Είναι αυτή η ανάμνηση που με κρατάει ζωντανό, και είναι και η άλλη που μοιάζει με πρόωρο θάνατο της ευτυχίας μου.
Αναμνήσεις... Ένα κεφάλαιο που στις πρώτες σελίδες καταγράφει στιγμές και τελειώνει με ολόκληρα βιώματα, και όλα αυτά υπογραμμισμένα με συναισθήματα και ανθρώπινες σχέσεις.
Κάθε ανάμνηση, ευχάριστη ή δυσάρεστη, φέρει το αποτύπωμά της στη συνείδησή μας και κουβαλάει το άρωμά της πάνω στην ύπαρξή μας, τη διάθεσή μας και τη σκέψη μας.
Οι αναμνήσεις – ορόσημα της ταυτότητά μας
Ποιος ήμουν – ποιος είμαι – ποιος θέλω να είμαι;
Η ανάμνηση μπορεί να ανήκει στο παρελθόν όμως έχει μια πολύτιμη δυναμική, μας κάνει ανθρώπους, τόσο στο εδώ και το τώρα όσο και για το μέλλον. Μέσα από τις αναμνήσεις πλέκουμε την ταυτότητά μας, προσδίδοντας μια συνέχεια του εαυτού μας στο χρόνο και έχοντας κωδικοποιήσει ποιοι είμαστε, τι έχουμε καταφέρει, τι ονειρευόμαστε για τον εαυτό μας και ποιοι θέλουμε να είμαστε. Οι αναμνήσεις γεννούν τόσο την ικανοποίηση από τις εμπειρίες όσο και μια υπαρξιακή αγωνία.
Μαθαίνω από τα λάθη μου – Προσαρμόζομαι – Δεν μετανιώνω – Νιώθω χορτασμένος από τη ζωή μου
Είναι όμως πάντα έτσι;
Υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν «αμαρτίες», πάθη, ενοχές, μαζεμένα απωθημένα ή που έχουν κάνει λάθος επιλογές που τους σφράγισαν μια πορεία γεμάτη σύγχυση και πίεση;
«Νομίζω ο καθένας έχει τα μυστικά του. Αυτό που θυμάται αλλά εύχεται να μπορούσε να ξεχάσει, και αυτό που θυμάται αλλά εύχεται να είχε ζήσει ή να ζήσει στο μέλλον».
Καταλαβαίνουμε ότι ο άνθρωπος μπορεί να δημιουργεί αναμνήσεις, μέσα από νοητές εικόνες και φαντασιώσεις, για μη πραγματοποιήσιμα πράγματα. Αναμνήσεις στη σφαίρα της φαντασίας, εκδηλώνοντας πολλές φορές μια έντονη προσκόλληση σε αυτές γιατί θέλουμε να κατακτήσουμε αυτό το ιδανικό που σκεπτόμαστε.
Και γιατί να είναι τόσο σημαντικό αυτό το κάτι που δεν έχουμε καν βιώσει και απλώς τριγυρνάει στο μυαλό μας;
Μάλλον είναι το κλειδί της ευτυχίας που ονειρευόμαστε και ο στόχος που θα θέλαμε να εκπληρώσουμε. Χωρίς αυτό, διακυβεύεται η ψυχική ισορροπία και συνείδηση του ατόμου. Όταν κάτι απειλεί την συνείδησή μας απέναντι σε ένα γεγονός, δημιουργούμε ένα αντίβαρο, μια άμυνα, ώστε να πάρουμε ώθηση να το καταπολεμήσουμε. Σε πολλούς, αυτός ο άπιαστος στόχος, είναι τόσο δελεαστικός που καταλήγει σε εμμονή.
Η εμμονή, ακόμη και η απλώς επαναλαμβανόμενη ανάκληση παρελθοντικών εμπειριών κρατάει το άτομο κολλημένο, μπλοκαρισμένο μη μπορώντας να προχωρήσει στη ζωή του. Αυτό με τη σειρά του φέρνει και τα πρώτα σημάδια άρνησης της πραγματικότητας, άγχους, στρες, κατάθλιψης, επιθετικότητας ή αναβλητικότητας σε άλλους τομείς.
Είναι μια προσωπική ρήξη με τον εαυτό μας, και ίσως κάτι φταίει με το μέσα μας παρά με τους άλλους.
«Γερνάμε πιο γρήγορα, όταν αρχίζουμε να νοσταλγούμε στιγμές που δεν υπήρξαν.»
Σβήνει ο χρόνος τις πληγές;
Ένας παρηγορητικός μύθος είναι το «ο χρόνος σβήνει τις πληγές», αλλά δεν είναι η πραγματικότητα. Ο χρόνος δεν έχει την μεταφυσική ικανότητα να παρέμβει στον εγκέφαλο και να διαγράψει όλες τις άσχημες αναμνήσεις, ώστε να νιώθουμε ευτυχισμένοι χωρίς κανένα βάρος. Άλλωστε και να γινόταν αυτό και να είχαμε μόνο τις όμορφες στιγμές στο ιστορικό μας θα ήμασταν περισσότερο ευτυχισμένοι ή περισσότερο αποτελεσματικοί;
To ότι ο χρόνος σβήνει τις πληγές, σηματοδοτεί ότι με την πάροδο του χρόνου η συνείδηση του ατόμου «χωνεύει» το αρνητικό γεγονός, το έχει αποδεχτεί και συνηθίζει να ζει με αυτό. Δεν είναι τυχαίο που λέμε πως ακόμη και οι νεκροί ανασταίνονται κάθε φορά που τους λησμονούμε. Το συναίσθημα, λοιπόν, σταδιακά θα καταλαγιάζει αλλά πάντα θα υπάρχει η θύμηση, όπως συμβαίνει στο πένθος, τα ψυχικά τραύματα και τις εμπειρίες που αναβλύζουν ενοχή.
Οι μοναδικές περιπτώσεις στις οποίες ο χρόνος μπορεί να προστατέψει τον άνθρωπο από τις πληγές του παρελθόντος είναι οι άνοιες του γήρατος. Στην άνοια και την ασθένεια του Alzheimer, έχουμε να κάνουμε με μια νευρο-εκφυλιστική νόσο του εγκεφάλου, όπου γίνεται ατροφία των κυττάρων μνήμης, κινητικότητας, μάθησης και γνωστικών λειτουργιών, τα οποία σβήνουν το παρελθόν και κάθε στοιχείο ταυτότητας και προσωπικότητας.
«Τα πράγματα που θυμόμαστε καλύτερα είναι αυτά που θα ήταν προτιμότερο να τα ξεχνούσαμε.»
Οι 5 Τύποι αναστοχασμών του παρελθόντος
Υπερανάλυση του παρελθόντος: Όταν η μια σκέψη φέρνει την άλλη, και γίνεται ένας φαύλος κύκλος καθώς εκμαιεύουμε πιθανές εναλλακτικές που θα μπορούσαν να συμβούν γύρω από το σενάριο της εμπειρίας.
Αυθαίρετα συμπεράσματα: Αυτά γεννιούνται καθώς κάνουμε σκέψεις και ερμηνεύουμε με διαφορετικές πιθανές αιτίες για ένα αρνητικό γεγονός. Ένας φίλος μας που μας μίλησε θυμωμένος δεν σημαίνει ότι είναι θυμωμένος με εμάς, ή όταν συμπεραίνουμε ότι κάποιος μας αγνοεί ενώ συμβαίνει κάτι άλλο που δεν γνωρίζουμε.
Σκέψεις γύρω από τις προσδοκίες: Στοχάζοντας υψηλές ιδέες, αναπτύσσοντας πολλές απαιτήσεις από τον εαυτό μας και τους άλλους δύναται να οδηγήσουν σε μια απογοήτευση με την πραγματική διάσταση των πραγμάτων και τις αντοχές μας. Η καθημερινότητα χρήζει οργάνωσης και μεθοδικότητας και ένα χάος από υψηλά standards, ίσως μας παρασύρει και μας γεμίσει θλίψη.
Εστίαση στο αρνητικό: Όταν οι σκέψεις φλερτάρουν με τα αρνητικά ερεθίσματα δίχως να λαμβάνουμε υπόψη τα θετικά, βαφτίζοντας το καμένο δέντρο καμένο δάσος. Μία αρνητική σκέψη μπορεί να γενικευτεί προσδίδοντας αρνητικό πρόσημο και σε άλλες εμπειρίες, πτυχές του χαρακτήρα μας και προσωπικές αποτυχίες.
Γνωρίζοντας το μέλλον: Η τάση του να σκεπτόμαστε και να σμιλεύουμε το αύριο. Η σκέψη του «τι θα γίνει αν…», «και αν γίνει αυτό;..», που ίσως να συνοδεύεται από φαντασιώσεις και εικόνες του πως θα μοιάζουν τα πράγματα σε κάτι που μας απασχολεί είναι ένα βασανιστικό κυνήγι του μυαλού να προβλέψει το μέλλον επιφέροντας στρες, αγωνία και αποπροσανατολισμό του σήμερα.
Η στενή σχέση της ανάμνησης με ψυχολογικά προβλήματα
Δεδομένου ότι η αναπόληση του παρελθόντος συνδέεται με το πώς λειτουργούμε ως άνθρωποι, δεν αποτελεί σύμπτωση το γεγονός ότι ποικίλες ψυχικές διαταραχές «μαρτυρούν» και κάποια διαταραχή μνήμης.
«Φαίνεται πως η μνήμη μας απατά με πολλούς τρόπους.»
Αναμνήσεις και καταθλιπτική διάθεση
Ένας άνθρωπος που διασχίζει μια καταθλιπτική περίοδο, τείνει να ανακαλεί περισσότερο τις αρνητικές αναμνήσεις παρά τις θετικές. Εστιάζει στις προσωπικές αποτυχίες παραλείποντας ό,τι θετικό ή ωφέλιμο μπορεί να υπήρξε μέσα σε αυτές. Οι σκέψεις προϋπάρχουν των αναμνήσεων και η διάθεση επιδρά στη συναισθηματική όψη της σκέψης, πράγμα που υποβοηθάει το άτομο να θυμάται τα αρνητικά σενάρια της ζωής του.
Σε μια κατάσταση όπως την κατάθλιψη, υπάρχει μια ανηδονία, μια έλλειψη ενθουσιασμού και μια απαισιοδοξία με όλα γύρω να μοιάζουν μαύρα, γεγονός που οδηγεί το άτομο να σκέπτεται υπό αρνητικό πρίσμα και ως εκ τούτου να ανακαλεί τις αντίστοιχες αναμνήσεις. Υποστηρίζεται ότι ο βαθμός που το άτομο αναστοχάζεται το παρελθόν δίνει μια εικόνα για την έναρξη, την ένταση και τη διάρκεια της κατάθλιψης όταν αυτή αναπτυχθεί.
Όταν μελαγχολούμε...
Επίσης, στην κατάθλιψη ή ακόμα και στις περιόδους που είμαστε μελαγχολικοί, μπορεί να παρατηρήσουμε μια γενίκευση στις εμπειρίες του παρελθόντος. Αυτό σημαίνει ότι μια παρελθοντική ή και πρόσφατη αρνητική ανάμνηση-εμπειρία οδηγεί το άτομο σε ένα γενικευμένο αρνητικό συμπέρασμα για τον εαυτό του, «πάντα αποτυγχάνω σε αυτά τα πράγματα…», «Είμαι άχρηστος, δεν μπορώ να τα καταφέρω.».
Ακόμη ένα γνωστικό σφάλμα της κατάθλιψης είναι η δυσκολία να ανακαλέσει το άτομο ένα γεγονός που πραγματοποιήθηκε σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο. Η τάση του να κατηγορεί ο άνθρωπος τον εαυτό του για ένα γεγονός, να βάζει την ταμπέλα του «εγώ ο φταίχτης», είναι πολύ σύνηθες στην καταθλιπτική διάθεση, κάτι που επιδεινώνεται όσο το άτομο είναι επιρρεπές στην ανάκληση αρνητικών αναμνήσεων.
Αγχώδεις διαταραχές: Πώς η ανάμνηση δημιουργεί προκατάληψη
Οι ανεπιθύμητες, ενοχλητικές προσωπικές αρνητικές αναμνήσεις που αυθόρμητα και απρόσκοπτα ξεπηδούν στο μυαλό είναι ένα γνώρισμα χαρακτηριστικό και στις αγχώδεις διαταραχές.
Υπάρχει μεγάλος αριθμός ατόμων που υποφέρει από κοινωνικό άγχος, στιγμές ή γεγονότα που στο παρελθόν γέννησαν την ντροπή, την αμηχανία, την έκθεση, τη στοχοποίηση ενώπιον ενός κοινωνικού κύκλου. Τα άτομα που συνήθως είναι ανασφαλή και αγχώδη θεωρούνται και πιο ευάλωτα στο να καλλιεργήσουν προκαταλήψεις εαυτού μέσα από ατυχούντα συμβάντα του παρελθόντος.
Ένα μπέρδεμα της γλώσσας σε μια δημόσια ομιλία, μια αδέξια κίνηση στο χώρο εργασίας, ή ένα ντύσιμο μη αποδεκτό σε μια περίσταση είναι παραδείγματα-αναμνήσεις που κυοφορούν το αίσθημα της ντροπής σε συσχέτιση με τη κοινωνία. Θυμούμενος κανείς τέτοιες αναμνήσεις αυθυποβάλλεται μια προκατάληψη, μια γνωστική απάτη του τύπου «είμαι αδέξιος, ανίκανος, στιγματισμένος, περίεργος», η οποία τον ακολουθεί σε επίκαιρες δραστηριότητες.
Διαταραχή μνήμης μετά από τραυματικό στρες
Δυστυχώς πολλοί γινόμαστε ανά καιρούς μάρτυρες ή αποδέκτες απειλητικών γεγονότων που τραυματίζουν με διαφορετικό τρόπο και ένταση τον καθένα και φέρουμε ως άμεση αντίδραση έναν έντονο φόβο, ένα αίσθημα αβοηθητότητας ή τρόμο.
Παρεισφρέουσες αναμνήσεις: Το τραυματικό γεγονός αναβιώνεται μέσα από ενοχλητικές σκέψεις, επαναβιώσεις ή εφιάλτες. Η αναβίωση δύναται να είναι και εσκεμμένη καθώς το άτομο «μηρυκάζει» το τραυματικό γεγονός. Απρόσκλητες εικόνες ξεπηδούν στο μυαλό μη μπορώντας να ελεγχθούν από το άτομο. Τα συναισθήματα διακοσμούνται με την ίδια ένταση που είχαν βιωθεί στη στιγμή του συμβάντος.
Αποφυγή: Μια συνηθισμένη στρατηγική αποτελεί η υιοθέτηση δραστηριοτήτων ή συμπεριφορών που αποτρέπουν το άτομο να θυμάται το τραυματικό γεγονός.
Το άτομο επιστρατεύει νοητικούς αμυντικούς μηχανισμούς, όπως η αδυναμία ανάκλησης κάποιων τμημάτων της εμπειρίας, το συναισθηματικό «μούδιασμα» ή η αποξένωση από τους άλλους, καθώς και η φυσική αποφυγή αυτών που του θυμίζουν αυθόρμητα το τραύμα.
Τι μορφή παίρνουν τα τραύματα όταν ξεχαστούν;
Ιδιαίτερα για τα τραύματα που συνέβησαν στην πρώιμη παιδική ηλικία, η εμπειρία είναι πιθανό να μη μετουσιωθεί σε ανάμνηση συνειδητή αλλά σαν ένα θραύσμα γυαλιού να απωθηθεί και να εισχωρήσει στο υποσυνείδητο.
Μακροχρόνια, αυτό δύναται να επηρεάσει την προσωπικότητα και τη ψυχική ισορροπία του ατόμου, χωρίς το ίδιο να θυμάται τι ακριβώς συνέβη αλλά να συμπεριφέρεται με βάση τις πληγές που έχει αφήσει πάνω του το πρώιμο τραύμα.
Αποσυνδετική Διαταραχή Ταυτότητας
Υπό το φως των κλινικών περιπτώσεων και ερευνητικών δεδομένων, το τραύμα της παιδικής σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης έχει συνυφανθεί με την ανάπτυξη αποσυνδετικής διαταραχής ταυτότητας.
Υπάρχει η παρουσία δύο ή περισσότερων διακριτών ταυτοτήτων ή προσωπικοτήτων. Ο αριθμός των δευτερευουσών προσωπικοτήτων εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες, όπως την σοβαρότητα και την χρονική διάρκεια της κακοποίησης. Οι περισσότερες δευτερεύουσες προσωπικότητες αναδύονται ουσιαστικά για να προασπίσουν την κύρια και αυθεντική ταυτότητα του ατόμου που έζησε το τραύμα και κουβαλάει την ανάμνηση. Το κακοποιημένο παιδί μαθαίνει να αποσυνδέεται ή να εισέρχεται σε μια κατάσταση αυτούπνωσης, απωθώντας στο υποσεινήδητο την ανάμνηση της κακοποίησης ως μέσον αντιμετώπισης.
Το «θεραπευτικό στοίχημα» είναι να βοηθήσουμε το άτομο να ανακτήσει τις απωθημένες αναμνήσεις, να αποτραυματισθεί από αυτές, ώστε η ανάκληση αναμνήσεων να μην εμφανίσει και άλλες προσωπικότητες, καθώς και την εξουδετέρωση των δευτερευουσών προσωπικοτήτων και ανάδειξη της κύριας του ταυτότητας.
«Οι αναμνήσεις ίσως να ξεθωριάζουν, αλλά δεν γερνάνε στο χρόνο.»
Ποιος άλλος κινεί τα νήματα των αναμνήσεων;
Ο αναστοχασμός του παρελθόντος δεν είναι απλώς μία σκέψη ή θύμηση που «τσιγκλίζει» τα συναισθήματα. Υπάρχει κάτι που ούτε βλέπουμε ούτε νιώθουμε. Υπάρχει ένα ολόκληρο νευρωνικό υπόστρωμα σε συγκεκριμένες γωνιές του εγκεφάλου που επεξεργάζεται διαφορετικά τη διαδικασία του αναστοχασμού.
Το «κοίταγμα στο παρελθόν», απαιτεί πολλές γνωστικές διεργασίες, ώστε να έρθει η θύμηση στην επιφάνεια.
Τα κλινικά δεδομένα και οι νευροαπεικονήσεις εγκεφάλων έχουν δείξει ότι υπάρχει μια δυσκολία στον έλεγχο, ιδιαίτερα την αναστολή, την αλλαγή και την διακοπή των συναισθηματικών αποκρίσεων.
Έχει επίσης βρεθεί χαμηλή συγκέντρωση φαιάς ουσίας στις δομές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για αυτές τις λειτουργίες, κάνοντάς τες λιγότερο εύπλαστες και ευέλικτες. Αυτά τα ευρήματα έχουν αναδειχθεί τόσο από συμμετέχοντες ερευνών που έχουν διαγνωσθεί με κατάθλιψη όσο και από υγιείς που έχουν μεγαλύτερη ευαλωτότητα στον αναστοχασμό.
Η αδυναμία, λοιπόν, αναστολής της σκέψης και των ερεθισμάτων είναι αυτή που εμβολιάζει το μυαλό με μεγαλύτερη παρορμητικότητα, επιτρέποντας τις ενοχλητικές σκέψεις να εισχωρήσουν πιο εύκολα στη μνήμη. Αυτό το «γνωστικό ελάττωμα» εμποδίζει το άτομο από το να θέσει στόχους αλλά ιδίως να τους διατηρήσει στο χρόνο, να τους εδραιώσει.
Το ίδιο έχει παρατηρηθεί και στην αλλαγή της προσοχής, όταν σε πειράματα ερευνών οι «αναστοχαστές» δυσκολεύονταν να προσανατολίσουν για δεδομένο χρόνο την προσοχή τους σε ένα ερέθισμα, κάτι που αναλύθηκε έπειτα από παρακολούθηση του οπτικού πεδίου. Αποτελέσματα άλλων ερευνών συμπέραναν ότι η χαμηλή τάση για αναστοχαμό συνδέεται με μεγαλύτερη ενεργοποίηση του οπτικού φλοιού. Μάλιστα, αυτά τα ευρήματα σηματοδοτούν και το υψηλό ρίσκο εμφάνισης κατάθλιψης σε εφήβους.
Είναι πράγματι εντυπωσιακό το τι μπορεί να κρύβεται πίσω από μία ανάμνηση και ίσως το ότι «όλα είναι στο μυαλό μας» είναι μια κοινή αλήθεια αλλά με βαθύτερα και αόρατα ακόμη ψήγματα.
Όσο κολλημένος είναι κανείς στις αναμνήσεις και το παρελθόν, τόσο κολλημένος και δυσκίνητος φαίνεται να είναι και ο εγκέφαλός του. Ως εκ τούτου, και η συμπεριφορά που είναι το αποτέλεσμα των σκέψεων, αντανακλά αυτά τα «πισωγυρίσματα», χάνοντας τον έλεγχο, την αυτο-επίγνωση, τη συναισθηματική διαχείριση και την ευκαιρία να προχωρήσει.
Προσωπικότητα και αναμνήσεις
Ο εγκέφαλος είναι ένας μεσάζων που σίγουρα θολώνει τα νερά της σκέψης.
Από την άλλη, η ιδιοσυγκρασία και η προσωπικότητα, πέρα από τα αρνητικά ή τραυματικά βιώματα που φέρει ο καθένας μόνος του, αποτελούν το καύσιμο που «αναζωπυρώνει» τις αναμνήσεις. Τα στοιχεία της προσωπικότητας ξεβράζουν ένα ηχηρό κάλεσμα της ανάμνησης και του τρόπου ανταπόκρισης σε αυτή.
Σε γενικές γραμμές, η ανασφάλεια που τρέφεται από την παιδική ηλικία, η χαμηλή αυτό-εκτίμηση, η τελειομανία, η αδυναμία συγχώρεσης του εαυτού και των άλλων καθώς και ο θυμός, υποσυνείδητος ή συνειδητός, είναι χαρακτηριστικά ανθρώπων που έχουν μεγάλη τάση στον αναστοχασμό του παρελθόντος.
Ακόμη τα άτομα που έχουν έντονο άγχος και πανικό, χάνουν την ψυχραιμία τους και τον έλεγχο ακόμη και αν δεν είναι μπροστά τους μια απειλή, τροφοδοτώντας αρνητικές σκέψεις παντρεμένες με τις αρνητικές αναμνήσεις. Η εξωστρέφεια και η εσωστρέφεια είναι δύο πυλώνες προσωπικότητας που δε φαίνεται απαραίτητα να συσχετίζονται με την ροπή στον αναστοχασμό στο παρελθόν.
Παρόλα αυτά, το γνώρισμα του να είναι κανείς ανοιχτός σε εμπειρίες, (openness to experience personality trait), γεννά μια όρεξη να γεύεται κανείς τη γεύση και την αίσθηση των αναμνήσεων.
Είναι αυτοί οι τύποι που συνεχώς «ψάχνονται», έχουν την ανάγκη να εμπνευστούν, και πολλές φορές όταν υπάρχει συναισθηματικό κενό στο παρόν, ανατρέχουν στο παρελθόν λησμονώντας ή αναβιώνοντας μια ανάμνηση. Είναι σαν ένα νοητό ναρκωτικό-αναλγητικό του ψυχικού πόνου. Αυτό όσο δημιουργικά και αν μπορεί να λειτουργήσει είναι και βασανιστικό ακριβώς επειδή δεν μπορούν να γεμίσουν το κενό και να ικανοποιηθούν από την πραγματικότητα του τώρα εμμένοντας σε ένα μοτίβο έντονης νοσταλγίας, στις «παλιές καλές ή κακές στιγμές».
Δεν θέλω άλλο να υπεραναλύω το παρελθόν
Ενώ δεν το θέλουμε, ενώ μας βασανίζει, ενώ μας μπλοκάρει, εμείς συνεχίζουμε τον φαύλο κύκλο των αρνητικών αναμνήσεων. Συνεχίζουμε να σκηνοθετούμε στο μυαλό μας και με τη φαντασία μας εναλλακτικά σενάρια που αφορούν τα λάθη μας, τα τραύματά μας, την προηγούμενη ζωή μας. Θα μπορούσε κάποιος να φανταστεί πως πρόκειται για μια μαζοχιστική νοοτροπία.
Όμως, στην πραγματικότητα, σε κανέναν δεν αρέσει να πονάει από σκέψεις και εμπειρίες του παρελθόντος. Ο καθένας καταβάθος κυνηγάει να ξεφύγει από τις εμπειρίες που κουβαλούν ένα προσωπικό στίγμα, να αλλάξει σελίδα, να απελευθερωθεί, να σταματήσει να βασανίζει το μυαλό του και το σώμα του.
Όταν τα βλέμματα είναι στραμμένα στο παρελθόν, ξανά και ξανά
Ερωτήσεις κρίσεως προς τον εαυτό μας:
- Τι με κάνει να αναλογίζομαι ξανά και ξανά το ίδιο γεγονός;
- Τι συναισθήματα μου γεννιούνται κάθε φορά με αυτή τη σκέψη και γιατί;
- Τι συνέπειες έχει πάνω μου αυτή η ανάλυση του παρελθόντος;
- Πώς θα μπορούσα να αλλάξω τα συναισθήματά μου απέναντι σε αυτό;
- Πώς μπορώ να προλάβω τον εαυτό μου όταν παρασύρομαι και πέφτω σε αυτή την παγίδα;
Το πρόβλημα είναι ότι δεν τα έχουμε βρει καλά με τον εαυτό μας, όσες ανακατατάξεις σκέψεων και εκδοχών και αν έχουμε κάνει για να «σώσουμε» μια αρνητική εμπειρία. Το να κουκουλώνουμε τα πράγματα, να αποποιούμαστε της ευθύνης ή και να κατηγορούμε τον εαυτό μας για το φέρσιμό μας, να μετανιώνουμε και να λέμε συνέχεια γιατί και γιατί, ποτέ δεν θα μας βοηθήσει να απαλλαγούμε από αυτό το μοτίβο. Πρέπει να αποδεχτούμε ότι έγινε, να το επεξεργαστούμε βαθιά, ώστε να πάρουμε ό,τι μπορούμε να κερδίσουμε για τον εαυτό μας, ό,τι μπορεί να μας δυναμώσει και να μας εξελίξει σαν ανθρώπους.
Οι αναμνήσεις θα πρέπει να μας κάνουν παραγωγικούς, επιλύοντας τα προβλήματα και παίρνοντας μαθήματα από τα παθήματα.
Αυτό θα είναι μια απελευθέρωση που δεν θα πρέπει να εγκυμονεί εγωισμούς και άρνηση. Είναι μια εσωτερική διαδικασία καταγράφοντας τα συναισθήματα και τις ανησυχίες παίρνοντας βαθιές ανάσες και ανακαλώντας και τις θετικές αναμνήσεις που θα μας ενισχύσουν το εγώ χτίζοντας ένα ευτυχέστερο αύριο.
