ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ - Σαμία (440-464)

440 ΔΗ. ἂν λάβω ξύλον, ποήσω τὰ δάκρυ᾽ ὑμῶν ταῦτ᾽ ἐγὼ

ἐκκεκόφθαι. τίς ὁ φλύαρος; οὐ διακονήσετε
τῷ μαγείρῳ; πάνυ γάρ ἐστιν ἄξιον, νὴ τὸν Δία,
ἐπιδακρῦσαι· μέγα γὰρ ὑμῖν ᾤχετ᾽ ἐκ τῆς οἰκίας
ἀγαθόν· αὐτὰ τἄργα δηλοῖ. χαῖρ᾽, Ἄπολλον φίλτατε,
445 ἐπ᾽ ἀγαθῇ τύχῃ τε πᾶσι τοὺς γάμους ‹οὓς› μέλλομεν
‹νῦν› ποεῖν ἡμῖν γενέσθαι δὸς σύ· μέλλω γὰρ ποεῖν
τοὺς γάμους, ἄνδρες, καταπιὼν τὴν χολήν· τήρ[ει δὲ σύ,
δέσποτ᾽, αὐτὸς ἵνα γένωμαι μὴ ᾽πίδηλος μηδ[ενί,
ἀλλὰ τὸν ὑμέναιον ᾄδειν εἰσανάγκασόν με σύ·
450 ἀξιῶ γὰρ ο]ὐκ ἄριστά γ᾽ ὡς ἔχω νῦν· ἀλλὰ τί;
εἴθε μόνο]ν ἔλθοι. (ΝΙ.) σὺ πρότερος, Μοσχίων, πρόσελθέ μου.
(ΜΟ.) ἀλλ᾽ ἐγώ. π]άτερ, τί πο‹ι›εῖς ταῦτα; (ΔΗ.) ποῖα, Μοσχίων;
(ΜΟ.) ποῖ᾽, ἐρωτ]ᾷς; διὰ τί Χρυσὶς οἴχετ᾽ ἀπιοῦσ᾽, εἰπέ μοι.
(ΔΗ.) [ . . . ] πρεσβεύεταί τις πρός ἐμέ· δεινόν. οὐχὶ σόν,
455 μὰ τὸν Ἀ]πόλλω, τοὔργον ἐστὶν ἀλλὰ παντελ[ῶς ἐμόν·
τίς ὁ φλύ]αρος; — δεινὸν ἤδη· συναδικεῖ μ᾽ οὗτος. (ΜΟ.) [τί φῄς;
(ΔΗ.) καταφα]νῶς· τί γὰρ προσέρχεθ᾽ ὑπὲρ ἐκείνης ἀν[ακρινῶν;
χρῆν γὰρ αὐτῷ τοῦτο δήπου γ᾽ ε[ἰδέναι. [ΜΟ.] τί τ]οὺς φίλους
προσδοκᾷς ἐρεῖν πυθομένους; (ΔΗ.) τ[. . .]κω Μοσχίων,
460 τοὺς φίλους — ἔα μ᾽. (ΜΟ.) ἀγεννὲς ἂν πο[οίη]ν ἐπιτρέπων.
(ΔΗ.) ἀλλὰ κωλύσεις μ᾽; (ΜΟ.) ἔγωγε. (ΔΗ.) τοῦθ᾽, ὁρᾶ[θ᾽, ὑ]περβολή·
τοῦτο τῶν δεινῶν ἐκείνων δεινό[τερο]ν. (ΜΟ.) οὐ πάντα γὰρ
ἐπιτρέπειν ὀργῇ προσήκει. ΝΙ. Δημέα, καλῶς λέγει.
ΜΟ. ἀποτρέχειν αὐτῇ φράσον δεῦρ᾽ εἰσιών, Νικήρατε.

***

440 ΔΗΜ. Αν πάρω κάνα ξύλο, θα κάνω εγώ να κοπούν
αυτά τα δάκρυά σας. Τί ανοησίες είν᾽ αυτές;
Δεν θα βοηθήσετε τον μάγειρο; Είναι πραγματικά
αυτό άξιο, μα τον Δία, για κλάματα. Γιατί χάσατε
από το σπίτι μεγάλο θησαυρό· το δείχνουνε
τα κατορθώματά της. Σε χαιρετώ, αγαπητέ Απόλλωνα,
445 και δώσε συ να γίνουν για το καλό όλων μας
οι γάμοι που πρόκειται τώρα να κάνουμε.
Γιατί θα κάνω, θεατές, τους γάμους καταπίνοντας
την πίκρα μου. Θεέ μου, βοήθησέ με να μη φανερωθώ
σε κανέναν, αλλά συ ανάγκασέ με να τραγουδήσω
450 τον υμέναιο. Δεν έχω βέβαια αξίωση να τραγου-
δήσω άριστα, έτσι όπως είμαι τώρα — αλλά
τί λέω; Εύχομαι μόνο να έρθει.
ΝΙΚ. Συ, Μοσχίων, πλησίασέ τον πριν από μένα. ΜΟΣ. Καλά.
Πατέρα, γιατί τα κάνεις αυτά; ΔΗΜ. Ποιά, Μοσχίων;
ΜΟΣ. Ρωτάς ποιά; Γιά πες μου, γιατί η Χρυσίς έφυγε
από το σπίτι; ΔΗΜ. Ήρθε και συνήγορός της. Φοβερό!
Αυτό δεν είναι, μα τον Απόλλωνα, δουλειά δική σου
455 αλλά πέρα για πέρα δική μου. Τί ανοησίες λες;
Είναι φοβερό! Κι αυτός είναι εναντίον μου. ΜΟΣ. Τί λες;
ΔΗΜ. Είναι ολοφάνερο. Γιατί έρχεται να κάνει ανακρίσεις
για κείνη; Έπρεπε αυτός να τα ξέρει αυτά. ΜΟΣ. Τί περιμένεις
να πουν οι φίλοι όταν το μάθουν; ΔΗΜ. Τί περιμένω, Μοσχίων,
460 να πουν οι φίλοι — άφησέ με. ΜΟΣ. Θα ήταν ανανδρία να το ανεχτώ.
ΔΗΜ. Θα με εμποδίσεις; ΜΟΣ. Και βέβαια. ΔΗΜ. Αυτό, βλέπετε, ξεπερνά
τα όρια· αυτό είναι πιο φοβερό απ᾽ τα άλλα. ΜΟΣ. Δεν πρέπει
όλα να τ᾽ αφήνεις στην οργή σου. ΝΙΚ. Καλά λέει, Δημέα
ΜΟΣ. Πήγαινε μέσα, Νικήρατε, να της πεις να τρέξει γρήγορα εδώ.

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Αττικισμός, η «καλή» και η «κακή» γλώσσα

11.2.3 Μια μικρή ιστορική παρένθεση

Έχουμε ήδη πει ότι η αξιολόγηση της καθαρεύουσας ως «καλής» γλώσσας, κατάλληλης για «υψηλές» γλωσσικές χρήσεις (επιστήμη, δίκαιο, διοίκηση), οφείλεται στην αξιολόγηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, και ειδικότερα της αττικής διαλέκτου του 5ου-4ου αιώνα π.Χ. στην οποία γράφτηκαν τα μεγάλα έργα της αρχαιότητας (ιστορία, φιλοσοφία, ρητορική, αρχαίο θέατρο κλπ.), ως πρότυπης γλώσσας. Με ανάλογο τρόπο τα λατινικά, η γλώσσα της ένδοξης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αξιολογήθηκαν ως πρότυπη γλώσσα και κυριάρχησαν ως γλώσσα της επιστήμης και της φιλοσοφίας στη δυτική Ευρώπη μέχρι τον 17ο αιώνα.

Αλλά για το νεαρό ελληνικό κράτος, όπως δημιουργήθηκε με την επανάσταση του 1821, η καθαρεύουσα είχε έναν πρόσθετο ρόλο να παίξει. Πολλοί Ευρωπαίοι, λάτρεις και θαυμαστές της αρχαίας Ελλάδας, αμφισβητούσαν ότι οι Νεοέλληνες και η γλώσσα τους, η ομιλούμενη γλώσσα, είχαν σχέση με την αρχαία Ελλάδα. Θεωρούσαν ότι οι Έλληνες και η γλώσσα τους είχαν «χαλάσει» από την υποταγή τους σε αλλόγλωσσους κατακτητές. Οι Νεοέλληνες, με άλλα λόγια, δεν είχαν σχέση με τους αρχαίους Έλληνες, και η γλώσσα τους ήταν, το πολύ, μια αλλοιωμένη, χαλασμένη απόγονος της αρχαίας. Πίσω από τις απόψεις αυτές κρυβόταν μια, επιστημονικά άκυρη, αντίληψη για φυλετική καθαρότητα και για τη γλωσσική αλλαγή ως αλλοίωση και φθορά. Αλλά όπως δεν υπάρχει φυλετική καθαρότητα, δεν υπάρχει και γλωσσική καθαρότητα - τα έχουμε ήδη πει. Μπροστά στις αμφισβητήσεις αυτές, η καθαρεύουσα χρησιμοποιήθηκε για να δείξει στους αμφισβητίες Ευρωπαίους ότι, πέρα από τη «χαλασμένη» ομιλούμενη γλώσσα, υπάρχει μια «καθαρή» μορφή ελληνικής, η καθαρεύουσα, που έδειχνε, και βεβαίωνε, τη συνέχεια με την αρχαία Ελλάδα και τη γλώσσα της.

Για τους υποστηρικτές της ομιλούμενης γλώσσας, τους δημοτικιστές, δεν χρειαζόταν η εμμονή στην καθαρεύουσα για να αποδείξει κανείς στους καχύποπτους Ευρωπαίους τη σχέση της νέας με την αρχαία γλώσσα. Η ομιλούμενη γλώσσα μπορούσε να βεβαιώσει τη συνέχεια, αρκεί να αποδεχτεί κανείς ότι η γλωσσική αλλαγή δεν είναι αλλοίωση και φθορά και ότι ο γλωσσικός δανεισμός δεν είναι «ρύπανση» αλλά διαδικασία που συνοδεύει την ιστορία κάθε γλώσσας. Χρειάστηκαν πολλά χρόνια και πολλοί αγώνες για να κερδίσει η ομιλούμενη γλώσσα, η δημοτική, τον ρόλο που της αναλογούσε, τον ρόλο της εθνικής γλώσσας. Θα μιλήσουμε περισσότερο για το πρόβλημα αυτό στο επόμενο κεφάλαιο.

Εσύ ο διαφορετικός

Τρέχουν συνέχεια οι άνθρωποι. Τρέχουν όλο και πιο πολύ. Τρέχεις και εσύ μαζί τους.

Σαν αυτά τα τεράστια κοπάδια μικρών ψαριών διαλέγετε δρόμους, τους ακολουθείτε μαζί, καταβροχθίζεστε από μεγαλύτερα ψάρια συλλογικά.

Και πάντα αυτό που σε νοιάζει δεν είναι να σωθείς. Ακόμα και αν νοιώθεις τον κίνδυνο, δεν είναι αυτός που σε τρομάζει. Όχι όχι. Σε τρομάζει το να διαφέρεις. Να πάρεις μια στροφή διαφορετική από τον διπλανό σου, να φορέσεις λέπια διαφορετικά…

Και έτσι κυλάει όλη σου η ζωή.
Ξυπνάς και μηχανικά φοράς τον χαρακτήρα που σου έμαθαν να έχεις. Ακολουθείς το ρεύμα ενώ η καρδιά σου, σαν μικρό παιδί, ωρύεται και σε τραβάει προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Ξοδεύεις για πράγματα που δεν σου αρέσουν, κάνεις το τραπέζι σε ανθρώπους που δεν συμπαθείς, ντρέπεσαι να πεις ποιός είσαι γιατί θα σε κρίνουν, φοβάσαι να κλάψεις γιατί αυτόματα θεωρείσαι αδύναμος, εξαντλείσαι από δίαιτες γιατί ξέρεις πως λίγοι πλέον έχουν την υπομονή να σε γνωρίσουν πραγματικά.

Μα όχι φίλε μου, δεν είναι αυτή η ζωή.

Και ποιός σου είπε ότι αξίζουν αυτοί που θα σε αγαπήσουν για το όμορφο σου σώμα;
Ποιός σου είπε ότι τα ακριβά σου ρούχα θα σου εξασφαλίσουν έμπιστους φίλους;
Μα δεν κουράστηκες ακόμα;
Δεν εξαντλήθηκες να προσπαθείς να γίνεις κάτι που δεν είσαι;

Βυθίσου στην σιωπή, πολλές φορές η μοναξιά μας λέει αλήθειες που αρνιόμαστε να δούμε…
Άφησε λίγο πάνω στο τραπέζι όσα σου έμαθαν οι άλλοι, όσα έπεισες εσύ τον εαυτό σου ότι πρέπει να κάνεις. Κοίταξε τα.

Κατάλαβες ότι τα ίδια κάνουν όλοι;
Κατάλαβες ότι διδάξαμε ο ένας στον άλλον πώς να είμαστε ολόιδιοι; Κατάλαβες ότι όλο και πιο πολύ ξεχνάς ποιος είσαι και γίνεσαι ένα με το πλήθος;

Αν θες κράτησέ τα. Τι γλυκά που θα συνεχίσεις να ζεις.
Τι ελεύθερα που θα συνεχίσεις να ζεις!

Απαλλάξου από τις σκιές που σκέπαζαν τον εαυτό σου, που έκρυβαν αυτό πoυ πραγματικά είσαι. Δες καθαρά όσα πραγματικά αγαπάς, όσα σε ενδιαφέρουν, όσα ονειρεύεσαι, όσα απεχθάνεσαι, όσα βαριέσαι. Γνώρισε ποιος είσαι και χάρισε στον εαυτό σου όλα αυτά που ζητάει, όλα αυτά που έχει ανάγκη, όσα ονειρεύεται και όχι όσα ονειρεύονται οι άλλοι.

Βρες την φωνή σου και σώπασε την δική τους.
Άρχισε να ζεις όπως σε προστάζει η ψυχή σου γιατί δεν θα είσαι εδώ αιώνια. Δεν είναι κρίμα να ζεις την ζωή σου σαν κάποιος άλλος;

Και αν κάνεις λάθη, και αν έχεις ιδιοτροπίες και άλλες ιδιαιτερότητες να τ’ αγαπάς όλα αυτά, είναι ολόδικα σου, είναι πειστήρια ότι έχεις την δύναμη να είσαι εσύ.

Και αν σε κρίνουν που είσαι ο εαυτός σου, που είσαι μοναδικός, που είσαι διαφορετικός απ’ όσα έχουν συνηθίσει, μην φοβηθείς, απλά δείξε τους τον δρόμο…

Πώς καταλαβαίνεις αν υπάρχει έρωτας;

Η επιστήμη του έρωτα είναι μια απ’ τις πιο δυσνόητες και περίπλοκες εφευρέσεις των ανθρώπων. Κάποιες φορές μπορεί να βασίζεται στα μαθηματικά, άλλες στην ψυχολογία, άλλες στη βιολογία κι άλλες στην απλή παρατήρηση και εμπειρία. Η αλήθεια, όμως, είναι πως καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι ολόιδια με μία άλλη, αφού ο κάθε διαφορετικός άνθρωπος και ο κάθε διαφορετικός συνδυασμός ανθρώπων αρκούν για να μεταβάλλουν το αποτέλεσμα σε τεράστιο βαθμό, αφαιρώντας μας το προνόμιο του να το υπολογίσουμε με ακρίβεια.

Πολλές θεωρίες, ωστόσο, υποστηρίζουν πως ο καθένας από εμάς ζει τον έρωτα μόνος του, είτε βρίσκεται σε σχέση και έχει ανταπόκριση είτε όχι. Ο έρωτας δεν παύει, άλλωστε, να είναι ένα συναίσθημα το οποίο, όσο κι αν νιώσεις πως μοιράζεσαι με κάποιον άλλο, στο τέλος της ημέρας βιώνεις μόνος σου, στο μυαλό σου. Και τελικά, όσο κι αν προσπαθήσεις να υπολογίσεις αν ο άνθρωπος που έχεις δίπλα σου νιώθει το ίδιο συναίσθημα στον ίδιο ή άλλο βαθμό από σένα, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δε θα μπορέσει ποτέ να είναι ακριβής και αληθινή.

Παρ’ ολ’ αυτά, οι άνθρωποι έχουν καταφέρει να μαζέψουν ανά τα χρόνια ένα σωρό τρόπους για να προσεγγίζουν όσο το δυνατόν περισσότερο τη λύση αυτής της εξίσωσης. Mε άλλα λόγια, το αν ο άνθρωπος που τους ενδιαφέρει ενδιαφέρεται εξίσου γι’ αυτούς ή όχι. Κι αυτοί οι τρόποι συνοψίζονται στους τρεις βασικούς άξονες που θα δούμε σήμερα!

Πρώτος έρχεται αυτός της ασφάλειας. Ο άνθρωπος είναι γνωστό πως είναι ένα ον που δε λειτουργεί καλά απέναντι στο άγνωστο. Για αυτόν είναι πανεύκολο να υποθέσει πως καθετί που τον κάνει να νιώθει άβολα αποτελεί απειλή και οι μηχανισμοί άμυνας που έχει για αυτές τις περιπτώσεις είναι βέβαιο πως θα τον βγάλουν απ’ την εκάστοτε τέτοια κατάσταση χωρίς ιδιαίτερο κόπο.

Όταν μιλάμε για ρομαντικές σχέσεις, λοιπόν, το πρώτο πράγμα που φανερώνει το αν ο άλλος ενδιαφέρεται ή όχι -αλλά και το αν ενδιαφερόμαστε εμείς, σε περίπτωση που δεν είμαστε σίγουροι ακόμα για τα συναισθήματά μας- είναι το μέγεθος της ασφάλειας που παρέχεται και λαμβάνεται στη μεταξύ μας συνύπαρξη.

Το να μπορείς να μοιραστείς σημαντικά κομμάτια της ζωής σου με άνεση, το να μπορείς να αφήσεις τις όχι και τόσο κοσμικές πτυχές του εαυτού σου να φανερωθούν χωρίς δεύτερη σκέψη, το να μην ξεροσταλιάζεις πάνω απ’ το τηλέφωνο περιμένοντας ένα μήνυμα, επειδή στο μυαλό σου είναι δεδομένο πως αυτό θα έρθει – όλα αυτά είναι σημάδια πως έχεις ερωτευτεί για τα καλά.

Το να φτιάχνει χρόνο για σένα, το να ενδιαφέρεται για κάθε πλευρά της ζωής σου, το να προσπαθεί να μάθει και να πάρει μια -μικρή έστω- γεύση από όλα σου τα ενδιαφέροντα, το να νιώθει την ανάγκη να μοιραστεί μαζί σου τις έγνοιες και τις σκέψεις του – όλα αυτά είναι σημάδια πως ο άνθρωπος που έχεις απέναντί σου σε έχει ερωτευτεί για τα καλά.

Γιατί, αν το καλοσκεφτείς, τίποτα από τα παραπάνω δε συμβαίνει ανάμεσα σε μας και έναν άγνωστο ή κάποιον που αντιπαθούμε. Ο λόγος; Μαζί του δε νιώθουμε την απαραίτητη ασφάλεια για να γίνουμε ευάλωτοι, ενώ ταυτόχρονα εκπέμπουμε το σήμα πως δεν έχουμε καμία διάθεση να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη του αδιάφορου συνομιλητή μας.

Δεύτερος άξονας, εκείνος του θαυμασμού. Ο σεβασμός κι ο θαυμασμός αποτελούν δύο έννοιες αλληλένδετες και πέρα για πέρα σημαντικές σε μία σχέση. Αν ο άνθρωπός μας δε μας σέβεται και δε μας θαυμάζει ή αν, αντίστοιχα, δεν τρέφουμε ανάλογα αισθήματα για αυτόν κι εμείς, η σχέση είναι πέρα για πέρα καταδικασμένη.

Όταν, απ’ την άλλη, νιώθουμε μαγεμένοι από το πλάσμα που έχουμε μπροστά μας, όταν μέσα στο κεφάλι μας οποιοσδήποτε κι αν συγκριθεί μαζί του θα βγει σίγουρα χαμένος, τα πράγματα στο κομμάτι του έρωτα είναι ολοφάνερα. Ο τρόπος να καταλάβει κανείς αν υπάρχει θαυμασμός απ’ την άλλη πλευρά, βέβαια, είναι το να εστιάσει στα κομπλιμέντα που δέχεται από εκεί. Προσοχή, όμως, γιατί εδώ είναι πανεύκολο να μπερδευτούμε και να υποθέσουμε πως μια απλή κολακεία πρόκειται για ένα βαθύτερο νοιάξιμο.

Στην ταινία “He’s just not that into you”, η Scarlett Johansson μας λέει πως κάθε γυναίκα θέλει να ακούσει ένα κομπλιμέντο για τον εξωτερικό και ένα για τον εσωτερικό της κόσμο. Αυτό που ακούμε εμείς είναι πως κάθε άνθρωπος χρειάζεται μια επιβεβαίωση για το κομμάτι του εαυτού του που δείχνει σε όλους και για τα στοιχεία της προσωπικότητάς του που γίνονται φανερά μονάχα σε όποιον τον μαθαίνει καλύτερα.

Ηθικό δίδαγμα: όσο πιο προσωπικό, στοχευμένο, συγκεκριμένο, πρωτότυπο και ειλικρινές το κομπλιμέντο που δίνουμε και λαμβάνουμε, τόσο μεγαλύτερος ο θαυμασμός -και ο σεβασμός- που νιώθουμε και εκπέμπουμε.

Κα φυσικά δε θα μπορούσε να είναι άλλος ο τρίτος, από εκείνον που συνιστά η επικοινωνία. Κάθε ανθρώπινη σχέση, για να μπορέσει να λειτουργήσει καλά, χρειάζεται έναν στοιχειώδη βαθμό επικοινωνίας. Είτε μιλάμε για δουλειά, είτε μιλάμε για έρωτα, είτε μιλάμε για φιλία, είτε για οικογένεια, αν τα ενδιαφερόμενα άτομα δε βρίσκονται στο «ίδιο μήκος κύματος» το γλυκό δε δένει– κι αυτό βγαίνει προς τα έξω. Πιο συγκεκριμένα στις σχέσεις, τώρα, πολλοί μπερδεύουν την πολλή επικοινωνία με την καλή επικοινωνία. Κι όμως, υπάρχουν άνθρωποι που ανταλλάσσουν δύο μηνύματα τη μέρα και βρίσκονται σε πολύ καλύτερη μοίρα από εκείνους που ξημεροβραδιάζονται στο τηλέφωνο.

Δε λέω, όταν κάποιος είναι ερωτευμένος θέλει να βρίσκεται με το έτερον ήμισυ όσο το δυνατόν περισσότερο κι όταν η φυσική συνύπαρξη εμποδίζεται απ’ την καθημερινότητα, η τεχνολογία πάσης φύσεως αποτελεί εξαίρετο αγωγό για τη γεφύρωση του όποιου χάσματος. Αυτό, όμως, δε σημαίνει πως όταν μπαίνει κανείς σε μία σχέση πρέπει να ασχολείται μονάχα με αυτήν.

Η ουσιαστική επικοινωνία, λοιπόν, έχει δύο -βασικά- θετικά στοιχεία να προσφέρει. Πρώτον, αποτελεί κρίσιμο δείκτη της πραγματικής χημείας μεταξύ δύο ατόμων. Δεύτερον, διατηρεί ζωντανό το σασπένς που τρέφει τον έρωτα για μεγαλύτερο διάστημα, παρατείνοντας αισθητά την περίοδο χάριτος ενός νέου ζευγαριού.

Αντί, λοιπόν, να πέφτουμε στην παγίδα του «ποιος έδειξε και τι πρώτος», ένας έξυπνος τρόπος για να υπολογίσουμε τα επίπεδα έρωτα στον εαυτό μας και τον σύντροφό μας είναι το να παρατηρήσουμε το πόσο καλά συνεννοούμαστε, το πόσο αποζητάμε τη διά ζώσης επαφή και το πόσο δύσκολο μας είναι όταν περνάνε αρκετές ώρες χωρίς να συνομιλήσουμε με τον άλλον.

Fun tip: Έρευνες έχουν δείξει πως αυτοί που ερωτεύονται τείνουν να ξεσηκώνουν λέξεις, φράσεις ή τόνους του αντικειμένου του πόθου τους ασυνείδητα. Παρατήρησέ το στον εαυτό σου και στον σύντροφό σου και θα καταλάβεις πολλά!

Παράδεισος είναι η καλοσύνη στο βλέμμα των ματιών που αγαπάς

Όπως αναφέρεται σε πολλές ψυχολογικές έρευνες και μελέτες είναι πολύ σημαντική ήδη από την βρεφική ηλικία η βλεμματική επαφή που αναπτύσσεται ανάμεσα στη μητέρα και στο βρέφος. Το βρέφος, λοιπόν, κοιτάζει την μητέρα και προσδοκά να λάβει από αυτή όλη την αγάπη, την τρυφερότητα, τη στοργή και την συναισθηματική διαθεσιμότητα που χρειάζεται για να δομήσει την ψυχοσυναισθηματική του υγεία.

Η σημασία της τρυφερότητας και της στοργής

Μάλιστα, όπως έχει παρατηρηθεί σε νεογνά τα οποία βρίσκονται σε νοσοκομεία χωρίς να αναλαμβάνουν οι γονείς τους να τα φροντίσουν, χωρίς την αγκαλιά και την τρυφερότητα που χρειάζονται κινδυνεύει, λόγω της θλίψης που βιώνουν, ακόμα και η ίδια τους η ζωή.

Θα μελετήσουμε το συναίσθημα της τρυφερότητας και της στοργής, το οποίο μπορεί ως βάλσαμο να γλυκάνει τη ζωή του κάθε ανθρώπου.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από την βρεφική και την παιδική ηλικία όπου είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να δείχνουν στα παιδιά τους και με την συμπεριφορά τους αλλά και με το βλέμμα τους ότι πραγματικά τα αγαπούν, τα αποδέχονται όπως είναι και να είναι τρυφεροί και στοργικοί μαζί τους. Τα παιδιά με την αγάπη, την άνευ όρων αποδοχή οικοδομούν υγιείς βάσεις προσωπικότητας και διαπροσωπικών σχέσεων.

Μετέπειτα, συνεχίζοντας στο στάδιο της εφηβικής ηλικίας ο έφηβος ξεκινά να καλύπτει τόσο τον ίδιο του τον εαυτό όσο και τον κόσμο γύρω του. Είναι όμως πολύ εποικοδομητικό να έχει μάθει να σέβεται τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων αλλά και τα δικά του. Τα βιώματα που έχουν ζήσει οι έφηβοι από παιδιά ουσιαστικά αποτελούν τη βάση, το πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπουν τον κόσμο.

Όταν έχουν μεγαλώσει σε ένα οικογενειακό περιβάλλον όπου κυριαρχεί η αγάπη, η στοργή, η βοήθεια και η συνεργασία έχουν και τα ίδια τα παιδιά ένα υγιές συνεργατικό και συντροφικό πρότυπο ζωής.

Συντροφικότητα, η συνάντηση με ένα άλλο πρόσωπο

Στην ενηλικίωση ο κάθε άνθρωπος πριν προβεί στην επιλογή του κατάλληλου συντρόφου χρειάζεται να μπορεί πρώτα να ανακαλύψει τον εαυτό του και τι είναι αυτό που ο ίδιος επιζητά να βρει στο σύντροφο που ελεύθερα και ενσυνείδητα θα επιλέξει. Σίγουρα κανένας άνθρωπος δεν είναι τέλειος.

Όλοι οι άνθρωποι έχουμε τα δικά μας ξεχωριστά ταλέντα και χαρίσματα αλλά από τη στιγμή που ένας άνθρωπος αποφασίζει να συνάψει μία γνωριμία ή μία σχέση αυτό σημαίνει ότι βγαίνει από την ατομικότητα του για να συναντήσει έναν άλλον άνθρωπο.

Χρειάζεται πραγματικά να έχει κάνει δουλειά με τον εαυτό του. Η συντροφικότητα στη βάση της σημαίνει έξοδο από την ατομικότητα μου, από τον εγωϊσμό μου για να μπορέσω να συναντήσω έναν άλλο άνθρωπο.

Για να συμπορευτούν τα ζευγάρια απαραίτητες βάσεις είναι η αγάπη, η στοργή, η τρυφερότητα, η συναισθηματική διαθεσιμότητα, η κατανόηση, η ενσυναίσθηση, ο σεβασμός και η άνευ όρων αποδοχή.

Οι σύντροφοι χρειάζεται να μπορούν στην αγκαλιά και στο βλέμμα του ανθρώπου που αγαπούν να βρουν τον παράδεισο που αναζητούν για να τροφοδοτήσουν την ψυχή τους με όλους τους θησαυρούς και τα διαμάντια της αγάπης, τα οποία είναι απαραίτητα για να γεμίσουν τις συναισθηματικές και ψυχικές τους μπαταρίες.

Από μέσα μας πηγάζει ο κόσμος

Όταν οι σύντροφοι κοιτάζουν ο ένας τον άλλον με αγάπη και στοργή, με αυτό το αίσθημα της μοναδικότητας τότε η ζωή αποκτά άλλη γεύση, άλλο νόημα.

Όλα ομορφαίνουν και ανθίζουν. Ας σκεφτούμε ότι κάνουμε έναν όμορφο περίπατο και στο δρόμο μας βλέπουμε άνθη, δέντρα, κάθε λογής λουλούδια. Όταν εμείς είμαστε ταραγμένοι, αγχωμένοι, κουρασμένοι ή συναισθηματικά φορτισμένοι τότε όλα μας φαίνονται πεζά και αγνοούμε την ομορφιά και την χάρη που υπάρχει γύρω μας.

Όταν όμως είμαστε μέσα μας χαρούμενοι, αισιόδοξοι με ελπίδα, με θετικά συναισθήματα τότε πραγματικά βλέπουμε ότι προσέχουμε και τις πιο μικρές λεπτομέρειες γύρω μας και παρατηρούμε πόσο όμορφα είναι τα λουλούδια, τα δέντρα, ο ήλιος κι όλα όσα μας περιβάλλουν.

Υγιείς και τοξικές σχέσεις

Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και με τις υγιείς σχέσεις. Όταν οι άνθρωποι βρίσκονται σε μία υγιή σχέση τότε πραγματικά και οι άλλοι τομείς στη ζωή τους ανθίζουν, έχουν τη δύναμη, το ψυχικό σθένος και την αισιοδοξία να μπορέσουν να δημιουργήσουν, να εξελιχθούν, να ονειρεύονται πάντοτε το καλύτερο.

Από την άλλη μεριά, όταν βρίσκονται σε μία τοξική σχέση ή σε μία σχέση που δεν τους τροφοδοτεί συναισθηματικά τότε πραγματικά όπως παρατηρείται και σε ψυχολογικές έρευνες και μελέτες αυτό επηρεάζει αρνητικά και τους άλλους τομείς της ζωής τους.

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο παράδεισος είναι η ίδια η αγάπη. Η αγάπη που υπάρχει μεταξύ των ανθρώπων που είναι έτοιμοι να δώσουν και να δοθούν, να προσφερθούν και να προσφέρουν, να αγαπήσουν και να αγαπηθούν.

Το πιο σημαντικό είναι να καλλιεργήσουμε την ψυχή μας ούτως ώστε να είναι δεκτική στο πολύτιμο αυτό δώρο του έρωτα και της αγάπης. Η αγάπη μοιάζει με ένα είναι πανέμορφο λουλούδι, ευωδιαστό και στολισμένο αλλά χρειάζεται πραγματική φροντίδα για να μπορέσει να ανθίσει και να αποδώσει καρπούς.

Η αμοιβαία εμπιστοσύνη ακόμη είναι ακρογωνιαίος λίθος για να ανοίξουν οι σύντροφοι την καρδιά τους ο ένας στον άλλον.

Τα ψέματα που μου κλέβουν τη ζωή

Ο άλλος φταίει.
(Δεν φταίει ο άλλος. Εγώ έχω την ευθύνη για τη ζωή μου)

Θα τον αλλάξω.
(Ξέχνα το. Μόνο εσένα ορίζεις. Κανέναν άλλο)

Όταν αλλάξουν τα πράγματα.
(Τα πράγματα θα αλλάξουν μόνο όταν εσύ αλλάξεις. Εσύ είσαι τα πράγματα)

Τα παιδιά ΜΟΥ.
(Τα παιδιά ΣΟΥ δεν είναι δικά ΣΟΥ. Δικά ΤΟΥΣ είναι και μόνο. Χώνεψέ το και θα σώσεις και τη ζωή τους και τη ζωή σου)

Όταν τελειώσει ο κορονοϊός (ή ό,τι άλλο)

Δεν υπάρχει ΟΤΑΝ. Μόνο το ΤΩΡΑ υπάρχει. Μην αναβάλεις.

Δεν θα του το συγχωρήσω ΠΟΤΕ.
(η συγχώρεση είναι δώρο που κάνεις σε σένα, όχι σ’ αυτόν. Συγχωρώ δεν σημαίνει αποδέχομαι μια συμπεριφορά. Συγχωρώ σημαίνει απελευθερώνομαι από αυτήν)

Δεν μπορώ να λέω ΟΧΙ.
(να μάθεις. Το ΟΧΙ είναι η σημαντικότερη λέξη της ζωής σου. Είναι πράξη αγάπης, οριοθέτησης κι αυτοπροστασίας. Αλλάζει ζωές)

Ξέρω 'ΓΩ
(κανείς δεν ξέρει. Όλοι ψάχνουμε για να βρούμε)

Αυτό το σεμινάριο ή ο ψυχολόγος ή ό,τι.. κοστίζει πολύ.
(θες να υπολογίσεις πόσο θα σου κοστίσει εάν δεν το κάνεις;)

Δεν προλαβαίνω
(πάμε στοίχημα;)

Θυμάσαι ποιος είσαι;

Όταν οι άλλοι απαιτούν να γίνουμε αυτό που θέλουν εκείνοι να είμαστε, μας αναγκάζουν να σκοτώσουμε αυτό που πραγματικά είμαστε. Είναι ένα είδος διακριτικού φόνου. Οι περισσότεροι γονείς και συγγενείς διαπράττουν αυτόν τον φόνο με χαμόγελο στα πρόσωπά τους.

Είναι δύσκολο για τον άνθρωπο να δεχθεί και να αποδεχθεί την μοναδικότητα του. Του ίδιου αλλά και των άλλων γύρω του. Αυτό είναι αποτέλεσμα χιλιάδων χρόνων χειραγώγησης, ελέγχου της γνώσης, της ατομικής ελευθερίας, αλλά και αντιμετώπισης του είδους ως “κοπάδι”.

Έχει περάσει πιά ως δυναμική καταγραφή στο πεδίο του του ανθρώπου, και η αλήθεια είναι ότι χρειάζεται να κάνει ισχυρή υπέρβαση για να μπορέσει να δει την πραγματική αλήθεια.

Ακόμη και στο κομμάτι της εσωτερικής φιλοσοφίας που ανθίζει στην εποχή μας, υπάρχουν “πνευματικές σχολές” που κατατάσσουν τους ανθρώπους σε κατηγορίες. Είσαι τύπος “τάδε” ή “δείνα”. Και η κατηγοριοποίηση συνεχίζει ακάθεκτη.

Είναι λες και θέλουμε μονίμως να είμαστε σε ένα καλούπι, να ανήκουμε κάπου.
Σε μια ομάδα, σε ένα σύστημα, σε ένα “γκουρού”, σε κάτι ή κάποιον ανώτερο από εμάς.

Δεν υπάρχουν “τύποι” ανθρώπων αγαπητοί μου. Δεν υπάρχουν γκουρού ή ομαδάρχες που να έχουν κάτι να μας προσφέρουν πέρα από χειραγώγηση και έλεγχο.

Ακολουθώντας αυτό το δόγμα, γιατί για δόγμα πρόκειται, θρέφουμε όλη αυτή την παραφιλολογία και παραπληροφόρηση. Γιατί αυτό ακριβώς πρεσβεύουν όλοι όσοι με την οποιαδήποτε πρακτική τους κατηγοριοποιούν τους ανθρώπους, λέγοντας μάλιστα ότι τους αντιμετωπίζουν ολιστικά.

Τι σημαίνει ολιστικά;

Ούτε οι ίδιοι δεν ξέρουν. Ολιστική αντιμετώπιση δεν μπορεί να προσφέρει καμία πρακτική που δεν βλέπει τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά, ως μοναδικό, και όχι ως αντίγραφο.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει ομοιότητα σε τίποτα επάνω στον πλανήτη, ομοιογένεια στα χαρακτηριστικά ναι, ομοιότητα όμως καμία. Οι ίδιοι οι μελετητές της ζωής, έχουν πιά αποδείξει ότι ακόμα και σε ένα φυτό, κανένα φύλλο δεν είναι απόλυτα όμοιο με το άλλο. Το κάθε ένα είναι μοναδικό στο είδος του και δεν θα βρείς όμοιο του, ακόμη κι αν ψάξεις τα φυτά όλου του πλανήτη.

Γιατί εμείς να πρέπει οπωσδήποτε να είμαστε “ίδιοι” μεταξύ μας;
Γιατί οι ιδιαιτερότητες του ενός, να είναι ίδιες με του άλλου;
Γιατί να ακολουθούμε το “μονοπάτι” κάποιου άλλου, που το μόνο που έχει κάνει, είναι να μας πείσει ότι εκείνος “ξέρει καλύτερα” από εμάς;

Αυτό δεν στέκει, αλλά ακόμη δεν έχουμε επιτρέψει στον εαυτό μας να το δει.
Και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν έχουμε καταφέρει ακόμη να απελευθερωθούμε, πρώτα ατομικά, και στην συνέχεια συλλογικά, ώστε να αλλάξει πιά αυτός ο κόσμος.

Αρχής γενομένης από την οικογένεια και στη συνέχεια τα σχολεία.
Όλοι ξέρουν καλύτερα τι είναι σωστό και καλό για τα παιδιά, εκτός από τα ίδια τα παιδιά.

Δεν θα σου αρέσει αυτό που θα σου πω, αλλά τα παιδιά ξέρουν καλύτερα από εσένα.
Τα παιδιά φέρουν ατόφια τη γνώση που εσύ έχεις ξεχάσει πιά.

-Ξέρουν ακριβώς τι πρέπει να φάνε.

-Ξέρουν ακριβώς την την ώρα και την ποσότητα που χρειάζεται να φάνε.

-Ξέρουν ακριβώς πότε και πόσο χρειάζεται να κοιμηθούν.

-Ξέρουν ακριβώς πότε και πόσο χρειάζεται να παίξουν.

-Γνωρίζουν την σωστή απάντηση στην κάθε ερώτηση.

-Έχουν ένα τέλειο ανοσοποιητικό σύστημα, καθαρό και ισχυρότατο, που είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τα πάντα.

Αντ’ αυτού,

-Τρώνε αυτά που τα υποχρεώνεις να φάνε.

-Κοιμούνται όποτε εσύ τα υποχρεώσεις να κοιμηθούν.

-Παίζουν όποτε εσύ νομίζεις ότι είναι ώρα να παίξουν, και εφ’ όσον έχουν φέρει εις πέρας τις “υποχρεώσεις τους”.

-Πείθονται ότι δεν ξέρουν επειδή είναι παιδιά, και εσύ ο “μεγάλος που ξέρει τα πάντα” με αποτέλεσμα να κλειδώνουν όλη τους την σοφία.

Το έκανες με χαρά, γιατί έτσι σου είπε ότι πρέπει να κάνεις αυτός ο “άλλος”, που πάντα ξέρει καλύτερα από εσένα.

Βγαίνουν αγχωμένοι ενήλικες γεμάτοι φοβίες και ανασφάλειες γιατί έχουν πραγματικά ξεχάσει τι είναι, και πόσο μοναδικοί είναι.

Έτσι, πάλι κάποιος άλλος καλοθελητής θα βρεθεί, για να τους “βοηθήσει να βρουν το δρόμο τους”. Και ο κύκλος της “ζωής” συνεχίζεται….

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ: Δεν αρκεί να σας χτυπήσουν, να σας προσβάλουν ή να σας κάνουν κακό, πρέπει να πιστέψετε ότι σας κάνουν κακό

Ο Αρριανός αναφέρει μια συνάντηση ανάμεσα στον Επίκτητο και σε έναν άντρα που επισκεπτόταν τn σχολή του στη Νικόπολη, που δείχνει ακόμα περισσότερο την ενασχόλησή του με το θέμα του ελέγχου. Ο άντρας ρωτά τον Επίκτητο τι μπορεί να κάνει με τον αδελφό του, που είχε θυμώσει μαζί του. Τι μπορεί να κάνει ο άντρας για τον θυμό του αδελφού του; Η συνήθως εύστοχη απάντηση του Επίκτητου είναι: «Τίποτα. Δεν μπορείς να κάνεις τίποτα». Δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων, γιατί συγκαταλέγονται στην κατηγορία των πραγμάτων που δεν εξαρτώνται από μας. 

Ο μόνος άνθρωπος που μπορεί να κάνει κάτι για τον θυμό του αδελφού του είναι ο ίδιος ο αδελφός του. Ο Επίκτητος, όμως, δεν σταματάει εκεί. Στρέφει την προσοχή τον άντρα σε αυτό που μπορεί να ελέγξει, δηλαδή στη δική του αντίδραση απέναντι στον θυμό του αδελφού του. Ο άντρας είναι αναστατωμένος από τον θυμό του αδελφού του και ο Επίκτητος υπονοεί ότι αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα, αλλά ότι είναι και κάτι που μπορεί ο άντρας να λύσει μόνος του. Ο άντρας προχώρησε σε μια κρίση για τον θυμό του αδελφού του, και αυτή η κρίση του προκάλεσε ένα συναίσθημα που τον αναστάτωσε. Το άμεσο πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι ο αδελφός, αλλά ο άνθρωπος που ήρθε να παραπονεθεί.

Αυτή η μικρή ιστορία αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίο τα συναισθήματα —τόσο των άλλων όσο και τα δικά μας— μπορούν να διαμορφώσουν και να επηρεάσουν την αλληλεπίδρασή μας με τους ανθρώπους γύρω μας. Στα σύγχρονα αγγλικά, η λέξη «stoic» σημαίνει απαθής και αναίσθητος, και αυτό συνήθως θεωρείται κάτι αρνητικό. Τα συναισθήματα σήμερα συνήθως εκλαμβάνονται ως κάτι θετικό: η αγάπη, η συμπόνια, η ενσυναίσθηση είναι σίγουρα πράγματα που ο κόσμος έχει ανάγκη. Αυτή η ιστορία, ωστόσο, τονίζει άλλα συναισθήματα —θυμό, πικρία, ανυπομονησία—, που δεν είναι τόσο γοητευτικά. Όταν οι αρχαίοι Στωικοί έλεγαν ότι ο κόσμος πρέπει να αποφεύγει τα συναισθήματα, είχαν στο μυαλό τους κυρίως τα αρνητικά συναισθήματα.

Η αναφορά των Στωικών στα συναισθήματα είναι, από τη μία, πολύ εύκολο να γίνει κατανοητή, αλλά υπάρχει κι ένας αριθμός σημαντικών ιδιοτήτων πού πρέπει να προσθέσουμε για να την αντιληφθούμε πλήρως. Η βασική άποψη είναι απλώς το εξής: τα συναισθήματά μας είναι το προϊόν των κρίσεών μας. Κατά συνέπεια, ελέγχουμε απόλυτα τα συναισθήματά μας και είμαστε υπεύθυνοι γι αυτά. Ο άντρας είναι αναστατωμένος για τον θυμό του αδελφού του λόγω της στάσης του απέναντι στο γεγονός. Αν το έβλεπε διαφορετικά, δεν θα ήταν αναστατωμένος. Οι Στωικοί υποστηρίζουν —και αυτό είναι σημαντικό— ότι δεν πρέπει να αρνούμαστε ή να καταπιέζουμε τα συναισθήματά μας. Απλώς πρέπει να προσπαθούμε να μην έχουν την πρωτοκαθεδρία. Ένα δεύτερο σημαντικό σημείο είναι ότι οι Στωικοί δεν πιστεύουν πως κάποιος μπορεί απλώς να χτυπήσει τα δάχτυλά του και να κάνει τα συναισθήματα να εξαφανιστούν. Δεν μπορείτε να πείτε «Θα το σκεφτώ διαφορετικά» και να δείτε τον θυμό ή τον πόνο να εξαφανίζονται μαγικά.

Ο Χρύσιππος συνέκρινε τα συναισθήματα με το να τρέχει κάποιος πολύ γρήγορα. Μόλις αποκτήσεις αρκετή φόρα, δεν μπορείς να σταματήσεις. Η κίνησή σου είναι ανεξέλεγκτη, κάτι που συμβαίνει και όταν σε πλημμυρίζει κάποιο συναίσθημα Έτσι, δεν μπορείς να διώξεις ένα ανεπιθύμητο συναίσθημα όποτε θέλεις, αλλά μπορείς να προσπαθήσεις να αποφύγεις να ξεφύγει από τον έλεγχό σου η επόμενη επίθεσή του.

Αυτό είναι ξεκάθαρο στην περίπτωση του θυμού. Όταν κάποιος είναι θυμωμένος, πολύ θυμωμένος, το συναίσθημα τον κυριεύει και δεν μπορείς πια να μιλήσεις λογικά μαζί του. Ένας άνθρωπος που το ήξερε αυτό πολύ καλά ήταν ο Λεύκιος Ανναίος Σενέκας, με καταγωγή από την Ισπανία. Η καριέρα του ως συμβούλου στους εσωτερικούς κύκλους της ρωμαϊκής αυτοκρατορικής αυλής περιλάμβανε συχνές αντιπαραθέσεις με ανθρώπους παρασυρμένους από καταστροφικά συναισθήματα, που προέκυπταν από το γεγονός ότι κάποιοι από αυτούς -όπως οι αυτοκράτορες Καλιγούλας, Κλαύδιος και Νέρων- κυριολεκτικά είχαν τη δύναμη να ορίζουν τη ζωή και τον θάνατο αμέτρητων ατόμων, αλλά και του ίδιου του Σενέκα. Ο Καλιγούλας ζήλευε τόσο τα πολλά ταλέντα του Σενέκα, που διέταξε να τον σκοτώσουν κάποια στιγμή, αν και τελικά τον απέτρεψαν οι στενοί του συνεργάτες λόγω της κακής υγεία του Σενέκα.

Στο δοκίμιό του Περί Οργής, ο Σενέκας περιγράφει συναισθήματα όπως ο θυμός και η ζήλια ως προσωρινή τρέλα. Υιοθετώντας την εικόνα του Χρύσιππου για το γρήγορο τρέξιμο, ο Σενέκας συγκρίνει τον θυμό με το να πέφτεις εντελώς ανεξέλεγκτα από τηv κορυφή ενός κτιρίου. Μόλις επικρατήσει ο θυμός, επηρεάζει ολόκληρο το μυαλό. Οι Στωικοί προειδοποιούν για αυτήν ακριβώς τηv κατάσταση στην οποία παίρνει τον έλεγχο ο θυμός. Το να ενοχλείται κάποιος κατά καιρούς αποτελεί απλώς κομμάτι της ζωής και δεν κάνει κακό. Ο τόσο μεγάλος θυμός, που σε κάνει να νιώθεις την ανάγκη να χτυπήσεις κάποιον, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό, και αυτόν θέλουν να αποφύγουν οι Στωικοί.

Ο Σενέκας επιμένει ότι δεν χρειαζόμαστε τον θυμό για να απαντήσουμε σε πράξεις που γίνονται εναντίον μας ή εναντίον των αγαπημένων μας. Πάντα είναι καλύτερο να λειτουργείς ήρεμα, παρακινημένος από το αίσθημα της αφοσίωσης, του καθήκοντος ή της δικαιοσύνης, παρά από τον θυμό σου και τn δίψα για εκδίκηση. Αν, κατά καιρούς, ο θυμός μπορεί να μας παρακινεί να πολεμήσουμε εναντίον κάποιας μεγάλης αδικίας, ας πούμε, ο Σενέκας λέει ότι θα ήταν καλύτερο να κάνουμε το ίδιο πράγμα καθοδηγούμενοι από τις αρετές του θάρρους και της δικαιοσύνης.

Ο Θυμός, όπως όλα τα συναισθήματα, είναι προϊόν μιας κρίσης που έχει γίνει στο μυαλό. Αυτό σημαίνει πως είναι κάτι που μπορούμε να ελέγξουμε, ή έστω είναι κάτι που μπορούμε να αποφύγουμε στο μέλλον. Μόλις, όμως , συμβεί μια κρίση, ο θυμός σύντομα γίνεται κάτι απτό και σωματικό. Ο Σενέκας περιγράφει τον θυμό ως μια ασθένεια του σώματος, που χαρακτηρίζεται από το οίδημα. Όποιο κι αν είναι το συναίσθημα, μπορούμε πιθανότατα να σκεφτούμε δεκάδες σωματικά συμπτώματα: ταχυκαρδία, αύξηση της θερμοκρασίας, τρέμουλο, εφίδρωση και ούτω καθεξής. Μόλις προστεθούν στην εξίσωση, δεν μπορούμε να τα διώξουμε, μπορούμε μόνο να περιμένουμε.

Σε αντίθεση με τη διαδεδομένη εικόνα τούς, οι Στωικοί δεν υπονοούν ότι οι άνθρωποι μπορούν ή Θα έπρεπε να γίνουν αναίσθητα κομμάτια πέτρας. Όλοι οι άνθρωποι Θα βιώσουν αυτό πού ο Σενέκας αποκαλεί «πρώτες κινήσεις». Αυτές προκύπτουν όταν μας συγκινεί κάποια εμπειρία, και μπορεί να νιώσουμε εκνευρισμένοι, σοκαρισμένοι, τρομαγμένοι, ή μπορεί ακόμα και να κλάψουμε. Όλες αυτές είναι απολύτως φυσιολογικές αντιδράσεις. Είναι αντιδράσεις που σχετίζονται με τη φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος, αλλά δεν είναι συναισθήματα, με την έννοια που αποδίδουν στη λέξη οι Στωικοί. 

Κάποιος που είναι εκνευρισμένος και προσωρινά σκέφτεται να πάρει εκδίκηση, αλλά δεν κάνει τίποτα γι’ αυτό, δεν είναι θυμωμένος κατά τον Σενέκα, γιατί διατηρεί τον έλεγχο. Το να φοβάσαι προσωρινά κάτι, αλλά μετά να μένεις αμετακίνητος, δεν είναι φόβος. Για να γίνουν συναισθήματα αυτές οι «πρώτες κινήσεις», πρέπει το μυαλό να κρίνει ότι έχει συμβεί κάτι φρικτό και έπειτα να δράσει. Σύμφωνα με τον Σενέκα, «ο φόβος οδηγεί στη φυγή, ο θυμός στην επίθεση».

Υπάρχουν, λοιπόν, τρία στάδια στη διαδικασία, σύμφωνα με τον Σενέκα: Πρώτον, μια ακούσια πρώτη κίνηση, που είναι μια φυσική αντίδραση της οποίας δεν έχουμε τον έλεγχο. Δεύτερον, μια κρίση ως απάντηση στην εμπειρία, την οποία μπορούμε να ελέγξουμε. Τρίτον, ένα συναίσθημα που, αφού δημιουργηθεί, είναι έξω από τον έλεγχό μας. Μόλις προκύψει το συναίσθημα, δεν υπάρχει τίποτα που να μπορούμε να κάνουμε πέρα από το να περιμένουμε να υποχωρήσει.

Γιατί προχωράμε στις κρίσεις που προκαλούν αυτά τα επιβλαβή συναισθήματα; Αν νομίζετε ότι έχετε πληγωθεί με κάποιον τρόπο από έναν άλλον άνθρωπο, μπορεί να φαίνεται απόλυτα φυσικό να θυμώσετε μαζί του. Ο Σενέκας λέει πως ο θυμός είναι συνήθως το προϊόν ενός αισθήματος αδικίας. Αυτό που πρέπει να αμφισβητήσουμε είναι η εντύπωση ότι έχει προκύψει κάποιο τραύμα, που ήδη εμπεριέχει μέσα της μια κρίση.

Ο Επίκτητος το θέτει ως εξής:

Μην ξεχνάτε, δεν αρκεί να σας χτυπήσουν, να σας προσβάλουν ή να σας κάνουν κακό, πρέπει να πιστέψετε ότι σας κάνουν κακό. Αν κάποιος καταφέρει να σας προκαλέσει, συνειδητοποιήστε πως το μυαλό σας είναι συνένοχο στην πρόκληση.

ΧΙΟΥΜΟΡ, ΓΕΛΙΟ & ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗ

Σύμφωνα με μια σημαντική πρόσφατη ανακάλυψη, το χιούμορ και το γέλιο συσχετίζονται θετικά με τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Μάλιστα, το χιούμορ θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα είδος αντιδότου έναντι της αυτοεξαπάτησης. Πολλά χιουμοριστικά σχόλια αναδεικνύουν τις αντιφάσεις που επιχειρούν να κρύψουν οι μηχανισμοί εξαπάτησης και αυτοεξαπάτησης. Πολύ συχνά, η ανάδειξη τέτοιων αντιφάσεων φαντάζει αστεία. Τα παθήματα που σχετίζονται με την αυτοεξαπάτηση – το να βλέπεις, λόγου χάριν, κάποιον που κοκορεύται να τρώει τα μούτρα του- είναι ικανά να προκαλέσουν πηγαίο γέλιο.

Μια από τις χαρακτηριστικές κωμικές σκηνές του βωβού κινηματογράφου αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο, μια σχεδόν τέλεια οπτική απεικόνιση της αυτοεξαπάτησης: ο ακριβοντυμένος άνδρας που περπατά καμαρωτός στον δρόμο σαν παγόνι, με το κεφάλι ψηλά, τόσο σίγουρος για τον εαυτό του ώστε δεν βλέπει την μπανανοφλούδα στο διάβα του. Η συμπεριφορά του άνδρα είναι επικεντρωμένη στον εντυπωσιασμό των άλλων· το βλέμμα του είναι στραμμένο στον ουρανό. Έτσι, ο άνδρας δεν δίνει την παραμικρή προσοχή στα βήματά του και, ως αποτέλεσμα, καταλήγει φαρδύς πλατύς στο έδαφος. Όλη η πόζα του – το καμαρωτό βάδισμα, το υπεροπτικό βλέμμα, τα ακριβά ρούχα- καταστρέφεται από μία και μοναδική αντίφαση.

Στο πλαίσιο ενός πειράματος στο οποίο μετρήθηκε η ροπή των ανθρώπων προς την αυτοεξαπάτηση (όπως εκτιμήθηκε από τη συμπλήρωση ενός απλού ερωτηματολογίου) σε συνάρτηση με την ικανότητά τους να εκτιμούν το χιούμορ (όπως μετρήθηκε από τις εκφράσεις του προσώπου τους κατά την παρακολούθηση κωμικών σκηνών), διαπιστώθηκε ότι εκείνοι που δεν αρέσκονται να κοροΪδεύουν τον εαυτό τους έχουν πιο ανεπτυγμένη αίσθηση του χιούμορ απ’ ό,τι όσοι ρέπουν έντονα προς την αυτοεξαπάτηση. Παράλληλα, όσοι έχουν ισχυρές άδηλες μεροληψίες κατά των μαύρων ή υπέρ των παραδοσιακών ρόλων των δύο φύλων βρίσκουν τα ανέκδοτα με ρατσιστική ή σεξιστική χροιά περισσότερο αστεία απ’ ό,τι εκείνοι με λιγότερο ισχυρές άδηλες μεροληψίες γύρω από τα ίδια θέματα. Άραγε η έντονη εσωτερική αντίφαση που βιώνουν οι πρώτοι βρίσκει διέξοδο στο χιούμορ, με αποτέλεσμα τα ανέκδοτα να φαντάζουν περισσότερο αστεία;

Το γέλιο αποτελεί ένα αρχαίο χαρακτηριστικό των θηλαστικών· έχει παρατηρηθεί στους χιμπατζήδες αλλά και στους επίμυς. Όταν τους γαργαλούν, οι επίμυες βγάζουν ήχους παρόμοιους με το ανθρώπινο γέλιο. Μάλιστα , δείχνουν να απολαμβάνουν το γαργαλητό και να το επιζητούν ενεργά. Οι χιμπατζήδες, από την άλλη, παίζουν συχνά ένα είδος κυνηγητού, κατά τη διάρκεια του οποίου βγάζουν ήχους που μοιάζουν με συνδυασμό γέλιου και λαχανητού – μια αντίδραση η οποία φανερώνει ότι το κυνηγητό δεν έχει απειλητικό αλλά παιγνιώδη χαρακτήρα.

Το χιούμορ δίνει τη δυνατότητα να θίγονται απαγορευμένα θέματα και να αναδεικνύονται οι απόψεις αδύναμων ομάδων. Επιτρέπει επίσης να αναδειχτεί ο αναπόσπαστος ρόλος που παίζει η αυτοεξαπάτηση στη ζωή μας, παρά τις δαπανηρές, δυσμενείς επιπτώσεις της. Έτσι, το χιούμορ μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο αυτοσαρκασμού· στο κάτω κάτω, όλοι είμαστε θύματα του απατεώνα εαυτού μας. Τέλος, το χιούμορ μας δίνει τη δυνατότητα να ασκήσουμε ένα είδος κεκαλυμμένης κοινωνικής κριτικής, χωρίς να φέρουμε σε αμήχανη θέση τους αποδέκτες της – «μην το παίρνετε στα σοβαρά, ένα αστείο κάναμε».

SENECA: Όλα αυτά τα απέκτησαν με αντίτιμο την ίδια τη ζωή τους

Όταν λοιπόν θα συναντήσεις κάποιον κάτω από τη μεγαλοπρέπεια της τηβέννου, ή άλλον διάσημο πολιτικό στην Αγορά, μη ζηλέψεις. Όλα αυτά τα απέκτησαν με αντίτιμο την ίδια τη ζωή τους. Προκειμένου να πάρει ένα ρωμαϊκό έτος το όνομά τους θυσίασαν όλα τα έτη της ζωής τους. Μερικοί, είχαν χάσει τη ζωή τους πολύ πριν φτάσουν στο απόγειο των φιλοδοξιών τους. Μερικοί, αφού σκαρφάλωσαν στο βάθρο των τιμών τους, με τίμημα χίλιες ατιμίες, συνειδητοποίησαν αίφνης, μέσα στη δυστυχία, ότι αυτό για το οποίο τόσο κόπιασαν δεν ήταν παρά το επιτύμβιο μνημείο τους. Σε άλλους τα βαθιά γεράματα είχαν μασκαρευτεί σε νιάτα και είχαν ξεκινήσει υπέρμετρες όσο και άσεμνες προσπάθειες για την ικανοποίηση νέων όψιμων φιλοδοξιών, που όπως ήταν φυσικό έμειναν στη μέση.

Ντροπή γι’ αυτόν που, αγωνιζόμενος, παρά τη μεγάλη του ηλικία, σε μια δίκη προς όφελος σκοτεινών διαδίκων, προσπαθώντας να αποσπάσει το θαυμασμό ενός ανίδεου κοινού, έφτασε να του κοπεί η αναπνοή στη μέση μιας φράσης του. Ντροπή για κείνον, που εξαντλημένος πιο πολύ από τον τρόπο που ζούσε παρά από εργασία, κατέρρευσε ενώ εκτελούσε τις κοινωνικές του υποχρεώσεις. Ντροπή επίσης γι’ αυτόν που κάνει λογαριασμούς ακόμα και στο επιθανάτιο κρεβάτι του, και το μόνο χαμόγελο συμπαθείας που εισπράττει εκείνη τη στιγμή είναι από έναν κληρονόμο που ταλαιπωρούσε τόσο πολύ καιρό.

ΣΕΝΕΚΑΣ, Είναι μικρή η ζωή

Οι Στωικοί βρίσκονταν σε δριμεία αντιπαράθεση με τους Επικούρειους

Επίκουρος (341-271 π.Χ.)

Οι Στωικοί βρίσκονταν σε δριμεία αντιπαράθεση με τους Επικούρειους. Ο Επίκτητος αποκάλεσε κιναιδολόγον τον Επίκουρο, ο δε Κικέρωνας χλεύαζε τις απόψεις του για τη φύση των θεών. Ο χριστιανός Κλήμης ο Αλεξανδρεύς τον αποκαλούσε «Πρίγκιπα της αθεΐας», και ο Τιμοκράτης στο έργο Ευφρανταί ισχυριζόταν ότι ο Επίκουρος έκανε σκόπιμα εμετό δύο φορές τη μέρα, για να συνεχίσει την απόλαυση του φαγητού. Ο θιγόμενος πάλι, απαντώντας στο Ναυσιφάνη που του είχε φέρει ναυτία με τις ύβρεις του, τον αποκάλεσε «σουπιά και αγράμματο κι απατεώνα και πόρνο» – και ακόμα δεν είχε πάρει μπροστά.

Μερικοί άλλοι Στωικοί είχαν πιο συμβιβαστική διάθεση, όπως ο Σενέκας, που γράφει στο Για μια ευτυχισμένη ζωή ότι δεν του αρμόζουν όλα όσα του καταλογίζονται. Το καταπληκτικό όμως είναι ότι και ο Διογένης Λαέρτιος, που δε φοβόταν καθόλου τον κιτρινισμό και τα διογκωμένα ρεπορτάζ, αναλώνει μεγάλη προσπάθεια και πολύ χώρο στην υπεράσπιση του Επίκουρου. «Είναι τρελοί πέρα για πέρα» λέει για τους επικριτές του, και του αφιερώνει ολόκληρο το δέκατο βιβλίο της Συναγωγής, όπου τον πραγματεύεται τόσο διεξοδικά όσο κανέναν άλλον.

Ο Επίκουρος ήταν πολυγραφότατος, και η βασική πραγματεία του περί φυσικής φιλοσοφίας έφτανε τον δυσθεώρητο όγκο των 37 τόμων. Το μόνο που σώζεται από όλο το έργο του είναι τέσσερις επιστολές -και κάποια σκόρπια αποσπάσματα και μαρτυρίες, τα οποία διέσωσε ο Διογένης Λαέρτιος, λέγοντας γι αυτόν: «Η καλοσύνη του αποδεικνυόταν με κάθε λογής τρόπο».

Ένα μεγάλο μέρος του προβλήματος με τον Επίκουρο είναι οι συνεκδοχές που μας φέρνει στο νου το επίθετο «επικούρειος». Όπως είδαμε νωρίτερα, οι Κυνικοί δεν ήταν κυνικοί με τη σύγχρονη έννοια. Έτσι κι ο Επίκουρος, όχι μόνο δεν έκανε επικούρεια ζωή αλλά προάσπιζε την ολιγάρκεια στα πάντα. Έλεγε ότι θα ήταν πιο ευτυχισμένος κι από το Δία όσο θα είχε λίγο κριθαρένιο ψωμί και νερό. Και συμπλήρωνε: «Στείλτε μου κι ένα μικρό κιούπι με τυρί, και θα μπορώ να τρώω σαν να είναι γιορτή». Η φιλοσοφία του παρέχει μια αγωγή για την επίτευξη της ευτυχίας, την οποία ταυτίζει με μια κατάσταση μακαριότητας που συνοδεύει κάθε ζωή χωρίς ανάγκες, έγνοιες και, πάνω απ’ όλα, άγχη. Κανείς δεν μπορεί να είναι ευτυχής όσο αγχώνεται για ό,τι δεν έχει. Όταν ζούμε χωρίς το άγχος αυτό, απολαμβάνουμε την ευδαιμονία των θεών.

Ο Επικουρισμός λοιπόν δεν είχε σχέση με την έξαλλη ζωή, με το να πίνεις και να γλεντάς, με το να χαίρεσαι τ αγόρια και τις γυναίκες, με το να γεύεσαι τα ψάρια και τις άλλες λιχουδιές. Αφορά τη φρόνηση στα πάντα. Ο συνετός Επικούρειος δεν παντρεύεται, δεν κάνει οικογένεια και ποτέ δε μεθάει τόσο ώστε να χάνει τα λόγια του. Όσο για το σεξ, ο Επίκουρος λέει ότι δεν ωφέλησε κανέναν που το παράκανε. Βέβαια, με μια τόσο ασκητική στάση προς τις ηδονές, είναι απορίας άξιο γιατί να θέλει κανείς να γίνει ηδονιστής με την επικούρεια έννοια. Οι Επικούρειοι ζούσαν σε μικρές κοινότητες με πρότυπο τον «Κήπο», που είχε ιδρυθεί από τον ίδιο στα περίχωρα της Αθήνας. Για τη ζωή στις κοινότητες αυτές γνωρίζουμε μόνο ότι εκχωρούσε ίσα δικαιώματα τόσο στις γυναίκες όσο και στους υπηρέτες των σπιτιών, ενώ έδινε και τεράστια αξία στη φιλία. Ο Επίκουρος λέει πως είναι ύψιστη ευλογία στη ζωή του ανθρώπου να έχει φίλους και ότι ο σοφός «καμιά φορά πεθαίνει για ένα φίλο».

Η οδυνηρή αλήθεια για τη δήθεν ηδονοθηρία του Επίκουρου διακρίνεται καλύτερα αν δούμε το δικό του δεινοπάθημα, εφτά περίπου χρόνια μετά το θάνατο του Πλάτωνα. Από πολύ νωρίτερα είχε βγάλει όνομα ως φιλάσθενος, σε σημείο ώστε ο μαθητής του Μητρόδωρος να γράψει και βιβλίο με τίτλο Περί Επικούρου ασθένειας. Πέθανε λοιπόν με βασανιστικούς πόνους από νεφρική ανεπάρκεια και αφού επί δύο εβδομάδες δεν μπορούσε ούτε να σταθεί από το μαρτύριο που του προξενούσαν οι πέτρες στα νεφρά. Κι όμως εξέπνευσε χαρούμενος ανάμεσα στους φίλους και μαθητές του. Η αποχαιρετιστήρια επιστολή του προς τον Ιδομενέα ξεκίνα ως έξης:

Σου γράφω στην πιο ευτυχισμένη και τελευταία ημέρα της ζωής μου, ενώ υποφέρω από βαρύτατες ασθένειες της κύστης και των εντοσθίων.

Αλλά συνεχίζει με το εξής θαυμαστό:
Όλα αυτά όμως αντισταθμίζονται από τη χαρά της ψυχής μου, καθώς αναθυμάμαι εκείνα που εμείς οι δύο συζητούσαμε και ερευνούσαμε μαζί.

Συνδέοντας τις κουκκίδες

Για να κατανοήσουμε τι σημαίνουν τα στερεότυπα και πώς αυτά επηρεάζουν τη στρατηγική σκέψη, προσπαθήστε να απαντήσετε στο απλό ερώτημα που ακολουθεί (έχετε περίπου δύο λεπτά στη διάθεσή σας).

ΕΡΩΤΗΜΑ: Στο παραπάνω σχήμα βλέπετε 9 κουκκίδες. Στόχος σας είναι να σχεδιάσετε σε μια κόλλα τις εννέα κουκκίδες και με το στιλό σας να περάσετε «μονοκοντυλιά» και από τις 9 κουκκίδες, με τέσσερα (το πολύ!) ευθύγραμμα τμήματα.

Σημείωση 1: Μονοκοντυλιά – σημαίνει ότι, από τη στιγμή που θα αρχίσετε να κάνετε το πρώτο ευθύγραμμο τμήμα μέχρι και το τέταρτο ευθύγραμμο τμήμα, ΔΕΝ επιτρέπεται να σηκώσετε το μολύβι σας από το επίπεδο της κόλλας σας.

Σημείωση 2: Κάθε φορά που ένα ευθύγραμμο τμήμα περνάει από μία κουκκίδα, αυτό μετράει σαν μία γραμμή.

Σημείωση 3: Μπορείτε να ξεκινήσετε από όποιο σημείο επιθυμείτε και να καταλήξετε σε όποιο σημείο επιθυμείτε. Δεν υπάρχουν άλλοι περιορισμοί, εκτός από τον μέγιστο αριθμό των τεσσάρων ευθύγραμμων τμημάτων και τη “μονοκοντυλιά”.

Διαβάστε την επόμενη παράγραφο μόνο αφού έχετε απαντήσει (ή έστω έχετε προσπαθήσει να δώσετε απάντηση) στο πιο πάνω ερώτημα.

Ανεξάρτητα από το αν βρήκατε λύση ή όχι, θα πρέπει να μάθετε ότι περίπου το 90% όσων επιχειρούν να απαντήσουν στο ερώτημα αυτό δεν τα καταφέρνει. Γιατί, λοιπόν, η μεγάλη πλειονότητα των ατόμων κάνει λάθος σε ένα τόσο απλό πρόβλημα.

Αρχικά διότι θεωρούν ότι είναι ένα πρόβλημα που τους είναι ιδιαίτερα οικείο-γνώριμο και κατά συνέπεια δεν του δίνουν την πρέπουσα σημασία. Κατά δεύτερο λόγο, διότι η επιδίωξη των ατόμων είναι να βρεθεί μια γρήγορη απάντηση στο εύκολο αυτό πρόβλημα. Ρωτώντας καθέναν ξεχωριστά από αυτούς που απέτυχαν να απαντήσουν στο ερώτημα, προκύπτουν μερικά ενδιαφέροντα συμπεράσματα.

Οι περισσότεροι δε βλέπουν απαραίτητα στο Σχήμα 21 εννέα κουκκίδες. Βλέπουν ένα μεγάλο τετράγωνο (που δημιουργείται από τις εξωτερικές κουκκίδες) ή/και πολλά μικρότερα τετράγωνα ή παραλληλόγραμμα που δημιουργούνται από συνδυασμό κουκκίδων. Ξεκινούν λοιπόν συνήθως από την πάνω αριστερά κουκκίδα και χαράσσουν ευθύγραμμα τμήματα προσπαθώντας μέσα στο πλαίσιο του τετραγώνου να βρουν λύση. Δεν ξεφεύγουν από το τετράγωνο, όπως οι ίδιοι το δημιούργησαν από μόνοι τους

Είναι ενδιαφέρον ότι στην εκφώνηση του προβλήματος δεν υπάρχει πουθενά η λέξη «τετράγωνο» παρά μόνο η λέξη «κουκκίδες».

ΤΙ ΦΤΑΙΕΙ ΛΟΙΠΟΝ;

Φταίει ο τρόπος που καθένας από εμάς σκέφτεται. Φταίει το «νοητικό μοντέλο μας» ή «νοητικός χάρτης μας», τα «στερεότυπά» μας mental models, mental maps , stereotypes . Φταίει, με πιο απλά λόγια, η λειτουργία του εγκεφάλου μας (στη συνέχεια του κειμένου θα χρησιμοποιήσουμε κυρίως τη λέξη «στερεότυπο» για να περιγράψουμε τον τρόπο λειτουργίας του μυαλού μας).

Τα στερεότυπα μας επηρεάζονται καθοριστικά από την εκπαίδευσή μας, τον κοινωνικό μας περίγυρο, τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις που καθένας μας έχει, και πολλούς άλλους παράγοντες. Είναι η εκπαίδευσή μας και η οικειότητα μας με το γεωμετρικό σχήμα του τετραγώνου (έναντι του ασαφούς «σχήματος» των εννέα κουκκίδων) εκείνη που μας οδήγησε να εγκλωβιστούμε στο τετράγωνο.

Οι ίδιοι θέσαμε τους περιορισμούς στο πρόβλημά μας, εγκλωβιστήκαμε εντός των περιορισμών μας και, δυστυχώς, λύση στο πλαίσιο του τετραγώνου δεν υπάρχει. Για να βρούμε λύση, θα πρέπει να σκεφτούμε έξω από το τετράγωνο (κουτί). Πιθανότατα να έχετε ακούσει την έκφραση «thinking outside the box» που χρησιμοποιούν ευρύτατα οι Αγγλοσάξονες.

Επιστήμονες στις ΗΠΑ δημιούργησαν μια νέα γενιά «ζωντανών ρομπότ» Xenobot

Μία νέα γενιά «ζωντανών ρομπότ» Xenobot δημιούργησαν επιστήμονες στις ΗΠΑ.

Αυτές οι «κολεκτίβες» κυττάρων που έχουν την ικανότητα να δουλεύουν μαζί σε σμήνη ίσως αποδειχθούν εξαιρετικά χρήσιμες στο μέλλον

Πρόκειται για μικροσκοπικές μορφές ζωής που αυτοσυναρμολογούν ένα σώμα από απλά κύτταρα βατράχου, δεν χρειάζονται μύες για να κινηθούν και διαθέτουν δυνατότητα μνήμης. Αυτές οι «κολεκτίβες» κυττάρων έχουν την ικανότητα να δουλεύουν μαζί σε σμήνη και στο μέλλον θα αναλαμβάνουν διάφορες δουλειές όπως π.χ. το καθάρισμα των μικροπλαστικών ή άλλων ρύπων και σκουπιδιών από την ξηρά και τη θάλασσα.

Πέρυσι, μία ομάδα βιολόγων και ειδικών στους υπολογιστές από τα πανεπιστήμια Ταφτς και Βερμόντ είχαν δημιουργήσει τα πρώτα Xenobot 1.0, μικροσκοπικές βιολογικές μηχανές από κύτταρα βατράχου που ήταν ικανά να κινούνται, να σπρώχνουν κάποιο φορτίο και να εμφανίζουν ομαδική συμπεριφορά σε σμήνη με άλλα παρόμοια ρομπότ. Φέτος, τα νέα Xenobot 2.0 είναι βελτιωμένα, καθώς κινούνται πιο γρήγορα, είναι ικανά να πλοηγηθούν σε διαφορετικά περιβάλλοντα και μπορούν να αυτοεπιδιορθωθούν εάν παρουσιάσουν κάποια βλάβη.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Βιολογίας Μάικλ Λέβιν του Ταφτς, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό Ρομποτικής «Science Robotics», θεωρούν ότι η συγκεκριμένη τεχνολογία έχει τρομερό μέλλον και γι' αυτό τα δύο συνεργαζόμενα αμερικανικά πανεπιστήμια μόλις δημιούργησαν το νέο Ινστιτούτο Οργανισμών Σχεδιασμένων από Υπολογιστή (ICDO), ώστε να δημιουργήσει ακόμη πιο εξελιγμένα ζωντανά ρομπότ.

Τα Xenobot έχουν πάρει το όνομά τους από το είδος βατράχου Xenopus laevis, από τα έμβρυα του οποίου προέρχονται τα κύτταρά τους. Τα νέα ρομπότ της γενιάς 2.0 ζουν τρεις έως επτά ημέρες περισσότερο από την προηγούμενη γενιά 1.0, η οποία έφθανε έως τις επτά ημέρες. Το σχήμα τους είναι σφαιροειδές (με μικρές τριχοειδείς προεκβολές που λειτουργούν σαν «πόδια» ή «προπέλες» κίνησης) και το μέγεθός τους φθάνει το μισό χιλιοστό προς το παρόν, ενώ το σώμα τους είναι πλήρως βιοδιασπώμενο όταν «πεθαίνουν».

Προηγούμενες προσπάθειες δημιουργίας ζωντανών ρομπότ είχαν εστιάσει στον ασύρματο έλεγχο ζώων (π.χ. κατσαρίδων), κάτι όμως που εγείρει ζητήματα βιοηθικής. Τα Xenobot διαφέρουν επειδή είναι μορφές αυτοδημιούργητες μόνο από κύτταρα, δεν έχουν νευρώνες και δεν μπορούν να θεωρηθούν ζώα.

Όμως, τι ακριβώς είναι; Έμβιοι οργανισμοί ή ρομπότ; Σε αυτό δεν υπάρχει σαφής απάντηση. Μάλλον, κάτι ενδιάμεσο.

Επιστημονική έρευνα ανέφερε ότι εξωγήινος πλανήτης κρύβεται στο κέντρο της Γης

Όπως ανέφερε μία πρόσφατη επιστημονική έρευνα, πολύ πιθανό είναι το σενάριο στο κέντρο της Γης να κρύβεται ένας εξωγήινος πλανήτης.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ήταν η ίδια σύγκρουση που οδήγησε στη δημιουργία του φυσικού δορυφόρου της Γης, της Σελήνης και ερευνητές μελέτησαν ίχνη αυτής της σύγκρουσης, που παραμένουν θαμμένα βαθιά μέσα στον μανδύα του πλανήτη μας.

Ειδικότερα, όπως αναφέρει ο Κιαν Γιουάν, γεωλόγος στο πανεπιστήμιο της Αριζόνα στις ΗΠΑ, ίσως τα πυκνότερα σημεία στο εσωτερικό της Γης είναι αυτά ακριβώς τα εναπομείναντα τμήματα του πλανητοειδούς.

«Ο μανδύας της Θείας ίσως είναι κατά μεγάλο ποσοστό πυκνότερος από εκείνος της Γης, κάτι που επέτρεψε στα τμήματα του πλανητοειδούς να βυθιστούν στον κατώτατο μανδύα της Γης και να συγκεντρωθούν σε θερμοχημικoύς σωρούς, που έχουν εντοπιστεί σεισμικά» αναφέρεται στα συμπεράσματα της έρευνας που παρουσιάστηκε στο συνέδριο «Lunar and Planetary Science Conference».

«Αυτή η τρελή ιδέα είναι το λιγότερο πιθανή» σχολίασε χαρακτηριστικά, ο Γιουάν, σύμφωνα με τη βρετανική ταμπλόιντ «Daily Mail».

Η θεωρία της σύγκρουσης της Θείας με τη Γη είναι γνωστή ως η Θεωρία της Μεγάλης Σύγκρουσης.

Σύμφωνα με την υπόθεση, η πρώιμη Γη συγκρούστηκε με τον πλανητοειδή, πριν από περίπου 4,5 δισ. χρόνια.

Οι επιστήμονες που την υποστηρίζουν αναφέρουν ότι η θεωρία εξηγεί την παρουσία της Σελήνης καθώς και το γεγονός ότι ο πυρήνας του πλανήτη μας είναι μεγαλύτερος απ’ ό,τι αναμένεται για ένα ουράνιο σώμα του μεγέθους της Γης.

Σύμφωνα με την υπόθεση του βυθισμένου εξωγήινου πλανήτη, κάποια από τα τμήματα της Θείας εντοπίζονται κάτω από τη Δυτική Αφρική και τον Ειρηνικό Ωκεανό, έχουν πάχος εκατοντάδων μιλίων και μέγεθος ολόκληρων ηπείρων.

Ο Φράνσις Μπέικον για τη φιλία

«Οι φιλίες στον κόσμο είναι ελάχιστες, και ακόμα λιγότερες ανάμεσα σε ίσους, και συνήθως υπερεκτιμώνται. Όταν υπάρχει, είναι ανάμεσα σε ανώτερο και κατώτερο, που κατανοούν ό ένας τη θέση του άλλου… Ένα από τα κύρια ευεργετήματα της φιλίας είναι ότι καταπραΰνει την καρδιά και εκτονώνει την υπερπλήρωση και το ξεχείλισμα της που προκαλούνται από τα κάθε είδους πάθη».

Ο φίλος είναι βασικά ένας άνθρωπος στον οποίο μπορούμε να μιλήσουμε. «Εκείνοι που θέλουν φίλους για να ανοιχθούν σ’ αυτούς κατασπαράζουν την ίδια την καρδιά τους… Όταν οι σκέψεις κάποιου τον βαραίνουν, το πνεύμα και η ικανότητα του να κατανοεί οξύνονται, και μπορεί να αναλύσει την κατάσταση με την επικοινωνία και τη συζήτηση με έναν άλλο. Εκφράζει τις σκέψεις του πιο εύκολα. Τις τακτοποιεί πιο καλά. Παρατηρεί πως ακούγονται όταν μετατραπούν σε λέξεις και τελικά γίνεται σοφότερος από ότι ήταν. Περισσότερο βοηθάει σε αυτό μιας ώρας συζήτηση παρά ο στοχασμός μιας ολόκληρης μέρας» (Περί ακολούθων και φίλων)· (Περί φιλίας).

ΛΟΓΓΟΣ: Τὰ κατὰ Δάφνιν καὶ Χλόην (2.16.1-2.19.3)

[2.16.1] Τοσαῦτα οἱ Μηθυμναῖοι κατηγόρησαν· ὁ δὲ Δάφνις διέκειτο μὲν κακῶς ὑπὸ τῶν πληγῶν, Χλόην δὲ ὁρῶν παροῦσαν πάντων κατεφρόνει καὶ ὧδε εἶπεν· «Ἐγὼ νέμω τὰς αἶγας καλῶς. Οὐδέποτε ᾐτιάσατο κωμήτης οὐδὲ εἷς ὡς ἢ κῆπόν τινος αἲξ ἐμὴ κατεβοσκήσατο ἢ ἄμπελον βλαστάνουσαν κατέκλασεν. [2.16.2] Οὗτοι δέ εἰσι κυνηγέται πονηροὶ καὶ κύνας ἔχουσι κακῶς πεπαιδευμένους, οἵτινες τρέχοντες πολλὰ καὶ ὑλακτοῦντες σκληρὰ κατεδίωξαν αὐτὰς ἐκ τῶν ὀρῶν καὶ τῶν πεδίων ἐπὶ τὴν θάλασσαν, ὥσπερ λύκοι. [2.16.3] Ἀλλὰ ἀπέφαγον τὴν λύγον· οὐ γὰρ εἶχον ἐν ψάμμῳ πόαν ἢ κόμαρον ἢ θύμον· Ἀλλὰ ἀπώλετο ἡ ναῦς ὑπὸ τοῦ πνεύματος καὶ τῆς θαλάσσης· ταῦτα χειμῶνος, οὐκ αἰγῶν ἐστιν ἔργα. Ἀλλὰ ἐσθὴς ἐνέκειτο καὶ ἄργυρος· καὶ τίς πιστεύσει νοῦν ἔχων ὅτι τοσαῦτα φέρουσα ναῦς πεῖσμα εἶχε λύγον;»

[2.17.1] Τούτοις ἐπεδάκρυσεν ὁ Δάφνις καὶ εἰς οἶκτον ὑπηγάγετο τοὺς ἀγροίκους πολύν, ὥστε ὁ Φιλητᾶς, ὁ δικαστής, ὤμνυε Πᾶνα καὶ Νύμφας μηδὲν ἀδικεῖν Δάφνιν, ἀλλὰ μηδὲ τὰς αἶγας, τὴν δὲ θάλασσαν καὶ τὸν ἄνεμον, ὧν ἄλλους εἶναι δικαστάς. [2.17.2] Οὐκ ἔπειθε ταῦτα Φιλητᾶς Μηθυμναίους λέγων, ἀλλ᾽ ὑπ᾽ ὀργῆς ὁρμήσαντες ἦγον τὸν Δάφνιν πάλιν καὶ συνδεῖν ἤθελον. [2.17.3] Ἐνταῦθα οἱ κωμῆται ταραχθέντες ἐπιπηδῶσιν αὐτοῖς ὡσεὶ ψᾶρες ἢ κολοιοί· καὶ ταχὺ μὲν ἀφαιροῦνται τὸν Δάφνιν ἤδη καὶ αὐτὸν μαχόμενον, ταχὺ δὲ ξύλοις παίοντες ἐκείνους εἰς φυγὴν ἔτρεψαν· ἀπέστησαν δὲ οὐ πρότερον ἔστε τῶν ὅρων αὐτοὺς ἐξήλασαν ἐς ἄλλους ἀγρούς.
[2.18.1] Διωκόντων δὴ τοὺς Μηθυμναίους ἐκείνων ἡ Χλόη κατὰ πολλὴν ἡσυχίαν ἄγει πρὸς τὰς Νύμφας τὸν Δάφνιν καὶ ἀπονίπτει τε τὸ πρόσωπον ᾑμαγμένον ἐκ τῶν ῥινῶν ῥαγεισῶν ὑπὸ πληγῆς τινος, καὶ τῆς πήρας προκομίσασα ζυμίτου μέρος καὶ τυροῦ τμῆμά τι, δίδωσι φαγεῖν· τό τε μάλιστα ἀνακτησόμενον αὐτόν, φίλημα ἐφίλησε μελιτῶδες ἁπαλοῖς τοῖς χείλεσι.
[2.19.1] Τότε μὲν δὴ παρὰ τοσοῦτον Δάφνις ἦλθε κακοῦ. Τὸ δὲ πρᾶγμα οὐ ταύτῃ πέπαυτο, ἀλλ᾽ ἐλθόντες οἱ Μηθυμναῖοι μόλις εἰς τὴν ἑαυτῶν, ὁδοιπόροι μὲν ἀντὶ ναυτῶν, τραυματίαι δὲ ἀντὶ τρυφώντων, ἐκκλησίαν τε συνήγαγον τῶν πολιτῶν καὶ ἱκετηρίας θέντες ἱκέτευον τιμωρίας ἀξιωθῆναι· [2.19.2] τῶν μὲν ἀληθῶν λέγοντες οὐδὲ ἕν, μὴ καὶ πρὸς καταγέλαστοι γένοιντο τοιαῦτα καὶ τοσαῦτα παθόντες ὑπὸ ποιμένων, κατηγοροῦντες δὲ Μιτυληναίων, ὡς τὴν ναῦν ἀφελομένων καὶ τὰ χρήματα διαρπασάντων πολέμου νόμῳ. [2.19.3] Οἱ δὲ πιστεύοντες διὰ τὰ τραύματα καὶ νεανίσκοις τῶν πρώτων παρ᾽ αὐτοῖς οἰκιῶν τιμωρῆσαι δίκαιον νομίζοντες Μιτυληναίοις μὲν πόλεμον ἀκήρυκτον ἐψηφίσαντο· τὸν δὲ στρατηγὸν ἐκέλευσαν δέκα ναῦς καθελκύσαντα κακουργεῖν αὐτῶν τὴν παραλίαν· πλησίον γὰρ χειμῶνος ὄντος οὐκ ἦν ἀσφαλὲς μείζονα στόλον πιστεύειν τῇ θαλάσσῃ.

***

[2.16.1] Τέτοιο στάθηκε το κατηγορητήριο των Μηθυμνιωτών. Ο Δάφνης ήταν σε κακά χάλια από τα χτυπήματα, βλέποντας όμως τη Χλόη που ήταν εκεί τ᾽ αψήφησε όλα κι είπε: «Εγώ βόσκω καλά τις γίδες μου. Ποτέ δεν παραπονέθηκε ούτε ένας συγχωριανός ότι δική μου γίδα βόσκησε σε κήπο ή ότι έσπασε καινούριο αμπέλι. [2.16.2] Τούτοι δω όμως είναι αδέξιοι κυνηγοί κι έχουν κακομάθει τα σκυλιά τους. Αυτά είναι που χάλασαν τον κόσμο με τα τρεχάματα και τα γαβγίσματα, κυνηγώντας τις γίδες σα να ᾽ταν λύκοι, και τις έδιωξαν από τις πλαγιές και τον κάμπο προς τη θάλασσα. [2.16.3] Αν έφαγαν τη λυγαριά, είναι γιατί στην αμμουδιά δεν είχε ούτε χόρτο, ούτε κουμάρι, ούτε θυμάρι. Μάλιστα, χάθηκε το καράβι από τον άνεμο και τη θάλασσα — για τούτο ωστόσο φταίει η φουρτούνα, όχι οι γίδες. Λένε βέβαια ότι ήταν γεμάτο ρούχα και χρήματα. Αλλά ποιός μυαλωμένος άνθρωπος θα πιστέψει ότι καράβι με τέτοιο φορτίο είχε λυγαριά για παλαμάρι;»
[2.17.1] Καθώς τα ᾽λεγε αυτά, ο Δάφνης έβαλε τα κλάματα κι οι χωρικοί τον καταλυπήθηκαν, τόσο που ο Φιλητάς πήρε όρκο στον Πάνα και στις Νύμφες ότι κανένα φταίξιμο δεν είχαν μήτε ο Δάφνης, μήτε κι οι γίδες, παρά μόνο η θάλασσα κι ο άνεμος που δεν μπορούσε εκείνος να δικάσει. [2.17.2] Ωστόσο τα λόγια του Φιλητά δεν έπεισαν τους Μηθυμνιώτες, και ρίχτηκαν ξανά θυμωμένοι στον Δάφνη προσπαθώντας να τον δέσουν. [2.17.3] Τότε όμως αγρίεψαν οι χωρικοί και χύμηξαν καταπάνω τους όμοιοι με μαυροπούλια ή καλιακούδες. Γρήγορα ελευθέρωσαν τον Δάφνη, που μπήκε τότε κι ο ίδιος στον καβγά, κι άρχισαν να τους χτυπάνε με ρόπαλα. Οι Μηθυμνιώτες δεν άργησαν να το βάλουν στα πόδια, μα οι άλλοι δε σταμάτησαν παρά μόνο αφού τους έδιωξαν πέρα απ᾽ την περιοχή τους, σ᾽ άλλα κτήματα.
[2.18.1] Ενώ εκείνοι κυνηγούσαν τους Μηθυμνιώτες, η Χλόη οδήγησε ήσυχα-ήσυχα τον Δάφνη στις Νύμφες και του ᾽πλυνε το πρόσωπο, γιατί είχε καταματώσει από ένα χτύπημα που του είχε ανοίξει τη μύτη. Ύστερα έβγαλε από το ταγάρι και του ᾽δωσε να φάει ένα κομμάτι ανεβατό ψωμί και λίγο τυρί, κι αφού τον συνέφερε του ᾽δωσε με τ᾽ απαλά της χείλια ένα φιλί γλυκό σα μέλι.
[2.19.1] Έτσι λοιπόν γλίτωσε κείνη τη φορά παρά λίγο ο Δάφνης τη συμφορά. Η υπόθεση όμως δεν τέλειωσε εκεί. Οι Μηθυμνιώτες γύρισαν στον τόπο τους με χίλια βάσανα — με τα πόδια αντί για καράβι, με πληγές αντί για καλοπέραση. Κάλεσαν τότε τους συμπολίτες τους σε συνέλευση, παρουσιάστηκαν στεφανωμένοι σαν ικέτες και γύρεψαν εκδίκηση. [2.19.2] Λέξη δεν είπαν για τ᾽ αληθινά γεγονότα, για να μη γελοιοποιηθούν ότι έπαθαν τόσα και τέτοια από βοσκούς, παρά κατηγόρησαν τους Μυτιληνιούς ότι τους πήραν το καράβι και τους άρπαξαν τα χρήματα σα να ᾽χαν πόλεμο. [2.19.3] Οι Μηθυμνιώτες, βλέποντάς τους λαβωμένους, τους πίστεψαν κι έκριναν δίκαιο να παρασταθούν σε νέους που ήταν από τα πρώτα σπίτια της πόλης τους. Ψήφισαν λοιπόν να επιτεθούν δίχως προειδοποίηση στους Μυτιληνιούς, και πρόσταξαν το στρατηγό να βγάλει στη θάλασσα δέκα πλοία και να κάνει επιδρομές στα παράλιά τους· καθώς ο χειμώνας σίμωνε, δε θα ᾽ταν φρόνιμο να ριψοκινδυνέψουν πιο μεγάλο στόλο στο πέλαγο.