ΑΙΣΩΠΟΣ - Μῦθοι (171.1-175.1)

171. ΠΑΙΣ ΚΑΙ ΚΟΡΑΞ [171.1] μαντευομένης τινὸς περὶ τοῦ ἑαυτῆς παιδὸς νηπίου ὄντος οἱ μάντεις προέλεγον, ὅτι ὑπὸ κόρακος ἀναιρεθήσεται. διόπερ φοβουμένη λάρνακα μεγίστην κατασκευάσασα ἐν ταύτῃ αὐτὸν καθεῖρξε φυλαττομένη, μὴ ὑπὸ κόρακος ἀναιρεθῇ. καὶ διετέλει τεταγμέναις ὥραις ἀναπεταννῦσα καὶ τὴν ἐπιτηδείαν αὐτῷ τροφὴν παρεχομένη. καί ποτε ἀνοιξάσης αὐτῆς καὶ τὸ πῶμα ἐπιθείσης ὁ παῖς ἀπροφυλάκτως παρέκυψε. οὕτω τε συνέβη τῆς λάρνακος τὸν κόρακα κατὰ τοῦ βρέγματος κατενεχθέντα ἀποκτεῖναι αὐτόν.
ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι τὸ πεπρωμένον ἀπαρεγχείρητόν ἐστι.

172. ΜΕΛΙΣΣΑΙ ΚΑΙ ΖΕΥΣ
[172.1] μέλισσαι φθονήσασαι ἀνθρώποις τοῦ ἰδίου μέλιτος ἧκον πρὸς τὸν Δία καὶ τούτου ἐδέοντο, ὅπως ἰσχὺν παράσχηται αὐταῖς παιούσαις τοῖς κέντροις τοὺς προσιόντας τοῖς κηρίοις ἀναιρεῖν. καὶ ὁ Ζεὺς ἀγανακτήσας κατ᾽ αὐτῶν διὰ τὴν βασκανίαν παρεσκεύασεν αὐτάς, ἡνίκα ἂν τύπτωσί τινα, τὸ κέντρον ἀποβαλεῖν, μετὰ δὲ τοῦτο καὶ τῆς σωτηρίας στερίσκεσθαι.
οὗτος ὁ λόγος ἁρμόσειεν ἂν πρὸς ἄνδρας βασκάνους, οἳ καὶ αὐτοὶ βλάπτεσθαι ὑπομένουσι.

173. ΜΗΝΑΓΥΡΤΑΙ
[173.1] μηναγύρται ὄνον ἔχοντες τούτῳ εἰώθεσαν τὰ σκεύη ἐπιτιθέντες ὁδοιπορεῖν. καὶ δήποτε ἀποθανόντος αὐτοῦ ἀπὸ κόπου ἐκδείραντες αὐτὸν ἐκ τοῦ δέρματος τύμπανα κατεσκεύασαν καὶ τούτοις ἐχρῶντο. ἑτέρων δὲ αὐτοῖς μηναγυρτῶν ἀπαντησάντων καὶ πυνθανομένων αὐτῶν, ποῦ ἂν εἴη ὁ ὄνος, ἔφασαν τεθνηκέναι μὲν αὐτόν, πληγὰς δὲ τοσαύτας λαμβάνειν, ὅσας οὐδὲ ζῶν ὑπέμεινεν.
οὕτω καὶ τῶν οἰκετῶν ἔνιοι καίπερ τῆς δουλείας ἀφειμένοι τῶν δουλικῶν ἀρχῶν οὐκ ἀπαλλάττονται.

174. ΜΥΕΣ ΚΑΙ ΓΑΛΑΙ
[174.1] μυσὶ καὶ γαλαῖς πόλεμος ἦν. ἀεὶ δὲ οἱ μύες ἡττώμενοι ἐπεὶ συνῆλθον εἰς ταὐτόν, ὑπέλαβον, ὅτι δι᾽ ἀναρχίαν τοῦτο πάσχουσιν· ὅθεν ἐκλεξάμενοί τινας ἑαυτῶν στρατηγοὺς ἐχειροτόνησαν. οἱ δὲ βουλόμενοι ἐπισημότεροι τῶν ἄλλων εἶναι κέρατα κατασκευάσαντες ἑαυτοῖς συνῆψαν. ἐνστάσης δὲ τῆς μάχης συνέβη πάντας τοὺς μύας ἡττηθῆναι. οἱ μὲν οὖν ἄλλοι πάντες ἐπὶ τὰς ὀπὰς καταφεύγοντες ῥᾳδίως εἰσέδυνον, οἱ δὲ στρατηγοὶ μὴ δυνάμενοι εἰσελθεῖν διὰ τὰ κέρατα αὐτῶν συλλαμβανόμενοι κατησθίοντο.
ὅτι πολλοῖς ἡ κενοδοξία κακῶν αἰτία γίνεται.
[174.1b] γαλαῖ καὶ μύες ἄσπονδον εἶχον μάχην. οἱ δὲ μύες δόρατα καὶ ἅρματα ἐξ ἀχύρων λαβόντες συνεκρότησαν τὸν πόλεμον αἱ δὲ γαλαῖ ὥρμησαν κατ᾽ αὐτῶν. οἱ δὲ μύες βουλόμενοι εἰς τὰς τρυμαλιὰς εἰσελθεῖν ἔχοντες τὰ ξύλα τῶν ἀχύρων καὶ μὴ δυνάμενοι κρυβῆναι διεφθάρησαν ὑπὸ τῶν γαλῶν.
ὅτι ἀδυνατῶν τις οὐ δεῖ συγκροτεῖν πολέμους.

175. ΜΥΡΜΗΞ
[175.1] μύρμηξ ὁ νῦν τὸ πάλαι ἄνθρωπος ἦν, καὶ τῇ γεωργίᾳ προσέχων τοῖς ἰδίοις πόνοις οὐκ ἠρκεῖτο, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἀλλοτρίοις ἐποφθαλμιῶν διετέλει τοὺς τῶν γειτόνων καρποὺς ὑφαιρούμενος. ὁ δὲ Ζεὺς ἀγανακτήσας κατὰ τῆς πλεονεξίας αὐτοῦ μετεμόρφωσεν αὐτὸν εἰς τοῦτο τὸ ζῷον, ὃ καλεῖται μύρμηξ. ὁ δὲ καὶ τὴν μορφὴν ἀλλάξας τὴν διάθεσιν οὐ μετεβάλετο. μέχρι γὰρ νῦν κατὰ τὰς ἀρούρας περιιὼν τοὺς ‹τῶν› ἁλώνων πυρούς τε καὶ κριθὰς συλλέγει καὶ ἑαυτῷ ἀποθησαυρίζει.
ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι οἱ φύσει πονηροί, κἂν τὰ μάλιστα κολάζωνται, τὸν τρόπον οὐ μετατίθενται.

***
171. Το αγοράκι και ο κόρακας.
[171.1] Ήταν κάποτε μια μάνα που ζήτησε να της πουν τη μοίρα του μικρού παιδιού της — αυτό ήταν νήπιο ακόμη τότε. Οι μάντεις, λοιπόν, προφήτεψαν ότι το παιδί είναι γραφτό να το σκοτώσει κόρακας. Η γυναίκα βέβαια τρόμαξε πολύ με τούτο. Γι᾽ αυτό έφτιαξε ένα μεγάλο κιβώτιο και έκλεισε εκεί μέσα το παιδί, ώστε να το προφυλάξει από τα κοράκια, μην τυχόν πέσει πάνω του κανένα και το σκοτώσει. Φυσικά, σε τακτά διαστήματα η μάνα άνοιγε ανελλιπώς το κιβώτιο και τάιζε το παιδάκι της, όσο χρειαζόταν για να συντηρηθεί. Μια φορά, που λέτε, ξεσκέπασε το κιβώτιο ως συνήθως, και μετά πήγε να τοποθετήσει ξανά το καπάκι. Όμως εκείνη ακριβώς τη στιγμή το παιδάκι έκανε να ξεμυτίσει λίγο από το κουτί, δίχως να προσέξει. Έτσι συνέβη το μοιραίο: ο γάντζος από το σκέπασμα (που σε εκείνα τα μέρη τον αποκαλούν «κόρακα») μπήχτηκε μέσα στο μέτωπο του μωρού και το σκότωσε.
Το δίδαγμα του μύθου: Το πεπρωμένο δεν μπορείς να το πολεμήσεις.

172. Οι μέλισσες και ο Δίας.
[172.1] Μια φορά και έναν καιρό οι μέλισσες άρχισαν να τσιγκουνεύονται το μέλι τους και δεν ήθελαν να τους το παίρνουν οι άνθρωποι. Πήγαν λοιπόν στον Δία και τον παρακάλεσαν να δώσει στα κεντριά τους τέτοια δύναμη, ώστε άμα τσιμπήσουν κανέναν με δαύτα, την ώρα που κάνει να ζυγώσει την κυψέλη τους, ο λεγάμενος αμέσως να πεθαίνει. Φυσικά, ο θεός άναψε και κόρωσε από θυμό, βλέποντας την τόση κακοήθειά τους. Τις κανόνισε όμως καλά: φρόντισε κάθε φορά που θα τσιμπάνε κάποιον, να τους βγαίνει το κεντρί, και μαζί με αυτό να χάνουν και τη ζωή τους.
Ο μύθος αυτός ταιριάζει για κακοήθεις ανθρώπους, που υπομένουν και οι ίδιοι ζημιές.

173. Οι τσαρλατάνοι.
[173.1] Ήταν μια παρέα από τσαρλατάνους ιερείς της Κυβέλης, που τριγυρνούσαν από δω και από κει. Αυτοί, που λέτε, είχαν ένα γαϊδούρι στην κατοχή τους, πάνω στο οποίο φόρτωναν συνήθως τα συμπράγκαλά τους όταν πήγαιναν περιοδεία. Μια μέρα, όμως, το γαϊδούρι ψόφησε από την κούραση. Τότε οι τσαρλατάνοι το έγδαραν και από το τομάρι του φτιάξανε ταμπούρλα, που τα πήραν μετά και τα βάραγαν στις τελετές τους. Μετά από λίγο καιρό τους συνάντησαν κάτι άλλοι τέτοιοι περιπλανώμενοι τσαρλατάνοι και τους ρωτούσαν τί απέγινε το γαϊδούρι τους. Εκείνοι αποκρίθηκαν: «Ψόφησε βέβαια, μα έγνοια σας, τον κανονίσαμε για τα καλά: έκτοτε τρώει τόσο ξύλο, όσο δεν βάσταξε σε όλη του τη ζωή».
Έτσι συμβαίνει και με μερικούς δούλους: Ακόμη και αν απελευθερωθούν, και πάλι δεν γλιτώνουν από τις διαταγές του αφεντικού.

174. Οι ποντικοί και οι νυφίτσες.
[174.1] Μια φορά και έναν καιρό, οι ποντικοί έκαναν πόλεμο με τις νυφίτσες και έχαναν συνέχεια. Συγκάλεσαν λοιπόν συμβούλιο για να συσκεφθούν, και υπέθεσαν ότι οι ήττες τους οφείλονταν στην έλλειψη ηγεσίας. Επομένως, διάλεξαν μερικούς από ανάμεσά τους και τους ψήφισαν για στρατηγούς. Αυτοί οι στρατηγοί, που λέτε, ήθελαν να έχουν πιο εντυπωσιακή εμφάνιση από τους υπόλοιπους· γι᾽ αυτό κατασκεύασαν ο καθένας από ένα ζευγάρι κέρατα και τα προσάρμοσαν στα κεφάλια τους. Κατόπιν ξέσπασε εκ νέου μάχη, και πάλι νικήθηκαν οι ποντικοί κατά κράτος. Κοιτάξτε όμως τί έγινε αυτή τη φορά: Όλα τα άλλα ποντίκια έτρεξαν να βρουν καταφύγιο στα λαγούμια τους, και φυσικά χώθηκαν εύκολα μέσα. Έλα όμως που οι στρατηγοί δεν χωρούσαν να μπουν — τους εμπόδιζαν τα κέρατα, βλέπετε. Έτσι τους έπιασαν οι νυφίτσες και τους κατασπάραξαν.
Δίδαγμα: Η ματαιοδοξία πολύ συχνά προξενεί συμφορές.

Άλλη, συντομότερη παραλλαγή
[174.1b] Οι νυφίτσες και οι ποντικοί έκαναν πόλεμο σαν άσπονδοι εχθροί. Οι ποντικοί, που λέτε, έφτιαξαν ακόντια και άρματα από κάτι άχυρα και πήγαν με αυτά να διεξαγάγουν τη μάχη. Οι νυφίτσες τότε όρμησαν κατευθείαν επάνω τους. Όπου φύγει φύγει, λοιπόν, τα ποντίκια· όταν όμως προσπάθησαν να χωθούν πίσω στις τρύπες τους, δεν μπορούσαν να μπουν, διότι είχαν τα άχυρα που τους εμπόδιζαν. Έτσι δεν κατόρθωσαν να κρυφτούν, και οι νυφίτσες τούς λιανίσανε.
Δίδαγμα: Άμα κανείς δεν έχει δύναμη, δεν πρέπει να κάνει πολέμους.

175. Το μυρμήγκι.
[175.1] Το μυρμήγκι, όπως το ξέρουμε σήμερα, ήταν άνθρωπος τα παλιά τα χρόνια και καταπιανόταν τότε με τη γεωργία. Έλα όμως που δεν του αρκούσαν οι καρποί των δικών του κόπων: αντίθετα, εποφθαλμιούσε και τα πράγματα των άλλων και συνέχεια έκλεβε από τη συγκομιδή των γειτόνων του. Τελικά ο Δίας αγανάκτησε με την τόση πλεονεξία του ανθρώπου και για τιμωρία τον μεταμόρφωσε σε τούτο το ζωύφιο που αποκαλούμε σήμερα μυρμήγκι. Ο κυρ-μέρμηγκας άλλαξε βέβαια τη μορφή του, όχι όμως και τις τάσεις του χαρακτήρα του. Γι᾽ αυτό μέχρι σήμερα τριγυρνάει στα χωράφια και μαζεύει σπυριά σιτάρι και κριθάρι από τα αλώνια, για να τα αποθηκεύσει ο ίδιος.
Το δίδαγμα του μύθου: Αυτοί που είναι εκ φύσεως αχρείοι δεν αλλάζουν χαρακτήρα, όσο σκληρά και να τους τιμωρήσεις.

Κατανοώντας τους εφήβους: η μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή

Η εφηβεία σηματοδοτείται από σημαντικές αλλαγές στη ζωή του νεαρού ατόμου. Καταρχάς, ο έφηβος βιώνει βιολογικές αλλαγές αναφορικά με το σώμα του, αφού φτάνει σε ηλικία αναπαραγωγής, ενώ συγχρόνως γνωστικά εισέρχεται στο στάδιο της τυπικής και αφηρημένης σκέψης, δηλαδή της δυνατότητας να διατυπώνει υποθέσεις και να κάνει αφηρημένους συλλογισμούς.

Προφανώς, η κοινωνικοποίηση η οποία συντελείται μέσα από τις κοινωνικές δομές και τους ανάλογους θεσμούς διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην παραπάνω αναπτυξιακή διαδικασία. Από ψυχοκοινωνικής και συναισθηματικής άποψης, οι έφηβοι, αγόρια και κορίτσια, παρουσιάζουν νέες μορφές κοινωνικής συμπεριφοράς, όπως η αναζήτηση του εαυτού και η προσπάθεια κατανόησής του. Επιπλέον, για τους εφήβους είναι ιδιαζόντως σημαντική η έννοια της φιλίας: παρά τους συχνούς ανταγωνισμούς μεταξύ τους, οι έφηβοι προσπαθούν συνήθως να επιτύχουν περισσότερες και μόνιμες σχέσεις με τους συνομηλίκους τους.

Παράλληλα, ο πειραματισμός και η ανακάλυψη του «άλλου» φύλου τίθενται στο προσκήνιο κατά την εφηβεία. Οι έφηβοι ασχολούνται με την ερωτική και σεξουαλική τους ζωή, με την ανακάλυψη της ταυτότητάς τους, καθώς επίσης και με τους κοινωνικούς ρόλους που καλούνται να διαδραματίσουν ανάλογα με το φύλο, τους ερωτικούς προσανατολισμούς και την προσωπικότητά τους, η οποία και αυτή με τη σειρά της βρίσκεται υπό διαμόρφωση.

Στη φάση αυτή, οι έφηβοι κατά την προσπάθειά τους να οικοδομήσουν μια αυτόνομη και ακέραιη προσωπικότητα που θα τους επιτρέψει την ομαλή μετάβαση από την παιδική και εφηβική ηλικία στην ενήλικη ζωή, επιχειρούν να αποκτήσουν τις κοινωνικές και επαγγελματικές δεξιότητες που θα τους καταστήσουν ικανούς, κατά την ενήλικη φάση ζωής, να έχουν την οικονομική τους ανεξαρτησία.

Συγχρόνως, οι έφηβοι ξεκινούν να σχεδιάζουν το μέλλον τους, ανεξάρτητα και πέρα από την οικογένειά τους, να θέτουν στόχους ζωής και να ασχολούνται πιο έντονα με τον επαγγελματικό τους προσανατολισμό. Η παραπάνω κατάκτηση της αυτονομίας και συνεπώς των προσόντων που απαιτούνται, στις δυτικές τουλάχιστον κοινωνίες, καθίσταται όλο και πιο δύσκολη.

Για τους λόγους αυτούς, η εφηβεία, τουλάχιστον των παιδιών που μεγαλώνουν και ανατρέφονται στις βιομηχανικά και τεχνολογικά αναπτυγμένες κοινωνίες, διακρίνεται από αυξημένη αστάθεια και συναισθηματική σύγκρουση. Το σύνολο των ψυχολογικών διεργασιών που χαρακτηρίζουν την εφηβική ηλικία υφίσταται μεταβολές, αφού επανατοποθετούνται τα όρια του εαυτού και επαναπροσδιορίζεται ο απαραίτητος «ζωτικός του χώρος». Σε αυτές τις συνθήκες, οι συγκρούσεις με το κοινωνικό και ειδικότερα με το οικογενειακό περιβάλλον δεν είναι σπάνιες. Ταυτόχρονα, ο έφηβος επανοηματοδοτεί τη σχέση του με το ενήλικο περιβάλλον, τους γονείς, τους δασκάλους κλπ. διεκδικώντας αφενός μια ίση μεταχείριση με αυτούς (απαιτώντας να τον αντιμετωπίζουν ως ενήλικα τον ίδιο), αφετέρου αρνείται να εγκαταλείψει εξ ολοκλήρου τα οφέλη της παιδικής ηλικίας και ενδεχομένως, το προστατευτικό περιβάλλον της οικογένειας – ιδιαίτερα μάλιστα της ελληνικής.

Στο δυτικό κόσμο, η εφηβεία θεωρείται πλέον μια σαφώς διατυπωμένη έννοια, η οποία τοποθετείται ως ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ της μέσης παιδικής ηλικίας και της ενήλικης ζωής. Άλλες κοινωνίες όμως δεν αναγνωρίζουν την ύπαρξη ενός τέτοιου ενδιάμεσου σταδίου, θεωρώντας ότι μετά τη μέση παιδική ηλικία τα άτομα εισέρχονται κατευθείαν στην ενήλικη ζωή. Για τις κοινωνίες αυτές, η έναρξη της ενήλικης ζωής σηματοδοτείται από τη στιγμή που το νεαρό άτομο έχει εισέλθει βιολογικά στη φάση της αναπαραγωγής και οικονομικά στο στάδιο της αυτάρκειας.

Κλείνοντας, θα σημειώναμε ότι υπάρχει διχογνωμία στην επιστημονική κοινότητα για το αν μπορεί ή όχι η εφηβεία να αποτελεί οικουμενικό στάδιο που το αντιλαμβάνονται και το νοηματοδοτούν ως τέτοιο όλοι οι πολιτισμοί.

Αντιμετωπίζοντας Θετικά την Επίλυση ενός Προβλήματος

Πολύ συχνά όλοι μας αντιμετωπίζουμε προβλήματα που έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή μας, και όταν αυτό συμβαίνει θεωρούμε ότι είναι αδύνατον να λειτουργήσουμε την δεδομένη χρονική στιγμή έχοντας περιέλθει σε αδιέξοδο.

Η άμεση αντίδραση στην αντιμετώπιση ενός προβλήματος ή μιας σημαντικής απόφασης είναι συνήθως ο πανικός ή ο θυμός που θεωρούνται και τα πρώτα στάδια μέχρι την κατανόηση του.

Το στοιχείο του αγνώστου ως αστάθμητος παράγοντας μπορεί άλλοτε να μας τρομάζει και άλλοτε να είναι μια πρόκληση ή ευκαιρία ως επιλογή.

Σε κάθε περίπτωση η επίλυση ενός θέματος πρέπει να γίνεται με κριτήριο πάντα την εξυγίανση σε όποια διαφωνία προκύπτει και συνάμα να ακολουθεί όλα εκείνα τα θετικά χαρακτηριστικά της διαλλακτικότητας και του αμοιβαίου σεβασμού που θα διέπεται με ουσιαστικές δεσμεύσεις.

Ο τρόπος επίλυσης ενός προβλήματος έγκειται καθαρά στον τρόπο σκέψης που έχει ο καθένας μας ανάλογα με τα βιώματά του. Αυτό συνήθως οφείλεται στο γεγονός, ότι πολλοί άνθρωποι δεν είναι έτοιμοι για μια αλλαγή αντιμετωπίζοντας ένα δίλημμα ή μια συμπεριφορά που δεν είχαν εκτιμήσει σωστά. Ωστόσο ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα σίγουροι και ασφαλείς για το αποτέλεσμα μιας απόφασης που μπορεί να πάρουμε είτε αυτό γίνεται εν θερμώ είτε μέσω μιας ώριμης λογικής διεργασίας. Παρ’ όλα αυτά καθένας μας κρίνεται εκ του αποτελέσματος. Δυστυχώς ή ευτυχώς η λήψη μιας σημαντικής απόφασης ή μη είναι μέρος της εξελικτικής διαδικασίας της ζωής μας και προκειμένου να αποφευχθούν λάθη ή και σημαντικές παραλείψεις που θα οδηγήσουν ενδεχομένως σε ρήξη οφείλουμε να είμαστε ψύχραιμοι και δυνατοί.

Χρησιμοποιήστε όλη την ενέργεια και την δύναμη του μυαλού σας

Η επίτευξη μιας θετικής απόφασης προϋποθέτει έναν συνδυασμό νοητικών και ψυχικών δεξιοτήτων. Όταν αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα θα πρέπει να το εξετάζουμε σε βάθος ανακαλύπτοντας τα βαθύτερα αίτια και ταυτόχρονα αναλύοντας όλα εκείνα τα γεγονότα που προηγήθηκαν, χρησιμοποιώντας αφενός την κρίση μας και αφετέρου την διαίσθηση μας.

Ωστόσο ενδέχεται να μην είμαστε αντικειμενικοί λόγω της προσωπικής μας ανάμιξης και να χρειάζεται υποστήριξη και βοήθεια είτε από τους οικείους μας, είτε από κάποιον ειδικό επειδή η δική μας προσέγγιση να καθίσταται αδύνατη λόγω σύγχυσης, ανασφάλειας ή ακόμη και έντονης κυκλοθυμίας.

Έχει παρατηρηθεί ότι η εύρεση μιας πιθανής λύσης σε πολλές περιπτώσεις, μπορεί τελικά να μην είναι ενδεδειγμένη για καμία πλευρά γιατί καθένας αντιμετωπίζει την ζωή από την δική του οπτική γωνία και με βάση τα δικά του θέλω και τις δικές του ανάγκες.

Κάντε μια προσωρινή παύση

Όσο περισσότερο σκεφτόμαστε πως θα αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα τόσο περισσότερο δημιουργείται το αίσθημα του χάους και της απογοήτευσης και ίσως και να νιώθουμε παγιδευμένοι στην προσπάθεια μας, χωρίς να μπορούμε να σκεφθούμε με καθαρό μυαλό. Αν νιώθετε προσκολλημένος και δεν μπορείτε να πάρετε μια σημαντική απόφαση, προσπαθήστε να αποστασιοποιηθείτε από τα γεγονότα και ξαναδείτε τα σε βάθος χρόνου και αναλογισθείτε εκ των υστέρων κατά πόσο ήσασταν έτοιμοι ή είστε ακόμη για να μπορέσετε να αντιμετωπίσετε μια δύσκολη επιλογή ή όχι. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται ένα εύλογο χρονικό διάστημα περισυλλογής για να διαπιστώσετε αν τελικά καλώς πράξατε ή όχι. Με το να είστε σε μια κατάσταση συνεχούς και διαρκούς έντασης το μόνο σίγουρο είναι ότι θα προκαλέσετε περισσότερη δυσφορία στον εαυτό σας και θα εγκλωβιστείτε όλο και περισσότερο προκαλώντας ανεπανόρθωτη ζημία στην ψυχική σας υγεία.

Κάντε μια παύση διαρκείας και αποσυνδεθείτε με ότι σας ενοχλεί. Να θυμάστε ότι μετά την καταιγίδα έρχεται πάντα η ηρεμία και η νηφαλιότητα.

Αρκεί μόνο να δώσετε εσείς τα περιθώρια που απαιτούνται τόσο στον εαυτό σας όσο και στους άλλους. Μετατοπίστε το βάρος ευθύνης που νιώθετε ότι έχετε εσείς σε αποκλειστικότητα ως εξής, καταγράψτε το πρόβλημα σας και δείτε το την επόμενη ημέρα ή και μετά από ένα μεγάλο χρονικό διάστημα που θα ορίσετε, αφού θα έχει ωριμάσει η σκέψη και ο προβληματισμός μέσα σας. Θα ανακαλύψετε πράγματι ότι όλη αυτή η ψυχική ένταση που έχει συσσωρευθεί, θα έχει καταλαγιάσει και έτσι θα μπορέσετε να δείτε τα πράγματα κάτω από ένα διαφορετικό οπτικό πρίσμα και να αντιληφθείτε ότι για όλα υπάρχουν λύσεις αρκεί πραγματικά να πιστεύουμε στην δύναμη του μυαλού μας και κυρίως μέσα από μια θετική σκοπιά και θεώρηση.

Παράμετροι επίλυσης ενός προβλήματος

Η προσέγγιση και η επίλυση ενός προβλήματος αντιμετωπίζετε όταν έχετε κατά νου τις παρακάτω παραμέτρους που θα σας οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

1. Εντοπίστε με ακρίβεια ποιο είναι αυτό το πρόβλημα ή η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί και εστιάστε σε αυτό με πολύ μεγάλη προσοχή! Να θυμάστε ότι η αληθινή φύση ενός προβλήματος μπορεί να μην είναι πάντα αυτό που φαίνεται. Για παράδειγμα, εάν δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε μια κατάσταση πίεσης στην εργασία σας, πρέπει να είστε σαφείς αν αυτό συμβαίνει επειδή δεν διαχειρίζεστε αποτελεσματικά το φορτίο εργασίας σας ή επειδή εργάζεστε υπερβολικά. Ο κίνδυνος της απόκλισης από το πραγματικό πρόβλημα μπορεί και να σας μπλοκάρει καθώς θα προσπαθείτε να αποκαταστήσετε πιθανά λάθη που δημιουργήθηκαν είτε μέσω μιας εσφαλμένης κρίσης είτε έντονου ψυχολογικού στρες.

2. Αναλύστε με λεπτομέρεια όλα τα δεδομένα μιας κατάστασης που έχετε και συγκρίνετε τα με ανάλογα περιστατικά, δίνοντας περαιτέρω επιλογές προκειμένου να διαμορφώσετε την δική σας θέση.

3. Εξετάστε κάθε επιλογή ξεχωριστά και δώστε ιδιαίτερη βαρύτητα και σημασία στα στοιχεία που έχετε για να μπορέσετε να ανατρέψετε τα αρνητικά στοιχεία και να τα μετατρέψετε σε θετικά.

4. Σκεφθείτε τις συνέπειες καθώς και τους πιθανούς κινδύνους που συνδέονται με αυτές τις ξεχωριστές επιλογές, και εξηγήστε το σκεπτικό σας σε κάποιον άλλο οικείο σας που εμπιστεύεστε γιατί μπορεί να είναι λανθασμένη η προσέγγισή σας. Μια δεύτερη ματιά ποτέ δεν βλάπτει.

5. Μην αφήσετε τους άλλους να σας επηρεάσουν στην τελική σας απόφαση, εάν θέλετε να επιτύχετε μια θετική έκβαση, πράξτε σύμφωνα με αυτά που εσείς θεωρείτε σωστό.

Να μην ξεχνάτε ποτέ ότι σε κάθε πρόβλημα υπάρχει πάντα και μια λύση αρκεί να σπάσουμε τον γόρδιο δεσμό της αναποφασιστικότητας και να κρίνουμε τις καταστάσεις με θάρρος, δυνατή βούληση και κριτική σκέψη.

Από την Γοητεία στην Απογοήτευση: Μια σχέση αμφίδρομη

Από την γοητεία στην «από»γοήτευση, η πρόθεση «από» κάνει την διαφορά! Και τι εννοώ; Θυμηθείτε όλες εκείνες τις στιγμές που γοητευτήκατε από κάτι ή από κάποιον, είτε αυτό είναι στόχος, είτε είναι συναίσθημα, είτε είναι κατάσταση, είτε είναι σύντροφος, είτε είναι φίλος, είτε οικογένεια κλπ. Γοητεία είναι αυτή η ιδιαίτερη δύναμη που έχει η ακτινοβολία και η χάρη της ομορφιάς ενός προσώπου, μιας κατάστασης, ενός στόχου και η έλξη που προκαλεί.

Ποια ήταν η πρόθεση σας; να το έλξετε, να γευτείτε και να ζήσετε με αυτό και μέσα από αυτό; Και τελικά τι έγινε; Αν το ήλξατε και απολαμβάνετε την ακτινοβολία και την χάρη του μέχρι και σήμερα, δύσκολα νιώθετε το αίσθημα της απογοήτευσης, σωστά; Αν όμως νιώθετε απογοήτευση, τελικά τι έγινε;

Στην ουσία η απογοήτευση είναι το αποτέλεσμα του λόγου που δεν κατακτήσαμε αυτό που μας γοήτευσε εξ αρχής. Η απογοήτευση είναι ένα είδος χρεοκοπίας. Χρεοκοπίας επειδή ξοδεύουμε πολλά σε ελπίδες και προσδοκίες, είπε ο Eric Hoffer, Αμερικανός συγγραφέας και φιλόσοφος. Είναι λοιπόν το δυσάρεστο συναίσθημα ματαίωσης λόγω μη ικανοποίησης και μη πραγματοποίησης ενός επιθυμητού γεγονότος. Είναι αυτός ο ψυχικός πόνος που βιώνουμε όταν κάτι / κάποιος που νομίζαμε ότι πιστεύαμε, πολύ ξαφνικά αντιστρέφεται. Στην ουσία καταρρέει μέσα μας η ασφάλεια και η σιγουριά που νιώθαμε και είμαστε εκτεθειμένοι σε μια νέα συνθήκη. Αυτός ο πόνος είναι τόσο επώδυνος και αβάσταχτος που γίνεται ένα τείχος το οποίο μας αποκόβει από τον υπόλοιπο κόσμο και μας οδηγεί σε απομόνωση, απόσυρση και αποξένωση.

Η απογοήτευση γεννά επίσης και άλλα συναισθήματα όπως τον θυμό, το αίσθημα αδικίας και της αγανάκτησης τόσο προς τον εαυτό μας όσο και προς τους άλλους και έτσι βρισκόμαστε μέσα σε ένα κυκεώνα δύσκολων και επώδυνων συναισθημάτων με αποτέλεσμα να έχουμε ξεχάσει πως βρεθήκαμε εδώ. Αυτός λοιπόν ο ψυχικός πόνος είναι ένα εσωτερικό καμπανάκι. Οι περισσότεροι από εμάς σε κάθε χτύπο του θυμόμαστε και νιώθουμε την ματαίωση του στόχου και μπαίνουμε όλο πιο βαθιά στον πόνο. Όμως όλα είναι θέμα αντίληψης! Αυτό το εσωτερικό καμπανάκι είναι εκεί σαν το ξυπνητήρι αφύπνισης για να μας υπενθυμίσει ότι δεν ακολουθούμε το χρήσιμο και ωφέλιμο μονοπάτι για εμάς και μας πονάμε!

Ποιος είναι ο δρόμος, η πορεία λοιπόν που ακολουθούμε και τελικά φτάνουμε στην απογοήτευση; Η «αδύναμη» πρόθεση! Και πιο συγκεκριμένα, μια πρόθεση που δεν εκπληρώθηκε, δεν επιτεύχθηκε. Κι αυτό διότι η πρόθεση είναι η ψυχική κίνηση που κάνει κάποιον να τείνει προς κάποιον σκοπό. Άλλο πρόθεση άλλο ελπίδα και προσδοκία!

Αν η πρόθεση μας δηλαδή οι λόγοι, τα αίτια που γοητευόμαστε από κάτι δεν είναι ξεκάθαρα, είναι αδύναμα και δεν εξυπηρετούν τις βασικές αρχές του αυτοσεβασμού και της αυταγάπης τότε με μαθηματική ακρίβεια θα ακολουθήσουμε τον μονόδρομο που βγάζει στην απογοήτευση.

Αυτό που χρειάζεται λοιπόν είναι να αντιληφθούμε αλλιώς αυτό το εσωτερικό καμπανάκι και να αναλογιστούμε τι έγινε, τι συνέβη και ποια είναι η αιτία. Αυτή η συνειδητοποίηση μας οδηγεί σε μια καινούργια «πρό»θεση γοητείας σαφώς πιο ξεκάθαρη, πιο ισχυρή και πιο ωφέλιμη. Έχοντας ολοκληρώσει όλες τις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις για τον εαυτό μας, είναι η στιγμή να δημιουργήσουμε ένα καινούργιο μονοπάτι που οδηγεί και εκπλήρωση και επίτευξη της πρόθεσης μας.

Ο αληθινός ηγέτης δεν δίνει εντολές… μπαίνει μπροστά και καθοδηγεί με το παράδειγμά του

Κάποτε μια ομάδα στρατιωτών, κατά τη διάρκεια της άσκησής τους είχαν επιφορτιστεί με την εργασία να σηκώσουν ένα βαρύ και μεγάλο τμήμα ενός κορμού δέντρου. Ο λοχαγός της ομάδας τους έδωσε εντολή να καταβάλλουν μεγαλύτερη προσπάθεια, για να μπορέσουν να σηκώσουν τον τεράστιο κορμό δέντρου.

Εκείνη τη στιγμή, περνούσε από εκείνο το σημείο ένας έφιππος άντρας. Πλησίασε την ομάδα στρατιωτών και βλέποντας πόσο σκληρά αγωνίζονται οι στρατιώτες να σηκώσουν το μεγάλο κορμό, είπε:

«Λοχαγέ, δε νομίζεις πως οι στρατιώτες σου, με τη δύναμη ενός ακόμη άντρα, τη δική σου, θα μπορούσαν να σηκώσουν αυτό το κομμάτι ξύλο πιο εύκολα;»

«Δεν είναι η δουλειά μου αυτή, κύριε. Είμαι λοχαγός κι όχι ένας απλός στρατιώτης».

Τότε, ο άντρας που τους πλησίασε, κατέβηκε από το άλογό του, πήγε κοντά τους, έσκυψε και μαζί με τους στρατιώτες σήκωσε τον κορμό του δέντρου. Έτσι, με τη βοήθειά του, οι στρατιώτες κατάφεραν να διεκπεραιώσουν την εργασία που τους είχε αναθέσει ο λοχαγός τους. Φεύγοντας, αυτός ο άντρας είπε στον λοχαγό: «Λοχαγέ, την επόμενη φορά που η ομάδα στρατιωτών σου χρειαστεί βοήθεια, φώναξε τον διοικητή!»

Αυτός ο άνθρωπος που μίλησε στο λοχαγό ήταν ο Τζωρτζ Ουάσινγκτον και τότε διοικητής του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Αυτή η ιστορία καταδεικνύει τη διαφορά ενός ηγέτη κι ενός αρχηγού και φωτίζει ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της αληθινής αρχηγίας, την ταπεινότητα.

Σε όποια θέση αρχηγίας βρισκόμαστε, είτε στην εργασία μας ή σε ένα πρότζεκτ που μας έχει ανατεθεί, ή ακόμη και ως γονείς, που είμαστε υπεύθυνοι για το σύστημα της οικογένειας, η αποτελεσματικότητα της αποστολής μας έγκειται στο να μπορούμε να αναγνωρίζουμε τις ανάγκες της ομάδας, να ανασύρουμε τις καλύτερες δυνατόν ποιότητες των ανθρώπων με τους οποίους συνεργαζόμαστε, έχοντας την προσοχή στον κοινό στόχο που έχουμε όλα τα μέλη της. Η επιτυχία μας έγκειται στη διορατικότητά μας.

Ένας ηγέτης, στην ουσία, «υπηρετεί» την ομάδα. Ένας ηγέτης μπαίνει μπροστά και καθοδηγεί τους άλλους με το παράδειγμά του. Δε μένει στους τίτλους, τις στολές και το αξίωμα που αυτές φέρουν. Εξάλλου, πίσω από αυτά, είμαστε όλοι το ίδιο και αναζητάμε όλοι το ίδιο, την έμπνευση, το χέρι βοηθείας. Ζητάμε να ακουστούμε.

Έτσι, όταν βρεθούμε σε μία θέση ισχύος κάποια στιγμή, ας μην ξεχνάμε αυτή την ιστορία. Είναι σαν αυτό που λέγεται για τη θάλασσα: «Γιατί η θάλασσα είναι η βασίλισσα των υδάτων; Γιατί στέκεται πιο χαμηλά από τα ρυάκια, τους ποταμούς και τις λίμνες».

Σεβάσου τα Ένστικτά σου

Πολλές φορές, δεν αφουγκραζόμαστε αυτό που οι Κουάκεροι αποκαλούν «ήρεμη, σιγανή φωνή μέσα μας», αυτό τον εσωτερικό οδηγό που είναι η προσωπική μας πηγή σοφίας. Είναι συχνά δύσκολο να βαδίζεις με τον δικό σου ρυθμό και να ακούς τα ένστικτά σου, όταν όλος ο κόσμος γύρω σου σε πιέζει να συμμορφωθείς στις δικές του υπαγορεύσεις. Κι όμως, για να βρεις την εκπλήρωση και την πληρότητα που αναζητάς, πρέπει να δίνεις προσοχή σε αυτά τα προαισθήματα και τις διαισθήσεις.

Όσο μεγαλώνω, σέβομαι πολύ περισσότερο τα ένστικτά μου και την έμφυτη ικανότητα της διαίσθησης που λαγοκοιμάται μέσα στον καθένα μας. Οι εντυπώσεις που σχηματίζω όταν συναντώ κάποιον για πρώτη φορά ή αυτή η ενδόμυχη αίσθηση σοφίας που με ωθεί ήρεμα προς τη σωστή κατεύθυνση στη διάρκεια των δύσκολων περιόδων έχουν καταλήξει με την πάροδο του χρόνου να παίζουν μεγαλύτερο ρόλο στον τρόπο που εργάζομαι και ζω. Φαίνεται ότι με την ηλικία έρχεται και η αντίστοιχη ικανότητα να εμπιστεύεσαι τα ίδια σου τα ένστικτα.

Ανακάλυψα, επίσης, ότι τα προσωπικά μου ένστικτα γίνονται πιο ισχυρά όταν ζω «με σκοπό», όταν, δηλαδή, περνώ τις μέρες μου με δραστηριότητες που προωθούν το στόχο του κληροδοτήματος που θέλω να αφήσω πίσω μου. Όταν κάνεις τα σωστά πράγματα και ζεις με τον τρόπο που η φύση σε έχει προορίσει να ζεις, ενεργοποιούνται ικανότητες που δεν ήξερες ότι διέθετες και εκφράζεις πλήρως τον αληθινό εαυτό σου.

Όπως εύστοχα έγραψε ο Ινδός φιλόσοφος Πατάντζαλι:
«Όταν εμπνέεσαι από κάποιον μεγάλο σκοπό, από κάποιο ιδιαίτερο και εξαιρετικό σχέδιο, όλες οι σκέψεις σου σπάνε τα δεσμά τους: ο νους σου υπερβαίνει τους περιορισμούς, η συνειδητότητά σου διευρύνεται προς όλες τις κατευθύνσεις, και ανακαλύπτεις ότι βρίσκεσαι σε έναν καινούριο, υπέροχο και θαυμαστό κόσμο. Λανθάνουσες δυνάμεις, ικανότητες και κλίσεις αφυπνίζονται, και συνειδητοποιείς ότι είσαι ένα άνθρωπος πολύ πιο σπουδαίος από όσο ονειρεύτηκες ποτέ ότι θα μπορούσες να είσαι».

Πολλές φορές, οι αλήθειες γίνονται αντιληπτές μόνο για να χαθούν και πάλι

Πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια, ο Έλληνας Αρίσταρχος ανακάλυψε ότι ο Ήλιος είναι το κέντρο του σύμπαντός μας και όχι η Γη. Αυτή η θεωρία του Αρίσταρχου έγινε γνωστή ως ηλιοκεντρική. Αργότερα όμως, οι Πτολεμαίοι εγκατέλειψαν αυτή τη θεωρία και είπαν ότι το κέντρο είναι η Γη.

Χρειάστηκαν πάνω από χίλια χρόνια, μέχρι ο Κέπλερ και ο Κοπέρνικος να εδραιώσουν και πάλι τη θεωρία ότι ο Ήλιος είναι το κέντρο του σύμπαντός μας.

Η αλήθεια που ανακάλυψε ο Αρίσταρχος έμεινε κρυμμένη για πάρα πολύ καιρό, μέχρι που ο Κοπέρνικος άνοιξε το αρχαίο βιβλίο του Αρίσταρχου… Και οι άνθρωποι έπαθαν σοκ.

Στη Δύση, λένε ότι η Αμερική ανακαλύφθηκε από τον Κολόμβο. Όταν ο Όσκαρ Γουάιλντ πήγε στην Αμερική, είπε ένα αστείο σχετικά μ’ αυτό, που έγινε πολύ γνωστό. Είπε ότι η Αμερική ανακαλύφθηκε πολύ νωρίτερα από κάποιον άλλο. Αυτό είναι αλήθεια.

Η Αμερική ανακαλύφθηκε πολλές φορές και χάθηκε ξανά και ξανά, όταν κόπηκαν οι σχέσεις μαζί της. Κάποιος ρώτησε τον Όσκαρ Γουάιλντ: «Αν δεν την ανακάλυψε ο Κολόμβος, αν είχε ήδη ανακαλυφθεί, τότε γιατί τη χάσαμε;»

Ο Όσκαρ Γουάιλντ απάντησε αστειευόμενος: «Κάθε φορά που την ανακαλύπταμε, έπρεπε να το κρατήσουμε μυστικό, επειδή έναν τέτοιο μπελά είναι προτιμότερο να τον ξεχάσεις και να τον βάλεις στην άκρη.»

Στο έπος της Μαχαμπαράτα, υπάρχει μια αναφορά στην Αμερική. Μία από τις συζύγους του Αρτζούνα ήταν από το Μεξικό. Υπάρχουν στο Μεξικό αρχαίοι ινδουιστικοί ναοί με είδωλα του Γκανέσα σκαλισμένα πάνω τους.

Συμβαίνει πολλές φορές να έρχεται η αλήθεια μέσα στη φούχτα μας κι ύστερα χάνεται και πάλι.

ΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ, Ο ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ Η ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΑΥΡΩΝ ΤΡΥΠΩΝ

Τι είναι η θερμότητα;
Ως τα μέσα του 19ου αιώνα, οι φυσικοί προσπαθούσαν να καταλάβουν τη θερμότητα πιστεύοντας ότι ήταν ένα είδος ρευστού, το «θερμικό», ή δύο ρευστά, ένα ζεστό κι ένα κρύο. Αλλά η ιδέα αποδείχτηκε λανθασμένη. Έπειτα, ο Μάξγουελ και ο Μπόλτσμαν κατάλαβαν κάτι ωραίο, παράξενο και βαθυστόχαστο – κάτι που μας ταξιδεύει σε περιοχές που παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητες.

Αυτό που κατάλαβαν είναι ότι μια ζεστή ουσία δεν είναι μια ουσία που περιέχει θερμικό ρευστό. Είναι μια ουσία στην οποία τα άτομα κινούνται ταχύτερα: άτομα και μόρια, ομάδες συνδεδεμένων ατόμων, κινούνται διαρκώς. Τρέχουν, δονούνται, αναπηδούν και ούτω καθεξής. Ο ψυχρός αέρας είναι αέρας όπου τα άτομα κινούνται πιο αργά. Απλό και ωραίο. Αλλά δεν τελειώνει εδώ.

Η θερμότητα, όπως γνωρίζουμε, πηγαίνει πάντοτε από τα ζεστά πράγματα στα κρύα. Αν τοποθετήσουμε ένα κρύο κουταλάκι σ’ ένα ζεστό τσάι, θα ζεσταθεί. Γιατί η θερμότητα μεταδίδεται από τα ζεστά πράγματα στα κρύα, και όχι αντιστρόφως;

Είναι ένα κρίσιμο ερώτημα επειδή σχετίζεται με τη φύση του χρόνου. Σε κάθε περίπτωση όπου δεν υπάρχει ανταλλαγή θερμότητας, ή η ανταλλαγή θερμότητας είναι αμελητέα, βλέπουμε ότι το μέλλον συμπεριφέρεται ακριβώς όπως το παρελθόν. Παραδείγματος χάριν, για την κίνηση των πλανητών του ηλιακού συστήματος η θερμότητα είναι σχεδόν άνευ σημασίας: στην πραγματικότητα, αυτή η ίδια κίνηση θα μπορούσε να γίνεται αντιστρόφως χωρίς να παραβιαστεί κανένας νόμος της φυσικής. Αντιθέτως, μόλις υπάρξει θερμότητα, το μέλλον είναι διαφορετικό από το παρελθόν. Για παράδειγμα, όσο δεν υπάρχει τριβή, ένα εκκρεμές μπορεί να εξακολουθήσει να ταλαντεύεται για πάντα. Αν το κινηματογραφήσουμε και παίξουμε την ταινία ανάποδα, θα δούμε μια κίνηση που είναι απολύτως δυνατή. Αν όμως υπάρχει τριβή, τότε το εκκρεμές θερμαίνει ελαφρώς τα στηρίγματα του, χάνει ενέργεια, και η κίνησή του επιβραδύνεται. Η τριβή παράγει θερμότητα. Και αμέσως είμαστε σε θέση να διακρίνουμε το μέλλον (προς το οποίο το εκκρεμές επιβραδύνει την κίνησή του) από το παρελθόν.

Η διαφορά μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος υπάρχει μόνο όταν μεσολαβεί η θερμότητα. Το θεμελιώδες φαινόμενο που διακρίνει το μέλλον από το παρελθόν είναι το γεγονός ότι η θερμότητα περνάει από τα θερμότερα πράγματα στα ψυχρότερα. Γιατί η θερμότητα μεταδίδεται από τα θερμότερα πράγματα στα ψυχρότερα και όχι το αντίστροφο;

Ο λόγος, τον οποίο ανακάλυψε ο Αυστριακός φυσικός Λούντβιχ Μπόλτσμαν, είναι εκπληκτικά απλός: πρόκειται για καθαρή τύχη. Η ιδέα του Μπόλτσμαν δείχνει οξύνοια: βάζει στο παιχνίδι την ιδέα των πιθανοτήτων. Η θερμότητα δεν κινείται από τα θερμότερα στα ψυχρότερα σώματα βάσει ενός απόλυτου νόμου: απλούστατα έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να κινηθεί με αυτό τον τρόπο διότι είναι στατιστικώς πιθανότερο ένα γρήγορα κινούμενο άτομο της ζεστής ουσίας να συγκρουστεί μ’ ένα ψυχρό άτομο και να αφήσει λίγη από την ενέργεια του, και όχι το αντίστροφο. Η ενέργεια διατηρείται στις συγκρούσεις, αλλά αν οι συγκρούσεις είναι πολλές, τείνει να διανεμηθεί σε περισσότερο ή λιγότερο ίσα μέρη. Έτσι η θερμοκρασία των αντικειμένων που έρχονται σε επαφή τείνει να εξισωθεί. Δεν είναι αδύνατον ένα θερμό σώμα να γίνει θερμότερο στην επαφή του μ’ ένα ψυχρό: απλώς είναι απίθανο. Οι πιθανότητες που σχετίζονται με την επιστήμη της θερμότητας συνδέονται κατά κάποιον τρόπο με την άγνοιά μας. Μπορεί να μην ξέρω κάτι με βεβαιότητα, αλλά μπορώ να αποδώσω έναν μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό πιθανότητας σε αυτό.

Για παράδειγμα, δεν ξέρω αν αύριο θα βρέξει στη Μασσαλία, αν θα είναι μια μέρα ηλιόλουστη ή αν θα χιονίσει, αλλά η πιθανότητα να χιονίσει αύριο στη Μασσαλία, τον Αύγουστο, είναι μικρή. Το ίδιο συμβαίνει με τα περισσότερα φυσικά πράγματα: γνωρίζουμε κάτι, αλλά όχι τα πάντα για την κατάστασή τους, και μπορούμε μόνο να κάνουμε προβλέψεις με βάση τις πιθανότητες Κάποιες μορφές συμπεριφοράς είναι πιο πιθανές άλλες πιο απίθανες. Με την ίδια λογική, όταν μόρια συγκρούονται, η πιθανότητα να περάσει η θερμότητα από τα θερμότερα σώματα στα ψυχρότερα μπορεί να μετρηθεί, και αποδεικνύεται πολύ μεγαλύτερη από την πιθανότητα να συμβεί το αντίστροφο.

Εκ πρώτης όψεως, η ιδέα ότι η άγνοιά μας σημαίνει κάτι για τη συμπεριφορά του κόσμου φαίνεται παράλογη: το κρύο κουταλάκι θερμαίνεται μέσα στο ζεστό τσάι, ανεξάρτητα από ό,τι γνωρίζω ή δεν γνωρίζω. Τι σχέση έχει το τι ξέρουμε ή δεν ξέρουμε με τους νόμους που κυβερνούν τον κόσμο; Το ερώτημα είναι δικαιολογημένο και η απάντηση χρειάζεται προσοχή. Το προβλέψιμο ή μη προβλέψιμο της συμπεριφοράς τους δεν αφορούν την ακριβή τους κατάσταση, αλλά το περιορισμένο σύνολο ιδιοτήτων τους με τις οποίες αλληλεπιδρούμε.

Αυτό το σύνολο ιδιοτήτων εξαρτάται από τον συγκεκριμένο τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με το κουταλάκι. Οι πιθανότητες δεν αφορούν την εξέλιξη των ίδιων των σωμάτων- σχετίζονται με την εξέλιξη των τιμών που λαμβάνουν οι ιδιότητες των σωμάτων όταν αυτά αλληλεπιδρούν με άλλα σώματα. Για άλλη μια φορά, εμφανίζεται η βαθιά σχεσιακή φύση των εννοιών που χρησιμοποιούμε για να βάλουμε σε τάξη τον κόσμο.

Το κρύο κουταλάκι θερμαίνεται στο ζεστό τσάι διότι το τσάι και το κουταλάκι αλληλεπιδρούν με εμάς μόνο μέσω ενός περιορισμένου αριθμού μεταβλητών μεταξύ των αναρίθμητων μεταβλητών που χαρακτηρίζουν την κατάστασή τους (για παράδειγμα η θερμοκρασία). Η τιμή αυτών των μεταβλητών δεν αρκεί για να προβλέψουμε με ακρίβεια τη μελλοντική συμπεριφορά, αλλά είναι αρκετή για να προβλέψουμε με τη μεγίστη πιθανότητα ότι το κουταλάκι θα ζεσταθεί.

Τα ζητήματα αυτά μάς οδηγούν στην καρδιά του προβλήματος του χρόνου: τι ακριβώς είναι η ροή του χρόνου;

Το πρόβλημα υπήρχε ήδη στην κλασική φυσική και αναδείχτηκε από φιλοσόφους του 19ου και του 20ού αιώνα — αλλά έγινε οξύτερο στη σύγχρονη φυσική. Η φυσική περιγράφει τον κόσμο μέσω τύπων που μας λένε πώς τα πράγματα μεταβάλλονται σε συνάρτηση με τον «χρόνο». Αλλά μπορούμε να γράψουμε τύπους που μας λένε πώς τα πράγματα μεταβάλλονται σε συνάρτηση με τη «θέση», ή πώς η γεύση του ριζότο μεταβάλλεται σε συνάρτηση με την «ποσότητα βουτύρου». Ο χρόνος φαίνεται να «ρέει», ενώ η ποσότητα βουτύρου ή η θέση στον χώρο δεν «ρέουν». Από πού προέρχεται η διαφορά;

Ένας άλλος τρόπος να θέσουμε το πρόβλημα είναι να αναρωτηθούμε τι είναι το «παρόν». Λέμε ότι μόνο τα πράγματα του παρόντος υπάρχουν: το παρελθόν δεν υπάρχει πια, και το μέλλον δεν υπάρχει ακόμα. Αλλά στη φυσική δεν υπάρχει τίποτα που να αντιστοιχεί στην έννοια του «τώρα». Συγκρίνετε το «τώρα» με το «εδώ». Το «εδώ» χαρακτηρίζει τον τόπο όπου βρίσκεται ο ομιλητής: για δύο διαφορετικούς ανθρώπους, το «εδώ» σημαίνει δυο διαφορετικούς χώρους. Συνεπώς το «εδώ» είναι μια λέξη η έννοια της οποίας εξαρτάται από το που εκφέρεται (ο τεχνικός όρος για τις λέξεις αυτού του είδους είναι «ενδεικτικές»). Όσο για το «τώρα», δείχνει τη στιγμή που η λέξη ειπώθηκε (και το «τώρα» είναι ένας ενδεικτικός όρος). Κανείς δεν θα σκεφτόταν να πει ότι τα πράγματα που είναι «εδώ» υπάρχουν, ενώ τα πράγματα που δεν είναι «εδώ» δεν υπάρχουν. Τότε γιατί λέμε ότι τα πράγματα που είναι «τώρα» υπάρχουν, και τα άλλα όχι; Είναι άραγε το παρόν κάτι αντικειμενικό που «ρέει» και κάνει τα πράγματα να «υπάρχουν» το ένα μετά το άλλο, ή μήπως είναι υποκειμενικό όπως το «εδώ»;

Το ερώτημα μπορεί να φαίνεται εκκεντρικό. Αλλά η σύγχρονη φυσική το ανήγαγε σε φλέγον ζήτημα, διότι η ειδική σχετικότητα έδειξε ότι η έννοια του «παρόντος» είναι επίσης υποκειμενικά. Φυσικοί και φιλόσοφοι έχουν φτάσει στο συμπέρασμα ότι η ιδέα ενός παρόντος κοινού σε όλο το σύμπαν είναι ψευδαίσθηση, και ότι η παγκόσμια «ροή» του χρόνου είναι μια γενίκευση που δεν λειτουργεί. Όταν πέθανε ο μεγάλος Ιταλός φίλος του, ο Μικέλε Μπέσσο, ο Αϊνστάιν έγραψε ένα συγκινητικό γράμμα στην αδελφή του: «Ο Μικέλε άφησε αυτό τον παράξενο κόσμο πριν από μένα. Αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Άνθρωποι σαν κι εμάς, που πιστεύουν στη φυσική, γνωρίζουν ότι η διάκριση μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια επίμονη, πεισματική ψευδαίσθηση».

Ψευδαίσθηση ή όχι, τι εξηγεί το γεγονός ότι για μας ο χρόνος «τρέχει», «ρέει», «περνάει»; Το πέρασμα του χρόνου είναι εμφανές σε όλους μας. Οι σκέψεις και η ομιλία μας υπάρχουν στον χρόνο, η ίδια η δομή της γλώσσας μας απαιτεί τον χρόνο (ένα πράγμα «είναι» ή «ήταν» ή «θα είναι»).

Μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς χρώματα, χωρίς ύλη, ακόμα και χωρίς χώρο, αλλά είναι δύσκολο να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς χρόνο. Ο Γερμανός φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ τόνιζε ότι «κατοικούμε στον χρόνο». Είναι δυνατόν η ροή του χρόνου που ο Χάιντεγκερ θεωρεί πρωταρχική να απουσιάζει από την περιγραφή του κόσμου;

Αλλά από πού προέρχεται η ζωηρή εντύπωσή μας για το πέρασμα του χρόνου;
Νομίζω ότι η απάντηση βρίσκεται στη στενή σχέση μεταξύ χρόνου και θερμότητας, στο ότι υπάρχει ανιχνεύσιμη διαφορά ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον μόνον όταν υπάρχει ροή θερμότητας, και στο ότι η θερμότητα συνδέεται με τις πιθανότητες. Αυτή, με τη σειρά της, συνδέεται με το γεγονός ότι οι αλληλεπιδράσεις μας με τον περιβάλλοντα κόσμο δεν διακρίνουν τις μικροσκοπικές λεπτομέρειες της πραγματικότητας.

Η ροή του χρόνου αναδύεται έτσι από τη φυσική, αλλά όχι στη σφαίρα μιας ακριβούς περιγραφής των πραγμάτων ως έχουν. Προκύπτει μάλλον στη σφαίρα της στατιστικής και της θερμοδυναμικής, που ίσως κρατούν το κλειδί του αινίγματος του χρόνου. Το «παρόν» δεν υπάρχει αντικειμενικά περισσότερο από ό,τι υπάρχει ένα αντικειμενικό «εδώ», αλλά οι μικροσκοπικές αλληλεπιδράσεις στον κόσμο προάγουν την εμφάνιση χρονικών φαινομένων σ’ ένα σύστημα (όπως για παράδειγμα σ’ εμάς τους ίδιους) που αλληλεπιδρά μόνο με τη μεσολάβηση μυριάδων μεταβλητών. Η μνήμη και η συνείδησή μας οικοδομούνται πάνω σ’ αυτά τα στατιστικά φαινόμενα που δεν είναι σταθερά στον χρόνο. Για μια υποθετική οξύτατη όραση που θα έβλεπε τα πάντα, δεν θα υπήρχε χρόνος που «κυλάει», και το σύμπαν θα ήταν ένα ενιαίο σύνολο παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος. Αλλά λόγω της περιορισμένης αντίληψής μας, ζούμε στον χρόνο γιατί βλέπουμε μόνο μια θολή εικόνα του κόσμου.

Από αυτή τη θολή θέαση του κόσμου, γεννιέται η αντίληψή μας για τη ροή του χρόνου.

Είναι σαφές; Όχι, δεν είναι. Απομένουν πολλά για να γίνει κατανοητό.

Ο Χόκινγκ, χρησιμοποιώντας την κβαντική μηχανική, κατάφερε να αποδείξει ότι οι μαύρες τρύπες είναι πάντα «θερμές». Εκπέμπουν θερμότητα όπως η σόμπα. Είναι η πρώτη απτή ένδειξη του τι είναι ο «θερμός χώρος». Κανείς δεν έχει παρατηρήσει ποτέ αυτή τη θερμότητα: είναι πολύ αμυδρή στις μαύρες σούπες που παρατηρούμε στον ουρανό. Ο υπολογισμός του Χόκινγκ είναι όμως πειστικός: έχει επαναληφθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, και η θερμότητα των μαύρων τρυπών θεωρείται γενικώς πραγματική.

Η θερμότητα των μαύρων τρυπών είναι μια κβαντική επίδραση πάνω σ’ ένα αντικείμενο βαρυτικής φύσης, τη μαύρη τρύπα. Είναι τα επιμέρους κβάντα του χώρου, οι στοιχειώδεις κόκκοι του χώρου, τα «δονούμενα» μόρια που θερμαίνουν την επιφάνεια των μαύρων τρυπών και παράγουν τη θερμότητα τους. Το φαινόμενο αφορά ταυτοχρόνως την κβαντική μηχανική, τη γενική σχετικότητα και τη θερμοδυναμική. Αν ίσως έχουμε αρχίσει να καταλαβαίνουμε κάτι για την κβαντική βαρύτητα που συνδυάζει δύο από τα τρία κομμάτια του παζλ, δεν έχουμε ακόμα ούτε ίχνος μιας θεωρίας που να είναι και τα τρία κομμάτια της βασικής γνώσης μας για τον κόσμο. Ούτε καταλαβαίνουμε γιατί αυτό το φαινόμενο συμβαίνει όπως συμβαίνει.

Η θερμότητα των μαύρων τρυπών είναι σαν μια στήλη της Ροζέττας, γραμμένη με συνδυασμό τριών γλωσσών – των Κβάντων, της Βαρύτητας και της Θερμοδυναμικής-, που περιμένει να αποκρυπτογραφηθεί για να μας πει τι είναι πραγματικά η ροή του χρόνου.

Υπερανάλυση: Ο καλύτερος φίλος του άγχους

Η μεγάλη ανάλυση των καταστάσεων κουράζει τον άνθρωπο και δημιουργεί στρες. Πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;

To άγχος μας κάνει ανήσυχους, σωματικά και πνευματικά, ωθεί το μυαλό να τρέχει στο παρελθόν, στο μέλλον, στο πριν ή στο μετά. Η Υπερανάλυση, φίλος του άγχους, αποτελεί μια συχνή κατάσταση σε άντρες και γυναίκες που τους ταλαιπωρεί και δημιουργεί ασταμάτητες σκέψεις, σωματικά συμπτώματα, ακόμα και πανικό. Κάποιοι από τους τρόπους που έχει η Υπερανάλυση να μας επηρεάζει είναι οι εξής:

Υπερβολική σκέψη στο τι θα έπρεπε να είχε πει κάποιος ή στο τι είπε ή στο τι δεν είπε σε μια κοινωνική συνθήκη.
Συνεχής ανησυχία, «μέτρηση» και σύγκριση στο τι είναι το μέσο φυσιολογικό και πόσο παρεκκλίνει ή ταιριάζει με αυτό. Η κλίμακα διευρύνεται σε πολλά επίπεδα: προσωπικό, επαγγελματικό, ακόμα και θέματα σεξουαλικότητας.
Σενάρια εξαπάτησης ή «προδοσίας» κυκλοφορούν χωρίς φιλτράρισμα ή υπάρχει καταστροφολογία για το τι μπορεί να συμβεί.

Υπερανάλυση κάποιας δύσκολης συναισθηματικής συνθήκης και κατάστασης με αποτέλεσμα το «πάγωμα» και μπλοκάρισμα του συναισθήματος, κάτω βέβαια από το πέπλο της εκλογίκευσης
Μηρυκασμός αρνητικών σκέψεων που λίγο έχουν να κάνουν με πραγματικά γεγονότα.

Αποτελέσματα Υπερανάλυσης
Το άγχος και η Υπερανάλυση δημιουργούν υπερβολική κούραση, σωματική και ψυχολογική, και επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινότητα του ανθρώπου. Πολλές φορές οι άνθρωποι δε μπορούν να κοιμηθούν, έχουν πονοκεφάλους ή η καθημερινότητα τους κατακλύζεται από άχρηστες σκέψεις και πληροφορίες που τους αποτρέπουν από το να χαρούν και να ζήσουν στο παρόν, να απολαύσουν αυτό που τους συμβαίνει εκείνη τη στιγμή, οτιδήποτε και αν είναι αυτό. Η Υπερανάλυση πολλές φορές ανατρέπει ή καθηλώνει τη δράση, με αποτέλεσμα να κάνουν την παρουσία τους αισθητή η αναποφασιστικότητα, η παθητικότητα και η αυτολύπηση.

Μια άλλη σοβαρή παρενέργεια της Υπερανάλυσης είναι ότι η πληθώρα των αρνητικών σκέψεων αρχίζει και παγιώνεται, έτσι ώστε οι σκέψεις αυτές γίνονται οδηγός του ανθρώπου, που όμως τον οδηγούν σε λάθος μονοπάτια και ενδεχομένως αποφάσεις για την ζωή του.

Η Υπερανάλυση μπορεί επίσης να κάνει τους ανθρώπους μοναχικούς, να απομονώνονται, να κρατουν αποστάσεις από τους άλλους, να είναι επιφυλακτικοί και φοβισμένοι ή ακόμα και να είναι πολύ κοινωνικοί και να ξοδεύουν πολλή ενέργεια. Εξουθενώνονται στην προσπάθειά τους να αποδείξουν ότι έχουν δίκιο ή ότι χρησιμοποιούν τη λογική ως εργαλείο χωρίς όμως η πράξη ή η συναισθηματική τους ωριμότητα να αποδεικνύει αυτό για το οποίο προσπαθούν να πείσουν τους άλλους .

Μερικοί τρόποι που μπορεί σε κάποιους να φανούν χρήσιμοι για την αντιμετώπιση της Υπερανάλυσης.
Αυτοπαρατήρηση: προσπαθώ να παρατηρήσω πότε έρχεται η Υπερανάλυση, ποιες συνθήκες την τροφοδοτούν, γιατί μου είναι χρήσιμη και σημαντική. Αν καταφέρω και την αναγνωρίζω όταν έρχεται και καταλαβαίνω ότι το παιχνίδι του μυαλού ξεκινά, ίσως σταδιακά να καταφέρω να την περιορίσω.

Συγκέντρωση στην επίλυση του προβλήματος όταν αυτό εμφανιστεί: μια συχνή παγίδα της Υπερανάλυσης είναι να ανησυχεί κάποιος για κάτι άσχημο που θα συμβεί χωρίς να έχει προηγηθεί κάτι, ή να μεταφράζει κάποια σημάδια ως ανησυχητικά και απειλητικά. Η συγκέντρωση στην επίλυση ενός προβλήματος εφόσον εμφανιστεί μπορεί να προβεί καταλυτική και ιδιαιτέρως χρήσιμη.

Αλλαγή συχνότητας: αν μπεις στη διαδικασία να λες στον εαυτό σου να σταματήσει την Υπερανάλυση το μόνο που θα καταφέρεις ενδεχομένως είναι να την εντείνεις περισσότερο. Από την εμπειρία μου από ανθρώπους που δουλεύουμε μαζί, αυτό που τους βοηθά είναι εκείνη τη στιγμή να κάνουν κάτι διαφορετικό, όπως να βγάλουν το σκύλο έξω, να πάνε μια βόλτα στο πάρκο ή στο γυμναστήριο, να συναντήσουν ένα φίλο. Η αλλαγή συχνότητας από την Υπερανάλυση μπορεί να δημιουργήσει απόσταση και την αίσθηση ότι ο άνθρωπος την «ελέγχει», με ένα τρόπο.

Σίγουρα ο κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικό τρόπο προσέγγισης της Υπερανάλυσης, είτε ως προς το τι φέρνει στην ζωή του είτε στον τρόπο διαχείρισης της. Εφόσον κάποιος βλέπει ότι τον επηρεάζει αρνητικά και δυσκολεύεται να τη διαχειριστεί καλό είναι να ζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού για να βγει από αυτή και να αρχίσει να χαίρεται και να απολαμβάνει τη ζωή του χωρίς περαιτέρω προκλήσεις.

Ο λαμπρός νάνος γαλαξίας Kiso 5639

Ο νάνος γαλαξίας Kiso 5639 είναι ένα νάνος ακανόνιστος γαλαξίας που βρίσκεται στο αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου σε μια απόσταση περίπου 85 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη. Έχει σχήμα τηγανίτας, αλλά επειδή είναι κεκλιμένος στη μία άκρη, μοιάζει με φωτοβολίδα, έχοντας ένα λαμπερό φλεγόμενο κεφάλι και μια μακριά αστεροειδής ουρά. Η εμφάνισή του κερδίζει μια εξαίρετη θέση στην κατηγορία των γαλαξιών.

 

Σε αυτή την εικόνα του Διαστημικού Τηλεσκοπίου Hubble μια πυροθύελλα φωτίζει το ένα άκρο του νάνου γαλαξία Kiso 5639, ως αποτέλεσμα της γέννησης ενός αστέρα.

 

Το λαμπερό ροζ κεφάλι προέρχεται από τη λάμψη του υδρογόνου, φωτισμένο από την έκρηξη νέων αστεριών. Η μάζα αυτών των νεαρών αστεριών ισοδυναμεί με περίπου ένα εκατομμύριο Ήλιους. Τα αστέρια ομαδοποιούνται σε μεγάλες ομάδες που σχηματίστηκαν λιγότερο από ένα εκατομμύριο χρόνια πριν.

 

Τα αστέρια αποτελούνται κυρίως από υδρογόνο και ήλιο, αλλά περιέχουν επίσης βαρύτερα στοιχεία όπως οξυγόνο και άνθρακα. Όταν τα αστέρια πεθαίνουν, απελευθερώνουν τα βαριά τους στοιχεία και εμπλουτίζουν το περιβάλλον αέριο. Στον Kiso 5639, το φωτεινό αέριο στο κεφάλι του γαλαξία είναι πιο ανεπαρκές σε βαριά στοιχεία από ότι ο υπόλοιπος γαλαξίας. Οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι το πρόσφατο συμβάν σχηματισμού αστεριών προκλήθηκε όταν ο γαλαξίας συσσώρευσε πρωτογενές αέριο από το περιβάλλον του, καθώς ο διαγαλαξιακός χώρος περιέχει περισσότερο παρθένο αέριο που είναι πλούσιο σε υδρογόνο.

 

Οι κοιλότητες στο αέριο οφείλονται σε πολυάριθμες εκρήξεις υπερκαινοφανών – όπως εκρήξεις πυροτεχνημάτων στον ουρανό – διαμορφώνοντας τρύπες υπερθέρμανσης αερίου.

 

Η επιμήκης ουρά, που φαίνεται να εκτείνεται μακριά από το κεφάλι του γαλαξία και να είναι διασκορπισμένη με φωτεινά μπλε αστέρια, περιέχει τουλάχιστον τέσσερις ξεχωριστές περιοχές σχηματισμού αστεριών. Αυτά τα αστέρια φαίνεται να είναι παλαιότερα από αυτά που βρίσκονται στο κεφάλι (που σχηματίζει άστρα).

 

Τα λεπτά νήματα, που αποτελούνται από αέριο και μερικά αστέρια, εκτείνονται από το κύριο σώμα του κοσμικού γαλαξία.

 

Οι παρατηρήσεις ελήφθησαν τον Φεβρουάριο και τον Ιούλιο του 2015 με τη φωτογραφική μηχανή μεγάλου πεδίου Hubble 3. Το Kiso 5639 είναι 82 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά από εμάς και το κεφάλι του περίπου 2700 έτη φωτός.

 

Νάνος γαλαξίας είναι ένας μικρός γαλαξίας που αποτελείται από 100 έως λίγα δισεκατομμύρια άστρα, λίγα σε σύγκριση με τα 200-400 δισεκατομμύρια αστέρια που βρίσκονται στον Γαλαξία μας. Το Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου, με πάνω από 30 δισεκατομμύρια αστέρια, μερικές φορές ταξινομείται ως ένας νάνος γαλαξίας.

Ο Αριστοτέλης, η ευτυχία και ο σύγχρονος πολιτισμός

Ο Αριστοτέλης στο έργο του «Πολιτικά» είναι ξεκάθαρος. Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνικό ον. Με άλλα λόγια η πόλη δεν δημιουργήθηκε από την ανάγκη της επιβίωσης απέναντι στα θηρία, δεν είναι δηλαδή μια σύμβαση, όπως πιστεύει ο Πρωταγόρας, αλλά η εκπλήρωση της φυσικής επιταγής καθώς ο άνθρωπος αδυνατεί να νιώσει συναισθηματική πληρότητα μακριά από τους άλλους ανθρώπους. Ως βασική απόδειξη αυτού επιστρατεύεται η γλώσσα, η οποία μπορεί να μην δόθηκε ευθέως από τη φύση, αλλά αναπτύχθηκε γιατί ο άνθρωπος είχε από τη φύση τη δυνατότητα να την κατανοήσει και να την εξελίξει. Η κατανόηση της γλώσσας, ως φυσικό δώρο, που δόθηκε δυνάμει στον άνθρωπο, αποτελεί σαφώς το πρωταρχικότερο στοιχείο της συνύπαρξης και το γεγονός ότι δεν δόθηκε σε κανένα άλλο ον, τουλάχιστο με την εξελιγμένη μορφή των φθογγικών συμβόλων, καταδεικνύει την ύψιστη αναγκαιότητα της συναναστροφής, που παίρνει τελεολογικές διαστάσεις, γίνεται δηλαδή μοναδικός δρόμος της ανθρώπινης ολοκλήρωσης. Ο Αριστοτέλης μάλιστα πιστεύει ότι ο άνθρωπος που από επιλογή ζει απομονωμένος δεν είναι άνθρωπος. Είναι κάτι κατώτερο ή ανώτερο. Είναι ή υπάνθρωπος ή θεός.

 

Πώς μπορεί όμως να ερμηνευτεί τελεολογικά η ύπαρξη του ανθρώπου; Με άλλα λόγια, ποιος είναι ο τελικός σκοπός της ανθρώπινης ύπαρξης; Ο Αριστοτέλης απαντά χωρίς τον παραμικρό ενδοιασμό: η ευδαιμονία. Και κάπως έτσι μπαίνουμε στα κατάβαθα της ανθρώπινης υπόστασης που είναι καταδικασμένη στην αιώνια αναζήτηση της ευτυχίας την οποία όμως, ακόμα και σήμερα, δυσκολεύεται όχι μόνο να κατακτήσει, αλλά έστω να προσδιορίσει. Με γνώμονα τις φυσικές επιταγές – ο άνθρωπος δεν μπορεί να πάει κόντρα στη φύση του, πόσο μάλλον να ευτυχήσει – οι πολιτικές κοινωνίες αποτελούν μονόδρομο, αφού δεν εξασφαλίζουν μόνο την ανάγκη της συναναστροφής, αλλά καλύπτουν και όλες τις υπόλοιπες ανάγκες. Από τη στιγμή που κάθε πόλη αποτελείται από επιμέρους κοινότητες, θα λέγαμε επαγγελματικές συντεχνίες με κοινές δραστηριότητες και κοινά συμφέροντα, εξασφαλίζεται η πληρότητα των αγαθών, αφού αυτές οι υποκοινότητες που λειτουργούν μέσα στην πόλη εγγυώνται την παραγωγή των προϊόντων και την εκπλήρωση όλων των υπηρεσιών. Βρισκόμαστε δηλαδή μπροστά στην συνειδητή κατανομή της εργασίας που υπόσχεται την αυτάρκεια. Μια πόλη που είναι αυτάρκης, κατά τον Αριστοτέλη, δεν μπορεί παρά να κατακτήσει την ευδαιμονία. Η αυτάρκεια της πόλης, ως προϋπόθεση της ανθρώπινης ευτυχίας, δεν αφορά μόνο τα υλικά αγαθά (τρόφιμα, ρούχα κλπ), αλλά και τα πνευματικά. Αυτάρκεια χωρίς εκπαίδευση και κατ’ επέκταση φιλοσοφία, είναι αδύνατο να υπάρξει και φυσικά όλα αυτά μόνο μέσα σε πόλεις μπορούν να εκπληρωθούν. Και κάπως έτσι φτάνουμε στο νόμο, δηλαδή τη συνθήκη που διασφαλίζει τη συμβίωση και που ο Αριστοτέλης συγκαταλέγει στις βασικότερες προϋποθέσεις της αυτάρκειας, αφού η αυτάρκεια επιτυγχάνεται μόνο με σωστό σύστημα διοίκησης κι ευνομία.

 

Η δικαιοσύνη, ως βασικότατο πολιτικό αγαθό, δεν εξασφαλίζει απλώς την ηθική – συναισθηματική κάλυψη του αδικημένου, δεν έχει δηλαδή αποκλειστικά συναισθηματικά κίνητρα απονομής δικαίου με την ευρύτερη έννοια του εκτονωτικού μηχανισμού. Κάτι τέτοιο θα το πετύχαινε και η αυτοδικία. Η δικαιοσύνη είναι η διασφάλιση της νομιμότητας, δηλαδή η οριστικοποίηση των συμβιωτικών κανόνων που εγγυώνται την κοινωνική συνοχή. Συμβίωση χωρίς κανόνες είναι αδύνατο να υπάρξει, αφού η άρση των κανόνων συνεπάγεται ζούγκλα και η πόλη, ως υπόσχεση πολιτισμού, οφείλει να εξαλείψει τη ζούγκλα. Σ’ αυτό συμφωνεί και ο Πρωταγόρας, αφού στον περιβόητο μύθο του για τη δημιουργία του κόσμου οι άνθρωποι αγνοώντας την πολιτική αρετή αδικούσαν ο ένας τον άλλο και διέλυαν τις πόλεις που δημιουργούσαν, εκτιθέμενοι ανεπανόρθωτα στον κίνδυνο του οριστικού αφανισμού από τα θηρία. Η παρέμβαση του Δία που μοίρασε στον άνθρωπο την αιδώ και τη δίκη είναι η επισφράγιση της αναγκαιότητας των γραπτών και άγραφων νόμων στα πλαίσια της συνύπαρξης, αφού χωρίς αυτά δεν μπορούν να υπάρξουν πόλεις. Γι’ αυτό και παρουσιάζονται ως θεϊκά δώρα. Για να τονιστεί η ύψιστη αναγκαιότητά τους.

 

Αν η τήρηση των νόμων εξασφαλίζει τις πόλεις και η ύπαρξη των πόλεων την αυτάρκεια και η αυτάρκεια την ευδαιμονία, καταλαβαίνουμε ότι η μόνη διέξοδος για την ανθρώπινη ευτυχία είναι η εφαρμογή της δικαιοσύνης. Η δικαιοσύνη όμως δεν πρέπει να λειτουργεί ως μόνιμος εκφοβισμός, γιατί ο φόβος καταλύει κάθε έννοια ελευθερίας. Ο άκαμπτος παρεμβατικός νόμος που εκφράζεται από τον Σωκράτη – Πλάτωνα στο μύθο της σπηλιάς οδηγεί μάλλον στην απολυταρχία, αφού προβάλλει περισσότερο το ανελαστικό καθήκον παρά την ελεύθερη βούληση. Η επιβολή του νόμου που τσαλαπατά αναφαίρετα δικαιώματα προσωπικών επιλογών αποτελεί καταπιεστική κι όχι συμβιωτική συνθήκη. Κι εδώ ακριβώς βρισκόμαστε μπροστά στο πρόβλημα της λεπτής ισορροπίας ανάμεσα στην εφαρμογή του νόμου και της διατήρησης της ατομικής επιλογής. Στη μετατροπή του νόμου, από εργαλείο οριοθέτησης συμπεριφοράς σε εργαλείο απελευθέρωσης. Γιατί ο νόμος, δρώντας περιοριστικά, οφείλει να προστατεύει τις ελευθερίες προσδίδοντας ασφάλεια και ισότητα. Γιατί μόνο έτσι εξασφαλίζεται η κοινωνική συνοχή και μόνο μέσω της κοινωνικής συνοχής μπορεί να υπάρξει η ανθρώπινη ολοκλήρωση, δηλαδή η κατάκτηση της ευδαιμονίας.

 

Για τον Αριστοτέλη η εφαρμογή του νόμου είναι υπόθεση που πρέπει πρωτίστως να πηγάζει μέσα από τον άνθρωπο κι όχι να επιβάλλεται, κι αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την κατάκτηση της ηθικής αρετής. Η ηθική διαμόρφωση του ανθρώπου είναι η εξασφάλιση της συμβίωσης, δηλαδή το βασικότερο κλειδί της ευτυχίας. Με δεδομένο ότι η ηθική αρετή δεν δίνεται από τη φύση – δεν είναι όμως και αντίθετη από τη φύση – αλλά είναι κάτι που διδάσκεται και που μπορεί να υιοθετηθεί με τον εθισμό βρισκόμαστε μπροστά στην απόλυτη ευθύνη του ανθρώπου που χτίζει μόνος του την ευτυχία ή τη δυστυχία του. Γιατί η ευτυχία δεν είναι κατάσταση, αλλά ενέργεια της ψυχής ή αλλιώς η ψυχή οφείλει να ενεργήσει, να κερδίσει την ευτυχία. Και κάπως έτσι η ηθική αρετή παίρνει δυσθεώρητες διαστάσεις, αφού είναι ο κύριος ρυθμιστής της κοινωνικής συμβίωσης, δηλαδή η ύψιστη προϋπόθεση της ευτυχίας. Γι’ αυτό η ηθική φιλοσοφία είναι κομμάτι της πολιτικής φιλοσοφίας. Γι’ αυτό όποιος θέλει να αλλάξει τον κόσμο οφείλει πρώτα να αλλάξει τον εαυτό του. Υπό αυτή την έννοια η παιδεία παίρνει διαστάσεις βαθύτατα πολιτικές, αφού η παιδεία είναι ο καθοριστικότερος παράγοντας διαμόρφωσης συμπεριφοράς. Η στείρα – τεχνοκρατική εκπαίδευση της αναπαραγωγής πληροφοριών και της άκρατης ανταγωνιστικότητας απέχει παρασάγγας από το αριστοτελικό όραμα, αφού από τη φύση της αναιρεί κάθε ηθική διάπλαση. Γιατί η ηθική διάπλαση δεν προσεγγίζεται με θεωρητικές αναλύσεις μέσω της τέχνης ή της ιστορίας, της φιλοσοφίας κλπ, αλλά έμπρακτα. Γιατί η ηθική διάπλαση δεν αποστηθίζεται, πραγματώνεται. Γιατί η ηθική διάπλαση προϋποθέτει τη συλλογικότητα, δηλαδή την επιθυμία της ομαδικής δράσης κι όχι τον καταναγκασμό. Με άλλα λόγια προϋποθέτει τη συναισθηματική κάλυψη της οικιοθελούς συμμετοχής κι όχι της προσωπικής επιβολής που μετατρέπει τη βαθμολογία σε αυτοσκοπό. Η έλλειψη χαράς, η άκρατη εντατικοποίηση, η ασφυκτική ταύτιση της εκπαίδευσης με μελλοντικούς εργασιακούς εκβιασμούς, η άκαμπτη παντογνωσία των εκπαιδευτικών φορέων, η εμπλοκή της φροντιστηριακής ανταγωνιστικότητας και η κρατική ανευθυνότητα των διαρκών μεταρρυθμίσεων, που μόνο ως ομολογία της ανεπάρκειας μπορεί να μεταφραστεί, μετατρέπουν την εκπαίδευση σε τυπική – μηχανιστική – τεχνοκρατική διαδικασία που περισσότερο απομακρύνει παρά ενώνει τους ανθρώπους.

 

Υπό αυτούς τους όρους η εκπαίδευση αντί να διαμορφώνει την κοινωνία παρεμβαίνοντας στη διάπλαση των κοινωνικών ιδανικών διαμορφώνεται από αυτή αναπαράγοντας ιδανικά που βρίσκει έτοιμα. Με άλλα λόγια περισσότερο καθρεφτίζει παρά δημιουργεί την κοινωνική συνείδηση. Ο ατομικισμός, ο έσχατος  εργασιακός ανταγωνισμός, η ανισότητα, η κατάλυση κάθε ομαδικότητας και η υιοθέτηση του δόγματος ο σώζων εαυτόν σωθήτω, καθιστούν αδύνατη τη συνύπαρξη, αφού, μέσα σε μια απόλυτη διαστρέβλωση, ο σύγχρονος άνθρωπος την αντιλαμβάνεται μόνο με την προϋπόθεση της προσωπικής υπεροχής. Η κατανάλωση μεταφραζόμενη σε κοινωνική καταξίωση μετατρέπεται σε νόημα ύπαρξης και επικύρωση κάθε προσωπικής επιτυχίας. Η απληστία καλλιεργείται μεθοδικά ως τρόπος ζωής μέσα από τον βαθιά μελετημένο μηχανισμό της διαφήμισης, που συνέχεια δημιουργεί ανάγκες. Η θεοποίηση του χρήματος λειτουργεί ως έσχατη κοινωνική παθητικότητα. Η αποξένωση συνθλίβει τα πάντα. Υπό αυτές τις συνθήκες το να μιλάμε για κοινωνική αρμονία και ισότητα και αλληλεγγύη και συνοχή και δεν ξέρω και ‘γω τι άλλο είναι μάλλον περιττό. Υπό αυτές τις συνθήκες οι ιδέες του Αριστοτέλη για ηθική αρετή και κοινωνική συνείδηση φαντάζουν παιδαριώδεις κι αυτή ακριβώς είναι η επισφράγιση της ανθρώπινης δυστυχίας.

Παραγωγή ενέργειας από πυρηνική σύντηξη σε 15 χρόνια σχεδιάζουν MIT-CFS

Επιστήμονες του MIT θέλουν να φτιάξουν ένα πιλοτικό εργοστάσιο που να λειτουργεί στα προσεχή 15 χρόνια, σε συνεργασία με τη νέα ιδιωτική αμερικανική εταιρεία Commonwealth Fusion Systems-CFS (τεχνολογικό κομμάτι και αυτή του ΜΙΤ), ώστε έως τότε να έχει αναπτυχθεί η κατάλληλη τεχνολογία για την παραγωγή ενέργειας από πυρηνική σύντηξη. Βεβαίως είναι ένα όνειρο δεκαετιών, που τώρα φαίνεται να έρχεται πιο κοντά στην υλοποίησή του.

 

Χρησιμοποιώντας μαγνήτες υψηλού πεδίου που κατασκευάστηκαν με πρόσφατα διαθέσιμα υπεραγωγούς υψηλής θερμοκρασίας, αυτό το πείραμα θα ήταν το πρώτο ελεγχόμενο πλάσμα σύντηξης για παραγωγή καθαρής ενέργειας.

Η πυρηνική σύντηξη βασίζεται στη συγχώνευση ατόμων υδρογόνου, που δημιουργούν το βαρύτερο ήλιο και παράλληλα απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες ενέργειας, η οποία στη συνέχεια μετατρέπεται σε «καθαρό» ηλεκτρισμό. Μια διαδικασία που δεν εκπέμπει άνθρακα στην ατμόσφαιρα και δεν επιδεινώνει την κλιματική αλλαγή.

 

Σήμερα η πιο προχωρημένη προσπάθεια παραγωγής ενέργειας από πυρηνική σύντηξη είναι ο «Διεθνής Θερμοπυρηνικός Πειραματικός Αντιδραστήρας» (ITER) που κατασκευάζεται στην Προβηγκία της Γαλλίας. Είναι ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ύψους 18 δισ. €, που έχει σχεδιασθεί για να παράγει 100 μεγαβάτ θερμότητας, όμως έχει γνωρίσει διαδοχικές καθυστερήσεις και μεγάλες υπερβάσεις κόστους στην πορεία, ενώ επιπλέον δεν θα μετατρέπει άμεσα τη θερμότητα σε ηλεκτρισμό.

 

Η νέα συμμαχία ΜΙΤ-CFS, που έχει ήδη εξασφαλίσει χρηματοδότηση 50 εκατομμυρίων δολαρίων έως τώρα από την ιταλική ενεργειακή εταιρεία ΕΝΙ, θα αξιοποιήσει μια νέα γενιά ισχυρότερων υπεραγωγών υψηλής θερμοκρασίας που θα δημιουργούν ένα ισχυρό μαγνητικό πεδίο, το οποίο θα συγκρατεί αιωρούμενο το καυτό πλάσμα «καυσίμου» (υδρογόνου) στην καρδιά του θερμοπυρηνικού αντιδραστήρα.

 

Αυτό θα επιτρέψει στον αντιδραστήρα να είναι πολύ μικρότερος σε όγκο σε σχέση με τον αντιδραστήρια του ITER (μόλις το ένα εξηκοστό πέμπτο), καθώς επίσης φθηνότερος και πιο εύχρηστος. Συνολικά, με βάση τα αμερικανικά σχέδια, η υπό ανάπτυξη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής από πυρηνική σύντηξη θα είναι μόνο το ένα πέμπτο σε μέγεθος σε σχέση με την αντίστοιχη σχεδιαζόμενη μονάδα του ITER – και αυτό θα αποτελεί μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα, όταν φθάσει η στιγμή της εμπορικής αξιοποίησης.

 

Σε πρώτη φάση μέσα την επόμενη τριετία, 30 εκατ. δολάρια θα επενδυθούν σε έρευνα στο ΜΙΤ, με στόχο τη μετατροπή των υπεραγωγών στους ισχυρότερους παγκοσμίως ηλεκτρομαγνήτες υψηλής απόδοσης.

 

Η θερμοπυρηνική σύντηξη απαιτεί θερμοκρασίες εκατοντάδων εκατομμυρίων βαθμών Κελσίου, μεγαλύτερων από ό,τι στο κέντρο του Ήλιου, τις οποίες όμως είναι αδύνατο να αντέξει οποιοδήποτε υλικό. Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει να δημιουργηθούν πανίσχυρα μαγνητικά πεδία που θα συγκρατούν στο κενό, χωρίς να αγγίζει τα τοιχώματα του αντιδραστήρα, το καυτό πλάσμα, δηλαδή τη «σούπα» των υποατομικών σωματιδίων. Τα νέα υπεραγώγιμα υλικά από το οξείδιο YBCO, που αντέχουν μεγάλες θερμοκρασίες, καθιστούν πιο εύκολη τη δημιουργία τέτοιων μαγνητών, που θα είναι μικρότεροι σε μέγεθος αλλά πιο ισχυροί.

 

Στη συνέχεια, μέσα στην επόμενη δεκαετία, οι ερευνητές του Κέντρου Επιστήμης Πλάσματος και Σύντηξης του ΜΙΤ στοχεύουν να αναπτύξουν τον πρώτο στον κόσμο αντιδραστήρα «τσέπης» πυρηνικής σύντηξης με την ονομασία SPARC (μετεξέλιξη του σχεδίου του αντιδραστήρα «τόκαμακ» του ITER), ο οποίος θα παράγει περισσότερη θερμική ενέργεια (100 MW) από όση θα καταναλώνει.

Τελικά, στην τρίτη φάση, σε 15 χρόνια από σήμερα, ελπίζουν να έχουν μετατρέψει τον αντιδραστήρα SPARC σε ένα πιλοτικό εργοστάσιο ισχύος 200 μεγαβάτ, που θα μετατρέπει τη θερμική ενέργεια σε ηλεκτρική και το οποίο θα διασυνδεθεί με το δίκτυο ηλεκτρισμού.

 

Ο ITER αναμένεται να έχει λειτουργήσει έως το 2035, ενώ ο SPARC νωρίτερα. Κατά κάποιο τρόπο, ξεκινά μια κούρσα ανταγωνισμού ανάμεσα στους δύο αντιδραστήρες. Μια άλλη βρετανική εταιρεία, η Tokamak Energy, προσπαθεί επίσης να αναπτύξει μια παρόμοια τεχνολογία, αξιοποιώντας και αυτή τους νέους υπεραγωγούς, όμως το εγχείρημα του ΜΙΤ θεωρείται πιο πολλά υποσχόμενο.

 

Αντίθετα με το ουράνιο ή το πλουτώνιο που χρησιμοποιούνται ως πυρηνικά καύσιμα στους σημερινούς πυρηνικούς αντιδραστήρες σχάσης για ηλεκτροπαραγωγή, το υδρογόνο, που θα είναι το καύσιμο για τους αντιδραστήρες πυρηνικής σύντηξης, δεν πρόκειται ποτέ να αποτελέσει είδος σε έλλειψη, καθώς υπάρχει σε αφθονία παντού. Επιπλέον, εκτός από το ότι δεν δημιουργεί «αέρια του θερμοκηπίου», η πυρηνική σύντηξη δεν παράγει ούτε επικίνδυνα ραδιενεργά απόβλητα, όπως συμβαίνει με τη σχάση.

Ανακαλύφθηκε το πιο γρήγορο άστρο νετρονίων στον Γαλαξία μας

Ευρωπαίοι και Αμερικανοί αστρονόμοι – μεταξύ των οποίων και ο αστροφυσικός Σωτήρης Σανιδάς- ανακάλυψαν δύο νέους ταχέως περιστρεφόμενους αστέρες νετρονίων (πάλσαρ). Ο ένας (J1552) περιστρέφεται σαν «σβούρα» 412 φορές το δευτερόλεπτο, ενώ ο δεύτερος (J0952) ακόμη πιο γρήγορα, 707 φορές το δευτερόλεπτο ή πάνω από 42.000 φορές το λεπτό, γεγονός που τον καθιστά το ταχύτερο πάλσαρ του γαλαξία μας και το δεύτερο ταχύτερο που έχει βρεθεί ποτέ στο σύμπαν (το ρεκόρ κατέχει ένα πάλσαρ που περιστρέφεται 716 φορές το δευτερόλεπτο).

 

Το πάλσαρ PSR J0952-0607 περιστρέφεται 707 φορές το δευτερόλεπτο και τώρα κατατάσσεται ως ο δεύτερος ταχύτερος γνωστός πάλσαρ. Η θέση της ανακάλυψης του πρώτου χιλιοστοδευτερόλεπτου από το ραδιοτηλεσκόπιο LOFAR, ο PSR J1552 + 5437, που περιστρέφεται 412 φορές το δευτερόλεπτο, εμφανίζεται στα αριστερά

Το ταχύτερο πάλσαρ του Γαλαξία μας απέχει 3.200 έως 5.700 έτη φωτός από τη Γη και βρίσκεται στην κατεύθυνση του Αστερισμού του Εξάντα. Έχει μάζα περίπου 1,4 φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο μας και γύρω του κινείται ένα συνοδό άστρο, που διαγράφει μια πλήρη τροχιά κάθε εξήμιση ώρες. Το πάλσαρ τροφοδοτείται συνεχώς με ύλη από τον σύντροφό του.

 

Οι αστέρες νετρονίων είναι απομεινάρια τεράστιων άστρων, που τελείωσαν τη ζωή τους με μια έκρηξη τύπου σούπερ-νόβα. Ό,τι απέμεινε, είναι μια σφαίρα που έχει περίπου το μέγεθος μιας πόλης, αλλά με τρομερά συμπυκνωμένη ύλη, μεγαλύτερη από του Ήλιου μας, και με πολύ ισχυρό μαγνητικό πεδίο.

 

Το άστρο νετρονίων περιστρέφεται με μεγάλη ταχύτητα γύρω από τον εαυτό του, εκπέμποντας από τους μαγνητικούς πόλους του ραδιοκύματα, ακτίνες-Χ, ακτίνες-γάμα και ορατό φως. Σε κάθε διαδοχική περιστροφή του, κάποια δέσμη ακτινοβολίας μπορεί να γίνει αντιληπτή από τη Γη, όπως το φως ενός φάρου που αναβοσβήνει.

 

Η νέα ανακάλυψη έγινε με το ραδιοτηλεσκόπιο χαμηλών συχνοτήτων LOFAR (Low-Frequency Array) στην Ολλανδία, που θεωρείται κατάλληλο για τον εντοπισμό πάλσαρ, επειδή αυτά είναι φωτεινότερα κατά την εκπομπή χαμηλής συχνότητας ραδιοκυμάτων. Η ανακάλυψη του πάλσαρ J0952 έγινε στη συχνότητα περίπου των 135 ΜHz.

 

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Cees Bassa του Ινστιτούτου Ραδιοαστρονομίας της Ολλανδίας (ASTRON), έκαναν δύο σχετικές δημοσιεύσεις στο περιοδικό αστροφυσικής «Astrophysical Journal Letters». Μεταξύ των επιστημόνων ήταν ο έλληνας αστρονόμος Σωτήρης Σανιδάς του Αστρονομικού Ινστιτούτου ‘Αντον Πάνεκουκ του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ.