ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (16.101-16.167)

Ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,

Αἴας δ᾽ οὐκέτ᾽ ἔμιμνε· βιάζετο γὰρ βελέεσσι·
δάμνα μιν Ζηνός τε νόος καὶ Τρῶες ἀγαυοὶ
βάλλοντες· δεινὴν δὲ περὶ κροτάφοισι φαεινὴ
105 πήληξ βαλλομένη καναχὴν ἔχε, βάλλετο δ᾽ αἰεὶ
κὰπ φάλαρ᾽ εὐποίηθ᾽· ὁ δ᾽ ἀριστερὸν ὦμον ἔκαμνεν,
ἔμπεδον αἰὲν ἔχων σάκος αἰόλον· οὐδ᾽ ἐδύναντο
ἀμφ᾽ αὐτῷ πελεμίξαι ἐρείδοντες βελέεσσιν.
αἰεὶ δ᾽ ἀργαλέῳ ἔχετ᾽ ἄσθματι, κὰδ δέ οἱ ἱδρὼς
110 πάντοθεν ἐκ μελέων πολὺς ἔρρεεν, οὐδέ πῃ εἶχεν
ἀμπνεῦσαι· πάντῃ δὲ κακὸν κακῷ ἐστήρικτο.
Ἔσπετε νῦν μοι, Μοῦσαι Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχουσαι,
ὅππως δὴ πρῶτον πῦρ ἔμπεσε νηυσὶν Ἀχαιῶν.
Ἕκτωρ Αἴαντος δόρυ μείλινον ἄγχι παραστὰς
115 πλῆξ᾽ ἄορι μεγάλῳ, αἰχμῆς παρὰ καυλὸν ὄπισθεν,
ἀντικρὺ δ᾽ ἀπάραξε· τὸ μὲν Τελαμώνιος Αἴας
πῆλ᾽ αὔτως ἐν χειρὶ κόλον δόρυ, τῆλε δ᾽ ἀπ᾽ αὐτοῦ
αἰχμὴ χαλκείη χαμάδις βόμβησε πεσοῦσα.
γνῶ δ᾽ Αἴας κατὰ θυμὸν ἀμύμονα, ῥίγησέν τε,
120 ἔργα θεῶν, ὅ ῥα πάγχυ μάχης ἐπὶ μήδεα κεῖρε
Ζεὺς ὑψιβρεμέτης, Τρώεσσι δὲ βούλετο νίκην·
χάζετο δ᾽ ἐκ βελέων. τοὶ δ᾽ ἔμβαλον ἀκάματον πῦρ
νηῒ θοῇ· τῆς δ᾽ αἶψα κατ᾽ ἀσβέστη κέχυτο φλόξ.
ὣς τὴν μὲν πρύμνην πῦρ ἄμφεπεν· αὐτὰρ Ἀχιλλεὺς
125 μηρὼ πληξάμενος Πατροκλῆα προσέειπεν·
«ὄρσεο, διογενὲς Πατρόκλεες, ἱπποκέλευθε·
λεύσσω δὴ παρὰ νηυσὶ πυρὸς δηΐοιο ἰωήν·
μὴ δὴ νῆας ἕλωσι καὶ οὐκέτι φυκτὰ πέλωνται·
δύσεο τεύχεα θᾶσσον, ἐγὼ δέ κε λαὸν ἀγείρω.»
130 Ὣς φάτο, Πάτροκλος δὲ κορύσσετο νώροπι χαλκῷ.
κνημῖδας μὲν πρῶτα περὶ κνήμῃσιν ἔθηκε
καλάς, ἀργυρέοισιν ἐπισφυρίοις ἀραρυίας·
δεύτερον αὖ θώρηκα περὶ στήθεσσιν ἔδυνε
ποικίλον ἀστερόεντα ποδώκεος Αἰακίδαο.
135 ἀμφὶ δ᾽ ἄρ᾽ ὤμοισιν βάλετο ξίφος ἀργυρόηλον
χάλκεον, αὐτὰρ ἔπειτα σάκος μέγα τε στιβαρόν τε·
κρατὶ δ᾽ ἐπ᾽ ἰφθίμῳ κυνέην εὔτυκτον ἔθηκεν
ἵππουριν· δεινὸν δὲ λόφος καθύπερθεν ἔνευεν.
εἵλετο δ᾽ ἄλκιμα δοῦρε, τά οἱ παλάμηφιν ἀρήρει.
140 ἔγχος δ᾽ οὐχ ἕλετ᾽ οἶον ἀμύμονος Αἰακίδαο,
βριθὺ μέγα στιβαρόν· τὸ μὲν οὐ δύνατ᾽ ἄλλος Ἀχαιῶν
πάλλειν, ἀλλά μιν οἶος ἐπίστατο πῆλαι Ἀχιλλεύς,
Πηλιάδα μελίην, τὴν πατρὶ φίλῳ πόρε Χείρων
Πηλίου ἐκ κορυφῆς, φόνον ἔμμεναι ἡρώεσσιν.
145 ἵππους δ᾽ Αὐτομέδοντα θοῶς ζευγνῦμεν ἄνωγε,
τὸν μετ᾽ Ἀχιλλῆα ῥηξήνορα τῖε μάλιστα,
πιστότατος δέ οἱ ἔσκε μάχῃ ἔνι μεῖναι ὁμοκλήν.
τῷ δὲ καὶ Αὐτομέδων ὕπαγε ζυγὸν ὠκέας ἵππους,
Ξάνθον καὶ Βαλίον, τὼ ἅμα πνοιῇσι πετέσθην,
150 τοὺς ἔτεκε Ζεφύρῳ ἀνέμῳ Ἅρπυια Ποδάργη,
βοσκομένη λειμῶνι παρὰ ῥόον Ὠκεανοῖο.
ἐν δὲ παρηορίῃσιν ἀμύμονα Πήδασον ἵει,
τόν ῥά ποτ᾽ Ἠετίωνος ἑλὼν πόλιν ἤγαγ᾽ Ἀχιλλεύς,
ὃς καὶ θνητὸς ἐὼν ἕπεθ᾽ ἵπποις ἀθανάτοισι.
155 Μυρμιδόνας δ᾽ ἄρ᾽ ἐποιχόμενος θώρηξεν Ἀχιλλεὺς
πάντας ἀνὰ κλισίας σὺν τεύχεσιν· οἱ δὲ λύκοι ὣς
ὠμοφάγοι, τοῖσίν τε περὶ φρεσὶν ἄσπετος ἀλκή,
οἵ τ᾽ ἔλαφον κεραὸν μέγαν οὔρεσι δῃώσαντες
δάπτουσιν· πᾶσιν δὲ παρήϊον αἵματι φοινόν·
160 καί τ᾽ ἀγεληδὸν ἴασιν ἀπὸ κρήνης μελανύδρου
λάψοντες γλώσσῃσιν ἀραιῇσιν μέλαν ὕδωρ
ἄκρον, ἐρευγόμενοι φόνον αἵματος· ἐν δέ τε θυμὸς
στήθεσιν ἄτρομός ἐστι, περιστένεται δέ τε γαστήρ·
τοῖοι Μυρμιδόνων ἡγήτορες ἠδὲ μέδοντες
165 ἀμφ᾽ ἀγαθὸν θεράποντα ποδώκεος Αἰακίδαο
ῥώοντ᾽· ἐν δ᾽ ἄρα τοῖσιν ἀρήϊος ἵστατ᾽ Ἀχιλλεύς,
ὀτρύνων ἵππους τε καὶ ἀνέρας ἀσπιδιώτας.

***

Τους λόγους τούτους έλεγαν εκείνοι μεταξύ τους,
και ο Αίας πλια δεν έμενε, πνιμένος απ᾽ τα βέλη·
του Δία τον νικούσε ο νους, τα τόξα ομού των Τρώων·
τρομακτικά στους μήλιγγες τα φάλαρα τα ωραία
105 του κράνους απ᾽ το κτύπημα των ακοντιών κροτούσαν,
και αγανακτούσε η αριστερή του πλάτη ως εκρατούσε
πάντοτε αυτός ασάλευτην εμπρός του την ασπίδα
μ᾽ όσα σ᾽ αυτήν και αν στύλωναν ακόντια να την σπρώξουν.
Αγκομαχούσε φοβερά και απ᾽ όλα του τα μέλη
110 ίδρωτας έρεε πολύς και ανασασμόν δεν είχε·
κακόν επάνω στο κακό τον έσφιγγε τριγύρω.
Μούσες από τον Όλυμπον, διδάξετέ με τώρα,
πώς επρωτόπεσε η φωτιά στων Αχαιών τα πλοία.
Ο Έκτωρ επλησίασε και με το μέγα ξίφος
115 εχώρισε του Αίαντος το φράξινο κοντάρι
κάτω απ᾽ την λόγχην· κι έσειε το κολοβό κοντάρι
ο Αίας ανωφέλητα· κι η χάλκινή του λόγχη
με βρόντον έπεσε μακράν· ερίγωσεν ο Αίας
και με την άψεγην ψυχήν εγνώρισε τα θεία
120 έργα, ότι κάθε μηχανήν αφάνιζε της μάχης
και εις τους Τρώας έδιδε την νίκην ο Κρονίδης.
Και από τα βέλη εσύρθηκε· κι ευθύς εκείνοι εβάλαν
φωτιά στα πλοία και άσβεστη μέσα του απλώθ᾽ η φλόγα.
Και το καράβι έζωνε το πυρ· τότε ο Πηλείδης
125 τα δυο μεριά του εκτύπησε και είπε του Πατρόκλου:
«Πάτροκλε διογέννητε, κινήσου ανδρειωμένε,
κίνημα βλέπω του πυρός κει πέρα στα καράβια·
μη τα πατήσουν και φυγής δεν μείνει ελπίδα πλέον·
τ᾽ άρματα ζώσου, ωστόσο εγώ τα πλήθη συναθροίζω».
130 Είπε, κι εφόρει ο Πάτροκλος τ᾽ άρματα που αστράφταν.
Πρώτα τες κνήμες έζωσε με τες λαμπρές κνημίδες
που ήσαν με αργυροκάρφωτες περόνες αρμοσμένες·
κατόπιν θώρακα λαμπρόν αστερωτόν στα στήθη
έβαλε, οπού ο φτερόποδος Αιακίδης εφορούσε.
135 Ξίφος αργυροκάρφωτον εκρέμασε απ᾽ τους ώμους
χάλκινο, κι έπειτα τρανήν και στερεήν ασπίδα.
Εις την γενναίαν κεφαλήν καλόν έθεσε κράνος
μ᾽ αλόγου χαίτην και φρικτός σειόνταν επάν᾽ ο λόφος.
Κι επήρε καλοφούκτωτα δυο δυνατά κοντάρια
140 και όχι το μέγα, το βαρύ κοντάρι του Αχιλλέως
οπού κανείς των Αχαιών να σείσει δεν ημπόρει
και το ᾽σειε μόνος ο Αχιλλεύς· από το Πήλειον όρος
κομμένο φράξο πόδωκεν ο Χείρων του πατρός του
φόνον να φέρει αφεύγατον εις τους ανδρειωμένους.
145 Κι είπε στον Αυτομέδοντα να ζέψει ευθύς τους ίππους,
φίλον του εξόχως σεβαστόν κατόπιν του Αχιλλέως,
στην μάχην ετοιμότατον εις κάθε προσταγήν του.
Και ο Αυτομέδων έζεψε τον Ξάνθον και Βαλίον,
πουλάρι᾽ ανεμόποδα, τα γέννησε η Ποδάργη
150 η Άρπυι᾽ από τον Ζέφυρον ως έβοσκε στην χλόην
στα τείχη του Ωκεανού. Τους έδεσε στο πλάγι
τον Πήδασον ασύγκριτον, που ᾽χε ο Πηλείδης φέρει
από του Ηετίωνος την πορθημένην πόλιν,
κι ίππος συμβάδιζε θνητός με αθάνατα πουλάρια.
155 Τους Μυρμιδόνας σύνταζε και αρμάτωνε ο Πηλείδης
όλους απ᾽ όλες τες σκηνές· και ως ωμοφάγοι λύκοι,
με δύναμιν αδάμαστην, αφού στα όρη ελάφι
κερατοφόρο εσπάραξαν μεγάλο και το φάγαν
και είναι τα σιαγόνια τους κατάμαυρ᾽ από αίμα·
160 κοπαδιαστά στη βρύση ορμούν την δίψαν τους να σβήσουν,
κι ενώ με γλώσσες αχαμνές το μαύρο ρεύμα γλείφουν
του φόνου ρεύγοντ᾽ αίματα, καθώς μέσα η κοιλιά τους
ογκώνεται, αλλ᾽ η ψυχή στα στήθη τους δεν τρέμει·
όμοια κινούντ᾽ οι αρχηγοί των Μυρμιδόνων γύρω
165 εις τον λαμπρόν ακόλουθον του θείου Αχιλλέως.
Και θάρρος έδινε ο Αχιλλεύς στην μέσην τους ο ανδρείος
των ιππομάχων μαχητών και των ασπιδοφόρων.

Όσο μεγαλώνουμε, ζούμε με όλο και λιγότερη συνείδηση

Κάθε προικισμένος άνθρωπος, κάθε άνθρωπος που δεν ανήκει στα θλιβερά 5/6 της ανθρωπότητας που είναι εκ φύσεως μειονεκτικά, όταν περάσει τα σαράντα είναι δύσκολο να μη δείξει κάποια στοιχεία μισανθρωπισμού.

Γιατί κρίνοντας απ’ τον εαυτό του, έχει καταλήξει στα συμπεράσματά του σχετικά με τους άλλους κι έχει ανα­καλύψει πως σε ό,τι αφορά το κεφάλι αλλά και την καρ­διά, πολλές φορές μάλιστα και τα δύο, έχει φτάσει σ’ ένα επίπεδο που οι άλλοι αδυνατούν να φτάσουν, γι’ αυτό και αποφεύγει την οποιαδήποτε σχέση μαζί τους.

Για τον ίδιο λόγο, ο καθένας αγαπάει ή μισεί τη μοναξιά του, με άλλα λόγια την παρέα με τον εαυτό του, ανάλογα με το πόσο αξίζει ο ίδιος.

Όταν είμαστε νέοι, ό,τι και να μας λένε οι άλλοι, θεωρούμε πως η ζωή είναι ατέλειωτη και χρησιμοποιούμε τον χρόνο μας απερίσκεπτα -όσο μεγαλώνουμε όμως, αρχίζουμε να κάνουμε οικονομία. Γιατί προς τα τέλη της ζωής μας, κάθε μέρα που ζούμε μας προκαλεί μια αίσθηση που μοιάζει μ’ αυτήν που έχει σε κάθε του βήμα ο εγκληματίας, όταν τον πάνε στο ικρίωμα.

Όσο περισσότερο ζούμε, τόσο λιγότερα γεγονότα μάς φαίνονται σημαντικά, ή αρκετά σπουδαία, για να θέλουμε να τα θυμόμαστε αργότερα, να τα κρατήσουμε δηλαδή σταθερά στη μνήμη μας: γι’ αυτό και μόλις περάσουν, τα ξεχνάμε. Περνάει λοιπόν ο χρόνος έτσι, χωρίς ν’ αφήνει ίχνη.

Όσο μεγαλώνουμε, ζούμε με όλο και λιγότερη συνείδηση. Τα πράγματα έρχονται και παρέρχονται χωρίς να μας κάνουν εντύπωση· σαν ένα έργο τέχνης που το έχουμε δει χιλιάδες φορές: κάνουμε αυτό που πρέπει να κάνουμε και μετά δεν ξέρουμε αν το έχουμε κάνει ή όχι. Και καθώς η ζωή γίνεται όλο και πιο ασυναίσθητη, επιταχύνεται και η γενικότερη ασυνειδησία, οπότε η ζωή περνάει όλο και πιο γρήγορα.

Γενικά μπορεί να πει κανείς, ότι τα πρώτα σαράντα χρό­νια της ζωής μάς δίνουν το κείμενο, τα επόμενα τριάντα τα σχόλια πάνω στο κείμενο, τα οποία μας επιτρέπουν να καταλάβουμε για πρώτη φορά σωστά το νόημα, τις ανα­φορές, τα ηθικά διδάγματα και τις λεπτές έννοιες του κει­μένου.

Προς τα τέλη της ζωής, συμβαίνει κάτι ανάλογο μ’ αυτό που γίνεται στο τέλος ενός χορού μεταμφιεσμένων: πέφτουν οι μάσκες. Τότε βλέπεις καθαρά ποιους ακρι­βώς είχες συναναστραφεί στη διάρκεια της ζωής σου. Γιατί τότε βγαίνουν οι χαρακτήρες των ανθρώπων πραγ­ματικά στο φως, οι πράξεις έχουν επιτέλους καρποφορή­σει, τα επιτεύγματα έχουν σωστά εκτιμηθεί και καθετί το ψεύτικο έχει γκρεμιστεί.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι γενικά, και ανεξάρτητα από τις επιμέρους συνθήκες και τις ιδιαιτερότητες, η νιότη χαρακτηρίζεται από μια κάποια μελαγχολία και θλίψη, ενώ τα γηρατειά αντίθετα χαρακτηρίζονται από μια σχε­τική ευθυμία: και ο λόγος γι’ αυτό δεν είναι άλλος απ’ το γεγονός ότι ο νέος υπηρετεί δουλικά τον δαίμονα εκείνο, που δεν τον αφήνει ούτε στιγμή ήσυχο.

Στο ίδιο αίτιο μπορεί να αποδοθεί σχεδόν κάθε δυστυχία που καταδυνα­στεύει ή απειλεί τον άνθρωπο. Ο ηλικιωμένος όμως είναι χαρούμενος και γαλήνιος, μοιάζει με κάποιον που μετά από πολλά χρόνια έχει απαλλαγεί από τα δεσμά του και κινείται πια ελεύθερα.

Από την άλλη μεριά ωστόσο πρέ­πει να ειπωθεί ότι, όταν σβήνει το σεξουαλικό ένστικτο, χάνεται ο πραγματικός πυρήνας της ζωής, και το μόνο που μένει είναι το κέλυφος· η ζωή δηλαδή μοιάζει με μια κωμωδία, που ξεκινάει με κανονικούς ηθοποιούς και μετά συνεχίζει να παίζεται μέχρι το τέλος από κούκλες που έχουν φορέσει τα ρούχα των ανθρώπων.

Κοιτάζω τον εαυτό μου στον καθρέφτη και αναρωτιέμαι

Είμαι τα πάντα και συγχρόνως ένα τίποτα. Σε τι μπορεί να με βοηθήσει αυτό το παράδοξο ώστε να ζήσω τη ζωή μου πιο ουσιαστικά;

Κοιτάζω τον εαυτό μου στον καθρέφτη και αναρωτιέμαι αν αξίζω. Πολλές σκέψεις περνούν απ’ το μυαλό μου, σκέψεις που συγκρούονται μεταξύ τους και με μπερδεύουν…

Είμαι άραγε μοναδικός; Είμαι τέλειος; Αξίζω επειδή απλά υπάρχω; Αξίζω επειδή το σώμα μου είναι μια τέλεια μηχανή; Αξίζω επειδή μιλώ, σκέφτομαι, νιώθω, κλαίω, γελώ; Αξίζω επειδή δημιουργώ;

Ή μήπως είμαι ένα τίποτα, ένα ανθρωπάκι ανάμεσα στα δισεκατομμύρια των ανθρώπων. Τι μπορεί ν’ αξίζει η ζωή μου μπροστά στην αιωνιότητα, στον αμέτρητο χρόνο απ’ την αρχή της δημιουργίας του σύμπαντος, της γης και του ανθρώπου;

Τώρα βλέπω καθαρά. Είμαι και τα δύο συγχρόνως, τα πάντα και ένα τίποτα! Κι αυτό το παράδοξο με καθηλώνει καθώς προσπαθώ να το συλλάβω σα σκέψη και να το βιώσω σαν αίσθηση. Αναρωτιέμαι σε τι μπορεί να με βοηθήσει αυτή η συνειδητοποίηση ώστε να ζήσω τη ζωή μου πιο ουσιαστικά, πιο συνειδητά;

Το να νιώθω υπέροχος, τέλειος, σπάνιος, μου δίνει την αίσθηση ότι αξίζω . Με βοηθά ν’ αγαπώ τον εαυτό μου και να εκτιμώ το δώρο που λέγεται ζωή. Μ’ αυτόν τον τρόπο νιώθω ότι αξίζω επειδή απλά υπάρχω, επειδή είμαι ζωντανός. Δεν χρειάζεται ν’ αποδεικνύω συνεχώς ότι είμαι χρήσιμος ή επιτυχημένος. Αξίζω γιατί είμαι μοναδικός, διαφορετικός απ’ όλους τους άλλους, και η διαφορετικότητά μου εμπλουτίζει τη ζωή. Τι βαρετό θα ήταν άλλωστε αν ήμουν ίδιος με όλους τους ανθρώπους…

Εγώ λοιπόν είμαι αυτός που είμαι, με τα μοναδικά γονίδιά μου, και έχοντας μεγαλώσει με ένα συγκεκριμένο τρόπο μέσα στην οικογένειά μου και στην κοινωνία που έτυχε να γεννηθώ. Όσο πιο πολύ πλησιάζω τον πραγματικό μου εαυτό, τόσο πιο σπάνιος και πιο τέλειος γίνομαι.

Αφήνω συνειδητά τις προσδοκίες των άλλων και ακολουθώ τις βαθιές επιθυμίες της ψυχής μου. Ανακαλύπτω τις μάσκες που φορώ, τους ρόλους που έμαθα να παίζω από μικρός για να επιβιώσω, και βλέπω ποιοί μου δίνουν χαρά και μου ταιριάζουν. Όσους με αφήνουν στάσιμο, εγκλωβισμένο, πονεμένο, δεν τους θέλω. Πετάω τα πολυφορεμένα κοστούμια. Μεγάλωσα πια και δεν χρειάζομαι τα πονετικά παιχνίδια. Μπορώ να είμαι απλά εγώ, αυτό που είμαι χωρίς να φοβάμαι ότι θα χαθώ. Ησυχάζω, γαληνεύω…

Το να μ’ αγαπώ έτσι απλά όπως είμαι, το να νιώθω ότι είμαι μοναδικός και τέλειος, δεν σημαίνει ότι επαίρομαι, ότι νιώθω ανώτερος απ’ τους άλλους. Η έπαρση άλλωστε θα ήταν σημάδι ότι κατά βάθος δεν μ’ αγαπώ και δεν μ’ αποδέχομαι.

Η αγάπη για τον εαυτό μου έχει μέσα της ταπεινότητα. Αναγνωρίζω την τελειότητά μου αλλά δεν νιώθω ότι αξίζω περισσότερο απ’ τους άλλους ανθρώπους, τα ζώα, τα φυτά. Γνωρίζω ότι είμαι κομμάτι του όλου, μέρος του σύμπαντος, μια σταγόνα νερού, ένας κόκκος άμμου, ένα μυρμηγκάκι μπροστά στην απεραντοσύνη της ζωής. Αντιμετωπίζω με δέος το θαύμα της ύπαρξης και νιώθω ότι είμαι κι εγώ ένα μικρό θαύμα, όπως όλα γύρω μου… τα πουλιά που διασχίζουν ωκεανούς, τα αγριολούλουδα που φυτρώνουν πάνω στα βράχια, τα ψάρια που κολυμπούν αντίθετα στο ρεύμα του ποταμού.

Τότε αρχίζει να ξετυλίγεται μπροστά μου το αληθινό θαύμα της προσωπικής μου ζωής. Αρχίζω να ζω την καθημερινότητα νιώθοντας μεγαλύτερη ολοκλήρωση και πληρότητα, γίνομαι πιο δημιουργικός, αναπτύσσω τις ικανότητές μου και το δυναμικό μου μ’ ένα φυσικό τρόπο χωρίς πίεση. Νιώθω ευγνωμοσύνη για τη ζωή και αποκτώ περίσσευμα αγάπη, συνεισφέροντας έτσι με χαρά στους γύρω μου. Έτσι η ζωή μου γεμίζει ουσία και η ύπαρξή μου βρίσκει νόημα.

Τα λάθη στη σκέψη που οδηγούν σε αρνητικά συναισθήματα

Αν και είστε πεπεισμένοι για την ορθότητά τους, οι περισσότερες αρνητικές σκέψεις που σας κάνουν να αισθάνεστε άσχημα είναι ψευδείς και μη-ρεαλιστικές.

Για παράδειγμα: Μετά την διάλυση μιας ερωτικής σχέσης ή ένα διαζύγιο σκέφτεστε, «Εγώ φταίω για όλα. Τελικά δεν γίνεται να με αγαπήσει κανένας. Ποτέ δεν θα κάνω στενή σχέση με άλλον άνθρωπο». Νιώθετε τόσο ταραγμένος που όλα αυτά σας φαίνονται απολύτως αληθινά, και πιστεύετε ότι η ζωή σας έχει τελειώσει. Μετά από κάποιους μήνες αρχίζετε και βγαίνετε με κάποια γυναίκα και αρχίζετε και αισθάνεστε ότι είστε και πάλι κοντά με έναν άνθρωπο. Ξαφνικά αντιλαμβάνεστε ότι τελικά μπορείτε να γίνετε αγαπητός, ότι δεν είσαστε ολοκληρωτικά υπεύθυνος για την διάλυση της προηγούμενης σχέσης σας. Αναρωτιέστε πώς στο καλό είχατε πιστέψει όλα εκείνα με τα οποία φορτώνατε τον εαυτό σας. Εκείνη όμως την περίοδο, οι αρνητικές αυτές σκέψεις σας φαίνονταν απολύτως έγκυρες και ορθές.

Αυτό είναι ένα από τα παράξενα που συμβαίνουν με την άσχημη διάθεση – συχνά ξεγελάμε τον εαυτό μας και ζούμε μέσα στη μιζέρια δεχόμενοι πράγματα που απλώς δεν είναι αληθινά. Και το παράδοξο είναι ότι συνήθως δεν έχουμε την παραμικρή υποψία ότι μπορεί να εξαπατηθήκαμε από την ίδια μας τη μιζέρια και την αυτοκριτική.

Στον παρακάτω πίνακα περιγράφονται τα δέκα είδη στρεβλωμένων σκέψεων που οδηγούν σε αρνητικά συναισθήματα. Ο κατάλογος αυτός άλλαξε την ζωή πολλών ανθρώπων.

1. Διπολική Σκέψη («‘Ολα ή τίποτα» ή «άσπρο – μαύρο»). Σκέφτεστε απόλυτα, σαν να υπάρχει μόνο το άσπρο και το μαύρο. Εάν κάτι δεν είναι τέλειο, το θεωρείτε σαν πλήρη αποτυχία. Π.χ. όταν μια γυναίκα που έκανε δίαιτα έφαγε ένα κουταλάκι παγωτό, σκέφτηκε «Κατέστρεψα τη δίαιτά μου τελείως». Η σκέψη αυτή την τάραξε τόσο πολύ που έφαγε ολόκληρο το μπολ!
2. Υπεργενίκευση: Ένα μεμονωμένο αρνητικό γεγονός, όπως η απόρριψη από τον ερωτικό σύντροφο ή μια δυσκολία στη δουλειά, ερμηνεύεται σαν μια ατέλειωτη αλυσίδα πολλών αρνητικών γεγονότων, χρησιμοποιώντας λέξεις όπως «πάντοτε» ή «ποτέ» όταν σκέφτεστε γι’ αυτό. Ένας καταθλιπτικός πωλητής ενοχλήθηκε τρομερά όταν είδε μια κουτσουλιά πάνω στο παρμπρίζ του αυτοκινήτου του. Σκέφτηκε, «Τι άτυχος που είμαι! Τα πουλιά λερώνουν πάντα το δικό μου αυτοκίνητο!».
3. Νοητικό Φίλτρο: Ξεχωρίζετε μια μοναδική αρνητική λεπτομέρεια και επικεντρώνεστε σε αυτήν αποκλειστικά, έτσι ώστε η άποψή σας για την πραγματικότητα να «χρωματίζεται» ανάλογα, όπως χρωματίζει ένα ποτήρι με νερό μια σταγόνα μελάνης. Παράδειγμα : Κάνετε μια παρουσίαση σε συναδέλφους σας στη δουλειά και δέχεστε πολλά θετικά σχόλια από αυτούς για τη δουλειά σας. Ένας όμως από αυτούς λέει κάτι που είναι σχετικά επικριτικό και εσείς απασχολείστε συνεχώς με την αντίδρασή του για μέρες, αγνοώντας όλα τα θετικά σχόλια που εισπράξατε.
4. Παραγνώριση Θετικών: Αγνοείτε τις θετικές εμπειρίες επιμένοντας ότι αυτές «δεν μετράνε». Όταν κάνετε μια καλή δουλειά, μπορεί να σκέφτεστε ότι δεν ήταν και τόσο καλή ή ότι ο οποιοσδήποτε θα μπορούσε να την είχε κάνει. Η παραγνώριση (υποτίμηση) των θετικών σάς «κλέβει» τη χαρά της ζωής και σας κάνει να νιώθετε ότι είστε ανεπαρκής και ότι δεν έχετε τις ανταμοιβές που θα έπρεπε.
5. Αυθαίρετα Συμπεράσματα: Βγάζετε συμπεράσματα αρνητικά, χωρίς όμως να υπάρχουν ενδείξεις που να υποστηρίζουν αυτό το συμπέρασμα. Διακρίνονται δύο είδη τέτοιας σκέψης: α) «Διάβασμα» της σκέψης των άλλων: Χωρίς να ελέγξετε αν είναι έτσι, συμπεραίνετε αυθαίρετα ότι κάποιος αντιδρά αρνητικά σε σας. β)Πρόβλεψη του μέλλοντος: Προβλέπετε ότι τα πράγματα θα πάρουν αρνητική τροπή για σας στο μέλλον. Π.χ. πριν από τις εξετάσεις μπορεί να λέτε, «Να πάρει η οργή! Όπως πάω σίγουρα θα αποτύχω». Ένας καταθλιπτικός μπορεί να λέει, «Ποτέ δεν θα γίνω καλά».
6. Μεγαλοποίηση ή Ελαχιστοποίηση: Μεγενθύνετε τη σπουδαιότητα των προβλημάτων σας ή ελαχιστοποιείτε τη σημασία των θετικών εμπειριών σας. Π.χ. δεν προλαβαίνετε το χρονικό όριο για την παράδοση μιας εργασίας σας και λέτε, «Αυτή είναι η καταστροφή μου».
7. Συναισθηματική Συλλογιστική: Δέχεστε ότι τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθετε αντανακλούν την πραγματικότητα – αφού νιώθετε έτσι, άρα έτσι θα είναι. Π.χ. «Νιώθω αποτυχημένος. Πράγματι πρέπει να είμαι πολύ αποτυχημένος» ή «Νιώθω φοβερά ανήσυχος που θα πετάξω. Οι πτήσεις με αεροπλάνο πρέπει να είναι πολύ επικίνδυνες» ή «Νιώθω πολύ θυμωμένος. Πρέπει πράγματι να μου φέρθηκε πολύ άσχημα» ή «Νιώθω πολύ κατώτερος. Τελικά, μάλλον είμαι δεύτερης κατηγορίας άνθρωπος».
8. Πρέπει: Λέτε στον εαυτό σας ότι τα πράγματα θα έπρεπε να συμβούν όπως τα περιμένατε ή τα ελπίζατε. Ένας ταλαντούχος πιανίστας, αφού έπαιξε ένα πολύ δύσκολο κομμάτι σκέφτηκε, «Δεν θα έπρεπε να είχα κάνει τόσα πολλά λάθη». Αυτό τον έκανε να απογοητευτεί τόσο πολύ που εγκατέλειψε την εξάσκησή του για πολλές ημέρες. Οι φράσεις «πρέπει», «οφείλω», «έτσι είναι το σωστό» κ.λ.π. έχουν όλες το ίδιο αρνητικό αποτέλεσμα. Οι φράσεις αυτές, όταν κατευθύνονται προς εσάς τον ίδιο, οδηγούν σε αισθήματα ενοχής και απογοήτευσης. Όταν κατευθύνονται προς τους άλλους ή τον κόσμο γενικά, συνήθως οδηγούν σε αισθήματα θυμού και απογοήτευσης: «Δεν θα έπρεπε να ήταν τόσο πεισματάρης και εχθρικός». Πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να κινητοποιήσουν τους εαυτούς τους με φράσεις τύπου «πρέπει» – «δεν πρέπει», σαν να είναι κάποιοι παράνομοι που πρέπει πρώτα να τιμωρηθούν πριν κάνουν κάτι. «Δεν έπρεπε να φάω αυτό το γλυκό». Αυτό συνήθως δεν λειτουργεί διότι όλα αυτά τα πρέπει σας κάνουν να επαναστατείτε και σας προκαλούν την τάση να κάνετε ακριβώς το αντίθετο.
9. Λανθασμένος Χαρακτηρισμός: Αυτή αποτελεί μια ακραία μορφή της διπολικής σκέψης. Αντί να πείτε «Έκανα ένα λάθος», χαρακτηρίζετε αρνητικά ολόκληρο τον εαυτό σας λέγοντας, «Είμαι αποτυχημένος». Μπορεί επίσης να χαρακτηρίσετε τον εαυτό σας «ανόητο», «ηλίθιο» ή «μια σκέτη αποτυχία». Ο χαρακτηρισμός είναι εντελώς παράλογος, διότι ο εαυτός σας δεν ταυτίζεται με τα πράγματα που κάνετε. Ανθρώπινες υπάρξεις υπάρχουν, αλλά «ανόητοι», «αποτυχημένοι» ή «ηλίθιοι» δεν υπάρχουν. Αυτοί οι χαρακτηρισμοί είναι άχρηστες αφαιρέσεις που οδηγούν σε θυμό, άγχος, απογοήτευση και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Μπορεί επίσης να χαρακτηρίζετε άλλους ανθρώπους. Όταν κάποιος κάνει κάτι με το οποίο δεν συμφωνείτε μπορεί να σκέφτεστε, «Αυτός είναι βλάκας». Με αυτόν τον τρόπο νιώθετε ότι το πρόβλημα με τον άλλον είναι στον «χαρακτήρα» του αντί να θεωρείτε ότι είναι στον τρόπο που σκέφτεται ή συμπεριφέρεται. Τον βλέπετε σαν ολοκληρωτικά κακό. Αυτό σας κάνει να αισθάνεστε εχθρότητα και να πιστεύετε ότι είναι αδύνατο να βρείτε τρόπους επικοινωνίας και να βελτιώσετε την κατάσταση.
10. Προσωποποίηση ή Εκτόξευση Kατηγοριών: Η προσωποποίηση συμβαίνει όταν θεωρείτε τον εαυτό σας αποκλειστικά υπεύθυνο για την έκβαση ενός – αρνητικού συνήθως – γεγονότος, το οποίο όμως δεν εξαρτάται αποκλειστικά από εσάς. Όταν μια μητέρα πήρε τον κακό έλεγχο του παιδιού της από το σχολείο είπε : «Αυτό αποδεικνύει πόσο κακή μητέρα είμαι» αντί να καθίσει να σκεφτεί τις αιτίες του προβλήματος και να βοηθήσει έτσι πραγματικά το παιδί της. Μια άλλη γυναίκα, όταν τη χτύπησε ο σύζυγός της, είπε: «Δεν θα με χτύπαγε αν ήμουν καλύτερη στο κρεβάτι». Η προσωποποίηση οδηγεί σε αισθήματα ενοχής, ντροπής και ανεπάρκειας.

Κάποιοι άνθρωποι κάνουν το ακριβώς αντίθετο. Κατηγορούν τους άλλους ή τις καταστάσεις για τα προβλήματά τους και παραβλέπουν αιτίες που μπορεί να συνεισφέρουν σε αυτά. Οι κατηγορίες αυτές ποτέ δεν αποδίδουν διότι συνήθως οι άλλοι θα απορρίψουν τις κατηγορίες και θα αμυνθούν με τον ίδιο τρόπο.

Ο κύκλος της ζωής επαναλαμβάνεται, ξανά και ξανά

Όταν ένα αστέρι πεθαίνει, όλη η ενέργεια που είναι αποθηκευμένη στο εσωτερικό του πυρήνα του, εκτοξεύεται προς τα έξω με απίστευτη δύναμη. Η ενέργεια του απελευθερώνεται σε μια κατακλυσμιαία στιγμή εξαλείφοντας την ύπαρξη του. Με την πάροδο του χρόνου από τα λείψανα αυτά του άστρου, θα δημιουργηθούν και άλλα νέα άστρα. Αυτός είναι ο κύκλος της ζωής, ο κύκλος του σύμπαντος.

Ο θάνατος είναι μέρος της ζωής.

Σαν ένα αστέρι είναι ο άνθρωπος, αλλά και σαν ένα λουλούδι, μέρος αμετάκλητο και αυτός της φύσης. Ανθίζει, μαραίνεται κι έπειτα χάνεται. Γίνεται γη κι από τους σπόρους που αφήνει πίσω του δημιουργείται νέα ζωή και ο κύκλος επαναλαμβάνεται. Ίσως αυτό να είναι η αθανασία. Γι' αυτό έχουμε τόσο έντονη την ανάγκη της αναπαραγωγής, το βιολογικό μας κάλεσμα να αφήνουμε πίσω μας απογόνους. Με την νέα ζωή, αφήνουμε μέρος της δίκης μας ύπαρξης, σαν την συνέχεια μας.

Τα λίγα χρόνια που έχουμε ακόμα να ζήσουμε, μοιάζουν ασήμαντα μπροστά στον απέραντο χρόνο της αιωνιότητας. Οι άνθρωποι που το κατανοούν αυτό σέβονται την ζωή. Ξέρουν πως δεν πεθαίνουν, απλά σταματούν να υπάρχουν όπως γνωρίζουν.

Όταν καταλάβει κανείς ποσό εύθραυστα και ονειρικά είναι όλα γύρω μας τόσο πιο εύκολα θα συνειδητοποιήσει την αιωνιότητα της εσωτερικής μας φύσης.

Όταν όμως βιώνουμε τον θάνατο αγαπημένων μας ανθρώπων, είναι πολύ σκληρό. Όταν συμβαίνει αυτό, πρέπει να έχουμε πίστη πως θα γίνουμε ευτυχισμένοι και πάλι μια μέρα.

Γιατί το φως είναι πιο δυνατό από το σκοτάδι.

Αντιμετωπίζοντας από κοντά τον θάνατο, πρέπει να παραδοθούμε στην θλίψη και να μην μιλάμε εάν δεν επιθυμούμε, όσο καιρό και αν χρειαστεί. Με την πάροδο του χρόνου, θα πάψουν να κυλάνε συχνά δάκρυα από το πρόσωπο μας και θα κλαίμε κρυφά μόνο τις νύχτες. Μετά από καιρό θα συμβαίνει όλο και λιγότερο ωσότου έρθει η στιγμή που θα είμαστε απλά ήσυχοι.

Το αίμα που τρέχει στις φλέβες μας θα μας κάνει και πάλι να ζήσουμε. Διότι η ζωή, είναι πιο δυνατή από τον θάνατο.

Εκείνη την μέρα που θα παραδεχτούμε πως ο θάνατος αποτελεί μέρος της ζωής θα καταφέρουμε να ζήσουμε όπως όταν ήταν κοντά μας οι άνθρωποι αυτοί. Με την διαφορά ότι από εκεί ψηλά μπορούν να κάνουν την ζωή μας ακόμα πιο φωτεινή. Τότε θα γίνουμε ευτυχισμένοι και πάλι.

Ο θάνατος μας τρομάζει μόνο επειδή δεν τον κατανοούμε. Το να φύγεις από την ζωή λίγο νωρίτερα ή λίγο αργότερα δεν έχει καμία σημασία. Αλλά το να ζεις με θάρρος, ν´ αγαπάς, να μπορείς να διακρίνεις την ομορφιά στο κάθε τι, είναι που κάνουν την παραμονή μας στον κόσμο να αξίζει. Όσο και αν διαρκέσει.

Η ίδια η φύση μας διδάσκει πως η ζωή δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς τον θάνατο. Όπως έρχεται η άνοιξη, το καλοκαίρι, το φθινόπωρο, έπειτα ο χειμώνας, έτσι και ο άνθρωπος, γεννιέται, αποκτά τα νιάτα του, γερνάει και πεθαίνει. Ο κύκλος της ζωής επαναλαμβάνεται, ξανά και ξανά, μέσα στους κύκλους του χρόνου.

Δεν έχουμε κανένα λόγο να φοβόμαστε τον θάνατο, όπως η μέρα δεν έχει κανέναν λόγο να φοβάται την νύχτα. Η κάθε νέα μέρα διδάσκει την επόμενη όπως και η κάθε νέα ζωή που έρχεται στον κόσμο, διδάσκεται από την προηγούμενη.

«Κάθε φορά που γεννιέται ένας άνθρωπος το ρολόι της ανθρώπινης ζωής κουρδίζεται για μια ακόμα φορά και επαναλαμβάνει την ίδια μουσική που έχει ήδη παιχτεί αμέτρητες φορές, μοτίβο, μοτίβο και μέτρο, μέτρο, χωρίς σημαντικές παραλλαγές» -Άρθουρ Σοπενχάουερ

Σκοπός σου είναι να πληγώσεις κάποιον, να τον τιμωρήσεις και το όπλο σου είναι η σιωπή

Έχω δει πολλούς θυμωμένους ανθρώπους να μην δέρνουν, να μην απειλούν, να μην βρίζουν, να μην κατηγορούν. Κάνουν όμως μούτρα, βυθίζονται στη μιζέρια τους, βλέπουν τηλεόραση με τις ώρες, βγαίνουν για περίπατο και δε μιλούν σε κανέναν.

Οι μεγάλοι περίπατοι δεν τους βοηθούν σε τίποτα. Τους κάνουν μελαγχολικούς και κατηφείς.

Αν κάποιος τους ρωτήσει τι συμβαίνει, αυτοί συνήθως λένε «Τίποτα» ή «Άμα δεν καταλαβαίνεις από μόνος σου, τι να σου πω» ή «Θέλω να μείνω για λίγο μόνος μου.»
Αυτοί δεν κάνουν διάλειμμα.
Διάλειμμα σημαίνει να ηρεμήσεις, για να μπορέσεις να μιλήσεις μετά.
Αυτό είναι διαφορετικό.
Είναι άμεση χρήση θυμού.
Σκοπός είναι να πληγώσεις κάποιον, να τον τιμωρήσεις και το όπλο είναι η σιωπή.
Η σιωπή λέει στους άλλους ότι δεν αξίζει ούτε καν να τους μιλήσεις.
Τα περισσότερα είδη θυμού είναι θυμός που βράζει.
Αυτός εδώ δεν είναι έτσι.
Αυτός ο θυμός είναι παγωμένος.
Μπορεί πολύ εύκολα να μετατραπεί σε αποστροφή και μίσος.
Το βασικότερο πρόβλημα στην περίπτωση αυτή είναι ότι τίποτα δε λύνεται με τη σιωπή.
Να λες στους άλλους τι σε ενοχλεί.
Να είσαι ευθύς, συγκεκριμένος και ευγενικός.
Τέλος η αδιαφορία και τα κηρύγματα.
Απλά πες την αλήθεια. «Αγάπη μου, είμαι θυμωμένος επειδή είπες ότι θα γυρίσεις σπίτι στις δέκα και τώρα είναι μεσάνυχτα.»
Αυτό ήταν όλο. Δε χρειάζεται να παραμένεις σιωπηλός και ταυτόχρονα θυμωμένος με τις ώρες.
Να είσαι συγκεκριμένος.
Μην είσαι αόριστος.
Να είσαι ευγενικός.
Ευγενικός σημαίνει να έχεις καλούς τρόπους με τους άλλους.
Οι ευγενικοί άνθρωποι είναι διακριτικοί και προσέχουν τους τρόπους τους, δηλαδή είναι το αντίθετο από τους αγενείς και τους χοντροκομμένους.

Μπορείς να είσαι ευγενικός ακόμα κι όταν είσαι θυμωμένος…

Η διαπίστωση και η βίωση των γηρατειών

Να πεθάνεις νωρίς ή να γεράσεις: δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση. ‘Ωστόσο, ό Γκαίτε είπε: «Τα γεράματα μας βρίσκουν αναπάντεχα».

Ο καθένας θεωρεί τον εαυτό του μοναδική ανθρώπινη ύπαρξη και συχνά εκπλήσσεται όταν ή κοινή μοίρα γίνει και δική του όταν δηλαδή αρρωστήσει ή χάσει αγαπημένα του πρόσωπα. Θυμάμαι την κατάπληξή μου όταν αρρώστησα σοβαρά για πρώτη φορά στη ζωή μου κι έλεγα στον εαυτό μου, προσπαθώντας να τον πείσω: «αυτός πού μεταφέρουν στο φορείο είμαι εγώ». Τα ατυχήματα τα αποδεχόμαστε αρκετά εύκολα, γιατί μάς αφορούν σαν μοναδικά όντα. Αλλά τα γηρατειά αποτελούν την κοινή μοίρα κι όταν μάς συμβούν δε θέλουμε να τα παραδεχτούμε. Μάς φοβίζει το γεγονός ότι ή πάροδος τού χρόνου μάς μεταμορφώνει προσωπικά. Όταν ήμουν σαράντα μόλις χρονών στεκόμουν μπροστά στον καθρέφτη κοιτάζοντας τον εαυτό μου και δε μπορούσα να το πιστέψω. Τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν συνείδηση της ηλικίας τους, μα οι ενήλικοι παύουμε να τη σκεφτόμαστε πια. Δυσκολευόμαστε ιδιαίτερα να δεχτούμε τα γηρατειά, γιατί τα θεωρούσαμε πάντα σαν κάτι ξένο. Αναρωτιέμαι: «Μπορεί να έχω γίνει διαφορετικό oν, ενώ παραμένω ο εαυτός μου;».

«Ο προβληματισμός σου είναι λανθασμένος», μου απαντάνε. «Όσο νιώθεις νέος, είσαι νέος». Μα ένας τέτοιος ισχυρισμός δείχνει παρεξήγηση της περίπλοκης αλήθειας του φαινομένου των γηρατειών: για τον παρατηρητή, αποτελούν μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα στη δική μου οντότητα, όπως την ορίζει εκείνος αντικειμενικά και στη συνειδητοποίηση τού εαυτού μου διαμέσου εκείνου. Mεσα μου, έχει γεράσει ο «Άλλος» (δηλαδή αυτό πού αντιπροσωπεύω για τον παρατηρητή) και αυτός ο Άλλος είναι ό εαυτός μου. Στις περισσότερες περιπτώσεις, για τον υπόλοιπο κόσμο, ή υπόστασή μας είναι τόσο πολύπλευρη, όσο και ο ίδιος ο κόσμος. Κάθε παρατήρηση για μας μπορεί να αμφισβητηθεί με μιαν αντίθετη γνώμη. Αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν επιτρέπεται καμιά αμφισβήτηση: ή λέξη «έξηντάχρονος» έχει για όλους το ίδιο ουσιαστικό περιεχόμενο. Αντιστοιχεί σε βιολογικά φαινόμενα πού αποδεικνύονται πρακτικά. Μα ή δική μας προσωπική εμπειρία δε μας λέει την ηλικία μας, ούτε υπάρχει τίποτε αντιληπτό πού να μας δείχνει την κατάπτωση πού συνοδεύει την πάροδο τού χρόνου. Κι αυτό είναι ένα από τα χαρακτηριστικά για να διακριθεί ή αρρώστια από τα γηρατειά. Η αρρώστια μας προειδοποιεί για την παρουσία της και ό οργανισμός αμύνεται, συχνά με τρόπο πιο δυσάρεστο κι από το αρχικό ερέθισμα. Η ύπαρξη της αρρώστιας είναι πιο φανερή σ’ εκείνον πού την υφίσταται παρά στους γύρω του, πού μπορεί και να μην αντιλαμβάνονται τη σημασία της. Τα γηρατειά είναι πιο εμφανή στους άλλους παρά στο ίδιο το υποκείμενο. 'Αποτελούν μια νέα κατάσταση βιολογικής ισορροπίας κι αν το άτομο προσαρμοστεί ομαλά στη διαδικασία της, γήρανσης, δεν παρατηρεί την αλλαγή. Ή συνήθεια και διάφοροι αντισταθμιστικοί παράγοντες μπορούν να καλύψουν τα ψυχοκινητικά μειονεκτήματα για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ακόμη κι αν το σώμα μας στέλνει σήματα κινδύνου, ή σημασία τους δεν είναι πάντα ξεκάθαρη. Και συχνά μπαίνουμε στον πειρασμό να συγχέουμε κάποια ανίατη νόσο με τα οριστικά γεράματα. Ό Τρότσκι πού ζούσε μόνο για την εργασία και τον αγώνα φοβόταν τα γηρατειά κι έτρεμε όταν σκεφτόταν τη φράση που επαναλάμβανε συχνά ο Λένιν: «Ξέρεις πιο είναι το χειρότερο ελάττωμα; Να έχεις περάσει τα πενήντα πέντε». Και το 1933, όταν συμπλήρωνε ο ίδιος τα 55 του χρόνια, έγραψε ένα γράμμα στη γυναίκα του όπου παραπονιόταν για κόπωση, έλλειψη ύπνου, αμνησία. Και τού φαινόταν πως οι δυνάμεις του τον εγκατέλειπαν, πράγμα πού τον ανησυχούσε. «Μπορεί να είναι αυτή ή τελευταία περίοδος της ζωής, απ’ όπου δεν υπάρχει επιστροφή ή μήπως πρόκειται για μια προσωρινή, αν και ξαφνική κατάπτωση, από την όποια θα συνέλθω; Θα δούμε». Με λύπη θυμήθηκε το παρελθόν και ζητούσε να τού στείλει μια παλιά φωτογραφία, τότε πού ήταν και οι δύο τους νέοι. «Όμως, τα συγκεκριμένα συμπτώματα τού πέρασαν και ανέλαβε και πάλι τις δραστηριότητές του.

Ισχύει και το αντίθετο: οι ενοχλήσεις των γηρατειών περνάνε συχνά απαρατήρητες ή θεωρούνται ασήμαντες και θεραπεύσιμες ανωμαλίες. ‘Ο άνθρωπος έχει πια αντιληφθεί τον ερχομό των γηρατειών πριν τα διαπιστώσει κάποιος τρίτος από τα εξωτερικά του συμπτώματα. Αλλά και τότε ακόμα, το σώμα δε μας επιτρέπει να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης. Ξέρουμε, π.χ., πώς οι ρευματισμοί μας οφείλονται στα γεράματα, μα δεν καταλαβαίνουμε πως αντιπροσωπεύουν μια νέα κατάσταση. Παραμένουμε αυτό πού ήμαστε, με τούς ρευματισμούς σαν κάτι πρόσθετο.

Οι ηλίθιοι είναι επιθετικοί

Να γιατί, παραδόξως, οι ηλίθιοι προτιμούν τον πόλεμο.

Απολαμβάνουν τη χαρά της καταστροφής, τουλάχιστον στη σκέψη, και η απόλαυση αυτή θέτει ολόκληρο τον κόσμο σε κίνδυνο, ακόμα και στην πραγματικότητα. Θα ρωτήσετε ίσως από πού προέρχεται αυτή η παράδοξη απόλαυση που τους προσφέρει η καταστροφή. E, λοιπόν, κατ’ αρχάς οι ηλίθιοι δεν είναι τίποτε άλλο από γιγάντια κουτορνίθια που εκπλήσσονται από την ίδια τους τη δύναμη και που την ασκούν χωρίς να καταφέρουν να ξεπεράσουν τη δυσπιστία τους. Όπως τα βρέφη, εκείνο που τους ενδιαφέρει είναι να δοκιμάσουν την εξουσία τους σε οποιονδήποτε, ανεξαρτήτως τιμήματος – κυρίως επειδή, για εκείνους, η δύναμη παραμένει προβληματική. Καθώς τις αμφιβολίες τους ενθαρρύνουν άλλοι ηλίθιοι, οι οποίοι τους εξουσιάζουν, δε σταματούν ποτέ να αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους, έτσι οι μεν ανακουφίζονται κυρίως ασκώντας εξουσία και οι δε υποτασσόμενοι. Ωστόσο, μέσα στην ίδια μέρα, η πολύμορφη ηλιθιότητά τους περνά από τη μια μεταμόρφωση στην άλλη – από την κυριαρχία στην υποταγή και την καταστροφή.

Αλλά υπάρχουν πολλά ακόμα. Διότι εφόσον οι ηλίθιοι κλίνουν προς την καταστροφή (και σας απειλούν, για παράδειγμα), ελάχιστα τους ενδιαφέρει εάν η δύναμη αυτή είναι δική τους. Επίσης, πολύ συχνά, ελάχιστα τους ενδιαφέρει εάν προστατεύει αυτούς τους ίδιους. Τι τους ενδιαφέρει; Ε λοιπόν, υπακούν τυφλά σε μια λογική της οικονομίας που δεν αφορά άμεσα αυτούς, αλλά μια φυσική τάση του Σύμπαντος.

Επειδή είναι πιο απλό και πιο εύκολο να καταστρέφει κανείς παρά να δημιουργεί, να επιτίθεται παρά να κατευνάζει, να διαλύει παρά να κτίζει, οι ηλίθιοι αφήνονται να τους διαπεράσει μια βία η οποία ξεπερνά κάθε υποκειμενική επεξεργασία, κάθε κοινωνικό οικοδόμημα, κάθε πολιτική συμφωνία, κάθε οικολογική αντίληψη. Με άλλα λόγια, σέβονται πλήρως έναν φυσικό νόμο αύξησης της εντροπίας, επιστροφής στην αταξία, καταστροφής των οργανωμένων σχημάτων, όχι ακριβώς επειδή είναι οκνηροί (αν και η εν λόγω περιγραφή δε θα ήταν ανακριβής), αλλά επειδή κατά βάθος η δύναμη που τους διαπερνά αποτυγχάνει να οργανωθεί μέσα τους, αποτυγχάνει να ολοκληρωθεί υποκειμενικά και, έτσι, ξεχύνεται σαν φονικό κύμα στην παραλία των σχέσεων.

Η προτίμηση στον πόλεμο που παρατηρείται στους ηλίθιους δεν προκύπτει, συνεπώς, σε καμία περίπτωση από μια μυστηριώδη παρόρμηση θανάτου, διότι η βία που επικαλούνται και ενσαρκώνουν δεν είναι μόνο μια μορφή εξουσίας την οποία ένα υποκείμενο θα ασκούσε επάνω και εναντίον κάποιου άλλου. Η βία της ηλιθιότητας είναι πιο κοσμική από αυτό. Επισημαίνει το γεγονός ότι οι άνθρωποι είναι ο μοχλός μιας δύναμης, η οποία μπορεί να ενώσει ή να διχάσει, να αυτοοργανωθεί ή να εξαρθρωθεί, να κονιορτοποιήσει τους ανθρώπους και τον πλανήτη Γη πιο εύκολα απ’ όσο φυσάμε τις πικραλίδες. Εκείνο που επιφέρει την πραγματική καταστροφή (τον πόλεμο, τους θανάτους, τις οικολογικές καταστροφές) δεν είναι, επομένως, τίποτε άλλο παρά η ανώτερη δύναμη της ύπαρξης, που άλλοτε αυτοοργανώνεται σε υπέροχους ενεργειακούς συνδυασμούς -αυτοί είστε εσείς, είναι η ζωή, η χαρά, είναι η αιώνια άνοιξη του Σύμπαντος- και άλλοτε αποδιοργανώνεται με τρομακτικές εκλάμψεις που προκύπτουν από την εύθραυστη φύση κάθε προοπτικής επεξεργασίας.

Η δύναμη της ύπαρξης τους διαπερνά διαλύοντάς τους και, γι’ αυτόν τον λόγο, υποφέρουν μέσω του μίσους. Και μισούν οτιδήποτε, οποιονδήποτε, διότι η δύναμη καταστρέφει μέσω αυτών. Καθώς είναι πιο άμεση και πιο απλή, καθώς έχει λιγότερο κόστος σε άμεσα μέσα απ’ ό,τι ο διάλογος, η καταστροφή είναι τελικά άρρηκτα συνδεδεμένη με την ηλιθιότητα. Στο στάδιο αυτό, σχεδόν όλη η φιλοσοφική έρευνα υποχρεούται να αντιστραφεί. Διότι, το αντιλαμβάνεστε, δεν είναι δυνατό να καταστραφεί η ηλιθιότητα, δεδομένου ότι η ίδια είναι η αρχή κάθε καταστροφής.

Έτσι, εάν επιθυμείτε να ταχθείτε, στο μέτρο του δυνατού, στο στρατόπεδο της καλοσύνης και της ευφυΐας, θα αφήνετε ευλαβικά τους ηλίθιους να μιλούν ή, για να είμαι πιο σαφής, θα τους αφήνετε τελείως ελεύθερους να λένε ηλιθιότητες.

Όποιος είχε την ευκαιρία να παρατηρήσει για αρκετό διάστημα μια αποικία από φώκιες στον ήλιο οφείλει να το παραδεχτεί: όπως και η εξυπνάδα έτσι και η ηλιθιότητα δεν είναι μόνο ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Στους τεράστιους βράχους που κάθονται υπάρχει πολύς χώρος: υπάρχουν επίσης και ενοχλητικοί τύποι. Καθώς προτιμούν τα κατειλημμένα σημεία αντί για τις ελεύθερες θέσεις, ξεκινούν ανούσιες διαμάχες, προκαλούν φωνές και πληγές, δηλητηριάζουν τη ζωή των άλλων με κάθε μέσο, είτε πιτσιλώντας τους πάντες ενώ πέφτουν στη θάλασσα είτε επιχειρώντας να εκτοπίσουν φώκιες πιο δυνατές από τους ίδιους και, ενίοτε, λιγότερο δυνατές. Να το δράμα κάθε κοινότητας. Σε κάθε μέρος που υπάρχει αλληλεπίδραση, υπάρχουν και ηλίθιοι.

O βυζαντινός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ζ΄ για τα έθνη και τις επιμειξίες

O Κωνσταντίνος Ζ΄ Πορφυρογέννητος, γιος του αυτοκράτορα Λέοντος ΣΤ΄ του Σοφού, ήταν αυτοκράτορας της βυζαντινής αυτοκρατορίας τον δέκατο αιώνα (905-959 μ.Χ.). Ήταν μέλος της Μακεδονικής δυναστείας, μιας δυναστείας με πολύ ικανούς αυτοκράτορες που σταθεροποίησαν και επέκτειναν τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, δίνοντάς της νέα ώθηση μετά από τρεις αιώνες συρρίκνωσης των συνόρων της μετά τις κατακτήσεις του Ιουστινιανού.

Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ ήταν ο τέταρτος αυτοκράτορας της Μακεδονικής δυναστείας και λόγω του γεγονότος ότι πέρασε ένα μεγάλο μέρος της βασιλείας του ως συν-αυτοκράτορας, δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυρός στην εκτελεστική εξουσία. Ήταν ωστόσο, ένας πολύ εξειδικευμένος διαχειριστής της και συχνά αναφέρεται ως «o λόγιος αυτοκράτορας», καθώς συνέλεξε και έγγραψε βιβλία, ενίσχυσε τις τέχνες, νοιάστηκε πολύ για την παιδεία του λαού και δη για την ανώτατη, έδινε μάλιστα και επίδομα στους φτωχούς φοιτητές και διέσωσε πολλά έργα του αρχαίου ελληνικού λόγου.

Μια από τις μεγαλύτερες κληρονομιές του είναι το βιβλίο του “DeAdministrando Imperio” («Περί της Διοίκησης της Αυτοκρατορίας»), που γράφτηκε με την πρόθεση να δώσει στον γιο του Ρωμανό έναν οδηγό για το πώς να διοικήσει την αυτοκρατορία, τόσο όσον αφορά το εσωτερικό όσο και το εξωτερικό.

Μετά από ένα μεγάλο τμήμα που περιγράφει την ιστορία πολλών από τα έθνη γύρω από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ο Κωνσταντίνος Ζ΄ επισημάνει την κακή κατάληξη και την κηλιδωμένη κληρονομιά αυτών των αυτοκρατόρων που παραβίασαν τους κοσμικούς και τους θρησκευτικούς νόμους και έθιμα στις σχέσεις τους με τους ξένους.

Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Ζ΄, υπήρχαν τρία θανάσιμα αμαρτήματα που ένας βυζαντινός αυτοκράτορας μπορούσε να διαπράξει σε σχέση με τους ξένους λαούς.

1. να υπεξαιρέσει τα άμφια και τα κοσμήματα του Πατριάρχη, όπως με το να τα δώσει ως πολεμικές παραχωρήσεις ή να τα χρησιμοποιήσει για λόγους κοσμικούς για να εντυπωσιάσει τους αλλοδαπούς,

2. να δώσει το μυστικό του ελληνικού υγρού πυρός ή να επιτρέψει να κατασκευαστεί σε οποιαδήποτε πόλη που δεν είναι Χριστιανική,

3. να παντρευτεί ή να δώσει τον γιο του ή την κόρη του να παντρευτεί έναν αλλοδαπό, εκτός από τους Φράγκους, ιδιαίτερα ειδωλολάτρες του βορά ή μουσουλμάνους της ανατολής

Σε κάποιο σημείο, ο Κωνσταντίνος Ζ΄ μιλά για έναν αυτοκράτορα που παραβίασε τους νόμους αυτούς και πώς του ήρθε ένα κακό τέλος και κηλίδωσε την κληρονομιά του. Αυτό που είναι πραγματικά ενδιαφέρον είναι ότι συνδέει το 3 με το 1. Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ υποστηρίζει ότι ο Λέων IV παντρεύτηκε μια Χαζάρα, ενώ κοσμικές πηγές λένε ότι και ο πατέρας του παντρεύτηκε μια Χαζάρα, καθιστώντας τον Λέοντα Δ΄ μισό-Χαζάρο.

Είτε έτσι είτε αλλιώς, η επιρροή των Χαζάρων οδήγησε τον Λέοντα Δ΄ να άρπαξε ένα από τα κοσμήματα του Πατριάρχη από την Αγία Σοφία χωρίς άδεια και να το θέσει στο μέτωπό του σαν στέμμα, και τότε χτυπήθηκε από μια ασθένεια που τον σκότωσε τελικά. Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ είναι σαφής: Η μίξη με ξένο οδηγεί σε θρησκευτική αμαρτία. Σημειώνεται ότι σε κάθε περίπτωση η πριγκίπισσα των Χαζάρων ειπώθηκε ότι είχε βαφτιστεί ορθόδοξη, αλλά αυτό δεν άλλαξε τίποτα. Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ το θεωρούσε αυτό "επαρκή προειδοποίηση για να συγκρατήσει όποιον που είναι διατεθειμένος να μιμηθεί τις κακές πράξεις του."

Για να συνοψίσει την αρχή αυτή, ο Κωνσταντίνος Ζ΄ γράφει:

«Επειδή κάθε έθνος έχει διαφορετικά έθιμα και αποκλίνοντες νόμους και θεσμούς, οφείλει να εδραιώσει εκείνα τα πράγματα που είναι κατάλληλα για αυτό, και θα πρέπει να γίνονται και να ενεργούνται μέσα στο ίδιο έθνος οι σύνδεσμοι για την συντήρηση της ζωής του. Γιατί ακριβώς όπως κάθε ζώο με την δική του ράτσα ζευγαρώνει, γι’ αυτό είναι σωστό κάθε έθνος να παντρεύεται και να συνοικεί όχι με εκείνους από άλλες φυλές και γλώσσες, αλλά από την ίδια φυλή και γλώσσα.

Γιατί εκ τούτου προκύπτει φυσικά η αρμονία της σκέψης (ομοφρονία) και η επικοινωνία μεταξύ τους και η φιλική συναναστροφή και η συμβίωση. Αλλά τα ξένα έθιμα και οι διαφορετικοί νόμοι είναι πιθανό, αντιθέτως, να προκαλέσουν έχθρες και έριδες και μίση και διαφωνίες, οι οποίες τείνουν να μην γεννήσουν φιλία και σύνδεση, αλλά έχθρα και διαίρεση».

«Έκαστον γαρ έθνος διάφορα έχον έθη και διαλλάττοντας νόμους τε και θεσμούς οφείλει τα οικεία κρατύνειν και από του αυτού έθνους τας προς ανάκρασιν βίου κοινωνίας ποιείσθαι και ενεργείν. Ώσπερ γαρ έκαστον ζώον μετά των ομογενών τας μίξεις εργάζεται, ούτω καιέκαστον έθνος ουκ εξ αλλοφύλων και αλλογλώσσων, αλλ’ εκ τωνομογενών τε και ομοφώνων τα συνοικέσια των γάμων ποιείσθαι καθέστηκεν δίκαιον».

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΥΙΟΝ ΑΥΤΟΥ ΡΩΜΑΝΟΝ, 13–29

«Εάν ποτέ κανένα έθνος απ’ τα άπιστα τούτα και άτιμα βόρεια φύλα ζητήσει να συμπεθεριάσει με τον βασιλέα των Ρωμαίων και ή να κάμουν νύφη την θυγατέρα του ή να δώσουν δικιά τους θυγατέρα για να γίνει γυναίκα του βασιλέως ή του διαδόχου, πρέπει με τέτοια λόγια συ και τούτη την παράλογη αξίωσή τους να αποκρούσεις, λέγοντας ότι:

«Και γι’ αυτή την υπόθεση παραγγελία και διαταγή φοβερή και ξεκάθαρη του μεγάλου και αγίου Κωνσταντίνου έχει γραφή στην ιερή τράπεζα της οικουμενικής των Χριστιανών εκκλησίας της Αγίας Σοφίας, να μη συμπεθεριάσει ποτέ ο βασιλεύς των Ρωμαίων με έθνος που διατηρεί διαφορετικά και ξένα έθιμα από τον Ρωμαϊκό χαρακτήρα και μάλιστα με αλλόπιστο και αβάπτιστο, παρά μόνο με τους Φράγκους, διότι μονάχα αυτούς εξαίρεσε ο μέγας εκείνος άνδρας, ο άγιος Κωνσταντίνος, γιατί κι αυτός από την γέννησή του βαστούσε από κείνα τα μέρη, εξ αιτίας του ότι υπήρχε μεγάλη συγγένεια και επιμιξία ανάμεσα στους Φράγκους και στους Ρωμαίους. Και γιατί προέτρεψε μόνο μ’ αυτούς να κάνουν ανταλλαγές γάμων οι βασιλείς των Ρωμαίων; Εξ αιτίας της προγονικής λαμπρότητος και ευγενείας των μερών και φυλών εκείνων.

Με οποιοδήποτε δε άλλο έθνος να μη μπορούν να κάμουν τούτο, αλλά κείνος που θα τολμούσε να το κάμει να κρίνεται άγνωστος στις Χριστιανικές τάξεις και να παραδίδεται στο ανάθεμα, σαν παραβάτης των πατρικών εντολών και βασιλικών θεσμών».

Επιστήμονες στο UCLA οπτικοποιούν ιδιότητες ηλεκτρονικών υλικών σε επίπεδο νανοκλίμακας με τη χρήση μεγάλου επιταχυντή σωματιδίων

Μία τεχνική που επινοήθηκε από ερευνητές του UCLA (University of California, Los Angeles) θα μπορούσε να βοηθήσει τους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα ένα πολύ μικρό – αλλά δυνητικά σημαντικό – συστατικό των ηλεκτρονικών συσκευών της επόμενης γενιάς.

Οι επιστήμονες προσπαθώντας να βελτιώσουν τους ημιαγωγούς που τροφοδοτούν τις ηλεκτρονικές συσκευές μας εστίασαν σε μια τεχνολογία που ονομάζεται σπιντρονική (spintronics) ως μια ιδιαίτερα υποσχόμενη περιοχή της έρευνας. Αντίθετα από τις συμβατικές συσκευές που χρησιμοποιούν φορτίο ηλεκτρονίων για τη δημιουργία ισχύος, οι σπιντρονικές συσκευές χρησιμοποιούν το spin των ηλεκτρονίων. Η τεχνολογία χρησιμοποιείται ήδη σε σκληρούς δίσκους υπολογιστών και πολλές άλλες εφαρμογές και οι επιστήμονες πιστεύουν ότι θα μπορούσε τελικά να χρησιμοποιηθεί στους κβαντικούς υπολογιστές, μια νέα γενιά μηχανών που χρησιμοποιούν την κβαντομηχανική για να επιλύσουν με εκπληκτική ταχύτητα σύνθετα προβλήματα.

Έρευνα που έγινε έδειξε ότι ένα βασικό στοιχείο για τη σημαντικά βελτιωμένη απόδοση στις σπιντρονικές θα μπορούσε να είναι μια κατηγορία υλικών που ονομάζονται τοπολογικοί μονωτές. Αντίθετα από τα συνηθισμένα υλικά, που είναι είτε μονωτές είτε αγωγοί, οι τοπολογικοί μονωτές λειτουργούν ταυτόχρονα και ως μονωτές και ως αγωγοί – στο εσωτερικό, είναι μονωτές, αλλά στο εξωτερικό τους, άγουν τον ηλεκτρισμό.

Όμως οι τοπολογικοί μονωτές έχουν ορισμένα ελαττώματα, στοιχείο που κάνει να είναι μέχρι στιγμής περιορισμένη η χρήση τους σε πρακτικές εφαρμογές και επειδή είναι τόσο μικροί, οι επιστήμονες μέχρι στιγμής δεν ήταν σε θέση να κατανοήσουν πλήρως το πώς αυτά τα ελαττώματα επηρεάζουν την λειτουργικότητά τους. Αυτή την πρόκληση την έχουν ξεπεράσει οι ερευνητές του UCLA με μια νέα μέθοδο που απεικονίζει τους τοπολογικούς μονωτές στην περιοχή της νανοκλίμακας.

Η νέα μέθοδος είναι η πρώτη χρήση ενός εξωτικού τύπου πυρηνικού μαγνητικού συντονισμού (NMR), του β-ανιχνευόμενου NMR, στον οποίο το σήμα της μετάπτωσης του πυρηνικού spin ανιχνεύεται μέσω της β-διάσπασης ενός ραδιενεργού πυρήνα. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για να μελετηθούν τα αποτελέσματα αυτών των ελαττωμάτων στις ιδιότητες των τοπολογικών μονωτών.

Η τεχνική περιλαμβάνει τη στόχευση μιας έντονα εστιασμένης ροής ιόντων στον τοπολογικό μονωτή. Για να δημιουργήσουν αυτή τη δέσμη ιόντων, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν έναν μεγάλο επιταχυντή σωματιδίων, που ονομάζεται κύκλοτρο, ο οποίος επιταχύνει πρωτόνια μέσα σε μια σπειροειδή διαδρομή στο εσωτερικό του επιταχυντή και τα αναγκάζει να συγκρουστούν με ένα στόχο κατασκευασμένο με το χημικό στοιχείο ταντάλιο. Η σύγκρουση αυτή παράγει άτομα λιθίου-8, τα οποία ιονίστηκαν και επιβραδύνθηκαν σε ένα επιθυμητό ενεργειακό επίπεδο, πριν αυτά εμφυτευθούν στους τοπολογικούς μονωτές.

Στον β-ανιχνευόμενο πυρηνικό μαγνητικό συντονισμό, ιόντα διαφόρων ενεργειών (σε αυτή την περίπτωση, τα ιονισμένα άτομα του λιθίου-8) εμφυτεύθηκαν στο υλικό που ενδιαφέρει (τον τοπολογικό μονωτή) για να δημιουργήσουν σήματα από τις στιβάδες του υλικού που ενδιαφέρει. Η μέθοδος είναι ιδιαίτερα κατάλληλη για την ανίχνευση περιοχών κοντά στις επιφάνειες και τις διεπαφές διαφορετικών υλικών, είπε ο Louis Bouchard, επίκουρος καθηγητής Χημείας και Βιοχημείας και ένας από τους συγγραφείς της εργασίας.

Στην έρευνα του UCLA, για την οποία οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το μεγάλο κύκλοτρο TRIUMF στο Βανκούβερ, η υψηλή ευαισθησία της τεχνικής του β-ανιχνεύσιμου πυρηνικού μαγνητικού συντονισμού και η ικανότητά της να αναδιφούν τα υλικά, επέτρεψε στους επιστήμονες να «δουν» τις επιπτώσεις των ελαττωμάτων στους τοπολογικούς μονωτές, βλέποντας τις ηλεκτρονικές και μαγνητικές ιδιότητες κάτω από την επιφάνεια του υλικού.

Να έχεις ή να είσαι;

Τίποτ’ άλλο, από μια νικημένη, άδεια, αξιολύπητη μαρτυρία ενός λαθεμένου τρόπου ζωής. Επειδή μπορεί να χάσω ό,τι έχω, είμαι αναγκαστικά συνεχώς ανήσυχος ότι θα χάσω αυτά που έχω.

Φοβάμαι τους κλέφτες, τις οικονομικές αλλαγές, τις επαναστάσεις, τις αρρώστιες, το θάνατο· φοβάμαι ακόμα την αγάπη, την ελευθερία, την ανάπτυξη, την αλλαγή, το άγνωστο.

Έτσι είμαι συνέχεια ανήσυχος, υποφέροντας από χρόνια υποχονδρία, που δε συνεπάγεται μόνο την απώλεια της υγείας μου αλλά και οποιουδήποτε άλλου αποκτήματός μου. Γίνομαι άνθρωπος αμυντικός, σκληρός, καχύποπτος, μοναχικός, που παρασύρομαι από την ανάγκη να έχω όλο και περισσότερα για να νιώθω μεγαλύτερη ασφάλεια.

Ο Ίψεν έχει δώσει μια ωραία περιγραφή αυτού του εγωκεντρικού ανθρώπου στον Πέερ Γκυντ. Ο ήρωας είναι γεμάτος μόνο από τον εαυτό του. Μέσα στον απέραντο εγωισμό του πιστεύει ότι αυτός είναι ο εαυτός του, γιατί αυτός είναι ένα “σύμπλεγμα από επιθυμίες”. Στο τέλος της ζωής του αναγνωρίζει ότι, επειδή όλη του η ύπαρξη ήταν χτισμένη πάνω στην ιδιοκτησία του, δεν κατάφερε ποτέ να είναι ο εαυτός του. Ένιωθε ότι ήταν ένα κρεμμύδι χωρίς ψίχα, ένας μισοτελειωμένος άνθρωπος που ποτέ δεν υπήρξε ο εαυτός του.

Η αγωνία και η ανασφάλεια που προκαλείται από τον κίνδυνο να χάσει κανείς ό,τι έχει, δεν υπάρχει στους ανθρώπους που προσπαθούν να είναι. Αν είμαι αυτός που είμαι και όχι αυτό που έχω, τότε κανένας δε μπορεί να μου στερήσει ή να με απειλήσει για την ασφάλεια και την αίσθηση της ταυτότητάς μου. Το κέντρο είναι μέσα μου, η δυνατότητά μου να υπάρχω και να εκφράζω τις βασικές μου δυνάμεις είναι κομμάτι της δομής του χαρακτήρα μου και εξαρτάται από μένα. Αυτό βέβαια αληθεύει σε φυσιολογικές συνθήκες ζωής, όχι σε περιπτώσεις αρρώστιας, αναπηρίας, βασανισμού ή άλλες συνθήκες ισχυρών εξωτερικών περιορισμών.

Ενώ το έχειν βασίζεται σε κάποιο πράγμα που φθείρεται με τη χρήση, το είναι αναπτύσσεται με την εξάσκηση. Οι δυνάμεις της λογικής, της αγάπης, της καλλιτεχνικής και πνευματικής δημιουργίας, όλες οι βασικές δυνάμεις αναπτύσσονται μέσα από τη διαδικασία της έκφρασής τους. Ό,τι ξοδεύεται δεν πάει χαμένο, αντίθετα ό,τι φυλάγεται είναι χαμένο. Όταν προσπαθώ να είμαι, η μόνη απειλή για την ασφάλειά μου βρίσκεται μέσα μου: στην έλλειψη πίστης στη ζωή και στις δημιουργικές μου ικανότητες, στις τάσεις πισωδρόμησης, στην εσωτερική μαλθακότητα και στην προθυμία ν’ αφήσω τους άλλους ν’ αναλάβουν τη ζωή μου. Αλλά αυτοί οι κίνδυνοι εξαφανίζονται, δεν είναι συστατικά του είναι, ενώ ο κίνδυνος της απώλειας είναι έμφυτος στο έχειν.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

6.2.2. Οι ναοί του «αρχιτέκτονα του Θησείου»

Τέσσερις ναοί δωρικού ρυθμού που βρίσκονται σε διαφορετικά σημεία της Αττικής και χρονολογούνται στο τρίτο τέταρτο του 5ου αιώνα π.Χ. έχουν ορισμένα κοινά στοιχεία που κάνουν πιθανή την απόδοσή τους σε έναν αρχιτέκτονα, ο οποίος επικράτησε να ονομάζεται «αρχιτέκτονας του Θησείου». Οι τέσσερις ναοί (που, ακόμα και αν δεν είναι έργα του ίδιου ανθρώπου, ακολουθούν κοινά πρότυπα) είναι: (1) ο ναός του Ηφαίστου και της Αθηνάς στην Αγορά της Αθήνας, που είναι ακόμη και σήμερα γνωστός με την παλαιά εσφαλμένη ονομασία «Θησείο»· (2) ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο· (3) ο ναός της Νέμεσης στον Ραμνούντα· (4) ο «ναός του Άρη» στην Αγορά της Αθήνας. Ο τελευταίος ναός μεταφέρθηκε από άλλο σημείο της Αττικής στα χρόνια του αυτοκράτορα Αυγούστου. Ο περιηγητής Παυσανίας, που τον είδε στη σημερινή του θέση, μας λέει ότι μέσα υπήρχε ένα άγαλμα του Άρη και ένα της Αθηνάς. Για τον λόγο αυτό οι αρχαιολόγοι πίστευαν ως πρόσφατα ότι ο ναός βρισκόταν αρχικά στις Αχαρνές, όπου λατρευόταν ο Άρης. Η πρόσφατη ανακάλυψη, ωστόσο, στην περιοχή του Σταυρού, στη βόρεια πλευρά του Υμηττού, ενός θεμελίου της κλασικής εποχής που έχει τις ίδιες ακριβώς διαστάσεις με τον «ναό του Άρη» οδήγησε στο συμπέρασμα ότι ο ναός ήταν αρχικά στημένος εκεί, δηλαδή στον αρχαίο δήμο Παλλήνης, και πρέπει συνεπώς να ταυτιστεί με τον ναό της Αθηνάς Παλληνίδος.

Το κύριο κοινό χαρακτηριστικό των τεσσάρων ναών είναι η ειδική διαμόρφωση της πλευράς της εισόδου, με στοά και πρόναο βάθους δύο μετακιονίων. Παραπλήσιο είναι επίσης σε μεγάλο βαθμό το σύστημα αναλογιών των αρχιτεκτονικών μελών, με μικρές πάντως διαφορές. Τρεις από τους ναούς του «αρχιτέκτονα του Θησείου», ο ναός του Ηφαίστου, ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο και ο «ναός του Άρη» (που είναι στην πραγματικότητα, όπως είδαμε, ο ναός της Αθηνάς Παλληνίδος) έχουν επίσης γλυπτές ζωφόρους επάνω από τους εξωτερικούς τοίχους του σηκού. Καλύτερα διατηρούνται οι ζωφόροι του ναού του Ηφαίστου, που βρίσκονται επάνω από τον πρόναο και τον οπισθόδομο. Στην πρώτη εικονίζονται σκηνές από μια μάχη ανάμεσα σε μυθικούς Αθηναίους βασιλείς, ενώ στη δεύτερη η θεσσαλική Κενταυρομαχία. Το κεντρικό θέμα στην παράσταση αυτή είναι η θανάτωση του Καινέα, που, σύμφωνα με την παράδοση, ο Ποσειδώνας τον είχε κάνει άτρωτο. Για τον λόγο αυτό οι Κένταυροι, στη μάχη τους με τους Λαπίθες, έχωσαν τον Καινέα στο έδαφος, χτυπώντας τον με κορμούς από έλατα.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: ΙI. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

14.8. Ο Θεός, ο κόσμος, ο άνθρωπος

Ο Ωριγένης έγραψε για τον Θεό, τον κόσμο και τον άνθρωπο (αντικείμενα παλαιά και της φιλοσοφίας και της θεολογίας) με τρόπο πολύ διαφορετικό από τον απλό των ιερών κειμένων που ερμήνευε. Χρησιμοποίησε την κοινή γλώσσα του κύκλου του και της πόλης του - μίλησε περισσότερο «φιλοσοφικώς» παρά «αλιευτικώς» (με τον τρόπο των ψαράδων).

Βασική του πεποίθηση ήταν ότι ο άνθρωπος, ως έλλογο ον, έχει τη δυνατότητα να συμμετάσχει στην ανώτερη μορφή ζωής, τη θεϊκή. Αυτό δεν οφείλεται αποκλειστικά στις δικές του δυνάμεις, ούτε καν στον νου του. Προϋπόθεση είναι η δημιουργία του ανθρώπου κατ᾽ εικόνα και καθ᾽ ομοίωση του Θεού και η παρέμβαση του Θεού στον κόσμο, με κορυφαία την ενσάρκωση. Επομένως, οι διαμάχες για τη φύση του Χριστού δεν ήταν απλώς «μεταφυσικές», δηλαδή αποκομμένες από την πραγματικότητα - στα μάτια του Ωριγένη είχαν σχέση με τη φύση και τις δυνατότητες του ανθρώπινου προσώπου.

Το ίδιο το γεγονός ότι ο άνθρωπος (ψυχή και σώμα) βρίσκεται σε αυτόν εδώ τον κόσμο δεν οφείλεται στην πτώση της ψυχής, αλλά στην πρόνοια. Αυτή η πρόνοια, η διακυβέρνηση του κόσμου, δεν είναι παρά ο τρόπος που εκδηλώνεται η αγάπη του προσωπικού Θεού προς τον άνθρωπο.

Τι μπορεί να καταλάβει από αυτά ο άνθρωπος; Είναι δυνατή η γνώση του Θεού, ενός Θεού «πέρα από νου και ουσία», όπως τον ονόμαζαν και οι Πλατωνικοί; Η γνώση είναι δυνατή χάρη στην αποκάλυψη, υπερθεμάτιζε ο Ωριγένης, και με την πίστη και την αρετή. Εδώ η αρετή γίνεται προϋπόθεση της γνώσης, και όχι το αντίστροφο - όπως υποστήριζαν φιλόσοφοι τουλάχιστον από τον Σωκράτη και μετά.

Στον λόγο του για τον κόσμο ο Ωριγένης δεν ακολουθεί έναν ξεκάθαρο, πλατωνικού τύπου, δυϊσμό: από εδώ ο αισθητός, υλικός και φθαρτός κόσμος και από εκεί ο πραγματικός αιώνιος νοητός κόσμος. Δεν δέχεται ότι η δημιουργία έχει αιτία της κάποια «απορροή» της θεϊκής ουσίας, ούτε όμως (σαν τους Γνωστικούς) φοβάται μήπως «μολυνθεί» ο Θεός αν σχετιστεί με τον υλικό κόσμο.

Στη σκέψη του μπορεί ο ένας κόσμος να διαδέχεται τον άλλο. Υπάρχουν διάφοροι «χώροι», ανώτεροι και κατώτεροι, που δημιουργήθηκαν για διαφορετικά επίπεδα ζωής. Αυτός ο ορατός κόσμος δεν είναι ο μόνος δυνατός κόσμος - είναι απλώς ο κατάλληλος τόπος για το ανθρώπινο επίπεδο της ζωής. Ανάλογα και η ψυχή: δεν μπορεί να νοηθεί «απογυμνωμένη» από κάθε σώμα, είναι πάντα ενδεδυμένη· το είδος του σώματος είναι κάθε φορά αυτό που απαιτεί ο τόπος στον οποίο υπάρχει η ψυχή.

Ακόμη και ο κόσμος που θα είχε την υψηλότερη βαθμίδα ζωής, π.χ. ασώματους νόες (σήμερα ίσως λέγαμε «ασώματους εγκεφάλους»), θα ήταν κατώτερος και έξω από τον Θεό. Σε τελική ανάλυση οι διάφορες βαθμίδες της ζωής δεν διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την ουσία τους. Μία είναι η ριζική και ανυπέρβλητη διαφορά: το χάσμα ανάμεσα στον Θεό και στον κόσμο.

Μέσα σε αυτό το κοσμολογικό σχήμα, η ανθρώπινη ιστορία αποτελεί ένα μικρό κεφάλαιο της όλης κοσμικής πορείας και διαδικασίας. Η συναίσθηση αυτής της μικρότητας θα μπορούσε να οδηγήσει στην υπαρξιακή απαισιοδοξία. Όπως και η έμφαση του Ωριγένη στο πνεύμα φαίνεται να υποβιβάζει την ιστορική εμπειρία του ανθρώπινου σώματος.

Αλλά ο Ωριγένης προσθέτει, ένα ακόμη στοιχείο, από τα πιο αμφιλεγόμενα της σκέψης του: την «αποκατάσταση των πάντων». Στα «έσχατα», στο τέλος της ιστορίας και του κόσμου, όλα θα βρουν τον δρόμο τους πίσω στην αρχική τους κατάσταση (γίνεται να μη θυμηθούμε την «επιστροφή» που θα τονίσουν στη συνέχεια οι Νεοπλατωνικοί;). Όλα τα έλλογα όντα, αγαθά και κακά, θα αποκαταστήσουν την κοινωνία τους με τον Θεό. Το τέλος της ανθρώπινης ιστορίας δεν μπορεί παρά να είναι ο θρίαμβος του Θεού: η επαναφορά του ανθρώπου στον αυθεντικό εαυτό του. Βρισκόμαστε στις απαρχές μιας αισιόδοξης φιλοσοφίας της ιστορίας.