O Σχηματισμός των λέξεων στην Αρχαία Ελληνική γλώσσα

IV. Από τον Ηρωδιανό (γιο του Απολλώνιου του Δύσκολου)

Περί καθολικῆς προσῳδίας βιβλίο ΧΙΙΙ [Ι 365 Lenz]

Τὰ διὰ τοῦ ι̅ο̅ν̅ τριβράχεα ὑποκοριστικὰ προπαροξύνεται, κτένιον πτύχιον πόδιον θρόνιον… πέδιον ὁ δεσμός, τὸ δὲ πεδίον ἐπὶ τῆς γῆς παροξύνεται· εἰ μέντοι ἡ πρώτη τούτων μακρά ὑπάρχοι, ὑπεσταλμένων τῶν διὰ τοῦ δ̅ι̅ο̅ν̅ παρηγμένων, παροξύνεται, κλειδίον παιδίον δᾳδίον· οὐ γὰρ διὰ τοῦ δ̅ι̅ο̅ν̅ , ἀλλὰ διὰ τοῦ ι̅ο̅ν̅ · τὸ γὰρ δ τοῦ πρωτοτύπου ἐστίν. ἔτι σφηκίον χαρτίον ὠτίον…τὸ δὲ φρούριον προπαροξύνεται· οὐ γὰρ ὑποκοριστικόν. ὡσαύτως καὶ τὸ ἴχνιον προπαροξυντέον ὁμοτόνως τῷ ἀράχνιον· οὐ γὰρ ἐστιν ὑποκοριστικόν, ἀλλ' ἀπὸ ῥήματος ἐσχημάτισται.

Μετάφραση

Τα τριβραχέα υποκοριστικά σε -ιον είναι προπαροξύτονα: κτένιον κτλ., καθώς και το πέδιον 'δεσμός' (από το πέδη), αλλά το πεδίον που αναφέρεται στη γη είναι παροξύτονο. Αν όμως η πρώτη συλλαβή είναι μακρά, παίρνει η παραλήγουσα την οξεία (με εξαίρεση τα παράγωγα σε -διον): κλειδίον παιδίον δᾳδίον (αυτά δεν ανήκουν σε εκείνα που λήγουν σε -διον αλλά σε εκείνα που λήγουν σε -ιον, επειδή το δ ανήκει στη βάση), επιπλέον σφηκίον κτλ.· το φρούριον είναι προπαροξύτονο, επειδή δεν είναι υποκοριστικό· παρομοίως το ἴχνιον όπως το ἀράχνιον πρέπει έχει οξεία στην προπαραλήγουσα, επειδή δεν είναι υποκοριστικό, αλλά παράγεται από ένα ρήμα.

Η Ελληνική Αρχαιότητα: Πόλεμος - Πολιτική - Πολιτισμός 7. Η ρωμαϊκή ηγεμονία

7.1. Η ωμότητα των δούλων είναι ανταπόδοση αδικημάτων

Ο Άτταλος Γ' (139-133), γιος του Ευμένη, έγινε βασιλιάς του Περγάμου το 139, αλλά ασχολήθηκε περισσότερο με τα γράμματα παρά με τη διακυβέρνηση του βασιλείου - τον ενδιέφεραν η ιατρική και η βοτανική. Για αυτόν κυκλοφόρησε η φήμη ότι, φοβούμενος για την εξουσία του, ξεπέρασε τους άλλους βασιλείς σε σκληρότητα και ωμότητα. Ορισμένοι εκτίμησαν ότι οι υπήκοοί του και οι γειτονικοί λαοί ήταν έτοιμοι για εξέγερση (καινοτομίαν). Το σημαντικότερο γεγονός της βασιλείας του ήταν πάντως η διαθήκη του. Πεθαίνοντας το 133, κληροδότησε το Πέργαμο στη Ρώμη. Η απόφασή του αυτή μπορεί να ήταν εκκεντρικότητα ενός μονάρχη που έμεινε χωρίς διάδοχο και δεν αισθανόταν ευτυχής με το περιβάλλον του, αλλά μπορεί να ήταν απλώς πολιτικός ρεαλισμός. Έτσι κι αλλιώς όλες οι σημαντικές αποφάσεις στο βασίλειό του λαμβάνονταν ή επικυρώνονταν από τη ρωμαϊκή Σύγκλητο. Υπήρχε άλλωστε προηγούμενο, εφόσον και το κυρηναϊκό βασίλειο είχε κληροδοτηθεί στους Ρωμαίους από τον ηγεμόνα τους, που έμελλε να κερδίσει την Αίγυπτο ως Πτολεμαίος Η' Ευεργέτης Β'. Είναι πάντως πιθανό ότι ο Άτταλος προσπαθούσε να εξασφαλίσει την κοινωνική ευταξία σε μια ιδιαιτέρως ταραγμένη εποχή.

Καθώς η Ρώμη έσπευδε να αποδεχθεί την κληρονομιά, ο Αριστόνικος (που ισχυριζόταν ότι καταγόταν και αυτός από τον Ευμένη) εξεγέρθηκε. Υποσχέθηκε ελευθερία στις ελληνικές πόλεις της περιοχής και, συναθροίζοντας απόρους και δούλους, προσπάθησε να ιδρύσει μια πολιτεία απελευθερωμένη τόσο από τους Ρωμαίους όσο και από κοινωνικούς δυνάστες. Την ονόμασε Ηλιόπολη και τους κατοίκους της Ηλιοπολίτες, πρεσβεύοντας ισότητα και ελευθερία. Στην πρώτη επέμβαση της Ρώμης αντιστάθηκε με επιτυχία, αλλά το 129 ηττήθηκε και κατέληξε αιχμάλωτος στην αυτοκρατορική πρωτεύουσα.

Για την εξέγερση δεν είναι γνωστές πολλές λεπτομέρειες - ούτε προκύπτει με σαφήνεια το πρόγραμμα του ηγέτη της. Όσα συνέβησαν πάντως δεν ήταν ένα μοναχικό σύμπτωμα. Η δουλεία είχε προσλάβει πρωτόγνωρες διαστάσεις και απρόβλεπτες τροπές. Οι κάτοικοι της Ελλάδας και των βασιλείων υποδουλώνονταν συχνά κατά χιλιάδες και μυριάδες, χωρίς προοπτικές απελευθέρωσης με λύτρα, όπως γινόταν συχνά σε παλαιότερες εποχές. Οι περισσότεροι κατέληγαν στην Ιταλία για να εργαστούν σε σκληρές συνθήκες. Στις αποσπασματικές πηγές της περιόδου γίνεται λόγος για μαζικές αυτοκτονίες, αλλά και για ακόμη μαζικότερες εξεγέρσεις. Ανάμεσα στο 140 και το 70, για πρώτη και μοναδική φορά στην αρχαιότητα (αν εξαιρέσουμε την περίπτωση των ειλώτων), η αντίσταση πολλών δούλων στις σκληρές συνθήκες διαβίωσης και εκμετάλλευσης προσέλαβε τον χαρακτήρα ανοιχτού πολέμου.

Από τις πληρέστερες αναφορές είναι όσες συγκέντρωσε (και όσες από αυτές σώζονται) ο Διόδωρος για τη γενέτειρά του Σικελία. Οι δούλοι, όπως εξηγεί, στιγματίζονταν και περιφέρονταν σχεδόν γυμνοί. Εργάζονταν συχνά αλυσοδεμένοι με ελάχιστη τροφή. Για να επιβιώσουν κατέφευγαν σε ληστείες και αρπαγές. Την οργάνωση και τον συντονισμό τους ανέλαβε ένας Σύρος, που χαρακτηριζόταν μάγος και τερατουργός. Μια από τις βασικές διαπιστώσεις του αυτόκλητου ηγέτη ήταν ότι οι θεοί δεν είχαν εγκαταλείψει τελείως τους εξαθλιωμένους δούλους. Μια Σύρια θεά συνομιλούσε μαζί του και του επέτρεπε να προβλέπει τα μελλούμενα, συνήθως μέσα από όνειρα. Φαντάστηκε έτσι ένα βασίλειο σε όλες του τις λεπτομέρειες. Οι δούλοι θα έπαιρναν τη θέση των δεσποτών και οι δεσπότες τη θέση των δούλων - μόνο που τη συμπεριφορά των νέων αρχόντων θα χαρακτήριζε η μετριοπάθεια. Αυτοανακηρύχθηκε βασιλιάς και φόρεσε διάδημα.

Ο στρατός που συγκέντρωσε μεγάλωσε με ταχύτατους ρυθμούς. Σύμφωνα με τον Διόδωρο, έφτασε τις 200.000, χωρίς να έχει επεκταθεί η εξέγερση σε όλη τη Σικελία. (Πιο μετρημένα ο Λίβιος κάνει λόγο για 70.000. Αλλά ποιος μπορούσε να μετρήσει με ακρίβεια σε εκείνες τις συνθήκες;) Όπως αποδείχθηκε, μέσα στην ορμή τους οι δούλοι δεν φέρθηκαν με μετριοπάθεια, αλλά εκτρέπονταν σε πράξεις ακραίες και μοχθηρές, όσο τουλάχιστον διαρκούσε ο ξεσηκωμός. Ο Διόδωρος διέθετε στοιχεία που τον βεβαίωναν ότι η ωμότητα δεν οφειλόταν στη φύση των δούλων αλλά στο μέγεθος της αδικίας που είχαν υποστεί. Η είδηση για τις ήττες των Ρωμαίων στρατηγών διαδόθηκε γρήγορα. Μέσα στην ίδια τη Ρώμη ξεσηκώθηκαν 150 δούλοι. Στην Αττική κινήθηκαν περισσότεροι από 1.000, και άγνωστος αριθμός στη Δήλο, που ήταν το μεγάλο κέντρο δουλεμπορίου. Παρόμοιες ταραχές σημειώθηκαν και σε άλλους τόπους. Παντού χρειάστηκαν μεγάλες δυνάμεις για να τεθεί σε έλεγχο η κατάσταση.

Μία γενεά αργότερα ξέσπασαν νέοι μεγάλοι πόλεμοι δούλων στη Σικελία. Οι αρχηγοί τους είχαν επίσης ιδιαίτερη σχέση με τους θεούς: ένας θεωρούνταν έμπειρος στις ιεροσκοπίες, ο άλλος στην αστρομαντική. Φόρεσαν διαδήματα και έθεσαν την κοινωνική και πολιτική τάξη σε μεγάλη δοκιμασία. Εκτός από δούλους, στον στρατό τους συνέρρεαν και ελεύθεροι άποροι. Την επόμενη πάλι γενεά πραγματοποιήθηκε στην Ιταλία η μεγαλύτερη εξέγερση δούλων με αρχηγό τον μονομάχο Σπάρτακο. Συγκροτώντας έναν αυτοσχέδιο στρατό 120.000 ανδρών, έφτασε το 72 να απειλήσει την ίδια τη Ρώμη. Είχε λάβει και αυτός θεϊκούς οιωνούς, αλλά βασιζόταν κυρίως στην προσωπική του ανδρεία και το στρατηγικό του ταλέντο. Αρχική του επιδίωξη ήταν να οδηγήσει τους ξεσηκωμένους δούλους πίσω στις πατρίδες τους, τη Γαλατία και τη Θράκη. Αλλά οι μεγάλες του επιτυχίες κράτησαν τους περισσότερους άνδρες κοντά του και έτσι οι αναμετρήσεις παρατάθηκαν. Οι Ρωμαίοι χρειάστηκε να κινητοποιήσουν τεράστιες δυνάμεις, να απολέσουν πλήθος άνδρες και να ταπεινωθούν πολλές φορές, έως ότου καταφέρουν να καταστείλουν την εξέγερση, κινητοποιώντας 10 λεγεώνες. Κατά μήκος μιας οδού έξω από τη Ρώμη σταυρώθηκαν 6.000 εξεγερμένοι.

Οι πόλεμοι των δούλων δεν ήταν η μοναδική απειλή για την κοινωνική τάξη. Σε ολόκληρη την Ελλάδα εκδηλώνονταν διαμαρτυρίες για τη συγκέντρωση της γης στα χέρια λίγων και για τα χρέη που συσσωρεύονταν για τους πολλούς. Τα παλαιά πολιτικά συστήματα, οι δημοκρατίες, ακόμη και οι ολιγαρχίες, που εξασφάλιζαν σε διάφορους βαθμούς τις τάξεις των πολιτών, είχαν καταρρεύσει. Με την επικράτηση της Ρώμης δεν υπήρχε ανάγκη ισχυρού και πολυάριθμου σώματος πολιτών, ικανού να στρατεύεται και να μάχεται για το καλό της πόλεως ή του ἔθνους. Η ίδια η έννοια του πολίτη έχανε το νόημα και την αξία της. Εγγυητής της τάξης ήταν πλέον ο ρωμαϊκός στρατός και προς αυτόν στρέφονταν όσοι ήθελαν να εξασφαλίσουν τον πλούτο και την κοινωνική τους θέση.

Οι διαθήκες συνεχίζονταν. Ο Απίων, γιος του Πτολεμαίου Η', παρέδωσε το 96 τις βασιλικές του κτήσεις στους Ρωμαίους. Είκοσι δύο χρόνια αργότερα ολόκληρη η Κυρηναϊκή με τις πόλεις της οργανώθηκε ως ρωμαϊκή επαρχία. Το 74 ο Νικομήδης κληροδότησε στη Ρώμη τη Βιθυνία.

Οι Αθηναίοι, έπειτα από πολλά χρόνια συμμαχίας με τους Ρωμαίους, δηλαδή απόλυτης υποταγής στη βούληση και τα συμφέροντά τους, πραγματοποίησαν το 88 μια εντυπωσιακή στροφή. Αποφάσισαν να ταχθούν με το μέρος του Μιθριδάτη ΣΤ' Ευπάτορος (121-63), που βρισκόταν ήδη σε ανοιχτή σύγκρουση με τη Ρώμη.

Ο Μιθριδάτης ήταν γόνος μιας δυναστικής οικογένειας που βασίλευε στον Πόντο για δυο περίπου αιώνες. Η καταγωγή του ήταν περσική (σύμφωνα με τον ιστορικό Αππιανό, ήταν δέκατος έκτος απόγονος του Δαρείου) αλλά, όπως οι πρόγονοί του, είχε ελληνική παιδεία. Με τους Έλληνες συνομιλούσε ως Έλληνας και με τους Ασιάτες ως Ασιάτης. Σύμφωνα με μια παράδοση, γνώριζε και τις 22 γλώσσες των εθνών στα οποία βασίλευε. Με τις ικανότητές του επέκτεινε πολύ τα όρια του βασιλείου και της επιρροής του. Κάποια στιγμή έφτασε να διεκδικεί περιοχές που βρίσκονταν στη σφαίρα επιρροής των Ρωμαίων. Του έδιναν θάρρος οι εμφύλιες διαμάχες στην Ιταλία. Ορισμένοι μάλιστα τον προσκαλούσαν να οδηγήσει τις δυνάμεις του εναντίον της ίδιας της Ρώμης, καθώς οι Ιταλοί σύμμαχοι είχαν ξεσηκωθεί διεκδικώντας δικαιώματα Ρωμαίου πολίτη. Επιπλέον, ανέμενε ενίσχυση από πολλές ελληνικές πόλεις. Έχοντας πια κυριαρχήσει στη Μικρά Ασία, δεχόταν συνεχώς πρεσβευτές που επικαλούνταν την προστασία του, αποκαλώντας τον «θεό και σωτήρα». Η εντολή του να εξοντωθούν ταυτοχρόνως όλοι οι Ρωμαίοι που κατοικούσαν στην περιοχή του -λέγεται ότι σφαγιάστηκαν 80.000 άνδρες και γυναικόπαιδα- όχι μόνο δεν αποθάρρυνε τους περισσότερους Έλληνες, αλλά τους γέμιζε προσδοκίες. Ένας βασιλιάς περσικής καταγωγής γινόταν η τελευταία μεγάλη ελπίδα πολλών Ελλήνων για να ανακτήσουν την ελευθερία τους από τους Ρωμαίους.

Με τη φιλορωμαϊκή τους πολιτική οι Αθηναίοι είχαν εξασφαλίσει την ειρήνη για πολλά χρόνια. Διαπίστωναν ωστόσο ότι η ειρήνη είχε μεγάλο κόστος. Οι παρεμβάσεις των Ρωμαίων στις εσωτερικές τους υποθέσεις ήταν διαρκείς, προκαλώντας σοβαρές δυσλειτουργίες στο πολίτευμά τους. Επιπλέον, τα οικονομικά της πόλης αλλά και πολλών ιδιωτών ήταν σε άθλια κατάσταση. Όπως το διατύπωσε ένας ρήτορας της εποχής, τα ιερά παρέμεναν κλειστά, τα γυμνάσια άδεια, το θέατρο χωρίς κοινό, τα δικαστήρια και οι φιλοσοφικές σχολές χωρίς φωνή, ενώ η Πνύκα δεν εξουσιαζόταν πλέον από τον δήμο. Δύο ήταν τα αιτήματα που κυριαρχούσαν στη σκέψη πολλών: να απαλλαγούν από τα βαριά τους χρέη (τα περισσότερα προφανώς προς τους Ρωμαίους) και να αποκαταστήσουν τη δημοκρατία τους. Η ραγδαία πορεία του Μιθριδάτη τούς έδινε την εντύπωση ότι η ηγεμονία των Ρωμαίων μπορούσε να καταλυθεί. Ο Αθηνίων, ένας περιπατητικός φιλόσοφος, στάλθηκε στον Πόντο ως πρεσβευτής και επιστρέφοντας εκλέχθηκε στρατηγός. Η παλαιά συνήθεια που ήθελε τους φιλοσόφους ικανούς όχι μόνο στη θεωρία αλλά και σε πρακτικά θέματα ίσχυε ακόμη. Ο ενθουσιασμός με τον οποίο τον υποδέχθηκαν οι Αθηναίοι έδειχνε καθαρά σε ποιο βαθμό είχε φτάσει το μίσος τους εναντίον των Ρωμαίων. Ακόμη και οι διονυσιακοὶ τεχνῖται, οι άνθρωποι του θεάτρου, ξεσηκώνονταν με προθυμία. Ο Μιθριδάτης ήταν, άλλωστε, γνωστός και ως Νέος Διόνυσος.

Ένας ισχυρός στρατός του Μιθριδάτη κινήθηκε προς την Ελλάδα, υποτάσσοντας πολλά νησιά του Αιγαίου. Περνώντας από τη Δήλο, έσφαξε το πλήθος των Ρωμαίων που βρίσκονταν στο νησί και έστειλε τον θησαυρό του ναού στην Αθήνα. Με τη βοήθεια των Αθηναίων, μεγάλος μέρος της Ελλάδας πέρασε στον έλεγχο του βασιλιά. Για μια στιγμή η ιστορία της Αθηναϊκής Συμμαχίας έδειχνε να επαναλαμβάνεται.

Μέσα σε συνθήκες εμφύλιου πολέμου τα ρωμαϊκά συμφέροντα στην Ανατολή ανέλαβε να τα υπερασπιστεί ο Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας. Στο πρόσφατο παρελθόν είχε καταλάβει με τον στρατό του την ίδια τη Ρώμη για να θέσει υπό τον έλεγχό του την πολιτική κατάσταση. Χωρίς επαρκή χρηματοδότηση, ξεκίνησε τον πόλεμο στην Ελλάδα βασιζόμενος στους θησαυρούς της Ολυμπίας και των Δελφών. Οι Αθηναίοι βρέθηκαν στο επίκεντρο μιας σφοδρής αναμέτρησης. Το άστυ και ο Πειραιάς πολιορκήθηκαν χωριστά, αφού τα Μακρά Τείχη είχαν από καιρό καταρρεύσει. Για την κατασκευή πολιορκητικών μηχανών αποψιλώθηκαν από τους Ρωμαίους τα ιερά άλση, η Ακαδημία, όπου είχε διδάξει ο Πλάτων, και το Λύκειο, όπου είχε διδάξει ο Αριστοτέλης. Η ήττα της Αθήνας ήρθε το 86 μετά τον λιμό που προκάλεσε η πολιορκία ενός περίπου χρόνου. Ακολούθησε ανελέητη σφαγή και μια καταστροφή που όμοιά της δεν είχε γνωρίσει η πόλη από την εποχή του Ξέρξη. Πάρα πολλά δημόσια κτίρια πυρπολήθηκαν και οι θησαυροί της Ακρόπολης λεηλατήθηκαν. Ο αριθμός των νεκρών δεν έγινε γνωστός και ίσως να μην υπολογίστηκε ποτέ. Ο Σύλλας έγινε ο μοναδικός στρατηγός, όπως ειπώθηκε, που κατέκτησε με στρατό τόσο τη Ρώμη όσο και την Αθήνα. Τις λεπτομέρειες διέσωσε ο Πλούταρχος, ο οποίος είχε τη δυνατότητα να συμβουλευτεί υπομνήματα του ίδιου του Σύλλα, αλλά και να ακούσει προφορικές παραδόσεις που οι γεροντότεροι αφηγούνταν ακόμη στην εποχή του.

Όταν πια ήταν πολύ αργά για τους Αθηναίους, έφτασε και άλλος στρατός του Μιθριδάτη με 100.000 πεζούς, 10.000 ιππείς και 90 δρεπανηφόρα άρματα. Στον στρατό πολεμούσαν και 15.000 δούλοι, που είχαν απελευθερωθεί με απόφαση του βασιλιά. Αλλά οι ρωμαϊκές λεγεώνες έδειξαν για μία ακόμη φορά την υπεροχή τους απέναντι σε φάλαγγες που παρέμεναν εξοπλισμένες με σάρισες. Στη Χαιρώνεια και τον Ορχομενό, όπου δόθηκαν οι καθοριστικές μάχες, ο στρατός του Μιθριδάτη υπέστη συντριπτική ήττα και υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τους Έλληνες στο έλεος των Ρωμαίων. Όπως αφηγείται ο Πλούταρχος, διακόσια χρόνια αργότερα μπορούσε ακόμη να δει κανείς πολλά τόξα, κράνη, κομμάτια από σιδερένιους θώρακες και μαχαίρια βυθισμένα στα έλη.

Ο Σύλλας έκρινε χρήσιμο, πριν επιστρέψει θριαμβευτής στη Ρώμη, να μυηθεί στα Ελευσίνια μυστήρια που υπόσχονταν μετά θάνατον ευτυχία. Από το πλήθος των λαφύρων, διάλεξε επίσης για τον εαυτό του τη βιβλιοθήκη του Αριστοτέλη και του Θεόφραστου, που βρισκόταν σε χέρια ιδιωτών και δεν ήταν ευρύτερα γνωστή ούτε καν στους μαθητές της σχολής. (Στη Ρώμη, πάντως, η αξία της βιβλιοθήκης εκτιμήθηκε και, μετά την ταξινόμησή της, έγινε ευρύτερα προσιτή - όπως ισχυριζόταν μια μεταγενέστερη παράδοση.) Ο Σύλλας αποχώρησε χωρίς να ολοκληρώσει την αναμέτρηση της Ρώμης με τον Μιθριδάτη. Οι συνεχιζόμενοι εμφύλιοι πόλεμοι τον υποχρέωσαν να συνάψει μια ευνοϊκή ειρήνη για να ασχοληθεί με επείγουσες υποθέσεις της αυτοκρατορικής πρωτεύουσας.

Η κατάκτηση του Πόντου έγινε το 70 και ολοκληρώθηκε λίγα χρόνια αργότερα από τον Γναίο Πομπήιο, έναν από τους μεγαλύτερους Ρωμαίους στρατηγούς. Ο Πομπήιος είχε ήδη θριαμβεύσει στην Αφρική και την Ισπανία, είχε συμβάλει στην καταστολή της εξέγερσης του Σπάρτακου και εκείνη την εποχή εκκαθάριζε αποφασιστικά τη Μεσόγειο από τους πειρατές που τη λυμαίνονταν. Αυτό ήταν ένα μεγάλο κατόρθωμα που ωφέλησε Ρωμαίους και Έλληνες. Όπως σημειώνει ο Πλούταρχος, οι πειρατές δεν λεηλατούσαν μόνο νησιά και παραθαλάσσιες πόλεις, αλλά συλούσαν επίσης πλήθος ιερά που παρέμεναν έως τότε απάτητα. Ανάμεσά τους το Κλάριο στην Ιωνία, το Διδυμαίο στη Μίλητο, το Σαμοθράκιο στο ομώνυμο νησί, το Ασκληπιείο στην Επίδαυρο, του Ποσειδώνα στον Ισθμό και το Ταίναρο, του Απόλλωνα στο Άκτιο και τη Λευκάδα, και της Ήρας στη Σάμο και το Άργος. Με τις πράξεις τους αυτές ήθελαν να δείξουν την περιφρόνησή τους προς τον πολιτισμό των Ρωμαίων (και των Ελλήνων υπηκόων τους). Άλλωστε, πολλοί από αυτούς λάτρευαν τον ιρανικό θεό Μίθρα, καθιστώντας τον ίσως γνωστό για πρώτη φορά στον ελληνικό κόσμο.

Ο Πομπήιος οδήγησε τον Μιθριδάτη στην αυτοκτονία και κατέστησε τη Βιθυνία και τον Πόντο ρωμαϊκές επαρχίες. Μετά τη νίκη του προσπάθησε να συμφιλιωθεί με τους Αθηναίους: επισκέφθηκε την Αθήνα, συνομίλησε με φιλοσόφους και έδωσε χρήματα για την επισκευή της πόλης. Λίγα χρόνια αργότερα, το 64, κατέλυσε το αδύναμο πια βασίλειο των Σελευκιδών και επέκτεινε τη ρωμαϊκή εξουσία έως τη Μεσοποταμία. Εκμεταλλευόμενος τις εσωτερικές αντιθέσεις του μικρού ιουδαϊκού βασιλείου, εισέβαλε στην Ιερουσαλήμ και εισήλθε στον Ναό. Η Ιουδαία έγινε και αυτή μέρος της ρωμαϊκής επικράτειας. Έχοντας σύνορο τον Ευφράτη ποταμό, η αυτοκρατορία γειτόνευε πλέον με το βασίλειο των Πάρθων.

Ο Αληθινός Διαλογισμός είναι μη-διαλογισμός

Ο Αληθινός Διαλογισμός είναι μη-διαλογισμός.

Αυτή (η παραπάνω) δήλωση δεν είναι λογικό παράδοξο (που ταυτίζει τα αντίθετα), ένα λογοπαίγνιο εντυπωσιασμού, οτιδήποτε… είναι μια βαθιά αλήθεια. Μπορούν να το κατανοήσουν όσοι ήδη είναι στην διαδικασία του διαλογισμού, δηλαδή της διαχείρισης του περιεχομένου της Συνείδησης: Στην πραγματικότητα ο Αληθινός Διαλογισμός (ο μη-διαλογισμός) είναι η ολοκλήρωση, η κατάληξη, όλης της δραστηριότητας, της προσπάθειας, διαχείρισης του περιεχομένου της Συνείδησης, το αναπόφευκτο τέρμα της διαδικασίας του διαλογισμού (μιας δραστηριότητας που «αποδεικνύεται» αδιέξοδη). Αυτό θα το εξηγήσουμε πιο κάτω.

Υπάρχουν τυπολογικά (αλλά και πραγματικά) τρεις καταστάσεις της Συνείδησης:

1. Η Απελευθερωμένη Συνείδηση που είναι Καθαρή Συνείδηση, Χωρίς Όρια, που έχει επίγνωση του περιεχομένου (ή της έλλειψης περιεχομένου) χωρίς να σχετίζεται με αυτό, χωρίς να «συμμετέχει», χωρίς να παρασύρεται μέσα στην κοσμική διαδικασία, είναι απλός θεατής. Μια τέτοια Συνείδηση είναι ένας Ανοιχτός Χώρος Επίγνωσης όπου όλα λειτουργούν ανεμπόδιστα. Για μια τέτοια Συνείδηση δεν υπάρχει καμία διάκριση, Συνείδησης-περιεχομένου, υπερβατικού-σχετικής ύπαρξης, υπερκόσμιου-κοσμικού, έσω-έξω, πνεύματος-ύλης… οποιασδήποτε διάκρισης. Είναι Ένα Ενοποιημένο Πεδίο Επίγνωσης όπου όλα είναι Επίγνωση (Αντίληψη). Όλα όσα οι μη-φωτισμένες συνειδήσεις ονομάζουν Θεό, ύπαρξη, πνεύμα, νου, ψυχή, ενέργεια, ύλη, όλα είναι συνειδησιακά φαινόμενα, επίγνωση (αντίληψη), φαινόμενα περισσότερο ή λιγότερο σταθερά… όχι «κάποια σταθερή ουσία, υλικό». Ολόκληρη η ύπαρξη είναι πνευματικής υφής.

2. Η άλλη κατάσταση της Συνείδησης είναι αυτή όπου η Συνείδηση σχετίζεται (με κάποιο, οποιονδήποτε, τρόπο) με το «περιεχόμενό» της και προσπαθεί να το διαχειριστεί.

Η Συσχέτιση είναι Επίγνωση και κάτι πρόσθετο, που αποτελεί την αιτία, την ουσία, και το περιεχόμενο, της κοσμικής εξέλιξης. Είναι η ανάδυση του «εγώ» και της «προσωπικής συμμετοχής» σε αυτό που συμβαίνει. Είναι το στοιχείο της «προσωπικής αντίληψης», η «μέσα από το εγώ αντίληψη». Κοσμική Αντίληψη (Κοσμικό Εγώ) στην αρχή και ατομική αντίληψη (ατομικό εγώ) στην συνέχεια…

Λέγοντας διαχείριση του περιεχομένου της Συνείδησης εννοούμε την προσπάθεια να ελεγχθεί το περιεχόμενο, να παρατηρηθεί, να κατευθυνθεί, να ακινητοποιηθεί, να εξαλειφθεί… προσπάθεια που συχνά (όταν η Συνείδηση είναι «αδύναμη») καταλήγει στην «παράδοση» της Συνείδησης στο κοσμικό φαινόμενο, (πράγμα που συμβαίνει στην πλειονότητα των ανθρώπων). Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει πάντα σχέση με το περιεχόμενο «συμμετοχή» σε αυτό που συμβαίνει: έχουμε την «αντίληψη» ότι «μας» συμβαίνει αυτό, είμαστε σε εξέλιξη, σε διαδικασία, στο γίγνεσθαι, στη ζωή.

Στις διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις έχουν χρησιμοποιηθεί όλοι αυτοί οι τρόποι διαχείρισης του περιεχομένου της Συνείδησης, επικεντρωμένη επίγνωση, συγκέντρωση σε κάτι, σαμάντι με περιεχόμενο ή χωρίς περιεχόμενο, εξάλειψη της δραστηριότητας…

Στην πραγματικότητα όσο υπάρχει συσχέτιση της Συνείδησης με το περιεχόμενό της, υπαρξιακό (προσωπικό) γίγνεσθαι, οποιαδήποτε διαχείριση του περιεχομένου της Συνείδησης – έστω κι αν αυτό το ονομάζουμε «διαλογισμό» - αυτό δεν είναι διαλογισμός. Η Αληθινή Φώτιση, (η Αληθινή Επίγνωση), δεν μπορεί να κατακτηθεί μέσω οποιασδήποτε δραστηριότητας. Αυτό δεν είναι Αληθινός Διαλογισμός. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε κι εντελώς φυσιολογικά (γιατί η Επίγνωση, η Αντίληψη, το να «δούμε», είναι πράξη) να παραιτηθούμε από όλες αυτές τις μάταιες δραστηριότητες. Το Αληθινό Τέρμα (η Ολοκλήρωση) της διαδικασίας, αυτό που ονομάζουμε «διαλογισμό», είναι να σταματήσουμε να συμμετέχουμε σε όλη αυτή την δραστηριότητα, να παραιτηθούμε από όλες τις προσπάθειες να επιτύχουμε οτιδήποτε: Η Βαθιά, Ειλικρινής, κι Ολοκληρωτική, Παραίτηση από όσα «αρπαζόμαστε», το Ξάνοιγμα στα Βαθιά Άγνωστα Νερά της Καθαρής Συνείδησης, της Ελεύθερης Συνείδησης, που «βλέπει» αλλά δεν «σχετίζεται» με τίποτα.

Αυτή η Κατάσταση της Ανεξαρτητοποίησης, της Απελευθέρωσης, της Απομόνωσης, από το περιεχόμενο της Συνείδησης, δεν είναι μια κατάσταση του τίποτα. Είναι Κενότητα γιατί είναι Καθαρή Επίγνωση, χωρίς προσδιορισμούς, και χωρίς συσχέτιση με οτιδήποτε, χωρίς όρια, χωρίς εμπόδια, σε ό,τι συμβαίνει: Είναι Απουσία προσωπικής ύπαρξης και ανεμπόδιστη ύπαρξη, είναι Σιωπή του νου και ανεμπόδιστη σκέψη, είναι Ησυχία της ψυχής και ανεμπόδιστη δραστηριότητα, είναι Ελευθερία από την ψυχοσωματική ζωή και ανεμπόδιστη ζωή στο σώμα, στις αισθήσεις, στο κόσμο.

Υπάρχουν δύο ποικιλίες εμπειρίας μιας τέτοιας Συνείδησης. Η μία είναι όπου η Συνείδηση είναι Ελεύθερη αλλά έχει αντίληψη κάποιου περιεχόμενου, της σκέψης, των αισθήσεων, του κόσμου. Αλλά υπάρχει μια Βαθύτερη Κατάσταση όπου η Συνείδηση είναι Καθαρή Επίγνωση της Αληθινής Φύσης της χωρίς περιεχόμενο. Αυτή η υπερβατική εμπειρία είναι η Αληθινή Φύση μας, η Αληθινή Φύση του Θεού, η Απεριόριστη Πραγματικότητα.

Όταν μια Συνείδηση βρίσκεται (φτάνει, πετυχαίνει) αυτή την Κατάσταση της Απελευθέρωσης από το περιεχόμενό της δεν κάνει κάποια προσπάθεια, ούτε διαχειρίζεται το περιεχόμενό της, απλά το «αντιμετωπίζει». Δεν διαλογίζεται, είναι σε κατάσταση μη-διαλογισμού. Τότε Διαλογίζεται Πραγματικά. Αυτό είναι ο Αληθινός Διαλογισμός όπου δεν γίνεται καμία προσπάθεια, καμία διαδικασία, καμία επίτευξη. Στην πραγματικότητα είναι θέμα κατανόησης, αντίληψης: να συνειδητοποιήσουμε ότι σαν Συνειδήσεις δεν (χρειάζεται και δεν) σχετιζόμαστε με το περιεχόμενό μας, που εξελίσσεται σύμφωνα με τους «δικούς» του νόμους… Έτσι αν και λέμε ότι είναι μια Κατάσταση που πρέπει να πραγματοποιηθεί, στην πραγματικότητα αντιλαμβανόμαστε απλά, την Αληθινή Φύση μας. Δεν αλλάζουμε, δεν πετυχαίνουμε κάτι, δεν γινόμαστε κάτι (που δεν είμαστε). Είμαστε Ήδη και για Πάντα Αυτό που Είμαστε. Απλά «φωτίζεται» η κατάσταση και κατανοούμε τι μας συμβαίνει.

Αυτή η Κατάσταση του μη-διαλογισμού (του Αληθινού Διαλογισμού) όμως, μπορεί να αφομοιωθεί, να βιωθεί από κάποιον που ήδη βρίσκεται σε κατάσταση διαχείρισης του περιεχομένου της Συνείδησης, δηλαδή κάποιου που προσπαθεί να διαλογιστεί, ή που διαλογίζεται, με την τρέχουσα έννοια του όρου. Ο Αληθινός Διαλογισμός είναι το τέλος όλων των διαλογιστικών προσπαθειών: Είναι η Κατάσταση της Πραγματικότητας της Αληθινής Φύσης μας, Απουσία μέσα στην οποία αναδύεται η ύπαρξη (χωρίς να «υιοθετείται»), Σιωπή μέσα στην οποία ξεφυτρώνουν οι σκέψεις (χωρίς να «ακολουθούνται»), Ησυχία μέσα στην οποία οι δραστηριότητες βρίσκουν το δρόμο τους (χωρίς να μας «ταράζουν»), Ελευθερία μέσα στην οποία ανθίζει η ζωή, η ψυχοσωματική σκέψη, οι αισθήσεις, κι οι υλικές εμπειρίες. Αυτή η Κατάσταση είναι μόνιμη (αν «επιτευχθεί») και διαρκεί: Η ζωή δεν διαχωρίζεται σε περιόδους που διαλογιζόμαστε και ώρες που δεν διαλογιζόμαστε: Είμαστε διαρκώς σε Διαλογισμό, είτε υπάρχει κάποιο περιεχόμενο στη Συνείδηση, είτε όχι.

3. Υπάρχει τέλος μια Τρίτη κατάσταση της Συνείδησης στην οποία βρίσκεται σχεδόν το σύνολο της ανθρωπότητας, όπου η Συνείδηση ταυτίζεται με το περιεχόμενό της, με την (προσωπική) ύπαρξη, την ψυχοσωματική σκέψη, τις δραστηριότητες της ζωής. Οι περισσότεροι άνθρωποι, όχι μόνο δεν προσπαθούν να διαχειριστούν το περιεχόμενο της Συνείδησής τους, αλλά ταυτισμένοι με αυτό «φέρονται» εδώ ή εκεί, ανάλογα με το που φυσάει ο άνεμος του κάρμα, της μοίρας, του πεπρωμένου.

Οι κοινωνίες παρόλο τον ψευτοπολιτισμό που έχουν αναπτύξει βρίσκονται σε κατάσταση αγριότητας. Κι αυτό αποδεικνύεται από την παγκόσμια κατάσταση, τα προβλήματα των κοινωνιών, την έλλειψη Δικαιοσύνης, την οικονομική ανισότητα, την εκμετάλλευση, την φτώχεια και την δυστυχία… όλα αυτά όχι κάπου μακριά, αλλά κι εδώ, δίπλα μας.

Κυριαρχεί η μεταφυσική άγνοια, ο εγωισμός, το προσωπικό κι ομαδικό συμφέρον, η κοινωνική κι οικονομική ανισότητα κι εκμετάλλευση, ο διχασμός κι η αντιπαλότητα, και τελικά η αδικία κι η δυστυχία.

Τα προβλήματα που αναδύονται στις κοινωνίες τα δημιουργούν οι ίδιες οι κοινωνίες, με την ποιότητα των ανθρώπων που τις απαρτίζουν. Κι είναι αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι που πρέπει να βρουν τις λύσεις. Αν είναι ανώριμοι και δεν μπορούν, απλά πρέπει να υποστούν τις συνέπειες της ανωριμότητάς τους. «Όλοι», (ηγετικές ομάδες και λαός), νομίζουν πως γνωρίζουν κι είναι ικανοί να οδηγήσουν την κοινωνία στο σωστό και το δίκαιο… αλλά το τελικό αποτέλεσμα είναι μια κοινωνία σύγχυσης, διαμάχης, αδικίας, μια κοινωνία ζούγκλα. Ανίκανοι κι άχρηστοι πολιτικοί, κεφαλαιοκράτες σε ξέφραγο αμπέλι, αποχαυνωμένοι θρησκευόμενοι, λαός ηλιθίων που τρέχουν πίσω από το ψέμα, ή το συμφέρον, ή την σκοπιμότητα… δεν φτιάχνουν κοινωνία. Η ψευτοδημοκρατία, η «δικαιοσύνη της αδικίας», κι η «ζωή της ανισότητας» δεν φτιάχνουν «κράτος». Ο «πολιτισμός της σαβούρας» δεν είναι «εξέλιξη», είναι οπισθοδρόμηση. Τούτος ο πλανήτης δεν κατοικείται από τον Homosapiens (τον Άνθρωπο τον σοφό, τον έμφρονα), όπως αφελώς πιστεύουν επιστήμονες κι απλοί άνθρωποι (που διαψεύδονται από την κατάσταση των κοινωνιών)… αλλά από τον Homosimian (τον Άνθρωπο πίθηκο)… Δεν έχουμε την απαίτηση βέβαια οι πολιτισμένοι συνάνθρωποί μου να δεχτούν τις απόψεις μας (άλλωστε δεν μας διαβάζουν)… Αυτοί έχουν την καταγωγή τους, την περιουσία τους, την καριέρα τους, πηγαίνουν στην Λυρική να παρακολουθήσουν όπερα, είναι καθώς πρέπει… Εμείς είμαστε ευχαριστημένοι που ανασαίνουμε, που βλέπουμε τον ουρανό (έστω και συννεφιασμένο), που περπατάμε στους δρόμους (κι ας είναι γεμάτοι από ανθρώπινα σκουπίδια και σκουπίδια των ανθρώπων)…

Βέβαια υπάρχουν κι άνθρωποι αληθινοί σε τούτο τον κόσμο (λίγοι, αλλά υπάρχουν). Είτε σπάνε το τσόφλι της άγνοιας και βγαίνουν στο Φως, είτε αποδέχονται την μοίρα τους, είτε καταριούνται τον Θεό που δεν κυβερνά τον κόσμο.

Αλλά… Αλλά ο Θεός Είναι Μέσα μας, Εμείς Είμαστε ο Θεός, ο καθένας μας (στον βαθμό που το «συνειδητοποιούμε»). Όχι μόνο μπορούμε να βιώσουμε το Απόλυτο Μέσα μας, αλλά έχουμε και ηθική υποχρέωση απέναντι στον εαυτό μας και στους άλλους, στα παιδιά μας και στις μελλούμενες γενιές, να το κάνουμε: Να «αναπτυχθούμε» πνευματικά, να φωτίσουμε την σκοτεινή φύση μας με το Αγνό Φως που βρίσκεται θαμμένο Μέσα μας, και να φωτίσουμε και τους άλλους γύρω μας.

Εσύ Άνθρωπε, μόνος, πρέπει να σωθεί!, Κι εσύ, μόνος, θα πρέπει να σώσεις τον κόσμο, με το να γίνεις παράδειγμα και δρόμος και πρότυπο και μνήμη των ανθρώπων, όπως έκαναν κι άλλοι πριν από σένα, κι όπως θα κάνουν κι άλλοι μετά από σένα. Πέτα τα αγάλματα του Βούδα και τις εικόνες του Χριστού στα σκουπίδια, Εσύ είσαι ο Βούδας, Εσύ είσαι ο Χριστός… Δεν βλέπεις την Νέα Αυγή που Χαράζει; Δεν βλέπεις ότι μόνος προορισμός για όσους ήρθαν σε τούτο τον κόσμο είναι να συνειδητοποιήσουν ότι Είναι Θεός, ότι Μόνο Θεός Υπάρχει,ότι Όλα Είναι Θεός;… όλα τα άλλα είναι σκιές στην ύπαρξη, σκουπίδια στον χρόνο, άνεμος που φύσηξε κι έφυγε μακριά αφήνοντας μόνο τη σιωπή.

Ξύπνα! Είναι Ώρα! Ξημερώνει!

Ο Αληθινός Δάσκαλος

Ο Αληθινός Δάσκαλος σε μαθαίνει να ζεις πραγματικά.

Ο Αληθινός Δάσκαλος σε μαθαίνει να εφαρμόζεις στην ζωή σου ό,τι αξίζει να διδαχτεί: Έτσι γνωρίζεις αυτό που πρέπει να διδάσκονται οι άνθρωποι. Γνωρίζεις αν μπορούν να εφαρμοστούν όλα αυτά που διδάσκεσαι. Γνωρίζεις ακόμα τις συνέπειες και που οδηγούν όλα αυτά.

Ο Αληθινός Δάσκαλος σε μαθαίνει να Ζεις, όχι να απαρνιέσαι την ζωή, ή να καταστρέφεις τη ζωή, ή να προσπαθείς να αλλάξεις την ζωή σύμφωνα με ανόητα όνειρα.

Ο Αληθινός Δάσκαλος σε διδάσκει πώς να Βρεις την Αιωνιότητα μέσα στην στιγμή που ζεις, στην στιγμή που ρέει, τώρα, εδώ… κι όχι να προσπαθείς να κάνεις την στιγμή (τον χρόνο, το εγώ, τις καταστάσεις) αιώνια.

Ο Αληθινός Δάσκαλος σου Ανοίγει την Πύλη, σου Δείχνει την Οδό, και σου Δημιουργεί Ορίζοντες. Προσπαθεί να σου Δώσει τα πάντα, χωρίς να ζητάει τίποτα από σένα.

Ο Αληθινός Δάσκαλος δεν σου Μιλάει με λόγια, δεν θα σε καθοδηγήσει, ούτε θα σε επιπλήξει, και ποτέ δεν θα θελήσει να πάρει κάτι από σένα.

Ο Αληθινός Δάσκαλος σου Μιλά με την Σιωπή, σε Υποστηρίζει με την Υπομονή, και Περιμένει από σένα να αποφασίσεις.

Ο Αληθινός Δάσκαλος Είναι Εδώ, σε Σηκώνει όταν σηκώνεσαι, σε Βοηθά όταν προσπαθείς, και σου Ανοίγει τους Ουρανούς όταν αφυπνίζεσαι.

Ο Αληθινός Δάσκαλος Περιμένει πάντα δίπλα σου όσο κι αν χρειαστεί.

Άραγε Εσύ, καταλαβαίνεις ποιος είναι ο Αληθινός Δάσκαλος;

Είναι ο Θεός Μέσα σου, είναι η Σιγή του πνεύματος, είναι το Φως της σκέψης, είναι η Δύναμη της ψυχής, είναι οι ορίζοντες της ζωής.

Ο Αληθινός Άνθρωπος

Η Αληθινή Φύση του Ανθρώπου Είναι, Αιώνια, Ελεύθερη, κι Ανεμπόδιστη Αντίληψη. Ο Αληθινός Άνθρωπος είναι αυτή η Αιώνια Φύση, όχι, η εξωτερική ύπαρξη, η άγνοια, η σύγχυση, και το χάος, όπως «εμφανίζεται» στην καθημερινή εμπειρία.

Ο Αληθινός Άνθρωπος είναι Αυτογνωσία, Φώτιση, Αλήθεια: Ο Αληθινός Άνθρωπος, είναι ο Άνθρωπος σαν Αληθινή Φύση, ο Άνθρωπος στο Βάθος της ύπαρξής του: Ο Αληθινός Άνθρωπος είναι Απέραντη Αντίληψη, κι όχι το μικρό, περιορισμένο «εγώ» μέσα στην υλική ύπαρξη.

Ο Αληθινός Άνθρωπος βιώνει την Φύση του, στο βάθος της ύπαρξής του, όπου κι αν βρίσκεται, ό,τι κι αν κάνει.

Ο Αληθινός Άνθρωπος υψώνεται στον ουρανό και κατεβαίνει στη γη χωρίς να αλλάξει φύση, και συμπεριφορά.

Ο Αληθινός Άνθρωπος από την φύση του είναι ταπεινός και προτιμά τις χαμηλότερες θέσεις στη ζωή, αλλά η ίδια η φύση του τον εξυψώνει.

Ο Αληθινός Άνθρωπος είναι αποφασιστικός, δεν γνωρίζει εμπόδια, και μπορεί να πάει ως την άκρη του κόσμου, να κάνει κύκλο, για να φτάσει στο προορισμό του.

Ο Αληθινός Άνθρωπος είναι υπομονετικός, μπορεί να περιμένει για πάντα μέχρι να ωριμάσει ο χρόνος για το κάθε τι.

Ο Αληθινός άνθρωπος είναι επίμονος, και χίλια χρόνια να περάσουν θα ξεπεράσει ό,τι του φράζει τον δρόμο προς τον σκοπό του.

Ο Αληθινός Άνθρωπος είναι ευγενικός, αν τον διώξεις θα φύγει.

Ο Αληθινός Άνθρωπος είναι καταδεκτικός, αν τον καλέσεις θα έρθει.

Ο Αληθινός Άνθρωπος είναι υπάκουος, αν τον σπρώξεις θα απομακρυνθεί.

Ο Αληθινός Άνθρωπος είναι σταθερός, γιατί η φύση του δεν αλλάζει.

Ο Αληθινός Άνθρωπος όπου κι αν είναι, είναι σπίτι του, ούτε έρχεται, ούτε πηγαίνει, χίλιες φορές να ανέβει στον ουρανό, χίλιες φορές να κατέβει στη γη, τίποτα δεν αλλάζει.

Ο Αληθινός Άνθρωπος είναι η Αληθινή Φύση σου, Εσύ (στον βαθμό που το κατανοείς), και το Εσύ είναι ο καθένας.

Θεός και Άνθρωπος

Ο Θεός Είναι Απεριόριστη Συνείδηση που Απλώνεται παντού, Δραστηριοποιείται μέσα στο κάθε τι. Η Απεριόριστη Συνείδηση Αποτελεί το Υπόβαθρο κάθε μορφής ύπαρξης. Ο Θεός Είναι το Στήριγμα, η Ουσία,, το Όριο, κι ο Προορισμός κάθε εξελικτικής πορείας της ύπαρξης.

Αυτή η Απεριόριστη Συνείδηση Είναι η Πραγματική Οντότητα μέσα σε κάθε ον. Αυτή η Απεριόριστη Συνείδηση Είναι η Πραγματική Ουσία του Ανθρώπου, κάθε ανθρώπου. Όλα τα πλάσματα είναι εκδηλώσεις (κι ενσαρκώσεις) Αυτής της Απεριόριστης Συνείδησης. Αυτή η Απεριόριστη Συνείδηση είναι η Ουσία σου, Εσύ, όταν Βιώνεις την Πραγματική Ύπαρξή σου.

Αυτή η «δήλωση» είναι το Μήνυμα όλων των Μεγάλων Διδασκάλων προς τους ανθρώπους. Είναι το Υπέρτατο Μυστικό της δημιουργίας. Δεν είναι «βλαστήμια» ενάντια στο Θεό. Το «εγώ κι ο Θεός είμαστε ένα», αφορά την ανθρώπινη φύση, το ανθρώπινο είδος, όχι κάποιο συγκεκριμένο «πρόσωπο». Έτσι διδαχτήκαμε από τους μυστικούς πατέρες, τους διδασκάλους μας.

Όταν Αυτή η Απεριόριστη Συνείδηση που οι άνθρωποι ονομάζουν Θεό «Περιορίζεται» μέσα στους όρους της σχετικής ύπαρξης, του χώρου, της δράσης, της μορφής… γεννιέται το «Εγώ»… ένα Παγκόσμιο Εγώ στο κόσμο του Πνεύματος, ένα Διευρυμένο Εγώ στους ανώτερους κόσμους, ένα ψυχοσωματικό εγώ στον κόσμο της μορφής.

Όταν Αυτή η Απεριόριστη Συνείδηση Εκδηλώνεται στον υλικό κόσμο, σαν ψυχοσωματική οντότητα, δεν Λειτουργεί σαν Καθαρή Φύση, αλλά μέσα από τους περιορισμούς του ψυχοσωματικού εγώ.

Αν και ο Άνθρωπος στην Πραγματική Οντότητά του είναι Απεριόριστη Συνείδηση, εκδηλώνεται μέσα από το περιορισμένο εγώ, που εκφράζεται μέσα από ψυχολογικές διαδικασίες και σωματικές δράσεις και πράξεις.

Το «εγώ», πέρα από την μεταφυσική του υπόσταση και λειτουργία, είναι ένα «ψυχολογικό σύμπλεγμα», λειτουργεί στον κόσμο της μορφής σαν ένα «ψυχολογικό κέντρο» γύρω από το οποίο συγκεντρώνονται αντιλήψεις της ύπαρξης, αντιλήψεις της προσωπικής ύπαρξης και διάκρισης από τον κόσμο, σκέψεις, συναισθήματα κι επιθυμίες, σωματικές αισθήσεις, ανάγκες επιβίωσης στο κόσμο, πράξεις και γεγονότα που εισρέουν στην αντίληψη, ο γήινος χρόνος…

Το εγώ είναι το «οχυρό» του ανθρώπου. Μέσα από το εγώ υπερασπίζεται την περιορισμένη ύπαρξή του, τους «δικούς» του, τα «δικά» του, ό,τι νομίζει απαραίτητο και χρήσιμο.

Στο τέλος… το εγώ γίνεται η φυλακή του ανθρώπου.

Η Ενότητα, η «Κοινωνία», η επικοινωνία, η «σχέση», είναι δυνατή όταν ξεπερνιέται το εγώ. Όταν όλοι είναι οχυρωμένοι στο εγώ τους είναι αδύνατο να νοιώσουν την «Ενότητα με όλα», να «κοινωνήσουν» με τους άλλους, να επικοινωνήσουν, να έχουν ουσιαστικές σχέσεις. Κι έτσι όλα καταλήγουν σε «διαμάχη».

Έτσι, ούτε κοινωνίες «χτίζονται», ούτε σχέσεις αληθινές υπάρχουν. Οι άνθρωποι «συμβιώνουν» αναγκαστικά, ομαδοποιούνται ανάλογα με τα περιορισμένα συμφέροντά τους, εκμεταλλεύονται ο ένας τον άλλο, και σέρνονται στο χορό της δυστυχίας… σαν χορός σε αρχαίο δράμα, καμιά φορά σαν χορός σε αρχαία κωμωδία.

Άνθρωπε! Κοίταξε μέσα σου «πως» λειτουργείς. Κοίταξε γύρω σου σε τι κοινωνία ζεις. Αυτό σου αξίζει; Αυτό σου πρέπει; Δεν θέλεις να ζήσεις διαφορετικά; καλύτερα; Δεν θέλεις να ζήσεις με Γνώση; με Αγάπη; Με ουσιαστική επικοινωνία; Να είσαι ευτυχισμένος κι εσύ κι όλοι γύρω σου; Δεν θέλεις να βγεις από τον εφιάλτη που βιώνεις;

Ποια είναι η Αληθινή Γνώση; «Αληθινή γνώση είναι να γνωρίσεις τον Θεό», που πάει να πει «να γνωρίσεις την Αληθινή Ουσία σου, στο βάθος της ύπαρξής σου».

Ποιος είναι ο Δρόμος για τον Θεό; Ποια είναι η στενή και τεθλιμμένη οδός που μας οδηγεί στην Απεραντοσύνη της Αληθινής Ζωής; Ο Ιησούς συνήθιζε να λέει πως « η βασιλεία των ουρανών είναι μέσα μας, δεν έρχεται στον χρόνο, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αλλά ξαφνικά, μέσα μας, σαν αστραπή έμπνευσης, όταν ξεπερνώντας το εγώ ανοιγόμαστε στην Απεραντοσύνη της Ύπαρξης, στην Πραγματικότητα του Θεού».

Ποια είναι η Αληθινή Αρετή; Να Βιώνουμε Μέσα μας τον Θεό, να Βιώνουμε την Ενότητα με όλα, να μετουσιώνουμε το βίωμα σε Αγάπη, απεριόριστη κοινωνία με τους άλλους, ειλικρινή επικοινωνία, καλοσύνη, και προσφορά και ουσιαστική δράση για το καλό όλων.

Ο Θεός Είναι Απεριόριστη Συνείδηση και Μέσα στον Θεό δεν χωράει «εγώ».

Ο Θεός Είναι Ενότητα, δεν υπάρχει διαμάχη.

Ο Θεός Είναι Αγάπη, δεν χωράει διακρίσεις.

Ο Θεός Είναι Κοινωνία, δεν χωράει συγκρούσεις.

Ο Θεός Είμαστε Όλοι, Όλα, πως γίνεται να βαδίζουμε σε διαφορετικούς δρόμους;

Άνθρωπε! Αν δεν Ανυψωθείς πάνω από τους περιορισμούς, δεν θα Αντικρύσεις ποτέ την Απεραντοσύνη της Ύπαρξης, τον Ουρανό της Αλήθειας, την Πραγματικότητα του Θεού.

Άνθρωπε! Σπάσε το τσόφλι του εγώ, για να «γεννηθείς άνωθεν», για να γεννηθείς στο Φως, στην Απεραντοσύνη, στη Ζωή… Γιατί αυτή είναι η Αληθινή Ζωή, η Αιώνια Ζωή, «να είσαι ο Θεός, Ουσία από την Ουσία Του, Φως από το Φως Του, Θεός Αληθινός»

Διέξοδοι από το φόβο

Τα παιδιά δεν είναι ακόμα σε θέση ν’ αντιληφθούν από πόσες πολλές προϋποθέσεις εξαρτάται πραγματικά η επιβίωσή τους.

Γνωρίζουν μερικές και νομίζουν πως αυτές είναι όλες.

Φόβο νιώθουν μόνο αφού πέσει στην αντίληψή τους κάποια συγκεκριμένη απειλητική αλλαγή στο μικρό βιωματικό τους κόσμο και μπορούν να θέσουν υπό έλεγχο την αντίδραση στρες που ακολουθεί μια εξίσου απλή όσο και θορυβώδη αντίδραση.

Κανένα ζώο δεν έχει την ικανότητα να απωθεί το φόβο του για τόσο διάστημα και τόσο πεισματικά όσο ο άνθρωπος.

Κι αν είχε υπάρξει ποτέ ένα τέτοιο ον, θα είχε εξαφανιστεί προ πολλού και αυτό αλλά και το αναποτελεσματικό του πρόγραμμα.

Στα μικρά παιδιά μπορεί να το δει κανείς πολύ ξεκάθαρα πώς χαλάνε τον κόσμο με τις φωνές τους στην αρχή, όταν μείνουν για λίγο μόνα.

Αυτή είναι η λύση τους, προκειμένου ν’ αποτρέψουν μια αντίδραση στρες που δεν ελέγχεται.

Κάθε μητέρα το ξέρει, γι’ αυτό και παίζει μέρες και βδομάδες ολόκληρες το ίδιο παιχνίδι: κρύβεται για λίγο και βγαίνει ξανά.

Βλέπει πώς ο φόβος του παιδιού της λιγοστεύει σε κάθε νέα εξαφάνισή της, πώς η σιγουριά του μεγαλώνει καθώς αποκτά την εμπειρία ότι ακόμα και κάτι τόσο συνταρακτικό, όσο η ξαφνική απώλεια της μητέρας, μπορεί τελικά με κάποιον τρόπο να τεθεί υπό έλεγχο.

Καθένας μας είχε στην πορεία της ζωής του τις προσωπικές του εμπειρίες.

Έμαθε τι μπορεί να κάνει για ν’ αντιμετωπίζει ορισμένα προβλήματα και δυσκολίες ή τουλάχιστον πώς να τα υπομένει. Καθένας μας γνωρίζει με αρκετή ακρίβεια ποιες απαιτήσεις κι επιβαρυντικές καταστάσεις δυσκολεύεται πολύ ν’ αντιμετωπίσει.

Μερικοί άνθρωποι έχουν αναπτύξει εκπληκτικά ευαίσθητες κεραίες για ν’ αναγνωρίζουν πολύ γρήγορα τέτοιες καταστάσεις κι εφαρμόζουν περίτεχνες στρατηγικές για ν’ αποτρέψουν τις δυσκολίες που βλέπουν να έρχονται καταπάνω τους ή για να το βάλουν στα πόδια όσο είναι καιρός.

Το πόσο μακριά μπόρεσε να φθάσει έτσι ένας συγκεκριμένος άνθρωπος εξαρτάται –όπως και στο ποντίκι– από τα γενετικά του δεδομένα, από τις απειλητικές καταστάσεις τις οποίες αναγκάστηκε ν’ αντιμετωπίσει στη ζωή του και από τον τρόπο με τον οποίο κατόρθωσε να τις ξεπεράσει.

Καθένας που μεγάλωσε περισσότερα από ένα παιδιά ξέρει ότι ήδη ως βρέφη αντιδρούν διαφορετικά απέναντι σε καθετί το ξένο, το ασυνήθιστο, το άγνωστο. Στη συνέχει μεγαλώνει κάθε άνθρωπος σ’ έναν κόσμο χαρακτηριστικό για το άτομό του και μόνο.

Ο κόσμος αυτός δεν είναι ποτέ ταυτόσημος με τον κόσμο των άλλων.

Ποτέ δε βιώνει τις ίδιες προκλήσεις, τις ίδιες απώλειες ή επικίνδυνες καταστάσεις στην ίδια ηλικία με τους άλλους και ποτέ δεν θα έχει ακριβώς τις ίδιες εμπειρίες με άλλους κατά την επίλυση αυτών των προβλημάτων.

Γι’ αυτό και κάθε άνθρωπος είναι σε κάθε φάση της εξέλιξής του μοναδικός.

Φέρει το δικό του ιστορικό εμπειριών και επιπλέον, με τη μορφή των προγραμμάτων που κληρονόμησε από τους γονείς του, το ιστορικό των προγόνων του.

Αυτός ο απόλυτα προσωπικός πλούτος εμπειριών ενός ανθρώπου θα καθορίζει τις αποφάσεις του για κάθε βήμα που πρόκειται να κάνει στη μελλοντική του πορεία.

Αυτά που έχουν καταξιωθεί μέσα από την πείρα καθορίζουν προς τα που θα πάει ο δρόμος μας, είτε αυτό μας αρέσει είτε όχι και είτε συμβαδίζει είτε όχι με τις σύγχρονες αντιλήψεις περί ελευθερίας την ανθρώπινης σκέψης, αίσθησης και δράσης.

Τότε μόνο θα μπορέσουμε ελεύθερα να πάρουμε αποφάσεις, όταν δε θα είμαστε σε θέση πια να προχωρήσουμε όπως πρώτα, όταν όλες μας οι μέχρι τότε καταξιωμένες στρατηγικές ως προς τον τρόπο που σκεπτόμαστε, αισθανόμαστε και ενεργούμε αποδειχθούν ανεφάρμοστες κι ακατάλληλες για να αναστείλουν μια επικίνδυνη εξέλιξη, που πλησιάζει όλο και πιο απειλητικά και μοιάζει αναπόφευκτη.

Πως λέγεται αυτό το αίσθημα που είναι τόσο δυνατό ώστε να υπερνικά το φόβο, που μπορεί να γίνει τόσο δυνατό ώστε να πάρει από τους ανθρώπους το μεγαλύτερό τους φόβο, το φόβο μπροστά στο θάνατο, που τους έκανε να τον ξεχάσουν και να κάνουν τραγουδώντας τα τελευταία τους βήματα, προτού ριχτούν απ’ τους βασανιστές τους στην πυρά ή καρφωθούν στο σταυρό;

Είναι το ίδιο αίσθημα που κάνει έναν άνθρωπο να πηδήξει σ’ έναν ορμητικό ποταμό για να σώσει ένα παιδί, να ορμήσει σ’ ένα σπίτι που καίγεται για να τραβήξει από μέσα τη γυναίκα του, να πάει στον πόλεμο για να προφυλάξει την πατρίδα του από έναν υποτιθέμενο εχθρό.

Γιατί δεν έχουμε ένα όνομα γι’ αυτό το δυνατό αίσθημα;

Κάπου στο βάθος ξέρουμε πώς μπορεί να ονομάζεται το αίσθημα αυτό που υπερνικά το φόβο: είναι η αγάπη.

Ξέρουμε όμως επίσης ότι είναι λίγοι οι άνθρωποι σ’ αυτό τον κόσμο που η ικανότητά τους ν’ αγαπούν φθάνει για ν’ αγκαλιάσει όλα όσα τους περιβάλλουν. Αυτοί δε φοβούνται πια σχεδόν καθόλου.

Οι περισσότεροι άνθρωποι όμως μπορούν ν’ αγαπούν μόνο ό,τι κατόρθωσε ν’ απωθήσει τους συγκεκριμένους φόβους που είχαν στη ζωή μέχρι τώρα: συχνά αγαπούν τον εαυτό τους, τις δικές τους ικανότητες και επιτυχίες, ίσως μάλιστα και το αυτοκίνητό τους, ίσως εξακολουθούν ν’ αγαπούν τους γονείς τους, καμιά φορά το σύντροφο, σχεδόν πάντοτε τα παιδιά, ίσως ακόμα το σκύλο ή το άλογό τους.

Όποτε όμως βρίσκει ένας άνθρωπος σ’ αυτό τον κόσμο κάτι πολύ συγκεκριμένο που τον βοηθά να κάνει το φόβο του πιο υποφερτό, έχει δημιουργήσει αμέσως στον εαυτό του έναν νέο φόβο. Είναι ο φόβος πως θα χάσει πάλι αυτό που αγαπά.

Μόλις νιώσει πως κάποιος απειλεί να του πάρει αυτό που τόσο χρειάζεται για ν’ αντέξει, να ελέγξει όλες τις άλλες απειλές στη ζωή του, τότε ο φόβος του αυτός αποκτά ένα πολύ συγκεκριμένο όνομα: μίσος.

Γι’ αυτό και κάθε ανολοκλήρωτη αγάπη προκαλεί μίσος, οργή, επιθετικότητα, εχθρότητα, πόλεμο και δημιουργεί και πάλι φόβο, αυτή τη φορά σ’ εκείνους που είναι αποδέκτες του μίσους.

Πολλές φορές το μίσος προς άλλους ανθρώπους εκφράζεται με τυφλή μανία καταστροφής ενάντια σε ό,τι έχει για κείνους κάποια ιδιαίτερη συναισθηματική αξία.

Ένας άνθρωπος μπορεί όμως και να νιώθει οργή και μίσος απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό κι ίσως και ν’ αυτοτραυματίζεται, όταν νομίζει ότι δεν μπορεί να εκπληρώσει τις προσδοκίες τις δικές του ή άλλων, όταν διαπιστώσει ότι ο προστατευτικός μανδύας που εξασφάλισε για τον εαυτό του δεν επαρκεί για να του προσφέρει την ασφάλεια που χρειάζεται.

Γι’ αυτό και ο φόβος μπορεί τότε και μόνο να εκλείψει απ’ αυτόν τον κόσμο, όταν και εφόσον κάποτε όλοι οι άνθρωποι μεγαλώνουν και ζουν έτσι, ώστε να μπορούν ν’ αντιλαμβάνονται, να κατανοούν και ίσως τότε και ν’ αγαπούν όλα όσα τους περιβάλλουν...

Μα το συναίσθημα μπορεί να μετρηθεί;

Ο χρόνος… ανθρώπινο δημιούργημα που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Τι θα γινόταν αν σταματούσαμε να μετράμε, τις ώρες, τις ημέρες, τα χρόνια; Πώς θα ήταν η ζωή μας χωρίς τους δείχτες των ρολογιών; Χωρίς τις ημέρες της εβδομάδας; Πως θα αισθανόμασταν και πως θα μπορούσαμε να βιώσουμε τη ζωή μας, χωρίς να τη μετράμε; Αλήθεια, το έχετε σκεφτεί ποτέ αυτό;

Συνήθως χάνουμε τις ημέρες όταν βρισκόμαστε σε διακοπές, δεν θυμόμαστε, τι ώρα είναι, τι ημερομηνία έχουμε. Γιατί απλά δεν μας απασχολεί τίποτα, δεν μας αγχώνει τίποτα… είμαστε διακοπές από όλα και τα διακόπτουμε όλα… ακόμα και τον χρόνο. Πώς αισθανόμαστε στις διακοπές μας λοιπόν; Πως αισθανόμαστε στην καθημερινότητά μας; Ποιο συναίσθημα θα θέλαμε τελικά να βιώνουμε; Έχουμε μάθει να τα λογαριάζουμε όλα ακόμα και την ίδια τη ζωή… Ένας χρόνος που ολοκληρώνεται. Μια χρόνια που φτάνει στο τέλος της.

Μια νέα χρονιά που προστίθεται. Κάθε χρόνο τέτοια εποχή όλοι μπαίνουμε σε μια διαδικασία απολογισμού. Για όσα πήραμε, για όσα δώσαμε, για όσα μας συνέβησαν. Μαθηματικές πράξεις ζωής, τα πλην, τα συν, τα πολλαπλάσια και αυτά που διαιρέθηκαν. Ο βασικός αριθμός με το οποίον γίνονται οι πράξεις, δεν είναι ποτέ σταθερός, προέρχεται πάντα από το αποτέλεσμα των πράξεων των προηγούμενων χρόνων.

Θα μπορούσαμε άραγε ποτέ να σταματήσουμε στο μηδέν σε μια εξελισσόμενη πράξη; Δεν μπορούμε να πολλαπλασιάσουμε, να αφαιρέσουμε, να διαιρέσουμε αλλά μπορούμε πάντα να προσθέσουμε. Οτιδήποτε κι αν είναι αυτό που προστίθεται, καλό ή κακό, μας οδηγεί στην αρχή της πράξης και μόνο η πράξη φέρνει δράση…

Όλα τα παραπάνω όταν η δράση μας δημιουργείται από τη σκέψη, από την λογική και τα μαθηματικά… όταν τα πάντα γύρω μας τα βλέπουμε μόνο αριθμούς… Αν σας έλεγα πως ο χρόνος δεν υπάρχει… πως εμείς δεν είμαστε αριθμοί, αλλά η ουσία που γεμίζει τη ζωή. Χωρίς συγκεκριμένη ποσότητα, ποιότητα, χωρίς συγκεκριμένη μορφή…

Μία ουσία που δεν μπορεί να μετρηθεί, να υπολογιστεί και να λογαριαστεί, που ρέει ελεύθερα και ανακατεύεται με όλα όσα γύρω της συναντά μέσα σε αυτή τη ροή. Μια ουσία που όταν προσπαθούμε να τη χωρίσουμε και να τη μετρήσουμε, τη διαλύουμε και τη χάνουμε και επειδή τη χρειαζόμαστε, είναι ζωτική ανάγκη να την έχουμε αυτούσια, την αναζητάμε συνεχώς. Την αναζητάμε στους αριθμούς, στα πόσα δώσαμε, πόσα πήραμε, στα πόσα ήρθανε, πόσα καταφέραμε, πόσα χάσαμε γιατί έτσι μόνο μπορούμε να μετρήσουμε τι νιώσαμε…

Μα το συναίσθημα μπορεί να μετρηθεί; Μπορείς να αγαπάς λίγο ή πολύ; Κι όμως, το πιστέψαμε κι αυτό… Μόνο που δεν είναι πραγματικό.

Ο χρόνος την αγάπη διαίρει, δεν της επιτρέπει να ρέει ολόκληρη, καθώς ο χρόνος βιάζεται και τρέχει με ορμή. Όσο ο χρόνος πιέζει, η αγάπη στριμώχνεται και όσο η αγάπη στριμώχνεται, ο άνθρωπος δυσκολεύεται να την αντιληφθεί.

Επιθυμία μας να πιστεύουμε στην αγάπη… ανάγκη μας να τη γνωρίζουμε. Ο χρόνος, ο μεγαλύτερος εχθρός της, γιατί η αγάπη αποκαλύπτεται όπου δεν υπάρχουν αριθμοί!

Ο ΡΥΘΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

ΡΥΘΜΟΣ

Ο ρυθμός έπαιζε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη μουσική της αρχαίας Ελλάδας. Aυτό οφείλεται, αφενός στο ότι πολλά από τα μουσικά κομμάτια συνδέονταν με το χορό (όρχησις) και, αφετέρου, ότι συνδέονταν με ποιητικό κείμενο και το ποιητικό μέτρο.

Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν ότι η μελωδία χωρίς τον ρυθμό είναι «άτακτη, αδρανής και σκοτεινή» ενώ με τον ρυθμό «ρωμαλέα, ενεργητική και σαφής». Ορισμένες φορές μάλιστα χαρακτήριζαν τη μελωδία ως το θηλυκό στοιχείο και το ρυθμό ως το αρσενικό.

Οι ρυθμοί μετριούνταν με δύο αξίες που ονομάζονταν «χρόνοι»: ο μακρύς και ο βραχύς, που αντιστοιχούν και συχνά στα μακρά και βραχέα φωνήεντα. Συμβολίζονται: ο μακρύς — , και ο βραχύς U. Η αναλογία του μακρού και του βραχέος δεν είναι πάντα ίδια. Άλλοτε είναι 1:2 (δηλ. — = 2 UU) και άλλοτε 1:1½ (ή 2:3). Δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε ίσχυε η πρώτη περίπτωση και πότε η δεύτερη. Στη νεότερη μουσική παράδοση της Ελλάδας και των άλλων μουσικών πολιτισμών της Α. Μεσογείου συναντάμε πολύ συχνά τη σχέση 1:1½ και αυτό μας οδηγεί στην υπόθεση ότι θα ήταν πολύ διαδεδομένη και στην Αρχαία Ελλάδα.

Ο συνδυασμός των χρόνων αυτών δημιουργεί συγκεκριμένα ρυθμικά σχήματα που τα ονόμαζαν «πόδες» ή «μέτρα» (τα μέτρα αποτελούνται από έναν ή περισσότερους πόδες). Τα σχήματα αυτά που αντιστοιχούσαν και στα ποιητικά μέτρα αλλά και σε χορούς, την ύστερη κλασική περίοδο τυποποιήθηκαν στις παρακάτω μορφές:



Κάθε μετρικός πόδας χωρίζεται σε 2 μέρη. Το ένα ονομάζεται «άρσις» (=σήκωμα) και το άλλο «θέσις» (=τοποθέτηση) κατ’ αντιστοιχία στο σήκωμα και κατέβασμα του ποδιού. Οι όροι άρσις και θέσις χρησιμοποιούνται έως σήμερα στη δυτική μουσική.

Ο ΤΡΙΠΤΟΛΕΜΟΣ

Ο Τριπτόλεμος είναι ο κατεξοχήν ήρωας, που συνδέεται με το μύθο της Δήμητρας και τη διάδοση της καλλιέργειας της γης.

Από τις μυθικές εκδοχές της γενεαλογίας του, η επικρατέστερη είναι εκείνη που τον θέλει γιο του βασιλιά της Ελευσίνας Κελεού και της Μετανείρας.

Η Δήμητρα, για να ανταμείψει τη φιλοξενία που δέχτηκε από τους γονείς του στην Ελευσίνα, χάρισε στον Τριπτόλεμο ένα άρμα, που το έσερναν φτερωτοί δράκοντες και μεγάλη ποσότητα σιταριού για να το σπείρει σε όλη την οικουμένη. Σε μερικές χώρες ο Τριπτόλεμος αντιμετώπισε αντιδράσεις. 

Ο βασιλιάς π.χ. των Γετών Κάρναβος, αφού έμαθε ο ίδιος την τέχνη της καλλιέργειας των δημητριακών, σκότωσε έναν από τους δράκοντες του άρματός του, για να μη διαδοθεί το μυστικό σε άλλες χώρες. 

Η Δήμητρα μεταμόρφωσε τον Κάρναβο σε δράκο, για να αντικαταστήσει τον σκοτωμένο. Αλλού, στην Πάτρα, ο Ανθείας, γιος του βασιλιά Εύμηλου, προσπάθησε να ζέψει τους δράκοντες στο θεϊκό άρμα μόνος του, την ώρα που ο Τριπτόλεμος κοιμόταν, αλλά έπεσε από το άρμα και σκοτώθηκε. 

Ο Εύμηλος και ο Τριπτόλεμος, για να τον τιμήσουν, ίδρυσαν την πόλη Άνθεια.

Όταν γύρισε στην Ελευσίνα, η Δήμητρα τον μύησε στη λατρεία της και έγινε ο πρώτος ιερέας της. Στην Ελευσίνα υπήρχε βωμός του, καθώς και το αλώνι όπου κατά το θρύλο είχε αλωνιστεί το πρώτο σιτάρι που έβγαλε η σπορά του, και που ήταν γνωστό σαν Άλως Τριπτολέμου. Ο Τριπτόλεμος λατρευόταν και στην Αθήνα, στο Ελευσίνιο άντρο, μέσα στο οποίο υπήρχε άγαλμά του.

Τα Δώρα του Προμηθέα στην Ανθρωπότητα

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι οι Έλληνες έγραψαν ιστορία. αυτό είναι σίγουρο. Το ερώτημα λοιπόν δεν είναι αν οι Έλληνες έγραψαν ιστορία, το ερώτημα είναι αν οι Έλληνες αγαπούν το μέλλον...

Είναι πολύ εύκολο να μιλάτε για αυτά που έγιναν πριν. Είναι πιο δύσκολο να μιλάμε γι' αυτά που γίνονται μετά. Ένα από τα στοιχεία της τεχνολογίας των Ελλήνων είναι το μετά... βλέπετε...εμείς έχουμε μια ειδικότητα στο μετά, όταν σκέφτεσαι πολύ, βλέπεις τι θα έρθει και δεν κοιτάζεις μόνο τι έχει έρθει γιατί χρησιμοποιείς αυτό, εμείς το συνδυάζουμε αυτό λέγοντας αυτό είναι η μνήμη μέλλοντος...

Ένα από τα Προμηθειακά στοιχεία, και γι' αυτό ονομάσαμε ότι ήταν τα δώρα της ανθρωπότητας η πιο υψηλή τεχνολογία που έχει φτιάξει στην ουσία ο ελληνισμός, λέγεται με μια λέξη και είναι η Νοημοσύνη... δίχως αυτό, στην καλύτερη περίπτωση, μιλάτε για τεχνική αλλά όχι για τεχνολογία άρα η Νοημοσύνη και έχει μεγάλο ενδιαφέρον αν θέλετε πως την βλέπετε σαν μετασχηματιστής.

Ο Προμηθέας είναι αυτός που κλέβει φωτιά και δίνει φως. Δεν δίνει φωτιά. Τι εννοώ μ' αυτό;

Εννοώ ότι μπορεί να υπάρχει κάτι που είναι πολύ σημαντικό, η ουσία, μπορεί αυτό να θεωρείται ότι δεν πρέπει να γίνει διανομή και ξαφνικά έρχεται ο Προμηθέας ο οποίος αμφισβητεί την Ιεραρχία.....

Ιεραρχία είναι ότι πρέπει μερικοί να είναι γνώστες, οι άλλοι ας μείνουν εκεί που είναι. Ο Προμηθέας με την θυσία του και με την βοήθεια της Αθηνάς παρεμπιπτόντως, θα κάνει κάτι που είναι πολύ θεαματικό για εμάς και παραμένει αν θέλετε ένα θαύμα. αλλά είναι τόσο μεγάλο που ούτε η λέξη «θαύμα» δεν πάει. Είναι ότι αυτή η θυσία θα μας επιτρέψει να σκεφτούμε το μέλλον και γι' αυτό θα έλεγα ότι η Νοημοσύνη, αν θέλουμε να την ορίσουμε, είναι το μέλλον της ανθρωπότητας. Δίχως νοημοσύνη είμαστε καταδικασμένοι.

Το πρόβλημά που έχει η νοημοσύνη είναι ότι συνήθως είναι απαγορευμένη. Ένα εντυπωσιακό στίγμα που έχουμε και στα κείμενα, είναι όταν ζητάνε από τον Αισχύλο να γράψει για τον Προμηθέα στην πραγματικότητά είχαν αντιληφθεί στο ιερατείο ότι ο Προμηθέας είναι ήδη ενοχλητικός. Έχει ενδιαφέρον γιατί κλασσικά γράφουν μια τριλογία και πάνω κάτω. ανακαλύπτουμε ότι έχουμε ένα μέρος που είναι μαζί, μετά έχουμε ένα μέρος οπού υπάρχει μια επανάσταση και μετά υπάρχει το τρίτο μέρος που υπάρχει η επαναφορά. Έχει ενδιαφέρον γιατί η ανθρωπότητα τελικά θυμάται πάντα το δεύτερο. Της φτιάχνεται έτσι μια ιστορία για να ξεχάσει ότι είναι σημαντικός ο Προμηθέας... το κάνετε σε τρία κομμάτια και εφόσον μετά το κάνετε σε τρία κομμάτια, ξεχνάει η ανθρωπότητα το πρώτο και το τρίτο και παραμένει σ' αυτό που ονομάζουμε την επανάσταση. Η επανάσταση είναι το εξής. είναι ότι η νοημοσύνη σέβεται όχι τις αρχές, σέβεται τις αξίες, γι' αυτό πολύ συχνά αμφισβητεί τις αρχές.

Το παράδειγμα που μας δίνει ο Προμηθέας είναι η διαφορά μεταξύ του Πρέπει και Πρέπον. Ο Προμηθέας κάνει το Πρέπον, δεν κάνει το Πρέπει. Είναι πολλοί από εμάς που μπερδεύουν εργασία με δουλειά. Η δουλειά πάει προς την δουλεία, η εργασία προσπαθεί να παράγει το έργο. το Πρέπον είναι το έργο. Το Πρέπει είναι η δουλειά που μπορεί στο τέλος να γίνει και δουλεία. Αυτό που έχει σημασία με τους Έλληνες, θυμάστε ότι οι Αιγύπτιοι μας έλεγαν ότι «είστε ο λαός που δεν έχετε άσπρα μαλλιά.» Επειδή μας έβλεπαν κάπως νέους.

Αυτό που νομίζω έχει σημασία είναι ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ της Σοφίας και της Νοημοσύνης. Η Σοφία είναι αυτή που διαχειρίζεται τις γνώσεις. Η Νοημοσύνη είναι αυτή που διαχειρίζεται το άγνωστο. Σιγά σιγά μετά την φάση της Νοημοσύνης έχουμε σοφούς. Ξέρετε είναι όπως πάντα όταν πηγαίνετε σε μια βιβλιοθήκη, η Σοφία είναι η βιβλιοθήκη αλλά εσείς μιλάτε για τον βιβλιοθηκάριο. Γιατί αυτός που δεν ξέρει σχεδόν τίποτα ξέρει που να βρείτε αυτό που θέλετε. Η Νοημοσύνη και η Σοφία της βιβλιοθήκης είναι τόσο μεγάλη αλλά δεν ξέρει ποιο είναι το ερώτημα σας. Τι θέλω να πω μ αυτό; Θέλω να πω ότι δεν είναι μια αντιπαράθεσή, λειτουργεί συμπληρωματικά, απλώς η Νοημοσύνη του Προμηθέα μας εξηγεί:«Μην ασχολείστε με τις αρχές αλλά με τις αξίες.» Σ' αυτό το σημείο θα μπορούσαμε να πούμε ότι είμαστε τα παιδία του Προμηθέα γιατί.... από αρχές ...ξέρετε ότι και αυτά τα γράφουμε... ενώ οι άξιες είναι αυτά που μας αγγίζουν. Με ποιά έννοια...; Ο Έλληνας πιστεύει στους ανθρώπους, όχι στους θεσμούς.

Ο Έλληνας πιστεύει στον συνάνθρωπο και αυτή η λέξη είναι σπάνια και στις άλλες γλώσσες. Απλώς συνάνθρωπος. Για εμάς είναι τόσο φυσιολογική. που θεωρούμε ότι είναι απλώς λεξιλόγιο. Το ερώτημα με την ανθρωπότητα, που αναδεικνύει ο Προμηθέας, είναι ότι η ανθρωπότητα δεν είναι το σύνολο των ανθρώπων, όπως νομίζουμε...είναι η υπέρ-ομάδα των συνανθρώπων. Συνάνθρωπος είναι όταν καταλαβαίνεις ότι υπάρχουν οι άλλοι, όταν καταλαβαίνεις ότι η ύπαρξή σου επηρεάζεται από την συνύπαρξή, όταν καταλαβαίνεις ότι δεν είσαι εδώ για να είσαι ο μονός αλλά είσαι εδώ για να είσαι ουσία για τους άλλους και αυτή η μεγάλη ανάγκη που έχει ο ελληνισμός, στην πραγματικότητα, αποτέλεσε και αποτελεί ένα δώρο για την ανθρωπότητα.

Ξέρετε υπάρχουν πολλές ιδεολογίες που έχουν καταρρεύσει...
Ο ελληνισμός είναι φτιαγμένος πάνω σε μια ιδέα, ότι προτιμά την άγονη γραμμή. Ο ελληνισμός ολόκληρος είναι μια άγονη γραμμή, με ποιά έννοια το εννοώ, κοινωνικά τώρα όταν μιλάμε για άγονες γραμμές μιλάμε για τα νησιά ότι δεν είναι προσβάσιμα. Σκεφτείτε όμως ότι κάθε φορά που πηγαίνετε, ακόμη σε ένα ξερονήσι, υπάρχει ένας αρχαιολογικός χώρος, ότι υπάρχει κάποιος Έλληνας που έχει βρεθεί εκεί πέρα, που έχει χτίσει πολιτισμό. και μερικές φορές λέτε: ''μα πως έφτασαν εκεί, που πήγαν εκεί...;" Θα προσέξατε, πολύ σπάνια είναι στην παράλια, κάθε φορά είναι σε κάτι κατσάβραχα. Γιατί; γιατί ο ελληνισμός έχει κάνει κάτι που είναι πολύ σημαντικό. Κατάλαβε πρώτον ότι ο χρόνος είναι μαζί μας και ο ελληνισμός αποφάσισε ότι θα είναι μαζί με τον χρόνο.. και όχι με τον χώρο. Αυτό σημαίνει τι; αυτό σημαίνει ότι ο ελληνισμός, αποφάσισε ότι ακόμα και αν είναι δύσκολος ο χώρος, θα τον επιλέξει για να είναι διαχρονικός.

 
Είναι πολύ σπάνια η ιδιότητα να είσαι διαχρονικός. Το διαχρονικό στοιχείο του Προμηθέα, δεν είναι ότι λέω ο χρόνος πέθανε, όπως προσπάθησαν μερικοί να αποδείξουν ενώ στην ουσία στο τέλος είναι γιατί ο χρόνος έγραψε ότι πέθαναν. Ο Προμηθέας λέει ότι αν έχεις την επιλογή, για να δώσεις πραγματικά κάτι στον άλλον, πρέπει να γίνει δια μέσου του χρόνου. Ο χρόνος αν θέλετε είναι ο χώρος της αντίστασης. Κάθε φορά που έχετε ένα πρόβλημά μετωπικό, υποτίθεται ξέρετε την έκφρασή: «θα πάτε στο βουνό...» και δεν αντιλαμβάνεστε ότι είναι απλά μια μετακίνηση μέσα στον χώρο είναι μια μετακίνηση μέσα στον χρόνο.

 
Βγαίνοντας στο βουνό πηγαίνετε σε ένα σημείο που δεν είναι προσβάσιμο, πιο δύσκολο για τον εχθρό, θα αντισταθείτε γιατί θα επιβιώσετε και μετά θα μπορέσετε να κάνετε την αντεπίθεση, η οποία είναι το χαρακτηριστικό του ελληνισμού γιατί ο ελληνισμός δεν είναι επιθετικός ή επεκτατικός, αλλά ξέρει ακριβώς τι σημαίνει αντεπίθεση γιατί τον ελληνισμό δεν πρέπει να τον πειράζεις και πολύ. Αν τον πειράζεις λίγο το αντέχει... γαργαλιέται, όταν αρχίζει να γίνεται πιο σοβαρό το θέμα ο ελληνισμός δεν γονατίζει και περνάει στη αντεπίθεση.

Αυτή η αντεπίθεση όμως είναι ένα δύσκολο μάθημα γιατί για να περάσεις στην αντεπίθεση, πρέπει να έχεις αντέξει την επίθεση. Άρα ο ελληνισμός πολύ γρήγορα θα μπει σε ένα πλαίσιο το οποίο είναι η ανθεκτικότητα. Αυτό που έχει σημασία με τον Προμηθέα είναι το εξής που, δυστυχώς ακόμα και θεατρικά, δεν το κατανοούμε. Συνήθως όταν θα βάλουμε τον Προμηθέα Δεσμώτη, θα τον βάλουμε με αλυσίδες. Σε μια αληθινή παράστασή που θα ήταν το πνεύμα του Προμηθέα, θα'πρεπε ο Προμηθέας να μην είναι καθόλου με αλυσίδες. Ο Προμηθέας πηγαίνει μονός του. Ο Προμηθέας ξέρει ήδη ότι θα τον καταδικάσουν με την πράξη γιατί ο Προμηθέας είναι δίκαιος.

Ο ελληνισμός είναι σπάνια αθώος γιατί η αθωότητα σημαίνει και μερικές φορές η έλλειψη Νοημοσύνης. Ο ελληνισμός επειδή αποτελεί ένα κράμα Νοημοσύνης, όταν λειτουργεί σωστά ορθολογικά, με το Πρέπον, γίνεται δίκαιος. Ο δίκαιος κατηγορείται από της πράξεις του από την τελεολογία του και όχι από την οντολογία του. Ο δίκαιος δεν μπορεί να γεννηθεί δίκαιος, πρέπει να κάνει κάτι για να ονομαστεί δίκαιος. Ο Προμηθέας πριν κάνει την πράξη που έκανε, δεν ήταν αυτός που ονομάζουμε Προμηθέας. Πρέπει να γίνει αυτή η πράξη!

Αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο ελληνισμός σιγά σιγά ανακάλυψε κάτι που είναι εντυπωσιακό... διαχρονικό στοιχείο, ανθεκτικότητα. Ξέρω ότι δεν υπάρχουν τα δικαιώματά αν δεν τα διεκδικώ. Ξέρω ότι αν δεν προστατεύω τους άλλους δεν είμαι δίκαιος γιατί προσέξτε ο δίκαιος είναι ο άλλος... ΔΕΝ είναι ο ένας. Ο δίκαιος είναι αυτός που ασχολείται με τον άλλον άλλον. Γιατί αν δεν ασχοληθεί μ'αυτόν απλώς προστατεύεται. Ο δίκαιος είναι αυτός που προστατεύει τους άλλους. Αυτό το στοιχείο είναι πάρα πολύ σημαντικό στην έννοια του Προμηθέα. Ο Προμηθέας όταν κλέβει την φωτιά, δεν την κλέβει για αυτόν, την παραδίδει αμέσως.

Όταν κοιτάζουμε τώρα τις τέχνες που μας έχει μάθει ο Προμηθέας, έχουμε μέσα και τα ναυτιλιακά. Έχουμε μέσα βέβαια την τεχνολογία γιατί, όλα αυτά που μας μαθαίνει όμως χρειάζονται ενέργεια. Χωρίς ενέργειά δεν υπάρχει δράση!

Παλαιοτέρα θεωρούσαμε ότι το μουσείο είναι απλώς μια αποθήκη του παρελθόντος. Τώρα έχουμε μουσεία που είναι διαδραστικά γιατί; γιατί μπαίνει το παρών και παράγει ιστορία μέσα στο χώρο του παρελθόντος. Ο Προμηθέας αυτό που μας δείχνει, είναι ότι η Νοημοσύνη είναι εγκλωβισμένο μέλλον μέσα στο παρελθόν γιατί είναι αυτό που σου επιτρέπει να προβλέψεις. Όταν οι άνθρωποι δεν προβλέπουν, δεν καταλαβαίνουν στην ουσία τί είναι «βλέπω» γιατί αυτός που βλέπει δεν έχει ανάγκη να προβλέπει... Το πρόβλημα είναι ότι βλέπει ενώ οι πολλοί κοιτάζουν.

Μιλήσαμε πολύ για τους αρχαίους αλλά πρέπει να μιλήσω και για τον Αρχιμήδη γιατί ο Αρχιμήδης έβλεπε πολλά, μόνος του, ενώ οι πολλοί έβλεπαν λίγα. Ο Αρχιμήδης είναι ο πρώτος που θα μιλήσει πραγματικά για τον αριθμό π σοβαρά... Οι περισσότεροι δεν έχουν ιδέα τι είναι ο αριθμός π. Γιατί οι περισσότεροι κοιτάζουν τον κύκλο ενώ ο Αρχιμήδης βλέπει το π. Αυτή η ικανότητα να βλέπεις π εκεί που όλοι βλέπουν τον κύκλο, είναι θεαματική. Είναι τόσο θεαματική που οι περισσότεροι από εμάς δεν διαβάζουμε τον Αρχιμήδη και διαβάζουμε άλλους αρχαίους, τους οποίους προσπαθούμε να καταλάβουμε, ενώ μερικές φορές θα ήταν λίγο πιο εύκολο να διαβάσουμε κατευθείαν το κείμενο του Αρχιμήδη, χρειάζονται βέβαια μαθηματικά αλλά και τα μαθηματικά έχουν ενδιαφέρον γιατί προέρχονται από το «μαθαίνω».

Αυτό που μας μαθαίνει ο Προμηθέας είναι δεν είναι να μαθαίνουμε πολλά... αλλά είναι να μαθαίνουμε πως να μαθαίνουμε. Αυτή αν θέλετε η «μέτα-μάθηση» είναι πραγματικά μια καινοτομία γιατί οι περισσότεροι από εμάς θεωρούν ότι πρέπει να μάθουμε πολλά.

Αν σκεφτείτε και θέλετε να συνοψίσετε τι έχει μάθει ο ελληνισμός στην ανθρωπότητα, μπορείτε να πείτε ότι είναι μία πληθώρα πραγμάτων. Στην πραγματικότητα είναι πρώτα απ' όλα Η Αξία και όχι Η Αρχή. Αν πω «εν αρχή η Αξία» θα έχετε ένα θέμα.... Στην πραγματικότητα είναι όντως ένα πλαίσιο όχι αξιολόγησης που είναι δυστυχώς μια μορφή εκφυλισμένης αξίας, είναι το πλαίσιο της αξιολογίας, Να είσαι στο πλαίσιο αυτό, λέμε ότι πρώτα τα θεμέλια είναι οι αξίες. Τώρα δυστυχώς δεν αντιλαμβανόμαστε τι είναι ''θεμελιακή σκέψη'' και την μεταφράζουμε ''βασική''. Άλλο το βασικό και άλλο το θεμέλιο. Αυτό που έμαθε ο ελληνισμός στη ανθρωπότητα είναι πολύ απλό και έχει σχέση με τα θεμέλια.

Ο ελληνισμός έμαθε στην ανθρωπότητα ότι, για να πας ψηλά, πρέπει να ξέρεις να πηγαίνεις βαθιά. Αυτό φαίνεται παράδοξο, όμως αν δεν έχεις βαθιά θεμέλια, δεν ανεβαίνεις. Θα ανέβεις γρήγορα και θα πατώσεις. Υπάρχει ένας κορεσμός . Ο ελληνισμός είναι ο τρόπος που έχει ακόμα και το ψηφιδωτό, είναι ότι οι ψηφίδες δεν έχουν καμία αξία από μόνες τους γιατί είναι μονόχρωμες ενώ το ψηφιδωτό είναι πολύχρωμο, άρα έχετε μια ολική προσέγγιση πάντα και όχι μόνο συνολική θα λέγαμε τώρα ολιστική και όχι μόνο ολική γιατί σημαίνει ότι περνάμε από το κενό στην κοινότητα...

Έχει μεγάλη σημασία γιατί πολύ συχνά όταν νομίζουμε ότι είμαστε σπουδαίοι, παράγουμε κενό... Όταν ξέρουμε ότι είμαστε ανούσιοι, παράγουμε έργο...γιατί ξέρουμε ότι είναι το μόνο που θα αφήσουμε και ο ελληνισμός δεν προσπαθεί να πει ότι είναι σπουδαίος ως ελληνισμός ενώ πολλοί άλλοι προσπαθούν να πουν ότι είναι σπουδαίοι, επειδή ξέρει ότι είναι απλώς ένας κρίκος, έχει παράγει σπουδαίο έργο.

Πρέπει λοιπόν εμείς, όταν συγκρίνουμε το παρόν με το παρελθόν για να δούμε ποιά θα είναι η θέση μας, είναι ότι ο ελληνισμός δεν έχει τα όρια του χώρου! Παίζει μόνο με τον χρόνο. Γι' αυτό έχει δημιουργηθεί ο ελληνισμός και όχι ο Ελλαδισμός... Το έλεγε και ο Σεφέρης «οτιδήποτε μ' ενοχλεί για να δω στην Ελλάδα τον ελληνισμό, πρέπει να αφαιρεθεί». Γιατί αν η Ελλάδα, νομίζουμε μερικοί είναι απλώς ένας χώρος και δυστυχώς την αντιμετωπίζουμε μόνο ως χώρα, δεν καταλαβαίνουμε ότι είναι Πηγή Γνώσης.

Ποια είναι τα όρια της πηγής; Έχετε μια πηγή, έχετε νερό... Αναρωτηθήκατε ποτέ ποιά είναι τα όρια της πηγής; Αυτό που πρέπει να αναρωτηθείτε είναι ποιό είναι το έργο της πηγής γιατί τα όρια, αν θέλετε να τα καθορίζετε, θα είναι η θάλασσα. Εδώ μπαίνουμε σ'ένα άλλο...Ύδωρ και Άλας, έχει μεγάλη σημασία ότι για τον ελληνισμό η έννοια της φιλοξενίας βασίζεται σε αυτά τα δύο στοιχεία, το νερό και το αλάτι Φαίνονται και τα δύο ανούσια, εκτός αν έχετε διαβάσει λίγο Ghandi... Αν το σκεφτούμε εμείς αποτελούμαστε από νερό και αλάτι. Όταν κάνουμε την πράξη της φιλοξενίας, το πρώτο πράγμα που δίνουμε στον ξένο, είναι νερό και αλάτι. Προσέξτε όμως, εκείνη την στιγμή δεν του δίνουμε αυτό που έχουμε, του δίνουμε αυτό που είμαστε. Η μεγάλη πράξη γενναιοδωρίας δεν είναι να δίνεις αυτό που έχεις, γιατί το έχεις αποκτήσει. είναι να δίνεις αυτό που είσαι.

Ο ελληνισμός δεν δίνει αυτό που έχει αποκτήσει, είναι αυτό που έχει δημιουργήσει ο ίδιος . Ο ελληνισμός όταν παρέχει όλες αυτές τις γνώσεις που αναλύουμε, είναι δικές του αλλά όχι ότι τις πήρε, είναι ότι τις δημιούργησε.

Έχει μεγάλη σημασία και στην αιμοδοσία. Στην αιμοδοσία δίνεις το αίμα σου....όχι το αίμα που έχεις αγοράσει. Όταν ξαφνικά σε μια οικογένειά σου λένε : ''μπορείς να δώσεις ένα νεφρό;'' γιατί εκεί πέρα βλέπεις τι είναι γενναιοδωρία... Μπορείς να δώσεις 100.000 ευρώ; βέβαια..το νεφρό σου...; η διάφορα λοιπόν είναι η γενναιοδωρία γιατί είναι αυτό που βλέπουμε τώρα και με τον Προμηθέα, είναι να δίνεις αυτό που είσαι!

Αν το καταλάβουμε όλοι αυτό ως Έλληνες, ότι ο ελληνισμός μας έχει διδάξει ότι δίνουμε μόνο αυτό που είμαστε, τότε πρέπει να παράγουμε έργο γιατί αλλιώς δεν έχουμε να δώσουμε τίποτα...

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΦΥΛΑΚΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Κύριο θέμα της "Πολιτείας" αποτελεί η αναζήτηση του ορισμού της δικαιοσύνης, η οποία συντελεί στην αρμονική συνύπαρξη των μερών της.

Όπως αναφέρει ο Πλάτων, η Πολιτεία αποτελείται από τρεις κοινωνικές ομάδες, οι οποίες αντιστοιχούν προς τα μέρη της ανθρώπινης ψυχής ως εξής: Άρχοντες (λογιστικό), Φύλακες (θυμοειδές), Δημιουργοί (επιθυμητικό) (Πολίτης, 1997, σ.228-229). Πρωτεύουσα θέση έχει η τάξη των αρχόντων φιλοσόφων, η οποία είναι επιβεβλημένο κατά κάποιον τόπο να εποπτεύει τις άλλες δυο, όπως αντίστοιχα και το λογιστικό μέρος της ψυχής φροντίζει ώστε το επιθυμητικό και το θυμοειδές να ευρίσκονται σε ισορροπία.

Η παρούσα εργασία εστιάζεται στην τάξη των Φυλάκων και ιδιαίτερα στο ζήτημα της εκπαίδευσης που υποστηρίζει ο Πλάτων ότι πρέπει να λάβουν. Αρχικά θα αναζητηθούν τα αίτια που επιβάλλουν την παρουσία τους, αλλά και τα προτερήματα που πρέπει να διαθέτουν προκειμένου να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους. Ακολούθως εξετάζεται η εκπαίδευσή τους, η οποία προϋποθέτει τόσο την πνευματική, όσο και την σωματική καλλιέργεια σε συνδυασμό με την επιστήμη.

1. Αίτια ύπαρξης των Φυλάκων

Ο Πλάτων αναφέρεται εκτενώς στο Β΄ και Γ΄ βιβλίο της Πολιτείας στην αιτία δημιουργίας οργανωμένων κοινωνιών, η οποία έγκειται στην κάλυψη βασικών βιοτικών αναγκών, όπως η τροφή, η κατοικία και η ένδυση. Γράφει χαρακτηριστικά ο ιδρυτής της Ακαδημίας, ότι η πόλη δημιουργείται επειδή κανένας από εμάς δεν επαρκεί μόνος του για να καλύψει τις βιοτικές του ανάγκες, αλλά έχει ανάγκη από πολλά πράγματα (Πλάτωνος, Πολιτεία 369 b). Σταδιακά βέβαια οι ανάγκες αυξάνονται, γεγονός που συντελεί στην ανάγκη καταμερισμού της εργασίας (Πλάτωνος, Πολιτεία 369-370).

Η ανάπτυξη της πολιτείας όμως συνεχίζεται, με συνέπεια τα εδάφη που καταλαμβάνει να μην είναι επαρκή, γεγονός που την στρέφει σε πόλεμο εναντίον γειτονικών πόλεων και η χώρα λοιπόν που άλλοτε επαρκούσε στο να τρέφει τους τότε πολίτες, πλέον δεν επαρκεί. Θα χρειαστεί λοιπόν να καταλάβουμε ένα μέρος από την γη των γειτόνων μας, προκειμένου να έχουμε αρκετή έκταση....Και εκείνοι όμως θα χρειαστεί να καταλάβουν την δική μας, αν πρόκειται να αποκτήσουν αγαθά παραπάνω απ' όσα χρειάζονται(Πλάτωνος, Πολιτεία 373d, 7-10).

Στο σημείο αυτό είναι σαφές ότι ο Πλάτων προσεγγίζει εύστοχα τα αίτια των πολέμων, τα οποία εντοπίζονται σε λόγους που έχουν σχέση με την οικονομική ανάπτυξη, η οποία συνεπάγεται την ανάγκη κτήσης περισσοτέρων εδαφών. Χρέος λοιπόν των συνομιλητών όπως το ορίζει ο Σωκράτης, είναι η ορθή επιλογή των ανθρώπων οι οποίοι έχουν τις φυσικές ικανότητες να αναλάβουν την φρούρηση της πόλης (Πλάτωνος, Πολιτεία 374 e, 5-7). Επομένως η επιβίωση της πόλης και η αποτροπή εξωτερικών κινδύνων επιβάλλει την εκπαίδευση ορισμένων πολιτών, οι οποίοι θα έχουν το χρέος και την τιμή να προστατεύσουν τους συμπολίτες τους.

2. Τα προτερήματα των Φυλάκων

Ο Πλάτων προσδιορίζει τα απαραίτητα προσόντα που πρέπει να διαθέτουν οι Φύλακες σε σωματικά και ψυχικά, αποδίδοντας όμως ιδιαίτερη έμφαση στα ψυχικά. Τα σωματικά τα συνοψίζει ως εξής: 1) οξυμένη αντιληπτική ικανότητα, 2)ευκινησία ώστε να κινούνται γρήγορα 3) σωματική δύναμη (Πλάτωνος, Πολιτεία 375 a 3-6) . Επομένως ο Φύλακας οφείλει να διαθέτει αρίστη φυσική κατάσταση, προκειμένου να ανταποκριθεί με επιτυχία στα καθήκοντά του, καθώς υπάρχει πάντοτε το ενδεχόμενο να εμπλακεί σε κάποια μάχη, ώστε να υπερασπιστεί την Πολιτεία έναντι των εξωτερικών εχθρών.

Η φυσική κατάσταση όμως δεν επαρκεί ώστε ο Φύλακας να επιτελέσει το καθήκον του, καθώς πρέπει να είναι προικισμένος και με ψυχικές αρετές και ειδικότερα να έχει αναπτύξει το θυμοειδές τμήμα της ψυχής του. Η ανάπτυξη του θυμοειδούς δεν θα πρέπει να είναι εις βάρος του λογιστικού και του επιθυμητικού. Στον Φαίδρο μάλιστα ο Πλάτων παρομοιάζει το λογιστικό με ηνίοχο που διευθύνει ζεύγος ίππων, εκ των οποίων ο ένας είναι αγαθός, ενώ ο άλλος έχει τις αντίθετες ιδιότητες, γεγονός που καθιστά δυσχερή την ηνιόχηση του ανθρώπου (Πλάτων, Φαίδρος 375b, 5-6). Η ανάπτυξη του θυμοειδούς επομένως πρέπει να ευρίσκεται σε αρμονία με τα υπόλοιπα τμήματα της ψυχής. Ουσιαστικά δηλαδή ο Πλάτων τονίζει την ανάγκη η λογική να ελέγχει τα συναισθήματα και τις επιθυμίες.

Ο Σωκράτης παραταύτα εντοπίζει μία δυσχέρεια, η οποία έγκειται στην δυσκολία οι άνθρωποι με ανεπτυγμένο το θυμοειδές να είναι παράλληλα πράοι προς τους οικείους και χαλεποί προς τους πολεμίους (Πλάτωνος, Πολιτεία 375c), αποτέλεσμα που επιτυγχάνεται μέσω της φιλοσοφικής διάθεσης (Πλάτωνος, Πολιτεία 375 a 10-11), η οποία είναι συνέπεια της εκπαίδευσης.

3. Η εκπαίδευση των Φυλάκων

Προκειμένου λοιπόν οι Φύλακες να συνδυάζουν αρμονικά την ευνοϊκή διάθεση προς τους συμπολίτες τους, αλλά και την επιθετικότητα έναντι των εχθρών, θα πρέπει να λάβουν μόρφωση αφενός πνευματική και αφετέρου σωματική. Ο Πλάτων μάλιστα επισημαίνει, ότι από τις τάξεις των Φυλάκων θα προέλθουν και οι Άρχοντες της Πολιτείας (Πλάτωνος, Πολιτεία 414 b, 1-5).

Πρωτεύουσα θέση δίνει ο Πλάτων στην πνευματική, η οποία χωρίζεται σε δυο κατηγορίες, ήτοι στους μύθους και στο μέλος και δευτερευόντως στην σωματική μόρφωση, η οποία αποτελείται από την γυμναστική.

Αναφορικά με τους μύθους ο Πλάτων υποστηρίζει, ότι η χρήση τους ως παιδαγωγικού μέσου αρχίζει όταν οι άνθρωποι είναι ακόμη σε μικρή ηλικία, γεγονός που ωθεί τον Πλάτωνα να επισημάνει την ανάγκη οι μύθοι να είναι πράγματι παιδευτικοί, καθώς οι καλοί μύθοι πρέπει να εγκρίνονται και συνάμα οι κακοί να απορρίπτονται (Πλάτωνος, Πολιτεία 376 c 1-3).

Στο σημείο αυτό ο Πλάτων ασκεί σφοδρότατη κριτική στους ποιητές όπως ο Όμηρος και ο Ησίοδος, τα έργα των οποίων δεν τα θεωρεί κατάλληλα για την διαπαιδαγώγηση των νέων, καθώς παρουσιάζουν τους Θεούς να έχουν ανθρώπινα ελαττώματα και αδυναμίες, κάτι το οποίο σαφώς κατά τον Πλάτωνα δηλώνει ασέβεια. Η έννοια του Θείου αποτελεί για τον ιδρυτή της Ακαδημίας υπερβατική πραγματικότητα ευρισκομένη πέραν των ανθρωπίνων δεδομένων. Συνεπώς τα λεγόμενα στους μύθους πρέπει να είναι κάλλιστα μεμυθολογημένα προς αρετήν ακούειν, ήτοι να προτρέπουν στην αρετή (Πλάτωνος, Πολιτεία, 378 e κ.ε.). Η ποιότητα των μύθων μάλιστα που διδάσκονται στους νέους, πρέπει να εμπίπτει στον έλεγχο των ιδρυτών της πόλης, οι οποίοι έχουν χρέος να γνωρίζουν τους τρόπους δια των οποίων οι ποιητές μυθοποιούν.

Οι ιδρυτές της πόλης μάλιστα καθίστανται από τον ιδρυτή της Ακαδημίας θεματοφύλακες της ποιότητας των διδασκομένων στους νέους μύθων, με την διευκρίνιση όμως ότι οι ίδιοι δεν επιτρέπεται να συνθέτουν μύθους(Πλάτωνος, Πολιτεία 379 a, 1-5). Τα καθήκοντα των ιδρυτών της πόλης επομένως σε ό, τι αφορά στους μύθους είναι αποκλειστικά ελεγκτικού χαρακτήρα.

Ύστερα από τους μύθους, ο Πλάτων εξετάζει το μέλος, το οποίο εκ τριών έστιν συγκείμενον, λόγου τε και αρμονίας και ρυθμού (Πλάτωνος, Πολιτεία, 398d, 1-2). Ο ρόλος της μουσικής μάλιστα εξαίρεται από τον Σωκράτη, καθώς ο ρυθμός και η αρμονία εισχωρούν βαθύτατα μέσα στην ψυχή και την επηρεάζουν σημαντικά, φέρνοντας την ευσχημοσύνη και δίνοντάς της ωραία μορφή, αν κάποιος έχει καλή ανατροφή, αν όμως όχι το αντίθετο (Πλάτωνος, Πολιτεία, 401d, 3-7). Προκειμένου η ψυχή των στρατιωτών να καταστεί ρωμαλέα και να μην είναι μαλθακή, ο Σωκράτης απορρίπτει θρηνητικές μελωδίες, οι οποίες μάλιστα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ούτε από άνδρες, ούτε από γυναίκες. Οι μόνες μελωδίες τις οποίες ο Πλάτων επιτρέπει είναι οι δωριστί και οι φρυγιστί, που προάγουν το ηρωϊκό ήθος. Περαιτέρω αναφερόμενος στα μουσικά όργανα, επιτρέπει μόνο την λύρα και την κιθάρα, απορρίπτων παράλληλα όλα τα πολύχορδα όργανα που αποδίδουν όλες τις μελωδίες (Πλάτωνος, Πολιτεία, 398e-d,4).

Η ευρυθμία όμως δεν θα πρέπει να υπάρχει μόνο στην μουσική, αλλά και στις άλλες τέχνες, όπως η αρχιτεκτονική, με τις οποίες οι άνθρωποι έρχονται κάθε μέρα σε επαφή (Γεωργούλη, σ. 30). Επομένως, η πνευματική καλλιέργεια των φυλάκων δεν περιορίζεται μόνο στην θεσμοθετημένη μορφή της μέσω της εκπαίδευσης, αλλά επεκτείνεται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους.

Αναφορικά με την γυμναστική, ο Πλάτων δεν εξαίρει την συνεισφορά της απλώς στην ανάπτυξη ενός ισχυρού μυϊκού συστήματος, αλλά τονίζει την σημασία του συνδυασμού της με την ύπαρξη ψυχικών χαρισμάτων (Πλάτωνος, Πολιτεία, 403d, 3-5). Μολαταύτα, τα σωματικά χαρίσματα δεν θα πρέπει να υποτιμώνται. Ιδιαίτερα μάλιστα, οι φύλακες θα πρέπει να είναι άγρυπνοι όπως τα σκυλιά, να διαθέτουν οξύτητα όρασης και ακοής υγεία που δεν θα διαταράσσεται στις εκστρατείες λόγω της αλλαγής των υδάτων, της διατροφής, του ηλίου και του ψύχους (Πλάτωνος, Πολιτεία, 404 a9- 404 b2).

Ακόμη και η διατροφή θα πρέπει να είναι επιμελημένη και απλή, ώστε να αποφεύγονται πρακτικές υπερφαγίας Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα, ότι η υπερφαγία θεωρείται σήμερα ως ασθένεια, το αίτιο της οποίας εντοπίζεται στην δράση του υποθαλαμικού νευροδιαβιβαστή 5-HT2C (σεροτονίνη) (Nogonaki et al. Pp. 5893-5900).

Είναι σαφές εκ των ανωτέρω, ότι η εκπαίδευση των φυλάκων δημιουργεί ένα κράμα μουσικής και γυμναστικής που προσφέρεται στην ψυχή με μέτρο (Πλάτωνος, Πολιτεία 412a, 1-3). Συμφώνως προς τον ιδρυτή της Ακαδημίας μάλιστα, η προέλευση των τεχνών της μουσικής και της γυμναστικής ανάγεται στον Θεό, ο οποίος μέσω αυτών αποβλέπει στην καλλιέργεια του θυμοειδούς και της φιλοσοφικής διάθεσης, προκειμένου η ψυχή και το σώμα να συνυπάρχουν αρμονικά(Πλάτωνος, Πολιτεία 411 e, 4-8). Επομένως οι Φύλακες της Πολιτείας δεν είναι απλώς ικανοί μαχητές με ανεπτυγμένη την σωματική ρώμη, αλλά έχουν φιλοσοφική διάθεση. Σαν αποτέλεσμα αυτού δεν καθίστανται ούτε μαλθακοί, ούτε άγριοι.

Χαρακτηριστικό των ανωτέρω μαθημάτων είναι ότι συμβάλλουν στην ψυχοσωματική ανάπτυξη των φυλάκων, δίχως να προάγουν την επιστημονική γνώση. Ο Πλάτων στο σημείο αυτό μέσω του Σωκράτους επισημαίνει την ανάγκη οι Φύλακες να μην διαθέτουν μόνο αρμονία ψυχής και σώματος, αλλά μέσω της επιστήμης να φτάσουν στην θέαση της υπερτάτης ιδέας, του Αγαθού. Επομένως καθίσταται αναγκαία η εισαγωγή μερικών ακόμη μαθημάτων, ήτοι της αριθμητικής, της γεωμετρίας, της αστρονομίας και της αρμονικής, το καθένα από τα οποία έχει την ξεχωριστή του σημασία.

Συγκεκριμένα, η αριθμητική, θεωρείται ως κάτι ελκτικό προς την ουσία (Πλάτωνος, Πολιτεία, 523, a2) καθώς προκαλεί τον άνθρωπο να σκεφτεί πέρα από την αίσθηση, ώστε να αποφανθεί για την ποιότητα ενός αντικειμένου. Ενίοτε όμως, η αντίληψη που προέρχεται από την αίσθηση δεν είναι ακριβής. Στο σημείο λοιπόν που η αίσθηση αδυνατεί να καθορίσει την ποιότητα ενός αντικειμένου, επεμβαίνει η νόηση, η οποία αναγνωρίζει το τι εστί ενός αντικειμένου. Σημαντική κρίνεται και η συμβολή της αριθμητικής, η οποία εξυπηρετεί στην εκτίμηση της θέσης των στρατών (Πλάτωνος, Πολιτεία, 525b, 3-6), γεγονός που έχει πρακτική σημασία στις μάχες. Η γεωμετρία από πλευράς της, οδηγεί την διανόηση από την γένεση και φθορά, στην περιοχή του αεί όντος (Πλάτωνος, Πολιτεία, 527b, 7-8). Απαραίτητη για την εκπαίδευση των Φυλάκων κρίνεται και η αστρονομία, η οποία οδηγεί την ψυχή προς το ον και το αόρατον (Πλάτωνος, Πολιτεία, 529b, 1-3). Τελευταίο μάθημα στο οποίο αναφέρεται ο Πλάτων είναι η αρμονική, η οποία σχετιζομένη με την μουσική, εξυψώνει την διανόηση στην μελέτη των αρμονικών αριθμών, απομακρύνοντας έτσι τους νέους από την αναζήτηση συμφωνιών σε μουσικά ακούσματα, που δεν είναι αρμονικά (Πλάτωνος, Πολιτεία, 531 c-d).

4. Συμπεράσματα

Σαφές είναι εκ των ανωτέρω, ότι οι Φύλακες δεν αποτελούν απλώς προικισμένους με φυσικά χαρίσματα υπερασπιστές της Πολιτείας, αλλά μέσω της εκπαίδευσης που λαμβάνουν, καθίστανται αρμονικές ψυχοσωματικές οντότητες, οι οποίες μέσω της επιστήμης οδηγούνται προς την θέαση του Αγαθού. Το γεγονός μάλιστα ότι από τις τάξεις τους προέρχονται οι μελλοντικοί Άρχοντες της Πολιτείας, καθιστά το ζήτημα της εκπαίδεύσής τους ζωτικής σημασίας για την επιβίωση της Πολιτείας.

Ιωάννης ο Βαπτιστής και ευαγγελικοί τραγέλαφοι

Όπως μαθαίνουμε από τις «ιερές» γραφές, ο άνθρωπος που προετοίμασε το έδαφος για τον ερχομό και την διδασκαλία του Ιησού, ήταν ο γιος του Ζαχαρία και της Ελισάβετ, ο Ιωάννης. Ο Ιωάννης (που αξίζει ν’ αναφερθεί ότι γεννήθηκε «θαυματουργικώς» από στείρα γυναίκα, μετά από παρέμβαση «αγγέλου Κυρίου») για τον λόγο αυτόν ονομάστηκε «Πρόδρομος». Προς τον σκοπό αυτό, ζώντας σαν ασκητής και τρώγοντας ακρίδες, κήρυττε το «Μετανοείτε, ήγγικεν γαρ η βασιλεία των ουρανών» κι άρχισε να βαπτίζει τον κόσμο και να τον προετοιμάζει για την «βασιλεία των ουρανών». Κατ’ εντολήν του ίδιου του Θεού, ανέλαβε να βαπτίσει τον Ιησού και γι’ αυτό ονομάστηκε και «Βαπτιστής». Πρέπει να τονίσουμε ότι πριν την βάπτιση προηγείται πάντοτε η μύηση (σε τι;) άρα ο Ιωάννης ήταν δάσκαλός του.

Ο Ιωάννης, που ήταν σχεδόν συνομήλικος του Ιησού, δεν γνώριζε προσωπικά τον «Μεσσία». Σύμφωνα με το «Κατά Ιωάννην» ευαγγέλιο (1: 33), ο Θεός του είπε ότι θα τον αναγνώριζε από το Άγιο Πνεύμα που θα καθόταν πάνω από το κεφάλι του, όταν θα τον βάπτιζε. Όπως και συνέβη, σύμφωνα με τα «Κατά Ματθαίον» (3: 16-17), «Κατά Μάρκον» (1: 10-11) και «Κατά Λουκάν» (3: 21-22) ευαγγέλια… Το Άγιο Πνεύμα κατέβηκε με την μορφή περιστεριού και κάθησε πάνω από τον Ιησού, ενώ την ίδια στιγμή ακούστηκε η φωνή του Θεού να λέει: «Αυτός είναι ο γιος μου ο αγαπητός, στον οποίο δείχνω την εύνοιά μου» (το δόγμα του υιοθετισμού). Το «Κατά Ιωάννην» όμως, παρ’ ότι κάνει κι αυτό αναφορά στο «πουλί», δεν λέει λέξη για την «φωνή Κυρίου». Επιπλέον, σύμφωνα με το ίδιο ευαγγέλιο, ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, δεν φαίνεται να περιμένει καθόλου την εμφάνιση του «πουλιού» για να αναγνωρίσει ποιον πραγματικά βαπτίζει. Χωρίς, όπως έχει προαναφερθεί, να γνωρίζει τον Ιησού, με το που τον βλέπει, λέει: «Αυτός είναι ο αμνός του Θεού!» (1: 29).

Βέβαια, εδώ προκύπτει ένα ουσιώδες ερώτημα: Γιατί θα έπρεπε να βαπτιστεί ο Ιησούς; Ως γνωστόν, η βάπτιση τελείται προς εξαγνισμό των ανθρώπων από το «προπατορικό αμάρτημα», το οποίο -σύμφωνα με την ιουδαιοχριστιανική παράδοση- φέρουν όλοι όσοι έρχονται στη ζωή. Όλοι δηλαδή, οι άνθρωποι, γεννιούνται «αμαρτωλοί» (ψαλ. 50.7). Ο Ιησούς όμως, όπως λένε, δεν γεννήθηκε όπως οι κοινοί θνητοί, αλλά μέσω της «αμώμου συλλήψεως» διά του Αγίου Πνεύματος, από «παρθένα» μητέρα. Αφού λοιπόν ο Ιησούς, ως «μονογενής υιός του Θεού» γεννήθηκε αναμάρτητος, προς τι η χρεία της βάπτισης; Για ποιο πράγμα θα έπρεπε να «μετανοήσει»; Μήπως θα μπορούσε να μας διαφωτίσει σ’ αυτό το σημείο ο «Ύψιστος»; ή μήπως ήταν μύηση; και σε τι;

Ο τραγέλαφος και οι «ιερές» αντιφάσεις όμως, συνεχίζονται λίγο παρακάτω, όπου ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, παρ’ ότι έχει δει αυτά τα θεΐκά σημάδια (ή σύμφωνα με το «Κατά Ιωάννην» δεν τα χρειάστηκε καν), λίγο αργότερα κι ενώ βρίσκεται στη φυλακή, στέλνει δύο απ’ τους μαθητές του Ιησού, να τον ρωτήσουν, τι, λέτε; Άκουσον, άκουσον! Εάν «Εσύ είσαι ο Mεσσίας που είναι να έρθει ή περιμένουμε άλλον;»!!! («Κατά Ματθαίον» 11: 2-3 και «Κατά Λουκάν» 7: 19). Ο άνθρωπος που κατά θείαν εντολή, προετοίμαζε το έδαφος για τον ερχομό του «Μεσσία»· ο άνθρωπος που τον βάπτισε· ο άνθρωπος που είδε -κι όχι μόνο αυτός- το «πουλί» να κάθεται πάνω στον Ιησού· ο άνθρωπος που άκουσε -όπως και όλοι οι παρεβρισκόμενοι- την φωνή του Θεού να εκδηλώνει την εύνοιά του στον «γιο» του, εμφανίζεται κλονισμένος και εκφράζει αμφιβολίες! Γιατί άραγε; Τι άλλο ήθελε για να πειστεί;

Οι ευαγγελικοί τραγέλαφοι δεν σταματούν εδώ. Ο Ιησούς αναλαμβάνει να διαλύσει τις αμφιβολίες του Ιωάννη. Η απλή λογική λέει πως, τι καλύτερο επιχείρημα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει εκτός από τα ίδια τα θεΐκά σημάδια; Το «πουλί» και την «φωνή Κυρίου» που ακούστηκε; Είναι γνωστόν όμως ότι οι «ιερές» γραφές στερούνται πάσης λογικής, οπότε θα ήταν ευσεβής πόθος και κάτι το ανεδαφικό, να την συναντούσαμε εδώ, ακόμη κι απ’ τον ίδιο τον Ιησού. Έτσι, ο «Μεσσίας» αντί να επικαλεστεί αυτά τα «σημάδια», προτιμά να επικαλεστεί τα…ανύπαρκτα «θαύματά» του… («Κατά Ματθαίον» 11: 4-5 και «Κατά Λουκάν» 7: 22-23). Πιάσ’ τ’ αβγό και κούρευ’ το δηλαδή…

Τελικά, αν δεν πάρει κάποιος μερικά χαπάκια ή δεν κτυπήσει ενέσεις, δεν υπάρχει περίπτωση να βρει ειρμό και λογική συνέχεια στις «θεόπνευστες» και «ιερές» γραφές…

ΔΕΣ: 

Η «Ενότητα του Θεού», το «Ομούσιον» και ο «Μονογενής»

Απορία ευσεβούς χριστιανού: Πάτερ, πρέπει εμείς οι oρθόδοξοι να γιορτάζουμε τα γενέθλιά μας ή όχι;

Χριστιανισμός, η θρησκεία των θαυμάτων - Τα θαύματα στην Καινή Διαθήκη και σκέψεις για την συνέπεια και ιστορικότητά της

Δεν έχουν λύση όλα τα προβλήματα

Δεν έχουν λύση, όλα τα προβλήματα.

Πολλές φορές, πρέπει απλά, να συνεχίσεις παρακάτω.

Πολλές φορές, πρέπει απλά να ανεχτείς. Να αντέξεις. Να σφίξεις τα δόντια και να δεχτείς μια κατάσταση ακόμα και αν αυτή καθόλου δεν σου αρέσει.

Πολλές φορές, πρέπει απλά να συμβιβαστείς. Να αποδεχθείς. Να παραδεχθείς ότι δεν μπορείς να κάνεις κάτι παραπάνω.

Ναι.
Το ξέρω.
Δεν είναι ούτε εύκολο, ούτε ευχάριστο αυτό…
Δεν μπορούμε όμως να ελέγξουμε τα πάντα στη ζωή.

Δεν έχουν λύση, όλα τα προβλήματα.
Όσο δεν το συνειδητοποιούμε αυτό, τόσο θα απογοητευόμαστε.
Και θα μένουμε όλο στάσιμοι. Μονίμως κολλημένοι.

Δεν έχουν λύση, όλα τα προβλήματα.

Καμιά φορά πρέπει να προχωρήσεις παρακάτω…

Ο Ιππόλυτος περιφρονεί την ακολασία και η Αφροδίτη σκυλιάζει και αποφασίζει να τον εκδικηθεί

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ “ΙΠΠΟΛΥΤΟ” ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ

Δεξιά και αριστερά της πύλης του βασιλικού παλατιού στην Τροιζήνα βρίσκονται τα αγάλματα δύο αντίπαλων θεών, της Αφροδίτης και της Άρτεμης και ένας βωμός μπρος στο καθένα.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ (1-120): Ψηλά στο «θεολόγειο», αιωρούμενη ανάμεσα σε ουρανό και γη, η όμορφη θεά Αφροδίτη υπερηφανεύεται για την ανίκητη μεγαλοσύνη της και στους ουρανούς και στη γη. Με όσους πειθαρχούν στο θέλημά της είναι, λέει, καλή, ανάλγητη όμως και άγρια σε όσους της αλαζονεύονται (5-6). Κι έτσι με τα λόγια αυτά προαναγγέλλονται κάποια φοβερά γεγονότα, όπως με τη σύναξη των μαύρων νεφών στον ουρανό προαναγγέλλεται το ξέσπασμα των καταιγίδων.

Στόχος της άγριας οργής της πανέμορφης, αλλά φοβερής θεάς, όταν θυμώσει, είναι ο Ιππόλυτος, ο γιος του Θησέα και μιας Αμαζόνας (της Ιππολύτης).

Ο πανέμορφος νέος δεν προσφέρει τη λατρεία του στη θεά του έρωτα. Αλλού βρίσκει τη χαρά του: Στην προσήλωση στη θεά της παρθενίας, στην Άρτεμη και στο κυνήγι μαζί της μέσα στα σκιερά τα δάση. Έτσι και η ζηλοτυπία – και ας την αρνείται (20) η πληγωμένη στον εγωισμό της θεά – της έχει μπήξει τα νύχια στην καρδιά. Θα εκδικηθεί.

Τα σχέδια της «δολοπλόκου» θεάς – έτσι τη χαρακτηρίζει η Σαπφώ – για την τιμωρία του Ιππόλυτου έχουν καταστρωθεί και θα τη χορτάσουν εκδίκηση. Με άγρια σκληρότητα τα εκθέτει (20-50): Πάει καιρός τώρα που η Φαίδρα, η γυναίκα του Θησέα, ξελογιάστηκε για τον πρόγονό της τον Ιππόλυτο. Φλογίστηκε για τα νιάτα του και μαραίνεται το ανθηρό κορμί της από μέρα σε μέρα, αλλά η άτυχη δε μιλάει σε κανένα για το μαράζι της (38-40):

«στενάζοντας η άμοιρη και με το νου χαμένο από τις σαϊτιές του έρωτα μαραίνεται χωρίς να βγάζει μιλιά».

Η Αφροδίτη αποφάσισε γι’ αυτήν το θάνατο, επειδή της χρειάζεται αυτό το θύμα, που σε όλη την τραγωδία δεν φαίνεται να της έφταιξε σε τίποτα. Την εξυπηρετεί σ’ αυτό που είναι ο σκοπός της, στον θάνατο του Ιππόλυτου. Ο Θησέας θα παρασυρθεί σε αμείλικτη οργή από τον θάνατο της Φαίδρας και θα ζητήσει από τον Ποσειδώνα τη θανάτωση του γιου του, Ιππόλυτου. Και το ακατάδεχτο παλληκάρι θα πεθάνει. Αυτός ο θάνατος θα την κάνει να χαρεί.

Έτσι κατατοπισμένοι πια στην προϊστορία και στην έκβαση του δράματος, ξέρουμε βέβαια τι θα γίνει. Δε μας υπολείπεται πια παρά μονάχα να παρακολουθήσουμε το πώς, την πλοκή του υλικού από τον καλλιτέχνη.

ΕΞΟΔΟΣ (12821466): Τώρα στο «θεολόγειο» παρουσιάζεται άλλη θεά, η Άρτεμη. Θα δώσει τη λύση στην τραγωδία και θα δείξει τη δύναμή της κι αυτή.

Το πρώτο που κάνει είναι να βεβαιώσει τον Θησέα ότι ο γιος του είναι αθώος και ότι όσα διάβασε στο γράμμα της Φαίδρας (1285-89) είναι συκοφαντίες. Και τις μομφές της για την ευπιστία του και την ισχυρογνωμοσύνη και την άδικη οργή του (1285-324) τις μαλακώνει με την αναγνώριση, ότι όλα αυτά ήταν θέλημα της Αφροδίτης, που η ίδια δεν μπορούσε να το ματαιώσει. Τέτοιος νόμος υπάρχει στους θεούς, να κάνει ανεμπόδιστα ο καθένας το θέλημά του. Είναι λοιπόν άξιος συγγνώμης ο Θησέας. Θεά τον πλάνεψε (1325-34).

Βογκώντας από τους πόνους και στηριγμένος σε ακόλουθούς του έρχεται ο Ιππόλυτος. Αντηχούν στο θέατρο τα παράπονά του για την άδικη κατάρα του πατέρα του και για την αδιαφορία του Δία μπρος στην καταστροφή του. Άσκοπα τα βάσανά του για την αρετή, κραυγάζει με την οδύνη του δίκαιου που τον καταθλίβει το άδικο:

«Του κάκου βασανίστηκα μπρος στους ανθρώπους με τους κόπους της ευσέβειας» (1367-69)

«Μονάχα ο θάνατος θα τον λυτρώσει από τους πόνους. Ας έρθει να τον αποκοιμίσει» (1370-88)

Αλλά, τι θαύμα! Ξαφνικά ο νέος γαληνεύει, λες και δεν πονάει πια. Του μίλησε η θεά που λατρεύει και ξαλάφρωσε το κορμί του από τους φρικτούς πόνους (1392). Τώρα μαθαίνει από το στόμα της θεάς ότι η Αφροδίτη ήταν η καταστροφή του (1400) και καθώς δεν έσβησε η υιική στοργή του, τρεις φορές τον συνταράσσουν λυγμοί (1405, 07, 09) για τη δυστυχία του πατέρα του.

Ακούει και τα μελλούμενα από το στόμα της θεάς: Το δίκαιο και η εκδίκηση θα ικανοποιηθούν, η θεά του θα σκοτώσει ένα πολύ αγαπημένο της Αφροδίτης (1416-22). Δε θα λησμονηθεί το άδικα σκοτωμένο παλληκάρι. Μεγάλες τιμές θα απολαμβάνει στην Τροιζήνα. Εκεί αιώνια θα του πλέκουν τραγούδια οι κοπέλες και θα του προσφέρουν το δάκρυ τους και τα μαλλιά τους (1423-30). Θα είναι στην Τροιζήνα ο προστάτης θεός της παρθενικής νεότητας.

Είπε όσα είχε να πει η θεά και έφυγε για να μη παρασταθεί στο ψυχομάχημά του. Τέτοιο πράγμα δεν επιτρέπεται να βλέπουν οι θεοί. Τώρα το σκοτάδι του θανάτου έρχεται να σβήσει τα μάτια του παλληκαριού (1444), που στενάζοντας ο πατέρας του το κρατάει στην αγκαλιά του. Και λίγο πριν κλείσει για πάντα τα μάτια του ο γιος του, που δεν του έσβησε ούτε στο ψυχομάχημά του η υιική στοργή, συγχωρεί τον πατέρα του και με δίκαια υπερηφάνεια του εύχεται σαν αυτόν τον αδικοχαμένο να είναι και τα γνήσια τα παιδιά του. Ενάρετος έζησε, ενάρετος πέθανε. Και γι’ αυτό πολλοί θα τον κλάψουν καθώς θα εξαπλώνεται η είδηση για το χαμό του, βεβαιώνει ο Χορός με τους τελευταίους ανάπαιστους, που ρυθμίζουν το βήμα της εξόδου του από την ορχήστρα, και που τους ακούμε σαν αντίλαλο επιβεβαιωτικό του πατρικού επαίνου (1459-60):

«Σύνορα της Αθήνας και της Παλλάδας ξακουστά, τι παλληκάρι θα στερηθείτε».

Γεγονότα από τη ζωή στην αρχαία Σπάρτη

Για να είναι κανείς Σπαρτιάτης πολίτης έπρεπε να πληρεί έξι προϋποθέσεις: να έχει γεννηθεί από Σπαρτιάτες γονείς, να είναι αρτιμελής και υγιής κατά την γέννησή του, να υποστεί την Σπαρτιατική Αγωγή, να εκλεγεί μέλος της ομάδας των συσσιτίων, να μετέχει ενεργά στις δραστηριότητες της ομάδας και της Πόλεως και να μην υποπέσει σε παράπτωμα που συνεπαγόταν την στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων. Οι Σπαρτιάτες πολίτες, δηλαδή οι Δωριείς κάτοικοι, ήταν οι μόνοι που είχαν πολιτικά δικαιώματα.

Μοναδική τους απασχόληση ήταν ο πόλεμος και μόνιμη απειλή η εξέγερση των ειλώτων. Ζούσαν πολύ λιτά (σπαρτιατική λιτότητα) και καλλιεργούσαν τη στενή αλληλεγγύη ανάμεσά τους. Η γυναίκα κατείχε σημαντική θέση στην κοινωνία τους, ενώ η πολυτέλεια και η φιλοχρηματία θεωρούνταν ατιμωτικά ελαττώματα. Μεταξύ επτά και είκοσι ετών, οι Σπαρτιάτες υποβάλλονταν υποχρεωτικά στην Σπαρτιατική Αγωγή, που παρεχόταν από το κράτος.

Δείτε παρακάτω είκοσι αδιανόητα γεγονότα από τη ζωή στην αρχαία Σπάρτη που ελάχιστοι γνωρίζουν:

1. Ο παραδειγματικός στρατός της Σπάρτης ήταν το παιδί ενός θρυλικού νομοθέτη με το όνομα Λυκούργος, ο οποίος είπε πως η Σπάρτη είχε “τείχος από άντρες, αντί για τούβλα.”

2. Οι γρήγορες και κοφτές απαντήσεις των Σπαρτιατών είναι η προέλευση της λέξης “λακωνικός,” που βγαίνει από την Λακωνία, την διοικητική πρωτεύουσα της Σπάρτης.

3. Ο νόμος των Σπαρτιατών αποθάρρυνε την επιδίωξε υλικού πλούτου. Έτσι, τα νομίσματα ήταν φτιαγμένα από σίδηρο αντί για χρυσό ή ασήμι. Αυτό έκανε επίσης αδύνατο την κλοπή, επειδή ο σίδηρος είναι πιο βαρύς.

4. Οι Σπαρτιάτες πολεμιστές έπρεπε να είναι δυνατοί και γι’αυτό οι άντρες και τα αγόρια στεκόντουσαν γυμνοί δημοσίως και τα σώματά τους περνούσαν από επιθεώρηση. Εάν κάποιος δεν πληρούσε τα πρότυπα, τον χτυπούσαν άσχημα και τον επέκριναν.

5. Οι δειλοί αντιμετωπιζόντουσαν με πολύ άσχημο τρόπο στην Σπάρτη. Έπρεπε να δώσουν την θέση τους σε άλλους και πολύ συχνά δεν μπορούσαν να βρουν γυναίκα.

6. Οι ασπίδες τους είχαν πολύ μεγάλη σημασία και όποιος την έχανε τιμωρούνταν πολύ αυστηρά. Αυτό γινόταν γιατί με την ασπίδα δεν προστάτευαν μόνο τους εαυτούς τους, αλλά όλο το στράτευμα.

7. Το κόκκινο χρώμα που φορούσαν συμβόλιζε την περηφάνια τους. Επίσης, είχε σκοπό να τρομάξει τους εχθρούς τους.

8. Οι Σπαρτιάτες φημίζονταν για τα μακρυά τους μαλλιά, τα οποία ήταν ένδειξη της ελευθερίας τους.

9. Όπως και οι σαμουράι, οι Σπαρτιάτες ήταν καλύτερο να αυτοκτονήσουν, παρά να παραδοθούν στον εχθρό.

10. Οι άντρες παντρευόντουσαν μετά τα 20 αλλά δεν μπορούσαν να αφήσουν τη ζωή στον στρατό μέχρι τα 30. Οπότε όποιος παντρευόταν, έπρεπε να ζήσει μακρυά από την γυναίκα του για μερικά χρόνια.

11. Εξαιτίας αυτού, πολλοί Σπαρτιάτες γινόντουσαν πατέρες πριν καν δουν την γυναίκα τους στο φως της μέρας.

12. Συνήθιζαν να κυνηγούν τους είλωτες ως μέρος της εκπαίδευσής τους.

13. Οι αρμοδιότητες των βασιλιάδων ήταν περιορισμένες, αλλά ο ένας μπορούσε να πάει με το στράτευμα στην μάχη, ενώ ο άλλος διοικούσε την πόλη.

14. Οι γυναίκες της Σπάρτης είχαν πολλές περισσότερες ελευθερίες σε σχέση με τις γυναίκες της υπόλοιπης Ελλάδας. Τις εκπαίδευαν πολύ έντονα, έτσι ώστε να είναι έτοιμες για τον ερχομό του παιδιού τους.

15. Τα μωρά τα εξέταζαν πολύ προσεκτικά και εάν έκριναν ότι είχαν κάποιο πρόβλημα, τα άφηναν να πεθάνουν.

16. Όλοι οι Σπαρτιάτες έπρεπε να γίνουν επαγγελματίες στρατιώτες και έτσι τα παιδιά απομακρυνόντουσαν από τα σπίτια τους στην ηλικία των 7 για να αρχίσουν την εκπαίδευση.

17. Τα αγόρια τα χτυπούσαν με μαστίγιο για μία ολόκληρη μέρα και συναγωνιζόντουσαν μεταξύ τους για το ποιο θα αντέξει περισσότερο.

18. Μέχρι την ηλικία των 12, τα αγόρια έπρεπε να είναι σε θέση να επιβιώσουν μόνα τους στη φύση χωρίς καμία βοήθεια.

19. Ενθάρρυναν τα παιδιά να κλέβουν για να παραμένουν ζωντανά. Εάν τα έπιαναν όμως, τα χτυπούσαν πολύ άσχημα.

20. Παρόλο που οι βασιλιάδες προερχόντουσαν από βασιλικό αίμα, τους δίκαζαν σαν πολίτες και ακολουθούσαν τους ίδιους νόμους όπως και η υπόλοιπη κοινότητα.