ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἰφιγένεια ἡ ἐν Ταύροις (687-724)

ΟΡ. εὔφημα φώνει· τἀμὰ δεῖ φέρειν κακά,

ἁπλᾶς δὲ λύπας ἐξόν, οὐκ οἴσω διπλᾶς.
ὃ γὰρ σὺ λυπρὸν κἀπονείδιστον λέγεις,
690 ταὔτ᾽ ἔστιν ἡμῖν, εἴ σε συμμοχθοῦντ᾽ ἐμοὶ
κτενῶ· τὸ μὲν γὰρ εἰς ἔμ᾽ οὐ κακῶς ἔχει,
πράσσονθ᾽ ἃ πράσσω πρὸς θεῶν, λῦσαι βίον.
σὺ δ᾽ ὄλβιός τ᾽ εἶ, καθαρά τ᾽, οὐ νοσοῦντ᾽, ἔχεις
μέλαθρ᾽, ἐγὼ δὲ δυσσεβῆ καὶ δυστυχῆ.
695 σωθεὶς δέ, παῖδας ἐξ ἐμῆς ὁμοσπόρου
κτησάμενος, ἣν ἔδωκά σοι δάμαρτ᾽ ἔχειν—
ὄνομά τ᾽ ἐμοῦ γένοιτ᾽ ἄν, οὐδ᾽ ἄπαις δόμος
πατρῷος οὑμὸς ἐξαλειφθείη ποτ᾽ ἄν.
ἀλλ᾽ ἕρπε καὶ ζῆ καὶ δόμους οἴκει πατρός.
700 ὅταν δ᾽ ἐς Ἑλλάδ᾽ ἵππιόν τ᾽ Ἄργος μόλῃς,
πρὸς δεξιᾶς σε τῆσδ᾽ ἐπισκήπτω τάδε·
τύμβον τε χῶσον κἀπίθες μνημεῖά μοι,
καὶ δάκρυ᾽ ἀδελφὴ καὶ κόμας δότω τάφῳ.
ἄγγελλε δ᾽ ὡς ὄλωλ᾽ ὑπ᾽ Ἀργείας τινὸς
705 γυναικός, ἀμφὶ βωμὸν ἁγνισθεὶς φόνῳ.
καὶ μὴ προδῷς μου τὴν κασιγνήτην ποτέ,
ἔρημα κήδη καὶ δόμους ὁρῶν πατρός.
καὶ χαῖρ᾽· ἐμῶν γὰρ φίλτατόν σ᾽ ηὗρον φίλων,
ὦ συγκυναγὲ καὶ συνεκτραφεὶς ἐμοί,
710 ὦ πόλλ᾽ ἐνεγκὼν τῶν ἐμῶν ἄχθη κακῶν.
ἡμᾶς δ᾽ ὁ Φοῖβος μάντις ὢν ἐψεύσατο·
τέχνην δὲ θέμενος ὡς προσώταθ᾽ Ἑλλάδος
ἀπήλασ᾽, αἰδοῖ τῶν πάρος μαντευμάτων.
ᾧ πάντ᾽ ἐγὼ δοὺς τἀμὰ καὶ πεισθεὶς λόγοις,
715 μητέρα κατακτὰς αὐτὸς ἀνταπόλλυμαι.
ΠΥ. ἔσται τάφος σοι, καὶ κασιγνήτης λέχος
οὐκ ἂν προδοίην, ὦ τάλας, ἐπεί σ᾽ ἐγὼ
θανόντα μᾶλλον ἢ βλέπονθ᾽ ἕξω φίλον.
ἀτὰρ τὸ τοῦ θεοῦ σ᾽ οὐ διέφθορέν γέ πω
720 μάντευμα· καίτοι γ᾽ ἐγγὺς ἕστηκας φόνου.
ἀλλ᾽ ἔστιν, ἔστιν, ἡ λίαν δυσπραξία
λίαν διδοῦσα μεταβολάς, ὅταν τύχῃ.
ΟΡ. σίγα· τὰ Φοίβου δ᾽ οὐδὲν ὠφελεῖ μ᾽ ἔπη·
γυνὴ γὰρ ἥδε δωμάτων ἔξω περᾷ.

***

ΟΡΕ. Μίλα καλά· τις συφορές μου πρέπει
να τις σηκώνω εγώ· κι αφού έναν πόνο
να ᾽χω μπορώ, δεν παίρνω κι άλλον. Τούτο
που πόνο και ντροπή το λες, θα μείνει
690 σ᾽ εμένα, αν σε σκοτώσω, ενώ βοηθός μου
στους κόπους μου ήσουν· κι ούτε δα άσκημο είναι,
αφού οι θεοί με καταντήσανε έτσι,
να φύγω από τον κόσμο· εσύ όμως είσαι
καλότυχος, κι αγνό το σπιτικό σου,
κι όχι καταραμένο, μολυσμένο
σαν το δικό μου. Κι αν εσύ ξεφύγεις
και κάμεις και παιδιά απ᾽ την αδερφή μου,
που για γυναίκα σού έδωσα, θα ζήσει
κι εμένα τ᾽ όνομα μου, κι άκληρο έτσι
το πατρογονικό μου δε θα σβήσει
Έτσι να γίνει· πήγαινε και ζήσε
και το σπίτι κυβέρνα του πατέρα.
700 Κι όταν θα πας στο αλογοβόσκητο Άργος,
μες στην Ελλάδα, μια εντολή σου δίνω
ορκίζοντάς σε στο δεξί σου χέρι·
τάφο ύψωσέ μου, βάλε απάνω μνήμης
σημάδια, και στο λάκκο μου να δώσει
και δάκρυα και μαλλιά της η αδερφή μου.
Πέθανα, πες, αφού με αγίασμα πρώτα
πλάι στο βωμό με ράντισε μια Αργεία.
Κι η ερμιά του σπιτιού μου ας μη σε κάμει
ν᾽ απαρνηθείς ποτέ την αδερφή μου.
Και τώρα γεια σου· εσύ ᾽σουν της καρδιάς μου
ο φίλος, σύντροφέ μου στους αγώνες
και συνανάθροφέ μου, εσύ, που τόσο
710 βάρος απ᾽ τα δεινά μου έχεις σηκώσει.
Ο Φοίβος με ξεγέλασε, αν και μάντης·
από ντροπή για τον παλιό χρησμό του
μ᾽ έστειλε πέρα αλάργα απ᾽ την Ελλάδα
με πονηριά. Βασίστηκα σ᾽ εκείνον,
τον πίστεψα, της μάνας μου έχω γίνει
φονιάς, κι ανταμοιβή μου είν᾽ ο χαμός μου.
ΠΥΛ. Και τάφο θα έχεις, και την αδερφή σου
δε θα την αρνηθώ, φτωχέ μου· φίλο
θα σ᾽ έχω πιο ακριβό, σα θα πεθάνεις,
κι απ᾽ όσο σε είχα ζωντανό. Δε σ᾽ έχει
χαλάσει ωστόσο ακόμα η θεία μαντεία,
720 αν και είναι πια κοντά η σφαγή· η μεγάλη
κακοτυχιά καμιά φορά τυχαίνει
να φέρει και αλλαγή πολύ μεγάλη.
ΟΡΕ. Σώπα· δε μ᾽ ωφελεί ο χρησμός του Φοίβου·
απ᾽ το ναό η γυναίκα, νά τη, βγαίνει.
Έρχεται πάλι η Ιφιγένεια· απευθύνεται πρώτα στους φύλακες.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΑ ΝΕΟΤΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ: Αρχαιότητα και νεοελληνική τέχνη

14.1. Γιατί ο κλασικισμός κράτησε τόσο πολύ; Γιατί υποχώρησε;

Στην Αγγλία ο όρος classics σήμαινε τα αριστουργήματα της ελληνικής και λατινικής φιλολογίας. Στην τέχνη ο κλασικισμός στηρίζεται στη μίμηση της Αρχαιότητας και στην παραδοχή ενός συστήματος αξιών που αποδίδονται στους αρχαίους. Κλασική παράδοση σημαίνει κλασικές αξίες που ίσχυαν και θα ισχύουν και στις επόμενες γενιές.

Ο κλασικισμός στην τέχνη έχει να κάνει με το ιδανικό στη μορφή και στο περιεχόμενο. Η κλασική τέχνη καθορίζεται από κανόνες που τους ορίζει η λογική. Η ομορφιά είναι μια όψη της αλήθειας και εξαρτάται από αναλογίες και μετρήσεις (Πλάτων, Τίμαιος). Η αρχαία τέχνη επικεντρωνόταν στην απεικόνιση του εξευγενισμένου ανθρώπινου πνεύματος σε ένα ιδανικό σώμα και παρείχε πειστικά πρότυπα για μίμηση. Αυτή η απεικόνιση έχει κάποιες ποιότητες: καθαρότητα σύλληψης-σύνθεσης, απλότητα (ιδανικό θεωρείται να εκφράζεις τα περισσότερα λέγοντας τα λιγότερα).

Ένας καλός καλλιτέχνης που επεδίωκε την ποιότητα είχε να ανταγωνιστεί την ίδια την Αρχαιότητα. Το να τη φθάσει ήταν ο μεγαλύτερος έπαινος που θα μπορούσε να κερδίσει. Αυτό ισχυριζόταν ο Βίνκελμαν τον 18ο αιώνα απαιτώντας τη μίμηση των αρχαίων. Σήμερα είναι δύσκολα αποδεκτό στην τέχνη να κοιτάζει κανείς προς τα πίσω. Μίμηση είναι ένας ευγενικός τρόπος να ορίσει κανείς την αντιγραφή. Ο πλούτος, ωστόσο, του κλασικισμού προέρχεται από τον πλούτο και την ποικιλία των αρχαίων πηγών, τις οποίες ο καλλιτέχνης δεν αντιγράφει, αλλά μεταμορφώνει, δημιουργώντας πρωτότυπα έργα όπως οι αρχαίοι συνάδελφοι του.

Ο κλασικισμός διατηρήθηκε όσο υπήρχε (ή υπάρχει) ενδιαφέρον για μια ανθρωποκεντρική τέχνη, για ουσιαστική ή επιφανειακή αναφορά στον άνθρωπο, με όποιες ιδεαλιστικές ή άλλες αποχρώσεις. Γιατί η τέχνη της Αρχαιότητας προσφέρει σύστημα αξιών με διαχρονική διάρκεια. Οι αρχαίοι μύθοι πλούτισαν όσο καμιά άλλη πηγή τη δυτική τέχνη προσφέροντάς της μια μεγάλη κληρονομιά από ιδέες, μεταφορές και θέματα με ανθρωπιστικό ενδιαφέρον σε μια κοινή γλώσσα. Για να αξιοποιηθεί αυτό το υλικό και να γίνει όχημα νέων ιδεών και αντιλήψεων, η γνώση της ελληνικής μυθολογίας ήταν απαραίτητη και είναι ουσιαστική προϋπόθεση για να κατανοήσει κανείς την ποίηση της δυτικής τέχνης.

Ο κλασικισμός όμως οφείλει κυρίως τη διάρκειά του στην παιδεία των Ευρωπαίων, που ακόμη και σήμερα περιλαμβάνει την αρχαία ελληνική στη βασική εκπαίδευση, περνώντας την εκτίμηση και τον θαυμασμό για τον κλασικό κόσμο σαν αυτονόητη αρχή και αξία. Έτσι, μπορεί ο κλασικισμός να υποχωρεί σε ορισμένες περιόδους στην καλλιτεχνική έκφραση, όσο όμως διατηρούνται οι κλασικές σπουδές, πάντα θα έχουν λόγο ύπαρξης οι κλασικές αναφορές στην τέχνη.

Εξάλλου ας δούμε λίγο γύρω μας πόσο η Αρχαιότητα υπάρχει στην καθημερινότητά μας με διάφορους τρόπους:

Αρχαία στοιχεία έχουν ενσωματωθεί —επιφανειακά είναι αλήθεια— στη λεγόμενη μεταμοντέρνα αρχιτεκτονική και τέχνη (βλ. κίονες, κιονόκρανα, αετώματα, αρχαία γλυπτά κ.ά.). Υπάρχουν επίσης στη διαφήμιση, όταν ένα προϊόν πρέπει να πείσει για διαχρονικές-κλασικές ιδιότητες, βλ. διαφημίσεις κρασιού, φαρμάκων, πολιτικών - προεκλογικών ιδεών κτλ. Αρχαιότητες βλέπουμε σε γραμματόσημα, σε χαρτονομίσματα, σε καρτ ποστάλ, προϊόντα με κιτς αρχαιοπρεπή μορφή (μπουκαλάκια, ενθύμια, προσόψεις εστιατορίων κτλ.) κ.ά. Ολυμπιακοί αγώνες, θεατρικά έργα, μουσικά έργα (π.χ. Μυθωδία), αστυνομικά μυθιστορήματα, καρικατούρες, κόμικς είναι συχνά εμπνευσμένα από την Αρχαιότητα ή έχουν αναφορές σε αυτή. Στον κινηματογράφο η Αρχαιότητα είτε ως κλασικό θέμα είτε ως ρωμαϊκή ιστορία ασκούσε μεγάλη γοητεία. Μπεν Χουρ, Κλεοπάτρα, αλλά και τελευταία Gladiator, 300, καθώς και η μεταφορά γνωστών κόμικς, όπως Αστερίξ κ.ά. αναγκάζουν ένα πολύ μεγάλο διεθνές κοινό να έρθει, έστω πολύ επιφανειακά, σε επαφή με τον αρχαίο κόσμο. Εκφράσεις αρχαιοπρεπείς, στον καθημερινό λόγο, στη λογοτεχνία, στην ιατρική, στην πολιτική δείχνουν πόσο βαθιές ρίζες έχει ο κλασικός κόσμος στη ζωή μας. Είναι εκπληκτικό να συνειδητοποιούμε τη διείσδυση στοιχείων της Αρχαιότητας όχι μόνο στην τέχνη, αλλά και στις πιο απρόσμενες περιοχές του κόσμου μας.

Γι’ αυτό βαδίζουν με κεφάλι σκυφτό

Τίποτα  δεν  κουράζει,  δεν  απογοητεύει,  δεν  μαραζώνει  τον  άνθρωπο  (των  εξελιγμένων  κοινωνιών, σαν τη δική μας) όσο η διάσταση και η δυσαρμονία ανάμεσα στις ικανότητες, στα  αισθήματα και στις ιδέες του από το ένα μέρος, και στο επάγγελμα που ασκεί για βιοπορισμό  ή στο ρόλο που παίζει μέσα στον κοινωνικό βίο από το άλλο μέρος. Εάν δώσομε σ’ αυτή την  πρόταση  τη  θετική  της  διατύπωση,  θα  έχομε  μιαν  άλλη  όψη  της  αλήθειας. 

Όταν ένας άνθρωπος, στην επαγγελματική και κοινωνική του ζωή, εργάζεται σύμφωνα με τις δυνάμεις, τις  διαθέσεις  και  τις  βλέψεις  του,  όταν  επομένως  ό,τι  λέγει  και  ό,τι  πράττει  βρίσκεται  σε  αρμονία με τον εσώτερο εαυτό του και με τους (μικρούς ή μεγάλους) σκοπούς που έχει τάξει  στη ζωή του, αυτός και στον κάματο αντέχει και στη φθορά: δεν αρρωσταίνει, δεν λυγίζει, δεν  γερνάει — είναι πάντοτε ακμαίος, εύθυμος, νέος.

Για  να  βεβαιώσομε  αυτή  τη  γνώμη,  δεν  χρειάζονται  μεγάλες  αναλύσεις.  Αρκεί  η  απλή  παρατήρηση των περιπτώσεων που μας προσφέρονται κάθε μέρα στο άμεσο περιβάλλον μας, για να μας πείσει. Ποιοι άνθρωποι απ’ αυτούς που μας τριγυρίζουν, είναι πιο δραστήριοι, πιο  αισιόδοξοι, πιο ζωντανοί; — Εκείνοι που βρήκαν το δρόμο τους. Δηλαδή εκείνοι που πέτυχαν  να δώσουν σ’ αυτό  το μέρος  της ύπαρξης που καλύπτεται από  την κοινωνική  ζωή   περιεχόμενο  σύμφωνο  με  τον  εσωτερικό  τους  κόσμο:  με  τις  επιθυμίες,  τις  προσδοκίες, τις φιλοδοξίες τους. Τους βλέπεις να τσακίζονται στη δουλειά όλη την ημέρα, να  περιορίζουν στο ελάχιστο τον ύπνο, την ανάπαυση, την ψυχαγωγία τους, και όμως ποτέ να μη  δυσανασχετούν,  να  μη  καταπονούνται,  να  μην  αποθαρρύνονται  από  τα  εμπόδια  ή  να  απελπίζονται από τις μικροαποτυχίες, αλλά να έχουν πάντα το χαμόγελο στα χείλη, τη χαρά  και την πίστη στην καρδιά, έτοιμοι, κάθε φορά που δυσκολεύεται η πορεία τους από κάποιαν  ατυχία, να  ξαναρχίζουν  το έργο  τους με κέφι, με ενθουσιασμό, με αυτοπεποίθηση. Απορείς  που βρίσκουν οι άνθρωποι αυτοί τα αποθέματα της δραστηριότητας, και ιδίως τα κεφάλαια  της  αισιοδοξίας,  που  ξοδεύονται  χωρίς  να  λιγοστεύουν.  Και  θαυμάζεις  την  ευθυμία,  τη  φρεσκάδα,  τα  νιάτα  τους —  ακόμη  και  σε  προχωρημένη  ηλικία.  Το  μυστικό  τους (χάρισμα  ακριβό  και  αναντικατάστατο)  είναι  η  εσωτερική  τους  αρμονία:  λέγουν  και  πράττουν  εκείνα  που  έχουν  μέσα  στην  ψυχή  τους,  μικρό  ή  μεγάλο,  αδιάφορο.  Δεν  φορούν  μάσκα,  δεν  υποκρίνονται, δεν πιστεύουν άλλα απ’ αυτά που λέγουν, ούτε κάνουν εκείνα που μέσα τους  αποστρέφονται ή αντιπαθούν. Μαραγκοί είναι; Την αγαπούν την τέχνη τους και την ασκούν  με όρεξη. Παπάδες είναι; Πιστεύουν στο λειτούργημά τους και το υπηρετούν με ευχαρίστηση. Γιατροί  είναι; Τους  εμπνέει  η  εργασία  τους,  την  προσέχουν,  τη  χαίρονται.  Πολιτικοί  είναι; Βρίσκονται στην παράταξη που μάχεται για τα ίδια ιδανικά, μιλούν την ίδια γλώσσα με τους  συμπολεμιστές  τους,  και  για  τούτο  είναι  πάντα  έτοιμοι  για  κόπους  και  θυσίες.  Πώς  να  λυγίσουν, πώς να φθαρούν, πώς να γεράσουν τέτοιοι άνθρωποι;

Κοιτάξετε  έπειτα  τους άλλους,  τους  δυσαρμονικούς, εκείνους  που κουβαλούν  μέσα  τους  τη  διάσταση, την αντίφαση, την ασυναρτησία. Για αλλού ξεκίνησαν, και αλλού βρέθηκαν. Καλώς  ή κακώς πίστεψαν ότι ήσαν καμωμένοι για κάτι άλλο, ότι είχαν τις ικανότητες που χρειάζονται  για  να  κερδίσουν  χρήματα,  ν’  αποκτήσουν  υπόληψη,  να  διακριθούν  στην  τέχνη,  στην  επιστήμη,  στην  πολιτική,  αλλά  ο  δρόμος  που  πήραν  (αιτία  η  ολιγωρία,  η  ανάγκη  ή  και  η  σύμπτωση) τους απομάκρυνε από τις επιθυμίες και τα όνειρά τους. Και τώρα, υποχρεωμένοι  να βγάλουν το ψωμί τους ή να κρατήσουν μια δαπανηρή θέση κοινωνική που δεν μπορούν να  την εγκαταλείψουν, αναγκάζονται να ασκούν ένα επάγγελμα που τους ενοχλεί, ή να παίζουν  ένα  ρόλο  που  δεν  τους  πάει,  ή  να  διακηρύττουν  πράγματα  που  δεν  τα  πιστεύουν.  Αυτή  η  δυσαρμονία  έχει  σαν  αποτέλεσμα  να  χάνουν  τα  αντιστύλιά  τους,  τον  άξονα  της  υπόστασής  τους,  και  να  γίνονται  μεμψίμοιροι,  βαρύθυμοι,  κακεντρεχείς.  Αρρωσταίνουν.  Και  αρρωσταίνουν  όχι  μόνο  ψυχικά,  αλλά  και  σωματικά. (Πολύ  συχνά  λησμονούμε  ότι  τα  δύο  αυτά  στοιχεία  πάνε  μαζί).  Και  γι’  αυτό  βαδίζουν  με  κεφάλι  σκυφτό,  με  καρδιά  κλειστή, σκοτεινή, δίχως χαρά, δίχως καλοσύνη (και αυτά πάνε μαζί). Θέλγητρα δεν έχει γι’ αυτούς η  ζωή,  κουράζονται  εύκολα,  γερνάνε  γρήγορα.  Γιατί  μέσα  τους  δεν  υπάρχει  δύναμη,  φως, αρμονία. Αλλά διχασμός, τύψεις, ερημία.

Ανέκαθεν θεωρήθηκε αρχή αναμφισβήτητη ότι όχι η βαρειά, η δύσκολη, η αδιάκοπη, αλλά η  εργασία η ασυμβίβαστη με το χαρακτήρα, με τη φιλοτιμία, με τις πραγματικές ικανότητες και  επιδιώξεις του ανθρώπου τον φθείρει και τον εξευτελίζει. Για τούτο και επιβάλλεται ως ποινή. Τιμωρείσαι  να κάνεις  εκείνο  που  δεν  σου  ταιριάζει,  που  δεν  μπορείς  να  θέλεις,  που  δεν  το  ανέχεσαι. Από την ώρα που αναγκάζεσαι να υποστείς αυτή τη δεινή κατάσταση, έχεις χάσει  μαζί με την ελευθερία και τη χαρά της ζωής. Και για να εξακολουθήσεις ακόμη να δέχεσαι να  ζεις,  ένας  τρόπος  υπάρχει:  να  αναιρέσεις  σιγά  ‐  σιγά  την  ανθρωπιά  σου  και  να  γίνεις  υποζύγιο. Αυτή είναι η έννοια του δούλου. Ο δούλος δεν εργάζεται — δουλεύει∙ γι’ αυτό ό,τι  κάνει  δεν  είναι  έργο,  είναι  δουλειά,  επειδή  δεν  το  εκλέγει  ελεύθερα,  ούτε  το  πράττει  με  ευχαρίστηση,  αλλά  αναγκάζεται  να  το  εκτελεί  με  όλο  που  είναι  ασυμβίβαστο  προς  τον  εσωτερικό  του  κόσμο —έως  τη  στιγμή  που  θα  έχει  ψυχικά  εξουθενωθεί,  θα  έχει  χάσει  την  αίσθηση και την υπερηφάνεια των ανθρώπινων ιδιοτήτων και των ανθρώπινων δικαιωμάτων  του,  και  δεν  θα  υποφέρει  πια  απ’  αυτό  τον  εξευτελισμό.  Αλλά  τότε  δεν  θα  ξεχωρίζει  πλέον  από το ζώο. — Υπάρχουν «δουλειές» που δεν είναι καταπονητικές ή επαίσχυντες∙ που κάποτε  μάλιστα φαίνονται «απ’ έξω» λαμπρές και αξιοζήλευτες. Να «κοσμείς» λ.χ. με το παράστημα  και την εορταστική σου εμφάνιση το παλάτι ενός ισχυρού, ή να διασκεδάζεις με το «πνεύμα» σου τους συνδαιτημόνες του. Να έχεις (χάρη στις παραχωρήσεις, στην υποτακτικότητα, στους  συμβιβασμούς που καταδέχτηκες να κανείς) περιβληθεί υψηλά αξιώματα που εξασφαλίζουν  στον κάτοχο τους τιμές και πλούτη. Αν όλα αυτά τα αισθάνεσαι σαν ξένα και αντίθετα προς  τον βαθύτερο εαυτό σου, ασυμβίβαστα προς ό,τι θα μπορούσες και θα έπρεπε να επιδιώξεις  και να επιτύχεις στη ζωή, είσαι ένας δυστυχής, ένας τραγικός άνθρωπος, καταδικασμένος να  λυγίσεις κάτω από το βάρος του εικονικού θριάμβου σου.

Η νεώτερη Ψυχολογία πρόσεξε ιδιαίτερα τις βαθειές αλλοιώσεις που προκαλεί στην ψυχική  και στη σωματική κατάσταση του ανθρώπου η δυσαρμονία που γεννιέται στον αισθηματικό  του  κόσμο,  στους  χώρους  της  ερωτικής  ζωής.  Οι  αναλύσεις  της  υπήρξαν  πραγματικά  αποκαλυπτικές∙  άνοιξαν  δρόμους  απροσδόκητους  για  την  ανίχνευση  του  λαβύρινθου  της  ανθρώπινης  ψυχής.  Γρήγορα  όμως  έγινε  αντιληπτό  ότι  ο  άνθρωπος  έχει  και  μια  κοινωνική  διάσταση  που  πρέπει  να  εξερευνηθεί. (Ιστορικά  η  πρόοδος  αυτή  πραγματοποιήθηκε  με  το  πέρασμα  από  τον  Freud  στον Adler).  Ζει  μέσα  στην  κοινωνία,  για  την  κοινωνία  και  από  την  κοινωνία. Και με τις σχέσεις αυτές υφαίνεται ο οικονομικός και ο πολιτικός ιστός που τυλίγει  όλους  μας.  Εδώ  έχει  τη  θέση  του  σαν  παράγων  (που  προσδιορίζει  και  προσδιορίζεται)  το  επάγγελμα,  κατά  τη  γενικότερη  έννοιά  του. Το  τι  πράττομε,  όχι  μόνο  για  να  ποριστούμε  τα  μέσα της ζωής αλλά και για να «γεμίσομε» κατά κάποιο τρόπο αυτή τη ζωή, έχει πολύ μεγάλη  σημασία.  Σημασίαν  αποφασιστική  για  τη  διαμόρφωση  της  προσωπικότητας  και  της  μοίρας  μας. Άλλοτε  ταυτιζόμαστε εσωτερικά  με  την κοινωνική  διάσταση  της  ύπαρξής  μας, και  τότε  πορευόμαστε  ομαλά∙  άλλοτε  πάλι  δεν  κατορθώνομε  να  βρούμε  ή  να  αποκαταστήσομε  την  αρμονία ανάμεσα στο τι λέγομε και πράττομε, και στο τι γίνεται ή πάει να γίνει μέσα μας, και  τότε καταστρέφεται μαζί με την ψυχική και η σωματική μας επάρκεια και αντοχή — μια τριβή  προκαλείται  επικίνδυνη  και  ανυπόφορη  και  σιγά  ‐  σιγά  ρημάζομε,  αρρωσταίνομε, δυστυχούμε. Γινόμαστε μίζεροι, βάναυσοι, μισαλλόδοξοι, κακοί. Έχομε χάσει μαζί με τη χαρά  της  ζωής  και  την  αγάπη  προς  τον  συνάνθρωπο.  Όλοι  μας  φταίνε,  επειδή  είμαστε  βαθιά  δυσαρεστημένοι  με  τον  εαυτό  μας.  Πικραμένοι,  απογοητευμένοι,  κουρασμένοι,  επειδή  δεν  μπορούμε  να  υπερνικήσομε  την  αντίφαση  που  μας  φθείρει,  τα  βάζομε  με  τους  άλλους  (προπάντων  με  όσους  έχουν  πραγματοποιήσει  στη  ζωή  τους  εκείνο  που  εμείς  δεν  κατορθώσαμε)  με  μιαν  επιθετικότητα,  με  μια  κακεντρέχεια,  με  ένα  μίσος  που  μένουν  ανεξήγητα  για  τον  κοινό  παρατηρητή.  Κατά  βάθος,  αντιπαθούμε  τους  άλλους  —  επειδή αντιπαθούμε  τον  εαυτό  μας.  Μας  έχει  γίνει  ανυπόφορος  (με  τη  δειλία,  τις  προδοσίες,  την  υποκρισία του), και για τούτο δεν υποφέρομε κανένα. Όταν μάλιστα τους βλέπομε ακμαίους, αισιόδοξους, ευτυχείς, η δυστυχία μας πολλαπλασιάζεται. Καθώς και η κακότητά μας.

Πλανήτης Άρης: Πώς οι αμμοθύελλες τον μετέτρεψαν σε έρημο

Ξερές κοίτες ποταμών και άλλα γεωλογικά χαρακτηριστικά του σημερινού Άρη μαρτυρούν ότι μεγάλοι όγκοι νερού κυλούσαν στον πλανήτη πριν από δισεκατομμύρια χρόνια.

Αυτό άλλαξε όταν ο Άρης έχασε το μαγνητικό πεδίο του, επιτρέποντας στα σωματίδια του ηλιακού ανέμου να φτάσουν μέχρι την ατμόσφαιρα και να την παρασύρουν μαζί τους στο Διάστημα.

Πώς όμως έφτασε το νερό από την επιφάνεια στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας;

Ένας γνωστός μηχανισμός είναι η διάσπαση των μορίων νερού από την ισχυρή υπεριώδη ακτινοβολία του Ήλιου (ο Άρης δεν διαθέτει στρώμα όζοντος για να μπλοκάρει τον υπεριώδη βομβαρδισμό). Τα μόρια νερού διασπώνται σε οξυγόνο και υδρογόνο, αέρια που ανεβαίνουν ψηλά στην ατμόσφαιρα και τελικά χάνονται στο διάστημα λόγω του μικρού βάρους τους.

Όμως ο μηχανισμός αυτός δεν αρκεί για να εξηγήσει την απώλεια νερού σε πλανητική κλίμακα, λένε οι συντάκτες της νέας μελέτης. Τα ευρήματά τους προτείνονται ως η πραγματική απάντηση στο μυστήριο: το νερό μεταφέρθηκε στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας από τις αμμοθύελλες που μαστίζουν συχνά τον γειτονικό πλανήτη.

Το 2018, ολόκληρος ο Άρης είχε καλυφθεί ολόκληρος από μια παγκόσμια αμμοθύελλα –ένα φαινόμενο που επαναλαμβάνεται κάθε περίπου δέκα χρόνια για άγνωστους ως σήμερα λόγους. Τότε ήταν που ο Σέιν Στόουν, μεταπττυχιακός φοιτητής του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, πρόσεξε κάτι περίεργο στα δεδομένα του Maven, δορυφόρου της NASA που μελετά την αρειανή ατμόσφαιρα από το 2014.

Την ώρα που η αμμοθύελλα σάρωνε τον πλανήτη, η συγκέντρωση νερού στην ανώτερη ατμόσφαιρα εκτινάχθηκε στα 60 μέρη ανά εκατομμύριο, είκοσι φορές πάνω από τα συνήθη επίπεδα των 3 μερών ανά εκατομμύρια.

Η παρατήρηση αυτή οδήγησε στο συμπέρασμα ότι οι αμμοθύελλες πρέπει με κάποιο τρόπο να σχετίζονται με την απώλεια νερού, η οποία συνεχίζεται μέχρι και σήμερα σε κάποιο βαθμό (νερό υπάρχει ακόμα στην επιφάνεια υπό τη μορφή πάγου).

Κάψα και σκόνη

Η θεωρία που προτείνεται θέλει τις αμμοθύελλες να τροφοδοτούν έναν φαύλο κύκλο: τα σωματίδια σκόνης θερμαίνονται από τον ήλιο, οπότε εκπέμπουν υπέρυθρη ακτινοβολία και θερμαίνουν την κατώτερη ατμόσφαιρα. Η θέρμανση αυτή αυξάνει την ταχύτητα των ανέμων, οι οποίοι με τη σειρά τους παρασύρουν περισσότερη σκόνη και ανεβάζουν τη θερμοκρασία ακόμα περισσότερο.

Και ο θερμός αέρας συγκρατεί περισσότερη υγρασία από ό,τι ο ψυχρός, κάτι που διευκολύνει την άνοδο των μορίων νερού ψηλά στην ατμόσφαιρα. Εκεί, το H2O διασπάται από την υπεριώδη ακτινοβολία του Ήλιου και από άλλους μηχανισμούς, και τελικά διαρρέει στο Διάστημα υπό τη μορφή ιόντων.

Σύμφωνα με τη μελέτη, η απώλεια νερού είναι μεγαλύτερη όταν ο Άρης βρίσκεται στην ελάχιστη απόστασή του από τον Ήλιο και το νότιο ημισφαίριο του πλανήτη διανύει την καλοκαιρινή περίοδο.

Η αποκορύφωση όμως έρχεται με κάθε παγκόσμια αμμοθύελλα κάθε περίπου δέκα χρόνια.

Οι ερευνητές υπολογίζουν μάλιστα ότι το νερό που χάθηκε μέσω αυτού του μηχανισμού τα τελευταία ένα δισεκατομμύριο χρόνια θα αρκούσε για να καλύψει τον Άρη με έναν παγκόσμιο ωκεανό βάθους 43 εκατοστών.

Για πόσο μπορείς να ζεις στο μυαλό σου μια σχέση που τελείωσε;

Πώς ξεχνάμε κάτι μετά από καιρό; Πώς καταφέρνουμε να αφήσουμε πίσω μας το δυνατότερο συναίσθημα που νιώσαμε ποτέ; Που μας έκανε να νιώσουμε ζωντανοί; Που μας έκανε να βιώσουμε ό,τι πιστεύαμε πως δε θα ζήσουμε ποτέ; Πώς νικάς τη νοσταλγία;

Ερχόμενη, η νοσταλγία γίνεται ένας από τους χειρότερους εχθρούς. Μεταμφιέζεται σε μια κρίσιμη και τρομακτική ψευδαίσθηση, που χτυπάει βαθιά και ύπουλα, συνωμοτούσα με τη μνήμη, ώστε να παίξουν άσχημα παιχνίδια μυαλού. Γίνεται μηχανισμός εξαπάτησης του ίδιου του εαυτού, βάζοντάς μας στη θέση να θυμόμαστε με την τάση πάντα να επαναφέρουμε στη μνήμη τα καλά, αφήνοντας στην άκρη οτιδήποτε δε λειτούργησε με τον «άνθρωπό μας».

Τι θα πει είναι ο «άνθρωπός σου»; Μάλλον σημαίνει ότι σε έκανε να νιώσεις συναισθήματα πρωτόγνωρα, να βιώσεις καταστάσεις με έναν μοναδικό τρόπο, που αν μπεις στη διαδικασία να σκεφτείς τον εαυτό σου με κάποιον άλλον στη θέση του, δε θα τις βίωνες το ίδιο. Έχεις κρατήσει στο μυαλό σου εικόνες, αρώματα κι αισθήσεις που ξεπερνάνε αυτές που ήδη γνωρίζουμε, εξιδανικεύοντάς τα πάντα που είχαν σχέση με εσάς μαζί.

Εξιδανικεύοντας, όμως, παραβλέπεις το γεγονός ότι αυτή η εξιδανίκευση δεν ήταν αμφίπλευρη, δεν ήταν αμοιβαία. Κάτι που συνειδητοποιείς όταν σταματάνε τα πισωγυρίσματα, όταν όλα μπαίνουν σε τελική τροχιά. Όταν σταματάει το παιχνίδι της κυριαρχίας, το κυνηγητό, όταν αποσυνδέεστε εξ’ ολοκλήρου. Τότε τι γίνεται;

Τότε μπαίνεις σε μια μαύρη τρύπα. Σκέφτεσαι κάθε μέρα που περνάει, όλο και περισσότερο, τις στιγμές σας, κάνεις ανακλήσεις στη μνήμη που είναι τουλάχιστον τρομακτικές, νιώθεις να πνίγεσαι, να μη σε χωράει ο τόπος, να μην αντέχεις την πραγματικότητά σου. Και καταλαβαίνεις πως δε μιλάμε για έναν χωρισμό που φταίει κάποιος συγκεκριμένα αλλά για το είδος του χωρισμού που έπρεπε να γίνει. Το χειρότερο είδος χωρισμού, δηλαδή. Δεν παίχτηκε απάτη, ψέμα ή το οτιδήποτε που θα μπορούσε να διαλύσει μια σχέση. Αυτό που έφταιξε ήταν εσείς οι ίδιοι, οι συνθήκες, το timing. Οπότε κάθε ανάκληση έχει θετικό πρόσημο κι είναι αδύνατον να της αρνηθείς να υπάρξει.

Εμείς οι άνθρωποι έχουμε το προνόμιο να είμαστε έλλογα όντα με δυνατότητα να σκεφτόμαστε και να λέμε ό, τι θέλουμε αλλά δυστυχώς έχουμε και το μειονέκτημα της εγκράτειας που μας κάνει να δειλιάζουμε. Να δειλιάζουμε να εκφραστούμε, να απελευθερωθούμε. Κρατάμε λοιπόν τις σκέψεις και τους συνειρμούς μας μέσα μας, καμιά φορά επιλέγουμε να ζούμε μαζί τους και μόνο, σαν να μην υπάρχει άλλη εκδοχή του να πράξουμε διαφορετικά. Θα έπρεπε να βροντοφωνάζουμε τι θέλουμε με όλη μας την ψυχή και τη δύναμη κι όχι να το σκεφτόμαστε μόνο. Να το φωνάζουμε τόσο δυνατά που να αδειάζει το μέσα μας και να μη μας έχει μείνει άλλη δύναμη για να πούμε το οτιδήποτε. Θα έπρεπε να διεκδικούμε τον άνθρωπό μας με τα μεγαλύτερα δυνατά μέσα, ή μάλλον με τα μεγαλύτερα δυνατά συναισθήματα.

Keep in mind πως τίποτα δεν είναι ρόδινο και τίποτα δεν έρχεται εύκολα στη ζωή, όσο κι αν διεκδικήσεις, ίσως κληθείς και πάλι να προχωρήσεις και α ξεχάσεις. Πάντα κάτι θα χάνεις και κάτι θα κερδίζεις. Είναι κύκλος αυτό. Το μεγαλύτερο κέρδος όμως είναι να μαθαίνεις ποιος είσαι και τι θες. Να ξέρεις πια ότι δεν μπορείς να συμβιβαστείς με τίποτα λιγότερο από αυτό που ψάχνεις, τον άνθρωπο δηλαδή με τον οποίο θα ταιριάξετε απόλυτα, με τον οποίο θα κουμπώσετε με μια σύνδεση που θα φαίνεται αδύνατον να σπάσει.

Και όποιος με πει ρομαντική, δεν είναι ρομαντισμός αυτό. Είναι περισσότερο ρεαλισμός. Οι πιθανότητες να αγαπήσεις και ν’ αγαπηθείς, να ερωτευτείς και να σε ερωτευτούν είναι μεγαλύτερες από ό, τι νομίζεις. Μην αφήνεις τη νοσταλγία να σε πηγαίνει πίσω. Μην αφήνεις τις αναμνήσεις να σε χαντακώσουν. Κράτα μόνο μια. Μια γλυκιά ανάμνηση για χάρη της εμπειρίας. Μην κρατάς κακία σε ανθρώπους μόνο και μόνο επειδή δεν ένιωσαν το ίδιο. Η συγχώρεση, η άφεση, είναι αυτή που θα σε ανακουφίσει. Προχώρα μπροστά, αφήνοντας το παρελθόν και ελπίζοντας σε κάτι καλύτερο. Και στο εγγυώμαι πως ο κόπος σου θα ανταμειφθεί.

Πάθη: To τρωκτικό του νου και της ψυχής

Την σημασία και την σπουδαία έλξη των παθών κατέδειξαν πρώτοι απ’ όλους οι αρχαίοι Έλληνες με την τόσο ευρηματική και διαχρονική ρήση ότι τα πάθη είναι η φυλακή της ψυχής.

Πόσες φορές η πνευματική μας διαύγεια κλονίστηκε και στάθηκε απογοητευτικά αδύναμη στην αντιμετώπιση της σκοτεινής αυτής δύναμης; Αλλά και πόσες άλλες φορές αν και σκεφθήκαμε ότι πράττουμε φαύλα, δίχως δεύτερη σκέψη αφεθήκαμε στο θελκτικό κάλεσμα των σειρήνων; Αν φέρουμε στο νου μας το πόσο εύκολα υπήρξαμε έρμαια των αδυναμιών μας, είναι πολύ πιθανό αρκετοί να απογοητευτούν, άλλοι να αφυπνιστούν και άλλοι να σταθούν παθητικά αδιάφοροι.

Σκοπός μας δεν είναι να καταδείξουμε τον λόγο ύπαρξης των παθών, καθώς αυτά «μοιραία» συνιστούν αξεχώριστο στοιχείο της υπόστασης μας, αλλά να στοχαστούμε τον λόγο για τον οποίο πολλάκις έχουν προσπελάσει κάθε είδους ενδοιασμό και μας οδήγησαν στην αδυναμία να προβάλλουμε μια σθεναρή και άξια λόγου αντίσταση.

Αν κάναμε μια προσπάθεια να απαριθμήσουμε ρητώς λόγους οι οποίοι συνδράμουν στην ευδοκίμηση της κατάστασης, σίγουρα η προσπάθεια μας θα ήταν επίπονη, ενδεχομένως και δυσπρόσιτη. Και τούτο ακριβώς θα ελάμβανε χώρα διότι η κύρια αιτία είναι μοναδική. Φυσικά κάνουμε λόγο για την πνευματική αδυναμία και την έλλειψη ψυχικο-πνευματικού σθένους να χαλιναγωγήσει και να τιθασεύσει τις άκρατες επιθυμίες και ορμές οι οποίες κατασπαράσσουν το πνεύμα και το καθιστούν υποχείριο στα χέρια του δυνάστη. Ουκ ολίγες φορές το σκοτεινό μέρος των παθών αναδύεται στο προσκήνιο και επισκιάζει το φως, το όποιο φως, το δικό σου φως.

Η πεμπτουσία του όλου ζητήματος εκεί λανθάνει, όταν δηλαδή τη στιγμή που το σώμα καταρρίπτεται και ολιγοψυχεί, το πνεύμα να φανεί θαρραλέο, ισχυρό και να μην υποκύψει. Αν αυτό λάβει σάρκα και οστά, ο θρίαμβος θα επέλθει και σταδιακά η νοσηρή αυτή δύναμη θα αποσυρθεί ενώ η ολική επικράτηση θα υπάρξει όταν το πνεύμα απαλλαγεί μία και έξω από τα διλήμματα των ηδονών και των καταστάσεων που αμβλύνουν την ακεραιότητα του πνεύματος.

Η Παιδεία σπουδαίος οδηγός και συνοδοιπόρος και σε αυτό το μονοπάτι, μονοπάτι το οποίο στο τέλος του θα μας βοηθήσει να απεμπλακούμε, αλλά και να λυτρωθούμε απ’ την δίνη και την βαρβαρότητα των παθών.

Τα πνευματικά πλημμελήματα και κακουργήματα μετουσιώνονται σε πάθη και αυτά αιτιακά οδηγούν στον ευτελισμό της ύπαρξης μας εν συνόλω. Θα επρόκειτο περί αστεϊσμού αν κάναμε λόγο για εξάλειψη των παθών, διότι όπως λέχθηκε προηγουμένως ο άνθρωπος βαδίζει με αυτά. Μόνο για περιορισμό μπορούμε να μιλήσουμε και για καταστολή των σε έναν σημαντικό βαθμό, ούτως ώστε εμείς να τα ορίζουμε και όχι εκείνα εμάς. Τα πάθη ταπεινώνουν, το πάθος για την ανατροπή της κατάστασης εξυψώνει. Εξάλλου, «θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία» και μόνο αν τολμήσουμε θα δικαιωθούμε!

Πεσσόα: Κάθε επαναστάτης, κάθε μεταρρυθμιστής είναι ένας δραπέτης

Όλη η μέρα, μέσα στην απόγνωσή της από ελαφρά μουντά σύννεφα, γέμισε από τις ειδήσεις για την επανάσταση. Τα νέα αυτά, αληθινά ή ψεύτικα, μου προκαλούν πάντα μια αμηχανία ειδική, ανάμικτη με περιφρόνηση και φυσική ναυτία. Με πονάει στην εξυπνάδα μου να μαθαίνω ότι κάποιος κρίνει πως ένα πράγμα αλλάζει όταν το παρακουνάς.

Η βία, όποια και να είναι αυτή, ήταν πάντα για μένα μια χονδροειδής εκδοχή της ανθρώπινης βλακείας. Άλλωστε, όλοι οι επαναστάτες είναι ηλίθιοι, όπως, σε μικρότερο βαθμό, καθότι λιγότερο ενοχλητικοί, ηλίθιοι είναι και όλοι οι μεταρρυθμιστές.

Επαναστάτης ή μεταρρυθμιστής, το λάθος είναι το ίδιο. Ανίκανος να κυριαρχήσει ή να μεταρρυθμίσει την ίδια τη στάση του απέναντι στη ζωή, που είναι το παν, είτε το ίδιο του το είναι, που είναι σχεδόν το παν, ο άνθρωπος αναζητεί μια διέξοδο προσπαθώντας να αλλάξει τους άλλους και τον εξωτερικό κόσμο.

Κάθε επαναστάτης, κάθε μεταρρυθμιστής είναι ένας δραπέτης. Μάχομαι σημαίνει είμαι ανίκανος να δώσω μάχη εναντίον του εαυτού μου. Μεταρρυθμίζω σημαίνει είμαι ανίκανος να βελτιωθώ, σημαίνει δεν έχω ψυχή για να υπάρχω. Κάθε άνθρωπος που είναι προικισμένος με μια ευαισθησία δίκαιη κι έναν ορθολογισμό, αισθάνεται πως το κακό και η αδικία στον κόσμο τον αφορούν, και επιδιώκει να τα διορθώσει, αρχίζοντας από τα πιο κοντινά: και το πρώτο είναι ο εαυτός του. Αυτό το έργο θα τον απασχολεί όλη τη ζωή του.

Το παν, για μας, έγκειται στην αντίληψή μας για τον κόσμο· αλλάζουμε την αντίληψή μας για τον κόσμο σημαίνει αλλάζουμε τον κόσμο για μας, δηλαδή αλλάζουμε τον κόσμο, εφόσον δεν θα είναι ποτέ για μας παρά μόνο αυτό που είναι για μας. Αυτή η μύχια δικαιοσύνη που μας κάνει να γράφουμε μια καλλιγραφημένη σελίδα, αυτή η αληθινή μεταρρύθμιση με την οποία ξαναφέρνουμε στη ζωή την πεθαμένη ευαισθησία μας — αυτή είναι η αλήθεια, η δική μας αλήθεια, η μοναδική αλήθεια.

Όλος ο υπόλοιπος κόσμος είναι τοπίο, κορνίζα που αξιοποιεί τις αισθήσεις μας, βιβλιοδεσία των σκέψεων μας. Κι αυτό ισχύει, είτε πρόκειται για τα χρωματιστά τοπία των πλασμάτων και των πραγμάτων —αγροί, σπίτια, αφίσες, κοστούμια— είτε πρόκειται για το άχρωμο τοπίο των μονότονων ψυχών, που έρχεται για μια στιγμή στην επιφάνεια με τις παλιές λέξεις και τις φθαρμένες χειρονομίες, για να ξαναβυθιστεί αμέσως στα βάθη της θεμελιώδους ηλιθιότητας της ανθρώπινης έκφρασης.

Επανάσταση; Αλλαγή; Αυτό που επιθυμώ στ’ αλήθεια, στο πιο μύχιο βάθος της ψυχής μου, είναι να φύγουν αυτά τα άτονα, μουντά σύννεφα που σαπουνίζουν με στάχτη τον ουρανό- αυτό που μονάχα θέλω είναι να δω το γαλανό να ξεπροβάλλει ανάμεσά τους, αλήθεια φωτεινή και βέβαιη, γιατί είναι τίποτα και δεν θέλει τίποτα.

Φερνάντο Πεσσόα: Το βιβλίο της ανησυχίας

Αρχίζοντας να ανακαλύπτω τον εαυτό μου

Σε όλα αυτά τα χρόνια της ζωής μου κατηχήθηκα από την κοινωνία μας για πολλά πράγματα. Κύρια, μάθαινα – και δεν ερευνούσα ποτέ. Σίγουρα οι δάσκαλοί μου, που υποτίθεται ότι με αγαπούσαν, δε θα ήθελαν να με οδηγήσουν σε λαθεμένους δρόμους, δίχως διέξοδο, μακριά από τον εαυτό μου και μέσα στην απελπισία. Αλλά, μερικά χρόνια πριν, άρχισα να γίνομαι καχύποπτος. Άρχισα να πιστεύω στις δικές μου αισθήσεις, να εμπιστεύομαι το δικό μου μυαλό. Και γρήγορα έγινε επίμονα φανερό ότι πολλά απ’ αυτά που είχα διδαχτεί είχαν χρησιμέψει σαν το πιο μεγάλο κατασταλτικό της χαράς και της ανακάλυψης του εαυτού μου και με είχαν οδηγήσει μάλλον σε μεγαλύτερους φόβους, απογοητεύσεις, συγχύσεις και πόνο.

Λόγου χάρη, η κοινωνία με είχε διδάξει ότι η αξία του ανθρώπου μετριέται από τα πράγματα που κατέχει. Αν είχε ένα «μεγάλο» αυτοκίνητο, ένα «πλούσιο» σπίτι κι έναν «εντυπωσιακό» λογαριασμό στην Τράπεζα, έπρεπε να είναι κάποιος σημαντικός κι αξιόλογος άνθρωπος, κι άξιος για μίμηση. Δε μου είπαν ποτέ ότι ο άνθρωπος δεν «κατέχει» τίποτα, παρά μόνο τον εαυτό του. Κι άρχισα ν’ αναρωτιέμαι: Αν ο άνθρωπος είναι τα «πράγματά» του, τι θα του συμβεί αν τύχει και τα χάσει, ή αν του τα πάρουν;

Ακόμη με δίδαξαν ότι η ζωή δεν έχει κανένα νόημα, εκτός κι αν είναι προσανατολισμένη προς κάποιο αντικειμενικό σκοπό· κι ότι η ζωή μου, για ν’ αποκτήσει νόημα, έπρεπε να σπαταληθεί στη δημιουργία σκοπών, στη λήψη αποφάσεων σχετικά μ’ αυτούς τους σκοπούς, και πάλι σε αναζήτησε νέων, ακόμη και μέσα στο βούρκο και στη λάσπη, αν χρειαστεί, για την επίτευξή τους.

Ο χρόνος και η εμπειρία μου αποκάλυψαν ότι η ζωή είναι ένα ταξίδι κι όχι ένας σκοπός. Ότι συχνά το άτομο προσηλώνεται τόσο πολύ στο σκοπό του, ώστε να χάνει κυριολεκτικά τη ζωή στο δρόμο, και ν’ ανακαλύπτει, μόνο πολύ αργά, πως όταν είχε σκαρφαλώσει στο βουνό, έβρισκε να υπάρχει άλλο ένα βουνό, κι άλλο ένα κι άλλο και τίποτε άλλο. Τι κρίμα να μη σταματήσει ποτέ, όσο θα χρειαζόταν για ν’ ανασάνει τον καινούριο, φρέσκο και καθαρό αέρα και να θαυμάσει την πανέμορφη θέα! Και χρειάστηκε να ρωτήσω: Αν η ζωή είναι ένα αδιάκοπο ταξίδι, έχει καμιά σημασία το να «φτάσεις» κάπου;

Εντοπίστηκε η πιο εκτυφλωτική μέχρι σήμερα λάμψη «κιλονόβα»

Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αστρονόμοι ανακάλυψαν τη φωτεινότερη λάμψη υπέρυθρου φωτός που έχουν ποτέ παρατηρήσει και η οποία σχετιζόταν με μια πανίσχυρη έκρηξη ακτίνων-γ.

Η κολοσσιαία έκρηξη που διήρκεσε μόλις μισό δευτερόλεπτο και έγινε σε απόσταση δισεκατομμυρίων ετών από τη Γη, απελευθέρωσε αστραπιαία περισσότερη ενέργεια από όση ο Ήλιος θα παράγει στη διάρκεια όλης της ζωής του των περίπου δέκα δισεκατομμυρίων ετών.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την επίκουρη καθηγήτρια Γουέν-φάι Φονγκ του Πανεπιστημίου Northwestern του Ιλινόις, έκαναν τη σχετική προδημοσίευση στο arXiv.org και θα ακολουθήσει κανονική δημοσίευση στο περιοδικό αστροφυσικής «The Astrophysical Journal».

H παρατήρηση της εντυπωσιακής και απίστευτα φωτεινής έκρηξης (με την ονομασία GRB 200522A), αρχικά με τη μορφή ακτινοβολίας-γ και μετά υπέρυθρης ακτινοβολίας, έγινε σε πρώτη φάση με τα διαστημικά τηλεσκόπια Neil Gehrels Swift και Hubble της NASA και στη συνέχεια με τα επίγεια τηλεσκόπια Κεκ της Χαβάης, Very Large Αrray στο Νέο Μεξικό και Las Cumbres.

Οι εκρήξεις ακτίνων-γ διαρκούν λίγα δευτερόλεπτα και συνιστούν τα πιο ισχυρά και εκρηκτικά φαινόμενα στο σύμπαν από άποψη ενέργειας. Πιθανώς προέρχονται από τη συγχώνευση δύο περιστρεφόμενων άστρων νετρονίων (πάλσαρ), δηλαδή υπερβολικά πυκνών άστρων που σε έναν όγκο αντίστοιχο μιας μικρής πόλης έχουν συμπιέσει μια μάζα όσο ο Ήλιος. Ένα άστρο νετρονίων είναι τόσο πυκνό, που ένα κουταλάκι από το υλικό του θα ζύγιζε στη Γη ένα δισεκατομμύριο τόνους!

Οι συγχωνεύσεις τέτοιων άστρων είναι πολύ σπάνιες, αλλά και υπερβολικά σημαντικές, επειδή οι επιστήμονες θεωρούν ότι αποτελούν μια από τις βασικές πηγές βαρέων στοιχείων στο σύμπαν, όπως ο χρυσός και το ουράνιο. Από αυτές τις συγχωνεύσεις, παράλληλα με τις εκρήξεις ακτίνων-γ, οι αστρονόμοι περιμένουν να δουν «κιλονόβα», των οποίων η φωτεινότητα είναι συνήθως 1.000 φορές μεγαλύτερη μιας τυπικής έκρηξης «νόβα».

Η «κιλονόβα» είναι μια λάμψη στο ορατό και στο υπέρυθρο τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος, η οποία προέρχεται από τη ραδιενεργή διάσπαση των βαρέων στοιχείων κατά τη συγχώνευση των άστρων νετρονίων. Μέχρι σήμερα έχει επιβεβαιωθεί η παρατήρηση μόνο μίας «κιλονόβα».

Στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως, η φωτεινότητα ήταν τόσο μεγάλη, που οι ερευνητές εκτιμούν ότι δεν επρόκειτο για τυπική «κιλονόβα», αλλά για μια συγχώνευση δύο πάλσαρ, που οδήγησε στη δημιουργία -αντί για μια μαύρη τρύπα- ενός μάγναστρου, δηλαδή ενός τεράστιου άστρου νετρονίων με πολύ ισχυρό μαγνητικό πεδίο.

Επόμενες παρατηρήσεις από ραδιοτηλεσκόπια πιθανώς θα επιβεβαιώσουν την προέλευση της κατακλυσμικής «κιλονόβα» από ένα μάγναστρο. Αν όντως αυτή είναι η προέλευση, τότε πρόκειται για την πρώτη φορά που παρατηρείται στο σύμπαν η γένεση ενός μάγναστρου από το «γάμο» δύο άστρων νετρονίων.

Η Τέχνη Αρχαιοτήτων ως Οχημα Βρώμικου Χρήματος

«Ο μυστικός, ανώνυμος, κόσμος της τέχνης αρχαιοτήτων αποτελεί όχημα για βρώμικα χρήματα» προειδοποιεί το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ.

Με συμβουλές προτρέπει πράκτορες, μεσίτες κι άλλους στην Υψηλή Τέχνη να υιοθετήσουν διασφαλίσεις κατά του οικονομικού εγκλήματος, της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και φοροδιαφυγή.

Στις ΗΠΑ, όταν μια τράπεζα εντοπίζει έναν πελάτη ή μια συναλλαγή που δημιουργεί υποψίες, απαιτείται η υποβολή αναφοράς ύποπτης δραστηριότητας (SAR) και υποβάλλεται στη FinCEN. Ο SAR συνήθως περιέχει βασικές πληροφορίες σχετικά με τον πελάτη και την συναλλαγή, καθώς και μια σύντομη αφήγηση που γράφεται από εκείνους στην τράπεζα που είναι υπεύθυνοι να ανησυχούν για κάποιο οικονομικό έγκλημα. Δεν υπάρχουν σκληροί κανόνες για το τι συνιστά ύποπτη συναλλαγή και έτσι οι τράπεζες μπορούν να βασίζονται σε ένα θολό, αφηρημένο κι αόριστο αριθμό κριτηρίων. Ένα κοινό σημάδι υποψίας είναι εκείνο στο οποίο ένας πελάτης προσπαθεί να αποφύγει την προσοχή από τις αρχές κάνοντας επαναλαμβανόμενες καταθέσεις κάτω από 10.000 $, το οποίο είναι ένα όριο αυτόματης αναφοράς. Οι τράπεζες ενδέχεται επίσης να είναι πιο πιθανό να αναφέρουν συναλλαγές που αφορούν ασαφείς πηγές και δικαιούχους ή εκείνες που συνδέονται με δικαιοδοσίες σε ιστορικό οικονομικού εγκλήματος.

Οι τράπεζες και μερικοί άλλοι ρυθμιζόμενοι κλάδοι καταγράφουν περίπου 2,2 εκατομμύρια από αυτά τα μαύρα χρήματα κάθε χρόνο. Τα SAR είναι ένα από τα κύρια μέσα μέσω των οποίων «μονάδες χρηματοοικονομικής ευφυΐας» όπως η FinCEN, παρακολουθούν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, στηριζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα για να ηχήσουν συναγερμούς όταν κάτι δεν πάει καλά.

Η κρυφή μνήμη των 2.100 αναφορών που ανέφεραν οι δημοσιογράφοι είναι απλώς ένα μικρό κομμάτι των περίπου 12 εκατομμυρίων SAR που έχει λάβει το FinCEN από το 2011.

Ο λογαριασμός των ΜΜΕ, είναι μια λίστα αναφορών που συγκεντρώθηκαν κατά την διάρκεια ερευνών του Κογκρέσου σχετικά με τις προσπάθειες της Ρωσίας να παρέμβει στις εκλογές του 2016, καθώς και αρκετές άλλες έρευνες επιβολής του νόμου. Το μικρό δείγμα σημαίνει ότι είναι δύσκολο να συναγάγουμε πολλά σχετικά με την συνολική κατάσταση του ξεπλύματος χρημάτων από αυτό που κυκλοφόρησε και επειδή αυτά ήταν SAR που είχαν ήδη τραβήξει την προσοχή των αρχών, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι περιγράφουν, κακή συμπεριφορά.

Επίκεντρο της έρευνας ήταν μια περίεργη εταιρεία με την επωνυμία Pantheon Worldwide Limited που αντάλλαξε εκατομμύρια δολάρια σε μετρητά, με φερόμενους ως εμπόρους αρχαιοτήτων, σύμφωνα με μια ύποπτη δραστηριότητα, ενώ προβλημάτισε τους αξιωματικούς συμμόρφωσης στην δική της τράπεζα. Οι κατηγορούμενοι διακινητές κατηγορήθηκαν από τις αρχές της Νέας Υόρκης για την πώληση κλεμμένων αρχαιοτήτων από την Ανατολική Ασία, την Ινδία, το Αφγανιστάν κι άλλες περιοχές.

Στην καρδιά πολλών υποθέσεων με αρχαιότητες σ’ όλο τον κόσμο, βρίσκονται τα σκοπίμως περίπλοκα βήματα των εμπόρων για να καλύψουν τα ίχνη τους -και μια μεγάλη χρήση των πολλών επιλογών του κόσμου της τέχνης για ανωνυμία των οικονομικών τους. «Το χρηματοπιστωτικό απόρρητο έχει συντελέσει σε όλα τα μεγαλύτερα σκάνδαλα λεηλασίας αρχαιοτήτων», δήλωσε η Leila Amineddoleh, δικηγόρος με έδρα την Νέα Υόρκη που ειδικεύεται σε υποθέσεις λαθρεμπορίου αρχαιοτήτων. «Η ανωνυμία σε αυτήν την αγορά είναι πολύ βαθιά και παραμένει ένα σοβαρό πρόβλημα.»

Στην περίπτωση της Pantheon Worldwide, η Standard Chartered Bank με έδρα το Λονδίνο διατηρούσε τρεις λογαριασμούς της Pantheon Worldwide Limited στο υποκατάστημα της στο Χονγκ Κονγκ. Αλλά οι αξιωματικοί συμμόρφωσης των τραπεζών δεν ήξεραν σχεδόν τίποτα για τον δικό τους πελάτη, ότι δείχνει μια ύποπτη δραστηριότητα. Ήταν αβέβαιοι για τον σκοπό της εταιρείας και δεν έμοιαζαν καν να γνωρίζουν πού έχει εγγραφεί -από τις πιο βασικές πληροφορίες που χρειάζονται για να εκτιμηθεί αν θα μπορούσε να είναι η βιτρίνα για την νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή άλλο οικονομικό έγκλημα.

Η ICIJ προσπάθησε επίσης, και απέτυχε, να εντοπίσει την Pantheon Worldwide Limited. Οι διευθύνσεις του Χονγκ Κονγκ και του Λονδίνου που αναφέρονται από την Standard Chartered για την εταιρεία αποδείχθηκαν αδιέξοδες και οι αρχές του Χονγκ Κονγκ δήλωσαν ότι καμία εταιρεία με αυτό το όνομα δεν είχε ενσωματωθεί ποτέ εκεί.

Η συμβουλευτική της περασμένης εβδομάδας προτρέπει πράκτορες, μεσίτες και άλλους στην αγορά έργων τέχνης που ασχολούνται με ακριβά έργα τέχνης να εφαρμόσουν ισχυρές δικλείδες για να διασφαλίσουν ότι δεν συνεννοούνται με εγκληματίες. Η ειδοποίηση εκδόθηκε από το Γραφείο Εξωτερικού Ελέγχου Περιουσιακών Στοιχείων του Υπουργείου Οικονομικών, το οποίο επιβλέπει τις κυρώσεις που επέβαλαν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Στην συμβουλευτική επιτροπή, το γραφείο ενθάρρυνε τους εμπόρους τέχνης που ενδέχεται να εκτεθούν σε οικονομικό έγκλημα να πραγματοποιήσουν «δέουσα επιμέλεια βάσει κινδύνου» σε αγοραστές και πωλητές τέχνης – μια διαδικασία παρόμοια με αυτό που οι τράπεζες υποχρεούνται νομικά να εκτελούν με πελάτες υψηλού κινδύνου.

Η δημοσίευση του OFAC μπορεί να ληφθεί σοβαρά υπόψη, αλλά δεν έχει ισχύ νόμου. Για αυτόν τον λόγο δεν αρκεί. Η συμβουλή του OFAC είναι ένα σημαντικό βήμα, αλλά απαιτείται περισσότερη δράση. Εάν οι ΗΠΑ δεν ενεργήσουν, η εμπορία έργων τέχνης κινδυνεύει να συνεχίσει να αποτελεί ασφαλές καταφύγιο για εγκληματίες και ξέπλυμα χρήματος.

Οι μεγαλύτερες τράπεζες στον κόσμο μεταφέρουν τεράστια χρηματικά ποσά για καρτέλ ναρκωτικών, διεφθαρμένα καθεστώτα, διακινητές όπλων και άλλους διεθνείς εγκληματίες, ενώ έχουν δεσμευτεί επανειλημμένα να κάνουν περισσότερα για να σταματήσουν την ροή και το ξέπλυμα του βρώμικου χρήματος.

Οι «αποτυχίες» σε ολόκληρο το σύστημα που εκτίθενται από το FinCEN Files, μια 16μηνη έρευνα από περισσότερους από 400 δημοσιογράφους, οδήγησαν σε εκκλήσεις για μεταρρύθμιση από εξέχοντες πολιτικούς και κυβερνητικούς φορείς. Η αναφορά μάλιστα ώθησε το Financial Crimes Enforcement Network, το αμερικανικό πρακτορείο γνωστό ως FinCEN, το οποίο είναι επιφορτισμένο με την εποπτεία της συμμόρφωσης των τραπεζών με τους νόμους περί νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, να ζητήσει ιδέες σχετικά με τον τρόπο «ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας» των δραστηριοτήτων του.

Τι πρέπει να γίνει; Απλά, να τερματιστεί το «πολύ μεγάλος για να μπει φυλακή» για τις τράπεζες και τους τραπεζίτες του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος.

Και αν αυτά είναι τα φανερά, σκέψου τώρα τα κρυφά …

Δεν πιστεύω να είστε τιποτι’ς εξαρτημένοι από τον μισθό σας;

Άγιοι καταστροφείς: Ο Άγιος αυτοκράτορας Ιουστινιανός και η Αγία Θεοδώρα

Άγιοι της χριστιανοσύνης που φέρονται ως καταστροφείς του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού ή των αντιπάλων τους ή και δολοφόνοι!

Ένας από τους γνωστούς ισχυρισμούς των χριστιανών απολογητών είναι ότι: "Οι χριστιανοί δεν έκαναν καταστροφές, ο ελληνικός πολιτισμός κατέπεσε από μόνος του και αν έγιναν κάποιες ελάχιστες καταστροφές από κάποιους φανατικούς· αυτό έγινε λόγω των διωγμών που υπέστησαν από τους εθνικούς". Θα δούμε αν ευσταθεί αυτός ο πολύ συχνός ισχυρισμός τους, με βάση τα δικά τους κείμενα που είναι τα συναξάρια των αγίων, από τα οποία θα δούμε αποσπάσματα καταστροφών, όπως και από την ιστορία, τι αναφέρει για όσους από αυτούς τους αγίους, έχουμε ιστορικά στοιχεία.

Τα Συναξάρια είναι οι βιογραφίες των αγίων του Χριστιανισμού, άσχετα αν περιλαμβάνουν πλήθος μυθικών και υπερφυσικών στοιχείων, ή πολλές από αυτές είναι δημιουργήματα μεταγενέστερης ανάγκης για ύπαρξη πληθώρας μαρτύρων. 

Τα σχετικά με καταστροφές αποσπάσματα που ακολουθούν, είναι κυρίως από την συλλογή του Άγιου Νικόδημου του Αγιορείτη. Ακολουθεί ο "σύνδεσμος 1" στο πρωτότυπο. Ο δεύτερος "σύνδεσμος 2", είναι ένα διαδομένο συναξάρι στο Διαδίκτυο, που έχει μεταφρασμένα τα κείμενα, και ίσως πληροφορίες και από άλλα συναξάρια, αλλά όπως θα διαπιστώσετε και αρκετά αλλοιωμένα. Όταν ο δεύτερος σύνδεσμος είναι σε παρένθεση, υπάρχει αλλοίωση που συνήθως σημειώνεται δίπλα του σε παρένθεση. Για τα ιστορικά πρόσωπα χρησιμοποιήθηκαν άλλες πηγές.

Ο Άγιος αυτοκράτορας Ιουστινιανός και η Αγία Θεοδώρα (εορτάζουν για την Εκκλησία στις 14 Νοεμβρίου).

“Με τη χάρη του αγίου, ξεπεράστηκε το τυπικό κώλυμα πως έσφαξε 35.000 πολίτες στον Ιππόδρομο, για να αντιμετωπίσει την «Στάση του Νίκα» καθ’ υπόδειξιν της αγίας Θεοδώρας, που την ώρα που ο άντρας της ετοιμαζόταν να το σκάσει δήλωσε πως θέλει να ταφεί φορώντας την πορφύρα, δηλαδή να πεθάνει ως βασίλισσα. Η Θεοδώρα ήταν μια πόρνη που έκανε στον Ιππόδρομο νούμερα με πάπιες που έτρωγαν καλαμπόκι από το αιδοίο της και εξελίχθηκε από ερωμένη του βασιλιά σε βασίλισσα, αφού προηγουμένως ως μαιτρέσα ενός διοικητή αφρικανικής επαρχίας, σχετίστηκε με τους πατριάρχες Τιμόθεο Γ΄ Αλεξανδρείας και Σεβήρο Αντιοχείας, οι οποίοι την επηρέασαν υπέρ του μονοφυσιτισμού. Ήταν μια αγράμματη γυναίκα με πολλά απωθημένα, που η εξουσία τη μέθυσε τόσο, που δεν δίστασε για να την κρατήσει να βουτήξει τα χέρια της στο αίμα".

Επί Ιουστινιανού ο Χριστιανισμός έγινε υποχρεωτικός και δια νόμου επιβλήθηκε το βάπτισμα σε όλους ακόμα και στα νήπια, έκλεισε την φιλοσοφική σχολή των Αθηνών, και έγιναν μεγάλοι διωγμοί εθνικών, εβραίων, σαμαρειτών και αιρετικών στα όρια της γενοκτονίας. Επίσης με διαβολή κατηγορούσε πλούσιους σαν συνωμότες για να υφαρπάζει την περιουσία τους. Ήταν άπληστος για χρήματα, κατάργησε την οικονομική αυτοτέλεια των πόλεων με αποτέλεσμα να μαραζώσουν και ήταν επίσης ιδιαίτερα σκληρός στους φόρους και για τον λόγο αυτό έγινε και η Στάση του Νίκα.

Για να κυνηγήσει τους ειδωλολάτρες ο Ιουστινιανός χρησιμοποίησε και τον γνωστό προσηλυτιστή Ιωάννη της Εφέσου τον καλούμενο και “Σφύρα των Εθνικών" που προσηλύτισε και βάπτισε 70 χιλιάδες εθνικούς (αυτό σήμαινε πολλά λεφτά, γιατί οι βαφτίσεις στην προσπάθεια προσηλυτισμού επιδοτούντο από τον Ιουστινιανό) το 532, που κατέστρεψε πολλά ιερά της αρχαίας θρησκείας, ενώ βασάνιζε τους Έλληνες για να απαρνηθούν την θρησκεία τους, όμως ο Ιωάννης δεν φαίνεται να έγινε άγιος της Εκκλησίας γιατί ήταν Μονοφυσίτης εκτός αν είναι αυτός που γιορτάζει στις 3 Αυγούστου, που σημαίνει ότι ακόμα και αιρετικούς κάνουν αγίους για την κατά των Ελλήνων δράση τους. Διαβάστε και εδώ για την δράση του από τα ίδια του τα χέρια.

Η αλήθεια είναι ότι τα συναξάρια είναι σε απίστευτο βαθμό μυθολογήματα και εφόσον δεν μπορούμε να δεχτούμε ως αληθή τα εξόφθαλμα θαύματα που περιέχουν, άλλο τόσο και τις ιστορίες τους. Αυτά όμως μαζί και με τις πράξεις των ιστορικών αγίων, αλλά και ότι έχουμε δει ήδη για το πως επικράτησε ο Χριστιανισμός, δείχνουν την ιδεολογία των χριστιανών διαχρονικά στο πως έβλεπαν τις άλλες θρησκείες και το μίσος τους για τις θεωρήσεις των άλλων που δεν άντεχαν, κυρίως των αρχαίων Ελλήνων που τους θεωρούσαν "μιαρούς", και "διεφθαρμένους". Αντικατοπτρίζουν τελικά το ποιοι κατέστρεφαν τα αρχαία ιερά, επίσης αντικατοπτρίζει τον πραγματικό λόγο που έγιναν οι σχετικά λίγοι διωγμοί των χριστιανών: Έγιναν εξαιτίας της επιθετικής τους δράσης κατά της αρχαίας θρησκείας, αφού εκείνη την εποχή και μέχρι να επικρατήσουν, υπήρχε πραγματική ανεξιθρησκεία.

Βλέπετε, για τους χριστιανούς τότε δεν εθεωρείτο κακό να καταστρέψεις τον ναό μιας άλλης θρησκείας ή τα αγάλματα της, υπήρχαν άλλωστε και οι κανόνες του Δευτερονομίου που δεν φαίνεται κανείς στον Χριστιανισμό να τους θεωρεί ως άκυρους, το αντίθετο. Υπάρχουν επίσης και οι εντολές του ίδιου του Ιησού, που είπε: ότι όποιος δεν είναι μαζί του είναι εναντίον του, ότι θα φέρει διχόνοια και ότι όποιος είναι έξω από την διδασκαλία του, πρέπει να αποβληθεί και να ριφθεί στην φωτιά. Έτσι δεν μας κάνουν εντύπωση τα κατορθώματα και οι καταστροφές αγίων χριστιανών, αφού συμφωνούν και με την θεωρία του. Μια θεωρία που η σύγχρονη Εκκλησία θέλει να ξεχάσει ή να συμβολοποιήσει.

Η μελέτη αυτή μπήκε για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά, ότι ο Χριστιανισμός στην ουσία του και συχνά με την πράξη του, δεν έχει καμιά σχέση με την αγάπη και την ειρήνη που δήθεν θέλει να μας πει, ειδικά στον τρόπο που εξαπλώθηκε. Ήταν φονταμενταλιστικός, δηλαδή επικροτούσε και εφάρμοσε την βία στους άλλους όπως κάνουν τώρα οι μουσουλμάνοι, το προβάλει αυτό σαν επίτευγμα στα κείμενα αλλά και σε εικόνες του. Έτσι εξαπλώθηκε και δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά διασφάλιση ότι δεν μπορεί να ξαναγίνει κάποια στιγμή το ίδιο.

ΔΕΣ: Άγιοι καταστροφείς

Goethe και Hegel: Κριτική και ου-τοπία

Το τραγικό κυοφορεί την Ου-τοπία: Τα Υπόγεια Ρεύματα του πνεύματος στον Φάουστ και τη Φαινομενολογία του πνεύματος

§1

Μια παράλληλη ανάγνωση των ως άνω έργων επιτρέπει την ανάδυση ενός λόγου της φιλοσοφικής κατανόησης και της ποιητικής ευαισθησίας. Καθένα από τα εν λόγω έργα συνιστά μια αστείρευτη πηγή ποιητικής ή αντίστοιχα φιλοσοφικής προ-οπτικής της ανθρώπινης ύπαρξης, που οντολογικά πέπρωται να ανεβαίνει το δικό της, μαρτυρικό Γολγοθά της ζωής. Η αισθητική πρόσληψη του ποιητικού λόγου νοείται ως πρωταρχική εμπειρία για να ιχνεύεται ή να φωτίζεται ο ορθολογικός πυρήνας του φιλοσοφικού λόγου και κάθε περιεχόμενο -ποιητικό ή φιλοσοφικό- να τεκμηριώνει την αλήθεια του με βάση το αισθητικό κριτήριο της ομιλητικής γλώσσας: εσωτερική αλληλονοηματοδότηση περιεχομένου και μορφής. Έτσι, στον Φάουστ του Γκαίτε, η τραγική ύπαρξη του Φάουστ αποτυπώνεται στην αλήθεια του αισθητικά αρθρωμένου λόγου, της ομιλητικής γλώσσας, ως γνωσιοντολογικό συμβάν, ως συμβάν του ανθρώπινου Είναι, και όχι ως μια θρηνωδία της καθημερινότητας, όσο κι αν βυθίζεται εδώ μέσα. Είναι διάχυτη, σε όλο το έργο, μια διπλή κίνηση της καταβύθισης στον κόσμο και εν ταυτώ της αποστασιοποίησης· κάτι που προκαλεί την εμφάνιση του πνεύματος της αντίφασης, του Μεφιστοφελή: η διαύγαση όλων των φραγμών μέσα από την επίγνωση πως κάθε όριο φέρει στο πεδίο του το δικό του ου-τοπικό μονοπάτι.

Παρόμοια παριστάνεται και το γνωσιοντολογικό συμβάν στην εγελιανή Φαινομενολογία. Εδώ, η οδύσσεια του φαινομενολογικού πνεύματος της ανθρώπινης ύπαρξης νοείται κυρίως ως η διττή κίνηση της τραγικής συνείδησης: στο θάρρος της Γνώσης δεν υπάρχει καμιά αντίσταση. Αυτός που βρίσκεται σε αναζήτηση της γνώσης συναντά τον εαυτό του μέσα στο απόλυτα άλλο: το αληθές όχι ως υπόσταση αλλά ως υποκείμενο να εκφράζεται.

§2

Δεν μπορεί να υπάρχει, για παράδειγμα, ένα ποιητικό ή φιλοσοφικό κείμενο με σημαντικές ιδέες, αλλά με αντιαισθητική μορφή, όπως και αντίστροφα: μια άρτια αισθητικώς μορφή με χωρίς νόημα περιεχόμενο. Ό,τι ακριβώς συμβαίνει και στο επίπεδο π.χ. της κοινωνικής, πολιτικής, επιστημονικής κ.λπ. πραγματικότητας: δεν μπορεί να υπάρχει ευδαιμονική κοινωνική ζωή, σπουδαία πολιτική στρατηγική, αληθινή επιστημονική έρευνα, όταν τα καθοδηγητικά άτομα είναι ανάξια και ευτελή. Παράδειγμα: κάποια «πανεπιστημιακά» όντα, χωρίς στοιχειώδη επιστημονική ευαισθησία και γνώση, με ανύπαρκτο συγγραφικό έργο, πέραν του «έργου» της δια μηχανισμών αναρρίχησής τους, προσφάτως υπέγραψαν τον εξοβελισμό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, άρα και της κλασικής φιλολογίας, φιλοσοφίας, λογοτεχνίας κ.λπ., από τους θεσμικούς μορφωτικούς χώρους των νέων. Τι δείχνει αυτό; Πώς όσο πιο αμόρφωτος, ακαλαίσθητος, α-ποιητικός είναι κανείς, τόσο πιο πολύ αποδεικνύεται σκοταδιστής, όταν βρίσκεται σε αξιωματική θέση, τόσο πιο έντονα εναντιώνεται στο Μεγάλο, το Υπέροχο, το Υψηλό, με την ψευδαίσθηση μάλιστα ότι το υπερασπίζεται. Τα μεγάλα έργα είναι μεγάλα, όπως εδώ ο Φάουστ και η Φαινομενολογία του πνεύματος, γιατί συλλαμβάνουν ύψιστες ιδέες του ανθρώπινου πεπρωμένου και κατορθώνουν να τις παριστούν με μια τέτοια υψηλή αισθητικότητα της ποιητικής ή φιλοσοφικής γλώσσας, ώστε να μας διανοίγουν σε μια νέα ζωή, ου-τοπική, που αφήνει πίσω της τα συντρίμμια του αλλόδοξου αγελαίου βίου των άσκεπτων και αφιλοσόφητων, σαν τους προαναφερθέντες, και στήνει εμπρός μας το καλλιτεχνικό δημιούργημα, με το οποίο καθίσταται αεί παρ-όν το Μεγάλο, το Υπέροχο, το Υψηλό.

§3

Η ζωή ζει εκεί που συνενώνονται υλικό και πνευματικό. Η συνένωση δεν είναι μια απλή και άμεση ή ήρεμη πράξη, αλλά ολοκληρώνεται ως διαδικασία πολλαπλών μεσολαβήσεων, με οδύνες και τοκετούς. Στο πρώτο μέρος του Φάουστ, οι μεσολαβήσεις σχετίζονται με τα οράματα του μακρόκοσμου και των πνευμάτων της γης, οι οποίες στο τέλος αποδεικνύονται επιφαινόμενα. Στ. 454: τι θέαμα θείο! Μα απλώς ένα θέαμα μόνο. Αναφλέγεται η συνείδηση του υποκειμένου για χωρισμό από τον ρεαλιστικό κόσμο και συμφύρεται με την βασανιστική πορεία της δημιουργίας στο επίπεδο της εμφάνειας. Με τούτο, ο Γκαίτε επιδιώκει τη συμφιλίωση-συνένωση πνεύματος και φύσης, ακριβώς όπως ο Χέγκελ θεωρεί φύση και πνεύμα ταυτά: η φύση είναι πνευματική, το πνεύμα είναι φυσικό αλλά όχι απόλυτο. Η ταυτότητα ωστόσο φύσης και πνεύματος δεν επιτυγχάνεται χωρίς διαμεσολάβηση, χωρίς αντίθεση. Αυτή είναι η κοινή τους αντίληψη, που αντιμάχεται την αντίληψη περί άμεσης ενότητας του πνεύματος με το άλλο του. Σύμφωνα με τον Χέγκελ, το αίτημα της ουτοπικής συνείδησης για αναίρεση της ετερότητας υπό την ισχύ του πνεύματος της συμφιλίωσης υποκειμένου-αντικειμένου τελεσφορεί μέσα από τη γνώση, ήτοι επί-Γνωση, ότι αυτή η συμφιλίωση προϋποθέτει μετασχηματισμό αμφοτέρων των εμπλεκομένων πλευρών και ακόμη το έργο της εκμηδένισης. Το τελευταίο όχι με την έννοια της εξαφάνισης του ατόμου αλλά, μέσω της προσδιορισμένης άρνησης, με εκείνη της διάνοιξης της κλειστότητας της υπόστασης, της έκ-ρηξης και ανάδειξης του υποκειμένου σε πρωταγωνιστή του έργου της ζωής. Περαιτέρω σημαίνει υπέρβαση του περιορισμού της συνείδησης και των περιορισμών που η εξωτερικότητα επιφυλάσσει.

§4

Σύμφωνα με τον Γκαίτε, η ουτοπική δυνατότητα της συνείδησης εδράζεται ακριβώς στη δυναμική του φαουστικού πνεύματος: εξέρχεται, με πόνο ψυχής, αλλά και απαράμιλλο σφρίγος, από το περι-ορισμένο, για να το αναπροσδιορίσει ως σημείο της καθολικής της κίνησης. Το ατομικό δεν ξεχωρίζεται ολοσχερώς από το καθολικό αλλά αντλεί δύναμη για να αντισταθεί. Η αντίσταση περνάει μέσα από την κριτική υπέρβαση των ορίων του κοινού νου, η οποία δεν είναι ακόμα η είσοδος στην ελευθερία αλλά άρνηση της ανταγωνιστικής ασημαντότητας. Τούτη η κριτική υπέρβαση ενσαρκώνει την υπέρβαση της συμβατικότητας και το ου-τοπικό άνοιγμα στο νόμο του πνεύματος, που αντλεί την ισχύ του από την άρνηση του κόσμου του σκότους, από το πάθος του τυφλωμένου τιτάνα ανθρώπου να ολοκληρώσει ό,τι άρχισε: στ.11499-509:

όλα έξω τα σκέπασε ένα βαθύ σκοτάδι
μα λάμπουν τώρα μες στης ψυχής τα βάθη
ό,τι στο νου μου έβαλα, βιάζομαι να εκπληρώσω·
…
Το μεγάλο έργο για να ολοκληρωθεί
Ένα πνεύμα για χίλια χέρια αρκεί

Ετούτο το ου-τοπικό άνοιγμα ανορθώνει τον άνθρωπο πάνω από την παρακμή και την ανημποριά. Στη συνάφεια τούτη, το φιλοσοφικό ή ποιητικό γνωρίζειν δεν μπορεί να ευδοκιμεί παρά ως θεώρηση ολόκληρης της πραγματικότητας [π.χ η Εγελιανή πρόταση περί της απόλυτης γνώσης ή η Φαουστική πρόταση του Γκαίτε για το ωραίο]. Αλλά πάλι η θεώρηση τούτη δεν έχει να κάνει με εντυπωσιακές περιγραφές του υπάρχοντος, αλλά με την κριτική όξυνση του ουτοπικού κινήτρου.

§5

Ετούτη η κριτική έχει στο στόχαστρό της την εν διασπορά γνώση: επιχειρεί να διαλύσει το βασίλειο της χίμαιρας με τις θεωρίες του περί του συμβατού και εύκολου επιτηδεύματος. Αυτό το βασίλειο εκφράζει π.χ. στον Φάουστ ο Βάγκνερ και γι’ αυτό τρέμει την κριτική, στ. 560:

όταν ακολουθώ την οδό της κριτικής
τρέμω σαν να με βρήκε συμφορά.
Πόσο δύσκολο τα μέσα ν’ αποκτήσεις
Που σου δίνουν νερό απ’ την πηγή να πιεις
Και τον μισό μόλις το δρόμο διανύσεις
Φτάνεις άμοιρε στο τέλος της ζωής.

Ο κριτικός ορίζοντας του ουτοπικού κινήτρου εκτείνεται έτσι ως το άπειρο με τούτο το νόημα: δεν δηλώνει, απλώς αφηρημένα, το αντίθετο του περατού αλλά διαμεσολαβεί το νόημα του υπάρχοντος με το μη-νόημά του, την τοπική του σύλληψη με την ου-τοπική του. Συσχετιζόμαστε λοιπόν με μια ου-τοπική τροπή της ποιητικής και εν ταυτώ της φιλοσοφικής συνείδησης, για την οποία (τροπή) η κινητικότητα του κόσμου σε επίπεδο ανταγωνισμού, οι αντιμαχόμενες διαμαρτυρίες που χάνονται μέσα στη μερικότητά τους πρέπει να στοχεύουν στο προχώρημα του κριτικού πνεύματος πέρα από ιδιωτικές συν-κινήσεις και κοσμοπολίτικες τελετουργίες. Εγελιανή και Φαουστική ουτοπία εν τέλει πραγματοποιούν μια διπλή έξοδο: από τη ρεαλιστικότητα του γυμνού δεδομένου, από τις αυταπάτες της κατ’ αίσθηση γνώσης και από την ακινητοποιημένη ιδεατότητα. Προς τούτο θέτουν το ερώτημα για την ουσία ως διαλεκτική της αισθητικής εμφάνειας. Με άλλα λόγια, η ουσία ως ου-τοπία έχει την κοιτίδα της σε αυτό που είναι το συμβάν. 

 
α) Φαινομενολογία, §807: "το πνεύμα παριστά την κίνηση, δια της οποίας γίνεται πνεύμα με τη μορφή του ελεύθερου συμπτωματικού συμβάντος".

β) Φάουστ, στ. 12106 κ.εξ.:

Καθετί το περασμένο
Σύμβολο μόνο μένει.
Το μη συντελεσμένο
Ήδη εδώ συμβαίνει.

ΠΛΑΤΩΝ: Πολιτεία (505c-506e)

[505c] Πῶς γὰρ οὐχί, ἦν δ᾽ ἐγώ, εἰ ὀνειδίζοντές γε ὅτι οὐκ ἴσμεν τὸ ἀγαθὸν λέγουσι πάλιν ὡς εἰδόσιν; φρόνησιν γὰρ αὐτό φασιν εἶναι ἀγαθοῦ, ὡς αὖ συνιέντων ἡμῶν ὅτι λέγουσιν, ἐπειδὰν τὸ τοῦ ἀγαθοῦ φθέγξωνται ὄνομα.Ἀληθέστατα, ἔφη.
Τί δὲ οἱ τὴν ἡδονὴν ἀγαθὸν ὁριζόμενοι; μῶν μή τι ἐλάττονος πλάνης ἔμπλεῳ τῶν ἑτέρων; ἢ οὐ καὶ οὗτοι ἀναγκάζονται ὁμολογεῖν ἡδονὰς εἶναι κακάς;
Σφόδρα γε.
Συμβαίνει δὴ αὐτοῖς οἶμαι ὁμολογεῖν ἀγαθὰ εἶναι καὶ κακὰ ταὐτά. ἦ γάρ;
[505d] Τί μήν;
Οὐκοῦν ὅτι μὲν μεγάλαι καὶ πολλαὶ ἀμφισβητήσεις περὶ αὐτοῦ, φανερόν;
Πῶς γὰρ οὔ;
Τί δέ; τόδε οὐ φανερόν, ὡς δίκαια μὲν καὶ καλὰ πολλοὶ ἂν ἕλοιντο τὰ δοκοῦντα, κἂν ‹εἰ› μὴ εἴη, ὅμως ταῦτα πράττειν καὶ κεκτῆσθαι καὶ δοκεῖν, ἀγαθὰ δὲ οὐδενὶ ἔτι ἀρκεῖ τὰ δοκοῦντα κτᾶσθαι, ἀλλὰ τὰ ὄντα ζητοῦσιν, τὴν δὲ δόξαν ἐνταῦθα ἤδη πᾶς ἀτιμάζει;
Καὶ μάλα, ἔφη.
Ὃ δὴ διώκει μὲν ἅπασα ψυχὴ καὶ τούτου ἕνεκα πάντα [505e] πράττει, ἀπομαντευομένη τι εἶναι, ἀποροῦσα δὲ καὶ οὐκ ἔχουσα λαβεῖν ἱκανῶς τί ποτ᾽ ἐστὶν οὐδὲ πίστει χρήσασθαι μονίμῳ οἵᾳ καὶ περὶ τἆλλα, διὰ τοῦτο δὲ ἀποτυγχάνει καὶ τῶν ἄλλων εἴ τι ὄφελος ἦν, περὶ δὴ τὸ τοιοῦτον καὶ [506a] τοσοῦτον οὕτω φῶμεν δεῖν ἐσκοτῶσθαι καὶ ἐκείνους τοὺς βελτίστους ἐν τῇ πόλει, οἷς πάντα ἐγχειριοῦμεν;
Ἥκιστά γ᾽, ἔφη.
Οἶμαι γοῦν, εἶπον, δίκαιά τε καὶ καλὰ ἀγνοούμενα ὅπῃ ποτὲ ἀγαθά ἐστιν, οὐ πολλοῦ τινος ἄξιον φύλακα κεκτῆσθαι ἂν ἑαυτῶν τὸν τοῦτο ἀγνοοῦντα· μαντεύομαι δὲ μηδένα αὐτὰ πρότερον γνώσεσθαι ἱκανῶς.
Καλῶς γάρ, ἔφη, μαντεύῃ.
Οὐκοῦν ἡμῖν ἡ πολιτεία τελέως κεκοσμήσεται, ἐὰν ὁ [506b] τοιοῦτος αὐτὴν ἐπισκοπῇ φύλαξ, ὁ τούτων ἐπιστήμων;
Ἀνάγκη, ἔφη. ἀλλὰ σὺ δή, ὦ Σώκρατες, πότερον ἐπιστήμην τὸ ἀγαθὸν φῂς εἶναι ἢ ἡδονήν, ἢ ἄλλο τι παρὰ ταῦτα;
Οὗτος, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἀνήρ, καλῶς ἦσθα καὶ πάλαι καταφανὴς ὅτι σοι οὐκ ἀποχρήσοι τὸ τοῖς ἄλλοις δοκοῦν περὶ αὐτῶν.
Οὐδὲ γὰρ δίκαιόν μοι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, φαίνεται τὰ τῶν ἄλλων μὲν ἔχειν εἰπεῖν δόγματα, τὸ δ᾽ αὑτοῦ μή, τοσοῦτον [506c] χρόνον περὶ ταῦτα πραγματευόμενον.
Τί δέ; ἦν δ᾽ ἐγώ· δοκεῖ σοι δίκαιον εἶναι περὶ ὧν τις μὴ οἶδεν λέγειν ὡς εἰδότα;
Οὐδαμῶς γ᾽, ἔφη, ὡς εἰδότα, ὡς μέντοι οἰόμενον ταῦθ᾽ ἃ οἴεται ἐθέλειν λέγειν.
Τί δέ; εἶπον· οὐκ ᾔσθησαι τὰς ἄνευ ἐπιστήμης δόξας, ὡς πᾶσαι αἰσχραί; ὧν αἱ βέλτισται τυφλαί — ἢ δοκοῦσί τί σοι τυφλῶν διαφέρειν ὁδὸν ὀρθῶς πορευομένων οἱ ἄνευ νοῦ ἀληθές τι δοξάζοντες;
Οὐδέν, ἔφη.
Βούλει οὖν αἰσχρὰ θεάσασθαι, τυφλά τε καὶ σκολιά, ἐξὸν [506d] παρ᾽ ἄλλων ἀκούειν φανά τε καὶ καλά;
Μὴ πρὸς Διός, ἦ δ᾽ ὅς, ὦ Σώκρατες, ὁ Γλαύκων, ὥσπερ ἐπὶ τέλει ὢν ἀποστῇς. ἀρκέσει γὰρ ἡμῖν, κἂν ὥσπερ δικαιοσύνης πέρι καὶ σωφροσύνης καὶ τῶν ἄλλων διῆλθες, οὕτω καὶ περὶ τοῦ ἀγαθοῦ διέλθῃς.
Καὶ γὰρ ἐμοί, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ ἑταῖρε, καὶ μάλα ἀρκέσει· ἀλλ᾽ ὅπως μὴ οὐχ οἷός τ᾽ ἔσομαι, προθυμούμενος δὲ ἀσχημονῶν γέλωτα ὀφλήσω. ἀλλ᾽, ὦ μακάριοι, αὐτὸ μὲν τί ποτ᾽ [506e] ἐστὶ τἀγαθὸν ἐάσωμεν τὸ νῦν εἶναι —πλέον γάρ μοι φαίνεται ἢ κατὰ τὴν παροῦσαν ὁρμὴν ἐφικέσθαι τοῦ γε δοκοῦντος ἐμοὶ τὰ νῦν— ὃς δὲ ἔκγονός τε τοῦ ἀγαθοῦ φαίνεται καὶ ὁμοιότατος ἐκείνῳ, λέγειν ἐθέλω, εἰ καὶ ὑμῖν φίλον, εἰ δὲ μή, ἐᾶν.
Ἀλλ᾽, ἔφη, λέγε· εἰς αὖθις γὰρ τοῦ πατρὸς ἀποτείσεις τὴν διήγησιν.

***

[505c] Πώς όχι, αφού ενώ μας ονειδίζουν πως δεν γνωρίζομε το αγαθό, μας μιλούν γι᾽ αυτό σαν να το γνωρίζαμε; Γιατί μας μιλούν για φρόνηση του αγαθού, σαν να είμαστε υποχρεωμένοι να καταλάβομε τί λένε μόλις ανοίξουν το στόμα τους και προφέρουν τη λέξη αγαθό.
Πολύ σωστά.
Αλλά και όσοι ορίζουν ηδονή το αγαθόν μήπως τάχα πέφτουν σε μικρότερη πλάνη από τους άλλους; Ή δεν αναγκάζονται και αυτοί να ομολογήσουν πως υπάρχουν και κακές ηδονές;
Και βέβαια.
Ώστε, καταντούν, υποθέτω, να παραδέχουνται πως τα ίδια είναι και καλά και κακά· δεν είναι έτσι;
[505d] Πώς όχι;
Δεν είναι λοιπόν φως φανερό πως υπάρχουν πολλές και μεγάλες αμφισβητήσεις γι᾽ αυτό το ζήτημα;
Και βέβαια.
Μα δεν είναι ακόμα ολοφάνερο πως, όταν ο λόγος είναι για τα δίκαια και τα ωραία, οι περισσότεροι θα μπορούσαν ν᾽ αρκεστούν σε κείνα που τους φαίνονται τέτοια, κι αν πραγματικώς δεν είναι, όμως και τα πράττουν και τα έχουν στην κατοχή τους και νομίζονται πως πραγματικώς τα κατέχουν, όταν όμως πρόκειται για αγαθά, κανείς πια δεν αρκείται σε κείνα που φαίνονται τέτοια, αλλά όλοι ζητούν τα πραγματικά αγαθά και περιφρονούν σ᾽ αυτή την περίσταση τα επιφανειακά;
Και πάρα πολύ μάλιστα.
Αυτό λοιπόν το πράγμα που με τόση λαχτάρα κυνηγά κάθε ψυχή και κάνει το παν [505e] για να τ᾽ αποκτήσει, γιατί μαντεύει πως κάτι είναι, βρίσκεται όμως πάντα σε απορία και δεν μπορεί να καταλάβει αρκετά τί επιτέλους είναι, ούτε έχει κανένα σταθερό κριτήριο γι᾽ αυτό, όπως και για τ᾽ άλλα, και γι᾽ αυτό το λόγο δεν μπορεί κι από τ᾽ άλλα να καρπωθεί την ωφέλεια που θα μπορούσε, για ένα λοιπόν τέτοιο και [506a] τόσο σπουδαίο πράγμα μπορούμε να πούμε πως επιτρέπεται να έχουν σκοτεινή ιδέα και οι άριστοι εκείνοι της πολιτείας μας, που στα χέρια τους θα εμπιστευθούμε όλα τα πάντα;
Κάθε άλλο βέβαια.
Υποθέτω λοιπόν πως τα δίκαια και τα ωραία, αν δεν ήταν γνωστή και η όποια των σχέση με την ιδέα του αγαθού, δε θα είχαν αποκτήσει πολύ άξιο φύλακά τους έναν που δε θα την ήξερε κι αυτός· κι ακόμα μαντεύω πως ούτε κι εκείνα θα μπορούσαν να γνωριστούν αρκετά χωρίς αυτή τη γνώση.
Σωστά το μαντεύεις.
Ώστε λοιπόν τώρα δε θα είναι στην εντέλεια και μ᾽ όλα τα συγύρια της τακτοποιημένη η πολιτεία μας, αν [506b] την επιβλέπει ένας τέτοιος φύλακας που να κατέχει την επιστήμη όλων αυτών;
Ανάγκη πάσα. Αλλά εσύ, Σωκράτη, τί παραδέχεσαι πως είναι το αγαθό, επιστήμη ή ηδονή; ή τίποτ᾽ άλλο έξω απ᾽ αυτά;
Να άντρας μια φορά· κι από πριν το᾽ βλεπα φανερά πως δεν είσαι εσύ άνθρωπος ν᾽ αρκεστείς με ό,τι περνά από τη φαντασία τού καθενός γι᾽ αυτά τα ζητήματα.
Γιατί δεν μου φαίνεται, Σωκράτη, δίκιο να έχει κανείς να λέει των άλλων τις ιδέες, όχι όμως και τη δική του, όταν μάλιστα τόσον [506c] καιρό όλο μ᾽ αυτά καταγίνεται να τα μελετά.
Μα τί; σου φαίνεται λοιπόν και δίκιο να μιλά κανείς για πράματα που δε γνωρίζει σαν να τα γνώριζε;
Καθόλου βέβαια σαν να τα γνώριζε· αλλά να θέλει να λέει τί φρονεί κι αυτός σαν άνθρωπος που θα έχει και τη δική του ιδέα.
Και πώς; δεν έχεις καταλάβει ακόμα πόσο ανόητες και γελοίες είναι όλες οι δοξασίες που δεν στηρίζονται στην επιστήμη; και πως οι καλύτερές των είναι σαν τυφλές; Ή σου φαίνεται πως διαφέρουν από τυφλούς που τραβούν σωστά τον ίσιο δρόμο όσοι έχουν μιαν αληθινή δοξασία χωρίς να τη στηρίζουν απάνω σε καμιά λογική απόδειξη;
Καθόλου δεν διαφέρουν.
Προτιμάς λοιπόν να βλέπεις πράματα άμορφα, τυφλά και σκοτεινά, ενώ μπορείς [506d] ν᾽ ακούς από άλλους φωτεινά και όμορφα;
Μη, για το θεό, είπε τότε ο Γλαύκων, σταματήσεις, Σωκράτη, σα να είσαι πια στο τέλος. Εμείς θα᾽ μαστε ευχαριστημένοι έστω και να πραγματευθείς και για το αγαθό, όπως και για τη δικαιοσύνη και τη σωφροσύνη και τα άλλα.
Μα κι εγώ επίσης θα ήμουν πολύ μάλιστα ευχαριστημένος· μα φοβούμαι μήπως δε θα είμαι ικανός και μ᾽ όλη μου την καλή θέληση τα καταφέρω τόσο άσχημα που να γίνω καταγέλαστος. Ακούστε μου τί σας λέω· [506e] ας τ᾽ αφήσομε, καλοί μου, για την ώρα, αυτό το ζήτημα, τί είναι αυτό το ίδιο το αγαθό· γιατί μου φαίνεται ότι, όπως ξεκινήσαμε τώρα, πολύ δύσκολα θα μπορούσαμε να φτάσομε στην ιδέα που έχω εγώ αυτή τουλάχιστο τη στιγμή· εκείνο όμως που μου φαίνεται γέννημα του αγαθού και ομοιότατό του είμαι πρόθυμος να το πω, αν θα μένατε ευχαριστημένοι και σεις, ειδεμή ας τ᾽ αφήσομε κι αυτό.
Λέγε μας λοιπόν για το γιο, κι όσο για τον ίδιο τον πατέρα μάς μένεις χρεώστης για καμιά άλλη φορά.