορίζει ο λόγος») είναι η επισφράγιση της αριστοτελικής μεσότητας, αφού λειτουργεί ως κυρίαρχο κριτήριο που θα ορίσει το «περισσότερο και λιγότερο» από όσο πρέπει, δηλαδή το σημείο που ξεκινά η υπερβολή και η έλλειψη, οι οποίες ανατρέπουν τις ισορροπίες της αρετής: «Είναι όμως δυνατό να φοβάται κανείς περισσότερο ή λιγότερο, και, ακόμη, πράγματα που δεν είναι φοβερά να τα φοβάται ως φοβερά. Η λανθασμένη συμπεριφορά οφείλεται άλλοτε στο ότι φοβάται κάτι που δεν πρέπει να το φοβάται, άλλοτε στο ότι φοβάται όχι με το σωστό τρόπο, άλλοτε στο ότι φοβάται σε στιγμή που δε θα έπρεπε να φοβάται, κοκ. – το ίδιο συμβαίνει και με τα πράγματα που μας εμπνέουν θάρρος και σιγουριά». (1115b 7, 15-19).

Από κει και πέρα, όλα ορίζονται με βάση το γνωστό δίπολο της υπερβολής και της έλλειψης, που δεν έχουν καμία σχέση με την ανδρεία: «Ενσχέσει με την υπερβολή τα πράγματα έχουν ως εξής: Τον άνθρωπο που δεν αισθάνεται κανέναν απολύτως φόβο, η γλώσσα μας δεν έχει λέξη να τον δηλώσει (το είπαμε και σε προηγούμενη ενότητα ότι σε πολλές περιπτώσεις η γλώσσα μας δε διαθέτει τις σχετικές λέξεις), θα μπορούσε όμως κανείς να πει ότι είναι ένα είδος παράφρονα ή αναίσθητου ανθρώπου, αν δε φοβάται τίποτε, ούτε τους σεισμούς ούτε τα κύματα της θάλασσας – όπως το λένε για τους Κέλτες». (1115b 7, 28-32).

Και βέβαια, αυτός που υπερβάλει στην επίδειξη θάρρους είναι ο θρασύς: «Ο υπερβολικός στο θάρρος ενσχέσει με τα πράγματα που προκαλούν φόβο είναι ο θρασύς. Ο θρασύς, πάντως, άνθρωπος δεν είναι – κατά την κοινή αντίληψη – παρά ένας καυχησιάρης, ένας άνθρωπος που προσποιείται τον ανδρείο: ό,τι είναι ο ανδρείος ενσχέσει με τα πράγματα που προκαλούν φόβο, ο θρασύς θέλει να φαίνεται ότι είναι· όπου λοιπόν το μπορεί, μιμείται τον ανδρείο. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους είναι θρασύδειλοι: θρασείς εκεί όπου μπορούν να “παίξουν” τον ανδρείο, δεν είναι ικανοί να αντιμετωπίσουν ό,τι προκαλεί πράγματι φόβο». (1115b 7, 32-38).

Ο Αριστοτέλης θα συμπληρώσει για τους θρασείς: «Οι θρασείς “κάνουν τον καμπόσο” και, ενώ πριν από τους κινδύνους τούς θέλουν, όταν είναι μέσα σ’ αυτούς, αποτραβιούνται· αντίθετα οι ανδρείοι βρίσκονται σε διέγερση την ώρα της δράσης, ενώ πιο μπροστά είναι ψύχραιμοι και ήσυχοι». (1116a 7, 7-10).

Από την άλλη, η έλλειψη θάρρους καθιστά κάποιον δειλό: «Ο άνθρωπος αυτός είναι ελλιπής στο θάρρος· αυτό όμως που κυρίως γίνεται φανερό σ’ αυτόν τον άνθρωπο είναι ο υπερβολικός του φόβος μπροστά στις δυσάρεστες και οδυνηρές καταστάσεις». (1116a 7, 1-2).

Ο δειλός είναι σε θέση να προτιμήσει ακόμη και το θάνατο προκειμένου να αποφύγει τα δυσάρεστα που οφείλει να αντιμετωπίσει: «Το να επιλέγει  κανείς το θάνατο για να γλιτώσει από τη φτώχεια, από μια ερωτική απογοήτευση ή από κάτι δυσάρεστο και οδυνηρό, αυτό δε δείχνει άνθρωπο ανδρείο· ίσα ία δείχνει άνθρωπο δειλό· γιατί το να αποφεύγει κανείς τα οχληρά και κουραστικά πράγματα είναι καθαρή μαλθακότητα: αν δέχεται το θάνατο, δεν είναι γιατί πρόκειται για κάτι το ωραίο, αλλά για να γλιτώσει από ένα κακό». (1116a 7, 13-17).

Κι εδώ ακριβώς έγκειται ο τελικός σκοπός της ανδρείας, που καθορίζει και την εννοιολογική της υπόσταση. Η ανδρεία υφίσταται μόνο εφόσον ο τελικός στόχος της θαρραλέας πράξης έχει να κάνει με την πραγμάτωση της αρετής, δηλαδή με την εκπλήρωση του καλού. Γι’ αυτό ο κυνικός ή ο αισχρός ή ο παραβάτης του νόμου δε θα μπορέσουν ποτέ να θεωρηθούν ανδρείοι. Γιατί το θάρρος τους απέναντι στις πιθανές συνέπειες των πράξεών τους δεν έχει να κάνει με την αρετή, αλλά με το ανέντιμο που θα υπηρετήσει προσωπικά οφέλη. Από αυτή την άποψη, το θάρρος τους είναι θράσος. Γι’ αυτό δεν πρόκειται για ανδρείους, αλλά για θρασείς και αδίστακτους ανθρώπους, εκ διαμέτρου αντίθετους με την έννοια της αρετής.

Ο Αριστοτέλης είναι σαφής: «Όπως λοιπόν είπαμε, η ανδρεία είναι μεσότητα απέναντι στα πράγματα που προκαλούν θάρρος και φόβο στις περιστάσεις που περιγράψαμε· είπαμε επίσης ότι ο ανδρείος επιλέγει και αντιμετωπίζει διάφορα πράγματα επειδή αυτό είναι ωραίο, ή γιατί θα ήταν άσχημο να μην το κάνει έτσι». (1116a 7, 10-13).

Το τέλος, δηλαδή ο τελικός σκοπός μιας πράξης, καθορίζει και την ποιότητά της. Κι αυτό, βέβαια, είναι αποτέλεσμα του σωστού εθισμού (έξις) που θα ωθήσει τον άνθρωπο στην αρετή. Η ανδρεία, ως έννοια συνυφασμένη με την εκπλήρωση της αρετής, δε θα μπορούσε να μην εντάσσεται σ’ αυτό το πλαίσιο: «Το τέλος, τώρα, κάθε ενέργειας είναι αυτό που αντιστοιχεί στην έξη από την οποία προέρχεται η συγκεκριμένη ενέργεια. Για τον άνθρωπο που κάνει ανδρείες πράξεις η ανδρεία είναι κάτι το ωραίο. Τέτοιο θα είναι λοιπόν και το τέλος της· γιατί το καθετί ορίζεται με βάση το τέλος του. Για κάτι το ωραίο λοιπόν ο ανδρείος υπομένει και πράττει τα έργα της ανδρείας». (1115b 7, 23-27).

Κατά συνέπεια, ο ανδρείος είναι ο άνθρωπος που διατίθεται να θυσιάσει τη ζωή του μόνο αν πρόκειται για κάτι ωραίο. Κι ως παράδειγμα ο Αριστοτέλης φέρνει το θάνατο στο πεδίο των μαχών: «Κατά κύριο, επομένως, λόγο ανδρείος θα πρέπει να χαρακτηριστεί αυτός που αντιμετωπίζει δίχως φόβο τον ωραίο θάνατο, καθώς και όλα όσα αποτελούν άμεση απειλή θανάτου – τέτοια είναι κατά κύριο λόγο όσα διαδραματίζονται στον πόλεμο». (1115a 6, 37-39).

Αρκεί βέβαια, στο πεδίο των μαχών να υπερασπίζεται κανείς την ακεραιότητα της πόλης κι όχι τα συμφέροντα μερικών ή τις φιλοδοξίες του Αλκιβιάδη. Γιατί η πόλη που κάνει πολέμους τέτοιων συμφερόντων δεν αναζητά ανδρείους αλλά θύματα. Κι αυτό, επίσης, δεν έχει καμία σχέση με την αρετή.

Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΞΕΝΟΦΩΝ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΞΕΝ Ελλ 5.2.25–5.2.31

Πραξικοπηματική κατάληψη της Καδμείας από τους Σπαρτιάτες

Η Ανταλκίδειος ειρήνη (βλ. και ΞΕΝ Ελλ 5.1.30–5.1.36) ενίσχυσε τη θέση της Σπάρτης. Άρχισε, έτσι, μια περίοδος παρεμβάσεών της στα εσωτερικά ζητήματα των ελληνικών πόλεων, με παράλληλη προσπάθειά της για τη συστηματική εξασθένιση των αντίπαλων δυνάμεων. Στα πλαίσια αυτά, στάλθηκε στη Χαλκιδική σπαρτιατικό εκστρατευτικό σώμα υπό την ηγεσία του Ευδαμίδα, ενώ ο αδελφός του, ο Φοιβίδας, αναχώρησε για τον ίδιο προορισμό αργότερα, έχοντας υπό τις διαταγές του τους άνδρες που ανήκαν στο σώμα του πρώτου, αλλά είχαν καθυστερήσει να συγκεντρωθούν.


[5.2.25] Ὁ δὲ Φοιβίδας, ἐπεὶ ἡθροίσθησαν αὐτῷ οἱ ὑπολειφθέντες
τοῦ Εὐδαμίδου, λαβὼν αὐτοὺς ἐπορεύετο. ὡς δ’ ἐγένοντο
ἐν Θήβαις, ἐστρατοπεδεύσαντο μὲν ἔξω τῆς πόλεως περὶ τὸ
γυμνάσιον· στασιαζόντων δὲ τῶν Θηβαίων, πολεμαρχοῦντες
μὲν ἐτύγχανον Ἰσμηνίας τε καὶ Λεοντιάδης, διάφοροι δὲ
ὄντες ἀλλήλοις καὶ ἀρχηγὸς ἑκάτερος τῶν ἑταιριῶν. ὁ μὲν
οὖν Ἰσμηνίας διὰ τὸ μῖσος τῶν Λακεδαιμονίων οὐδὲ ἐπλη-
σίαζε τῷ Φοιβίδᾳ. ὁ μέντοι Λεοντιάδης ἄλλως τε ἐθερά-
πευεν αὐτόν, καὶ ἐπεὶ εἰσῳκειώθη, ἔλεγε τάδε· [5.2.26] Ἔξεστί σοι,
ὦ Φοιβίδα, τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μέγιστα ἀγαθὰ τῇ σεαυτοῦ πατρίδι
ὑπουργῆσαι· ἐὰν γὰρ ἀκολουθήσῃς ἐμοὶ σὺν τοῖς ὁπλίταις,
εἰσάξω σε ἐγὼ εἰς τὴν ἀκρόπολιν. τούτου δὲ γενομένου
νόμιζε τὰς Θήβας παντάπασιν ὑπὸ Λακεδαιμονίοις καὶ ἡμῖν
τοῖς ὑμετέροις φίλοις ἔσεσθαι. [5.2.27] καίτοι νῦν μέν, ὡς ὁρᾷς,
ἀποκεκήρυκται μηδένα μετὰ σοῦ στρατεύειν Θηβαίων ἐπ’
Ὀλυνθίους· ἐὰν δέ γε σὺ ταῦτα μεθ’ ἡμῶν πράξῃς, εὐθύς
σοι ἡμεῖς πολλοὺς μὲν ὁπλίτας, πολλοὺς δὲ ἱππέας συμπέμ-
ψομεν· ὥστε πολλῇ δυνάμει βοηθήσεις τῷ ἀδελφῷ, καὶ ἐν
ᾧ μέλλει ἐκεῖνος Ὄλυνθον καταστρέφεσθαι, σὺ κατεστραμ-
μένος ἔσει Θήβας, πολὺ μείζω πόλιν Ὀλύνθου. [5.2.28] ἀκούσας
δὲ ταῦτα ὁ Φοιβίδας ἀνεκουφίσθη· καὶ γὰρ ἦν τοῦ λαμπρόν
τι ποιῆσαι πολὺ μᾶλλον ἢ τοῦ ζῆν ἐραστής, οὐ μέντοι λογι-
στικός γε οὐδὲ πάνυ φρόνιμος ἐδόκει εἶναι. ἐπεὶ δὲ ὡμο-
λόγησε ταῦτα, προορμῆσαι μὲν αὐτὸν ἐκέλευσεν, ὥσπερ
συνεσκευασμένος ἦν εἰς τὸ ἀπιέναι· ἡνίκα δ’ ἂν ᾖ καιρός,
πρὸς σὲ ἥξω ἐγώ, ἔφη ὁ Λεοντιάδης, καὶ αὐτός σοι ἡγήσομαι.
[5.2.29] ἐν ᾧ δὲ ἡ μὲν βουλὴ ἐκάθητο ἐν τῇ ἐν ἀγορᾷ στοᾷ διὰ τὸ
τὰς γυναῖκας ἐν τῇ Καδμείᾳ θεσμοφοριάζειν, θέρους δὲ
ὄντος καὶ μεσημβρίας πλείστη ἦν ἐρημία ἐν ταῖς ὁδοῖς,
ἐν τούτῳ προσελάσας ἐφ’ ἵππου ὁ Λεοντιάδης ἀποστρέφει
τε τὸν Φοιβίδαν καὶ ἡγεῖται εὐθὺς εἰς τὴν ἀκρόπολιν.
καταστήσας δ’ ἐκεῖ τὸν Φοιβίδαν καὶ τοὺς μετ’ αὐτοῦ καὶ
παραδοὺς τὴν βαλανάγραν αὐτῷ τῶν πυλῶν, καὶ εἰπὼν μη-
δένα παριέναι εἰς τὴν ἀκρόπολιν ὅντινα μὴ αὐτὸς κελεύοι,
εὐθὺς ἐπορεύετο πρὸς τὴν βουλήν. [5.2.30] ἐλθὼν δὲ εἶπε τάδε·
Ὅτι μέν, ὦ ἄνδρες, Λακεδαιμόνιοι κατέχουσι τὴν ἀκρό-
πολιν, μηδὲν ἀθυμεῖτε· οὐδενὶ γάρ φασι πολέμιοι ἥκειν,
ὅστις μὴ πολέμου ἐρᾷ· ἐγὼ δὲ τοῦ νόμου κελεύοντος ἐξ-
εῖναι πολεμάρχῳ λαβεῖν, εἴ τις δοκεῖ ἄξια θανάτου ποιεῖν,
λαμβάνω τουτονὶ Ἰσμηνίαν, ὡς πολεμοποιοῦντα. καὶ ὑμεῖς
δὲ οἱ λοχαγοί τε καὶ οἱ μετὰ τούτων τεταγμένοι, ἀνί-
στασθε, καὶ λαβόντες ἀπαγάγετε τοῦτον ἔνθα εἴρηται. [5.2.31] οἱ
μὲν δὴ εἰδότες τὸ πρᾶγμα παρῆσάν τε καὶ ἐπείθοντο καὶ
συνελάμβανον· τῶν δὲ μὴ εἰδότων, ἐναντίων δὲ ὄντων τοῖς
περὶ Λεοντιάδην, οἱ μὲν ἔφευγον εὐθὺς ἔξω τῆς πόλεως,
δείσαντες μὴ ἀποθάνοιεν· οἱ δὲ καὶ οἴκαδε πρῶτον ἀπε-
χώρησαν· ἐπεὶ δὲ εἰργμένον τὸν Ἰσμηνίαν ᾔσθοντο [οἱ]
ἐν τῇ Καδμείᾳ, τότε δὴ ἀπεχώρησαν εἰς τὰς Ἀθήνας
οἱ ταὐτὰ γιγνώσκοντες Ἀνδροκλείδᾳ τε καὶ Ἰσμηνίᾳ μά-
λιστα τριακόσιοι.

***
Στο μεταξύ συγκεντρώθηκε ο υπόλοιπος στρατός του Ευδαμίδα κι ο Φοιβίδας τον παρέλαβε και ξεκίνησε. Φτάνοντας στη Θήβα στρατοπέδευσε έξω από την πόλη, κοντά στο γυμνάσιο. Εκείνο τον καιρό οι Θηβαίοι είχαν εμφύλια διαμάχη· ο Ισμηνίας κι ο Λεοντιάδης, που εχθρεύονταν ο ένας τον άλλον κι ήταν οι αρχηγοί των δύο μερίδων, τύχαινε να 'ναι πολέμαρχοι. Ο Ισμηνίας, που μισούσε τους Λακεδαιμονίους, δεν θέλησε ούτε να συναντήσει τον Φοιβίδα. Ο Λεοντιάδης, αντίθετα, τον καλόπιανε με κάθε τρόπο κι όταν απέκτησε οικειότητα του είπε: «Στο χέρι σου είναι, Φοιβίδα, να προσφέρεις σήμερα μια πολύ μεγάλη υπηρεσία στην πατρίδα σου. Αν με ακολουθήσεις με τους οπλίτες σου θα σε βάλω μέσα στην ακρόπολη, κι άμα γίνει αυτό να 'σαι βέβαιος ότι η Θήβα θα 'ναι ολότελα υπάκουη σε σας και σ' εμάς που είμαστε φίλοι σας. Γιατί τώρα, όπως βλέπεις, έχει απαγορευτεί με προκήρυξη να πάρει μέρος Θηβαίος στην εκστρατεία σας κατά των Ολυνθίων αν όμως συνεργαστείς μαζί μας όπως σου είπα, εμείς θα σου δώσουμε αμέσως πολλούς οπλίτες και πολύ ιππικό. Έτσι θα ενισχύσεις τον αδελφό σου με μεγάλη δύναμη, κι ενώ αυτός ετοιμάζεται να υποτάξει την Όλυνθο, εσύ θα 'χεις υποτάξει τη Θήβα που είναι πολύ μεγαλύτερη πόλη από κείνη».

Ακούγοντας αυτά ο Φοιβίδας ενθουσιάστηκε· είν' αλήθεια ότι αγαπούσε τα λαμπρά κατορθώματα πιο πολύ κι από την ίδια τη ζωή, δεν είχε όμως τη φήμη ανθρώπου λογικού μήτε πολύ φρόνιμου. Όταν συμφώνησε, ο άλλος του είπε να ξεκινήσει, μια κι είχε κιόλας ετοιμαστεί γι' αναχώρηση. «Κι όταν έρθει η στιγμή», είπε ο Λεοντιάδης, «θα 'ρθω να σε βρω και θα σε οδηγήσω ο ίδιος».

Η Βουλή συνεδρίαζε στη στοά της Αγοράς ―επειδή οι γυναίκες γιόρταζαν τα Θεσμοφόρια στην Καδμεία― και καθώς ήταν καλοκαίρι και μεσημέρι, οι δρόμοι ήταν παντέρημοι· εκείνη την ώρα ο Λεοντιάδης τρέχει καβάλα στον Φοιβίδα, τον βάζει να κάνει μεταβολή και τον οδηγεί κατευθείαν στην ακρόπολη. Εκεί τον εγκατέστησε μαζί με τον στρατό του, του παρέδωσε το κλειδί και του παρήγγειλε να μην αφήσει κανέναν να μπει στην ακρόπολη δίχως δική του εντολή. Κατόπιν πήγε αμέσως στη Βουλή και φτάνοντας είπε τούτα: «Μη στενοχωριέστε, βουλευτές, που οι Λακεδαιμόνιοι κατέχουν την ακρόπολη. Δηλώνουν πως δεν ήρθαν σαν εχθροί, εξόν αν κανένας μας θέλει πόλεμο. Τώρα, ο νόμος ορίζει ότι ο πολέμαρχος έχει δικαίωμα να συλλαμβάνει όποιον κρίνει ότι αξίζει τον θάνατο για τις πράξεις του· σύμφωνα λοιπόν μ' αυτόν, εγώ συλλαμβάνω τούτον δω τον Ισμηνία, σαν υποκινητή πολέμου. Εσείς οι λοχαγοί κι οι βοηθοί τους σηκωθείτε, πιάστε τον κι οδηγήστε τον εκεί που είπαμε».

Όσοι ήταν ειδοποιημένοι για την υπόθεση βρίσκονταν εκεί, κι εκτελώντας τη διαταγή τον συνέλαβαν από τους υπόλοιπους που δεν ήξεραν, και που ήταν αντίπαλοι της μερίδας του Λεοντιάδη, μερικοί έφυγαν αμέσως από την πόλη από φόβο μην τους σκοτώσουν, ενώ άλλοι γύρισαν πρώτα στα σπίτια τους. Όταν όμως έμαθαν ότι ο Ισμηνίας είχε φυλακιστεί στην Καδμεία, τότε οι ομοϊδεάτες του Ανδροκλείδα και του Ισμηνία ―κάπου τριακόσιοι― έφυγαν για την Αθήνα.