ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Τραχίνιαι (36-60)

νῦν δ᾽ ἡνίκ᾽ ἄθλων τῶνδ᾽ ὑπερτελὴς ἔφυ,
ἐνταῦθα δὴ μάλιστα ταρβήσασ᾽ ἔχω.
ἐξ οὗ γὰρ ἔκτα κεῖνος Ἰφίτου βίαν,
ἡμεῖς μὲν ἐν Τραχῖνι τῇδ᾽ ἀνάστατοι
40 ξένῳ παρ᾽ ἀνδρὶ ναίομεν, κεῖνος δ᾽ ὅπου
βέβηκεν οὐδεὶς οἶδε· πλὴν ἐμοὶ πικρὰς
ὠδῖνας αὑτοῦ προσβαλὼν ἀποίχεται.
σχεδὸν δ᾽ ἐπίσταμαί τι πῆμ᾽ ἔχοντά νιν·
χρόνον γὰρ οὐχὶ βαιόν, ἀλλ᾽ ἤδη δέκα
45 μῆνας πρὸς ἄλλοις πέντ᾽ ἀκήρυκτος μένει.
κἄστιν τι δεινὸν πῆμα· τοιαύτην ἐμοὶ
δέλτον λιπὼν ἔστειχε, τὴν ἐγὼ θαμὰ
θεοῖς ἀρῶμαι πημονῆς ἄτερ λαβεῖν.
ΤΡΟΦΟΣ
δέσποινα Δῃάνειρα, πολλὰ μέν σ᾽ ἐγὼ
50 κατεῖδον ἤδη πανδάκρυτ᾽ ὀδύρματα
τὴν Ἡράκλειον ἔξοδον γοωμένην·
νῦν δ᾽, εἰ δίκαιον τοὺς ἐλευθέρους φρενοῦν
γνώμαισι δούλαις, κἀμὲ χρὴ φράσαι τὸ σόν.
πῶς παισὶ μὲν τοσοῖσδε πληθύεις, ἀτὰρ
55 ἀνδρὸς κατὰ ζήτησιν οὐ πέμπεις τινά,
μάλιστα δ᾽ ὅνπερ εἰκὸς Ὕλλον, εἰ πατρὸς
νέμοι τιν᾽ ὤραν τοῦ καλῶς πράσσειν δοκεῖν;
ἐγγὺς δ᾽ ὅδ᾽ αὐτὸς ἀρτίπους θρῴσκει δόμους,
ὥστ᾽ εἴ τί σοι πρὸς καιρὸν ἐννέπειν δοκῶ,
60 πάρεστι χρῆσθαι τἀνδρὶ τοῖς τ᾽ ἐμοῖς λόγοις.

***

Και τώρα πὄχει όλους αυτούς τους άθλους
ξεκεφαλώσει, τώρα ειναι κι αν είναι
πὄχω τους μεγαλύτερούς μου φόβους.
Γιατί από τότε πὄχει θανατώσει
τον Ίφιτο, διωγμένοι απ᾽ την πατρίδα
ζούμε εμείς τώρα εδώ μες στην Τραχίνα
40 σε φίλου σπίτι, μα πού έχει πάει εκείνος
κανείς δεν ξέρει· όμως εμένα σ᾽ έγνοιες
μ᾽ έχει πικρές ριγμένη ο μισεμός του·
και σαν να το ᾽χω βέβαιο πως τον βρήκε
κάποιο κακό, γιατ᾽ όχι λίγο χρόνο
μα πάνε τώρα δεκαπέντε μήνες
που μένει δίχως μηνυτή να στείλει.
Κάποιο κακό μεγάλο τρέχει· τέτοιες
γραφές μού άφησε φεύγοντας, που εγώ
συχνά στους θεούς εύχομαι, μην είναι
για συφορά μου που τις έχω πάρει.
ΒΑΓΙΑ
Δηιάνειρα, κερά μου, συχνά, ως τώρα
50 σέ ειδα να κλαις με δάκρυα πικραμένα
τον Ηρακλή πὄχει φύγει και λείπει·
μα τώρα, α συχωριέται και σε δούλους
να θέλουν να ορμηνεύουν τους αφέντες,
θα πω και γω μια ιδέα για το καλό σου·
πώς, ενώ τόσους έχεις γιους, δε στέλλεις
κανένα για τον άντρα σου να μάθει;
μάλιστα εκείνον που ᾽ναι και σωστό,
τον Ύλλο, αν έχει του πατέρα του έγνοια
να ξέρει αν ζει κι είναι καλά όπου είναι.
Μα νά στην ώρα κι ο ίδιος, που με βήμα
κατά δω φτάνει βιαστικό, κι αν βρίσκεις
πως σου μιλώ σωστά, μπορείς κι αυτόν
60 να μεταχειριστείς κι αυτά που σου ᾽πα.

ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (2.333-2.393)

Ὣς ἔφατ᾽, Ἀργεῖοι δὲ μέγ᾽ ἴαχον, ἀμφὶ δὲ νῆες

σμερδαλέον κονάβησαν ἀϋσάντων ὑπ᾽ Ἀχαιῶν,
335 μῦθον ἐπαινήσαντες Ὀδυσσῆος θείοιο·
τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
«ὦ πόποι, ἦ δὴ παισὶν ἐοικότες ἀγοράασθε
νηπιάχοις, οἷς οὔ τι μέλει πολεμήϊα ἔργα.
πῇ δὴ συνθεσίαι τε καὶ ὅρκια βήσεται ἥμιν;
340 ἐν πυρὶ δὴ βουλαί τε γενοίατο μήδεά τ᾽ ἀνδρῶν,
σπονδαί τ᾽ ἄκρητοι καὶ δεξιαί, ᾗς ἐπέπιθμεν·
αὔτως γὰρ ἐπέεσσ᾽ ἐριδαίνομεν, οὐδέ τι μῆχος
εὑρέμεναι δυνάμεσθα, πολὺν χρόνον ἐνθάδ᾽ ἐόντες.
Ἀτρεΐδη, σὺ δ᾽ ἔθ᾽ ὡς πρὶν ἔχων ἀστεμφέα βουλὴν
345 ἄρχευ᾽ Ἀργείοισι κατὰ κρατερὰς ὑσμίνας,
τούσδε δ᾽ ἔα φθινύθειν, ἕνα καὶ δύο, τοί κεν Ἀχαιῶν
νόσφιν βουλεύωσ᾽ —ἄνυσις δ᾽ οὐκ ἔσσεται αὐτῶν—
πρὶν Ἄργοσδ᾽ ἰέναι, πρὶν καὶ Διὸς αἰγιόχοιο
γνώμεναι εἴ τε ψεῦδος ὑπόσχεσις, εἴ τε καὶ οὐκί.
350 φημὶ γὰρ οὖν κατανεῦσαι ὑπερμενέα Κρονίωνα
ἤματι τῷ, ὅτε νηυσὶν ἐν ὠκυπόροισιν ἔβαινον
Ἀργεῖοι Τρώεσσι φόνον καὶ κῆρα φέροντες·
ἀστράπτων ἐπιδέξι᾽, ἐναίσιμα σήματα φαίνων.
τῶ μή τις πρὶν ἐπειγέσθω οἶκόνδε νέεσθαι,
355 πρίν τινα πὰρ Τρώων ἀλόχῳ κατακοιμηθῆναι,
τείσασθαι δ᾽ Ἑλένης ὁρμήματά τε στοναχάς τε.
εἰ δέ τις ἐκπάγλως ἐθέλει οἶκόνδε νέεσθαι,
ἁπτέσθω ἧς νηὸς ἐϋσσέλμοιο μελαίνης,
ὄφρα πρόσθ᾽ ἄλλων θάνατον καὶ πότμον ἐπίσπῃ.
360 ἀλλά, ἄναξ, αὐτός τ᾽ εὖ μήδεο πείθεό τ᾽ ἄλλῳ·
οὔ τοι ἀπόβλητον ἔπος ἔσσεται, ὅττι κεν εἴπω·
κρῖν᾽ ἄνδρας κατὰ φῦλα, κατὰ φρήτρας, Ἀγάμεμνον,
ὡς φρήτρη φρήτρηφιν ἀρήγῃ, φῦλα δὲ φύλοις.
εἰ δέ κεν ὣς ἕρξῃς καί τοι πείθωνται Ἀχαιοί,
365 γνώσῃ ἔπειθ᾽ ὅς θ᾽ ἡγεμόνων κακὸς ὅς τέ νυ λαῶν
ἠδ᾽ ὅς κ᾽ ἐσθλὸς ἔῃσι· κατὰ σφέας γὰρ μαχέονται·
γνώσεαι δ᾽ εἰ καὶ θεσπεσίῃ πόλιν οὐκ ἀλαπάξεις,
ἦ ἀνδρῶν κακότητι καὶ ἀφραδίῃ πολέμοιο.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη κρείων Ἀγαμέμνων·
370 «ἦ μὰν αὖτ᾽ ἀγορῇ νικᾷς, γέρον, υἷας Ἀχαιῶν.
αἲ γὰρ Ζεῦ τε πάτερ καὶ Ἀθηναίη καὶ Ἄπολλον
τοιοῦτοι δέκα μοι συμφράδμονες εἶεν Ἀχαιῶν·
τῶ κε τάχ᾽ ἠμύσειε πόλις Πριάμοιο ἄνακτος
χερσὶν ὑφ᾽ ἡμετέρῃσιν ἁλοῦσά τε περθομένη τε.
375 ἀλλά μοι αἰγίοχος Κρονίδης Ζεὺς ἄλγε᾽ ἔδωκεν,
ὅς με μετ᾽ ἀπρήκτους ἔριδας καὶ νείκεα βάλλει.
καὶ γὰρ ἐγὼν Ἀχιλεύς τε μαχεσσάμεθ᾽ εἵνεκα κούρης
ἀντιβίοις ἐπέεσσιν, ἐγὼ δ᾽ ἦρχον χαλεπαίνων·
εἰ δέ ποτ᾽ ἔς γε μίαν βουλεύσομεν, οὐκέτ᾽ ἔπειτα
380 Τρωσὶν ἀνάβλησις κακοῦ ἔσσεται, οὐδ᾽ ἠβαιόν.
νῦν δ᾽ ἔρχεσθ᾽ ἐπὶ δεῖπνον, ἵνα ξυνάγωμεν Ἄρηα.
εὖ μέν τις δόρυ θηξάσθω, εὖ δ᾽ ἀσπίδα θέσθω,
εὖ δέ τις ἵπποισιν δεῖπνον δότω ὠκυπόδεσσιν,
εὖ δέ τις ἅρματος ἀμφὶς ἰδὼν πολέμοιο μεδέσθω,
385 ὥς κε πανημέριοι στυγερῷ κρινώμεθ᾽ Ἄρηϊ.
οὐ γὰρ παυσωλή γε μετέσσεται, οὐδ᾽ ἠβαιόν,
εἰ μὴ νὺξ ἐλθοῦσα διακρινέει μένος ἀνδρῶν.
ἱδρώσει μέν τευ τελαμὼν ἀμφὶ στήθεσφιν
ἀσπίδος ἀμφιβρότης, περὶ δ᾽ ἔγχεϊ χεῖρα καμεῖται·
390 ἱδρώσει δέ τευ ἵππος ἐΰξοον ἅρμα τιταίνων.
ὃν δέ κ᾽ ἐγὼν ἀπάνευθε μάχης ἐθέλοντα νοήσω
μιμνάζειν παρὰ νηυσὶ κορωνίσιν, οὔ οἱ ἔπειτα
ἄρκιον ἐσσεῖται φυγέειν κύνας ἠδ᾽ οἰωνούς.»

***

Είπε και όλοι εφώναξαν και τρομερά τα πλοία
απ᾽ την βοήν των Αχαιών ως πέρα ηχολογήσαν,
335 τόσον εις όλους άρεσαν οι λόγοι του Οδυσσέως.
Τότ᾽ είπεν ο Γερήνιος ο Νέστωρ ιππηλάτης:
«Ωιμέ, να συναθροίζεσθε και να δημηγορείτε,
ως θα ᾽καναν ανήλικα και απόλεμα παιδία!
Λοιπόν οι συμφωνίες μας κι οι όρκοι τι θα γίνουν;
340 Θε να καούν οι συμβουλές κι οι γνώμες των ηρώων,
οι αγνές σπονδές και των χεριών που εδώκαμεν η πίστις;
Λογομαχούμεν μάταια και τρόπον να σωθούμε,
τόσους καιρούς που ᾽μεθα εδώ δεν έχομ᾽ έβρει ακόμη·
και συ Ατρείδη πάλι ως πριν ασάλευτος στην γνώμην,
345 συ των Αργείων αρχηγός να είσαι εις τους αγώνες,
κι άφησ᾽ εκείνοι να χαθούν, ένας ή δύο που χώρια
βουλεύονται απ᾽ τους Αχαιούς, και του κακού κοπιάζουν,
στο Άργος να γυρίσομεν πριν μάθομ᾽ αν αλήθεια
ή ψέμα θα ᾽ν᾽ η υπόσχεση του αιγιδοφόρου Δία.
350 Ναι, λέγ᾽ ότι την έδωκεν ο υπέρτατος Κρονίδης
αστράφτοντας στα δεξιά με φανερά σημεία
την ώραν όπου ανέβαιναν στα γρήγορα καράβια
οι Αργείοι μαύρον θάνατον να φέρουν εις τους Τρώας.
Όθεν κανείς ας μη βιασθεί να γύρει στην πατρίδα,
355 πριν λάβει στες αγκάλες του γυναίκ᾽ ανδρός της Τροίας,
και δικαιωθούν οι στεναγμοί κι οι πόνοι της Ελένης·
και αν κάποιος θέλει φοβερά να γύρει στην πατρίδα
το χέρι στο κακόστρωτο κρεβάτι του ας απλώσει,
και πριν των άλλων γρήγορα θα κακοθανατίσει.
360 Αλλά και ατός σου, κύριε, σκέψου καλά και σ᾽ άλλον
πείθου και λόγον που θα ειπώ μη τον καταφρονέσεις·
κατά φυλές να χωρισθούν και κατά γέν᾽ οι άνδρες,
ώστε φυλή να βοηθεί φυλήν και γένος γένος.
Και αν τούτο κάμεις κι οι Αχαιοί στον λόγον σου υπακούσουν,
365 των αρχηγών και των λαών θα ιδείς ποιος είναι ανδρείος
και ποιος δειλός, ως χωριστά θα πολεμά καθένας·
θα ιδείς αν είναι από θεού την πόλιν να μη πάρεις
ή από δειλίαν των ανδρών και αμάθειαν του πολέμου».
Τότε σ᾽ αυτόν απάντησεν ο κραταιός Ατρείδης:
370 «Στες συμβουλές πόσο νικάς τους Αχαιούς, ω γέρε!
πατέρα Δία και Αθηνά και Απόλλων, ω θεοί μου,
αν είχα δέκα ωσάν εσέ συμβούλους στο πλευρό μου·
στην δύναμίν μας γρήγορα η πόλις του Πριάμου
θα έσκυφτε, και χαλασμός κι ερμιά θα την πλακώναν.
375 Αλλά μ᾽ εταλαιπώρησεν ο υπέρτατος Κρονίδης,
που σ᾽ έχθρες αδιόρθωτες και σ᾽ έριδες μ᾽ εμπλέκει·
ότι ελογομαχήσαμεν εγώ και ο Πηλείδης
χάριν της κόρης και βαρύς εδείχθηκα εγώ πρώτος·
αλλ᾽ αν ομογνωμήσομε και παλ᾽ εμείς οι δύο,
380 δε θε ν᾽ αργήσει ουδέ στιγμήν ο όλεθρος των Τρώων.
Τώρα θα γευματίσετε, κατόπι αρματωθείτε·
σιάσετε τες ασπίδες σας τροχίσετε τες λόγχες·
άφθονην δώσετε τροφήν στα γρήγορα πουλάρια,
τ᾽ αμάξια θεωρήσετε, με τούτο στην καρδιά σας,
385 που θα κρατούμε ολήμερα τον φονικόν αγώνα
και δεν θα έχει ο πόλεμος ξανάσασμα κανένα
ως να ᾽λθ᾽ η νύκτα την ορμήν να κόψει των ανδρείων·
στα στήθη σας και το λουρί της κυκλωτής ασπίδος
θα ιδρώσει και το χέρι σας στην λόγχην θ᾽ αποκάμει,
390 και θα ιδρώσουν τ᾽ άλογα στ᾽ αμάξι τανυσμένα.
Κι αν απ᾽ τον πόλεμον μακράν εις τα κυρτά καράβια
μείνει κανείς και τον ιδώ, να μην ελπίσει εκείνος
που δεν θα γίνει σπάραγμα των όρνεων και των σκύλων».

Η Θλίψη και το Φίδι

Η λέξη θλίψη χρησιμοποιείται στην ψυχολογία για να εκφράσει εκείνο το συναίσθημα που προκαλεί ψυχικό πόνο. Είναι μια κατά την γνώμη μου, παρεξηγημένη λέξη που στο άκουσμα της, σχεδόν όλοι επιθυμούν να την αποφύγουν. Το ερώτημα βέβαια είναι αν μπορούν να την αποφύγουν. Η απάντηση είναι πως όχι, μπορούν να της αντισταθούν για ένα χρονικό διάστημα, αλλά δεν μπορούν να την αποφύγουν.

Ας δούμε αρχικά την ερμηνεία που δίνεται στο λεξικό για την λέξη: θλίψη (η) {-ης κ. - εως | -εις, -εων} 1. ο ψυχικός πόνος, η λύπη: ~ για τον χαμό τού συντρόφου της, συν. οδύνη, πίκρα, στενοχώρια ΑΝΤ. χαρά · 2. (σπάν.-λόγ.) η πίεση, η συμπίεση.

Συνοδεύεται από οδύνη, πίκρα, στεναχώρια, επίσης η λέξη χρησιμοποιείται στην μηχανική για να δηλώσει την πίεση ή την συμπίεση ενός στέρεου αντικειμένου. Αντιλαμβάνεστε ίσως γιατί νιώθουμε αυτό το «πλάκωμα» όταν είμαστε θλιμμένοι.

Είναι πιθανό να γνωρίζετε πως δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να συγχέουμε την ψυχική κατάσταση της θλίψης με την κατάθλιψη, η παρατεταμένη θλίψη σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη αλλά από μόνη της δεν συνιστά κατάθλιψη.

Γιατί φοβόμαστε την θλίψη;

Καθημερινά συναντάμε άρθρα και συμβουλές για την θετική σκέψη. Μας προτρέπουν να σκεφτόμαστε και να νιώθουμε θετικά, παραμερίζοντας τις όποιες θλίψεις μας. Στην υπερβολή της αυτή η τάση «της θετικότητας», μας πιέζει να γίνουμε στην πράξη οι χαμογελαστές φωτογραφίες που ανεβάζουμε στο προφίλ μας, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η ζωή όμως δεν είναι φωτογραφία και δεν επιδέχεται φίλτρα.

Είναι λογικό λοιπόν αν κάποια στιγμή νιώσουμε λύπη, πίκρα ή στεναχώρια να πανικοβληθούμε αρχικά και να προσπαθήσουμε με κάθε τρόπο να τη διώξουμε μακριά. Νιώθουμε πως θα ρουφήξει όλη την καλή μας ενέργεια και τις θετικές σκέψεις που κάνουμε, με αποτέλεσμα είτε να την αγνοήσουμε αρχικά, είτε να την απωθήσουμε προσωρινά ή ακόμη και να τη μεταμφιέσουμε σε ανεξήγητη και υπερβολική χαρά.

Γνωριμία με την θλίψη

Είναι εκείνο το πρωινό που νιώθεις διαφορετικά, το μυαλό σου αρνείται να εντοπίσει κάτι θετικό ή ευχάριστο μέσα στη μέρα. Στην αρχή λες πως είναι μια μέρα και θα περάσει, όμως νιώθεις έτσι και την επόμενη. Διεκπεραιώνεις καθήκοντα και υποχρεώσεις μηχανικά. Φθάνεις ίσως στο τέλος της μέρας με μια αίσθηση ανικανοποίητου.

Αρχικά θα στραφείς στους απλούς και γνώριμους τρόπους που σου προσφέρουν ευχαρίστηση, το φαγητό, το πότο, την ερωτική επαφή ή τη συνεύρεση με φίλους. Προς στιγμήν θα νιώσεις πως το τοπίο πιθανόν να αλλάζει, αλλά την άλλη μέρα πάλι θα νιώθεις το ίδιο.

Τις περισσότερες φορές δεν υπάρχουν άμεσες αιτίες για αυτή την κατάσταση, οπότε είναι λογικό ο εγκέφαλος σου να δημιουργήσει σκέψεις που ίσως δικαιολογήσουν αυτή την κατάσταση. Όπως ότι η δουλειά σου σε έχει κουράσει, η καθημερινότητα είναι δύσκολη, ή ακόμη ότι ο/η σύντροφος σου δεν σε ικανοποιεί σήμερα όπως παλιότερα. Θα αρχίσεις δηλαδή να εξετάζεις όλα τα κομμάτια της ζωής σου, ψάχνοντας να βρεις τον ένοχο.

Ο ένοχος είσαι εσύ!

Όσο πιο σύντομα το καταλάβεις αυτό, τόσες περισσότερες πιθανότητες έχεις να αποφύγεις δύσκολες καταστάσεις με τους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής σου.

Η επίσκεψη της θλίψης συμβαίνει γιατί έχεις παραμελήσει ή ανεχθεί γεγονότα, ανθρώπους και καταστάσεις το προηγούμενο χρονικό διάστημα. Η θλίψη ήρθε για να κάνετε μια κουβέντα και να σου δείξει όσα προσπαθείς να παραμερίσεις.

Φυσικά δεν σου είναι καθόλου συμπαθής, έτσι δεν είναι;

Ακόμη και αν είναι έτσι, θα πρέπει να βρεις τι ήρθε να σου πει, γιατί διαφορετικά δε θα φύγει. Ακόμη και αν την κρύψεις στο πατάρι ή στην αποθήκη και μόνο που γνωρίζεις ότι έχει έρθει, η ψυχολογία σου θα παραμένει σταθερά αρνητική στο μεγαλύτερο μέρος της. Σε λίγο καιρό ίσως να εμφανίσεις ψυχοσωματικούς πόνους ή νοσήματα.

Ίσως να βιώσεις μια κρίση πανικού ή ακόμη χειρότερα να δεις από το παράθυρο να μπαίνει η κατάθλιψη.

Η θλίψη και το φίδι

Άφησε την λοιπόν να καθίσει δίπλα σου, γνωρίζοντας πως μόνο εσύ την βλέπεις και άκουσε την. Θα σου μιλήσει για δύσκολα πράγματα.

Πόσο απομακρύνθηκες από την φροντίδα του εαυτού σου τον τελευταίο καιρό, ίσως για να ικανοποιήσεις μόνο τους άλλους. Θα σου μιλήσει για τους συμβιβασμούς και τις λάθος συμπεριφορές που ανέχτηκες. Για το χρόνο που δεν σου φτάνει, που έχεις γεμίσει υποχρεώσεις και λίστες το ημερολόγιο σου. Για την χαρά που συνεχώς αναβάλεις, αργότερα λες, θα με φροντίσω, θα αγκαλιάσω, θα προσφέρω, θα ξεκουραστώ. Αργότερα.

Θα σου μιλήσει για εκείνο το χάσμα ανάμεσα στο πως έχεις φανταστεί τη ζωή σου και πως στην πραγματικότητα τη ζεις. Θα σου μιλήσει για τα δύο το πολύ τρία συναισθήματα που φοράς κάθε μέρα, συμπάθεια, υπομονή και ελπίδα. Τα καλά συναισθήματα τα έχεις κρύψει βαθιά μέσα σου, ίσως για μια επίσημη στιγμή. Εσύ ξέρεις...

Θα νιώσεις άβολα, θα συμπιεστείς, θα θυμώσεις, φυσικά θα ξεστομίζεις δικαιολογίες με μεγάλη ταχύτητα, μην κουράζεσαι όμως η θλίψη δεν ήρθε για να σε ακούσει. Ήρθε να αλλάξει το βολικό δέρμα της συνήθειας σου.

Σαν το φίδι και εσύ πρέπει να πετάξεις από επάνω σου το παλιό δέρμα. Αν έχεις δει πως το πετυχαίνουν αυτό τα φίδια, τότε ίσως να είσαι προετοιμασμένος/νη, λίγο. Συνήθως το φίδι βρίσκει δύο σχετικά μεγάλες πέτρες και χώνεται ανάμεσα τους, γδέρνει το δέρμα του, συμπιέζεται, και συνεχίζει μέχρι να βγει εντελώς το παλιό δέρμα από το σώμα του και να μείνει πίσω, το φίδι προχωρά, γιατί το φίδι ξέρει πως αν δεν αλλάξει το δέρμα του, αυτό θα του κοστίσει την υγεία του.

Πρέπει να αλλάξεις, να πετάξεις ότι πάλιωσε. Τόσο μέσα σου όσο και γύρω σου, να ανανεωθείς, να θυμηθείς συνήθειες και συναισθήματα, συμπεριφορές και καταστάσεις που σου έχουν λείψει. Να συνδεθείς με την ουσία σου και όσα σε φέρνουν πιο κοντά στην χαρά και την ικανοποίηση. Πολλές φορές αρκούν μόνο μικρές αλλαγές για να νιώσεις πάλι έτσι.

Αν συνεργαστείς με την θλίψη σου, θα βγεις σίγουρα πιο δυνατή/ος. Θα γίνεις καινούριος/α.

Η θλίψη δεν ήρθε να σου ρημάξει την ζωή και την ψυχολογία όπως πιστεύεις. Ήρθε να σε βοηθήσει να εντοπίσεις την ουσία σου, ώστε να επαναφέρεις όσα εσύ, κυρίως αγαπάς. Σαν φίλη η θλίψη θα σου έδινε πολύ απλές και ουσιαστικές συμβουλές, ανάλογα με τις ανάγκες σου, όπως:

• Να πίνεις νερό και να τρέφεσαι σωστά, το δικαιούσαι
• Να χαμογελάς ακόμα και όταν πιστεύεις ότι δεν υπάρχει λόγος... πάντα υπάρχει λόγος
• Να αγαπάς κάθε μέρα, υπάρχει ένας άνθρωπος που αξίζει να τον αγαπάς κάθε μέρα, εσύ
• Να δίνεις, συναισθήματα, αγκαλιές, φιλιά και την φροντίδα σου σε όσους αγαπάς
• Να συγχωρείς συμπεριφορές και αντιδράσεις, πρώτα τις δικές σου
• Να αποδέχεσαι ό,τι δεν μπορείς να αλλάξεις
• Να αλλάξεις ότι μπορείς ακόμα και αν σε φοβίζει
• Να πιστεύεις σε ότι σε γεμίζει
• Να μην παρατάς τα σχέδια, τους στόχους, τους ανθρώπους με ευκολία

Ο κατάλογος διαμορφώνεται από τον καθένα σύμφωνα με τις αξίες, τις ανάγκες και τις αντιλήψεις του, σύμφωνα με τη δική του θλίψη που στέκεται διακριτικά δίπλα του μια συγκεκριμένη περίοδο, ώστε να του δείξει το δρόμο που οδηγεί πιο κοντά στον αληθινό του εαυτό. Είναι πολύτιμη σύμβουλος η θλίψη μας, αν της δώσουμε το χώρο και τον χρόνο να μας μιλήσει.

Αν την αγνοήσουμε θα φύγει, προσωρινά, αλλά θα γυρίσει πάλι και ίσως την επόμενη φορά να χρειαστεί να συμπιεστούμε πιο επώδυνα ανάμεσα στις πέτρες της ψυχής μας. Ο γνωστός Γάλλος συγγραφέας, Γκυστάβ Φλωμπέρ, αναφέρει χαρακτηριστικά πως: «Ο πιο βαθύς τρόπος για να αισθανθούμε κάτι, είναι να υποφέρουμε γι’ αυτό.

Αγκάλιασε κάθε συναίσθημά σου

Ο Joseph P. Forgas, Ph.D., είναι καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας. Συμμετείχε σε μια επιστημονική έρευνα για την θλίψη, μέρος των αποτελεσμάτων αυτής, δημοσιεύτηκαν μεταξύ άλλων σε άρθρο του στο Creater Good Sience Center Magazine.

Οι επιστήμονες ξεκίνησαν με την απλή σκέψη πως αν η θλίψη δεν ήταν χρήσιμη, μέσα στα χρόνια της εξέλιξης θα έπρεπε να έχει σχεδόν εξαφανιστεί από το ανθρώπινο είδος. Η λύπη βοηθά το είδος μας να επιβιώσει, για παράδειγμα «αρνητικά συναισθήματα», όπως ο φόβος, ο θυμός και η αηδία, διαπιστώθηκε πως μας προετοιμάζουν ώστε να βρεθούμε σε καταστάσεις, είτε φυγής, είτε αγώνα και επιμονής είτε αποφυγής από μια δυσάρεστη κατάσταση.

Ωστόσο, τα οφέλη σχετικά με τη θλίψη ήταν πιο δύσκολο να κατανοηθούν, μέχρι πρόσφατα.

Πώς η θλίψη λειτουργεί στον εγκέφαλο

Η μέθοδος απεικόνισης FMRI διευρύνει την έρευνα στον εγκέφαλο, έτσι οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να ανακαλύπτουν περισσότερα στοιχεία σχετικά με το πώς η θλίψη λειτουργεί στον εγκέφαλο και επηρεάζει τις σκέψεις και τη συμπεριφορά μας. Παρόλο που η ευτυχία είναι πιο επιθυμητή κατάσταση, υπάρχουν και άλλες καταστάσεις, στις οποίες μια ήπια θλιβερή διάθεση προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα.

Επιγραμματικά θα αναφέρουμε μερικά από αυτά:

Η θλίψη μπορεί να βελτιώσει τη μνήμη σας:

Σε μια επιτόπια μελέτη, διαπιστώσαμε ότι σε βροχερές, δυσάρεστες μέρες που προκαλούν κακή διάθεση, οι άνθρωποι θυμόταν πολύ καλύτερα τις λεπτομέρειες των αντικειμένων που είχαν δει σε ένα κατάστημα. Σε φωτεινές, ηλιόλουστες μέρες, όταν οι άνθρωποι ένιωθαν χαρούμενοι, η μνήμη τους ήταν πολύ λιγότερο ακριβής.

Η θλίψη μπορεί να βελτιώσει την κρίση σας:

Σε μια άλλη μελέτη κλήθηκαν, τόσο λυπημένοι όσο και χαρούμενοι άνθρωποι τη δεδομένη στιγμή, να εντοπίσουν την εξαπάτηση σε βίντεο που αφορούσε άτομα που κατηγορούνται για κλοπή (που ήταν είτε ένοχοι είτε όχι), οι συμμετέχοντες με αρνητική διάθεση ήταν πιο πιθανό να εντοπίσουν τον ένοχο, αλλά ήταν επίσης πολύ καλύτεροι στο σωστό διαχωρισμό μεταξύ των υπόπτων.

Η θλίψη μπορεί να αυξήσει τα κίνητρά σας:

Όταν νιώθουμε ευτυχισμένοι, φυσικά θέλουμε να διατηρήσουμε αυτό το χαρούμενο συναίσθημα. Η ευτυχία, μας σηματοδοτεί ότι βρισκόμαστε σε μια ασφαλή, οικεία κατάσταση και ότι δεν χρειάζεται να προβούμε σε ιδιαίτερες αλλαγές. Η θλίψη, από την άλλη πλευρά, λειτουργεί σαν ένα ήπιο σήμα συναγερμού, που μας δίνει το κίνητρο για να κάνουμε τις απαραίτητες ενέργειες, ώστε να αντιμετωπίσουμε μια πρόκληση στο περιβάλλον μας.

Έτσι μπορούμε να συμπεράνουμε πως προσωρινές καταστάσεις θλίψης μπορεί να είναι πράγματι επωφελείς για το χειρισμό διαφόρων πτυχών της ζωής μας. Παρόλο που το να νιώθεις θλίψη μπορεί να είναι δύσκολο, αρκεί να σκεφτούμε πως πολλά από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της δυτικής τέχνης, μουσικής και λογοτεχνίας δημιουργήθηκαν σε συνθήκες θλίψης.

Η εξελικτική θεωρία προτείνει ότι πρέπει να αγκαλιάσουμε όλα τα συναισθήματά μας, καθώς το καθένα έχει σημαντικό ρόλο να παίξει υπό τις κατάλληλες συνθήκες. Έτσι, αν και μπορεί να αναζητάτε τρόπους για να αυξήσετε την ευτυχία, μην απομακρύνετε με ευκολία τη θλίψη σας.

Ο δαίμονας του Αγίου

Ψάχνω εδώ και καιρό να δαιμονοποιήσω κάτι.

Δεν μου ΄ρχεται κάτι εύκολο, οπότε σκέφτομαι να πιάσω αυτό που δαιμονοποιείτε όλοι οι υπόλοιποι.

Τον έρωτα.

Έρχεται κι η γιορτή – που τζιζ κακά μην πούμε το όνομα της και μας κακοχαρακτηρίσουν – οπότε είναι μια καλή ευκαιρία να μπουν κάποια πράγματα στη θέση τους.

Προσωπικά δεν με ενοχλεί τίποτα που γίνεται αληθινά.

Τίποτα από αυτά που ο άλλος δεν επιλέγει να κάνει, αλλά νιώθει να κάνει.

Τίποτα που τον κάνει να χαίρεται, να εκφράζεται, να ικανοποιείται.

Και στο τέλος, ποιοι είστε όλοι εσείς, εμείς, κάποιοι, που μπαίνουν σε διαδικασία κριτικής για κάτι που δεν τους αφορά;

Υποτίθεται ότι όταν κάτι δεν σε αφορά, δεν ασχολείσαι.

Ή μήπως τελικά ασχολείσαι γιατί σε αφορά περισσότερο απ΄ όσο θέλεις να παραδεχτείς;

Aυτοχαστουκιστείτε λοιπόν πρώτα και μετά ελάτε να ξαναρίξουμε τα ζάρια να δούμε τι αποτέλεσμα θα φέρουν.

Ήρθαν εξάρες.

Αν δεν έχετε ερωτευτεί λυπάμαι πολύ. Εύχομαι να σας συμβεί πολύ σύντομα για να καταλάβετε τι αξίζει πραγματικά σ’ αυτή τη ζωή.

Αν έχετε ερωτευτεί και το έχετε συνειδητά ξεχάσει, λυπάμαι περισσότερο. Το να μην έχεις ζήσει κάτι και να μην το καταλαβαίνεις συγχωρείται.

Το να το έχεις ζήσει και να μην του δείχνεις τον απαραίτητο σεβασμό, σε κάνει απλώς ασεβή στα μεγάλα και σημαντικά αυτής της ζωής.

Σεβαστείτε λοιπόν τον τρόπο έκφρασης του καθενός και αφήστε τα σχόλια και τις κοροϊδίες για αυτούς που πραγματικά τις αξίζουν.

Αφήστε αυτούς που νιώθουν ότι γιορτάζουν επειδή είναι πραγματικά ερωτευμένοι και ασχοληθείτε με όλους αυτούς που πιστεύουν ότι ένα ρομαντικό δείπνο υπό το φως των κεριών, ένα βελούδινο κουτάκι με κόσμημα και μια αγορασμένη ανθοδέσμη, είναι η έκφραση του έρωτα. Μακάριοι οι πτωχοί τω συναίσθημα.

Μην μπλεχτείτε με τους έφηβους που ανακαλύπτουν τον κόσμο. Αυτοί έχουν δικαίωμα να κάνουν όποια βλακεία θέλουν. Αφήστε τους να την κάνουν.

Μην κοροϊδεύετε αυτούς που έπεσαν κάποια στιγμή στα πατώματα , έπνιξαν τον καημό τους σε κάτι ποτήρια τσίπουρου ή κλείστηκαν μέσα σε τέσσερις τοίχους με την προσδοκία να πέσουν να τους πλακώσουν.

Μην κοροϊδεύετε αυτούς που ανθίζουν και γίνονται όμορφοι γιατί δεν είναι μόνοι τους σ αυτούς τους δρόμους που περπατάς χωρίς να τους καταλαβαίνεις και χωρίς να κουράζεσαι.

Μην κοροϊδεύετε αυτούς που ζουν αυτό που νιώθουν στο έπακρο χωρίς να ντρέπονται να το πουν, ίσως και να το φωνάξουν σε κάποιες περιπτώσεις, γιατί είναι πιο γενναίοι και πιο ατρόμητοι από σας.

Ας ξαναρίξουμε τα ζάρια.

Άσσος-διπλό.

Να κοροϊδεύετε όσο θέλετε – και εγώ μαζί σας για υποστήριξη – όλους αυτούς που υποτίθεται ότι βρίσκονται μαζί γιατί ερωτεύτηκαν, γιατί αγαπήθηκαν, ενώ ο κοινός παρονομαστής πίσω απ' όλο αυτό που πλασάρουν είναι η ανάγκη, ο φόβος, η έλλειψη σιγουριάς και αυτοπεποίθησης, τα παγωμένα πόδια, το «τι θα βρω άμα φύγω», ένα «ναι αλλά μαγειρεύει καλά», κάτι φουσκωμένοι τραπεζικοί λογαριασμοί, ο περίγυρος, οι φίλοι που δεν θα καταλάβουν, οι συγγενείς που θα πέσουν να τους φάνε, το σπίτι που θα πρέπει να αφήσουν, τα ταξίδια που δεν θα ξαναπάνε, οι μοναχικές γιορτές και οι διακοπές χωρίς παρέα, μια άψογα οργανωμένη σεξουαλική συνεύρεση που καταλήγει σε φιάσκο με εικόνες που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα, και τέλος τα παιδιά – τα ίδια παιδιά που ζουν καλά μόνο όταν υπάρχει αγάπη – αλλά με κάποιο τρόπο δεν τους ενοχλεί καθόλου που δεν θα την βιώσουν όπως πρέπει.

Να κοροϊδεύετε τα δείπνα χωρίς μπλεγμένα πόδια, τα ποτά που πίνονται μονορούφι, τις δήθεν αγκαλιασμένες φωτογραφίες με φόντο μαγικούς προορισμούς που μόλις τελειώσει ο ήχος του κλικ, ξεχνιούνται σαν να 'χεις πάρει χάπι για επιλεκτική απώλεια μνήμης.

Να κοροϊδεύετε τα κρυφά μηνύματα με τον ήχο του κινητού χαμηλωμένο, τα πεντάλεπτα κρυφά ραντεβού στις πλατείες, τα ασφυκτικά γεμάτα ξενοδοχεία από ζευγάρια που κάνουν έρωτα χωρίς να ξέρουν τι σημαίνει. Αν ήξεραν ότι κάνουν απλώς σεξ, θα τους συγχωρούσα.

Να κοροϊδεύετε αυτούς που κοροϊδεύουν.

Αυτούς που δεν έχουν συναίσθηση του εγκλήματος.

Αυτούς που θα βρουν την κοροϊδία μπροστά τους και που όταν γυρίσει και τους κοιτάξει κατάματα, ίσως ντραπούν και σκύψουν το κεφάλι.

Υπάρχουν πράγματα που δεν πρέπει να τα πιάνουμε στο στόμα μας. Που είναι δυσκολονόητα και ιερά.

Που αξίζουν να προσεύχεσαι και να ανάβεις λαμπάδα όταν σου συμβαίνουν.

Βρείτε τα ή θυμηθείτε τα.

Και μετά ξανασυζητάμε για τους δαίμονες.

Μία έκπτωτη αξία μεταξύ άλλων

Αν κάπου έχουν τη βάση αλλά και τις ρίζες τους όλες οι αρετές, τούτη η βάση ακούει στο σαγηνευτικό όνομα της ειλικρίνειας. Ουδέποτε η ψυχή του ανθρώπου δεν λυτρώθηκε και δεν εξυμνήθηκε τόσο πολύ όσο χάρη στην συμβολή της ειλικρίνειας, καθώς μόνο εκείνη κατάφερε να την υπηρετήσει συνετά, ευλαβικά και ελεύθερα.

Ο ορισμός του ενάρετου σώματος της ειλικρίνειας δεν μπορεί να αποδοθεί εντός ολίγων λέξεων, ακόμη και ο ασύγκριτος πλούτος των λέξεων καθίσταται απογοητευτικά λειψός και ανεπαρκής ενώπιον της κατάθεσης τούτου του ορισμού. Ας πούμε όμως πως μια άδηλη και ταπεινή σοφία είναι η ειλικρίνεια στη ζωή του ανθρώπου, ατέρμονη εράστρια της αλήθειας, του συνετού και του ωραίου, ξεχωριστή και αμόλευτη.

Κι’ όμως αυτό το τόσο ευειδές ιδανικό η ανθρώπινη φύση το εκμαυλίζει και το ξεθωριάζει με αμείωτους ρυθμούς, σχεδόν αποτρόπαιους και χυδαίους. Το πατάσσει, το μάχεται και το τραυματίζει κατάφορα στο χορό της αβύσσου, δίχως περισυλλογή και ενσυναίσθηση, δηλητηριάζοντας τις παραφυάδες και τους καρπούς της. Κυριαρχεί η ανειλικρίνεια και υπέρμετρη λατρεία των αναληθειών , ενώ η αντίπερα όχθη ατροφεί και ολιγοψυχεί λόγω του χλευασμού και του αδιάκοπου εμπαιγμού. Πειρασμοί, αδυναμίες, «σειρήνες» των ημερών μας και πνευματικές διολισθήσεις αμέριστοι σύμμαχοι της ανειλικρίνειας που την ενισχύουν και την οικοδομούν.

Τα συμπτώματα αυτά της κοινωνίας μας επαληθεύουν με μαθηματική ακρίβεια τις παθογένειες και τα πλήγματα της καθιστώντας την καθηλωμένη και αιμόφυρτη στο βούρκο των «διατρητών αληθειών». Η ενσάρκωση τέτοιων καταστάσεων καταδεικνύει με απόλυτη ενάργεια τον ολικό ξεπεσμό της προσωπικότητας του ανθρώπου, την αδυναμία του να προβάλει αντιστάσεις ουσίας αλλά και να επιβληθεί στο ανειλικρινές πνεύμα που τον περιτύλιξε και τον κατέστησε ανδράποδο του εαυτού του. Λησμόνησε την τέρψη που προσφέρεται απλόχερα δια της αλήθειας αλλά και την ανάγκη για την επιδίωξη της, το στοργικό του ενδιαφέρον αλλά και την θέληση να διατηρηθεί ανέπαφη και ανεπηρέαστη από αλλοιώσεις.

Η εναγκαλίαση της ειλικρίνειας προϋποθέτει πρωταρχικώς και ουσιαστικώς εσωτερική διαπάλη με τις σκοτεινές δυνάμεις του πνεύματος και της ψυχής οι οποίες μέχρι πρότινος θριάμβευαν ακούραστα και οδηγούσαν στην εξαχρείωση και τον ευτελισμό της προσωπικότητας, πάλη όμως που θα είναι αποκύημα αληθινούς και ατόφιας θέλησης για άρδην ανατροπή των υπαρχόντων δεδομένων. Απαιτείται περιθωριοποίηση και εκτοπισμός του φαύλου αυτού φαινομένου ώστε μέσω αυτής της επίπονης διαδικασίας ο άνθρωπος να καταστεί εραστής, λάτρης, θηρευτής και πρεσβευτής της αλήθειας η οποία θα τον οδηγεί με σταδιακούς ρυθμούς στο μονοπάτι της καταξίωσης και του «ευ». Μόνο έτσι καταθέτει ψυχή, δηλώνει πρόθυμος για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ζωής, προσεγγίζει ορθές κατευθυντήριες γραμμές, μα κυρίως έχοντας ως συνοδοιπόρο την ειλικρίνεια έχει κατορθώσει να είναι ελεύθερος και αληθινός σε κάθε πτυχή και συνιστώσα του βίου του. Τέλος, μέσω αυτής δηλώνει εμμέσως την ακόρεστη επιθυμία του να προβεί και σε άλλα σπουδαιότερες κατακτήσεις αρετών και ηθών.

Η «αξιομνημόνευτη δεξιότητα» της σημερινής εποχής έσπευσε να επισκιάσει την λαμπρότητα της ειλικρίνειας σε βωμούς της ευτέλειας. Η ευθύτητα, η ακεραιότητα και η δικαιοσύνη που εκπηγάζουν απ’ την ειλικρίνεια αφανίζονται και ηττώνται καθημερινώς με βίαιο τρόπο. Όπως είχε αναφέρει και ο εμπνευσμένος Καμύ «ελεύθερος και ευτυχής είναι εκείνος που συλλογίζεται και βουλεύεται άνευ ψεμάτων και υποκριτικών σεναρίων». Στην δειλία απαντάς με τόλμη, στην ημιμάθεια με γνώση και στην ψευδολογία με ειλικρίνεια.

Ο σεβασμός ξεκινά από το σπίτι και μπορούμε να τον διδάξουμε στα παιδιά

Μερικοί γονείς επιτρέπουν στα παιδιά τους με ανεκτικότητα να κάνουν ότι θέλουν, πιστεύοντας πως τα παιδιά πρέπει να ανατρέφονται με πνεύμα ελευθερίας.

Ή, λόγω του ότι η ζωή τους είναι εξαιρετικά πολυάσχολη, οι γονείς ίσως δεν αφιερώνουν τον απαραίτητο χρόνο για να δώσουν στα παιδιά τους ιδιαίτερη προσοχή και αναγκαία εκπαίδευση. Κάποιοι γονείς πιστεύουν ότι το πιο σημαντικό είναι η σχολική εκπαίδευση του παιδιού τους, γι’ αυτό και του παρέχουν απεριόριστη ελευθερία αρκεί να παίρνει καλούς βαθμούς και να μπει σε κάποιο ονομαστό πανεπιστήμιο.

Όπως υποστηρίζει η Μαρία Μοντεσσόρι «Πρώτα διαμορφώνεις έναν καλό χαρακτήρα και έπειτα προσθέτεις τη γνώση». Έτσι όμως οι περισσότεροι γονείς ξεχνούν καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά τους, να τους μάθουν να σέβονται τον εαυτό τους αλλά και τους γύρω τους.

Τι είναι όμως ο σεβασμός;

Σεβασμός μπορεί να είναι ακόμα και απλές καθημερινές λέξεις. Η λέξη σέβομαι στα λατινικά είναι respectare, που σημαίνει «κοιτάζω γύρω μου». Σημαίνει λοιπόν ότι σέβομαι κάποιον όταν κοιτάζω γύρω μου και δεν τον ενοχλώ σε αντίθεση με εκείνον που δε σέβεται. Συμπεριφέρομαι δηλαδή, έχοντας στο νου μου ότι δεν είμαι μόνος.

– Σεβασμός δεν σημαίνει υπακοή και πειθαρχία. Όμως όταν ένα παιδί σέβεται η υπακοή ακολουθεί, γιατί γνωρίζει ότι αυτό που του λέτε είναι για το δικό του καλό.
– Ο σεβασμός είναι στάση ζωής και όχι απλά καλή συμπεριφορά.
– Ο σεβασμός δεν είναι ο πληθυντικός στον λόγο, αλλά στην σκέψη, στην πράξη (συμπεριφορά), στο συναίσθημα, στον τρόπο που κοιτάμε και ακούμε κάποιον, στην αξιολόγηση ενός ανθρώπου.
– Σεβασμός είναι οι λέξεις ευχαριστώ, παρακαλώ, συγνώμη, ειλικρίνεια, αλήθεια.
– Ο σεβασμός συνεπάγεται επιτυχία. Το παιδί που σέβεται φαίνεται στο τρόπο που λειτουργεί με τα παιχνίδια και με ότι του ανήκει, έχει υπευθυνότητα για τα πράγματα της ηλικίας του και έχει καλές σχέσεις και με τους φίλους και τους συμμαθητές του.

Τρόποι για να διδάξεις τον σεβασμό στο μικρό σου…

Για να διδάξουμε σε ένα παιδί τον σεβασμό οφείλουμε αρχικά να του διδάξουμε την τέχνη να ακούει τους γύρω του. Αν τους ακούει, αν αφιερώνει χρόνο σε αυτούς τότε θα μάθει να σέβεται και τα συναισθήματα τους. Όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση, έτσι και σε αυτήν οι γονείς είναι αυτοί που πρέπει να αποτελέσουν παράδειγμα μίμησης για τους μικρούς τους. Αν το παιδί μας ζει σε ένα περιβάλλον, όπου οι γύρω του σέβονται αυτά που νιώθει, τότε αναπόφευκτα θα μπει σε αυτήν την διαδικασία και το ίδιο.

Αν ο φίλος τους είναι στενοχωρημένος με κάτι που έγινε μεταξύ τους είναι πολύ ωραίο να τον προτρέψουμε να τον ακούσει και να σκεφτεί λίγο πως θα ένιωθε στην θέση του. Με αυτόν τον τρόπο θα αποκτήσει εναλλακτική στην σκέψη, και θα μάθει να σέβεται αυτήν την εναλλακτική. Οι γονείς καλούνται να εξηγήσουν έννοιες που ακόμα και για αυτούς είναι μπερδεμένες.

Γαλουχούν την νέα γενιά παιδιών και οφείλουν να τους μεταδώσουν αυτές τις έννοιες στο έπακρο, ώστε να τις χρησιμοποιούν σωστά όταν μεγαλώσουν. Σημαντικό ωστόσο είναι να αφήσουν τις δικές τους προσωπικές εμπειρίες στην άκρη ώστε να μην σταθούν εμπόδιο σε αυτό το σημαντικό έργο. Και αν οι ερωτήσεις για τα αντικείμενα είναι εύκολο να απαντηθούν, τα συναισθήματα και οι αξίες έχουν μια δική τους γλώσσα για τα παιδιά, που πρέπει να την μάθουν οι γονείς. Χτίζοντας μια οικογένεια με αξίες, τότε το παιδί μας θα έχει αξίες.

Προσοχή όμως γονείς γιατί ο σεβασμός δεν είναι το ίδιο με την υπακοή, όπου τα παιδιά λαμβάνουν τις αποφάσεις και τις επιλογές, λόγω των συνεπειών που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν, ως αποτέλεσμα, ή επειδή έχουν μάθει ότι απλά πρέπει να ακολουθήσουν τους κανόνες. Επίσης σεβασμός δεν είναι μία κάθετη κατευθυντήρια γραμμή για την ανατροφή των παιδιών.

Πρόκειται για μια σειρά από αντιδράσεις και συμπεριφορές που πρέπει να αρχίσουμε να μεταδίδουμε στα παιδιά μας από τις πρώτες μέρες τους μαζί μας. Ο καλύτερος τρόπος για να διδάξουμε τα παιδιά πώς να σέβονται τους άλλους είναι να σεβόμαστε το παιδί μας και τους άλλους στη ζωή μας.

Αυτό ξεκινά όταν το παιδί μας είναι ακόμα βρέφος :

Ο σεβασμός της ανάγκης για τροφή, ακόμα και στις 3 το πρωί, όταν νιώθουμε εξαντλημένοι από την κούραση.

Ο σεβασμός της ανάγκης για επικοινωνία, ακόμη και αν είναι μονόπλευρη και θέλει απλά να σας ακούει να τραγουδάτε ,αλλά και το να ανταποκρινόμαστε στις ανάγκες τους με σεβασμό, θέτουμε τα βασικά θεμέλια για να μάθουν την έννοια της προσφοράς προς τους άλλους. Καθώς το νήπιό μας μεγαλώνει και αναπτύσσεται μπορούμε να συνεχίσουμε να του δείχνουμε το σεβασμό μέσα από τις δικές μας πράξεις.

Σεβασμός και Εφηβεία

Ενώ αυτά μπορεί να φαίνονται πράξεις που ήδη εφαρμόζουμε επιφανειακά, είναι πιθανό εμείς οι γονείς να μπορούμε να βελτιωθούμε τόσο σε αυτά όσο και στη ζωή μας. Καθώς τα παιδιά μας μεγαλώνουν, μπορεί να φαίνεται πιο δύσκολο να τους δείχνουμε σεβασμό όταν δε φέρονται σωστά. Εδώ βρίσκεται και η σημαντικότερη διαφορά.

Διαχωρίστε τις αντιδράσεις σας για το λάθος ή την ανάρμοστη συμπεριφορά τους και τον τρόπο με τον οποίο τα αντιμετωπίζετε ως άτομα. Ο σεβασμός είναι ένας ενεργός τρόπος αντιμετώπισης των άλλων, ενώ η πειθαρχία για κακή συμπεριφορά είναι μια αντίδραση με ελάχιστες επιλογές. Μπορείτε να χτίσετε μια αμοιβαία σχέση σεβασμού με το παιδί σας με διάφορους τρόπους.

Πιστέψτε στο παιδί σας και υποστηρίξτε τα όνειρά του. Αν θέλει να γίνει αστροναύτης, να τον βοηθήσετε να ψάξει και να μάθει. Διδάξτε στο παιδί σας στόχους δουλεύοντας κάποιους για τον εαυτό σας. Μοιραστείτε με το παιδί σας πώς σκοπεύετε να ολοκληρώσετε ένα έργο ή να επιτύχετε ένα στόχο σας. Ακόμη καλύτερα, βρείτε κοινούς στόχους για να μπορείτε να συνεργαστείτε

Συζητήστε με το παιδί σας ανοιχτά όταν βλέπετε περιπτώσεις κακής συμπεριφοράς. Μερικές φορές ο ευκολότερος τρόπος για να μάθουν κάτι τα παιδιά είναι να δουν κάποιον να κάνει το αντίθετο. Η κριτική σκέψη θα το βοηθήσει να αναπτύξει σωστά τις συμπεριφορές του.

Για να διδάξουμε τον αμοιβαίο σεβασμό πρέπει να είμαστε σταθεροί χωρίς αυταρχικότητα και να τους δώσουμε το δικαίωμα επιλογής. Ας δούμε ένα παράδειγμα: o Νίκος και ο φίλος του παίζουν μπάλα στο σαλόνι. Η μητέρα σταματάει το παιχνίδι και λέει: Λυπάμαι παιδιά αλλά η μπάλα μπορεί να σπάσει τίποτα . Μπορείτε να παίξετε με κάτι άλλο ή να βγείτε έξω στην αυλή να συνεχίσετε το παιχνίδι. Τι προτιμάτε;

Σεβαστείτε το μεγαλύτερο παιδί σας με κανόνες που κατανοεί. Για παράδειγμα, εάν έχετε θέσει κανόνα να μη χρησιμοποιεί το υπολογιστή μεταξύ 5:00 – 7:00μμ τις εργάσιμες ημέρες, βεβαιωθείτε ότι έχετε επίσης εξηγήσει ότι αυτό συμβαίνει επειδή αυτός είναι χρόνος για την οικογένεια και τα μαθήματά του, δύο σημαντικές αξίες στο σπίτι σας.

Δώστε στο παιδί σας την ελευθερία να κάνει επιλογές και να δημιουργήσει τα δικά του μικρά βήματα προς την ανεξαρτησία. Με τον τρόπο αυτό του δείχνετε ότι πιστεύετε ότι μπορεί να κάνει αξιοπρεπείς και σωστές επιλογές. Μπορεί να μην είναι εύκολο να αφήσετε τον έλεγχο κάποιες φορές, όπως το να επιλέξει τη δική του ντουλάπα, το δικό του στυλ μαλλιών, ή τη διακόσμηση του δωματίου του, αλλά είναι καλύτερο να επιλέξει κάποιες μικρές αλλαγές που θα αποδεχθείτε με χαμόγελο από το να μαλώνετε συνέχεια μαζί του διαφωνώντας και προσπαθώντας να επιβάλετε τη γνώμη και το γούστο σας.

Χρήσιμες συμβουλές

1. Κάντε τον σεβασμό τρόπο της δικής σας ζωής. Συνήθως τα παιδιά παίρνουν ως παράδειγμα τους γονείς τους και μαθαίνουν να ζουν όπως εκείνοι. ΕΣΕΙΣ οι γονείς είστε το παράδειγμα του παιδιού σου! «Κάνε ό,τι κάνω» με άλλα λόγια. Σέβεστε; Θα σέβεται. Δεν υπάρχει ο σεβασμός στην ζωή σας από τα πιό μικρά πράγματα της καθημερινότητας έως τα πιο σημαντικά με συνέπεια; Δεν θα αναγνωρίζει τον σεβασμό, παρά μόνο συνδυασμένος με τον φόβο. Φοβάμαι άρα και σέβομαι… δηλαδή… φοβάμαι άρα υπακούω και πειθαρχώ.

2. Αντιμετωπίστε το παιδί σας και δείξτε του σεβασμό. Ο σεβασμός δεν κάνει ηλικιακές διακρίσεις…. γιαγιά- παππούς… μπαμπάς- μαμά… κτλ. Ξεκινήστε με μια απλή λέξη «σε παρακαλώ» σε ό,τι του ζητάτε.

3. Επαινέστε την συμπεριφορά του παιδιού σας αλλά και επισημάνετε την συμπεριφορά άλλων που ενέχει σεβασμό.

4. Αποδοκιμάστε την έλλειψη σεβασμού του παιδιού σας αλλά και άλλων.

5. Μάθετε στο παιδί να ενδιαφέρεται για τους ανθρώπους, τα ζώα και το περιβάλλον.

6. Ακούμε το παιδί μας με προσοχή. Το κοιτάμε στα μάτια όταν μας μιλάει. διατηρώντας επαφή με τα μάτια και ανταποκρινόμαστε κατά περίπτωση.

7. Βεβαιωνόμαστε ότι λέμε καθαρά αυτό που εννοούμε και εννοούμε αυτό που λέμε, αποδεικνύοντας την αξιοπιστία μας.

8. Ακούμε τις ανησυχίες και τα λόγια του παιδιού μας προτού πάρουμε μια απόφαση ή φθάσουμε σε ένα συμπέρασμα. Αποφεύγουμε τα βιαστικά συμπεράσματα.

9. Κρατάμε τις υποσχέσεις που τους δίνουμε. Εάν υποσχεθούμε κάποια αμοιβή να τους τη δίνουμε. Εάν υποσχόμαστε συνέπεια να την επιβάλλουμε.

10. Χτυπάμε την πόρτα πριν μπούμε στο δωμάτιο του παιδιού , ειδικά όταν είναι κλειστή (ιδιαίτερα όταν είναι στην τουαλέτα).

11. Ας αναλογιστούμε η γλώσσα που χρησιμοποιούμε, οι λέξεις και ο τόνος της φωνής είναι αυτά που θα αποδεχόμασταν αν και σε εμάς μιλούσε έτσι το παιδί μας;

12. Εκτιμάμε την ανάγκη του παιδιού μας για διασκέδαση και το χρόνο που περνάει με τους φίλους του.

13. Ζητάμε την άδεια του για να χρησιμοποιήσουμε ή να δανειστούμε κάτι δικό του.

Όταν διδάσκετε στο παιδί σας να σέβεται, δείχνοντάς του σεβασμό, κάνετε ένα από τα πιο πολύτιμα πράγματα που ένας γονέας μπορεί να κάνει. Βοηθάτε το παιδί σας να αναπτύξει αυτοσεβασμό, να αντιμετωπίζει τους άλλους σωστά αλλά και να είναι αρκετά δυνατό ώστε να αντιμετωπίσει τη ζωή ακόμη και όταν οι άλλοι δεν κάνουν το ίδιο σε αντάλλαγμα.

Οι μικρές στιγμές στη ζωή κάνουν όλη τη διαφορά

Θεωρώ τον εαυτό μου ένα χαρούμενο άτομο με την ζωή που καθοδηγώ, ειδικά από την στιγμή που έχω μια ομάδα ανθρώπων στην ζωή μου οι οποίοι νοιάζονται για μένα με την καθημερινή τους αγάπη και με την απόλυτη στοργή τους. Αυτοί και οι μικρές καθημερινές στιγμές μαζί τους είναι που κάνουν την διαφορά, είναι τα πράγματα που είναι αόρατα στα μάτια αλλά φωτίζουν σαν φως την ζωή μου.

«Οι μεγάλες καρδιές είναι ικανοποιημένες με μικρές στιγμές» -Hernan Wise

Από τότε που συνειδητοποίησα πως τα φαινομενικά ασυνήθιστα πράγματα στην ζωή δεν είναι τόσο πολύτιμα όσο οι μικρές στιγμές από σημαντικούς ανθρώπους γύρω μου, ζω την κάθε μου μέρα με διαφορετική οπτική γωνία και με αυτόν τον τρόπο καλλιεργώ πλουσιότερες αναμνήσεις για το μέλλον.

Συνήθως θυμόμαστε τους μικρούς τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι μας έχουν βοηθήσει καλύτερα από όλους, αυτές οι μικρές στιγμές που ήρθαν από την ευγενική καρδιά των φίλων: αυτά τα άτομα με όλες τις αρετές τους πάντα βρίσκουν διαφορετικούς τρόπους για να μας παρέχουν συναισθήματα που θα παραμείνουν στην καρδιά μας για πάντα.

Η δύναμη αυτών των μικρών στιγμών

Τα μικρά πράγματα στην ζωή είναι ικανά να μας πάνε στα ύψη της επιτυχίας ή στην πιο δυσάρεστη αποτυχία, αφού είναι κρυμμένες εκατομμύρια προθέσεις. Για παράδειγμα, κάνετε μια εργασία για μήνες και τότε ένα μικρό εμπόδιο κλονίζει την εργασία ή ευθύνεται για την πιθανότητα να ανταγωνιστούν δύο ικανά άτομα για την ίδια δουλειά και ο ένας από αυτούς την παίρνει εξαιτίας μιας πολύ μικρής λεπτομέρειας.

Αυτές οι μικρές λεπτομέρειες είναι τόσο σημαντικές στα καθημερινά σχέδια που πρέπει επίσης να ερχόμαστε σε επαφή με αυτούς που έχουμε γύρω μας, όπως με μια μικρή πράξη ευγνωμοσύνης όπως μια αγκαλιά την σωστή στιγμή, από αυτές που μας κάνουν να αισθανόμαστε αγάπη και πως είμαστε κοντά με ένα άλλο άτομο.

Γι' αυτό τα μικρά πράγματα έχουν τόση δύναμη, επειδή η μοναδικότητα τους επιτρέπει να ανατρέψουν καταστάσεις, να γεμίσουν την ψυχή με θετική ή αρνητική ενέργεια, να προκαλέσουν χαμόγελα στα πιο θλιμμένα πρόσωπα ή να μας κάνουν να κλάψουμε κλπ. Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι το εξής, για το καλύτερο ή για το χειρότερο αυτές οι μικρές στιγμές κάνουν όλη την διαφορά και το ενδιαφέρον είναι πως όταν συμβαίνουν γίνονται τόσο αυθόρμητα και φυσικά και αυτό δεν είναι τίποτα περισσότερο ή τίποτα λιγότερο από την πιο ειλικρινή μεριά της ζωής της ίδιας.

Μαγικές στιγμές

Όταν αυτές οι μικρές στιγμές έρχονται, ξεχειλίζοντας καλά νέα για τα συναισθήματα μας, το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε είναι να τις περιμένουμε με τα χέρια μας ανοιχτά έτσι ώστε να μπορέσουν να μας πλημμυρίσουν με όλη τους την χαρά. Σκέφτομαι τις μικρές πράξεις που ίσως φαίνονται πολύ μικρές και απλές σε εσάς και όμως κάποιος άλλος τις λαμβάνει ως μια σπουδαία χειρονομία που δεν θα ξεχάσει ποτέ. Ποιος δεν έχει ζήσει κάτι τέτοιο σε κάποια φάση της ζωής του; αυτές οι μικρές στιγμές είναι σαν μαγεία επειδή γεμίζουν και τις δύο μεριές: γεμίζουν και αυτόν που τις φέρνει και αυτόν που τις δέχεται.

“Έχω μάθει πως οι άνθρωποι θα ξεχάσουν τι είπες, οι άνθρωποι θα ξεχάσουν τι έκανες, όμως οι άνθρωποι δεν θα ξεχάσουν ποτέ πως τους έκανες να νιώσουν”

Λένε πως τα σπουδαιότερα δώρα που μπορούμε να δώσουμε στους άλλους είναι αυτά που έχουν σφυρηλατηθεί από μια συλλογή συναισθημάτων, μέσω της στοργής και της αγάπης. Συνήθως, αυτές οι μαγικές λεπτομέρειες έρχονται από ανθρώπους που είναι επίσης μαγικοί: από άτομα με ενσυναίσθηση, που νοιάζονται για τους άλλους και δείχνουν αλληλεγγύη… Φυσικά, δεν πρέπει ποτέ να χάσετε την ευκαιρία να γνωρίσετε τέτοιους ανθρώπους και τα μικρά αγγίγματα τους.

Οι καλύτερες καταστάσεις για να δημιουργήσετε αυτές τις μικρές λεπτομέρειες και στιγμές

Συνήθως, τα μικρά πράγματα περνούν απαρατήρητα, αλλά σε κάποιες περιστάσεις μπορούν να σημαίνουν τα πάντα. Εδώ είναι κάποιες από τις καταστάσεις που είναι ευνοϊκές για αυτές τις μικρές στιγμές:

-Στην φιλία ή στην οικογένεια ή σε ένα ζευγάρι: αν αυτό που θέλουμε είναι να δούμε τον δεσμό μεταξύ αρκετών ατόμων να γίνεται δυνατότερος τότε είναι αναγκαίο να προσέχουμε αυτόν τον δεσμό κάθε μέρα, να τον ενισχύουμε και να τον διατηρούμε.
-Τα σημαντικά γεγονότα στη ζωή μας: η προετοιμασία ενός γάμου, οι εξετάσεις για το δίπλωμα οδήγησης, η συνέντευξη για μια δουλειά κλπ. Η επιτυχία αυτών των γεγονότων θα είναι ανάλογη με την προσοχή μας στις λεπτομέρειες κατά την διάρκεια της πορείας, με πάντα επίκεντρο τις λεπτομέρειες.
-Δουλειά ή διάβασμα: όπως ανέφερα και πριν, η πολύ προετοιμασία για την δουλειά σας ή για τις εξετάσεις, στο τέλος, θα εξαρτηθεί από τα μικρά πράγματα στην ζωή που συμβαίνουν κατά την διάρκεια της πορείας. Για παράδειγμα, ακόμα και αν διαβάσατε πολύ, το να μάθετε κακά νέα πριν τις εξετάσεις μπορεί να σας αποδιοργανώσει και ως αποτέλεσμα να μην δώσετε τον καλύτερο σας εαυτό.

«Πρέπει να κοιτάμε τα μικρά πράγματα. Σπέρνουν την ζωή μας με μικρούς πολύτιμους λίθους που μας καθοδηγούν.» -Katherine Pancol

Να προστατεύεις τα όνειρά σου

Αν έχεις ένα όνειρο, προστάτεψέ το !

Ανέθρεψέ το με τη μουσική που αγαπάς, με ποίηση ερωτική, με εμπνευσμένη λογοτεχνία. Γαλούχησέ το με προσοχή, με φροντίδα, υπομονή κι επιμονή… όπως θα μεγάλωνες ένα μικρό παιδί. Εννιά μήνες περιμένουμε ένα παιδί να έλθει στον κόσμο, άλλα εννέα χρόνια για να μπορέσει να μιλήσει λογικά και ακόμα εννιά χρόνια για να γίνει ώριμος ενήλικας, έτοιμος να υπηρετήσει τον κόσμο. Το όνειρο χρειάζεται λιγότερο επίπονη δουλειά και συντομότερο χρονικό διάστημα για να ωριμάσει. Μα οφείλεις να του αφιερώσεις κάποιο χρόνο… και να το προστατέψεις απ’ το θανάσιμο μικρόβιο που ονομάζεται δυσπιστία.

Τη στιγμή που δεις καθαρά το όνειρό σου και πιστέψεις αληθινά σ’ αυτό, αρχίζει να αναπτύσσεται. Όσο περισσότερο στοχεύεις σ’ αυτό και το θρέφεις με αγάπη και φροντίδα, τόσο επιταχύνεις την ανάπτυξή του. Και μια μέρα, χωρίς καλά – καλά να προλάβεις να το καταλάβεις, το βλέπεις μπροστά στα μάτια σου να παίρνει σάρκα και οστά. Και είναι τόσο ζωντανό, τόσο σπουδαίο, τόσο απαράμιλλα όμορφο, τόσο θεσπέσιο… που σ’ αφήνει ξέπνοο στην θέα του.

Αν έχεις ένα όνειρο…

Άνθρωποι φυγόπονοι χρειάζονται το χρηματικό κίνητρο για να κάνουν οτιδήποτε

Αυτό που επιθυμούμε να γίνει πραγματικότητα είναι η αύξηση της σχόλης, μιας κατηγορίας η οποία – ορθά νοούμενη – όχι μόνο δε συμπίπτει με την αδράνεια αλλά βρίσκεται σχεδόν στους αντίποδές της.

Η σχόλη, με την πραγματική, λησμονημένη σχεδόν έννοια του όρου, συνιστά δραστηριότητα δίχως εξωτερική επιδίωξη, “σκοπιμότητα χωρίς σκοπό” κατά τον Kant. Ο γλύπτης που είναι απορροφημένος στην κοπή του μαρμάρου, ο δάσκαλος που επιδιώκει να μεταδώσει μια δύσκολη έννοια στους μαθητές του, ο μουσικός που παλεύει με μια παρτιτούρα, ο επιστήμονας που εξερευνά τα μυστήρια του χώρου και του χρόνου είναι άνθρωποι που επιδιώκουν κάτι άλλο πέραν του να κάνουν αυτό που γνωρίζουν να κάνουν καλά. Μπορεί οι προσπάθειές τους να τους αποφέρουν κάποιο εισόδημα, αλλά αυτό δεν αποτελεί το κίνητρό τους.

Σύμφωνα με τη δική μας θεώρηση, αυτοί μετέχουν της σχόλης και όχι του μόχθου. Πρόκειται, φυσικά, για εξιδανίκευση. Στον πραγματικό κόσμο, οι εξωτερικές ανταμοιβές, μεταξύ των οποίων και τα οικονομικά οφέλη, δεν μπορούν να εξαλειφθούν ποτέ εντελώς από το μυαλό των ανθρώπων. Παρ’ όλα αυτά, εφόσον η δράση προχωρά όχι από ανάγκη αλλά από κλίση, εφόσον είναι αυθόρμητη και όχι επιβεβλημένη και μηχανική, επιφέρει το τέλος του μόχθου και την έναρξη της σχόλης. Αυτό – και όχι η αδράνεια – είναι το ιδανικό μας. Ο πολιτισμός μας, με τη φαντασιωτική ένδεια που τον διακρίνει, πιστεύει ότι σε κάθε έκφανση δημιουργικότητας και καινοτομίας – σε αντιδιαστολή με το είδος εκείνο που στοχεύει στη βελτίωση των οικονομικών διαδικασιών – οφείλει να έχει ως γνώμονα το χρήμα.

“Ωραία όλα αυτά” θα μπορούσε να αντιτείνει ένας επικριτής μας, “αλλά μάλλον μοιάζει εντελώς απίθανο η μείωση της εξωγενώς παρακινούμενης δραστηριότητας να οδηγήσει σε αύξηση της σχόλης, με τη μεγαλόπνοη έννοια που αποδίδετε στον όρο. Άνθρωποι φυγόπονοι όπως εμείς χρειάζονται το χρηματικό κίνητρο για να κάνουν οτιδήποτε. Χωρίς το χρήμα, η τεμπελιά – που μας χαρακτηρίζει εκ φύσεως – έρχεται στην επιφάνεια, οδηγώντας μας όχι στο ευ ζην, αλλά στην πλήξη , τη νεύρωση και τον αλκοολισμό. Διαβάστε μερικά ρωσικά μυθιστορήματα και θα δείτε τι εννοώ.”

Σε μια τέτοια ένσταση δεν μπορούμε παρά να αντιπαραθέσουμε μια δήλωση πίστης. Καθώς ποτέ δεν έχει επιχειρηθεί η μείωση της εργασίας σε τόσο ευρεία βάση, δε γνωρίζουμε με βεβαιότητα τις πιθανές συνέπειες. Δεν μπορούμε όμως να πιστέψουμε ότι αυτές θα ήταν τόσο ολέθριες όσο υποστηρίζει ο επικριτής μας, ειδάλλως το κύριο εγχείρημα του νεωτερικού ευρωπαϊκού πολιτισμού να βελτιώσει την ευημερία των ανθρώπων θα ήταν ανούσιο και μάταιο. Αν ο τελικός σκοπός της εργατικότητας είναι η οκνηρία, αν εργαζόμαστε και δημιουργούμε απλώς και μόνο για να μπορούν οι απόγονοί μας να παρακολουθούν ολημερίς τηλεόραση, τότε η πρόοδος στην ολότητά της δεν είναι, κατά τον Orwell, παρά “ένας ξέφρενος αγώνας για μια επιδίωξη που ευελπιστούμε και προσευχόμαστε να μην επιτευχθεί ποτέ”. Βρισκόμαστε στην παράδοξη κατάσταση να ωθούμε τον εαυτό μας συνεχώς σε νέα εγχειρήματα, όχι επειδή πιστεύουμε ότι αυτά αξίζουν τον κόπο, αλλά επειδή κάθε δραστηριότητα, όσο άσκοπη κι αν είναι, είναι καλύτερη από το τίποτα. Πρέπει να πιστέψουμε στη δυνατότητα της πραγματικής σχόλης – ειδάλλως θα βρεθούμε πράγματι σε απελπιστική κατάσταση.

Θα ήταν ελπιδοφόρο να δούμε τα πράγματα από μια διαφορετική συλλογιστική γραμμή. Η αντίληψη του ανθρώπου ως εκ γενετής τεμπέλη που ωθείται να δράσει μονάχα από την προοπτική του κέρδους χαρακτηρίζει αποκλειστικά τους νεότερους χρόνους. Οι οικονομολόγοι, ειδικότερα, βλέπουν τους ανθρώπους σαν υποζύγια τα οποία, για να κάνουν το παραμικρό, χρειάζονται το κίνητρο του καρότου ή του μαστιγίου. Ο William Stanley Jevons, πρωτοπόρος της νεότερης οικονομικής θεωρίας, ορίζει το ανθρώπινο πρόβλημα ως το “να ικανοποιήσουμε τις επιθυμίες μας στο έπακρο με την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια”. Στην αρχαιότητα η αντίληψη των πραγμάτων ήταν διαφορετική. Οι πολίτες της Αθήνας και της Ρώμης, αν και οικονομικά αντιπαραγωγικοί, ήταν ενεργοί στον υπέρτατο βαθμό – στην πολιτική, τον πόλεμο, τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία.

Γιατί να μην παραδειγματιστούμε από αυτούς και γιατί πρέπει να δουλεύουμε σαν γαϊδούρια; Φυσικά, οι Αθηναίοι και οι Ρωμαίοι πολίτες, είχαν εκπαιδευτεί από νεαρή ηλικία στη συνετή χρήση της σχόλης. Το εγχείρημα που έχουμε κατά νου συνεπάγεται ανάλογη εκπαιδευτική προσπάθεια. Δεν μπορούμε να περιμένουμε μια κοινωνία που έχει εκπαιδευτεί σε επιβεβλημένες και μηχανικές χρήσεις του χρόνου να γίνει εν μια νυκτί κοινωνία ελεύθερων ανθρώπων. Δεν πρέπει όμως να έχουμε καμιά αμφιβολία ότι το έργο αυτό είναι θεωρητικά εφικτό. Ο Bertrand Russell, σε ένα δοκίμιο που γράφτηκε δύο μόλις χρόνια μετά τις “Οικονομικές δυνατότητες”, προβαίνει σε μια πιο διεξοδική εικονογράφηση των προωθητικών αποτελεσμάτων της οικονομικής κρίσης και θέτει το ζήτημα με τη σαφήνεια που τον χαρακτηρίζει συνήθως:

Θα ισχυριστούν κάποιοι ότι, ενώ ο λιγοστός ελεύθερος χρόνος είναι ευχάριστος, οι άνθρωποι δεν θα ήξεραν πώς να γεμίσουν τις μέρες τους, αν εργάζονταν μονάχα τέσσερις από τις είκοσι τέσσερις ώρες. Στον όποιο βαθμό αυτό ισχύει στον σύγχρονο κόσμο, δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί μομφή προς τον πολιτισμό μας, και δεν θα μπορούσε να ισχύει σε καμιά προγενέστερη περίοδο. Κατά το παρελθόν οι άνθρωποι διέθεταν ακόμη την ικανότητα για ξεγνοιασιά και παιχνίδι, αυτή όμως έχει σε κάποιο βαθμό ανασταλεί από τη λατρεία της αποδοτικότητας… Οι ψυχαγωγικές δραστηριότητες των αστικών πληθυσμών έχουν γίνει κατά βάση παθητικές: βλέπουν κινηματογραφικές ταινίες, παρακολουθούν ποδοσφαιρικούς αγώνες, ακούνε ραδιόφωνο και ούτω καθεξής. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ενεργητικότητά τους διοχετεύεται πλήρως στην εργασία, αν διέθεταν περισσότερο ελεύθερο χρόνο, θα ξανάβρισκαν ικανοποίηση σε δραστηριότητες στις οποίες θα λάμβαναν ενεργό μέρος.

Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε πως ο βασικός λόγος για τον οποίο πέφτουμε με τα μούτρα στη δουλειά – ως το μη χείρον βέλτιστον – είναι ακριβώς επειδή η σχόλη έχει χάσει το αληθινό νόημά της, της αυθόρμητης δραστηριότητας, και έχει εκφυλιστεί σε παθητική κατανάλωση. “ Πρέπει να δουλεύει κανείς” γράφει ο Baudelaire στο έργο του Journaux Intimes, “αν όχι από επιθυμία, τουλάχιστον από απελπισία. Γιατί, για να πούμε την αλήθεια, η εργασία είναι λιγότερο βαρετή από τη διασκέδαση”.

Πιστεύω άρα δεν σκέφτομαι

Η δύναμη κάθε θρησκευτικού δόγματος είναι η παθητικότητά σου.

Το να αποδέχεσαι, πιστεύοντας την μυθολογία που πουλάνε, είναι καθαρά δικό σου θέμα. Το να θες να την αποδέχονται και όλοι οι άλλοι, είναι η επιβολή της παράνοιας σου, σε ανθρώπους που δεν έχουν καμία όρεξη να την δεχτούν.

Παθητικότητα και φανατισμός, μαζική υστερία και τρομοκρατία. Αυτά είναι τα όπλα των δογμάτων.

Πόσες φορές θέλατε να φωνάξετε:

ΔΕΝ ΠΙΣΤΕΥΩ !

αλλά φοβηθήκατε τις συνέπειες;

Αυτολογοκρισία, η νίκη του δόγματος.

Να μην χρειάζεται πλέον να στο απαγορέψουν, αλλά να το απαγορεύεις εσύ στον εαυτό σου.

Να λες: Καλύτερα να μην το πω, άστο να πάει στα κομμάτια, θα χάσω περισσότερα, θα με κατηγορήσουν.

Να βλέπεις κάποιον να δέχεται την επίθεση του φανατισμένου όχλου και να στέκεσαι παθητικός, άβουλος, άχρηστος και μπορεί το χειρότερο... να συμμετέχεις μέσα στον όχλο, ώστε να μην ξεχωρίσεις και ο όχλος στραφεί μετά σε σένα.

Μέσα στον όχλο είσαι προστατευμένος.

Η εκκλησία είναι η κολεκτίβα της παράνοιας.

Εκεί μέσα ο φόβος είναι κοινοκτημοσύνη.

Σε τι μυθολογία θες να πιστέψεις;

Φτιάξε τον φανταστικό σου φίλο και λάτρεψέ τον.

Λούτρινο αρκουδάκι, Χριστός, Ροζ Μονόκερως, Αλλάχ, Δίας, Ιπτάμενη Μακαρονάδα... ελεύθερα, δεν υπάρχει περιορισμός στο σουρεαλισμό.

Τώρα πάρε τον φανταστικό σου φίλο και επέβαλε την λατρεία του στους άλλους.

Γίνε η κρατική θρησκεία, δίδαξε τα παιδιά, μέσω της κρατικής εκπαίδευσης, να πιστεύουν στο Χριστό ή στην Ιπτάμενη Μακαρονάδα και να έχουν εσένα ως τον εντολοδόχο της μοναδικής αλήθειας.

Δεν υπάρχει ομορφότερη δικτατορία.

Η τρέλα μου είναι η μοναδική αλήθεια και αυτή η αλήθεια θα σας σώσει. Πιστέψτε, ακούστε τις τρέλες μου, που σας λέω ότι προέρχονται από τα μαγικά πλάσματα που πιστεύω και θα βρείτε τη λύτρωση στην επόμενη ζωή (ναι στην επόμενη, σε αυτή κάντε την πάπια και δώστε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ – μετάφραση: πληρώστε το κράτος και εμένα ως υπηρεσία).

Βρισκόμαστε στη χώρα της πίστης.

Όπου το πιστεύω αντικατέστησε τη σκέψη.

Πιστεύω σε έναν θεό, σε ένα δόγμα, σε μια ιδεολογία, σε έναν μεσσία, σε ένα προλεταριάτο, σε μια επανάσταση...

Πιστεύω = ναρκώνομαι

Πιστεύω = χειραγωγούμαι

Πιστεύω = παραμυθιάζομαι

Στη χώρα της πίστης, η σκέψη έχει ταφεί και πάνω στη ταφόπλακα έχει χαραχτεί «ΠΙΣΤΕΥΩ ΑΡΑ ΔΕΝ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ».

Friedrich Nietzsche: Αγαπάμε κάτι αληθινά μόνο αποδεχόμενοι αυτό που είναι

Πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να δείχνουν κάτι που δεν είναι, είτε γιατί νομίζουν πως αυτό θέλουν οι άλλοι είτε γιατί δεν τους αρέσει το πώς είναι. Είναι εξαρτημένοι από τη γνώμη των άλλων και χρειάζονται απελπισμένα την επιδοκιμασία τους.

Όμως η αληθινή αγάπη δε γεννιέται από τη στέρηση, με το να περιμένουμε να καλύψει ο άλλος τα εσωτερικά μας κενά ή να μας πει τι πρέπει να κάνουμε. Αγαπάμε κάτι αληθινά μόνο αποδεχόμενοι αυτό που είναι.

Μόνο αν αποδεχτούμε τον εαυτό μας όπως είναι, συμπεριλαμβανόμενων των πληγών μας, θα μπορέσουμε να είμαστε κύριοι της ζωής μας. Και γι’ αυτό πρέπει πρώτα να γνωρίσουμε τον εαυτό μας. Κι έτσι, οι άλλοι θα μπορέσουν να αγαπήσουν το πρόσωπο που πραγματικά είμαστε και όχι ένα προσωπείο που έχουμε δημιουργήσει. Ένα γνωστό τανγκό με στίχους του Κάρλος Άντρες Μπαρ λέει:

Δε θα μπορέσω να γίνω καλύτερος, αν και το θέλεις
αφού με παροτρύνεις ν’ αλλάξω,
δε θα μπορέσω να γίνω καλύτερος, αν και το θέλω,
και για τη δική σου αγάπη και για τη δική μου.
Αγάπα με όπως είμαι, με την αγάπη μου και τα πιστεύω μου,
αγάπα με όπως είμαι με την ενοχή μου και την μνησικακία μου,
μην περιμένεις από μένα για να μ’ αγαπήσεις να πάψω να είμαι εγώ.

Νίτσε

Θα μπορούσαν οι άνθρωποι να φτάσουν μέχρι τον Ερμή;

Ο Ερμής είναι ο κοντινότερος πλανήτης στον Ήλιο και χρειάζεται μόλις 88 γήινες ημέρες για να ολοκληρώσει μία περιστροφή γύρω από αυτόν, σε μία μέση απόσταση 58 εκατομμυρίων χιλιομέτρων.

Η εγγύτητά του στον Ήλιο κάνει το άστρο του Ηλιακού μας συστήματος να εμφανίζεται τρεις φορές μεγαλύτερο στον ουρανό από αυτό που βλέπουμε εμείς στη Γη. Βομβαρδίζεται με την επταπλάσια ακτινοβολία, με την επιφάνεια που κοιτά τον Ήλιο να φτάνει σε θερμοκρασίες 430 βαθμών Κελσίου.

Η έλλειψη ατμόσφαιρας κάνει αδύνατη τη διατήρηση αυτής της θερμότητας μόλις πέσει το βράδυ, με αποτέλεσμα οι θερμοκρασίες να πέφτουν απότομα στους -180 βαθμούς Κελσίου.

Πέρα λοιπόν από ρομποτικές αποστολές, φαίνεται αδύνατο να προσεδαφιστεί κάποια στιγμή ένας άνθρωπος στην επιφάνεια του Ερμή. Θεωρητικά όμως είναι εφικτό. Η αργή περιστροφή του γύρω από τον άξονά του διαρκεί 59 γήινες ημέρες. Ωστόσο η μικρή διάρκεια της χρονιάς, οι 88 ημέρες δηλαδή που κάνει για να περιστραφεί γύρω από τον Ήλιο, σημαίνει πως χρειάζεται 176 γήινες ημέρες για να συμπληρώσει ένα κύκλο μέρας και νύχτας.

Αν ένας άνθρωπος ακολουθούσε τη ζώνη του λυκόφωτος όπου ο Ήλιος βρίσκεται πάντα στη δύση του, είναι πιθανό να αποφύγει τις ακραίες θερμοκρασίες. Το πραγματικό πρόβλημα θα ήταν η ασφαλής προσεδάφιση, καθώς η έλλειψη ατμόσφαιρας δεν προσφέρει ένα φυσικό “φρένο” και το όποιο σκάφος θα έπρεπε να βασιστεί στα καύσιμά του για να ελέγξει την ταχύτητα εισόδου.

Παρά το γεγονός πως ο Ερμής είναι λίγο μεγαλύτερος από τη Σελήνη, ο τεράστιος σιδερένιος πυρήνας του με τη σχετικά λεπτή επιφάνεια, τον κάνουν εξαιρετικά πυκνό, με αποτέλεσμα να έχει το 1/3 της βαρύτητας της Γης.

Τέλος, ακόμα και το ίδιο το ταξίδι θα ήταν επικίνδυνο, μιας και όσο πλησιάζουμε στον Ήλιο αυξάνεται η ακτινοβολία που λαμβάνουμε από αυτόν. Επιπλέον, θα χρειαζόμασταν 6-7 χρόνια για να διασχίσουμε μία πολύπλοκη τροχιά για να “συναντηθούμε” με τον Ερμή. Οπότε ακόμα και μία μη επανδρωμένη αποστολή θα ήταν ένα δύσκολο εγχείρημα. Ένα lander όμως σίγουρα θα μας έδινε πολλές απαντήσεις για το μικρότερο πλανήτη του Ηλιακού μας συστήματος.

ΑΙΩΝΙΑ ΣΠΑΡΤΗ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΕΜΙΣΤΟΣ ΠΛΗΘΩΝ

Μετά την περιπέτεια της Ανδριανούπολης, άλλοι θέλουν τον Γεμιστό - Πλήθωνα να πηγαίνει κατ’ ευθείαν στο Μυστρά (όπως ισχυρίζεται λ.χ. ο Καζάζης ): «Εκείθεν (δηλ. από την Ανδριανούπολη) αντί να μεταβήναι εις Κωνσταντινούπολιν, διατελούσαν εν τραγική καταστάσει, απήλθεν εις Πελοπόννησον, ήτις διετέλει οπωσδήποτε απηλλαγμένη των τουρκικών επιδρομών. Ότε κατήλθεν εις αυτήν ο Πλήθων, εν έτει 1393. Δεσπότης ετύγχανεν ο Θεόδωρος Παλαιολόγος», άλλοι τον θέλουν να πηγαίνει μετά από λίγα χρόνια όπως ισχυρίζεται ο Μαμαλάκις. Κάποιοι άλλοι πάλι θεωρούν πολύ πιθανό να πέρασε και από την Αθήνα, η οποία εκείνη την εποχή βρισκόταν στην κατοχή της φλωρεντιανής Δυναστείας των Ατσαγιόλι, προκειμένου να δει και να θαυμάσει από κοντά τα κλασικά μνημεία, αρκετά από τα οποία σώζονταν μέχρι τότε σε άριστη σχεδόν κατάσταση.

Ο Ιωάννης Μαμαλάκις επισημαίνει στην μελέτη του «Ο Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων»: «Υπήρχε ένα αργυρόβουλο του Θεοδώρου Β’, υιού του Μανουήλ, που τον έστειλε ο πατέρας του στην Πελοπόννησο μετά τον θάνατο του Θεοδώρου Α’, αδελφού του Μανουήλ (1407). Το αργυρόβουλο αυτό το αναφέραμε και σε άλλη εργασία μας, για να υποστηρίξουμε τη γνώμη μας ότι ο Γεμιστός δεν ήταν Πελοποννήσιος. Έχει εκδοθεί το 1433 και αρχίζει ως εξής: Ο οικείος τη βασιλεία μου κυρ Γεώργιος ο Γεμιστός, ήλθεν μεν πρότινων ετών ορισμώ του αγίου μου αυθέντου και βασιλέως, του πατρός μου, του αειδήμου και μακαρίτου, και ευρίσκεται εις την δουλωσύνην ημών» Τόσο από αυτό το απόσπασμα, όσο και από το ύφος της γνωστής επιστολής του Γεμιστού προς τον Μανουήλ, ο Μαμαλάκις κατέληγε στο ότι ο Γεμιστός κατ’ αρχάς δεν έφτασε στο Μωριά διωκόμενος από το αυτοκρατορικό περιβάλλον. Επίσης, αφού τον βρίσκουμε να ζητάει να ληφθούν όχι μόνο απλώς κάποια μέτρα, αλλά επιπλέον και να εκδηλωθούν κάποιες πρωτοβουλίες με πρωταγωνιστή τον ίδιο, μάλλον θα πρέπει να έφθασε στην Πελοπόννησο λίγο πριν την άφιξη σε αυτήν του Μανουήλ.

Η άποψη του Καζάζη είναι ότι ο φιλόσοφός μας θα πρέπει να έφθασε στο Μυστρά γύρω στις αρχές του 1400 και εκ πρώτης όψεως συμφωνεί με την πρώτη γραπτή μαρτυρία του Γεμιστού στην Πελοπόννησο, που δεν είναι άλλη από τον επικήδειο που έγραψε με αφορμή το θάνατο του Θεοδώρου του Α («Προθεωρία εις τον Επιτάφιον Μανουήλ Παλαιολόγου») ο οποίος έφερε χρονολογία 1407. Σχολαστικότερες όμως μελέτες απέδειξαν ότι ναι μεν το κείμενο μπορεί να συντάχθηκε από το περιβάλλον του Μανουήλ, δηλ. από τον Γεμιστό, διαβάστηκε όμως από τον μοναχό Ισίδωρο και από το λόγιο Θεσσαλονικέα Θεόδωρο Γαζή. Από τα παραπάνω οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι η πραγματική άφιξη του τελευταίου Έλληνος φιλοσόφου στο Μωριά, ίσως απείχε κατά πολύ από 1400 και μέλλον περί τα 1414 θα πρέπει να τοποθετείται αυτή λογικά.

Εκεί. στον Μυστρά. ο Πλήθων απέκτησε το αξίωμα του ανώτατου δικαστικού, καθώς και την κηδεμονία δύο γειτονικών πόλεων (Φανάρι και Βρύσες) ώστε να έχει την ανάλογη οικονομική άνεση που απαιτούσε η θέση του. Από το μόνο σωζόμενο χρυσόβουλο (χρονολογούμενο το 1449) του Κωνσταντίνου του Παλαιολόγου, παίρνουμε την πληροφορία ότι ο αυτοκράτορας επικυρώνει μία δωρεά προς τους γιους του Γεμιστού Ανδρόνικο και Δημήτριο «Επειδή ενεφάνισεν εις την Βασιλείαν μου ο οικείος αύτη κύρις Γεώργιος ο Γεμιστός αργυρόβουλον ορισμόν του περιποθήτου αυταδέλφου…ευεργετούντα προς τους υιούς αυτού ά δη ευεργετεί και εδεήθη και παρεκάλεσε τη Βασιλεία μου επικυρωθήναι και παρ’ αυτής».

Στον Μυστρά, η παρουσία του Πλήθωνος σύντομα έγινε έντονα αισθητή. Οι απόψεις του πάνω σε ζητήματα νομικής φύσεως, προκαλούσαν αίσθηση τόσο για την αμεροληψία τους, όσο και για την υποδειγματικότητά τους. Ο θαυμαστής και μαθητής του Ιερώνυμος Χαριτώνυμος, θα τονίσει στον επικήδειό του: «Και μην δικαιοσύνη τοιαύτη τις ή τώ ανδρί, ως λήρον είναι Μίνω εκείνον και Ραδάμανθυν τούτω παραβαλλομένους. Ούκουν ηχθέσθη γουν ουδείς πώπωτε τι των εκείνω δοκούντων, αλλ’ ως θεία ψήφος το τούτω δόξαν ην. Στέργοντες δ’ ουν άμφω και προσκυνούντες, ότε ηττηθείς και ο νικήσας απήεσαν, και τοι μη ούτω πεφυκός τοις άλλοις συμβαίνειν και τούτ’ εικότως, οίμαι. Μόνος γαρ ούτος η κομιδή συν ολίγοις ακραιφνή την των νόμων είχεν κατάληψιν, εξηκρίβωσε τι, είπερ τις, αυτούς άριστα. Επεί και ει γε ποτε απωλέσθαι τούτοις, συνέβη, ακριβέστερον αν ούτος εξέθετο Σόλωνος παντός και Λυκόργου»

Για τους λόγους της επιλογής του Μυστρά από τον Γεμιστό ως λίκνο της αναδιοργάνωσης και ανάστασης του Ελληνισμού, έχουν ειπωθεί πολλά. Θα δεχθούμε όλες τις απόψεις, γιατί όπως είπαμε πολλοί είναι οι λόγοι που ορίζουν και συνθέτουν το πραγματικό κίνητρο μετάβασής του στη Νότια Ελλάδα. Πρώτα απ’ όλα οι Τούρκοι, τουλάχιστον εκείνη την εποχή δεν ενδιαφέρονταν διόλου για τον Νότο, μιας και το ενδιαφέρον τους το μονοπωλούσε η Κωνσταντινούπολη. Έπειτα, όπως αναφέρει και ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος στο έργο του «Περί των Εθνών», η Μάνη και οι γύρω περιοχές - που μόλις τον ένατο με δέκατο αιώνα άρχισαν να αποδέχονται τον Χριστιανισμό, κυρίως μετά την εξόντωση των ιερέων τους από τον ασιάτη προσηλυτιστή Νίκωνα τον «Μετανοείτε»-, διακατέχονταν ακόμη από έναν πολύ έντονο εθνισμό. Πράγμα που σημαίνει ότι και στον δέκατο πέμπτο αιώνα θα πρέπει να βρήκε ο Πλήθωνας στη γή των Λακώνων κάποια πολύ έντονα, και όχι μόνο γλωσσικά, στοιχεία του Αρχαίου Εθνικού Πολιτισμού. Ο ενθουσιασμός του δύσκολα άλλωστε κρύβεται μέσα στο υπόμνημά του προς τον Μανουήλ όπου επισημαίνει: «Εσμέν γαρ ουν ων ηγείσθε τε και βασιλεύετε Έλληνες το γένος, ως ήτε η φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί. Έλλησι δε ουκ έστιν ευρείν ήτις άλλη οικειοτέρα χώρα ουδέν μάλλον προσήκουσα η Πελοπόννησος τε και όση δη ταύτη της Ευρώπης προσεχής των τε αυ νήσων επικείμεναι. Ταύτην γαρ δη φαίνονται την χώραν Έλληνες αεί οικούντς οι αυτοί εξ ότουπερ άνθρωποι διαμνημονεύουσιν, ουδένων άλλων προενωκηκότων» δηλαδή «εμείς πάνω στους οποίους είστε ηγεμόνας και βασιλεύς, είμαστε Έλληνες κατά την καταγωγή, όπως μαρτυρεί η γλώσσα και η πατροπαράδοτος παιδεία. Είναι αδύνατο να εύρη κανείς μία άλλη χώρα που να είναι περισσότερο οικεία και συγγενική στους Έλληνες από την Πελοπόννησο, καθώς και από το τμήμα της Ευρώπης που γειτονεύει με την Πελοπόννησο και από τα νησιά που γειτονεύουν προς αυτή. Γιατί είναι φανερό ότι οι Έλληνες κατοικούσαν πάντοτε σε αυτή τη χώρα, από τον καιρό που αρχίζει η μνήμη των ανθρώπων, χωρίς προηγουμένως να έχει κατοικήσει πάνω σε αυτή κανένας άλλος».

Ο Π. Κανελλόπουλος ωστόσο, υιοθετώντας τις απόψεις του Γενναδίου υποστηρίζει ότι ο αυτοκράτορας Μανουήλ έδιωξε τον Πλήθωνα στον Μυστρά για να τον σώσει τάχα από επικείμενη καταδίκη του εξαιτίας των ζωροαστρικών του αντιλήψεων. Ο Τατάκης πάλι θέλει τον Γεμιστό στην Πελοπόννησο για τονώσει την εθνική συνείδηση των Ελλήνων ενώ ο Μασάϊ υποστηρίζει ότι αυτός ήθελε, με πυρήνα το κάστρο του Μυστρά, να ιδρύσει ένα ενιαίο και ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος. Η τελευταία αυτή άποψη μάς φαίνεται πλησιέστερη προς την αλήθεια, αν σκεφθεί κανείς ότι μπροστά στον επερχόμενο κίνδυνο δεν ήσαν λίγοι οι διανοούμενοι της εποχής που, είτε από αηδία προς την επικρατούσα κατάσταση, είτε από φόβο, επέλεγαν τον δρόμο της φυγής προς τον -για την ώρα- απρόσιτο Νότο. Πολλές ήσαν οι επώνυμες οικογένειες όπως εκείνη του Λάσκαρη, που ήδη είχαν επιλέξει τον Μυστρά ως ασφαλές καταφύγιό τους. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η εκεί ανάπτυξη του Εμπορίου και των Γραμμάτων, καθώς και η ανάδειξη εκείνου του μικρού μεσαιωνικού χωριού, σε πόλο ιδιαίτερα ελκυστικό για κάθε είδους οραματιστές αλλά και, γενικώς ειπείν, «ελπίζοντες».

Ένας άλλος λόγος που έκανε τον Γεμιστό, αλλά και όλους τους άλλους που χαρακτηρίζονταν από τις ίδιες αγωνίες να στρέψουν την προσοχή τους προς την Πελοπόννησο, ήταν ο ρόλος που της προσέδιδε η στρατηγική της θέση στο διεθνές εμπόριο της εποχής. Όπως είναι γνωστό, η όλη πολιτική στη λεκάνη της Μεσογείου, κατά ένα μεγάλο ποσοστό είχε να κάνει με τα οικονομικά συμφέροντα των παράλιων κυρίως ιταλικών πόλεων. Η Πελοπόννησος λοιπόν, σαν ένας κρίκος από τον κλασικό και καλά δοκιμασμένο δρόμο προς τα παράλια της Παλαιστίνης (Βενετία, Κέρκυρα, Ζάκυνθος, Μεθώνη, Κύπρος και πάει λέγοντας) έδινε τη δυνατότητα στον Γεμιστό να παζαρέψει ή να επιβάλλει την ύπαρξή της με καλύτερους όρους, ιδίως μετά τη δραματική μεταστροφή των Δυτικών υπέρ των εξαπλούμενων Τούρκων.

Πάνω απ’ όλα όμως, ο Πλήθων αναζητούσε έναν ασφαλή γεωγραφικό χώρο, απαλλαγμένο από καλογερίστικους βυζαντινισμούς, ο οποίος τροφοδοτούμενος με τις ιδέες της Ευνομίας και της Αρετής θα μπορούσε πολύ σύντομα να αντισταθεί στην επερχόμενη καταστροφή. Ποτισμένος από τον λόγο του δασκάλου του Κυδώνη, ο Πλήθων έψαξε για έναν τόπο όπου η ζωή δεν θα ήταν δυστυχία, αλλά χαρά και ευτυχία. Για ένα τόπο, όπου ο ξαναγεννημένος Ελληνικός Λόγος θα κατάφερνε μέσα από το μοναδικό εργαλείο που γνωρίζει, δηλαδή μέσα από τους Νόμους, να ξαναπροτείνει και πάλι την χαμένη έννοια του πολίτη. Για έναν τόπο τέλος, όπου ο εσωτερικός άνθρωπος θα ξαναεπιχειρούσε την επανεύρεση της παλαιάς ενότητός του με τον Κόσμο.

 
Η Πελοπόννησος, εκτός των σωζομένων εθνικών, πολιτισμικών και γλωσσικών ελληνικών στοιχείων, αποτελούσε λοιπόν ένα εξαίρετο γεωστρατηγικό σημείο στον ευρύτερο χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου. Η δυνατή οχύρωσή της από τη μεριά του Ισθμού, έφραζε το δρόμο για κάθε επίδοξο εισβολέα δυναμώνοντας τα γνωστά επιχειρήματα του Γεμιστού: «Αλλ’ εις ασφάλειαν τίνος ουκ αν είη κρείττων χώρας, νήσος τε ούσα τηλικαύτη ομού και ήπειρος η αυτή και παρέχουσα τοις ενοικούσι κατά τρόπον χρωμένοις ταις υπάρχουσαις αφορμαίς, απ’ ελαχίστης μεν της παρασκευής, ει τις επίοι αμύνεσθαι, υπάρχειν δε και επεξιέναι, όταν εθέλθωσιν. Ώστε και άλλης ουκ ολίγης αν ραδίως προς τήδε κρατείν» δηλαδή «Αλλά και σχετικά με το ζήτημα της ασφαλείας από ποια χώρα δεν είναι ανώτερη; Γιατί συγχρόνως είναι και μεγάλη νήσος ή ίδια και ήπειρος και δίνει τη δυνατότητα στους κατοίκους της, όταν κατά κατάλληλο τρόπο χρησιμοποιούν τα ορμητήριά της, να αποκρούουν με ελαχίστη προπαρασκευή τον εχθρό που θα έκανε επίθεση. Παρέχει επίσης την ευκαιρία να κάνουν οι κάτοικοί της εκστρατείες εναντίον άλλων, όταν το θελήσουν. Ώστε εύκολα να μπορούν να γίνουν κύριοι και άλλων χωρών» Αυτά τονίζει ο Πλήθων σε ένα από τα τρία του υπομνήματα προς τους Παλαιολόγους.

 
Από την καρδιά της Πελοποννήσου άρχισε λοιπόν ο σοφός Πλήθων να βάζει τα θεμέλια μίας νέας μεταρρύθμισης, όχι για την ανάκαμψη της πάλαι ποτέ «κραταιάς» αυτοκρατορίας των Βυζαντινών, αλλά μόνο για τη δημιουργία των προϋποθέσεων ενός εντελώς καινούργιου ξεκινήματος του Ελληνισμού μέσα στον ίδιο γεωγραφικό χώρο της Κλασικής Ελλάδος. Ο φιλοσοφικός του λόγος φιλοδοξούσε ν’ αντικαταστήσει τον κυρίαρχο Χριστιανισμό και να οδηγήσει στην ανάσταση του παλιού, αρχαίου, εθνικού μεγαλείου των Ελλήνων. Απογοητευμένος από την ησυχαστική τάση του ανατολικού Χριστιανισμού που εκείνη την εποχή ήταν πλέον κυρίαρχη σε όλα τα επίπεδα, ο Πλήθων αναζήτησε, συνέλαβε και πρότεινε μία περισσότερο πολιτική θρησκεία, ικανή να ανασυντάξει τον κατεστραμμένο ιστό στην προετοιμασία για ένα εντελώς νέο ευνομούμενο Κράτος των Ελλήνων, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του νέου κόσμου που τότε διαμορφωνόταν. Η ανάδειξη της σημασίας του Φυσικού Κόσμου, η θέληση για ζωή μέσα σε αυτόν και όχι στους νεφελώδεις υπερβατικούς ουρανούς, τού ήταν γνωστό ότι θα γεννούσε στις ψυχές των ανθρώπων την ανάγκη για μία διαφορετική, πολύ πιο άνθρώπινη και ελπιδοφόρα οργάνωση της επίγειας ζωής τους. Προς αυτή λοιπόν την κατεύθυνση, η πραγμάτωση της περίφημης Πολιτείας του Πλάτωνος στα μέσα της δεύτερης χιλιετίας και στην ασφαλή σχετικά χώρα των αρχαίων Λακεδαιμονίων έγινε το μεγάλο όραμα του Γεωργίου Γεμιστού.

Όχι μόνο για τον ίδιο, αλλά επίσης και για όλους όσους μοιράζονταν μαζί του το όραμα της αναγέννησης του Ελληνικού Κόσμου, η Πελοπόννησος συγκέντρωνε πάνω της όλες τις ελπίδες αλλά και τις αγωνίες του επιχειρήματος. Από εκεί, ο Πλήθων συνέταξε -όπως ήδη αναφέραμε- τρία πολύ σημαντικά υπομνήματα περί οργάνωσης και αναδιάρθρωσης του Κράτους. Για τα σημαντικότατα εκείνα υπομνήματα που προκάλεσαν το ενδιαφέρον ακόμη και του Fallmerayer, πολλά έχουν μέχρι σήμερα ειπωθεί και πολλά επίσης γραφτεί. Στην Ελλάδα, άρχισαν να γίνονται γνωστά μόνο μετά το 1870, όταν ο A. Ellissen μπήκε στον κόπο να μας τα μεταφράσει. Χαρακτηριστικό της μέχρι τότε έλλειψης αυτών των σημαντικών στοιχείων υπήρξε και το παράπονο του ιστορικού Παπαρρηγόπουλου: «του Γεμιστού Πλήθωνος, δεν έχω κατά δυστυχίαν, κείμενον και ούτε εν τη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου υπάρχει».

ΔΕΣ: Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ «ΠΛΗΘΩΝΙΣΤΩΝ» ΣΤΙΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ 15ου ΑΙΩΝΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (7.14.8-7.15.6)

[7.14.8] Ἐκεῖνα δὲ πρὸς πάντων ξυμφωνούμενα, ἐς τρίτην ἀπὸ τοῦ θανάτου τοῦ Ἡφαιστίωνος ἡμέραν μήτε σίτου γεύσασθαι Ἀλέξανδρον μήτε τινὰ θεραπείαν ἄλλην θεραπεῦσαι τὸ σῶμα, ἀλλὰ κεῖσθαι γὰρ ἢ ὀδυρόμενον ἢ πενθικῶς σιγῶντα· καὶ πυρὰν κελεῦσαι αὐτῷ ἑτοιμάζεσθαι ἐν Βαβυλῶνι ἀπὸ ταλάντων μυρίων, οἱ δὲ καὶ πλειόνων ἀνέγραψαν· [7.14.9] καὶ ὅτι πένθος ποιεῖσθαι περιηγγέλη κατὰ πᾶσαν τὴν χώραν τὴν βάρβαρον· καὶ ὅτι πολλοὶ τῶν ἑταίρων τῶν Ἀλεξάνδρου ἐς θεραπείαν τὴν ἐκείνου σφᾶς τε αὐτοὺς καὶ τὰ ὅπλα Ἡφαιστίωνι ἀνέθεσαν ἀποθανόντι· πρῶτον δὲ Εὐμενῆ ἄρξαι τοῦ σοφίσματος, ὅντινα ὀλίγῳ πρόσθεν ἔφαμεν ὅτι διηνέχθη πρὸς Ἡφαιστίωνα· καὶ τοῦτο δὲ δρᾶσαι, τῷ Ἀλεξάνδρῳ ὡς μὴ ἐφήδεσθαι δοκοίη τελευτήσαντι Ἡφαιστίωνι. [7.14.10] οὔκουν οὐδὲ ἄλλον τινὰ ἔταξεν ἀντὶ Ἡφαιστίωνος χιλίαρχον ἐπὶ τῇ ἵππῳ τῇ ἑταιρικῇ Ἀλέξανδρος, ὡς μὴ ἀπόλοιτο τὸ ὄνομα τοῦ Ἡφαιστίωνος ἐκ τῆς τάξεως, ἀλλὰ Ἡφαιστίωνός τε ἡ χιλιαρχία ἐκαλεῖτο καὶ τὸ σημεῖον αὐτῆς ἡγεῖτο ‹τὸ› ἐξ Ἡφαιστίωνος πεποιημένον. ἀγῶνά τε ἐπενόει ποιῆσαι γυμνικόν τε καὶ μουσικὸν πλήθει τε τῶν ἀγωνιζομένων καὶ τῇ εἰς αὐτὸν χορηγίᾳ πολύ τι τῶν ἄλλων τῶν πρόσθεν ἀριδηλότερον· τρισχιλίους γὰρ ἀγωνιστὰς τοὺς σύμπαντας παρεσκεύασε. καὶ οὗτοι ὀλίγον ὕστερον ἐπ᾽ Ἀλεξάνδρου τῷ τάφῳ λέγουσιν ὅτι ἠγωνίσαντο.

[7.15.1] Χρόνος τε ἦν συχνὸς τῷ πένθει καὶ αὐτός τε αὑτὸν ἤδη μετεκάλει ἀπ᾽ αὐτοῦ καὶ οἱ ἑταῖροι μᾶλλόν τι ἐν τῷ τοιῷδε ἤνυτον. ἔνθα δὴ ἐξέλασιν ποιεῖται ἐπὶ Κοσσαίους, ἔθνος πολεμικὸν ὅμορον τῷ Οὐξίων. [7.15.2] εἰσὶ δὲ ὄρειοι οἱ Κοσσαῖοι καὶ χωρία ὀχυρὰ κατὰ κώμας νέμονται, ὁπότε προσάγοι δύναμις ἐς τὰ ἄκρα τῶν ὀρῶν ἀποχωροῦντες ἀθρόοι ἢ ὅπως ἂν προχωρῇ ἑκάστοις οὕτω διαφεύγουσιν, ἐς ἀπορίαν βάλλοντες τοὺς ξὺν δυνάμει σφίσιν ἐπιχειροῦντας· ἀπελθόντων δὲ αὖθις εἰς τὸ λῃστεύειν τρεπόμενοι ἀπὸ τούτου τὸν βίον ποιοῦνται. [7.15.3] Ἀλέξανδρος δὲ ἐξεῖλεν αὐτῶν τὸ ἔθνος καίπερ χειμῶνος στρατεύσας. ἀλλ᾽ οὔτε ‹ὁ› χειμὼν ἐμποδὼν ἐγένετο αὐτῷ οὔτε αἱ δυσχωρίαι, οὔτε αὐτῷ οὔτε Πτολεμαίῳ τῷ Λάγου, ὃς μέρος τῆς στρατιᾶς ἐπ᾽ αὐτοὺς ἦγεν. οὕτως οὐδὲν ἄπορον Ἀλεξάνδρῳ τῶν πολεμικῶν ἦν ἐς ὅ τι ὁρμήσειε.
[7.15.4] Κατιόντι δὲ αὐτῷ ἐς Βαβυλῶνα Λιβύων τε πρεσβεῖαι ἐνετύγχανον ἐπαινούντων τε καὶ στεφανούντων ἐπὶ τῇ βασιλείᾳ τῆς Ἀσίας, καὶ ἐξ Ἰταλίας Βρέττιοί τε καὶ Λευκανοὶ καὶ Τυρρηνοὶ ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς ἐπρέσβευον. καὶ Καρχηδονίους τότε πρεσβεῦσαι λέγεται καὶ ἀπὸ Αἰθιόπων πρέσβεις ἐλθεῖν καὶ Σκυθῶν τῶν ἐκ τῆς Εὐρώπης, καὶ Κελτοὺς καὶ Ἴβηρας, ὑπὲρ φιλίας δεησομένους· ὧν τά τε ὀνόματα καὶ τὰς σκευὰς τότε πρῶτον ὀφθῆναι πρὸς Ἑλλήνων τε καὶ Μακεδόνων. [7.15.5] τοὺς δὲ καὶ ὑπὲρ τῶν ἐς ἀλλήλους διαφορῶν λέγουσιν ὅτι Ἀλεξάνδρῳ διακρῖναι ἐπέτρεπον· καὶ τότε μάλιστα αὐτόν τε αὑτῷ Ἀλέξανδρον καὶ τοῖς ἀμφ᾽ αὐτὸν φανῆναι γῆς τε ἁπάσης καὶ θαλάσσης κύριον. Ἄριστος δὲ καὶ Ἀσκληπιάδης τῶν τὰ Ἀλεξάνδρου ἀναγραψάντων καὶ Ῥωμαίους λέγουσιν ὅτι ἐπρέσβευσαν· καὶ ἐντυχόντα ταῖς πρεσβείαις Ἀλέξανδρον ὑπὲρ Ῥωμαίων τι τῆς ἐς τὸ ἔπειτα ἐσομένης δυνάμεως μαντεύσασθαι, τόν τε κόσμον τῶν ἀνδρῶν ἰδόντα καὶ τὸ φιλόπονόν τε καὶ ἐλευθέριον καὶ περὶ τοῦ πολιτεύματος ἅμα διαπυνθανόμενον. [7.15.6] καὶ τοῦτο οὔτε ὡς ἀτρεκὲς οὔτε ὡς ἄπιστον πάντῃ ἀνέγραψα· πλήν γε δὴ οὔτε τις Ῥωμαίων ὑπὲρ τῆς πρεσβείας ταύτης ὡς παρὰ Ἀλέξανδρον σταλείσης μνήμην τινὰ ἐποιήσατο, οὔτε τῶν τὰ Ἀλεξάνδρου γραψάντων, οἷτισι μᾶλλον ἐγὼ ξυμφέρομαι, Πτολεμαῖος ὁ Λάγου καὶ Ἀριστόβουλος· οὐδὲ τῷ Ῥωμαίων πολιτεύματι ἐπεοικὸς ἦν ἐλευθέρῳ δὴ τότε ἐς τὰ μάλιστα ὄντι, παρὰ βασιλέα ἀλλόφυλον ἄλλως τε καὶ ἐς τοσόνδε ἀπὸ τῆς οἰκείας πρεσβεῦσαι, οὔτε φόβου ἐξαναγκάζοντος οὔτε κατ᾽ ἐλπίδα ὠφελείας, μίσει τε, εἴπερ τινὰς ἄλλους, τοῦ τυραννικοῦ γένους τε καὶ ὀνόματος κατεχομένους.

***

[7.14.8] Όλοι όμως συμφωνούν σε τούτο, ότι δηλαδή ως την τρίτη μέρα από τον θάνατο του Ηφαιστίωνα ούτε γεύθηκε φαγητό ούτε πρόσεξε με οποιοδήποτε τρόπο το σώμα του, αλλά ήταν πεσμένος καταγής και ή θρηνούσε ή ήταν βυθισμένος σε πένθιμη σιωπή· και ότι διέταξε να ετοιμάσουν γι᾽ αυτόν πυρά στη Βαβυλώνα αξίας δέκα χιλιάδων ταλάντων ή και περισσοτέρων, όπως έγραψαν άλλοι συγγραφείς· [7.14.9] και ότι παράγγειλε να πενθήσει ολόκληρη η χώρα των βαρβάρων· και ότι πολλοί από τους εταίρους του Αλεξάνδρου για να τον τιμήσουν αφιέρωσαν στον Ηφαιστίωνα, όταν πέθανε, τους εαυτούς τους και τα όπλα τους· λένε μάλιστα ότι το τέχνασμα αυτό σοφίστηκε πρώτος ο Ευμένης, για τον οποίο αναφέραμε ότι λίγο πριν φιλονίκησε με τον Ηφαιστίωνα, και ότι το έκανε αυτό ο Ευμένης, για να μη νομίσει ο Αλέξανδρος ότι χάρηκε για τον θάνατο του Ηφαιστίωνα. [7.14.10] Πάντως ο Αλέξανδρος δεν διόρισε κανέναν άλλο χιλίαρχο στο ιππικό των εταίρων στη θέση του Ηφαιστίωνα, έτσι ώστε να μην εξαφανισθεί το όνομα του Ηφαιστίωνα από τη μονάδα, αλλά η χιλιαρχία έφερε το όνομα του Ηφαιστίωνα και προπορευόταν αυτής η σημαία που είχε κατασκευάσει ο Ηφαιστίων. Ο Αλέξανδρος σχεδίαζε επίσης να τελέσει γυμνικό και μουσικό αγώνα κατά πολύ λαμπρότερο από κάθε άλλον προηγούμενο και ως προς το πλήθος των αθλητών και ως προς τη δαπάνη για την τέλεση, εφόσον είχε προετοιμάσει τρεις χιλιάδες συνολικά αθλητές. Και αυτοί αγωνίσθηκαν, όπως λένε, λίγο αργότερα κατά την ταφή του Αλεξάνδρου.
[7.15.1] Το πένθος είχε κρατήσει πολύ χρόνο και ο ίδιος πια άρχισε να συνέρχεται· σε αυτό συνέβαλαν αρκετά και οι εταίροι. Τότε λοιπόν, ο Αλέξανδρος επιχείρησε εκστρατεία κατά των Κοσσαίων, ενός πολεμικού λαού γειτονικού των Ουξίων. [7.15.2] Οι Κοσσαίοι είναι ορεινοί και κατοικούν σε κώμες που βρίσκονται σε οχυρές τοποθεσίες· κάθε φορά που πλησιάζει εχθρική δύναμη, αποχωρούν στις κορυφές των βουνών τους όλοι μαζί ή όπως μπορεί ο καθένας και έτσι διαφεύγουν φέρνοντας σε αμηχανία όσους αναλαμβάνουν επίθεση εναντίον τους με στρατιωτικές δυνάμεις. Όταν αυτές αποχωρήσουν, στρέφονται πάλι στη ληστεία, από την οποία προμηθεύονται τα απαραίτητα για τη ζωή τους. [7.15.3] Ο Αλέξανδρος όμως υπέταξε και αυτόν τον λαό, αν και εξεστράτευσε μέσα στον χειμώνα. Αλλά ούτε ο χειμώνας ούτε οι κακοτοπιές εμπόδισαν τον Αλέξανδρο τον ίδιο ούτε τον Πτολεμαίο, τον γιο του Λάγου, ο οποίος οδηγούσε ένα μέρος του στρατού εναντίον τους. Καμιά πράγματι πολεμική επιχείρηση που θα αναλάμβανε ο Αλέξανδρος δεν έμενε ακατόρθωτη.
[7.15.4] Και ενώ ο Αλέξανδρος κατέβαινε στη Βαβυλώνα, τον συνάντησαν πρεσβείες των Λιβύων συγχαίροντάς τον και προσφέροντάς του στεφάνια για την ανακήρυξή του σε βασιλιά της Ασίας. Για τον ίδιο λόγο απέστειλαν πρέσβεις και οι Βρούττιοι και οι Λευκανοί και οι Τυρρηνοί από την Ιταλία. Λένε ότι τότε έστειλαν πρέσβεις και οι Καρχηδόνιοι και ότι ήρθαν πρέσβεις από τους Αιθίοπες και τους Σκύθες, που κατοικούν στην Ευρώπη, όπως και Κέλτες και Ίβηρες, για να ζητήσουν τη φιλία του. Τα ονόματα και τις στολές τους οι Έλληνες και οι Μακεδόνες γνώρισαν για πρώτη φορά τότε. [7.15.5] Αυτοί ανέθεσαν στον Αλέξανδρο, όπως λέγεται, ακόμη και τη διαιτησία των μεταξύ τους διαφορών και τότε κυρίως έγινε φανερό και στον ίδιο τον Αλέξανδρο και στους ανθρώπους που τον περιστοίχιζαν ότι αυτός ήταν κυρίαρχος όλης της γης και της θάλασσας. Από τους ιστορικούς του Αλεξάνδρου ο Άριστος και ο Ασκληπιάδης αναφέρουν ότι και οι Ρωμαίοι έστειλαν πρέσβεις και ότι, όταν ο Αλέξανδρος συνάντησε τους πρέσβεις, προμάντευσε κάπως την μελλοντική δύναμη των Ρωμαίων κατά τους κατόπιν χρόνους, επειδή παρατήρησε το παράστημα των ανδρών, την εργατικότητα και την γενναιοφροσύνη τους και επειδή συγχρόνως συγκέντρωσε πληροφορίες για το πολίτευμά τους. [7.15.6] Και το ανέφερα αυτό ούτε ως πραγματικό ούτε ως τελείως απίστευτο. Μόνο βέβαια που κανένας Ρωμαίος ιστορικός δεν έκαμε μνεία αυτής της πρεσβείας ότι στάλθηκε προς τον Αλέξανδρο, ούτε κανένας από τους ιστορικούς του Αλεξάνδρου, με τους οποίους εγώ περισσότερο συμφωνώ, δηλαδή ο Πτολεμαίος, ο γιος του Λάγου, και ο Αριστόβουλος. Ούτε ταίριαζε στο πολίτευμα των Ρωμαίων, οι οποίοι μάλιστα ήταν τότε πάρα πολύ φιλελεύθεροι, να στείλουν πρέσβεις προς ένα ξένο βασιλιά που βρισκόταν άλλωστε τόσο μακριά από τη χώρα τους, χωρίς ούτε φόβος να τους εξαναγκάζει ούτε προσδοκία για κάποιο κέρδος, και μισούσαν περισσότερο από κάθε άλλο και το μοναρχικό καθεστώς και το όνομά του.