ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἡλέκτρα (1342-1359)

ΔΙ. τοῖσδε μελήσει γάμος. ἀλλὰ κύνας
τάσδ᾽ ὑποφεύγων στεῖχ᾽ ἐπ᾽ Ἀθηνῶν·
δεινὸν γὰρ ἴχνος βάλλουσ᾽ ἐπὶ σοὶ
1345 χειροδράκοντες χρῶτα κελαιναί,
δεινῶν ὀδυνῶν καρπὸν ἔχουσαι·
νὼ δ᾽ ἐπὶ πόντον Σικελὸν σπουδῆι
σώσοντε νεῶν πρώιρας ἐνάλους.
διὰ δ᾽ αἰθερίας στείχοντε πλακὸς
1350 τοῖς μὲν μυσαροῖς οὐκ ἐπαρήγομεν,
οἷσιν δ᾽ ὅσιον καὶ τὸ δίκαιον
φίλον ἐν βιότωι, τούτους χαλεπῶν
ἐκλύοντες μόχθων σώιζομεν.
οὕτως ἀδικεῖν μηδεὶς θελέτω
1355 μηδ᾽ ἐπιόρκων μέτα συμπλείτω·
θεὸς ὢν θνητοῖς ἀγορεύω.
ΧΟ. χαίρετε· χαίρειν δ᾽ ὅστις δύναται
καὶ ξυντυχίαι μή τινι κάμνει
θνητῶν εὐδαίμονα πράσσει.

***
ΔΙΟ. Τον γάμο τους εκείνοι θα φροντίσουν·
μα οι σκύλες νά τες, φεύγα στην Αθήνα
για να σωθείς· ξοπίσω σου χιμάνε
φριχτές και σκοτεινές, φίδια κρατώντας.
Κέρδος τους οι αβάσταχτοι είναι πόνοι.
Στης Σικελίας το πέλαγο εμείς τώρα
πηγαίνουμε γοργά, κάτι καράβια
να σώσουμε απ᾽ το κύμα. Στον αιθέρα
όταν ψηλά περνούμε, δεν βοηθάμε
1350 τους άνομους· εκείνους που αγαπήσαν
τα όσια στη ζωή τους και το δίκιο,
εκείνους απ᾽ τα βάσανα γλιτώνοντας
τους σώζουμε. Και τ᾽ άδικο έτσι πάντα
κανένας να μη θέλει να το πράξει
μήτε να ταξιδεύει με ορκοπάτες.
Θεός εγώ τα λέγω στους θνητούς.
(Φεύγουν ο Πυλάδης με την Ηλέκτρα από τη μία πάροδο και ο Ορέστης μόνος από την άλλη. Οι Διόσκουροι χάνονται από το θεολογείο.)
ΧΟΡ. Έχετε γεια· από τους ανθρώπους όποιος
μπορεί να ζει χαρούμενος,
χωρίς να τον βαραίνει πόνος
κανένας, είναι ευτυχισμένος.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, 1. Η τέχνη στην Ελλάδα κατά τους «Σκοτεινούς Αιώνες» και τη γεωμετρική περίοδο

1.8.1. Το κόκαλο, το ελεφαντόδοντο και το ξύλο

Οι τεχνίτες της γεωμετρικής εποχής χρησιμοποιούσαν και άλλα υλικά για την κατασκευή αγαλμάτων και αναγλύφων. Ένα από αυτά ήταν το κόκαλο, κυρίως από κέρατα ελαφιών, από το οποίο έφτιαχναν μικρά αγαλμάτια και πλακίδια. Πολύ σπανιότερο και ακριβότερο ήταν το ελεφαντόδοντο, την κατεργασία του οποίου οι Έλληνες την έμαθαν στην Ανατολή. Το περιζήτητο αυτό υλικό ερχόταν κυρίως από την Αφρική, διανύοντας μεγάλες αποστάσεις. Τα έργα από ελεφαντόδοντο συχνά έχουν ανατολικά πρότυπα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ένα αγαλμάτιο γυμνής θεάς που βρέθηκε σε έναν τάφο πλούσιας γυναίκας των χρόνων γύρω στο 740 π.Χ. στο νεκροταφείο του Κεραμεικού στην Αθήνα.

 

Η «γυμνή θεά» προέρχεται από τη Συρία και οι Έλληνες τη γνώρισαν από τα ταξίδια τους στην ανατολική Μεσόγειο και από τους Φοίνικες εμπόρους που έρχονταν στη χώρα τους. Ενδιαφέρον είναι ότι το αγαλμάτιο του Κεραμεικού, παρ᾽ όλη τη στενή του σχέση με τη Συρία, είναι έργο ελληνικό — φτιαγμένο σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις στην Αττική, αλλά βασισμένο σε ανατολικά πρότυπα. Ένα άλλο σημαντικό κομμάτι της τέχνης της γεωμετρικής εποχής (αλλά και γενικότερα της αρχαίας τέχνης), από το οποίο μας έχουν σωθεί πολύ λίγα δείγματα, είναι η ξυλογλυπτική.

ΔΕΣ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ

Τα Παράσιτα της Σκέψης

Το σκοτάδι που έπεσε εκείνη την νύχτα ήταν διαφορετικό από τις άλλες φορές. Ανάμεσα στο πλήθος που βάδιζε αμίλητο προς τον προορισμό του μπορούσες να ακούσεις τον ηλεκτρικό θόρυβο της πόλης, το σφύριγμα των καλωδίων που βρίσκονται απλωμένα πάνω από τα σκυθρωπά μας είδωλα. Είμαστε οι άνθρωποι που έχασαν την ελπίδα, και μέσα στα μυαλά μας παρεισφρύουν τα Παράσιτα της Σκέψης, που γεννούν τις πιό αποτρόπαιες ιδέες ωθώντας μας στην κατάθλιψη και στην έλλειψη πρωτοβουλίας.

Τα Παράσιτα της Σκέψης

Το μούδιασμα της Ελληνικής πραγματικότητας διαφαίνεται πλέον παντού και καθημερινά. Τίποτα δεν μας τρομάζει, τίποτα δεν μας εκπλήσσει. Μονάχα οι διεργασίες του ίδιου μας του μυαλού, που βυθίζονται καθημερινά στην διαδικασία δημιουργίας σκέψεων και ιδεών που μπορούν να χαρακτηριστούν ως παρασιτικές: Σκέψεις ζοφερές που αναδύονται από το Συλλογικό και το ατομικό μας ασυνείδητο.

Θα μου πεις, τι είναι αυτά τα Παράσιτα της Σκέψης; Πως γίνεται να μην σκεφτόμαστε άσχημα πράγματα όταν τριγύρω περικυκλωνόμαστε σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα από ασχήμια; Μπορεί να σε απογοητεύσω, όμως θα σου πω πως γίνεται, αρκεί να βάλεις το μυαλό σου σε μία λειτουργία διαφορετικής και ανώτερης συχνότητας και δόνησης από τις χαμηλές συχνότητες στις οποίες το περιβάλλον, η ροή της πληροφορίας και γενικώς το καλά στημένο σκηνικό σε έχουν κουρδίσει να λειτουργείς. Πρέπει να κατανοήσουμε την διαδικασία με την οποία δρουν τα πάντα γύρω, για να μπορέσουμε να διακρίνουμε τι είναι αυτό που συμβαίνει στο ίδιο μας το μυαλό, για να διαπιστώσουμε πως αυτές οι ιδέες (αν όχι όλες, οι περισσότερες) δεν πηγάζουν από τον ίδιο μας τον εαυτό, αλλά προγραμματίζονται στην κυριολεξία για να γεννούνται μόνες τους μέσα από τις διεργασίες του Νου. Γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο; Είναι μία θεμελιώδης ερώτηση, στην οποία χωρά μονάχα μία απάντηση. Όλα συμβαίνουν για τον πλήρη έλεγχο πάνω στον άνθρωπο. Όλα συμβαίνουν για να παρουσιαστεί σε λίγο καιρό η νέα ανθρωπότητα: Μουδιασμένη, πειθήνια και παντελώς ανίκανη να αντιδράσει.

Σκέψου το εξής. Ξυπνάς και κοιμάσαι μέσα σε ένα περιβάλλον που έχει σχεδιαστεί να εκπέμπει χαμηλές νοητικές συχνότητες, μέσα από τα οπτικά ερεθίσματα που περνούν υποσυνείδητα στο μυαλό σου, μέσα από υπόκωφους ήχους που ενσωματώνονται στο αστικό περιβάλλον, μέσα από πληροφορίες που εντυπώνονται στο συλλογικό ασυνείδητο που με την σειρά του συντονίζεται σε αυτές τις χαμηλές συχνότητες. Αυτές λειτουργούν ως πύλες, μέσα από τις οποίες «ξεπετάγονται» τα Παράσιτα της Σκέψης. Πως λειτουργεί η διαδικασία; Ας δούμε ένα απόσπασμα που εξηγεί την αρχή της Δόνησης, αλλά και της ψευδαίσθησης που δημιουργείται τριγύρω:

«Τίποτα δεν ησυχάζει: Τα πάντα κινούνται, τα πάντα δονούνται…» Κυμβάλιον.

«Η Κβαντική Φυσική αναφέρει πλέον πως η ύλη δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία ψευδαίσθηση και πως τα πάντα είναι ενέργεια που δονείται σε διαφορετικές συχνότητες. Πρόκειται για μία θεωρία που η επιστήμη ξεκίνησε πρόσφατα να προσεγγίζει σοβαρά από τις αρχές του αιώνα μας. Όμως ο Ερμής ο Τρισμέγιστος δίδαξε αυτή την θεωρία ως μία από τις 7 αρχές της ύπαρξης, και οι διδαχές του καταγράφονται στον 1ο Αιώνα Μ.Χ.

Αυτές οι διδαχές πηγαίνουν πολύ μακρύτερα από την σύγχρονη επιστήμη που σιγά σιγά επιβεβαιώνει τις αρχές αυτές. Παρακάτω θα δούμε ένα κομμάτι που αναφέρεται στην θεωρία της δόνησης που βρίσκεται στο Κυμβάλιον. Το βιβλίο Κυμβάλιον είναι μία εισαγωγή στις διδαχές του Απόκρυφου Ερμητισμού και προέρχεται από τις αρχαίες διδαχές του Ερμή του Τρισμέγιστου:

Η Μεγάλη Τρίτη Ερμητική Αρχή – η Αρχή της Δόνησης – εμπεριέχει την αλήθεια που αναφέρει πως η κίνηση ενυπάρχει σε όλα τα πράγματα του Σύμπαντος – πως τίποτα δεν βρίσκεται αδρανές – πως τα πάντα κινούνται και δονούνται. Αυτή η αρχή αναγνωρίστηκε από τους πρώιμους Έλληνες Φιλόσοφους που την ενσωμάτωσαν στο σύστημά τους. Όμως έπειτα χάθηκε για αιώνες από τις θεωρήσεις των Διανοούμενων ανά την Γη έως την Φυσική Επιστήμη του 19ου Αιώνα που επαν-ανακάλυψε την αλήθεια και τις επιστημονικές ανακαλύψεις του 20ου Αιώνα που επέφεραν τις αποδείξεις για την Αρχή της Δόνησης.

Η Αρχή της Δόνησης σημειώνει πως όχι μόνο τα πάντα βρίσκονται σε διαρκή κίνηση και δόνηση, αλλά και πως οι «διαφορές» μεταξύ των εκδηλώσεων της συμπαντικής δύναμης οφείλονται αποκλειστικά στους διαφορετικούς βαθμούς και συχνότητες δόνησης. Ακόμη και το Όλον εκδηλώνει μία συνεχή δόνηση ενός αέναου βαθμού έντασης και συνεχής κίνησης που μπορεί να θεωρηθεί ως αδράνεια. Οι διδάσκαλοι διακηρύσσουν στους μαθητές πως ακόμα και η πραγματικότητα (η Φυσική Σφαίρα ύπαρξης) κινείται και δονείται με αυτό τον αστραπιαίο ρυθμό ( σαν ένας τροχός) που είναι λες και βρίσκεται σταθερός και σε αδράνεια. Το πνεύμα βρίσκεται στον ένα πόλο της Δόνησης και ο άλλος πόλος εμπεριέχει πυκνές μορφές ύλης. Μεταξύ αυτών των δύο πόλων βρίσκονται εκατομμύρια εκατομμυρίων από διαφορετικές μορφές και συχνότητες δόνησης.

Η Σύγχρονη επιστήμη έχει πιά αποδείξει πως αυτό που αποκαλούμε Ύλη δεν είναι τίποτε άλλο παρά «Μορφές Δονητικής κινήσεως» και μερικοί από τους πιό εξελιγμένους επιστήμονες τείνουν να ευθυγραμμιστούν με τις απόψεις των Αποκρυφιστών που προσεγγίζουν τα Φαινόμενα του Νου ως μορφές δόνησης και κίνησης».

Ότι έλκεις πραγματοποιείται

Σύμφωνα με τον νόμο της Έλξης, που ίσως να γνωρίζεις μέσα από τα διάφορα ντοκιμαντέρ που αναλύουν το ζήτημα, ότι έλκεις μέσα από τις συχνότητες της σκέψεως πραγματοποιείται, αρκεί η σκέψη αυτή να είναι βαθιά ριζωμένη και να έχει γίνει δεύτερη φύση του ατόμου. Κάπως έτσι έχει εδραιωθεί η πραγματικότητα γύρω μας, που αν δεν την προλάβουμε θα μας μετατρέψει σε άβουλα και ασυναίσθητα πλάσματα, δίχως θέληση για εξέλιξη. Μονάχα μέσα από τα σωστά διανοητικά φίλτρα και την απώθηση της κατασκευασμένης αυτής πραγματικότητας θα μπορέσουμε να καθαρίσουμε τον υποσυνείδητο Νου από την δημιουργία αυτών των παράσιτων, που ίσως ακούγονται ακίνδυνα, όμως δεν είναι καθόλου..

Βλέπεις, έχει εδραιωθεί ήδη αυτή η χαμηλή συχνότητα δόνησης τριγύρω μας, και δρα για να μας υποδουλώσει νοητικά και εν τέλει κυριολεκτικά. Ίσως να σου φαίνεται μία θεωρία συνωμοσίας, όμως ρίξε μία ματιά τριγύρω: Λάβε τα μηνύματα που πηγάζουν από αυτές τις αρνητικές δονητικές έλξεις, και απώθησέ τις. Πως; Ένα παράδειγμα ξεπετάχτηκε στην οθόνη μου σήμερα το πρωί, και θα το παραθέσω για να απλουστεύσω την διαδικασία αναγνώρισης τέτοιων παρασιτικών σκέψεων: Μία Viral είδηση που προωθεί την ιδέα της ολοκληρωτικής απόρριψής μας από τον υπόλοιπο κόσμο. Η έρευνα έχει ως τίτλο: «Μάντεψε σε ποιά χώρα δεν θέλει να ζήσει κανένας Ευρωπαίος». Πρόκειται για μία είδηση με διαδραστικό τίτλο, που δίχως να τη διαβάσεις σε κάνει να σκέφτεσαι κατευθείαν πως ο τόπος που ζεις είναι για τους άλλους «ο τόπος των καταραμένων». Ύστερα βγαίνεις έξω στο περιβάλλον και κοιτάς τριγύρω, στοχεύοντας μονάχα στα αρνητικά δονητικά πεδία του περιβάλλοντος, που σου επιβεβαιώνουν την είδηση. Και έπειτα, κάθεσαι στο σπίτι σου, περικυκλωμένος από χιλιάδες κατασκευασμένα προβλήματα και ειδήσεις, και παρατηρείς τις ίδιες σου τις σκέψεις. Μαύρες, παρασιτικές σκέψεις που θέλουν να σε απελπίσουν.

Βρισκόμαστε σε ένα συνειδησιακό πόλεμο (εκτός των άλλων). Για να παραμείνουμε υποτελείς πρέπει ο έλεγχος της σκέψης μας να περάσει στην κυριαρχία εκείνων που κινούν τα νήματα. Όμως οι σκέψεις και οι εμπνεύσεις μας είναι αποκλειστικά δική μας υπόθεση. Μπορούμε να ανυψώσουμε το βλέμμα, στοχεύοντας σε καθαρότερες σκέψεις, θετικές, οραματιζόμενοι μία φωτεινότερη καθημερινότητα, ένα καθάριο νου. Αν εγώ, εσύ και όλοι τριγύρω μεταστρέψουμε την διαδικασία της σκέψης μας, τότε οι συχνότητες της δόνησης να ανυψωθούν μαζί μας, αναπλάθοντας και ολόκληρη την πραγματικότητα μέσα από λεπτότερες και σχεδόν θείες συχνότητες. Έτσι θα δούμε το φως που αχνοφαίνεται στο βάθος του σκοτεινού μονοπατιού της ζωής μας.

Μην ψάχνεις για το πάθος σου, δημιούργησέ το

«Βρες αυτό που σου αρέσει και κάνε το επάγγελμα». Αυτή είναι η συμβουλή που γονείς, συγγενείς και φίλοι πάντα σου έδιναν και θα σου δίνουν, από την παιδική ηλικία μέχρι την στιγμή της ενηλικίωσης σου.

Είναι πολύ σημαντικό να καίει η φλόγα του πάθους, ιδίως στον εργασιακό στίβο, ο οποίος καθορίζει την πορεία σου τόσο οικονομικά όσο και συναισθηματικά, απορροφώντας το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας σου.

Η αναζήτηση του πάθους όμως μπορεί να είναι δύσκολη και αποκαρδιωτική. Μπορεί να σε αποτρελάνει η ιδέα ότι ποτέ δεν θα βρεις εκείνο, το μοναδικό πάθος που θα δώσει ουσιαστικό νόημα στην ζωή σου. Μπορεί να σε αποτρελάνει το γεγονός ότι θα εγκλωβιστείς σε μία καθημερινότητα που δεν αγαπάς και δεν απολαμβάνεις την κάθε στιγμή της, μέχρι το τέλος των πάντων.

Μην ψάχνεις για το πάθος σου. Και αυτό γιατί το πάθος δεν είναι κρυμμένος θησαυρός για να ψάξεις να τον βρεις. Το πάθος είναι μπροστά στα μάτια σου, φωνάζει για να μπορέσεις να το δεις.

Μην ψάχνεις για το πάθος σου, δημιούργησέ το.

Δημιούργησέ το, καλλιεργώντας τα ταλέντα σου, τις αρετές σου, την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα σου. Δώσε στον εαυτό σου χρόνο να γνωρίσει τον κόσμο, διαφορετικούς ανθρώπους, καινούργιες συνήθειες.

Μάθε καινούργια πράγματα, αγάπησε ό,τι σου κινεί την περιέργεια, εξάσκησε τις ικανότητες σου. Αξιοποίησε δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο σου όταν σου δίνεται η ευκαιρία. Ξεκλείδωσε τον εαυτό σου.

Εκεί, στο βάθος της ψυχής σου, δημιούργησε το πάθος που πάντα έψαχνες να βρεις.

Αυτός που καταπίνει πολλά στο τέλος πνίγεται

Συνειδητοποιούμε ότι πρέπει να το πούμε, αλλά το κρατάμε μέσα μας. Ξέρουμε πως υπάρχει κάτι μέσα μας που παλεύει να βγει έξω αλλά δεν το επιτρέπουμε. Δυστυχώς, φοβόμαστε την απόρριψη, φοβόμαστε μήπως δείξουμε πως είμαστε ευάλωτοι. Έχουμε αισθήματα ντροπής τα οποία μας κάνουν να αναθεωρήσουμε το τι αισθανόμαστε. Ωστόσο, δεν ξέρουμε πως η καταπίεση των συναισθημάτων δηλητηριάζει την ψυχή μας.

Αυτού του είδους συμπεριφορά καταλήγει σταθερή για εμάς. Θα βρίσκουμε τον εαυτό μας να αποφασίζει μεταξύ του «όχι» και του «ναι» κάθε φορά που θα θέλουμε να εκφράσουμε αυτό που νιώθουμε. Πόσες φορές έχουμε νιώσει ενοχές επειδή δεν ήμασταν αρκετά γενναίοι να επιτρέψουμε στις λέξεις να βγουν από μέσα μας; Χωρίς να πρέπει να τις αποκρύψουμε; Πόσο έχουμε μετανιώσει το να μην αφήνουμε έξω αυτό που φωνάζει η καρδιά μας; Ίσως είναι καιρός να πάρουμε περισσότερο στα σοβαρά την συγκεκριμένη φράση. Αυτό που όλοι γνωρίζουμε αλλά συχνά επιλέγουμε να το αγνοήσουμε: «Αυτός που καταπίνει πολλά, στο τέλος πνίγεται.»

«Έχω μια βαθιά θλίψη στην καρδιά μου που πρέπει τώρα και στην συνέχεια να ξεσπάσει με την μορφή ήχου.» -Franz Liszt

 

Η καταπίεση των συναισθημάτων μας έχει ένα τίμημα

Μας έχουν πει να καταπιέζουμε τα συναισθήματα μας από πολύ μικρή ηλικία. Ξεκινήσαμε κρατώντας τα δάκρυα μας όταν εκείνα ήθελαν να κυλήσουν. Ξεκινήσαμε να αποφεύγουμε την έκφραση των αληθινών συναισθημάτων μας με τον φόβο πως οι άλλοι θα μας απορρίψουν. Και η απόρριψη είναι πικρή και πονάει. Ο φόβος ξεκινά να εγκαθίσταται μέσα μας σαν φίμωτρο στα συναισθήματα μας.

Η οργή, ο θυμός και η θλίψη είναι συναισθήματα που έχουμε μάθει να κρύβουμε, επειδή δείχνοντας τα αποκαλυπτόμαστε στους άλλους. Από την άλλη μεριά, οι αγκαλιές ή το να λέμε «Σ ’αγαπώ» επίσης καταπιέζονται. Ίσως το κάνουμε αυτό λόγω φόβων που κουβαλάμε από την παιδική μας ηλικία. Λόγω αυτής της αίσθησης, η ντροπή για παράδειγμα η οποία είναι άχρηστη σε κάποιες περιστάσεις, μας ακολουθεί παντού.

Παρ ’όλα αυτά, το να το κάνουμε αυτό είναι ενάντια στην φύση μας. Είμαστε συναισθηματικά όντα. Όσο και αν ευχόμαστε το να μην νιώθουμε τίποτα, όσο και αν καταπιέζουμε τα συναισθήματα μας, αυτά παραμένουν. Μπορούμε να προσπαθήσουμε όσο θέλουμε να παραμείνουμε σιωπηλοί, αλλά αργά ή γρήγορα το σώμα μας θα αντιδράσει. Με χωρίς κανένα τρόπο να το σταματήσουμε, αυτά τα κρυμμένα δάκρυα και οι κρυμμένες λέξεις κάπως θα αναδυθούν.

«Η θλίψη που δεν αποβάλλεται από τα δάκρυα, μπορεί να κάνει άλλα όργανα να κλάψουν.» -Francio J. Braceland

Χρησιμοποιούμε το σώμα μας ως βάζο στο οποίο χύνουμε όλα τα συναισθήματα που αρνούμαστε να εκφράσουμε. Ξαφνικά, δεν μπορούμε να εξηγήσουμε γιατί έχουμε τόσες πολλές φυσικές αρρώστιες, γιατί η κατάθλιψη και το άγχος εμφανίστηκαν στην ζωή μας. Ούτε μπορούμε να εξηγήσουμε γιατί η αϋπνία και η αίσθηση δυσαρέσκειας ξεκινούν να μειώνουν την θέληση που είχαμε για να κάνουμε πράγματα. Το σώμα μας, ξεκινά να μας ειδοποιεί πως κάτι πάει λάθος.

Πρέπει να μιλάμε για τα συναισθήματα μας

Η σιωπή πάντα αναφέρονταν ως χαρακτηριστικό σοφίας η οποία μας επιτρέπει να ακούμε τους άλλους και τον εαυτό μας. Μπορεί να μας βοηθήσει στο να ακούμε το σώμα μας, στο πως αντιδρά αφήνοντας το να μας πει τι χρειαζόμαστε. Ωστόσο, στο τέλος είναι σημαντικό να εκφράζουμε τα συναισθήματα μας φωναχτά.

Αλλά πρέπει να θυμόμαστε: το να λέμε φωναχτά και να εκφράζουμε τι συμβαίνει μέσα μας δεν συνεπάγεται απαραίτητα με το ότι πληγώνουμε τους άλλους. Η αλήθεια είναι πως όταν η στιγμή να εκφράσουμε τα αρνητικά συναισθήματα μας φτάσει, ίσως αφήσουμε τον εαυτό μας να παρασυρθεί από την ενέργεια όσων έχουμε συσσωρεύσει. Αυτή είναι η στιγμή που πραγματικά πληγώνουμε τους άλλους. Αυτό γίνεται γιατί η ρύθμιση των αισθημάτων μας είναι ευκολότερη όταν δεν έχουμε ένα μεγάλο χείμαρρο συναισθημάτων που πρέπει να συγκρατήσουμε.

Ένας καλός τρόπος να βάλουμε τα πράγματα στη σειρά και τα θετικά και τα αρνητικά συναισθήματα είναι να τα γράψουμε. Αυτό μας δίνει ευχαρίστηση, είναι ένας τύπος απελευθέρωσης. Αλλά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί! Δεν μπορούμε να κολλήσουμε σε αυτό και να συνεχίσουμε να καταπιέζουμε τα συναισθήματα μας. Το να γράφουμε τον θυμό ή την αγάπη μας σε ένα χαρτί δε θα αντικαταστήσει ποτέ την πραγματική πράξη της έκφρασης των συναισθημάτων μας με λόγια: η θερμότητα ενός φύλλου χαρτιού δεν θα είναι ποτέ ίδια με την ανθρώπινη θερμότητα.

Τα συναισθήματα των άλλων μπορεί να μας συντρίβουν

«Δεν είμαστε υπεύθυνοι για τα συναισθήματα μας, είμαστε όμως υπεύθυνοι για το τι κάνουμε με αυτά.» -Jorge Bucay

Από την άλλη μεριά, το να φροντίζουμε τα συναισθήματα των άλλων μπορεί να αυξήσει το δικό μας συναισθηματικό φορτίο. Έχουμε αρκετά από μόνοι μας, δεν χρειάζεται να συσσωρεύσουμε και άλλα. Ας σταματήσουμε να ζούμε με την συνεχή ανάγκη να πούμε κάτι αλλά με την σκέψη ότι πρέπει να το καταπιέσουμε την ίδια στιγμή. Δεν νιώθουμε ελεύθεροι, αλλά καταδικασμένοι.

Στην προσπάθεια μας να αναλάβουμε την ευθύνη των συναισθημάτων μας χάνουμε τον έλεγχο. Τα συναισθήματα θα μας κυριεύσουν με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο. Η καταπίεση των συναισθημάτων μας δεν είναι ούτε φυσιολογική ούτε ωφέλιμη για την υγεία μας. Πρέπει να θυμόμαστε πως: «Αυτός που επιτρέπει στον εαυτό του να νιώσει κερδίζει, ακόμα και αν χάσει.»

Δεν καλλιεργείται η αρετή, όπως δεν μπορεί κανείς να καλλιεργήσει την αγάπη ή την ταπεινότητα

Εμείς δημιουργούμε την κοινωνία και η κοινωνία μάς διαμορφώνει. Ο νους μας βασανίζεται και διαμορφώνεται βαθιά από μια ηθική που δεν είναι ηθική. Η ηθική της κοινωνίας είναι ανηθικότητα, γιατί η κοινωνία δέχεται κι ενθαρρύνει τη βία, την απληστία, τον ανταγωνισμό, τη φιλοδοξία, κ.ο.κ., πράγματα που είναι ουσιαστικά ανήθικα. Δεν υπάρχει αγάπη, εκτίμηση, στοργή, τρυφερότητα, και η «ηθική υπευθυνότητα» της κοινωνίας είναι εντελώς χαοτική. Ένας νους που γυμνάστηκε χιλιάδες χρόνια ν’ αποδέχεται, να υπακούει και να συμμορφώνεται, δεν μπορεί με κανένα τρόπο να είναι υπερευαίσθητος και συνεπώς εξαιρετικά ενάρετος. Έχουμε πιαστεί σ’ αυτή την παγίδα. Τι είναι λοιπόν αρετή; Πρέπει να το δούμε επειδή η αρετή είναι απαραίτητη.

Χωρίς σωστές βάσεις ένας μαθηματικός δεν μπορεί να πάει πολύ μακριά. Με τον ίδιο τρόπο, προκειμένου κανείς να καταλάβει και να πάει πιο πέρα, σε κάτι που είναι μιας εντελώς διαφορετικής διάστασης, πρέπει να έχει σωστές οάσεις και η σωστή βάση είναι η αρετή, που είναι τάξη -όχι η τάξη της κοινωνίας, που είναι αταξία. Χωρίς τάξη πώς μπορεί ο νους να είναι ευαίσθητος, ζωντανός, ελεύθερος;

Προφανώς, αρετή δεν είναι η γεμάτη επαναλήψεις συμπεριφορά της συμμόρφωσης σ’ ένα πρότυπο που έχει γίνει σεβαστό σ’ ένα πρότυπο που το κατεστημένο, σ’ αυτή τη χωρά ή οπουδήποτε αλλού στον κόσμο, δέχεται σαν Ηθική. Πρέπει κανείς να είναι ξεκάθαρος σχετικά με το τι είναι αρετή. Φτάνει κανείς στην αρετή: Δεν καλλιεργείται η αρετή, όπως δεν μπορεί κανείς να καλλιεργήσει την αγάπη ή την ταπεινότητα. Φτάνει κανείς σ’ αυτήν -στη φύση της αρετής, στην ομορφιά της, στην τάξη της- όταν ξέρει τι δεν είναι αρετή· μέσα από την άρνηση βρίσκει κανείς το θετικό. Δεν έρχεται κανείς στην αρετή ορίζοντας το θετικό και προσπαθώντας στη συνέχεια να το μιμηθεί -αυτό δεν είναι καθόλου αρετή. Δεν έχει κανένα νόημα να καλλιεργείς διάφορες μορφές «εκείνου που θα έπρεπε να είσαι», μορφές που ονομάζονται αρετή -όπως μη βία- ασκώντας τις καθημερινά μέχρι να γίνουν μηχανικές.

Ασφαλώς η αρετή υπάρχει κάθε στιγμή, όπως η ομορφιά, όπως η αγάπη -δεν είναι κάτι που το έχετε συσσωρεύσει και μέσα απ’ αυτό δράτε. Αυτό δεν είναι μια απλή λεκτική διαπίστωση που είτε τη δέχεσαι είτε όχι. Υπάρχει αταξία -όχι μόνο στην κοινωνία αλλά και μέσα μας, πλήρης αταξία- αλλά δεν είναι ότι κάπου μέσα μας υπάρχει τάξη και το υπόλοιπο πεδίο είναι σε αταξία: αυτός είναι ένας ακόμα δυϊσμός και συνεπώς αντίφαση, μπέρδεμα και πάλη. Όπου υπάρχει αταξία πρέπει να υπάρχει επιλογή και σύγκρουση. Μόνον ο μπερδεμένος νους επιλέγει. Για το νου που βλέπει τα πάντα ολοκάθαρα, δεν υπάρχει επιλογή. Αν είμαι μπερδεμένος, οι πράξεις μου θα ‘ναι κι αυτές μπερδεμένες.

Ένας νους που βλέπει τα πράγματα πολύ καθαρά, χωρίς διαστρέβλωση, χωρίς προσωπική προκατάληψη, που έχει καταλάβει την αταξία και είναι ελεύθερος απ’ αυτήν ένας τέτοιος νους είναι ενάρετος, είναι σε τάξη, όχι σε τάξη σύμφωνα με τους Κομμουνιστές, τους Σοσιαλιστές, τους Καπιταλιστές ή κάποια εκκλησία, αλλά σε τάξη επειδή έχει καταλάβει όλο το μέγεθος της αταξίας μέσα του. Η τάξη, εσωτερικά, είναι παρόμοια με την απόλυτη τάξη των μαθηματικών. Εσωτερικά η ύψιστη τάξη είναι κάτι απόλυτο και δεν μπορεί να βγει μέσα από την καλλιέργεια, ούτε μέσα από την άσκηση, την καταπίεση, τον έλεγχο, την υπακοή και τη συμμόρφωση. Μόνον ένας νους που έχει εξαιρετική τάξη μπορεί να είναι ευαίσθητος, νοήμων.

Πρέπει κανείς να έχει επίγνωση της αταξίας μέσα του, επίγνωση των αντιφάσεων, της δυϊστικής διαμάχης των αντίθετων επιθυμιών, να έχει επίγνωση των ιδεολογικών κυνηγητών και του εξωπραγματικού χαρακτήρα τους. Πρέπει να παρατηρεί «αυτό που είναι» χωρίς καταδίκη, χωρίς κριτική, χωρίς κανένα ζύγισμα. Βλέπω το μικρόφωνο σαν μικρόφωνο -όχι σαν κάτι που μου αρέσει ή δε μου αρέσει, θεωρώντας το καλό ή κακό- το βλέπω όπως είναι. Με τον ίδιον τρόπο, πρέπει να δει κανείς τον εαυτό του όπως είναι, χωρίς αυτό που βλέπει να το ονομάζει «κακό» ή «καλό» -χωρίς να υπολογίζετε τίποτα (πράγμα που δεν σημαίνει να κάνει ο καθένας ό,τι του αρέσει). Η αρετή είναι τάξη. Δεν μπορείς να έχεις το αντίγραφό της. Αν έχεις το αντίγραφο της αρετής και το ακολουθείς, έχεις γίνει ανήθικος, είσαι σε αταξία.

Το μεγαλύτερο σφάλμα: Η ψευδαίσθηση πως το προσωπικό κέρδος αποκτάται μέσω του να συνθλίβουμε τους άλλους

ΤΑ ΕΞΙ ΣΦΑΛΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

• Η ψευδαίσθηση πως το προσωπικό κέρδος αποκτάται μέσω του να συνθλίβουμε τους άλλους.
• Η τάση να στενοχωριέται κάποιος για πράγματα που δεν μπορούν ούτε ν’ αλλάξουν ούτε να διορθωθούν.
• Η επιμονή μας πως κάτι είναι αδύνατον να γίνει επειδή δεν μπορούμε εμείς οι ίδιοι να το κατορθώσουμε.
• Η άρνησή μας ν’ αφήσουμε παράμερα τις ασήμαντες και τετριμμένες προτεραιότητές μας.
• Να παραμελούμε την ανάπτυξη και τον εξευγενισμό του νου μας, και να μην υιοθετούμε τη συνήθεια της ανάγνωσης και της μελέτης.
• Να προσπαθούμε ν’ αναγκάσουμε τους άλλους να υιοθετήσουν τον ίδιο τρόπο ζωής και τις ίδιες πεποιθήσεις μ’ εμάς.

ΜΑΡΚΟΣ ΤΥΛΛΙΟΣ ΚΙΚΕΡΩΝ (106 – 43 π.Χ.)

Ο Ρωμαίος πολιτικός και λόγιος Κικέρων υπήρξε ένας από τούς μεγαλύτερους ρήτορες της Ρώμης και ο σαφέστερος από τους στοχαστές της. Τα τελευταία χρόνια της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας συχνά αναφέρονται ως “η εποχή του Κικέρωνα”.

Αποκάλεσαν κάποτε τον Κικέρωνα πατέρα της χώρας του. Ήταν λαμπρός ρήτορας, νομομαθής, πολιτικός, συγγραφέας, ποιητής, κριτικός και στοχαστής που έζησε τον 1ο αιώνα π.χ. ‘Έλαβε μάλιστα ενεργό μέρος σε όλες τις διαμάχες ανάμεσα στον Πομπήιο, τον Καίσαρα, τον Βρούτο και πολλά άλλα ιστορικά πρόσωπα, και βρέθηκε αναμειγμένος σε συμβάντα καθοριστικά για την ιστορία της αρχαίας Ρώμης. Είχε μια λαμπρή και μακρά πολιτική σταδιοδρομία, και καταξιώθηκε ως συγγραφέας τον οποίον το έργο θεωρήθηκε ότι άσκησε τη μεγαλύτερη επίδραση στην εποχή του. Σ’ εκείνη ακριβώς την εποχή, όμως, οι διαφωνούντες δεν τύχαιναν και της καλύτερης μεταχείρισης. Εκτελέστηκε το 43 π.Χ. και στη συνέχεια το κεφάλι και τα χέρια του εκτέθηκαν σε κοινή θέα στο βήμα των ρητόρων, στην Αγορά της Ρώμης.

Σε μία από τις πιο αξιομνημόνευτες πραγματείες του, ο Κικέρων προσδιόρισε τα έξι σφάλματα του ανθρώπου, όπως ακριβώς τα παρατηρούσε να εκδηλώνονται στη Ρώμη της εποχής του. Τα μεταφέρω κι εγώ με τη σειρά μου εδώ, είκοσι αιώνες αργότερα, με έναν σύντομο σχολιασμό. Μπορούμε να διδαχτούμε πολλά από τους αρχαίους προγόνους μας, και θέλω να πιστεύω πως το γεγονός ότι συνυπογράφω τα έξι σφάλματα που διέγνωσε ο Κικέρων δεν θα οδηγήσει στην έκθεση και του δικού μου κεφαλιού και των χεριών μου στο εθνικό φόρουμ των σύγχρονων ομιλητών!

Σφάλμα πρώτο: Η ψευδαίσθηση πως το προσωπικό κέρδος αποκτάται μέσω του να συνθλίβουμε τους άλλους. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που εξακολουθεί, δυστυχώς, να είναι και σήμερα επίκαιρο.

Υπάρχουν δύο τρόποι για να οικοδομήσεις το ψηλότερο κτίριο στην πόλη.

Ο ένας είναι να τριγυρνάς κατεδαφίζοντας τα κτίρια όλων των άλλων, όμως αυτή η μέθοδος σπανίως λειτουργεί μακροπρόθεσμα, επειδή εκείνοι των οποίων τα κτίρια κατεδαφίστηκαν δεν θα αργήσουν να επανέλθουν για να καταδιώξουν τον καταστροφέα.

Ο δεύτερος τρόπος είναι να εργάζεσαι για το δικό σου κτίριο και να το παρακολουθείς να ψηλώνει μέρα με τη μέρα. Το ίδιο ισχύει και στην πολιτική, στις επιχειρήσεις και στην ατομική ζωή του καθενός μας.

Οι μαύρες τρύπες, Είναι σαν ένα ολόγραμμα;

Σύμφωνα με νέα έρευνα οι μαύρες τρύπες θα μπορούσαν να μοιάζουν με ολόγραμμα, όπου όλες οι πληροφορίες για την παραγωγή τρισδιάστατης εικόνας κωδικοποιούνται σε μια δισδιάστατη επιφάνεια. Όπως επιβεβαιώνεται από τις κβαντικές θεωρίες, οι μαύρες τρύπες θα μπορούσαν να είναι απίστευτα περίπλοκες και να συγκεντρώνουν μια τεράστια ποσότητα πληροφοριών σε δύο διαστάσεις, όπως οι μεγαλύτεροι σκληροί δίσκοι που υπάρχουν στη φύση. Αυτή η ιδέα ευθυγραμμίζεται με τη θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν, η οποία περιγράφει τις μαύρες τρύπες ως τρισδιάστατες, απλές, σφαιρικές και λείες, όπως απεικονίζεται στην πρώτη εικόνα μιας μαύρης τρύπας που κυκλοφόρησε το 2019. Εν ολίγοις, οι μαύρες τρύπες φαίνεται να είναι τρισδιάστατες , όπως τα ολογράμματα. Η μελέτη, η οποία ενώνει δύο ασύμφωνες θεωρίες, δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο Physical Review X. 

 

Αυτό που έχουν κάνει οι ερευνητές είναι να εφαρμόσουν τη θεωρία της ολογραφικής αρχής στις μαύρες τρύπες.

 

Το μυστήριο των μαύρων οπών 

 

Για τους επιστήμονες, οι μαύρες τρύπες αποτελούν τεράστιες θεωρητικές προκλήσεις για πολλούς λόγους. Είναι, για παράδειγμα, εξαιρετικοί εκπρόσωποι των μεγάλων δυσκολιών της θεωρητικής φυσικής στην ένωση των αρχών της γενικής θεωρίας της σχετικότητας του Αϊνστάιν με εκείνες της κβαντικής φυσικής της βαρύτητας . Σύμφωνα με τη σχετικότητα, οι μαύρες τρύπες είναι απλά σώματα χωρίς πληροφορίες. Σύμφωνα με την κβαντική φυσική , όπως ισχυρίζονται οι Jacob Bekenstein και Stephen Hawking, είναι τα πιο περίπλοκα υπάρχοντα συστήματα, επειδή χαρακτηρίζονται από τεράστια εντροπία, η οποία μετρά την πολυπλοκότητα ενός συστήματος, και συνεπώς περιέχει πολλές πληροφορίες.

 

Η ολογραφική αρχή εφαρμόζεται στις μαύρες τρύπες

 

Για να μελετήσουν τις μαύρες τρύπες, οι δύο συγγραφείς της νέας μελέτης, ο Francesco Benini (καθηγητής στην Ιταλία) και ο Paolo Milan (ερευνητής), χρησιμοποίησαν μια ιδέα 30 ετών που ονομάζεται ολογραφική αρχή . Οι ερευνητές γράφουν, “Αυτή η επαναστατική και κάπως αντιφατική αρχή προτείνει ότι η συμπεριφορά της βαρύτητας σε μια δεδομένη περιοχή του χώρου μπορεί εναλλακτικά να περιγραφεί με όρους διαφορετικού συστήματος, το οποίο ζει μόνο κατά μήκος της άκρης αυτής της περιοχής και επομένως σε μία λιγότερο διάσταση. Και, το πιο σημαντικό, σε αυτήν την εναλλακτική περιγραφή (που ονομάζεται ολογραφική), η βαρύτητα δεν εμφανίζεται ρητά. Με άλλα λόγια, η ολογραφική αρχή μας επιτρέπει να περιγράψουμε τη βαρύτητα χρησιμοποιώντας μια γλώσσα που δεν περιέχει βαρύτητα, αποφεύγοντας έτσι την τριβή με την κβαντική μηχανική”.

 

Αυτό που έχουν κάνει οι Benini και Milan είναι να εφαρμόσουν τη θεωρία της ολογραφικής αρχής στις μαύρες τρύπες. Με αυτόν τον τρόπο, οι μυστηριώδεις θερμοδυναμικές ιδιότητές τους έχουν γίνει πιο κατανοητές: Εστιάζοντας στην πρόβλεψη ότι αυτά τα σώματα έχουν μια μεγάλη εντροπία και παρατηρώντας τις από την άποψη της κβαντικής μηχανικής, μπορείτε να τα περιγράψετε ακριβώς όπως ένα ολόγραμμα – έχουν δύο διαστάσεις, στις οποίες η βαρύτητα εξαφανίζεται , αλλά αναπαράγουν ένα αντικείμενο σε τρεις διαστάσεις.

 

Από τη θεωρία στην παρατήρηση

 

Αυτή η μελέτη είναι μόνο το πρώτο βήμα προς μια βαθύτερη κατανόηση αυτών των κοσμικών σωμάτων και των ιδιοτήτων που τα χαρακτηρίζουν όταν η κβαντική μηχανική διασταυρώνεται με τη γενική σχετικότητα. Όλα είναι πιο σημαντικά τώρα σε μια εποχή που οι παρατηρήσεις στην αστροφυσική βιώνουν μια απίστευτη εξέλιξη. Σκεφτείτε απλώς την παρατήρηση των βαρυτικών κυμάτων από τη σύντηξη των μαύρων οπών, το αποτέλεσμα της συνεργασίας μεταξύ LIGO και Virgo, ή μάλιστα, της μαύρης τρύπας που δημιουργήθηκε από το Event Horizon Telescope που παρήγαγε αυτήν την εξαιρετική εικόνα.

 

Στο εγγύς μέλλον, ενδέχεται να είμαστε σε θέση να δοκιμάσουμε τις θεωρητικές μας προβλέψεις σχετικά με την κβαντική βαρύτητα, όπως αυτές που έγιναν σε αυτήν τη μελέτη, με τη βοήθεια της παρατήρησης. Και αυτό, από επιστημονική άποψη, θα ήταν κάτι απολύτως εξαιρετικό.

Ortega y Gasset: ο μαζάνθρωπος χτες και σήμερα

Ορτέγκα υ Γκασσέτ: 1883–1955

Ο μαζάνθρωπος εναντίον του δημιουργού

§1

Η έννοια του μαζανθρώπου έχει απασχολήσει τη φιλοσοφική σκέψη από τις πρώτες ακόμη εκ-δηλώσεις της, στο πλαίσιο της μακραίωνης ιστορικής της εξέλιξης. Ο Ηράκλειτος, για παράδειγμα, με πολλή ευστοχία μίλησε για τη μεγάλη μάζα των κοινών θνητών, που δεν καταλαβαίνουν τον καθολικό Λόγο και δεν έχουν συνείδηση του τι λέγουν και του τι πράττουν. Συμπεριφέρονται ως καθεύδοντες και μισούν θανάσιμα τους άριστους. Η έννοια του άριστου στον Ηράκλειτο ‒όπως και σε όλη την προσωκρατική, πλατωνική, αριστοτελική και διαχρονικά ως τη σύγχρονη φιλοσοφία‒ νοείται ποιοτικά και όχι ποσοτικά ή με κριτήρια υλικά, τουτέστι ταξικά. Η αντίληψη που ταυτίζει το άριστο ‒και τον άριστο‒ με τον οικονομικά ή πολιτικά ισχυρό και με τις παραφυάδες τους, κυρίαρχη κατά κόρον στις εποχές μας, είναι χυδαία και εκπορεύεται από κομματικές, πολιτικές, συντεχνιακές και παρόμοιες «συλλογικότητες» [=μειοψηφίες] μαζανθρώπων, ανίκανων δηλαδή καθ’ όλα αντιδημιουργικών όντων, σακάτηδων και εμπαθών κατά Νίτσε, που θέλουν να δομήσουν τη δική τους εξουσία και να εκμηδενίσουν καθετί ανώτερο και δημιουργικό: απαξιώνουν τις αυθεντικά ανώτερες αξίες, ενεργώντας όμως στο όνομά τους:

«όλες οι αξίες, με τις οποίες προσπαθήσαμε ως τώρα να κάνουμε τον κόσμο πρωτίστως αξιοεκτίμητο και οι οποίες τελικά λειτούργησαν απαξιωτικά για τον κόσμο, … όλες αυτές οι αξίες, ιδωμένες ψυχολογικά, είναι αποτελέσματα συγκεκριμένων προοπτικών για ό,τι είναι χρήσιμο στη διατήρηση και την αύξηση των μορφωμάτων της ανθρώπινης κυριαρχίας : και μόνο ψεύτικα προβάλλονται στην ουσία των πραγμάτων» (Νιτσε: Ευρωπαϊκός Μηδενισμός, σσ. 67-68).

Σε άλλο πάλι σημείο του ίδιου έργου γίνεται έτι περαιτέρω αποκαλυπτικός ο Νίτσε:

«το κατώτερο είδος («αγέλη», «μάζα», «κοινωνία») ξεσυνηθίζει τη σεμνότητα και διογκώνει τις ανάγκες του σε σημείο που να τις μεταποιεί σε κοσμικές και μεταφυσικές αξίες. Κατ’ αυτό τον τρόπο, ολόκληρη η ύπαρξη κατρακυλά στον εκχυδαϊσμό: γιατί, στο μέτρο που κυβερνά η μάζα, τυραννά τις εξαιρέσεις, έτσι ώστε αυτές-εδώ να χάνουν την πίστη στον εαυτό τους και να γίνονται μηδενιστές… Παρακμή και ανασφάλεια όλων των ανώτερων τύπων· ο αγώνας ενάντια στη μεγαλοφυία («λαϊκή ποίηση» κ.λπ.). Συμπόνοια για τους κατώτερους και τους δεινοπαθούντες ως μέτρο για το ύψος/ανάστημα της ψυχής. Λείπει ο φιλόσοφος, ο ερμηνευτής της πράξης και όχι απλώς ο μετα-ποιητής της» (Νίτσε, ό.π., σσ. 84-85).

§2

Ο ισπανός φιλόσοφος Χοσέ Ορτέγκα υ Γκασσέτ ανήκει στους λίγους εκείνους φιλοσόφους που εννοούν τη φιλοσοφική δημιουργία ως έναν τιτάνιο πνευματικό αγώνα στα σταυροδρόμια και στις δημόσιες πλατείες. Πρόκειται, στ’ αλήθεια, για τον αγώνα που επιτρέπει σε έναν λαό να αποκτά ιστορική συνείδηση, να την εσωτερικεύει και συναφώς να αναγνωρίζει τη βαρύτητα των εκάστοτε ιστορικών στιγμών, που διέρχεται ο ίδιος ως έθνος ή κράτος, αλλά και ως μέρος ενός συνολικότερου κόσμου, ας πούμε του κόσμου της Ευρώπης. Αυτός ο κόσμος σήμερα είναι επίφοβος, εκθέτει σε θανάσιμους κινδύνους τους λαούς που συντάσσονται ή ταυτίζονται μαζί του. Ο ιστορικός του ορίζοντας είναι σκοτεινός και μέσα σε τούτη τη σκοτεινότητα έχει καταδικαστεί, προς το παρόν, να ζει και ο ελληνικός λαός με δική του ευθύνη. Την ίδια στιγμή, τα ανθρώπινα άτομα έχουν αποτύχει ως τώρα να οργανώσουν μια μετα-καπιταλιστική κοινοτική ζωή με υψηλό επίπεδο εμβίωσης, όπου η κοινωνία, ως επι-κοινωνία, δεν θα είναι συνονθύλευμα συμφερόντων και συμφεροντολόγων –καληώρα σαν τις βάρβαρες συντεχνίες του τηλεοπτικού θεάματος [=μαζικές συναυλίες για τους «δεινοπαθούντες»] ή τους παντός είδους πολιτικο-ιδεολογικούς [τους] κομισάριους– αλλά αυθεντική κοινότητα ενδιαφερόντων και δημιουργών πάνω σε μια κοινή υποστασιακή-πνευματική βάση.

§3

 Όπως επισημαίνει ο Ορτέγκα υ Γκασσέτ, το γεγονός σήμερα στην κοινωνία είναι η απόλυτη μαζοποίησή της, χωρίς τούτο να σημαίνει πως η μαζοποίηση είναι απροϋπόθετα αρνητικό χαρακτηριστικό· απλώς αποτυπώνει μια πραγματικότητα, που αποβαίνει καλή ή κακή από τους δρώντες και τα δρώμενα. Σε κάθε περίπτωση βέβαια, διευκρινίζει ο ισπανός φιλόσοφος, «η κοινωνία είναι πάντοτε η δυναμική ενότητα δυο παραγόντων: των μειοψηφιών και των μαζών» (Η εξέγερση των μαζών, σ. 38). Πώς εννοεί τις μειοψηφίες και πώς τις μάζες; Στις μειοψηφίες συγκαταλέγει «άτομα ή ομάδες ατόμων με ιδιαίτερες ιδιότητες» (ό.π.). Είναι οι ίδιοι περίπου σαν τους ανώτερους τύπους του Νίτσε. Οι ιδιαίτερες ιδιότητές τους δεν έχουν να κάνουν με αλαζονικές συμπεριφορές περί ανώτερων ανθρώπων, αλλά θεμελιωδώς με το γεγονός ότι τα άτομα αυτά είναι τα πιο δημιουργικά «που έχουν μεγάλες αξιώσεις από τους εαυτούς τους και πάνω τους σωρεύουν δυσκολίες και καθήκοντα» (ό.π., σ. 40). Πριν αξιώσουν από τους άλλους οτιδήποτε, πρώτα το αξιώνουν από τον εαυτό τους. Επομένως δεν είναι οι αισχρές μειοψηφίες των «εκπροσώπων» ή «αντιπροσώπων» που απαιτούν από τους [=απατούν τους] άλλους και στο όνομα των άλλων «ολοκλήρωση», «τελειοποίηση», «αξιοθέτηση», «δημοκρατία» «σοσιαλισμό» κ.λπ., χωρίς να απαιτούν όλα τούτα πρωτίστως από τον εαυτό τους. Στη μάζα, απεναντίας, ο φιλόσοφος εντάσσει τον μέσο άνθρωπο, που δεν διεκδικεί τίποτα πέρα από εκείνα τα δικαιώματα που τον κάνουν να είναι μάζα. Λαός, ως μάζα, συνιστά μια αφαίρεση, κατά Χάιντεγκερ, θεμελιωμένη στη μεταφυσική θεώρηση των πραγμάτων.

§4

Ο μέσος άνθρωπος είναι αυτός που ακολουθεί μιμητικά τις μαζικές συμπεριφορές, δεν διαφοροποιείται από τον κοινό τρόπο σκέψης και έτσι δεν αξιώνει τίποτα περισσότερο ή ιδιαίτερο από τον εαυτό του πέρα από αυτό που του υπαγορεύει η μάζα ή η μαζική υστερία της στιγμής. Μεταποιείται έτσι σε μαζάνθρωπο, χωρίς δημιουργικές ικανότητες και με μοναδικό στόχο, συνειδητά ή μη-συνειδητά, από εξουσιαζόμενος να γίνει εξουσιαστής. Αυτοί είναι, όπως μοναδικά σημειώνει ο Ορτέγκα υ Γκασσέτ,«απλοί φελλοί που επιπλέουν στα κύματα» (ό.π.). Αυτοί οι φελλοί διεκδικούν πάντοτε μια θέση στο προσκήνιο της κοινωνικής, πολιτικής, πολιτιστικής και πνευματικής ζωής. Πώς τη διεκδικούν; Με το να θέλουν να υποσκελίσουν, παντί τρόπω, τα δημιουργικά άτομα ή τις δημιουργικές ομάδες ατόμων: «η μάζα πιστεύει πως έχει το δικαίωμα να επιβάλει και να δώσει ισχύ νόμου σε κοινοτοπίες που γεννήθηκαν στα καφενεία» (ό.π., σ. 42). Πόσα, για παράδειγμα, ικανότερα και αξιότερα άτομα της δημοσιογραφίας ή της δημόσιας πληροφόρησης δεν υποσκελίζονται κάθε στιγμή από τα απαίδευτα τρωκτικά της συνδικαλιστικής-πολιτικής συντεχνίας που έχει εγκατασταθεί εντός και εκτός οργανισμών της δημόσιας πληροφόρησης. Τα τρωκτικά αυτά – και όλα τα παρόμοια στους διάφορους κοινωνικούς τόπους– γνωρίζουν πως δεν υπερβαίνουν το κοινότοπο, το μέτριο, το συμφεντορολογικό· κι όμως βρίσκουν το θράσος να διεκδικούν το αιώνιο ρίζωμα του δικού τους εξουσιασμού. Σε ένα τέτοιο ρίζωμα αποβλέπουν και τα αντιαισθητκά μαζικά θεάματα των ημερών μας στο όνομα πάντα της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας του λαού. Να γιατί πιο αφηρημένη έννοια απ’ αυτή του λαού δεν έχει εφευρεθεί έως σήμερα. Όπως διευκρινίζει και ο Χάιντεγκερ, με απόλυτη σαφήνεια, ο λαός, ως τέτοιος, έχει συγκεκριμένη ιστορικότητα μόνο στο μέτρο που διέπεται από μια φιλοσοφία, π.χ. όπως η φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων. Ποια είναι η σημερινή φιλοσοφία αυτού που ονομάζεται λαός; Ο άρτος, τα θεάματα και τα τσιφτετέλια των δεινοπαθούντων πολιτικάντηδων.

ΠΛΑΤΩΝ: Ἀπολογία Σωκράτους (40a-41c)

Τοῖς δὲ ἀποψηφισαμένοις ἡδέως ἂν διαλεχθείην ὑπὲρ τοῦ γεγονότος τουτουῒ πράγματος, ἐν ᾧ οἱ ἄρχοντες ἀσχολίαν ἄγουσι καὶ οὔπω ἔρχομαι οἷ ἐλθόντα με δεῖ τεθνάναι. ἀλλά μοι, ὦ ἄνδρες, παραμείνατε τοσοῦτον χρόνον· οὐδὲν γὰρ κωλύει διαμυθολογῆσαι πρὸς ἀλλήλους ἕως ἔξεστιν. ὑμῖν [40a] γὰρ ὡς φίλοις οὖσιν ἐπιδεῖξαι ἐθέλω τὸ νυνί μοι συμβεβηκὸς τί ποτε νοεῖ. ἐμοὶ γάρ, ὦ ἄνδρες δικασταί —ὑμᾶς γὰρ δικαστὰς καλῶν ὀρθῶς ἂν καλοίην— θαυμάσιόν τι γέγονεν. ἡ γὰρ εἰωθυῖά μοι μαντικὴ ἡ τοῦ δαιμονίου ἐν μὲν τῷ πρόσθεν χρόνῳ παντὶ πάνυ πυκνὴ ἀεὶ ἦν καὶ πάνυ ἐπὶ σμικροῖς ἐναντιουμένη, εἴ τι μέλλοιμι μὴ ὀρθῶς πράξειν. νυνὶ δὲ συμβέβηκέ μοι ἅπερ ὁρᾶτε καὶ αὐτοί, ταυτὶ ἅ γε δὴ οἰηθείη ἄν τις καὶ νομίζεται ἔσχατα κακῶν εἶναι· ἐμοὶ δὲ
[40b] οὔτε ἐξιόντι ἕωθεν οἴκοθεν ἠναντιώθη τὸ τοῦ θεοῦ σημεῖον, οὔτε ἡνίκα ἀνέβαινον ἐνταυθοῖ ἐπὶ τὸ δικαστήριον, οὔτε ἐν τῷ λόγῳ οὐδαμοῦ μέλλοντί τι ἐρεῖν. καίτοι ἐν ἄλλοις λόγοις πολλαχοῦ δή με ἐπέσχε λέγοντα μεταξύ· νῦν δὲ οὐδαμοῦ περὶ ταύτην τὴν πρᾶξιν οὔτ᾽ ἐν ἔργῳ οὐδενὶ οὔτ᾽ ἐν λόγῳ ἠναντίωταί μοι. τί οὖν αἴτιον εἶναι ὑπολαμβάνω; ἐγὼ ὑμῖν ἐρῶ· κινδυνεύει γάρ μοι τὸ συμβεβηκὸς τοῦτο ἀγαθὸν γεγονέναι, καὶ οὐκ ἔσθ᾽ ὅπως ἡμεῖς ὀρθῶς ὑπολαμβάνομεν, 
[40c] ὅσοι οἰόμεθα κακὸν εἶναι τὸ τεθνάναι. μέγα μοι τεκμήριον τούτου γέγονεν· οὐ γὰρ ἔσθ᾽ ὅπως οὐκ ἠναντιώθη ἄν μοι τὸ εἰωθὸς σημεῖον, εἰ μή τι ἔμελλον ἐγὼ ἀγαθὸν πράξειν.
Ἐννοήσωμεν δὲ καὶ τῇδε ὡς πολλὴ ἐλπίς ἐστιν ἀγαθὸν αὐτὸ εἶναι. δυοῖν γὰρ θάτερόν ἐστιν τὸ τεθνάναι· ἢ γὰρ οἷον μηδὲν εἶναι μηδὲ αἴσθησιν μηδεμίαν μηδενὸς ἔχειν τὸν τεθνεῶτα, ἢ κατὰ τὰ λεγόμενα μεταβολή τις τυγχάνει οὖσα καὶ μετοίκησις τῇ ψυχῇ τοῦ τόπου τοῦ ἐνθένδε εἰς ἄλλον τόπον. καὶ εἴτε δὴ μηδεμία αἴσθησίς ἐστιν ἀλλ᾽
[40d] οἷον ὕπνος ἐπειδάν τις καθεύδων μηδ᾽ ὄναρ μηδὲν ὁρᾷ, θαυμάσιον κέρδος ἂν εἴη ὁ θάνατος —ἐγὼ γὰρ ἂν οἶμαι, εἴ τινα ἐκλεξάμενον δέοι ταύτην τὴν νύκτα ἐν ᾗ οὕτω κατέδαρθεν ὥστε μηδὲ ὄναρ ἰδεῖν, καὶ τὰς ἄλλας νύκτας τε καὶ ἡμέρας τὰς τοῦ βίου τοῦ ἑαυτοῦ ἀντιπαραθέντα ταύτῃ τῇ νυκτὶ δέοι σκεψάμενον εἰπεῖν πόσας ἄμεινον καὶ ἥδιον ἡμέρας καὶ νύκτας ταύτης τῆς νυκτὸς βεβίωκεν ἐν τῷ ἑαυτοῦ βίῳ, οἶμαι
[40e] ἂν μὴ ὅτι ἰδιώτην τινά, ἀλλὰ τὸν μέγαν βασιλέα εὐαριθμήτους ἂν εὑρεῖν αὐτὸν ταύτας πρὸς τὰς ἄλλας ἡμέρας καὶ νύκτας— εἰ οὖν τοιοῦτον ὁ θάνατός ἐστιν, κέρδος ἔγωγε λέγω· καὶ γὰρ οὐδὲν πλείων ὁ πᾶς χρόνος φαίνεται οὕτω δὴ εἶναι ἢ μία νύξ. εἰ δ᾽ αὖ οἷον ἀποδημῆσαί ἐστιν ὁ θάνατος ἐνθένδε εἰς ἄλλον τόπον, καὶ ἀληθῆ ἐστιν τὰ λεγόμενα, ὡς ἄρα ἐκεῖ εἰσι πάντες οἱ τεθνεῶτες, τί μεῖζον ἀγαθὸν τούτου εἴη ἄν, ὦ ἄνδρες δικασταί; εἰ γάρ τις
[41a] ἀφικόμενος εἰς Ἅιδου, ἀπαλλαγεὶς τουτωνὶ τῶν φασκόντων δικαστῶν εἶναι, εὑρήσει τοὺς ὡς ἀληθῶς δικαστάς, οἵπερ καὶ λέγονται ἐκεῖ δικάζειν, Μίνως τε καὶ Ῥαδάμανθυς καὶ Αἰακὸς καὶ Τριπτόλεμος καὶ ἄλλοι ὅσοι τῶν ἡμιθέων δίκαιοι ἐγένοντο ἐν τῷ ἑαυτῶν βίῳ, ἆρα φαύλη ἂν εἴη ἡ ἀποδημία; ἢ αὖ Ὀρφεῖ συγγενέσθαι καὶ Μουσαίῳ καὶ Ἡσιόδῳ καὶ Ὁμήρῳ ἐπὶ πόσῳ ἄν τις δέξαιτ᾽ ἂν ὑμῶν; ἐγὼ μὲν γὰρ πολλάκις ἐθέλω τεθνάναι εἰ ταῦτ᾽ ἔστιν ἀληθῆ. ἐπεὶ
[41b] ἔμοιγε καὶ αὐτῷ θαυμαστὴ ἂν εἴη ἡ διατριβὴ αὐτόθι, ὁπότε ἐντύχοιμι Παλαμήδει καὶ Αἴαντι τῷ Τελαμῶνος καὶ εἴ τις ἄλλος τῶν παλαιῶν διὰ κρίσιν ἄδικον τέθνηκεν, ἀντιπαραβάλλοντι τὰ ἐμαυτοῦ πάθη πρὸς τὰ ἐκείνων —ὡς ἐγὼ οἶμαι, οὐκ ἂν ἀηδὲς εἴη— καὶ δὴ τὸ μέγιστον, τοὺς ἐκεῖ ἐξετάζοντα καὶ ἐρευνῶντα ὥσπερ τοὺς ἐνταῦθα διάγειν, τίς αὐτῶν σοφός ἐστιν καὶ τίς οἴεται μέν, ἔστιν δ᾽ οὔ. ἐπὶ πόσῳ δ᾽ ἄν τις, ὦ ἄνδρες δικασταί, δέξαιτο ἐξετάσαι τὸν ἐπὶ Τροίαν ἀγαγόντα
[41c] τὴν πολλὴν στρατιὰν ἢ Ὀδυσσέα ἢ Σίσυφον ἢ ἄλλους μυρίους ἄν τις εἴποι καὶ ἄνδρας καὶ γυναῖκας, οἷς ἐκεῖ διαλέγεσθαι καὶ συνεῖναι καὶ ἐξετάζειν ἀμήχανον ἂν εἴη εὐδαιμονίας; πάντως οὐ δήπου τούτου γε ἕνεκα οἱ ἐκεῖ ἀποκτείνουσι· τά τε γὰρ ἄλλα εὐδαιμονέστεροί εἰσιν οἱ ἐκεῖ τῶν ἐνθάδε, καὶ ἤδη τὸν λοιπὸν χρόνον ἀθάνατοί εἰσιν, εἴπερ γε τὰ λεγόμενα ἀληθῆ.

***
Μ᾽ εκείνους όμως που μου δώκανε αθωωτική ψήφο θα μιλούσα ευχαρίστως γι᾽ αυτό που έγινε, ενόσω οι ένδεκα βρίσκονται ακόμη σε δουλειά και εγώ δεν πηγαίνω ακόμα εκεί που πρέπει να πάω, για να θανατωθώ. Μείνετε λοιπόν μαζί μου, ω άνδρες, αυτή την ώρα· γιατί τίποτε δεν μας εμποδίζει να τα πούμε μεταξύ μας, όσο μας αφήνουν. Γιατί σε σας,
[40a] σα φίλοι που είσθε, θέλω να σας δείξω τί σημαίνει αυτό που μου συνέβηκε. Γιατί εμένα, ω δικαστές (και όταν εσάς σας ονομάζω δικαστές, σωστά νομίζω πως σας ονομάζω) μου ᾽τυχε κάτι σαν θαύμα. Γιατί η μαντική δύναμη που έχω πάντα, από την θεότητα που ξέρετε, πρωτύτερα ήτανε πολύ συχνή πάντα και μου εναντιωνότανε και στα μικρότερα πράγματα, όταν πήγαινα να κάνω τίποτε που δεν ήτανε σωστό· και τώρα μου συνέβηκαν αυτά εδώ που και μόνοι σας τα βλέπετε και που θα φαντάζετο κανένας, όπως όλοι το πιστεύουν, πως είναι τα μεγαλύτερα κακά. Εμένα λοιπόν
[40b] ούτε όταν βγήκα το πρωί από το σπίτι μου μού εναντιώθηκε το σημάδι αυτό του θεού, ούτε όταν παρουσιάσθηκα εδώ στο δικαστήριο, ούτε στον λόγο μου απάνω, όταν πήγαινα να πω κάτι, μολονότι σε άλλους λόγους, σε πολλά μέρη, μ᾽ εμπόδισε απάνω στην ώρα που μιλούσα. Τώρα όμως πουθενά σε όλη αυτή την ιστορία, ούτε σε πράξη καμιά ούτε σε λόγο μού έχει εναντιωθεί. Ποιά λοιπόν είναι η αιτία, κατά τη γνώμη μου; Εγώ θα σας το πω· γιατί αυτό που μου συνέβηκε πάει να μου βγει σε καλό, και δεν είναι σωστό, όπως το παίρνουμε εμείς,
[40c] όσοι νομίζουμε πως είναι κακό να πεθάνει κανένας. Εμένα μου δόθηκε μια μεγάλη απόδειξη γι᾽ αυτό το πράγμα· γιατί δεν ήτανε ποτέ δυνατόν να μη μου εναντιωθεί το συνηθισμένο σημάδι του θεού, αν δεν έμελλα να κάμω κάτι καλό.
Έπειτα ας το συλλογισθούμε και έτσι, πόσες δηλαδή ελπίδες μας δίνει με το να είναι καλό πράγμα. Γιατί ένα από τα δύο είναι το να πεθάνει κανένας· ή είναι δηλαδή σαν να μην είναι, ούτ᾽ έχει αίσθηση από τίποτε ο πεθαμένος, ή όπως λένε κάποια αλλαγή είναι ο θάνατος και η ψυχή αλλάζει κατοικία από τον τόπο αυτό σε άλλο τόπο. Και αν καμιά αίσθηση δεν υπάρχει πια αλλά
[40d] είναι σαν ύπνος, όπως όταν κοιμάται κανείς και ούτε όνειρο βλέπει κανένα, θα ήτανε θαυμάσιο κέρδος ο θάνατος. Γιατί εγώ φαντάζομαι πως αν διαλέξει κανένας αυτή τη νύχτα, που έτσι βαριοκοιμήθηκε, ώστε ούτε όνειρο είδε, και ύστερα συγκρίνει με τις άλλες νύχτες και τις ημέρες της ζωής του τη νύχτα αυτή, και συλλογισθεί και πει πόσες ημέρες και νύχτες έζησε καλύτερα και γλυκύτερα στη ζωή του, πιστεύω πως,
[40e] όχι ένας ιδιώτης, μα και ο μέγας βασιλεύς ευκολομέτρητες θα τις βρει αυτές μπροστά στις άλλες ημέρες και τις νύχτες. Αν είναι λοιπόν τέτοιο πράγμα ο θάνατος, εγώ λέω πως είναι κέρδος. Γιατί τίποτε περισσότερο δεν φαίνεται να είναι έτσι όλος ο καιρός παρά μια νύχτα. Κι αν είναι πάλι ο θάνατος σαν ταξίδι από δω σε άλλο τόπο, και είναι αληθινά αυτά που λένε, πως εκεί πέρα βρίσκονται όλοι οι πεθαμένοι, τί μεγαλύτερο καλό θα ήτανε απ᾽ αυτό, ω δικαστές; Γιατί όταν
[41a] φθάσει κανένας στον Άδη, αφού γλιτώσει απ᾽ αυτούς που λένε πως είναι δικαστές, και βρει τους αληθινούς δικαστές, αυτούς που λένε πως δικάζουν εκεί, τον Μίνω και τον Ραδάμανθυ και τον Αιακό και τον Τριπτόλεμο και τους άλλους, όσοι από τους ημίθεους ζήσανε δίκαια στη ζωή τους, άσχημο τάχα θα ήτανε τέτοιο ταξίδι; Ή για να βρεθείτε πάλι με τον Ορφέα και τον Μουσαίο και τον Ησίοδο και τον Όμηρο, πόσα δεν θα ᾽δινε ο καθένας από σας; Εγώ τουλάχιστον χίλιες φορές θα ήθελα να πεθάνω, αν είναι αληθινά αυτά· γιατί
[41b] και για μένα θαυμαστό θα ήτανε να μείνω εκεί πέρα, αν έβρισκα τον Παλαμήδη και τον Αίαντα, τον γιο του Τελαμώνος, και όποιον άλλον από τους παλαιούς που θανατώθηκε από άδικη κρίση· να συγκρίνω τα πάθη μου με τα δικά τους δεν είναι δυσάρεστο πράγμα, κατά τη γνώμη μου. Και το καλύτερο από όλα να περνώ τη ζωή μου με το να ρωτάω και να ερευνώ κι εκείνους εκεί, όπως τους εδώ, ποιός τάχα είναι σοφός απ᾽ αυτούς και ποιός νομίζει πως είναι και δεν είναι. Και πόσα δεν θα ᾽δινε κανένας, ω δικαστές, να ρωτήσει εκείνον που οδήγησε
[41c] το μεγάλο στράτευμα στην Τροία ή τον Οδυσσέα ή τον Σίσυφο και χίλιους άλλους να πούμε, και άνδρες και γυναίκες, που να τους μιλεί κανένας και να τους συναναστρέφεται και να τους ρωτάει θα ήτανε μια θαυμαστή ευτυχία. Και γι᾽ αυτό εκείνοι εκεί βέβαια δεν θανατώνουν κανέναν. Γιατί και στα άλλα είναι πιο ευτυχισμένοι αυτοί εκεί από τους εδώ και όλον τον καιρό είναι αθάνατοι, αν είναι αληθινά τα λεγόμενα.