ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Χοηφόροι (1048-1076)

ΟΡ. ἆ, ἆ,
δμωαὶ γυναῖκες· αἵδε, Γοργόνων δίκην,
φαιοχίτωνες καὶ πεπλεκτανημέναι
1050 πυκνοῖς δράκουσιν· οὐκέτ᾽ ἂν μείναιμ᾽ ἐγώ.
ΧΟ. τίνες σε δόξαι, φίλτατ᾽ ἀνθρώπων πατρί,
στροβοῦσιν; ἴσχε, μὴ φοβοῦ, νικῶν πολύ.
ΟΡ. οὐκ εἰσὶ δόξαι τῶνδε πημάτων ἐμοί·
σαφῶς γὰρ αἵδε μητρὸς ἔγκοτοι κύνες.
1055 ΧΟ. ποταίνιον γὰρ αἷμά σοι χεροῖν ἔτι·
ἐκ τῶνδέ τοι ταραγμὸς ἐς φρένας πίτνει.
ΟΡ. ἄναξ Ἄπολλον, αἵδε πληθύουσι δή,
κἀξ ὀμμάτων στάζουσι νᾶμα δυσφιλές.
ΧΟ. εἷς σοι καθαρμός· Λοξίας δὲ προσθιγὼν
1060 ἐλεύθερόν σε τῶνδε πημάτων κτίσει.
ΟΡ. ὑμεῖς μὲν οὐχ ὁρᾶτε τάσδ᾽, ἐγὼ δ᾽ ὁρῶ·
ἐλαύνομαι δὲ κοὐκέτ᾽ ἂν μείναιμ᾽ ἐγώ.
ΧΟ. ἀλλ᾽ εὐτυχοίης, καί σ᾽ ἐποπτεύων πρόφρων
θεὸς φυλάσσοι καιρίοισι συμφοραῖς.

1065 — ὅδε τοι μελάθροις τοῖς βασιλείοις
τρίτος αὖ χειμὼν
πνεύσας γονίας ἐτελέσθη.
παιδοβόροι μὲν πρῶτον ὑπῆρξαν
μόχθοι τάλανες [τε Θυέστου]·
1070 δεύτερον ἀνδρὸς βασίλεια πάθη,
λουτροδάικτος δ᾽ ὤλετ᾽ Ἀχαιῶν
πολέμαρχος ἀνήρ·
νῦν δ᾽ αὖ τρίτος ἦλθέ ποθεν σωτήρ—
ἢ μόρον εἴπω;
1075 ποῖ δῆτα κρανεῖ, ποῖ καταλήξει
μετακοιμισθὲν μένος ἄτης;

***
ΟΡΕΣΤΗΣ
Α! α!
Πιστές μας σκλάβες, να τις κείνες σα Γοργόνες
σταχτόμαυρα ντυμένες, πλοκαμοζωσμένες
1050 μ᾽ αρμαθιές φίδια· δε μπορώ πια εδώ να μείνω.
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Ποιές φρεναπάτες, πολυαγάπητε, σε δέρνουν;
θάρρος· κι ας μη σε παρακυριεύει ο φόβος.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Δεν είναι φρεναπάτες τούτα μου τα πάθη·
της μάνας μου είναι, νά! οι σκύλες οι ογισμένες.
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Γιατ᾽ είν᾽ νωπό το αίμα των χεριών σου ακόμα
κι αυτό ᾽ναι που σου φέρνει ταραγμό στο νου σου.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Απόλλωνα σωτήρα! πόσο αυτές πληθαίνουν
και στάζουν απ᾽ τα μάτια τους μισητόν αίμα!
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Μα υπάρχει καθαρμός κι όταν σ᾽ αγγίξει ο Φοίβος,
1060 από τις συμφορές σου αυτές θα σε γλιτώσει.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Εσείς δε θα τις βλέπετε, μα εγώ τις βλέπω
και δρόμο παίρνω· δεν μπορώ πια εδώ να μείνω.
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Πήγαινε στην ευχή! κι ο θεός καλόσκεπός σου
για τύχες πιο καλύτερες ας σε φυλάει.
ΧΟΡΟΣ
Νά κι ο τρίτος που ξέσπασε πάνω σ᾽ αυτά
τα παλάτια ξανά
μ᾽ άγριαν άξαφνη μπόρα χειμώνας.
Πρώτην έκαμε αρχή του Θυέστη, οϊμέ,
το φριχτό παιδοφάγωμα εκείνο.
1070 Δεύτερ᾽ ήρθ᾽ η σειρά του γενναίου βασιλιά
που σφαγμένος εχάθηκε μες σε λουτρό,
ο αρχηγός των Ελλήνων!
Τώρα πάλ᾽ ήρθε τρίτο από κάπου — μα πώς
σωτηρία ή χαμό να το πω;
Αχ! πού τάχα θα βγει και πού θα σταθεί,
1076 ησυχία να βρει αυτ᾽ η άγρια η Λύσσα;

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΙΖΟΝΕΣ ΘΕΟΙ - ΑΡΗΣ, Αφροδίτη και Αθηνά

Άρης και Αφροδίτη

Στον Όλυμπο ο Ήφαιστος ενώθηκε με τα δεσμά του γάμου με την Αφροδίτη. Στον ίδιο αυτό τόπο ο Άρης, ενώ βρισκόταν στην αγκαλιά της Αφροδίτης πάνω στην κλίνη του Ήφαιστου, έγινε αντιληπτός από τον χωλό θεό και γελοιοποιήθηκε ενώπιον των Ολυμπίων, καθώς ο Ήφαιστος τύλιξε τους εραστές σε λεπτό χρυσό δίχτυ. Όταν τους απελευθέρωσε, η Αφροδίτη κατευθύνθηκε προς την Κύπρο, ο Άρης στον γενέθλιο τόπο του, τη Θράκη. Άρης και Ήφαιστος μοιράζονται, εκτός από την ίδια γυναίκα, και τη ίδια γελοιοποίηση. Ωστόσο, μετά της αποκάλυψη της παρασυζυγικής σχέσης, ο Ήφαιστος απαίτησε την επιστροφή των γαμήλιων δώρων από τον Δία, διαλύθηκε ο γάμος του με την Αφροδίτη και οι δύο εραστές έμειναν ελεύθεροι για ένα νόμιμο γάμο. Έτσι, ο Πίνδαρος ονομάζει τον Άρη χαλκάρματον πόσιν, σύζυγο, της Αφροδίτης (τέταρτος Πυθιόνικος, 87 κ.ε.) και τον περιγράφει όμορφο σαν τον Απόλλωνα. Και η Σαπφώ θα συγκρίνει, παινεύοντάς τον, τον γαμπρό του απ. 111 με τον Άρη. Στο μεταξύ, Άρης και Αφροδίτη εμφανίζονται συχνά στην τέχνη ο ένας δίπλα στον άλλον.

Άρης και Αθηνά

Και οι δυο είναι πολεμικοί θεοί, ο ένας μάχεται στον πλευρό των Τρώων, η άλλη στο πλευρό των Ελλήνων. Αντίθετα, στην ασπίδα του Αχιλλέα, τα δυο αδέλφια εμφανίζονται ως θεϊκοί οδηγοί της ίδιας στρατιάς:

 

Κι εκείνοι εβγαίναν η Αθηνά και ο Άρης αρχηγοί τους

χρυσοί και οι δύο με χρυσά τα ενδύματα, μεγάλοι,

όμορφοι, ωσάν αθάνατοι, με τ' άρματα και πέρα

ξεχωριζόνταν· κι έβλεπες μικρά τα πλήθη κάτω·

και ότ' έφθασαν όπου έπρεπε να στήσουν το καρτέρι,

στον ποταμόν που επότιζε καθένας το κοπάδι,

αυτού καθίσαν σκεπαστοί, με τα λαμπρά τους όπλα.

(Όμ., Ιλ. Σ 515-521)

 

Έξω από τον ιδεατό κόσμο της ασπίδας ο Άρης ικανοποιείται με τις σφαγές και την αιματοχυσία, χωρίς να ενεργεί με φρόνηση ή να ενδιαφέρεται για το δίκαιο των επιλογών του ή αυτών που υποστηρίζει.

 

1. Η παρέμβαση της αόρατης, χάρη στην περικεφαλαία του Άδη, Αθηνάς έστρεψε το δόρυ του πολεμικού θεού, που πολεμούσε μπροστά στα τείχη της Τροίας μαζί με τον Έκτορα, σώζοντας τον Διομήδη και δίνοντας την ευκαιρία στον Έλληνα πολεμιστή να πληγώσει τον Άρη. Το τραύμα του περιποιήθηκε ο ίδιος ο Δίας.

 

2. Στη συμπλοκή των θεών κάτω από τα τείχη της Τροίας η Αθηνά πλήγωσε τον Άρη με μια πέτρα. Ο θεός έπεσε στο χώμα και έπιασε με το κορμί του επτά στρέμματα.

Μη φοβάσαι να κοιτάξεις

Πρέπει να μη φοβάσαι να κοιτάξεις. Όταν δεν κοιτάζεις, ο νους φτιάχνει τις δικές του εικόνες, τις οποίες πιστεύεις πως είναι αληθινές.

Έχει μια προκλητική ομορφιά ο περιορισμός της γλώσσας και οι έτοιμες ερμηνείες του παρελθοντικού, εκπαιδευμένου μας εαυτού.

Τα στάδια που περνάμε είναι οι προσωπικές μας ασυνείδητες επιλογές, που πολεμάμε ενόσω δεν τις αναγνωρίζουμε ως Δικές Μας.

Ο κόσμος φαίνεται μα δεν είναι ίδιος καθημερινά. Μπορούμε να το αντιληφθούμε αυτό, βιωματικά ή μπορούμε και να το προσπεράσουμε, αν έχουμε την ακλόνητη ανάγκη να το προσπερνάμε. Όλα παίζουν! Ελεύθερα!

Πολλοί οι εραστές της αλήθειας, ελάχιστοι οι αφοσιωμένοι σε αυτήν, αντικαθιστώντας την πίστη με τη γνώση. Ακόμα λιγότεροι οι ακούραστοι αναζητητές της ελευθερίας, τολμώντας να πολεμούν τα δικά τους δεσμά αλλά και της κοινωνίας στην οποία προσωρινά ανήκουν.

Η πλήρης ανατροπή των δεδομένων εμπεριέχει κινδύνους. Προχωράμε όσο το θάρρος μας μάς επιτρέπει. Δεν υπάρχουν όρια, απαγορεύσεις ή δεσμεύσεις, πέρα από αυτά που δημιουργούμε και συναντάμε, ενώ καλούμαστε να διαπεράσουμε.

Κοιτάζοντας πίσω πρέπει να μπορούμε να δούμε καθαρά τη συνολική μας πορεία. Και αυτή είναι πάντα πολύ πιο ευφάνταστη, μεγαλόπρεπη, αποκαλυπτική, απ' ότι νομίζουμε όταν πιστεύουμε τις καταχωρήσεις του εκπαιδευμένου μας νου - προσωπικότητας.

Ακόμα κι αν φοβάσαι, κοίταξε! Μάθε να βλέπεις καθαρά! Για σένα, για τη ζωή, για όλα όσα θεωρείς σημαντικά και ουσιαστικά. Δεν υπάρχει κάτι άλλο πριν από αυτό!

Δεν υπάρχει "κατάλληλος χρόνος" γι' αυτό, ούτε γίνονται τα πράγματα με τη "σειρά" που έχουμε ορίσει στην άχαρη, προβλέψιμη, δομημένη κοινωνική ζωή μας. Δεν υπάρχουν πραγματικά συμβόλαια, πέρα από αυτά που έχουμε επιλέξει με τον Εαυτό μας.

Κάθε στιγμή είναι ευκαιρία, πρόκληση ή ίδια με την προηγούμενη. Τα πάντα εξαρτώνται μόνο από εμάς τους ίδιους.

Αλλά δεν είναι αυτόματη διαδικασία μεταμόρφωσης. Δεν είναι θέμα μελέτης, αποστήθισης των σοφών και αρχαίων κειμένων, δεν είναι θέμα τεχνικής, φιλοσοφίας ή συγκεκριμένης πειθαρχίας/πίστης. Είναι θέμα ΔΟΥΛΕΙΑΣ, μάθησης, αποπρογραμματισμού, αποδόμησης, διεύρυνσης του νου, είναι θέμα αφοσίωσης και αυτο-παρατήρησης, συλλογής πληροφοριών, απενεχοποίησης και ευθύνης....είναι αλλαγή ολόκληρου του τρόπου σκέψης μας.

Πάντα υπάρχουν περισσότερα να δούμε απ' όσα νομίζαμε. Πάντα το "τέρμα" αποκαλύπτεται ως πόρτα που πρέπει να ανοίξουμε. Και οι λέξεις που χρησιμοποιούμε μεταμορφώνονται, αποκαλύπτονται και εξελίσσονται....αργά ή γρήγορα.

Η γραμμικότητα και το επίπεδο της συνείδησής μας καθορίζει το χρόνο, το χώρο, τη στατικότητα ή την πολυεπίπεδη ύπαρξη, σύμφωνα με τη διατήρηση της δύναμης/προσοχής μας...

Γιατί ο ανεκδήλωτος θυμός είναι δηλητήριο στη ζωή μας

Και είναι φορές που δεν έχει άδικο. Είτε από εγωισμό είτε από βλακεία, ούτε που διανοείται πως μπορεί να μην είναι σωστός. Υπάρχει μάλιστα η πιθανότητα τα πράγματα μεταξύ τους να εξελιχθούν ακόμα χειρότερα. Δεν είναι πάντοτε εφικτή η ρομαντική ελπίδα ότι μια ειλικρινής εξομολόγηση των πληγωμένων αισθημάτων μας, θα μεταμορφώσει αυτόματα τον άλλον σε έναν άγγελο μετανοίας, που θα πέσει στην αγκαλιά μας και θα μεταμορφωθεί.

Το πλέγμα των σχέσεών μας είναι ένα πολύ μπερδεμένο σύστημα. Όσο στενότερη μια σχέση τόσο πιο περίπλοκη, τόσο πιο δυσνόητη, πιο τυραννική.

Όμως, και παρά την δυσκολία, εγώ επιμένω να πιστεύω πως ένας άνθρωπος πληγωμένος πρέπει να ξανοίγεται και να φανερώνει τι αισθάνεται σ’ αυτόν που τον πλήγωσε και τον πληγώνει. Μια παλιά πληγή δεν τη γιατρεύει πάντα μόνο με το πέρασμά του ο χρόνος, αντιθέτως, ο χρόνος την κακοφορμίζει. Γι’ αυτό και ο άνθρωπος πρέπει να την ξεσκεπάζει καλύτερα, να φανερωθεί και να ρουφήξει φως. Κι ας μην καταλάβει ο άλλος, κι ας μη διορθωθεί.

Όσο κάποιος δε μιλάει, όσο κρατά βουβή την πίκρα και την ενόχλησή του, θερμαίνεται και φουσκώνει εντός του το παράπονο, η ματαίωση και, ως εκ τούτου, ο θυμός. Και ο ανεκδήλωτος θυμός είναι δηλητήριο.

Όταν ο άλλος σε απογοητεύει, σε χρησιμοποιεί, σε αγνοεί, σε κακοποιεί, θυμώνεις μαζί του. Έτσι συμβαίνει, ασφαλώς, και είναι υγιές, ανθρώπινο και φυσικό. Ωστόσο μέσα σ’ αυτόν το θυμό κατά του άλλου που μας αδικεί και μας πληγώνει, σχεδόν πάντοτε φωλιάζει ένας άλλος βουβός θυμός και γι’ αυτό αγριότερος: ο θυμός κατά του εαυτού μας. Του εαυτού μας που δεν έχει τα κότσια να βάλει τα πράγματα στη θέση τους, να υποστηρίξει το δίκαιο, την αλήθεια, να υπερασπιστεί τα αισθήματά του, να μιλήσει. Είναι γνωστό και αποδεκτό εκείνο το χριστιανικό που συμβουλεύει να μην κάνεις στον άλλον όσα δε θες να κάνουν σ’ εσένα. Αλλά και δεν θα πρέπει να επιτρέπεις να σου κάνουν όσα άδικα εσύ ποτέ δε θα τους έκανες.

Γι’ αυτό, όταν συμβουλεύω φίλους, προτείνω να ανοίγουν την καρδιά τους και να εκφράζουν αυτό που τους ενοχλεί σ’ αυτόν ακριβώς που τους ενοχλεί απευθείας. «Και να μη σε καταλάβει, θα νιώσεις καλύτερα με τον εαυτό σου που κατόρθωσε και μίλησε. Θα νιώσεις καλύτερα με την αυτοεκτίμησή σου. Δεν είναι λίγο αυτό!»

Δεν έχεις ανάγκη τον καταθλιπτικό συμβιβασμό για να «σώσεις» μια σχέση. Μονάχα η αλήθεια και η αγάπη σώζουν όντως καταστάσεις ζωής. Συμβιβαζόμαστε όταν επιλέγουμε το φόβο κι αυτό, είναι μειωτικό. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο συμβιβασμό και στην παραχώρηση. Το πρώτο ενέχει υπολογισμό και δειλία, ενώ το δεύτερο γενναιότητα και αρχοντιά. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο «απωθώ» και στο «συγχωρώ». Το ένα κλωσάει τον εφιάλτη και την εκδικητικότητα, το άλλο προσφέρει τη φρεσκάδα της νέας ευκαιρίας. Υπάρχει διαφορά, ανάμεσα στο να με καταπατούν και στο να θυσιάζομαι. Το πρώτο είναι σκλαβιά, υποτέλεια, το δεύτερο γενναιότητα αγάπης και κυρίως ελευθερία.

Έχω προσέξει πως όσοι τολμούν ν’ ανοίξουν την καρδιά τους – άσχετα από το αποτέλεσμα και την επιτυχία τους – βγαίνουν ύστερα από αυτό οι ίδιοι με άλλοι διάθεση και άλλο βλέμμα. Με πεποίθηση και με καλή περηφάνια. Με αυτοεκτίμηση και ανακούφιση. Χωρίς το άγχος να εμπλέκονται σε φανταστικούς καβγάδες μέσα στο κεφάλι τους. Και η απαλλαγή από ένα άγχος, κατά τον Φρόιντ, είναι από τις μέγιστες ηδονές.

Βγαίνουν πιο καθαροί κι ανάλαφροι όπως βγαίνουμε από ένα λουτρό. Κι αν δεν έπεισαν τον άλλον τελικά, κι αν δεν μπόρεσαν να βγάλουν μαζί του άκρη, μπόρεσαν να φανούν στα ίδια τους τα μάτια ειλικρινείς και θαρραλέοι. Κι αυτό ήδη είναι νίκη και χαρά μεγάλη.

Μην επιστρέφεις σε τελειωμένες καταστάσεις

Μην επιστρέφεις σε τελειωμένες καταστάσεις. Tο μόνο που θα καταφέρεις είναι να ζωντανέψει εκ νέου το σκηνικό της τελευταίας τραγωδίας που παίχτηκε.

Μην επιστρέφεις για μια τελευταία κουβέντα. Καμιά λέξη δεν μπορεί να “επαναπατρίσει” το δίκιο σου. Μην πατάς τον εγωισμό σου τόσες φορές, κράτα και λίγη αξιοπρέπεια.

Μη βασανίζεσαι και μη βασανίζεις τους άλλους. Προχώρα και μην κοιτάς πίσω σου, κοίτα μόνο μπροστά, άσε τους άλλους να κοιτάξουν όπου θέλουν. Μην ασχολείσαι. Δες το αλλιώς. Δες το θετικά. Ξεκόλλα. Γύρνα τη ρημάδα τη σελίδα.

Μην επιστρέφεις για να κάνεις τον ήρωα. Ήρωας είσαι με όσα αντέχεις και με όσα υπομένεις. Μην επιστρέφεις για να ωραιοποιήσεις μια άσχημη ατμόσφαιρα.

Μην επιστρέφεις όταν έχουν πέσει οι τίτλοι του τέλους. Το ίδιο ξεκίνημα δεν θα επαναληφθεί. θα είναι μια κακή συνέχεια κι αυτό δεν σου αξίζει. Μην επιστρέφεις. Μη μας βρει κανένα κακό, πρόσεχε λίγο πού πας.

Ζήσε, θύμωσε, ζήλεψε, μίλα, γέλα, κλάψε, μοιράσου. Ότι κι αν κάνεις, μετράει

Κάθε λεπτό της ζωής σου είναι πολύτιμο.
Ζήσε, εκφράσου, θύμωσε, ζήλεψε, μίλα, γέλασε, κλάψε, μοιράσου.
Ότι κι αν κάνεις, μετράει.
Συγχώρησε όποιον σε πλήγωσε.

Μοιράσου το φαγητό σου με κάποιον συνάνθρωπό σου.
Τα χρήματα, είναι για να κάνουν πιο εύκολη την καθημερινότητα σου και για να αλλάζουν χέρια.
Ξόδεψέ τα, όπου σε ευχαριστεί.
Θυμήσου, πως μόνο σε αυτή τη ζωή σου είναι χρήσιμα. Ανόητο το να τα φυλάς για τα δύσκολα, μπορεί σαν έρθουν, να μην είναι σε θέση να σε σώσουν.
Μια ζωή έχεις επίγεια!
Διεκδίκησε, πράξε, ότι κάνουμε έχει κόστος, κανείς δεν είναι άξιος να σε κρίνει για τις πράξεις σου.

Ηθικό δίδαγμα.
Αυτά όλα που σήμερα έχεις, αρκεί ένα δευτερόλεπτο για να ανατραπούν.
Είναι δε, πολύ τυχερός αυτός, που ανατράπηκαν και στα συντρίμμια του βρήκε όλα τα κομμάτια.
Σπασμένα μερικά, πληγωμένα κάποια άλλα, αλλά τα βρήκε.
Να θυμάσαι.
Η ώρα αναχώρησης είναι κάθε λεπτό, καθ΄ όλο το εικοσιτετράωρο.
Τα εισιτήρια εκδίδονται στον ουρανό. Πληρώνονται όμως στη γη και αδρά!
Το κόστος του εισιτηρίου είναι πολύ υψηλό, αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος και πληρώνεται με πολύ υπομονή, πολύ αγάπη και προσωπικούς αγώνες.
Το εισιτήριο είναι προσωπικό και δεν μεταβιβάζεται σε άλλο άτομο.
Οι επιβάτες ταξιδεύουν δίχως αποσκευές.
Τιμαλφή, αρώματα, πάσης φύσεως στολίδια, παρακαλείστε να μην τα πάρετε. Περιττά και αχρείαστα σας είναι.
Χρήματα δεν μεταφέρονται.

Το πιο σημαντικό όλων μην ξεχάσεις.
Ειδοποιήσεις για την ημέρα αναχώρησης κάθε επιβάτη, δεν στέλνονται…
Εσύ, ακόμα κάνεις σχέδια και χρήματα μετράς;

Διώξε τη γκρίνια και τη μιζέρια για να ανθίσει η ευτυχία

Μάλλον δε σε βλέπεις καλά… μα αυτά που δίνεις δεν τελειώνουν, διότι δεν ξέρεις καν ότι τα έχεις…
Δεν έχεις ιδέα ότι σε ακολουθούν τόσοι άνθρωποι, και κλέβουν αυτό που δε φαίνεται…

Τι νομίζεις ότι δίνεις;
Ή μάλλον πως νομίζεις ότι δίνεις;
Έχεις την εντύπωση ότι πρέπει να σκεφτείς;
Ούτε καν… αυτά τα μικρά, καθημερινά κι αυθόρμητα είναι ο πλούτος σου… μα τι άλλο θα ήταν η ύλη;

Αστειεύεσαι;
Και για πες μου… πως στερεύεις ένα χαμόγελο;
Ένα: «έλα μη στενοχωριέσαι όλα θα πάνε καλά» …
Πως τελειώνει μια «Καλημέρα» που θα πεις το πρωί;
Πως θα μειωθεί η χαρά, όταν θα φτάσεις τη μπάλα στο δέντρο που έπαιζαν τα παιδιά, και δε μπορούν να την πιάσουν;

Ξέρεις πόσες τέτοιες μικρές, συνηθισμένες πράξεις υπάρχουν στον κόσμο; Τρισεκατομμύρια…
Δύο είναι τα ενδεχόμενα για να λες ότι στέρεψες… ή τις έχεις κάνει όλες, ή να μην σκέφτεσαι και να ακολουθείς την καρδιά σου, που έχει ανεξάντλητες αποθήκες… μην αγχώνεσαι…

Όσο διώχνεις τη γκρίνια και τη μιζέρια, τόσο θα ανθίζει η ευτυχία…
Η πρόθεση και μόνο όταν θες να δώσεις, θα σε κάνει καλλιτέχνη… θα ανοίξει τόσο πολύ η φαντασία σου, που θα μοιάζεις με όνειρο… το καλό όνειρο του κάθε άγνωστου…

Και να είσαι σίγουρος, ότι όταν ξεχειλίζεις από χαρά, θα υπάρξουν πολλά άδεια ποτήρια να απλώσουν για να πάρουν λίγο…!

Πόση σημασία έχει να είσαι συνεπής στις πράξεις σου;

Πόση σημασία έχει να είσαι συνεπής στις πράξεις σου; Έχει πολύ μεγάλη σημασία, μπορεί να είναι η πρώτη απάντηση, αφού η συνέπεια είναι η ουσία της αυθεντικότητας. Οπότε, σκέπτεται ο Μονταίνι, κοίταξε μέσα σου:

Όχι μόνο ο άνεμος των τυχαίων πραγμάτων με κινεί σύμφωνα με την τάση του, αλλά επίσης κινούμαι και ενοχλούμαι από την αστάθεια της στάσης μου: οποιοσδήποτε στρέφει τη βασική του προσοχή στον εαυτό του, δύσκολα θα βρει τον εαυτό του δύο φορές στην ίδια κατάσταση… Μιλώ για τον εαυτό μου με διαφορετικούς τρόπους: κι αυτό επειδή κοιτάζω τον εαυτό μου με διαφορετικούς τρόπους. Κάθε είδους αντίφαση μπορεί να βρεθεί μέσα μου, ανάλογα με κάποια αλλαγή ή ιδιότητα: ντροπαλός, αυθάδης, αγνός, λάγνος, ομιλητικός, λιγομίλητος, σκληρός, ασθενικός, έξυπνος, ανόητος, σοβαρός, πρόσχαρος, ψεύτης, ειλικρινής, μορφωμένος, αδαής, γενναιόδωρος, τσιγκούνης και, πάλι, άσωτος.

Το μάθημα είναι να μην ανησυχούμε και τόσο πολύ γι’ αυτήν την «περιστροφή» και «αταξία». Είναι σοφία να την αναγνωρίζουμε και, απλώς, άγνοια να αρνούμαστε ότι αλλάζουμε στο όνομα της συνέπειας.

Οι λέξεις της δύναμης

Είναι τρία μαθήματα που θα σημείωνα
με φλεγόμενη πένα να καίει βαθιά,
αφήνοντας ένα χνάρι ευλογημένου φωτός
εκεί που θνητό στήθος πάλλει.

Έχε Ελπίδα. Κι αν υπάρχουν μαύρα σύννεφα,
κι αν υπάρχουν απογοητεύσεις κι όχι όνειρα,
άσε το συνοφρύωμα, η σκιά του μάταιη,
αφού την κάθε νύχτα ακολουθεί ένα πρωί.

Έχε Πίστη. Όπου τη βάρκα σου και να τη σπρώχνουν
αύρες που μουγκανίζουν ή κύματα που βρυχώνται,
η φύση (μην το ξεχνάς) κυβερνά και ουρανό
και Γη και αύρες και βαρκούλα.

Έχε Αγάπη, κι αγάπα όχι μια ύπαρξη τόσο μόνη,
αφού αδέρφια είμαστε από τον έναν ως τον άλλο πόλο,
και για το καλό όλων η αγάπη σου ξοδεύεται,
όπως ο ήλιος χύνει το φιλικό μας φως του.

Μεγάλωσε, αγάπα, έλπιζε! Χάραξε στον κόρφο σου
αυτά τα τρία, και περίμενε σταθερός και γαλήνιος
δυνάμεις, εκεί όπου οι άλλοι ίσως ναυαγούν.
Φως, όταν πολλοί στα σκοτεινά πλανώνται.

FRIEDRICH SCHILLER

Ευρωπαίοι αστρονόμοι ανακάλυψαν εξωπλανήτη με ατμόσφαιρα από ήλιο φουσκωμένη σαν μπαλόνι

Ευρωπαίοι αστρονόμοι ανακάλυψαν έναν εξωπλανήτη, τον ΗΑΤ-Ρ-11b, ο οποίος έχει άφθονο ήλιο στην ατμόσφαιρά του, το οποίο διαφεύγει συνεχώς στο διάστημα, με αποτέλεσμα αυτή να έχει φουσκώσει και να μοιάζει με μπαλόνι.

Ο αέριος εξωπλανήτης, που έχει το μέγεθος περίπου του Ποσειδώνα, είναι δηλαδή τετραπλάσιος της Γης, βρίσκεται σε απόσταση 124 ετών φωτός από τη Γη, στην κατεύθυνση του αστερισμού του Κύκνου. Το αδρανές αέριο ήλιο που διαφεύγει από την ατμόσφαιρά του, έχει δημιουργήσει γύρω του ένα νέφος σαν μπαλόνι. Το αέριο εκτιμάται ότι απωθείται από τον εξωπλανήτη με ταχύτητα άνω των 10.000 χιλιομέτρων την ώρα.

Η διαρροή του ηλίου οφείλεται στην επίδραση της έντονης ακτινοβολίας που δέχεται ο εξωπλανήτης από το άστρο του, το οποίο είναι 20 φορές κοντινότερο από ό,τι ο Ήλιος στη Γη. Γι' αυτό, άλλωστε, ο εξωπλανήτης θεωρείται «θερμός Ποσειδώνας», με επιφανειακή θερμοκρασία 550 βαθμών Κελσίου.

Οι ερευνητές, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Science", πραγματοποίησαν την ανακάλυψη με το νέο φασματογράφο Carmenes στο διαμέτρου τεσσάρων μέτρων τηλεσκόπιο του Αστεροσκοπείου Καλάρ Άλτο στην Ισπανία.

Το ήλιο, που ανακαλύφθηκε το 1868 και είναι σπάνιο στη Γη, αποτελεί βασικό συστατικό των πλανητών Δία και Κρόνου και είναι -μετά το υδρογόνο- το δεύτερο συχνότερο χημικό στοιχείο στο σύμπαν. Επειδή είναι δύσκολο να ανιχνευθεί, για πρώτη φορά ανακαλύφθηκε μόλις φέτος στην ατμόσφαιρα ενός μεγάλου εξωπλανήτη.

Σε μια παρεμφερή ανακάλυψη, οι αστρονόμοι του ισπανικού Ινστιτούτου Αστροφυσικής των Καναρίων, οι οποίοι έκαναν επίσης δημοσίευση στο "Science", βρήκαν ότι ο αέριος γιγάντιος εξωπλανήτης WASP-69b, που έχει το μέγεθος του Δία και βρίσκεται σε απόσταση 163 ετών φωτός από τη Γη, «σέρνει» πίσω του ένα νέφος σωματιδίων ηλίου, το οποίο «δραπετεύει» από την ατμόσφαιρά του και σχηματίζει κάτι σαν ουρά κομήτη.

Η ανακάλυψη έγινε με το ίδιο τηλεσκόπιο, ενώ παρόμοια είναι η αιτία για την διαφυγή του ηλίου, καθώς και αυτός ο πλανήτης βομβαρδίζεται με ισχυρή υπεριώδη ακτινοβολία από το μητρικό άστρο του. Είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται ουρά ηλίου σε εξωπλανήτη.

Οι δύο αυτές περιπτώσεις δείχνουν στους επιστήμονες με ποιον τρόπο οι αέριοι πλανήτες σταδιακά χάνουν τις ατμόσφαιρές τους και πώς μερικοί από αυτούς σταδιακά μπορεί να γίνονται βραχώδεις.

Επιφέροντας ισορροπία στο Σύμπαν: Νέο μοντέλο προτείνει τρόπο για την ενοποίηση της σκοτεινής ενέργειας και της σκοτεινής ύλης στο Σύμπαν μας

Η κανονική ύλη είναι ο βασικός δομικός λίθος των ανθρώπων, των φυτών και του Ηλιακού Συστήματος, όμως ακόμη συνιστά – σύμφωνα με το καλύτερο θεωρητικό μας μοντέλο – το 5% όλης της ύλης του Σύμπαντος. Το άλλο 95% είναι τυπικά αόρατο, εκτός από την περίπτωση που η παρουσία του συμπεραίνεται μέσω των βαρυτικών επιδράσεων. Αυτό το ελλείπον μέρος του Σύμπαντος κανονικά χωρίζεται σε δυο ξεχωριστά και διακριτά φυσικά φαινόμενα, τη σκοτεινή ύλη και τη σκοτεινή ενέργεια, τα οποία είναι δυο από τα μεγαλύτερα προβλήματα στη σύγχρονη αστροφυσική.

Όπως αναφέρθηκε στην ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, με ημερομηνία 5 Δεκεμβρίου 2018, ένα νέο μοντέλο (toy model) από τον Dr Jamie Farnes του Oxford’s e-Research Centre, που δημοσιοποιήθηκε σε δημοσίευση στο Astronomy & Astrophysics (A&A), υποστηρίζει ότι και η σκοτεινή ύλη και η σκοτεινή ενέργεια μπορούν να ενοποιηθούν σε ένα μόνο φαινόμενο – ένα ρευστό που έχει αρνητική μάζα.

Όπως αναφέρει ο συγγραφέας στο άρθρο του στην Conversation, η σκοτεινή ύλη ίσως είναι ένα αόρατο υλικό, όμως ασκεί βαρυτική δύναμη στην ύλη του περιβάλλοντός της που μπορούμε να μετρήσουμε. Η σκοτεινή ενέργεια είναι απωθητική που κάνει το σύμπαν να επεκτείνεται με επιταχυνόμενο ρυθμό. Τα δυο αυτά πάντα αντιμετωπίζονται ως δυο ξεχωριστά φαινόμενα. Όμως στη μελέτη υποστηρίζεται η άποψη ότι τα δυο μπορεί να είναι μέρος της ίδιας παράξενης έννοιας – ένα μοναδικό, ενοποιημένο «σκοτεινό ρευστό» αρνητικών μαζών.

Οι αρνητικές μάζες δεν είναι νέα ιδέα στην κοσμολογία. Όπως ακριβώς η κανονική ύλη, σωμάτια αρνητικής μάζας θα πρέπει να απλώνονται περισσότερα καθώς το σύμπαν επεκτείνεται – που σημαίνει ότι η απωστική τους δύναμη θα πρέπει να γίνεται ασθενέστερη με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, μελέτες έχουν δείξει ότι η δύναμη που οδηγεί την επιταχυνόμενη επέκταση του σύμπαντος είναι συνεχώς σταθερή. Αυτή η αντίφαση έχει οδηγήσει προηγουμένως τους ερευνητές να εγκαταλείψουν την ιδέα αυτή. Εάν το σκοτεινό ρευστό υπάρχει, δεν θα έπρεπε να αδυνατίζει με το χρόνο.

Στη νέα μελέτη, ο συγγραφέας προτείνει μια τροποποίηση της θεωρίας της γενικής σχετικότητας του Einstein για να επιτρέπει τις αρνητικές μάζες όχι μόνο να υπάρχουν, αλλά να δημιουργούνται συνεχώς. Η «δημιουργία ύλης» περιλαμβάνονταν ήδη σε μια προηγούμενη εναλλακτική θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης, γνωστής ως μοντέλο Σταθερής Κατάστασης. Η κύρια υπόθεση ήταν ότι (θετικής μάζας) ύλη δημιουργούνταν συνεχώς για να αναπληρώνει το υλικό καθώς το σύμπαν επεκτείνεται. Τώρα γνωρίζουμε από παρατηρησιακά στοιχεία ότι αυτό είναι λανθασμένο. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η αρνητικής μάζας ύλη δεν μπορεί να δημιουργείται συνεχώς. Η μελέτη δείχνει, σύμφωνα με τον συγγραφέα της Dr Jamie Farnes, ότι αυτό το υποτιθέμενο σκοτεινό ρευστό ποτέ δεν απλώνεται πολύ αραιά. Αντίθετα συμπεριφέρεται ακριβώς όπως η σκοτεινή ενέργεια.

Το προτεινόμενο από τη μελέτη μοντέλο, μια τροποποιημένη ΛCDM (Λάμδα Cold Dark Matter) κοσμολογία, δείχνει – όπως αναφέρεται στην περίληψη που συνοδεύει τη μελέτη – ότι οι συνεχώς δημιουργούμενες αρνητικές μάζες μπορούν να μοιάζουν με τη κοσμολογική σταθερά και μπορούν να ομαλοποιούν τις καμπύλες περιστροφής των γαλαξιών. Άλλωστε η σκοτεινή ύλη εισήχθη για να εξηγήσει το γεγονός ότι οι γαλαξίες περιστρέφονται πολύ ταχύτερα από ότι τα μοντέλα μας προβλέπουν, πράγμα που σημαίνει ότι κάποια επιπρόσθετη αόρατη ύλη πρέπει να είναι παρούσα για να τους εμποδίσει να αυτο-διαλυθούν περιστρεφόμενοι. Το μοντέλο οδηγεί σε ένα κυκλικό σύμπαν με χρονικά μεταβαλλόμενη παράμετρο Hubble, που δυνητικά παρέχει συμβατότητα με την τρέχουσα ένταση που αναδύεται στις κοσμολογικές μετρήσεις.

Στην πρώτη, στην επιστημονική βιβλιογραφία, τρισδιάστατη προσομοίωση Ν-σωμάτων της αρνητικής μάζας ύλης, αυτό το εξωτικό υλικό φυσικά διαμορφώνει άλω γύρω από τους γαλαξίες που εκτείνονται αρκετές γαλαξιακές ακτίνες. Αυτές οι άλω είναι ομαλοποιημένες. Το προτεινόμενο κοσμολογικό μοντέλο είναι έτσι ικανό να προβλέπει την παρατηρούμενη κατανομή της σκοτεινής ύλης στους γαλαξίες από πρώτες αρχές. Το μοντέλο κάνει ορισμένες ελέγξιμες προβλέψεις και φαίνεται να έχει τη δυνατότητα να είναι συνεπές με τα παρατηρησιακά στοιχεία από απομακρυσμένους υπερκαινοφανείς, τη κοσμική μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου και τα γαλαξιακά σμήνη.

Τα ευρήματα αυτά μπορεί να σημαίνουν ότι οι αρνητικές μάζες είναι μια πραγματική και φυσική όψη του σύμπαντός μας ή εναλλακτικά μπορεί να σημαίνει την ύπαρξη μιας διαδόχου θεωρίας που σε ορισμένο όριο μπορεί να μοντελοποιηθεί από αποτελεσματικές αρνητικές μάζες. Και οι δυο περιπτώσεις, σύμφωνα με την μελέτη, οδηγούν στο εκπληκτικό συμπέρασμα ότι ο επιβλητικός γρίφος του σκοτεινού σύμπαντος μπορεί να υφίσταται λόγω ενός απλού λάθους σημείου.

Παίζει κύριο ρόλο για τη ζωή η σκοτεινή ύλη;

Το κυριότερο υποψήφιο σωματίδιο της σκοτεινής ύλης είναι ένα σωματίδιο με μάζα που όμως αλληλεπιδρά σπάνια με την κανονική ύλη. Επίσης, μπορεί να είναι το ίδιο και το αντισωματίδιο του, που σημαίνει ότι εξαϋλώνει το ένα το άλλο όταν θα συναντηθούν, απελευθερώνοντας έτσι ενέργεια με τη μορφή της ακτινοβολίας. Είναι τα λεγόμενα WIMPs, ή Ασθενώς Αλληλεπιδρώντας Σωματίδια με Μάζα. Αυτά τα αόρατα σωματίδια θα μπορούσαν να συλληφθούν από τη βαρύτητα του πλανήτη μας και έτσι να απελευθερώσουν ενέργεια, που θα μπορούσαν να ζεστάνουν αυτόν τον κόσμο, σύμφωνα με το φυσικό Dan Hooper και τον αστροφυσικό Jason Steffen στο Εργαστήριο Fermi.

Σκοτεινή Ύλη: το  τηλεσκόπιο Hubble της NASA που τράβηξε την παραπάνω εικόνα δείχνει την κατανομή της σκοτεινής ύλης στο κέντρο του γιγάντιου γαλαξιακού σμήνος Abell 1689, που περιέχει περίπου 1.000 γαλαξίες και τρισεκατομμύρια αστέρια.

 

Μια νέα μελέτη δείχνει ότι η μυστηριώδης, αόρατη σκοτεινή ύλη θα μπορούσε να ζεστάνει εκατομμύρια πλανήτες χωρίς γονικά άστρα σε περιοχές, όπως το Abell 1689 και να γίνουν κατοικήσιμα.

 

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η αόρατη και ακόμη άγνωστης ταυτότητας σκοτεινή ύλη, που εμείς γνωρίζουμε να υπάρχει λόγω της βαρυτικής επίπτωσης που έχει πάνω στους γαλαξίες, αποτελεί περίπου το 85 τοις εκατό όλης της ύλης στο σύμπαν.

 

Οι Hooper και Steffen προτείνουν ότι οι βραχώδεις υπερ-γαίες εξωπλανήτες, σε περιοχές με υψηλή πυκνότητα της βραδυκίνητης σκοτεινής ύλης θα μπορούσαν να είναι τόσο ζεστοί, αρκετή για να κρατήσουν υγρό το νερό στην επιφάνειά τους, ακόμη και εν απουσία της ενέργειας που έρχεται από ένα γειτονικό άστρο ή άλλες πηγές. Η δε πυκνότητα της σκοτεινής ύλης αναμένεται να είναι εκατοντάδες έως και χιλιάδες φορές μεγαλύτερη στις εσωτερικές περιοχές του Γαλαξία μας και στους πυρήνες των νάνων σφαιροειδών γαλαξιών, από ό,τι είναι στο ηλιακό μας σύστημα.

 

Οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι σε πλανήτες μέσα σε περιοχές με πυκνή σκοτεινή ύλη, η σκοτεινή ύλη και όχι το φως είναι που δημιουργεί τα βασικά στοιχεία που χρειάζεστε για να αναπτυχθεί η ζωή χωρίς την παρουσία ενός άστρου κοντά τους.

 

Κι όπως πιστεύει η ομάδα η σκοτεινή ύλη θα μπορούσε να κρατήσει τις επιφάνειες των εν λόγω πλανητών ζεστές για τρισεκατομμύρια χρόνια, διάστημα μέσα στο οποίο όλα τα κανονικά αστέρια θα σβήσουν κι έτσι μπορεί τελικά να αποδειχθεί η «σκοτεινή ύλη» προπύργιο της ζωής στο σύμπαν μας.
 

«Φαντάζομαι 10 τρισεκατομμύρια χρόνια στο μέλλον, όταν το σύμπαν θα έχει επεκταθεί τόσο που θα υπάρχει μια απέραντη μοναξιά, ενώ όλα τα αστέρια στον Γαλαξία μας θα έχουν από καιρό σβήσει, οπότε μόνο οι πλανήτες με τη θερμότητα της σκοτεινής ύλης θα διατηρούνται ζωντανοί. Ίσως θα μπορούσα να φανταστώ ότι κάθε πολιτισμός που θα επέζησε πάνω σε αυτούς τους πλανήτες, θα αρχίσει να κινείται με καύσιμο την σκοτεινή ύλη,» είπε ο Hooper σε μια συνέντευξη του.

Νέα στοιχεία αποκαλύπτουν πώς τα βαρέα στοιχεία δημιουργήθηκαν μετά την Μεγάλη Έκρηξη

Η θεωρία του Big Bang και το ζήτημα του πώς άρχισε η ζωή στη γη έχει γοητεύσει τους επιστήμονες για δεκαετίες, αλλά τώρα μια νέα έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας υποδηλώνει ότι οι συνθήκες που προέκυψαν από το Big Bang είναι διαφορετικές από αυτές που πιστεύαμε.

 

Η θεωρία του Big Bang, που αναπτύχθηκε το 1927, θεωρείται η πιο αξιόπιστη επιστημονική εξήγηση για το πώς δημιουργήθηκε το σύμπαν. Προτείνει ότι μέσω μιας διαδικασίας διαστολής και έκρηξης δημιουργήθηκε αέριο υδρογόνο που οδήγησε στο σχηματισμό των αστεριών και ο θάνατός τους (σουπερνόβα) οδήγησε στη δημιουργία της ζωής. 

 

Οι ερευνητές Snezhana Abarzhi και η Annie Naveh από τη Σχολή Μαθηματικών Επιστημών του UWA διενήργησαν μια μαθηματική ανάλυση των συνθηκών που δημιουργήθηκαν από μια έκρηξη σουπερνόβα.

 

Ο καθηγητής Abarzhi είπε ότι αν και η έκρηξη σουπερνόβα ήταν βίαιη, δεν ήταν τόσο ταραγμένη και γρήγορη όσο προηγουμένως νομίζαμε.

 

«Συνήθως θεωρείται ότι ο στροβιλισμός (τυρβώδης ροή) ήταν ο μηχανισμός μεταφοράς ενέργειας και συσσώρευσης, που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία χημικών ουσιών στη σουπερνόβα», δήλωσε ο καθηγητής Abarzhi.

 

«Ωστόσο, η έρευνά μας αποκάλυψε ότι δεν ήταν γρήγορη και μία τυρβώδης διαδικασία, αλλά στην πραγματικότητα μια αργή διαδικασία όπου παγιδεύθηκαν θερμά σημεία ενέργειας, με αποτέλεσμα το σχηματισμό, για παράδειγμα, του σιδήρου, του χρυσού και του αργύρου από τα άτομα που παράχθηκαν από το Big Bang.

 

«Τα ευρήματα είναι σημαντικά επειδή αλλάζουν την κατανόησή μας για τη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης και το πώς διαμορφώθηκε η ζωή».

 

Ο ίδιος είπε ότι ήταν συναρπαστικό να δούμε την πολυπλοκότητα του πώς μπορεί να σχηματίστηκε το σύμπαν.

 

«Τα ανθρώπινα όντα ξεκίνησαν ουσιαστικά καθώς άτομα υδρογόνου και ενέργεια, στροβιλίζονταν για τη δημιουργία άλλων χημικών ουσιών και αυτές οι αλληλεπιδράσεις είχαν ως αποτέλεσμα τη ζωή», ανέφερε.

 

«Η δημιουργία της ζωής στη Γη πάντα θα μας συναρπάζει και θα μας προκαλεί, αφήνοντας περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις, αλλά αυτή η τελευταία έρευνα μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση του τρόπου που ήρθαμε να υπάρχει.»

Ηράκλειτος-Hegel: Διαλεκτική των Αντιθέτων

Ηράκλειτος: Β 126

«ψυχρὰ θέρεται, θερμὸν ψύχεται, ὑγρὸν αὐαίνεται, καρφαλέον νοτίζεται».

Τα ψυχρά θερμαίνονται, το θερμό ψύχεται, το υγρό ξηραίνεται, το ξηρό υγραίνεται.

Ερμηνεία ‒Κατανόηση

     1. Στο εν λόγω απόσπασμα, ο Ηράκλειτος συνεχίζει να διατυπώνει, με το παράδειγμα της μεταβολής της ύλης, τη θεωρία του περί των αντιθέτων, αλλά υπό διαφορετική μορφή ή σχήμα σχέσης τους συγκριτικά με άλλα αποσπάσματα. Δυνάμει λοιπόν του νόμου των αντιθέτων, τα αντίθετα εδώ, ψυχρό/κρύο-θερμό, υγρό-ξηρό, δηλώνουν αντίρροπες τάσεις, που εκδηλώνονται μέσα στο γίγνεσθαι και δια του γίγνεσθαι και οι οποίες λαμβάνονται ως όμοια αντίθετα, δηλαδή συνέχονται υπό την εγελιανώς νοούμενη εννοιακή μορφή του ενός και του αυτού. Τα τέσσερα στοιχεία εδώ ο Ηράκλειτος τα εννοεί ως καθολικά στοιχεία, έτσι όπως εκφράζονται στην αντιθετική τους σχέση ως όροι του γίγνεσθαι: π.χ. θερμότητα, υγρασία κ.λπ. και, όχι ως συνταγές τακτοποιημένες σε συρτάρια και ανασυρόμενες στην επιφάνεια πότε η μια και πότε η άλλη από την κοινή εμπειρία και τον καθημερινό λόγο: π.χ. η φωτιά ως κάτι το θερμό/ζεστό ή ως κάτι που καίει ή θερμαίνει, ζεσταίνει ή ακόμη στεγνώνει κάτι, όπως η ζέστη που στεγνώνει τα ρούχα· ποτέ όμως ως η ίδια η θερμότητα· το νερό ως κάτι υγρό, ποτέ όμως ως η ίδια η υγρασία κ.λπ. Το ζεστό δεν μπορεί να είναι κρύο ή ζεστό ταυτόχρονα· το υγρό δεν μπορεί να είναι ξηρό ή υγρό ταυτόχρονα: το κρύο και το θερμό, το ξηρό και το υγρό είναι αντίθετα, όχι όμως ιστάμενα εξωτερικά το ένα απέναντι στο άλλο ως αμοιβαία ενάντια, όπως στον Παρμενίδη, αλλά εσωτερικά αντίθετα, που τα συνέχει το γίγνεσθαι μέσα στη διαμάχη τους. Με αυτή την έννοια συμβαίνουν κατ᾽ ἔριν καὶ χρεών: δηλ. μέσα από τον αγώνα, τη διαμάχη, και την αναγκαιότητα. Έτσι, κατ’ αυτό το γίγνεσθαι, το θερμό ή το ζεστό γίνεται πιο θερμό, καθώς μέσα από τούτη τη διαμάχη μεταλλάσσει, αντιστρέφει το ψυχρό ή το κρύο και κατ’ αυτόν τον τρόπο το συμπεριλαμβάνει. Το ίδιο συμβαίνει και ανάμεσα στα άλλα αντίθετα. Ένα οποιοδήποτε αντίθετο μπορεί να γίνει το αντίθετο του πρότερου εαυτού του, π.χ. ένα ψυχρό πράγμα να γίνει θερμό και αντίστροφα. Κάθε αντίθετο λοιπόν δεν νοείται χωρίς το άλλο.

     2. Σύμφωνα με τον Χέγκελ, η αντιθετική τους σχέση είναι μια σχέση αλληλεπίδρασης, δυνάμει της οποίας αμφότερα τα αντίθετα είναι διαλεκτικώς ταυτά. Εάν το ένα διαχωρίζεται από το άλλο, εάν το σκεφτόμαστε χωριστά από το άλλο, τότε δεν βγαίνουμε έξω από την συνήθη σύλληψη των πραγμάτων, δηλ. από εκείνη της καθημερινής εμπειρίας που σκέφτεται με κάτι νεκρό, δηλ. με συνταγές, παρατιθέμενες η μια δίπλα στην άλλη, και έτσι κάνει αφαίρεση από το γίγνεσθαι, από τη δραστηριότητα ή κίνηση που διαμεσολαβεί τα αντίθετα.

«Η διαλεκτική [των αντιθέτων] κάνει αισθητή την παρουσία της όχι μόνο σε κάθε συνείδηση και σκέψη αλλά και σε όλα τα όντα του κόσμου· π.χ. το πράσινο φύλλο αποχρωματίζεται. Είδη όλων των ζώων και των φυτών μεταλλάσσονται, αλλοιώνονται και αφανίζονται. Το σπέρμα του θανάτου και της μεταβολής των πραγμάτων, αυτό είναι το διαλεκτικό τους στοιχείο. Το απλώς νεκρό θα ήταν το μη-διαλεκτικό, το καθαρά Διανοητικό».

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Ειδολογικά χαρακτηριστικά των «Ομηρικών ύμνων»

Σχέση με τους λατρευτικούς ύμνους

Αν και οι «Ομηρικοί ύμνοι» μοιράζονται πολλά χαρακτηριστικά με τις προσευχές και τους λατρευτικούς ύμνους, είναι σαφές ότι δεν συνδέονταν άμεσα με τη θρησκευτική τελετουργία. Βέβαια, η διάκριση ανάμεσα σε λατρευτικούς ύμνους και λογοτεχνικούς ύμνους δεν μπορεί να είναι απόλυτη, στον βαθμό που και οι «Ομηρικοί ύμνοι» είχαν ψυχαγωγικό χαρακτήρα στο πλαίσιο θρησκευτικών εορτασμών, ενώ παράλληλα αποτελούσαν απόδοση τιμής στη θεότητα στην οποία απευθύνονταν. Ωστόσο, οι Ομηρικοί ύμνοι σχετίζονται λιγότερο με τοπικά λατρευτικά συμφραζόμενα και περισσότερο με τις πανελλήνιες θεολογίες του Ομήρου και του Ησιόδου από ό,τι οι λατρευτικοί ύμνοι.

 

Ασφαλώς είναι δύσκολο να διακρίνουμε σε ποιο βαθμό θα έπρεπε να θεωρηθούν πανελλήνιοι ύμνοι ή ποιήματα που συνδέονται με συγκεκριμένες περιοχές ή λατρείες. Έχει υποστηριχθεί, λ.χ., ότι ο «Ύμνος στην Αφροδίτη» συντέθηκε προς τιμή μιας οικογένειας στην Τρωάδα, που διεκδικούσε καταγωγή από τον Αινεία - και είναι αξιοσημείωτο ότι αυτός ο ύμνος, περισσότερο από άλλους, δείχνει μικρή ή καμία σχέση με τη λατρεία. Επίσης, κάποιοι ύμνοι προβάλλουν λατρευτικές ιδιαιτερότητες που δεν υπάρχουν στα έπη (λ.χ. ο «Ύμνος στον Απόλλωνα» αφηγείται την ίδρυση των ιερών του θεού στη Δήλο και τους Δελφούς, ενώ ο «Ύμνος στη Δήμητρα» αφηγείται την ίδρυση των Ελευσινίων μυστηρίων). Αυτές οι ιδιαιτερότητες ίσως είναι μια ένδειξη του πλαισίου της αρχικής εκτέλεσης του ύμνου, αλλά θα μπορούσαν σε κάποιες περιπτώσεις να οφείλονται και στο γεγονός ότι οι «Ομηρικοί ύμνοι» αναπτύχθηκαν ως λογοτεχνική εκδοχή λατρευτικών ύμνων. Πάντως, οι συνδέσεις με την τοπική λατρεία δεν αποκλείουν τον πανελλήνιο χαρακτήρα της αφήγησης. Είναι δύσκολο να το αρνηθεί κανείς αυτό ακόμη και στις περιπτώσεις των ύμνων «στον Απόλλωνα» και «στη Δήμητρα», καθώς οι ύμνοι προβάλλουν την πανελλήνια απήχηση των ιερών τους στη Δήλο και τους Δελφούς ή στην Ελευσίνα. Εξάλλου, στον πανελλήνιο χαρακτήρα τους οφείλουν οι «Ομηρικοί ύμνοι» και την ευρύτερη διάδοσή τους.

Βασικά γνωρίσματα των «Ομηρικών ύμνων»

Αν το περιεχόμενο των «Ομηρικών ύμνων» τους συνδέει με τους λατρευτικούς ύμνους, η έλλειψη σύνδεσης με τοπικές λατρείες καθώς και η γλώσσα, το ύφος και οι τεχνικές τους υποστηρίζουν την άποψη ότι είναι ένα αυτόνομο είδος εξάμετρου έπους, που αναπτύχθηκε παράλληλα και συμπληρωματικά προς το ηρωικό έπος.

 

Οι μεγάλοι ύμνοι παρουσιάζουν μια κεντρική μυθολογική αφήγηση, της οποίας τα βασικά πρόσωπα είναι θεότητες του Ολύμπιου πανθέου. Η κύρια γραμμή της ιστορίας χρησιμεύει για τη δραματική παρουσίαση των χαρακτηριστικών και των προνομίων της θεότητας που υμνείται, και μπορεί να αναφέρεται στην ίδρυση της λατρείας της σε έναν τόπο ή να την παρακολουθεί από τη γέννησή της, καθώς υπερνικά τα εμπόδια και αποκτά σφαίρες επιρροής, μέχρι να γίνει πλήρες μέλος του Ολύμπιου πανθέου.

 

Αλλά υπάρχουν και επιμέρους επεισόδια στη ζωή των θεών που μπορεί να προσφέρουν κατάλληλο υμνολογικό υλικό: γεγονότα που, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, ορίζουν σημαντικές στιγμές στην ιστορία των θεών και στις σχέσεις τους με την ανθρωπότητα. Αν και είναι μεμονωμένα επεισόδια, φαίνεται να συμβάλλουν σε ένα μεγαλύτερο όλο, που διηγείται την επικράτηση της Ολύμπιας τάξης, και έτσι γεμίζει το κενό ανάμεσα στην προϊστορία που κορυφώνεται με τον θρίαμβο του Δία (και αποτελεί το αντικείμενο του θεογονικού έπους), και στο ηρωικό έπος, που προϋποθέτει τη σταθερότητα της κυριαρχίας του Διός και την τελική διαμόρφωση του πανθέου κάτω από την κυριαρχία του (Clay 1989). Αυτό το χρονικό μυθολογικό πλαίσιο εξηγεί την παρουσία του Δία σε όλους τους ύμνους: αν και μερικές φορές ο υπέρτατος θεός τοποθετείται διακριτικά στο περιθώριο της δράσης, συνήθως είναι η αιτία της δράσης ή αυτός που αποφασίζει την πορεία της ή αυτός που απαιτείται για τη λύση της· επίσης, οι παρεμβάσεις του εγγυώνται τις αλλαγές στις σχέσεις ανάμεσα στους θεούς ή επικυρώνουν την επιρροή τους σε κάποιες περιοχές ή τις επινοήσεις και καινοτομίες τους.

Εξέλιξη των «Ομηρικών ύμνων»

Τα αρχαϊκά έπη μπορούν να μας δώσουν ενδείξεις για την προϊστορία των «Ομηρικών ύμνων», τόσο μέσα από τους ραψωδικούς ύμνους που ενσωματώνουν (με τις αναγκαίες τροποποιήσεις, ώστε να ταιριάζουν στο επικό πλαίσιό τους), όσο και μέσα από αναλογικές διαπιστώσεις σε σύγκριση με τον τρόπο σύνθεσης του επικού κύκλου (Clay 2011).

 

Τα έπη της Ιλιάδας και της Οδύσσειας αποτελούν μεμονωμένα επεισόδια στην ιστορία του Τρωικού πολέμου, τα οποία, ενώ είναι αυτοδύναμα, παρόλα αυτά συνιστούν τμήματα ενός μεγαλύτερου αφηγηματικού επικού κύκλου, που ξεκινά από τα προ-τρωικά γεγονότα και φτάνει έως τον θάνατο του Οδυσσέα. Ομοίως, ενώ κάθε ύμνος είναι μια αυτόνομη σύνθεση, η πλοκή του μπορεί να θεωρηθεί ταυτοχρόνως ως ένα διακριτό επεισόδιο στην ευρύτερη ιστορία της εξέλιξης και της σταθεροποίησης της Ολύμπιας τάξης. Έτσι, ο επεισοδιακός αφηγηματικός χαρακτήρας των ύμνων λειτουργεί μέσα σε ένα μεγαλύτερο μυθικο-χρονικό συνεχές, που εκτείνεται σε όλη την ιστορία του κόσμου. Και βέβαια όχι μόνον οι ύμνοι αλλά και τα αρχαϊκά έπη εντάσσονται στην ίδια αφηγηματική γραμμή, που θεματογραφικά ορίζεται από τη δημιουργία του κόσμου, δηλαδή την ένωση Ουρανού και Γης, και φτάνει έως τον θάνατο του Οδυσσέα - και, επομένως, περιλαμβάνει το θεογονικό (Ησίοδος), το ολύμπιο (Ησίοδος, «Ομηρικοί ύμνοι») και το ηρωικό έπος (Όμηρος).

 

Στη συνέχεια παρατίθεται ένα πιθανό περίγραμμα για την εξέλιξη των «Ομηρικών ύμνων», που προσπαθεί να ενσωματώσει τις συχνά αντιφατικές εσωτερικές και εξωτερικές ενδείξεις σε ένα εξελικτικό σχήμα (Clay 2011):

 

· Αρχικά, οι μεγάλοι ύμνοι ήταν ανεξάρτητες συνθέσεις, οι οποίες συνήθως δεν συνδέονταν με μια συγκεκριμένη τοποθεσία ή λατρεία, αλλά επικεντρώνονταν σε μία από τις θεότητες και εξηγούσαν τον ρόλο της μέσα στο Ολύμπιο πάνθεον. Χάρη στο μήκος τους οι ύμνοι αυτοί ήταν κατάλληλοι τόσο για μια ιδιωτική διασκέδαση όσο και για έναν δημόσιο θρησκευτικό εορτασμό.

· Σε αντίθεση με τις ηρωικές αφηγήσεις, οι ιστορίες των θεών παρέμειναν επεισοδιακές συνθέσεις και δεν εντάχθηκαν σε ένα ευρύτερο σχέδιο, όπως τα "κύκλια έπη", που παρουσιάζουν τον Τρωικό πόλεμο από την αρχή μέχρι το τέλος. Άλλωστε η έλλειψη μιας ευθύγραμμης αφηγηματικής συνέχειας ανάμεσα στις θεϊκές αφηγήσεις απέκλειε κάθε παρόμοια σύνδεση.

· Στο πλαίσιο των θρησκευτικών εορτασμών οι ποιητικές εκτελέσεις μπορεί να απέκτησαν και διαγωνιστικό χαρακτήρα, όπως αυτός που αποτυπώνεται στην ιστορία του Αγώνα μεταξύ του Ομήρου και του Ησίοδου. Όπως συνάγεται και από τον ομηρικό «Ύμνο στον Απόλλωνα» (στ. 143-178), οι ποιητικές εκτελέσεις οργανώνονταν σε μια σειρά, έτσι ώστε να προηγούνται τα τραγούδια για τους θεούς και να έπονται οι συνθέσεις για τα κατορθώματα των ηρώων.

· Κατά τη διάρκεια της παράστασης, κάποιοι επικοί ποιητές θα μπορούσαν να προσφέρουν τον παραδοσιακό σύντομο χαιρετισμό σε μια θεότητα -ισοδύναμο με τους μικρούς «Ομηρικούς ύμνους»-, ενώ άλλοι μπορεί να προτιμούσαν να αρχίσουν με έναν πιο εκτενή ύμνο. Και οι δύο συνθέσεις θα μπορούσαν να ονομάζονται προοίμια, αλλά η ονομασία θα κάλυπτε μια αποκλίνουσα ιστορία και εξελικτική πορεία.

· Παράλληλα, οι μεγάλοι ύμνοι διατήρησαν την ανεξάρτητη ύπαρξή τους και συνέχισαν να εκτελούνται ως αυτόνομες συνθέσεις. Διατήρησαν, επίσης, τον γενικό χαρακτήρα τους ως θεολογικές αφηγήσεις που συμπλήρωναν την πανελλήνια ηρωική και θεογονική ποίηση του Ομήρου και του Ησιόδου.

 

Εν κατακλείδι, οι μεγάλοι «Ομηρικοί ύμνοι» τόσο ως προς την κλίμακα όσο και ως προς τον επεισοδιακό χαρακτήρα τους βρίσκουν ένα ανάλογο στα ηρωικά έπη, των οποίων μεμονωμένα επεισόδια μπορούσαν να παρασταθούν σε μια ιδιωτική ή δημόσια συνάθροιση, ενώ ταυτοχρόνως αποτελούσαν και τμήματα μιας κύριας αφήγησης. Η επικράτηση των ομηρικών επών επισκίασε αυτές τις προγενέστερες επικές μορφές, ενώ οι ύμνοι μπορεί να απέκτησαν και μια νέα λειτουργία, ως προοίμια σε άλλες επικές αφηγήσεις.