Να γίνουμε πιο τρυφεροί

Όταν αγαπούμε, σεβόμαστε και θαυμάζουμε κάποιον και κατόπιν όταν βλέπουμε ότι υποφέρει, - πάντα με κατάπληξη επειδή μας φαίνεται απαράδεκτο η ευτυχία που αναβλύζει από μέσα του να μην προέρχεται από μια πηγή προσωπικής ευτυχίας.

- τα αισθήματα της αγάπης, της εκτίμησης και του θαυμασμού μεταμορφώνονται ουσια­στικά: γίνονται πιο τρυφερά, δηλαδή το χάσμα που μας χωρί­ζει μοιάζει να γεφυρώνεται, και μια προσέγγιση ίσου προς ίσον φαίνεται να πραγματοποιείται.

Τώρα, μας φαίνεται δυνατό να του δώσουμε ένα αντάλλαγμα, ενώ προηγουμένως τον φα­νταζόμαστε ανώτερο από την ευγνωμοσύνη μας. Αυτή η ικα­νότητα να δίνουμε σε αντάλλαγμα μας εξυψώνει και μας προ­καλεί μεγάλη χαρά.

Προσπαθούμε να μαντέψουμε τι μπορεί να καταπραΰνει τον πόνο του φίλου μας και του το προσφέ­ρουμε. Αν θέλει λόγια, βλέμματα, προσοχή, υπηρεσίες, τονω­τικά, δώρα, - του τα δίνουμε.

Αλλά πριν απ’ όλα: αν θέλει να υποφέρουμε με το θέαμα του πόνου του, προσφερόμαστε να υποφέρουμε μαζί του, γιατί όλα αυτά μας παρέχουν την από­λαυση της ενεργητικής ευγνωμοσύνης: αυτό ισοδυναμεί με την λέξη, στην καλή εκδίκηση.

Αν δεν θέλει να δεχτεί και δεν δέχεται τίποτα από μας, τότε απομακρυνόμαστε ψυχροί και θλιμμένοι, σχεδόν πληγωμένοι: είναι σα να απορρίπτουν την ευγνωμοσύνη μας, - και σ’ αυτό το θέμα τιμής, ακόμη και ο καλύτερος άνθρωπος είναι εύθικτος.

Απ’ όλα αυτά, συμπεραί­νουμε ότι, στην πιο ευνοϊκή περίπτωση, υπάρχει κάτι ταπεινω­τικό στην οδύνη, ενώ στη συμπόνια υπάρχει κάτι που εξυψώνει και δίνει υπεροχή, κι αυτό είναι που χωρίζει για πάντα αυτά τα δύο αισθήματα.

  Νίτσε: Αυγή, Σκέψεις για τις ηθικές προλήψεις

 

Πώς η αποτυχία βοηθάει στην επιτυχία;

Πώς κατακτά την επιτυχία ένα παιδί; Ζώντας σε «χρυσό κλουβί» ή μαθαίνοντας από νωρίς να ξανασηκώνεται; Ο Πολ Ταφ, συγγραφέας του βιβλίου «How Children Succeed», εξηγεί ότι είναι προτιμότερο το παιδί σου να έχει αυτοέλεγχο από το να βγάζει IQ 180.

Tο πείραμα είναι παλιό, αλλά πάντα επίκαιρο. Γνωστό ως «marshmallow experiment» (ας το αποδώσουμε ελεύθερα «πείραμα του ζαχαρωτού»), πραγματοποιήθηκε τη δεκαετία του ’60 από τον Γουόλτερ Μίτσελ, ψυχολόγο στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ.

Τα παιδιά που κατάφερναν να επιστρατεύσουν αρκετό αυτοέλεγχο ώστε να μην καταβροχθίσουν αμέσως ένα ζαχαρωτό, αλλά να περιμένουν λίγο – και ως επιβράβευση να καταβροχθίσουν δύο ζαχαρωτά – τα πήγαιναν καλύτερα στο σχολείο, ήταν πιο επιμελείς μαθητές και είχαν καλύτερη εξέλιξη ως ενήλικοι. Δεν ήταν πιο έξυπνα, δεν διέθεταν υψηλότερο IQ από άλλα, λίγο πιο λαίμαργα, παιδιά. Είχαν απλώς καλύτερη γνώση της ζωής. Και πετύχαιναν πιο εύκολα σε αυτή, επειδή ακριβώς κατείχαν τη συγκεκριμένη γνώση.

Ενα παιδί με υψηλό σκορ στα τεστ IQ, αλλά «στραβάδι» συναισθηματικά, δεν έχει πολλές ελπίδες να πετύχει στη ζωή του. Αυτό υποστηρίζει στο νέο βιβλίο του με τίτλο «How Children Succeed: Grit, Curiosity, and the Hidden Power of Character» (εκδ. Houghton Mifflin Harcourt) ο Αμερικανός Πολ Ταφ, δημοσιογράφος και «μάχιμος» ερευνητής, ο οποίος, προτού καθίσει να γράψει, έσπευσε, μεταξύ άλλων, να ζήσει από κοντά αληθινές ιστορίες παιδιών από «ζόρικες» γειτονιές του Σικάγου. Η περιέργεια, η επιμονή, ο αυτοέλεγχος, η αυτοπεποίθηση, το ψυχικό σθένος και η αποφασιστικότητα αποδεικνύονται, σύμφωνα με τον Ταφ, πολύ καλύτερη συνταγή επιβίωσης από τα CDs με ακούσματα «Baby Beethoven» και τα ταχύρρυθμα μαθήματα ρωσικών.

Όπως εξηγεί ο ίδιος: «Αυτό που με συνάρπασε περισσότερο κατά τη διάρκεια της έρευνας είναι τα στοιχεία που περισυνέλεξα σχετικά με τους απόφοιτους πανεπιστημίου και τις μη γνωστικές ικανότητες. Θεωρώ ότι αντιμετωπίζουμε την απόκτηση του πτυχίου σαν υπόθεση καθαρής εξυπνάδας, και όμως οι μελετητές ανακάλυψαν πρόσφατα ότι κάποια γνωρίσματα του χαρακτήρα είναι στην πραγματικότητα καλύτεροι δείκτες από το IQ προκειμένου να προβλέψει κανείς ποιοι είναι τελικά εκείνοι που θα αποφοιτήσουν. Η ανακάλυψη αυτή με γοήτευσε, επειδή αποδεικνύει ότι μπορούμε να βοηθήσουμε τους νέους ανθρώπους να βελτιώσουν τα ισχυρά στοιχεία του χαρακτήρα τους».

H αποτυχία κάνει καλό

Στο βιβλίο του, που μόλις κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ, ο Ταφ συνδυάζει το επιτόπιο ρεπορτάζ με τις παλαιές και νεότερες επιστημονικές έρευνες. Ανάμεσά τους αυτή της Αντζελα Ντάκγουορθ από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας, η οποία μελέτησε ενδελεχώς το ψυχικό σθένος και την αποφασιστικότητα να φέρει κανείς εις πέρας έναν ακαδημαϊκό στόχο. Επινοώντας, μάλιστα, ένα ειδικό ερωτηματολόγιο, διαπίστωσε ότι το υψηλό σκορ στο σθένος και στην αποφασιστικότητα να επιτύχεις κάτι είναι πιο σημαντικός δείκτης ακόμη και εν συγκρίσει με την ίδια τη νοημοσύνη σου.

Ο Ταφ καταθέτει επίσης αυτό που ψυχολόγοι και νευροεπιστήμονες αγωνίζονται τις τελευταίες δεκαετίες να αποδείξουν. Οτι ο χαρακτήρας του παιδιού δομείται επάνω σε αυτό που η δυτική κοινωνία των γρανιτένιων success stories τρέμει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο: την αποτυχία! Εξηγεί πώς παιδιά από όλα τα κοινωνικά στρώματα σήμερα στις ΗΠΑ στερούνται τελικά εμπειρίες ουσιαστικές για την ανάπτυξή τους σε υγιείς ενηλίκους. Από τη μία πλευρά, τα τέκνα των ευκατάστατων οικογενειών «μονωμένα» από οποιαδήποτε αληθινή δυσκολία ή ματαίωση, περνούν τα πρώτα τους χρόνια μέσα σε αποστειρωμένα playrooms με γιγαντιαία λούτρινα δεινοσαυράκια για να φθάσουν σε μια εξίσου εξωραϊσμένη – καθ’ ότι πλήρως ελεγχόμενη – ενηλικίωση. «Αντιλαμβάνομαι την ανάγκη να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από κάθε κίνδυνο» λέει ο Ταφ. «Αυτό, όμως, που ανακαλύπτουμε τώρα είναι ότι τελικά, υπερπροστατεύοντας τα παιδιά μας, τους κάνουμε τελικά μεγαλύτερο κακό.

Αν δεν τους δώσουμε τη δυνατότητα να αντεπεξέλθουν στις αληθινές προκλήσεις της ζωής, να πέσουν και να ξανασηκωθούν, τότε τους στερούμε την ευκαιρία να αναπτύξουν τον δικό τους χαρακτήρα». Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα στην Αμερική 19χρονοι υποψήφιοι, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης που καλούνται να περάσουν για την εισαγωγή τους σε κάποιο πανεπιστήμιο, ζητούν από τους καθηγητές να τηλεφωνήσουν, για καλύτερη ενημέρωση, στους γονείς τους. Δεν είναι, μάλιστα, λίγοι εκείνοι που, ακόμη και σε συνεντεύξεις για την πρόσληψή τους σε μια εταιρεία, εμφανίζονται αγκαζέ με τη μαμά και τον μπαμπά, οι οποίοι είναι, βέβαια, πιο κατάλληλοι να διαπραγματευτούν με το big boss τον μισθό και τις συνθήκες εργασίας.

H οικογένεια ως εταιρεία

Από την άλλη πλευρά, εξηγεί ο Ταφ, τα παιδιά των φτωχών οικογενειών, που έρχονται από πολύ νωρίς αντιμέτωπα με τα αληθινά προβλήματα – από τον υποσιτισμό και την έλλειψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης μέχρι τα δυσλειτουργικά σχολεία και τις βυθισμένες στην παραβατικότητα γειτονιές –, δεν θα δεχτούν την υποστήριξη που χρειάζονται για να μετουσιώσουν τις δυσκολίες αυτές σε προσωπικούς «θριάμβους» που χτίζουν χαρακτήρα. Ητοι, τα πλουσιόπαιδα ζουν ισοβίως με ένα επίχρυσο δίχτυ προστασίας και δεν μαθαίνουν ποτέ πώς να διαχειριστούν την αποτυχία. Από την άλλη πλευρά, τα φτωχόπαιδα βιώνουν συχνά τόσο τραυματικά την πτώση, που δεν ξανασηκώνονται ποτέ.

Οπως μας εξηγεί ο συγγραφέας του βιβλίου, την κατάσταση επιδεινώνει ο λεγόμενος «υπεργονεϊσμός» των τελευταίων ετών, αυτή η γονεϊκή μανία – που αφορά και τους γονείς της μεσαίας τάξης – να έχουμε κάθε λεπτό της ζωής των παιδιών κάτω από διαρκή προγραμματισμό, έλεγχο, επίβλεψη και αξιολόγηση (εκτός, βέβαια, από την ώρα που είναι «παρκαρισμένα» μπροστά στην τηλεόραση ή στο PlayStation). Η σύγχρονη οικογένεια λειτουργεί σαν εταιρεία, εστιάζοντας πάνω από όλα στον τομέα της παραγωγικότητας και των σχολικών επιδόσεων.

Όπως αναφέρει η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου: «Στην Ελλάδα τα τελευταία 20 χρόνια οι γονείς έχουμε βάλει τα παιδιά σε μια κούρσα τελειότητας. Τα τρέχουμε από πολύ μικρή ηλικία σε δραστηριότητες, δεν τους αφήνουμε χώρο και χρόνο να παίξουν και να πειραματιστούν. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ένα τετράχρονο κοριτσάκι, του οποίου η μαμά επέμενε, εκτός από κολύμβηση, μπαλέτο και αγγλικά, να κάνει και μαθήματα κινεζικών. Τους δίνουμε, δηλαδή, ερεθίσματα και γνώση, αλλά δεν κάνουμε τίποτε για να αναπτύξουμε τη συναισθηματική, την ψυχική πλευρά τους, τα γνωρίσματα εκείνα που θα τα βοηθήσουν να διαχειριστούν την απογοήτευση, τη ματαίωση, τη ζωή τους. Υψώνουμε γύρω τους ένα προστατευτικό τείχος, σε πολλά, μάλιστα, επίπεδα. Συχνά, δεν τα αφήνουμε να διαχειριστούν ούτε τις σχέσεις με τους συνομηλίκους τους, αφού και αυτές είναι κατευθυνόμενες από εμάς. Αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα με τον δάσκαλο; Πάλι εμείς σπεύδουμε να “καθαρίσουμε”. Πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά, διότι τα παιδιά εμφανίζουν πλέον από πολύ μικρή ηλικία άγχος, κατάθλιψη, διατροφικές διαταραχές».

Ενδεχομένως η κρίση να βοηθήσει προς τη σωστή κατεύθυνση; «Ας δούμε μήπως, αφήνοντας πίσω τα χρόνια των παροχών, καταφέρουμε να γυρίσουμε σε κάποια μοντέλα πιο ουσιαστικής διαπαιδαγώγησης των παιδιών, βοηθώντας τα να δουν διάφορες αποχρώσεις της ζωής, περνώντας τους αξίες και ιδεολογία». Φτάνει, βέβαια, να κατορθώσουμε παράλληλα να αναχαιτίσουμε και το παλιρροϊκό κύμα της κρίσης που φαίνεται να καταργεί κάθε έννοια «επιτυχίας»: «Την τελευταία χρονιά κυρίως παρατηρώ μια έντονη απαισιοδοξία από μέρους των γονέων» επισημαίνει η κυρία Καππάτου. «Τους ακούω όλο και πιο συχνά να λένε “και να σπουδάσει, τι θα κάνει;”. Φοβάμαι πως αν αυτός ο σκεπτικισμός περάσει και στα παιδιά, θα τους μεταφέρει ένα μήνυμα ακυρωτικό, μηδενιστικό, χωρίς καμιά ελπίδα. Και παιδιά και έφηβοι χωρίς ελπίδα δεν μπορούν να προχωρήσουν».

Όρκοι και Κατάρες

Όρκοι, κατάρες, γλώσσα, θρησκεία και δικαιϊκές πρακτικές στην αρχαία Ελλάδα

Στην παρούσα μελέτη θα επιχειρήσουμε να μελετήσουμε την ιδιάζουσα σχέση που παρουσιάζουν οι όρκοι, οι κατάρες και οι δικαιϊκές πρακτικές στο κοινωνικό θρησκευτικό περίβλημα της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας και να δείξουμε τη δυναμική της γλώσσας ιδιαίτερα του προφορικού λόγου- στο συγκεκριμένο πεδίο.

Στην πραγματικότητα, σε μια τέτοια μελέτη το ζητούμενο είναι η σχέση νόμου και μαγείας, μια και οι κατάρες, οι κατάδεσμοι, οι μαγικοί πάπυροι και οι όποιες άλλες μαγικο-θρησκευτικές πρακτικές είναι στην πραγματικότητα τα μέσα μόνον για την άσκηση της μαγείας και σε ένα βαθμό συνδέονται με δικαιϊκές πρακτικές της αρχαιότητας, τόσο στη Βαβυλώνα, όσο και στην Ελλάδα ή την αρχαία Ρώμη.

Βέβαια, τούτη η διασύνδεση ανάμεσα στο νόμο και την επικράτεια της μαγείας δεν είναι καινοφανής και δεν παρουσιάζεται μόνον στην αρχαία Ελλάδα. Οι καταβολές της είναι πανάρχαιες και οι ρίζες της αντλούνται από τη σχέση της κοινότητας ή του ατόμου με την ιδέα του tabu, του απαγορευμένου, που ούτως ή άλλως αποτελεί και το ουσιαστικό περίβλημα, μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η ιδέα του νόμου.

Ένας επιπλέον παράγοντας που υπεισέρχεται εδώ είναι η χρήση της γλώσσας και οι ψυχοειδείς μηχανισμοί που την καθιστούν ένα δυναμικό εργαλείο, μέσω του οποίου επιτυγχάνεται η συμπαθητική μαγεία στις πρωτόγονες κοινωνίες, έτσι όπως την περιγράφει ο J. Frazer στο έργο του Ο Χρυσός Κλώνος.

Ι. Η Κατάρα

Από μία άποψη η κατάρα, όπως αποδίδεται στους ελληνικούς κατάδεσμους, τους ρωμαϊκούς defixiones ή τους αιγυπτιακούς μαγικούς πάπυρους, ανήκει στο χώρο της μαγείας και ως τέτοια είναι παρέμβαση στη φυσική τάξη των πραγμάτων. Στην πραγματικότητα φαίνεται πως αντιπροσωπεύει μια προσπάθεια επιβολής της ατομικής θέλησης με τη χρήση δυνάμεων που βρίσκονται πέρα από τον ανθρώπινο έλεγχο.

Για παράδειγμα, η κατάρα «Ποσειδώνα δέσε το δόρυ το ορειχάλκινο του Οινόμαου», έτσι όπως αναφέρεται στον Πίνδαρο (476 π.χ.) υπονοεί την επενέργεια της θεϊκής δύναμης του Ποσειδώνα για την επίτευξη μιας προσωπικής επιθυμίας, η οποία ωστόσο δεν παύει να αντιπροσωπεύει προσπάθεια επιβολής της θέλησης του καταρώμενου ή της καταρώμενης.

Οι οπαδοί του Ορθού Λόγου ισχυρίζονται πως οι γητειές, οι κατάρες και εν γένει η χρήση της μαγείας είναι σημεία θρησκευτικής και κοινωνικής φθοράς, μέσα στα πλαίσια ενός κλειστού πολιτιστικού συστήματος. Ωστόσο, δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι η Βαβυλώνα, η Ελλάδα ή η Ρώμη γνώρισαν τη μαγεία, όταν άρχισε να φθίνει ο πολιτισμός τους. Η Χαλδαία ή η Ν. Βαβυλώνα θα μπορούσε ίσως να προσδιοριστεί ως ο γνωστότερος τόπος γέννησης της μαγείας, σύμφωνα με τις γραπτές πηγές επικλήσεων, που έφθασαν ως εμάς από το 800 π.χ. Αυτές οι πηγές αντιγράφηκαν από ασσύριους ιερείς, από αρχαιότερες Βαβυλωνιακές.

Στον κώδικα του Χαμουραμπί (2.000 π.χ.) προβλέπεται η δοκιμασία του νερού για εκείνον που κατηγορείται ως μάγος, αλλά και για τον κατήγορο. Αν ο κατηγορούμενος πνιγόταν, η περιουσία του μεταβιβαζόταν στον κατήγορο. Αν σωζόταν, τότε ο κατήγορος θανατωνόταν και η περιουσία του μεταβιβαζόταν στον κατηγορούμενο. Αυτό, βέβαια, στην περίπτωση που δεν ήταν σίγουροι για το αν ευσταθούσε η κατηγορία. Σε διαφορετική περίπτωση αποδεδειγμένης κατηγορίας η ποινή προέβλεπε θανάτωση, ιεροδικία.

Οι Ιουδαίοι με τη σειρά τους ήταν αρκετά εξοικειωμένοι με τη μαγεία, γεγονός που αντανακλάται στους αυστηρούς νόμους ενάντια στη μαγεία και τις προειδοποιήσεις των προφητών (Έξοδος, xxii, 18, Δευτ. xviii, 10, Βασ. Α΄, xxi, 6 κ.α.). Παρόλες τις προειδοποιήσεις η ιουδαϊκή μαγεία άνθισε, ιδιαίτερα κατά την εποχή της γέννησης του Ιησού, προς την παραδοσιακή γραμμή του Ταλμούδ, γεγονός που πιστοποιείται αργότερα από τον Ωριγένη.

Οι Έλληνες θεωρούσαν τη Θεσσαλία και τη Θράκη ως περιοχές που ήταν ιδιαίτερα εθισμένες στη μαγεία και τη χρήση της για προσωπικούς σκοπούς. Η θεά Εκάτη ήταν εκείνη που προΐστατο σε κάθε τελετουργική πράξη, μια θεότητα ξένη την οποία εισήγαγε ο Ησίοδος στην Κοσμογονία του. Ωστόσο, ο χθόνιος Ερμής, ο ψυχοπομπός είναι η μεγαλύτερη σε ισχύ θεότητα που απαντάται σε παρόμοιου είδους τελετουργίες, μαζί με την Αρτέμιδα μια άλλη συμβολική όψη της Σελήνης.

Νόμος, κατάρες, φαρμακεία, κατάδεσμοι, καταπασσαλεύσεις

Σύμφωνα με την άποψη της J. E. Harrrison ο νόμος και η μαγεία είναι δύο έννοιες στενά συνδεδεμένες. Τούτο βέβαια όχι μόνο από την οπτική γωνία του tabu, του απαγορευμένου. Η μαγεία για τον πρωτόγονο κώδικα είναι κατάρα ή ευλογία. Η κατάρα ή αρά «συμμετέχει της ουσίας του νόμου» γιατί στην πραγματικότητα εκφέρεται για τον περιορισμό του παραβάτη.

Ο νόμος είναι μια ιδέα με χρονικό βάθος μεγαλύτερο από εκείνο της εκκλησίας ή του κράτους, της θρησκείας ή της ηθικής. Ανήκει στο λυκαυγές της πρωτοϊστορίας, στις μακρινές εκείνες εποχές κατά τις οποίες η θρησκεία δεν είχε γίνει ακόμα διακριτή και δεν είχε αποσπαστεί από τις επικράτειες της μαγείας. Σε αυτές τις εποχές, απ’ όσο γνωρίζουμε, μπορούσε κανείς, δίχως τη βοήθεια κάποιας εκδικητικής θεότητας, να καταραστεί κάποιον, να τον δέσει και να τον υποχρεώσει να κάνει το καθήκον του με μάγια και με ξόρκια.

Ο πρωτόγονος άνθρωπος που πίστευε στη δύναμη της «συμπαθητικής μαγείας» και προσπαθούσε να γονιμοποιήσει τη γη, θάβοντας σύμβολα γονιμότητας, χρησιμοποιούσε ανάλογα σύμβολα για να εξαναγκάσει τα άλλα μέλη της κοινότητας σε δράση προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Οι καταπασσαλεύσεις ή οι κατάδεσμοι, οι μαγικοί πάπυροι στην Αίγυπτο και την Ελλάδα ή οι ρωμαϊκοί defixiones, είναι τα μέσα για την άσκηση αυτού του είδους της μαγείας μέσω της κατάρας. Οι καταπασσαλεύσεις είναι ομοιώματα του θύματος κατασκευασμένα από κερί, από μόλυβι ή κάποιο άλλο υλικό. Αυτά τα ομοιώματα οι μάγισσες ή οι μάγοι τα έδεναν με δεσμά και τα τρυπούσαν με αιχμηρά αντικείμενα, όπου επιθυμούσαν να προξενήσουν κάποια βλάβη και τα έχωναν σε τάφους ή τα βύθιζαν σε πηγές.

Ένα τέτοιο συγκεκριμένο ομοίωμα, που ανακαλύφθηκε σε αττικό τάφο και μελέτησε ο R. Wunsch αποδίδεται στον 3ο περίπου π.κ.ε. αιώνα, έχει 6 cm ύψος ως τα γόνατα και είναι κατασκευασμένο από μόλυβδο. Είναι αποκεφαλισμένο, η στάση του είναι γονατιστή, ενώ τα χέρια και τα πόδια είναι δεμένα πίσω με ισχυρά μολύβδινα δεσμά. Δεσμά φαίνονται και στο άνω τμήμα του κορμού, ενώ δύο σιδερένια καρφιά είναι μπηγμένα στο στήθος και την κοιλιά.

Από το ίδιο υλικό, το μολύβι, κατασκευάζονταν και οι κατάδεσμοι. Οι κατάδεσμοι, που εκτείνονται σε μια χιλιετία, από το 500 π.χ. έως το 500 μ.χ. περίπου και φαίνεται πως είχαν ευρύτατη λαϊκή απήχηση, ήταν πλάκες μεταλλικές, χαραγμένες με μαγικούς χαρακτήρες και κατάρες. Θάβονταν, επίσης, σε τάφους, έτσι ώστε να μην είναι δυνατή η ανακάλυψη ή η καταστροφή τους και συνεπώς να εκτείνεται απεριόριστα η διαιώνιση της γοητείας και του προτιθέμενου κακού.

Ο αρχαιότερος πιθανώς κατάδεσμος ανακαλύφθηκε στη Σικελία και χρονολογήθηκε στα τέλη του 6ου π.κ.ε. αιώνα. Αρκετοί, επίσης, έχουν αποκαλυφθεί σε ανασκαφές της Αττικής, που χρονολογήθηκαν στα μέσα του 5ου π.κ.ε. αιώνα, ενώ η παρουσία τους γίνεται ιδιαίτερα αισθητή στον 4ο και τον 3ο π.χ. αιώνα.

Ανάλογα με το ζητούμενο αποτέλεσμα οι κατάδεσμοι στοχεύουν στην ερωτική έλξη ή αντίστροφα στην ερωτική απομόνωση του αντίπαλου, στην αποτυχία του σε θέματα προσωπικής ευημερίας και εργασίας, στη φίμωση της γλώσσας του, στην αποτυχία αντιδίκων στο δικαστήριο, στην παράλυση του νου και της γλώσσας κατά τη διάρκεια της δίκης. Οι πρωιμότεροι είναι στραμμένοι προς την κατεύθυνση των δικαιϊκών πρακτικών, ενώ οι μεταγενέστεροι εντοπίζονται σε ερωτικά και αθλητικά θέματα. Σε αρκετές περιπτώσεις γινόταν ευρεία χρήση των κατάδεσμων για νίκη σε αρματοδρομίες.

Βέβαια, η επιγραφή από μόνη της δεν είχε την ιδιαίτερη μαγική δύναμη, που συμπληρωνόταν με τις «γοητείες», επικλήσεις που ψάλλονταν στους τάφους προς τους νεκρούς ή τους χθόνιους δαίμονες. Σε αυτή την ιδιαίτερη μεταγλώσσα έχουν μεγάλη δύναμη τα ονόματα θεοτήτων όπως η Εκάτη, σύμβολο της σκοτεινής σελήνης, ο Ερμής, η Περσεφόνη, η Δήμητρα, η Κόρη, η επίσης σεληνιακή Άρτεμις και άλλες υποχθόνιες θεότητες ή δαιμονικά όντα, όπως οι Ερινύες ή οι νεκυο-δαίμονες του Κάτω Κόσμου.

Κλασικό θέμα για την αρχαία μαγεία είναι φυσικά το δεύτερο ειδύλλιο του Θεόκριτου, όπου η Σιμαίθα η μάγισσα, προκειμένου να φέρει πίσω τον Μύνδιο Δέλφη που την εγκατέλειψε, ετοιμάζει τα μαγικά της φίλτρα δίπλα στη θάλασσα. Επικαλείται το Μαγικό Πτηνό ως ενδιάμεσο αγγελιαφόρο και την Αρτέμιδα, αυτή που δύναται να σείσει τις κολώνες του Aδη, τονίζοντας έτσι την υποχθόνια δύναμή της.

Σε αυτή τη μυστηριώδη μεταγλώσσα συχνή είναι η χρήση του ρήματος εξορκίζω. Για να υπακούσει ο δαίμονας απαιτείται ο όρκος της δέσμευσής του. Ένας όρκος βέβαια που επιβάλλεται από το γητευτή, αλλά δείχνει καθαρά τη νομοτελειακή δύναμη του όρκου και τη σχέση του με τον απαράβατο νόμο, γραπτό ή άγραφο. Η ανυπακοή στον όρκο από το άτομο είναι παράβαση του νόμου και ως τέτοια προκαλεί κλυδωνισμούς στη σταθερότητα της κοινότητας.

Άλλοι συνηθισμένοι ρηματικοί τύποι είναι εκείνοι του καταδίδημι, καταδώ, δέω, καταγράφω, ανατίθημι, κ.λπ. που συμπληρώνουν τη μαγική γλώσσα των κατάδεσμων. Στην ίδια γλώσσα το μαγικό πτηνό Ίυγξ είναι ισότιμο της έννοιας της Σειρήνας και ως τέτοιο έχει άμεση σχέση με τον κόσμο των δαιμόνων.

Βέβαια, η τέλεση τέτοιων τελετουργιών, όπως αυτή της Σιμαίθας, είναι αρκετά συχνή και πριν την εποχή του Θεόκριτου. Τούτο φαίνεται από τη θέση που παίρνει ο Πλάτωνας στους Νόμους του, όπου θεωρεί αναγκαίο να έχει η ιδανική πολιτεία διάταγμα ενάντια σε όποιον προσπαθεί να σκοτώσει ή να τραυματίσει κάποιον ασκώντας μαγεία, όπως και ενάντια σε εκείνους που προκαλούν φυσική βλάβη.

Πίστευε ο Πλάτωνας στη μαγεία και τις ευρύτατα διαδεδομένες δεισιδαιμονίες; Μάλλον όχι. Ωστόσο, θεωρούσε πως η πρόθεση, ένα σημαντικό στοιχείο παρόν στη σύγχρονη δικαιϊκή πρακτική, είναι αρκετά σημαντική, όπως και η φυσική τέλεση του εγκλήματος.

Τούτο φαίνεται καθαρά όταν λέει: «Υπάρχουν δύο ειδών δηλητηριάσεις (φαρμακείες), η φύση των οποίων δεν επιτρέπει κάποιο σαφή διαχωρισμό μεταξύ τους. Υπάρχει το είδος που ήδη αναφέραμε και είναι η βλάβη που προκαλεί ένα σώμα σε κάποιο άλλο με φυσικό τρόπο. Το άλλο, όμως, προκαλεί βλάβες με τη μαγεία, τα ξόρκια και τα μαγικά δεσίματα, όπως τα αποκαλούν, (καταδέσεσι). Εδώ οι επιτιθέμενοι παρακινούνται, (συνεπώς έχουν την εσωτερική πρόθεση), να προκαλέσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη βλάβη σε άλλους και πείθουν αυτούς που υποφέρουν ότι θα βλαφθούν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο από τούτη τη δύναμη της μαγείας…».

Η σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζει ο φιλόσοφος το θέμα και η θανατική ποινή που προτείνει, είναι ίσως το μοναδικό δείγμα πρόθεσης νομοθέτησης, καθώς ούτε ο δρακόντειος, μήτε ο σολώνειος κώδικας περιείχαν νόμους σχετιζόμενους με τους ψυχοειδείς μηχανισμούς της πρόθεσης τέλεσης εγκλήματος μέσω της μαγείας.

Ωστόσο, παρόλο που ο νομοθέτης δεν είχε προβλέψει μια τέτοια δικαιϊκή πρακτική, από τον Κλαύδιο Αιλιανό μαθαίνουμε ότι το εθιμικό δίκαιο τιμωρούσε αυστηρά τα εγκλήματα μαγείας και φαρμακείας, όπως στην περίπτωση μιας φαρμακίδας που συνελήφθη στην Αθήνα και καταδικάστηκε σε θάνατο από τον Aρειο Πάγο. Μάλιστα, επειδή ήταν έγγυος, η ποινή εκτελέστηκε μετά τη γέννηση του παιδιού της.

Σύμφωνα με μια άλλη αφήγηση του Δημοσθένη, μια γυναίκα από τη Λήμνο με το όνομα Θεωρίδα καταδικάστηκε σε θάνατο με όλη την οικογένειά της εξαιτίας φαρμακείας και της γνώσης της για τις μαγικές επωδούς. Η καταδίκη της είναι σαφώς δηλωτική του φόβου που προκαλούσε η γνώση και ο χειρισμός μαγικών δυνάμεων, αλλά και μια σύγχυση ανάμεσα στα όρια των θρησκευτικών και των θεραπευτικών πρακτικών, καθώς η Θεωρίδα αναφέρεται ως ιέρεια και μάντιδα κάποιας μυστηριακής θεότητας, την οποία χρησιμοποιούσε ως εμπνευστική δύναμη, προκειμένου να θεραπεύει με μαγικό-θρησκευτικό τρόπο.

Πραγματική νομοθεσία απαντάται στους Ρωμαίους με τον νόμο του Σύλλα lex Cornelia de sicariis et veneficis, (81 Π.Χ.), ο οποίος θεωρείται ως θεμελιώδης νομική δράση αναλαμβανόμενη ενάντια στη μαγεία. Βέβαια ο νόμος δεν καταδικάζει τη μαγεία per se, αλλά στοχεύει σε περιπτώσεις αιφνίδιων και εν πολλοίς ανεξήγητων θανάτων πολιτών, οι οποίοι εμπίπτουν στην περιοχή της μαγείας.

Ωστόσο, αυτό που λείπει από το ρωμαϊκό νόμο είναι ο προσδιορισμός του γόητα, του αγύρτη, ή του μάγου, που ασκεί τη μαγεία και συνεπώς η διάκριση ανάμεσα στην πρακτική θεραπεία και τη φαρμακεία. Αυτά τα στοιχεία μπορούμε βέβαια να τα αντλήσουμε από τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, ο οποίος διακρίνει ανάμεσα στην medicina και την magia, την ψευδοθεραπευτική, παρέχοντάς μας τα αναγκαία στοιχεία για να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπιζαν οι Ρωμαίοι, στο δικό τους πολιτισμικό περίβλημα, την ιδέα της μαγείας, της γοητείας και της φαρμακείας.

Νόμος, Όρκος, Κατάρα

Η κατάρα που δένει, ο κατάδεσμος, είναι η βάση για την κατανόηση και ενός άλλου στοιχείου που έχει ιδιάζουσα σημασία στην αρχαιότητα, του όρκου. Ο τύπος στην κατάρα ήταν πολλές φορές καταδώ, δηλαδή δένω στέρεα. Άλλοτε, όμως ήταν και παραδίδωμι, δηλαδή παραδίνω. Το καταραμένο ή καταδεμένο πρόσωπο ήταν κατά μία έννοια δώρο η θυσία προς τις επικράτειες του ιερού, προς τους θεούς της κατάρας. Για παράδειγμα ο άνθρωπος ο στιγματισμένος με αίμα είναι αφιερωμένος (καθιερωμένος) στις Ερινύες.

Οι προσφορές με κατάρες ή οι άλλες τελετουργίες μαγείας, πέρα από την εκπλήρωση του ατομικού φθοροποιού πάθους έχουν ως στόχο τους και τον εξευμενισμό των θεών και των δαιμόνων, για αυτό σε πλλές περιπτώσεις αποκαλούνται και θυσίες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο φαρμακός, ο αποδιοπομπαίος τράγος που φορτώνεται τα κρίματα της κοινότητας, αποκαλείται θυσία από μεταγενέστερους ερευνητές, όπως ο Mircea Eliade, ή ο Joseph Campbell.

Η κατάρα (αρά) εξελίχθηκε από θρησκευτικής άποψης σε όρκο και προσευχή (ευχή). Από κοινωνικής άποψης μετουσιώθηκε σε θεσμό και εντέλει σε νόμο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι πρώιμοι νομικοί τύποι απαιτούν την έγκριση της κατάρας. Ο νόμος δεν αναφέρει τι πρέπει να κάνει ο πολίτης και τι όχι. Θεωρεί, ωστόσο, καταραμένο εκείνον που πράττει κάτι και δεν πράττει κάτι άλλο.

Χαρακτηριστικές στην προκειμένη περίπτωση είναι οι κατάρες της Τέω, που τελειώνουν με την επωδό: «Είθε να χαθεί αυτός και οι απόγονοί του». Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε εδώ πως οι αραί της Τέω παράγουν ένα νομικό ή θεσμικό κώδικα, ο οποίος έχει ως στόχο του την προστάσία της κοινότητας . Για παράδειγμα, θα αναφέρουμε κάποιους στίχους από τις κατάρες που στοιχειοθετούν τα παραπάνω:

«Όποιος κατασκευάζει φίλτρα ολέθρια κατά των Τηίων, είτε για έναν μόνο είτε ενάντια σε όλους τους πολίτες, Είθε να χαθεί αυτός και οι απόγονοί του».

«Όποιος εμποδίζει τη μεταφορά σταριού στη χώρα των Τηίων, είτε με τέχνασμα φυσικό είτε με μαγεία, από ξηρά ή από θάλασσα και όποιος διώξει αυτό που φέραμε εδώ, είθε να χαθεί αυτός και οι απόγονοί του».

Η επιγραφή είναι μακροσκελής και δεν μπορούμε στα όρια της παρούσας μελέτης να επεκταθούμε περισσότερο, αλλά ωστόσο δείχνει προς δύο κατευθύνσεις. Η κατάρα στην προκειμένη περίπτωση είναι ένας εθιμικός κώδικας και επίσης προβλέπει την απώλεια όσων επιβουλεύονται την ευημερία της κοινότητας σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο, με φυσικό ή μαγικό τρόπο.

Εδώ, έχει ενδιαφέρον να παρουσιάσουμε ένα μέρος της σκέψης του C. R. Phillips, ο οποίος εντοπίζει την έρευνά του στη στάση του νομοθέτη απέναντι στο θέμα της μαγείας. Θεωρεί πως οι αρχαίοι Έλληνες δεν κατόρθωσαν να φτάσουν σε μια γενικά αποδεκτή άποψη για τη μαγεία και προτείνει αντ’ αυτής τον όρο «ανίερη θρησκευτική δραστηριότητα». Ο ελληνικός νόμος σύμφωνα με τον παραπάνω συγγραφέα έχει ένα νομοθετικό κενό σε ό,τι αφορά στη μαγεία -σύμφωνα βέβαια με τη σύγχρονη και χριστιανικοποιημένη άποψή μας για το θέμα. Αντίθετα περιλαμβάνει αρκετές περιπτώσεις στις οποίες εμπλέκεται η ιδέα της ασέβειας.

Βέβαια, κατανοεί και επισημαίνει το γεγονός ότι η ασέβεια ως όρος χρησιμοποιείτο σε αρκετές περιπτώσεις σε πολιτικές δίκες, προκειμένου να εμπλακεί το θρησκευτικό συναίσθημα σε κοσμικά θέματα. Τούτη η διαδικασία εμπλοκής του ιερού σε κοσμικά θέματα είναι πανταχού παρούσα σε πολλούς τομείς της αρχαίας φιλολογίας και του καθημερινού βίου των Ελλήνων. Ωστόσο, έγιναν στόχος του νόμου μόνο σε περιπτώσεις που απειλούσαν την κοινωνική τάξη, έτσι βέβαια όπως την αντιλαμβανόταν η ελίτ της αριστοκρατίας.

Στο βαθμό, μάλιστα, που το επιτρέπουν οι υπάρχουσες μαρτυρίες, φαίνεται πως δεν υπήρχε σαφής νομικός περιορισμός σε τέτοια θέματα, καθώς δεν υπήρχε σαφής καθορισμός του τι είναι μαγεία. Όπως είδαμε πιο πάνω ακόμη και ο Πλάτωνας απέφυγε να πάρει σαφή θέση στο όλο θέμα. Αλλάζει λοιπόν η οπτική γωνία εξέτασης των πραγμάτων. Για παράδειγμα θα αναφέρουμε το δίλημμα του αμερικανικού νομοθετικού σώματος στο θέμα της άμβλωσης.

Τα νομικά συστήματα έχουν αρκετά προβλήματα με διάφορες κατηγορίες υποτιθέμενης εγκληματικής συμπεριφοράς, από τη στιγμή που δεν υπάρχουν σαφή επιστημονικά και θρησκευτικά κριτήρια. Μάλιστα, χρησιμοποιεί αρκετά παραδείγματα αλλαγών ή βελτιώσεων σε διάφορα νομικά συστήματα, σύγχρονα ή αρχαία, προκειμένου να δείξει, με αφορμή την αδυναμία του αρχαίου ελληνικού νομικού συστήματος, το πόσο απαραίτητο είναι να υπάρχουν ξεκάθαρα επιστημονικά και θρησκευτικά κριτήρια στο νομοθετικό έργο.

Η Πολιτική Κατάρα, το τελετουργικό υπόστρωμα του Αθηναϊκού Οστρακισμού

Ο οστρακισμός εισήχθη ως διακριτός πολιτικός θεσμός στα τέλη του 6ου π.χ. αιώνα. Κάθε χρόνο κατά την 6η πρυτανεία διεξαγόταν ψήφισμα για το αν θα γινόταν οστρακισμός. Η διαδικασία λάμβανε χώρα κατά την 8η πρυτανεία με τη χρήση οστράκων. Μια γραμμή έρευνας για το τελετουργικό υπόστρωμα του οστρακισμού προτάθηκε από τον Louis Gernet και έγινε δημοφιλής από τον Jean Pierre Vernant, ο οποίος υποστήριξε ότι ο οστρακισμός έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή των Αθηναίων και ότι έμοιαζε ή υπήρξε συνέχεια του φαρμακού, μιας καθαρτικής τελετουργίας που χρησιμοποιούσε τον φαρμακό ή αποδιοπομπαίο τράγο και την εξορία του ως θεραπεία των «δεινών» της πόλης.

Ωστόσο, πέρα από το γεγονός ότι ο φαρμακός και ο οστρακισμός μοιάζουν εξωτερικά στο γεγονός της αποπομπής ενός ατόμου από την κοινότητα, υπάρχουν και άλλα στοιχεία ομοιότητας, τα οποία παράλληλα αιτιολογούν και το τελετουργικό υπόβαθρο του οστρακισμού. Ο αποδιοπομπαίος τράγος, ο φαρμακός των Θαργηλίων είναι το μέσο για τη θεραπεία της κοινότητας. Κατά τον ίδιο τρόπο ο οστρακιζόμενος αποπέμπεται για να διατηρηθεί η πολιτική σταθερότητα και η ευημερία της κοινότητας.

Αυτό βέβαια που χρειάζεται να ερευνηθεί, είναι το μέσο του οστρακισμού, τα ίδια τα όστρακα, «οι πολιτικοί ή κοινωνικοί κατάδεσμοι», η πολιτική και κοινωνική κατάρα. Ένα σημαντικό κομμάτι της λειτουργίας του κατάδεσμου, όπως είδαμε ήδη, αφορούσε στο «δέσιμο» ή την «απόλυση» κάποιου συγκεκριμένου ατόμου, για λόγους προσωπικού, δικαστικού ή πολιτικού ανταγωνισμού. Το όστρακο εδώ είναι ο «κατάδεσμος», μέσω του οποίου επιτυγχάνεται η φυσική εξόντωση και δη με τρόπο που εξασφαλίζει την ανάλογη ανωνυμία του δράστη.

Πολύ περισσότερο, μάλιστα, όταν οι ενδείξεις στοιχειοθετούν την υπόθεση πως ο οστρακισμός σε αρκετές περιπτώσεις λειτούργησε μάλλον ως μέσο απομάκρυνσης ανταγωνιστών αριστοκρατών αριστοκρατών, παρά ως μέσο απομάκρυνσης μελλοντικών τυράννων από την εξουσία.

Αν και η τελετουργική διαδικασία του οστρακισμού είναι ιδιαίτερα εμφανής, ωστόσο η τεκμηριωμένη συγγένεια οστρακισμού και τελετουργίας απαιτεί περισσότερα στοιχεία. Η πράξη της αναγραφής του ονόματος ενός προσώπου σε ένα όστρακο και η τοποθέτηση του όστρακου σε ένα προσδιορισμένο σημείο, δείχνει προς την κατεύθυνση μιας τοτεμικής διαδικασίας, μέσω της οποίας το άτομο σημειώνεται τελετουργικά και υπόκειται στη θέληση της κοινότητας.

ΙΙ. Ο Όρκος

Προκειμένου να γίνει κατανοητή η σχέση μεταξύ όρκου και δικαιϊκών πρακτικών, απαιτείται να αντιληφθούμε πως οι αρχαίες κοινωνίες στο σύνολό τους ήταν κοινωνίες θρησκευτικές. Τούτο είχε ως συνέπεια την επισκίαση των κοινωνικών πρακτικών από την πεποίθηση της πανταχού παρουσίας μιας θεϊκής δύναμης. Ο όρκος ως όψη της κοινωνικής δικαιοσύνης ταυτίζεται εν μέρει ή πλήρως με αυτό που είναι δίκαιον και συνεπώς διεκδικεί το μερίδιό του στη δικαιϊκή πρακτική.

Πολύ περισσότερο όταν ο όρκος αναγνωρίζεται ως εξορκισμός, μια διαδικασία που θέτει εκτός πλαισίου εκτός του κοινωνικού πλαισίου και εκτός προστασίας των θεών το άτομο και τη δεδομένη κατάσταση που προκαλεί το κακό. Εκτός από θρησκευτική πρακτική, ο Όρκος στο Έργα και Ημέραι του Ησίοδου παρουσιάζεται ως προσωποποιημένη οντότητα και είναι γιος της Έριδας αποδίδοντας τη θρησκευτική ρίζα της χρήσης του στη δικαστική επίλυση των διαφορών που προέκυπταν ως αποτέλεσμα της κοινωνικής έριδας.

Είναι ένας δαίμων και το έργο του σχετίζεται με την τιμωρία της ψευδορκίας και της επιορκίας, σε συνεργασία με τις Ερινύες.

Η θρησκευτική ρίζα κάνει τον όρκο με διάφορους τρόπους αναπόσπαστο τμήμα κάθε είδους δικαιϊκής πρακτικής. Στους Λόγους του Δημοσθένη έχουμε ένα παράδειγμα του όρκου στην πρακτική της αναβολής της δίκης. Στον Πλάτωνα στον Ισαίο τον Δημοσθένη, ακόμα και στον Αριστοφάνη υπάρχουν αναφορές σε μια άλλη πρακτική την αντωμοσία, ή ένορκη κατάθεση μάρτυρος ενάντια στην ένορκη μαρτυρία κάποιου άλλου.

Όσον αφορά τώρα στη φύση του όρκου per se μπορούμε να διακρίνουμε τρεις διαφορετικές κατηγορίες του: τον υποσχετικό, τον αποφαντικό ή βεβαιωτικό και τον δηλωτικό. Ο υποσχετικός δεσμεύει το άτομο σε έναν τρόπο ζωής ή στην τέλεση μιας μελλοντικής πράξης. Ο αποφαντικός ή βεβαιωτικός σχετίζεται περισσότερο με παρούσες ή παρελθούσες πράξεις, ενώ ο δηλωτικός αντιπροσωπεύει μια ιεροπρεπή δήλωση ή ισχυρισμό. Στη δικαιϊκή πρακτική ο δηλωτικός χρησιμοποιείτο, προκειμένου να συμφωνήσουν οι αντίδικοι να μην αλλάξουν θέμα της υπόθεσης και να δεσμεύονταν για αυτό ενώπιον του δικαστηρίου.

Σε σχέση με το νόμο ο όρκος μπορεί να είναι αναγκαστικός, εκούσιος, επίσημος και δικαστικός. O αναγκαστικός απαιτείτο σύμφωνα με το νόμο στην ανάληψη δημοσίων θέσεων και σε δικαστικές διαδικασίες. Ο εκούσιος ήταν ο όρκος των μαρτύρων και επιτρεπόταν όταν ο μάρτυρας επιθυμούσε να δώσει ορισμένη βαρύτητα στη μαρτυρία του, ή δεχόταν πρόκληση από την αντίθετη πλευρά να ορκιστεί για το αληθές των λόγων του.

Ο δικαστικός όρκος χρησιμοποιείτο σε ορισμένες δικαστικές διαδικασίες ή σε θέματα που αφορούσαν στις δικαστικές διαδικασίες και μπορούσε να είναι αναγκαστικός ή εκούσιος. Ο επίσημος όρκος με τη σειρά του δινόταν επ’ ευκαιρία της ανάληψης κάποιας δημόσιας θέσης και ήταν ως προς τη φύση του υποσχετικός για την ορθή χρήση της δύναμης.

Ο κώδικας της Γόρτυνας και η χρήση του όρκου στη δικαστική πρακτική

Μία από τις σημαντικότερες πηγές της γνώσης μας για τις δικαιϊκές πρακτικές είναι η Δωδεκάδελτος ή Κώδικας της Γόρτυνας, που χρονολογείται στο πρώτο μισό του 5ου Π.Χ. αι., αλλά φαίνεται πως ενσωματώνει πολλούς αρχαιότερους νόμους σε «βουστροφηδόν» γραφή. Τούτο ώθησε αρκετούς ερευνητές να υποθέσουν πως πρόκειται για συστηματική αναθεώρηση αρχαιότερων νόμων από το νομοθετικό σώμα της Γόρτυνας.

Οι δώδεκα δέλτοι ασχολούνται με διαφορετικά θέματα, δίνοντάς μας παράλληλα την ευκαιρία να παρατηρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο εξελισσόταν η διαδικασία στα δικαστήρια της αρχαίας Ελλάδας. Η δικαιϊκή πρακτική στο νόμο της Γόρτυνας ήταν προφορική και οι μόνες αποδείξεις που γίνονταν δεκτές ήταν οι μαρτυρίες και οι όρκοι. Υφίσταται βέβαια μια διαφωνία ανάμεσα στους ερευνητές ως προς το αν ο δικαστής απλώς παρείχε την κρίση του ή αποφάσιζε βάσει όρκου.

Σύμφωνα με τον J. W. Headlam η διάκριση ανάμεσα στο δικάζειν (δικάδδεν) και το ομνύοντα κρίνειν (ομνύντα κρίνεν), έτσι όπως παρουσιάζονται στο συγκεκριμένο κώδικα είναι ίδια με τη διάκριση ανάμεσα στην ανάκρισιν και την κρίσιν των αθηναϊκών δικαστηρίων. Ο δικαστής εξέδιδε την απόφασή του, όταν η κρίση καθοριζόταν από τη μαρτυρία ή τον όρκο των εναγομένων. Στις περιπτώσεις που υπήρχε κρίσις, δηλαδή δεν υπήρχε μαρτυρία και ο νόμος δεν αποδεχόταν τον όρκο ως απόδειξη, ο δικαστής αποφάσιζε κατά την κρίση του, έχοντας ακούσει τους αντίδικους και λαμβάνοντας όρκο ως απόδειξη της αμεροληψίας του.

Επίσης, από τον κώδικα της Γόρτυνας έρχονται οι πλέον πρώιμες μαρτυρίες για αναγκαστικούς όρκους διάδικων, όπως αυτός της συζύγου που οφείλει να ορκιστεί ότι μετά το διαζύγιό της έχει κρατήσει ακριβώς το μερίδιο της περιουσίας που της αναλογεί και ότι έχει επιστρέψει το υπόλοιπο στον πρώην σύζυγό της.

Σε άλλη περίπτωση αν κάποιος σκλάβος που πουλήθηκε δραπετεύσει, ο πρώην ιδιοκτήτης του οφείλει να αναλάβει όρκο για να αποδείξει ότι δε σχετίζεται με τη φυγή του σκλάβου. Σε περίπτωση άρνησης οφείλει να πληρώσει την τιμή του σκλάβου. Παρόλο που γενικά ο όρκος των αντιδίκων δεν είναι υποχρεωτικός, σε τέτοιες περιπτώσεις φαίνεται πως ο Νόμος της Γόρτυνας ακολουθεί τον πανάρχαιο κανόνα του όρκου, που βρίσκεται και σε άλλα νομικά συστήματα και επιβάλλει τον όρκο, όταν δεν υπάρχει άλλος τρόπος απόδειξης για την έκδοση απόφασης.

Στην Αθήνα της κλασικής Ελλάδας οι διάδικοι ήταν υποχρεωμένοι να αναλάβουν τον όρκο, προκειμένου να υπερασπίσουν τις θέσεις τους στην προκαταρκτική ακρόαση (ανάκρισις), όρκους που πιθανώς να μην είχαν ιδιαίτερη σημασία στην ετυμηγορία αλλά αναλαμβάνονταν ελλείψει μαρτύρων. Το γεγονός ότι ο όρκος των διάδικων επιβιώνει ακόμη και στον σολώνειο κώδικα, αποκαλύπτει εν μέρει τη δύναμη που αντλεί ο όρκος από το εθιμικό δίκαιο παλαιότερων χρόνων, παρόλο που στην κλασική περίοδο δεν ήταν αποφασιστικός ως προς την έκδοση της ετυμηγορίας.

Μια άλλη διαδικασία, η πρόκληση σε όρκο, αναφέρεται συχνά στην ελληνική γραμματεία και περιγράφεται ως διαδικασία σύμφωνα με την οποία ο ένας διάδικος είτε προσφέρεται να αναλάβει όρκο ή προκαλεί τον αντίδικο να ορκιστεί, όπως για παράδειγμα στον Δημοσθένη. Εάν ο όρκος αναλαμβανόταν, η υπόθεση θεωρητικά έληγε. Ως προς τούτη την υπόθεση υπάρχουν αρκετές διαφωνίες, αλλά φαίνεται πως ήταν μέθοδος -μάλλον ανεπίσημη- για να τελειώνει η υπόθεση πριν παρουσιαστεί στο δικαστήριο.

Σημαντικό για την αρχαιοελληνική κοινωνία και τις δικαιϊκές πρακτικές ήταν και το ζήτημα της ψευδορκίας ή επιορκίας. Από θρησκευτικής άποψης η επιορκία συνδέεται άμεσα με την κατάρα του όρκου, την οποία θα εξετάσουμε με συγκεκριμένα παραδείγματα. Σύμφωνα με τον Όμηρο, ο επίορκος είναι αμαρτωλός μπρος στα μάτια των θεών.

Από αυτό και πολλά άλλα παραδείγματα από τον Όμηρο, τον Ησίοδο και τον Ηρόδοτο ακόμα, φαίνεται πως υπήρχε πίστη στη μαγική δύναμη της κατάρας του όρκου, μια μαγική δύναμη που μπορούσε να σπάσει μόνον η τήρηση του όρκου. Σε ό,τι αφορά στη νομική της ουσία, η επιορκία φαίνεται πως δεν είχε ιδιαίτερες συνέπειες για τον επίορκο. Αρκούσε πιθανώς το γεγονός ότι είχε να αντιμετωπίσει τους θεούς και η πολιτεία δεν επέβαλλε κάποια ιδιαίτερη τιμωρία.

Ο Όρκος και το ζήτημα της Κατάρας

Ο όρκος στην αντίληψη της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας είναι η μεγαλύτερη κατάρα και τούτο φαίνεται από δύο συγκεκριμένα παραδείγματα. Ο Πλούταρχος στους Βίους Παράλληλους αναφέρει την περίπτωση του Κάλλιππου από τις Συρακούσες. Ο Κάλλιππος συνομωτούσε ενάντια στον φίλο του Δίωνα. Όταν έγινε αντιληπτός από τη γυναίκα του Δίωνα, προκειμένου να καθησυχάσει τις υποψίες τους, δέχθηκε να δώσει τον μεγάλο όρκο.

Ο μεγάλος όρκος γινόταν στο τέμενος των Θεσμοφόρων. Εκείνος που δίνει τον όρκο φορά τον πορφυρό μανδύα της θεάς, εδώ της Κόρης, και αφού τελέσει συγκεκριμένες τελετουργίες, αποποιείται ενόρκως (απομήμνυσι) τις κατηγορίες, κρατώντας αναμμένο πυρσό στα χέρια του. Ανάλογος όρκος, βέβαια, συνδέεται και με τις σύγχρονες δικαιϊκές πρακτικές.

Η καταπάτησή του επισύρει την κατηγορία της ψευδορκίας. Στην περίπτωση του Κάλλιππου έχουμε καταπάτηση του μεγάλου όρκου και συνεπώς ιεροδικία, αφού τελικά θυσίασε το θύμα του στη γιορτή των Κορείων, τη γιορτή της θεάς στην οποία ορκίστηκε.

Η κατάρα είναι η καθιέρωση ή αφοσίωση άλλων. Ο όρκος, όπως και η απτή μορφή του, η δοκιμασία, είναι η αφιέρωση του ίδιου του καταρώμενου. Συνεπώς η άσκηση του όρκου είναι μια πράξη βαρύνουσας σημασίας στην ελληνική αρχαιότητα, είτε εφαρμόζεται ως μέσο πρόκλησης των αντιδίκων, είτε ως τρόπος άρνησης μιας κατηγορίας, ή ως σημειολογία της μυστικότητας των δρώμενων στα μυστήρια.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στην τελευταία περίπτωση έχουμε μαρτυρίες δικαστικών περιπτώσεων για κατηγορίες παράβασης του όρκου περί μυστικότητας. Η μία είναι η γνωστή περίπτωση του Αισχύλου, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι εισήγαγε δρώμενα των Ελευσίνιων Μυστηρίων στη θεατρική σκηνή. Βέβαια, αν και είχε γεννηθεί στην Ελευσίνα, ο Αισχύλος ήταν γνωστός για το γεγονός ότι δεν ήταν μυημένος. Έτσι, κατόρθωσε να αποδείξει την αθωότητά του και να απαλλαγεί, καθώς δεν μπορούσε σκόπιμα, ως μη μυημένος, να είχε μιμηθεί τα ιερά δρώμενα.

Μια άλλη διάσημη περίπτωση είναι εκείνη του Ανδοκίδη, πάλι με επίκεντρο τα Ελευσίνια Μυστήρια. Ο λόγος του Περί των Μυστηρίων γράφτηκε το 400 π.κ.ε. ως απολογία ενάντια στην κύρια κατηγορία ότι είχε παραβεί το νόμο, παρακολουθώντας τα Ελευσίνια, ενώ πρότερα είχε κατηγορηθεί για ασέβεια. Η υπερασπιστική γραμμή που ακολουθεί για τον εαυτό του στηρίζεται στο γεγονός ότι ο νόμος με τον οποίο τον κατηγορούν δεν είναι έγκυρος, το 400 π.κ.ε.οπότε δεν μπορεί να ισχύει για κάτι που έγινε το 415 Π.Χ., οπότε είχε παρακολουθήσει τα Μυστήρια.

Επίλογος

Η κατάρα και ο όρκος, έννοιες αλληλεξαρτώμενες κατά την άποψή μας και σημαντικές για το σχηματισμό των κοινωνικών δομών της αρχαιοελληνικής κοινωνίας, έπαιξαν εξίσου σημαντικό ρόλο -κυρίως κατά την αρχαϊκή περίοδο- στη θεμελίωση των δικαιϊκών πρακτικών. Ο όρκος αμέσως και η η κατάρα εμμέσως, βάσει της σχέσης της με τον όρκο.

Ο θρησκευτικός χαρακτήρας του όρκου και συνεπώς της κατάρας εκκοσμικεύεται κατά την κλασική περίοδο και χάνει ένα μέρος της δύναμής του σε μια κοινωνία που ρίχνει το βάρος της περισσότερο στην καθιέρωση κοινωνικών και πολιτικών θεσμών, παρά το γεγονός ότι ακολουθεί απαρέκκλιτα το θρησκευτικό τελετουργικό της, ακόμα και στην ύστερη κλασική περίοδο.

Είναι φυσιολογικό, λοιπόν, να παρατηρεί κανείς μια σταδιακή μετατόπιση εννοιών στη μαγική γλώσσα των αρχαίων Ελλήνων, αυτή που ευρύτατα χρησιμοποιήθηκε στην έκφραση του όρκου και της κατάρας και την αντικατάστασή τους με κοσμικές και ενίοτε πολιτικές ή κοινωνικές αποχρώσεις.

Η θρησκεία έπαιζε και παίζει ένα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των κοινωνικών δομών. Ωστόσο, σε ό,τι αφορά στις δικαιϊκές πρακτικές, ο ρόλος και η δύναμη των θεών αντικαταστάθηκε από τον ορθό λόγο και την ανθρώπινη ευθυκρισία. Από αυτή την άποψη ιδωμένος ο όρκος και η κατάρα ακόμα και στις σύγχρονες κοινωνίες είναι δείγμα ψυχικής πρόθεσης και ως τέτοιο επιτρέπει μια βαθύτερη ματιά στα κίνητρα της ανθρώπινης ψυχής κατά την τέλεση οποιασδήποτε δράσης, αξιόποινης ή μη.

Eμπόδια στη Ζωή σας; Μη τα φοβάστε! Αγκαλιάστε τα!

 Τα πράγματα είναι δύσκολα αυτή την εποχή, για πολύ κόσμο. Κάτι οι συνηθισμένες δυσκολίες της ζωής, κάτι η οικονομική κρίση, καθένας έχει να αντιμετωπίσει πολλά. 

Η άμεση αντίδραση των περισσότερων ανθρώπων είναι να στρεσαριστούν, να αγχωθούν, να στεναχωρηθούν, να εκνευριστούν, να φοβηθούν, να αμφισβητήσουν την ικανότητά τους ότι μπορούν να ανταπεξέλθουν στη δύσκολη αυτή κατάσταση.

Συνήθως βλέπουμε το πρόβλημα μπροστά μας ως ένα εμπόδιο στο μονοπάτι της ευτυχίας μας, οπότε θέλουμε να το κλωτσήσουμε και να το παραμερίσουμε το δυνατόν συντομότερο. Με αυτό τον τρόπο, όμως, εμπλεκόμαστε ακόμα περισσότερο με το πρόβλημα, γινόμαστε ένα με αυτό και, τελικά, καταλήγουμε να παλεύουμε περισσότερο με την ιδέα ότι υπάρχει ένα πρόβλημα παρά με το ίδιο το πρόβλημα.

Τι θα συνέβαινε αν, αντί να παλεύουμε εναντίον του προβλήματος το αποδεχόμασταν, το αγκαλιάζαμε και αρχίζαμε να το επεξεργαζόμαστε και να δουλεύουμε με αυτό;

Σε καμία περίπτωση δεν εννοώ ότι θα έπρεπε να είμαστε ευχαριστημένοι ή χαρούμενοι που έχουμε πρόβλημα! (αν και, πολλές φορές, αφού έχει λυθεί ένα πρόβλημα που είχαμε, θεωρούμε ότι καλά που προέκυψε, γιατί μας έδειξε έναν δρόμο ή μια εξέλιξη που ούτε καν τη φανταζόμασταν!).

Η ιδέα είναι απλή: καθόμαστε ήρεμα, δεχόμαστε ότι υπάρχει το συγκεκριμένο πρόβλημα, αντιλαμβανόμαστε ότι έχουμε δυνατότητα να το αντιμετωπίσουμε με κάποιον τρόπο (μπορεί να μην είναι εμφανής άμεσα), αρχίζουμε να εξετάζουμε τρόπους διαχείρισης του προβλήματος, και ΔΕΝ πελαγοδρομούμε θρηνώντας την ύπαρξη του προβλήματος.

Βέβαια, οι περισσότεροι από εμάς τελικά φτάνουν στην επίλυση του προβλήματος, οπότε αυτό που προτείνω είναι να προσπεράσουμε το στάδιο της γκρίνιας και της μιζέριας πριν φτάσουμε στη λύση και να προχωρήσουμε κατευθείαν στο στάδιο της σκέψης για τη διαχείριση του προβλήματος. Έπειτα, καλό θα είναι να θυμόμαστε ότι κάποια προβλήματα, ενώ μπορεί να μην έχουν άμεση ή οριστική λύση, μπορούν όμως να φτάσουν σε ένα καλό σημείο διαχείρισης-εξισορρόπησης.

Πόση στεναχώρια, άγχος, και προβλήματα υγείας γλιτώνουμε όταν απλώς δεχτούμε την ύπαρξη του προβλήματος και διαβεβαιώσουμε τον εαυτό μας ότι, όσο και αν φοβόμαστε ή ανησυχούμε αυτή τη στιγμή μπορούμε να διαχειριστούμε το πρόβλημα, ό,τι και να είναι, ακόμα και αν δεν είμαστε προς στιγμήν σίγουροι.

Η αλήθεια είναι ότι όσο περισσότερο εμπλεκόμαστε με την ιδέα του «πω, πω, τι φοβερό είναι αυτό το πρόβλημα» τόσο πιο πιθανό είναι να υποστούμε τις συνέπειες της πίεσης αυτής στην ψυχική και σωματική μας υγεία. Όταν όμως πούμε στον εαυτό μας «Δεν το θέλω αυτό το πρόβλημα. Δεν το δέχομαι» ήδη μπαίνουμε στη διαδικασία να το σμικρύνουμε και αποποιούμαστε τη διαδικασία αντιπαράθεσης απέναντι στο πρόβλημα. Με άλλα λόγια, όταν παύουμε να το αναμασάμε και να κλαιγόμαστε, ανοίγει ο δρόμος για να βρούμε απαντήσεις και λύσεις.

Και ας μη ξεχνάμε, βέβαια, ότι το να εθελοτυφλούμε ή να αναβάλουμε την αντιμετώπιση ενός προβλήματος που μας απασχολεί, δεν ωφελεί σε τίποτα, αλλά, αντίθετα, συμβάλλει στην επιδείνωση ή μεγέθυνση του προβλήματος.

Τι ακριβώς να κάνετε….

Φανταστείτε το πρόβλημά σας. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι είστε δυνατό και ικανό άτομο και ότι έχετε την υποστήριξη συγγενών, φίλων και μιας ανώτερης δύναμης στην προσπάθειά σας να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα.

Τι είναι προτιμότερο; Να πείτε «αδύνατο, είναι πολύ άσχημα τα πράγματα, ακατόρθωτο» ή «όντως, τα πράγματα είναι δύσκολα, αλλά μπορώ να τα αντιμετωπίσω και σιγά-σιγά θα βρω τη λύση»;.

• Αλλάξτε τον τρόπο σκέψης σας. Διαβάστε βιβλία και άρθρα αυτοβοήθειας, αναζητήστε τις συμβουλές ειδικών κοκ. Αυτές οι πηγές θα σας βοηθήσουν να αλλάξετε τον τρόπο σκέψης σας, διδάσκοντάς σας να εντοπίζετε τις αιτίες και τα αποτελέσματα του τρόπου σκέψης σας και δείχνοντάς σας πώς να αλλάξετε τον τρόπο σκέψης σας.

• Εστιάστε σε λύσεις και όχι σε προβλήματα. Αντί να αναλώνεστε σε περιγραφή του προβλήματος, εντοπίστε πιθανές λύσεις ή τρόπους διαχείρισής του, καθώς και τα οφέλη που θα έχετε όταν το ξεπεράσετε. 

• Εμπιστευθείτε τις ικανότητες και τις δυνάμεις σας να ξεπεράσετε τις δυσκολίες, την αρνητική κριτική ή τα αρνητικά σχόλια των άλλων. Μάθετε να λέτε θετικά πράγματα στον εαυτό σας και εντρυφείστε στη δύναμη των θετικών επιβεβαιώσεων.

• Δείξτε επιμονή και υπομονή στην υπερπήδηση εμποδίων και μην εγκαταλείπετε την προσπάθεια.

• Επιδείξτε αυτοπειθαρχία και συγκέντρωση. Αυτές είναι δύο ιδιαίτερα σημαντικές αρετές για την πραγμάτωση της επιτυχίας. Όλοι θέλουν να τα επιτύχουν, αλλά λίγοι τα καταφέρνουν, διότι λίγοι καλλιεργούν την αυτοπειθαρχία και τη συγκέντρωση που απαιτούνται για την επιτυχία. Αυτός είναι και ο λόγος που συχνά άνθρωποι έξυπνοι, ταλαντούχοι, ικανοί δεν τα καταφέρνουν, αν δεν έχουν αυτοπειθαρχία και συγκέντρωση

Φλερτ, ανοίγοντας την πύλη της έκστασης

"Φαίνεται ότι στη ζωή οτιδήποτε σου φαίνεται όμορφο είναι αυτό που δεν είναι πραγματικά δικό σου. Αυτό που λαχταράς και επιθυμείς να αποκτήσεις. Τότε κάνεις όνειρα και κρατάς το μυαλό σου σε εγρήγορση για να μπορέσεις να πραγματοποιήσεις την επιθυμία σου."

Κάπως έτσι ξεκινάνε και οι ¨σχέσεις¨. Ένας άντρας βλέπει μια όμορφη γυναίκα και την επιθυμεί. Επιθυμεί το πρόσωπο, τα μάτια της, το σώμα της. Θέλει να την πλησιάσει, να νιώσει το άγγιγμα της, να γευτεί το φιλί της. Θέλει τα χέρια του να ταξιδέψουν πάνω στο κορμί της και να ακούσει μικρές φωνές ευχαρίστησης να βγαίνουν από τα χείλη της. Θέλει η ματιά της να θολώνει από ηδονή και να ξέρει ότι αυτός είναι ο δημιουργός της ευχαρίστησης της. Ότι αυτός μπορεί να την οδηγήσει στην ικανοποίηση. Θέλει, θέλει, θέλει…

Και για όλα αυτά τα θέλω μπορεί να κάνει τα πάντα. Γίνεται ο άντρας-κυνηγός που πρέπει να κατακτήσει τη γυναίκα- θήραμα. Η πρόκληση γι’ αυτόν είναι τεράστια. Η γυναίκα πρέπει να κατακτηθεί και μπορεί να κάνει γι' αυτό οτιδήποτε χρειαστεί. Ακόμα και να πέσει στη ¨φωτιά¨ για να την κάνει να τον ¨δει¨. Πρέπει να αποδείξει ότι δεν είναι οποιοσδήποτε άντρας αλλά ο Μοναδικός. Αυτός που θα την κατακτήσει…

Από την άλλη η γυναίκα θέλει ακριβώς τα ίδια πράγματα. Θέλει τον άντρα-κυνηγό που έχει την ικανότητα να την διεκδικήσει με όλους τους τρόπους. Που δεν θα τον σταματήσει κανένα εμποδιο. Υποσυνείδητα τον τσεκάρει για να δει αν έχει έμπνευση, αν έχει τσαγανό, αν μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλίες, αν είναι τολμηρός γιατί σύμφωνα με τον γενετήσιο προγραμματισμό της ουσιαστικά αναζητά έναν άντρα-προστάτη γι’ αυτήν και τα παιδιά της.
Γι' αυτό το λόγο συνήθως δεν παίρνει καμιά πρωτοβουλία, δεν κυνηγά τον άντρα, στήνει την ¨παγίδα¨ της περιμένοντας. Γίνεται κι εκείνη με τη σειρά της κυνηγός. Κυνηγά χωρίς όμως να φαίνεται ώσπου να γίνει η μεγαλύτερη φαντασίωση σου. Και τότε ξέρει ότι τον έχει κατακτήσει.

Και με αυτόν τον τρόπο αρχίζει το παιχνίδι του φλερτ που ουσιαστικά είναι ένα παιχνίδι κατάκτησης και από τις δυο πλευρές. Το άγνωστο και η αβεβαιότητα φαντάζουν μαγικά. Κανείς από τους δυο δεν μπορεί να ξέρει που θα καταλήξει αυτό το παιχνίδι. Θέλω-δεν θέλω, μπορώ-δεν μπορώ, έρχομαι-φεύγω, τίποτα σίγουρο, τίποτα γνώριμο, τίποτα ασφαλές. Και η επιθυμία γιγαντώνεται, το μυαλό τρελαίνεται και αναζητά καινούργιους τρόπους για να κατακτήσει το πρόσωπο που το εξιτάρει. Οι αισθήσεις χτυπάνε κόκκινο καθώς ακόμα κι ένα απλό άγγιγμα μπορεί να απογειώσει το συναίσθημα.

Όλη η ομορφιά του έρωτα δεν βρίσκεται τόσο πολύ στον ίδιο τον έρωτα αλλά στο προκαταρκτικό παιχνίδι, στο φλερτ. Οι άνθρωποι είναι πολύ ευτυχισμένοι όταν φλερτάρουν. Κι αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει το κυνήγι, το άγνωστο, το αβέβαιο. Νιώθουν τόσο ευτυχισμένοι γιατί ουσιαστικά με αυτόν τον τρόπο φλερτάρουν την Ζωή. Η ενέργεια τους ανεβαίνει στο ζενίθ. Νιώθουν ζωντανοί, δυνατοί, ελεύθεροι. Ανοίγουν καρδιά και μυαλό στην έμπνευση, στη δημιουργία, στην έκσταση!

Και όλα αλλάζουν όταν αρχίζει ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα η οικειότητα. Όταν νιώσουν ότι το ¨θήραμα¨ κατακτήθηκε. Όταν χάσουν την ικανότητα να είναι αυθεντικοί, ελεύθεροι. Όταν αρχίσουν τα πρέπει να είσαι έτσι, πρέπει να είσαι αλλιώς, τώρα είσαι δική μου, είσαι δικός μου. Όταν το άγνωστο αντικαταστείτε από το γνώριμο, το ασφαλές. Και μετά έρχεται ο έλεγχος και η κτητικότητα να μαραζώσουν την σχέση. Η γυναίκα δεν είναι τόσο όμορφη τώρα πια. Ο άντρας δεν είναι τόσο δυνατός τώρα πια. Το αδηφάγο τέρας της καθημερινότητας απλώνει τα νύχια του για να καταστρέψει τον έρωτα μεταξύ τους.

Δεν επιτρέπουν ο ένας στον άλλον να είναι ο εαυτός του και αφήνουν να κυριαρχούν πάνω στο κρεβάτι τους τα πρέπει και ο φόβος. Μα πως μπορεί να απολαύσει ο ένας τον άλλον όταν και οι δυο σύντροφοι κρύβονται μέσα σε ανασφάλειες και ψεύτικες συμπεριφορές. Οι ψεύτικες συμπεριφορές φέρνουν και ψεύτικους οργασμούς. Δεν απογειώνουν την σχέση, δεν υμνούν τον έρωτα, δεν επιτρέπουν την ελευθερία του να ¨είμαι ο εαυτός μου¨. Δεν οδηγούν στην έκσταση.

Γι’ αυτό λένε ότι ο γάμος σκοτώνει τον έρωτα γιατί οι άνθρωποι δεν ξέρουν πώς να σχετίζονται, πώς να αγαπάνε. Απλά αφήνουν τις πληγές τους να κυριαρχούν στη σκέψη τους και απαιτούν από τον άλλον να είναι ευχαριστημένος μέσα στο κλουβί της ¨αγάπης¨ ενώ ταυτόχρονα αποζητούν έντονα τη δική τους ελευθερία.

«Δεν μπορείς να βάλεις το πουλί της αγάπης μέσα σε ένα κλουβί. Μπορεί το κλουβί να είναι χρυσό, μπορεί να είναι πολύτιμο, μπορεί να είναι κατάμεστο με διαμάντια και κοσμήματα, το κλουβί όμως παραμένει κλουβί. Και αυτό που θα κάνει με σιγουριά είναι να καταστρέψει την ικανότητα του πουλιού να πετάει. Και τότε το πουλί θα νομίζεις ότι ζει αλλά θα είναι νεκρό... Και η θέα ενός νεκρού πουλιού δεν εξιτάρει κανέναν.»

Πολλοί άνθρωποι οδηγούνται στο να ψάχνουν έναν άλλον σύντροφο, έξω από τη σχέση ή το γάμο τους γιατί δεν αντέχουν στη θέα αυτή. Αυτό που δεν καταλαβαίνουν όμως είναι ότι την ευθύνη για το νεκρό πουλί την έχουν εκείνοι και ότι πολύ γρήγορα ακόμα και τον καινούριο σύντροφο θα τον βαρεθούν. Ο επαναλαμβανόμενος ελεγκτικός τρόπος σκέψης και συμπεριφοράς που έχουν, το ανελεύθερο εγώ τους, θα σκοτώσει, για άλλη μια φορά, την ομορφιά της ελευθερίας που αντίκρισαν όταν τον πρωτοσυνάντησαν. 

«Αν πραγματικά δεν θέλεις μια νεκρή σχέση, έναν νεκρό γάμο, αν θέλεις να ξαναδείς τον σύντροφο σου όμορφο, επιθυμητό δεν χρειάζεται να περιμένεις από εκείνον να αλλάξει. Χρειάζεται να αλλάξεις ο ίδιος.
Να συναντήσεις τον άγριο ελεύθερο εαυτό σου, αυτόν που δεν ξέρει από συμβιβασμούς και περιορισμένες ανάσες ζωής και να του επιτρέψεις να κυριαρχήσει στη ζωή σου. Ταυτόχρονα χρειάζεται να αποδεχτείς την ατίθαση και ελεύθερη πλευρά του συντρόφου σου ώστε να έρθει πάλι η μαγεία του έρωτα στη ζωή σας.

Χρειάζεται να θυμηθείς το παιχνίδι, το φλερτ για να μπεις πάλι στο μονοπάτι της χαράς. Να κάνεις την ζωή σου βαθιά εκστατική ¨παίζοντας¨…»

Αν ήμουν Θεός για μια μέρα... (ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ)

Αν ήμουνα Θεός για μια μέρα, όχι, δεν θα σε γέμιζα με πλούτη, αξίες και δόξα! Αν στα δώσω, θα τα χάσεις πολύ γρήγορα, γιατί δεν θα ξέρεις πως βγαίνουν. Θα σου έδειχνα τον πλούτο της προσωπικότητάς σου, την αξία της μοναδικότητάς σου και τη δόξα της ύπαρξής σου. Όταν τα δεις αυτά, μπορείς να αποκτήσεις ότι θέλεις!

Αν ήμουνα Θεός για μια μέρα, όχι, δεν θα σε απάλλασσα από την κακομοιριά σου! Αν το κάνω, σύντομα πάλι εκεί θα ξαναβρεθείς.
Θα σου τόνιζα συνεχώς ότι δεν σε έκανα δέντρο για να μην μπορείς να κουνηθείς από εκεί που βρίσκεσαι. Δράσε!

Αν ήμουνα Θεός για μια μέρα, όχι, δεν θα σου χάριζα την αγάπη.
Αν το κάνω, είναι σαν να απορρίπτω την ελεύθερη βούληση του δημιουργήματός μου. Γεννήθηκες αγάπη και εκπαιδεύτηκες στο φόβο. Κάποια στιγμή, άρχισε επιτέλους να επιλέγεις πιο προσεκτικά τις επιρροές σου!

Αν ήμουνα Θεός για μια μέρα, όχι, δεν θα σε γέμιζα ευτυχία.
Το ξέρω ότι την ψάχνεις, και γι’ αυτό δεν μπορώ να στη δώσω.
Θα σου φωνάζω όμως συνέχεια να πάψεις να την ψάχνεις και να αρχίσεις να την αισθάνεσαι. Γίνε ευτυχισμένος, εκεί που είσαι, με αυτά που έχεις, και τότε ομορφότερα πράγματα θα συμβούν στη ζωή σου. Μην περιμένεις να έρθουν τα ωραία για να γίνεις ευτυχισμένος!

Αν ήμουνα Θεός για μια μέρα, όχι, δεν θα πραγματοποιούσα τα όνειρά σου.
Αλλάζεις τόσα πολλά, τόσο γρήγορα επειδή τα παρατάς συνέχεια!
Θα σου δείξω ότι έχεις τη δύναμη να τα αποκτήσεις, επειδή σου έδωσα θέληση, επιμονή, υπομονή, πίστη, ελπίδα, προορισμό, προσδοκία, σε γέννησα αγάπη και σε έκανα να γελάς!
Αλλά πάνω από όλα, είσαι ελεύθερος να μην τα χρησιμοποιείς!

Δεν είμαι Θεός για μια μέρα!
Ευτυχώς, είμαι ο προσωπικός μου Θεός για το υπόλοιπο της ζωής μου!
Ευτυχώς, αναλαμβάνω κάθε στιγμή την ευθύνη της δημιουργίας μου και επιλέγω το επόμενό μου βήμα.

ΔΕΣ: Αν ήμουνα Θεός για μια μέρα... (ΑΣΤΕΙΑ)

Αν ήμουν Θεός για μια μέρα... (ΑΣΤΕΙΑ)

Πειράζει που δεν θα γλίτωνα τους φτωχούς από τη φτώχεια τους, τους πλούσιους από τη ματαιοδοξία τους?

Πειράζει που δεν θα έκανα τους κακούς καλούς και τους καλούς καλύτερους?

Πειράζει που δεν θα έδινα τέλος στους πολέμους, την πορνεία, την παιδική εκμετάλλευση, τις τόσες αρρώστιες, την αδικία, το φόβο και την αγωνία του κάθε ανθρώπου για το σπίτι του που κάηκε για 3η φορά και τώρα μένει σε παράγκα; Άλλωστε, όσο μεγαλόκαρδος και αν είμαι, τι να προλάβω σε μια μέρα; Και εν πάσει περιπτώσει αν ο επόμενος μου τα κάνει παλι σαλάτα, για ποιον καλύτερο κόσμο θα εχω αφιερώσει ενα ολόκληρο 24ωρο ο μεγαλοδύναμος;

Το σκέφτομαι λίγο πιο πρακτικά και ίσως τελικά να έκανα τα εξής...

Θα καθιέρωνα ενα νούμερο 090 για ξεμάτιασμα από τηλεφώνου καθώς ο χρόνος είναι πολύ περιορισμένος.

Θα έψαχνα να βρω κάτι πιο εύηχο από το "ου" για τις 10 εντολές καθώς ως γνωστό ότι απαγορεύεται είναι πιο ενδιαφέρον....ίσως το "κάνε ότι θέλεις αλλά μετά την έκατσες" να ήταν λίγο πιο αποδοτικό.

Θα άλλαζα το "ο Θεός βοηθός" το οποίο όσο να το πείς δημιουργεί ενα θέμα ιεραρχίας σε "ο Θεός και οι συνεργάτες του" και όποιος παρεξηγηθεί....ξύδι!

Θα προσπαθούσα να θυμηθώ αν τη ζέμπρα την έκανα άσπρη με μαύρες ρίγες ή μαύρη με άσπρες ρίγες ώστε να ξέρω σε ποιά χρωματική κατηγορία θα το κατατάξω το ζωντανό.

Θα απαγόρευα κάθε αναφορά στη Δευτέρα Παρουσία καθώς όλοι αυτοί οι χρονικοί περιορισμοί με αγχώνουν.

Θα άλλαζα το "deja vous" (στο οποίο εννοείται πως δεν πιστεύω καθώς εγω ξέρω τι συμβαίνει και πότε συμβαίνει και γιατί αλλά δεν το μαρτυράω!) σε "deja ftous" (=η αδιόρατη έκεινη αίσθηση ότι εκείνος/εκείνη που σε έφτυσε σε έχει φτύσει και στο παρελθόν) γιατί δεν αντέχω κάθε κατατρεγμένο να τα ρίχνει σε μένα και την τύχη του που είναι μπακούρι!

Φυσικά ξέρω πως ο κόσμος δεν θα γίνει καλύτερος με τη δική μου παρέμβαση, ιδίως όταν υπάρχουν οι επι γής λίγοι "καλοθελητές" που λύνουν και δένουν σε βάρος των πολλών που ούτε τα κορδόνια τους δεν μπορούν ή δεν τους αφήνουν να δέσουν. Όπως και να έχει...μια σκέψη έκανα και πέρασε...thank God! :)

ΔΕΣ: Αν ήμουν Θεός για μια μέρα... (ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ)

Εκδικητικότητα – Εκδίκηση : Μέρος της σκοτεινής και πρωτόγονης πλευράς της ανθρώπινης φύσης

Γενικά
Στην υπέροχη σύνθεση του Γιάννη Νικολάου -σε στίχους Γιώργου Κρητικού- με τον τίτλο «Ίχνος», που ερμηνεύει πολύ όμορφα η Λένα Αλκαίου, οι στίχοι του ρεφρέν έχουν ως εξής:
Άναψα τσιγάρο με τα ρούχα σου
ίχνος δε θα μείνει από σένανε
κι έριξα τη στάχτη μες στην κούπα σου
που ‘πινες τα χρόνια μου, έπινες και μένανε…
Αυτό ακριβώς ήθελε να κάνει και μία γυναίκα που παρακολουθούσα πριν από κάποιο διάστημα, της οποίας ο σύζυγος την απατούσε συστηματικά και απροκάλυπτα για αρκετά χρόνια, αδιαφορώντας κυριολεκτικά για τον ψυχικό πόνο που της προκαλούσε. Είχε, λοιπόν, η γυναίκα αυτή φαντασιώσεις στις οποίες έκαιγε ή κομμάτιαζε τα ρούχα του, κατέστρεφε κάθε τι δικό του αγαπημένο, και άλλα ανάλογα, τα οποία ήθελε να πραγματοποιήσει.
Σε μια άλλη και πολύ πιο ακραία περίπτωση, ένας πατέρας, που βρίσκονταν σε διάσταση με τη σύζυγό του και ο οποίος μπορούσε να συναντά την πολυαγαπημένη του 4χρονη κορούλα μόνο τις συγκεκριμένες ώρες και ημέρες που είχε ορίσει το δικαστήριο, έπνιξε το παιδί στη μπανιέρα του σπιτιού του ένα Σαββατοκύριακο που διανυκτέρευε μαζί του. Είχε, ομολογουμένως, «παθολογική» αδυναμία στην κορούλα του και δεν άντεχε το γεγονός να μπορεί να την έχει και να τη χαίρεται καθημερινά η πρώην σύζυγός του αλλά όχι και ο ίδιος. Ο απύθμενος και ανεξέλεγκτος φθόνος του τον οδήγησε στη δολοφονία του παιδιού που «λάτρευε» με το δικό του ιδιότυπο τρόπο, προκειμένου να εκδικηθεί την πρώην σύζυγό του που όχι μόνο τον εγκατέλειψε αλλά πήρε μαζί της και το παιδί τους. Δολοφονώντας το, κανείς τους δεν θα το είχε πια. Η έκβαση αυτή αποτελούσε τη δική του εκδοχή περί «δικαίου» και «αποκατάστασης» της αδικίας της οποίας, θεωρούσε, πως ήταν θύμα…

Λίγες είναι εκείνες οι ανθρώπινες συμπεριφορές που διαχρονικά έχουν προκαλέσει τόσο μεγάλη δυστυχία και τόσο τεράστιες καταστροφές στην ανθρωπότητα όσο αυτή της εκδικητικότητας ή της αντεκδίκησης. Η διαχρονικότητα, η ένταση και η συχνότητα της συμπεριφοράς αυτής δείχνουν με ανάγλυφο τρόπο πως αποτελεί ένα βαθιά ριζωμένο χαρακτηριστικό του ανθρώπινου ψυχισμού που ακόμα δεν έχει τιθασευτεί ή μετουσιωθεί ουσιαστικά και οριστικά σε κάτι ηπιότερο και δημιουργικότερο. Υπάρχουν πάρα πολλά άτομα, αλλά και ορισμένες χώρες, που τηρούν ακόμα την πρωτόγονη λογική και στάση του «οφθαλμός αντί οφθαλμού», των οποίων τις ολέθριες συνέπειες όλοι γνωρίζουμε…
Πολύ σωστά, θα συμπέραινε κάποιος πως οι πράξεις εκδίκησης ή αντεκδίκησης θα πρέπει να καταλαγιάζουν τα αρχικά και φοβερής έντασης καταστροφικά αισθήματα των εμπλεκομένων. Δυστυχώς, όμως, κάτι τέτοιο φαίνεται πως σπάνια συμβαίνει. Συνήθως, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο, δημιουργώντας, με τον τρόπο αυτό, έναν φαύλο κύκλο που πολύ δύσκολα σπάει. Κοιτάξτε, για παράδειγμα, το τι συμβαίνει με τις περίφημες «βεντέτες» -σε διάφορες χώρες, μεταξύ αυτών και η δική μας- που μπορεί να συντηρούνται ζωντανές ακόμα και γενιές μετά το αρχικό γεγονός που αποτέλεσε την αφορμή της δημιουργίας τους. Κοιτάξτε το τι έχει συμβεί -και, σε αρκετές περιπτώσεις, συνεχίζει ακόμα να συμβαίνει- σε διάφορες χώρες της Μ. Ανατολής, της Αφρικής και της Ασίας με τις μαζικές δολοφονίες και τις «εθνικές εκκαθαρίσεις» δεκάδων ή εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων. Πριν από λίγα μόνον χρόνια, ζήσαμε κάτι ανάλογο και στη γειτονική μας πρώην Γιουγκοσλαβία, όπου το μίσος, η αντεκδίκηση και ο αλληλοσπαραγμός ξεχείλιζαν σαν χείμαρρος ασυγκράτητος, έχοντας ως συνέπεια ατέλειωτες και απίστευτης αγριότητας ανθρώπινες, και όχι μόνο, τραγωδίες.
Παρά τον μεγάλο αριθμό διαφόρων φωτεινών προτύπων που διακήρυτταν την ειρηνική συνύπαρξη ανθρώπων και λαών, αλλά και την ειρηνική διευθέτηση και αποκατάσταση των όποιων κοινωνικών αδικιών ή αλλαγών, σχεδόν τίποτα δεν φαίνεται πως έχει αλλάξει στον πλανήτη. Από τον Ιησού της Καινής Διαθήκης -που διακήρυττε πως αν σε χτυπήσουν, στρέψε και το άλλο σου μάγουλο, αντί να ανταποδώσεις το χτύπημα- μέχρι τον Μαχάτμα Γκάντι που υποστήριζε με σθένος, μεταξύ άλλων, πως το «οφθαλμός αντί οφθαλμού» στο μόνο που μπορεί να οδηγήσει είναι στο να τυφλωθεί τελικά ο κόσμος όλος, η ανθρωπότητα φαίνεται πως δεν έχει διδαχθεί το παραμικρό. Αντίθετα, μοιάζει πως ισχυροποιείται ολοένα και περισσότερο ο νόμος του ισχυρού και η αρχή της εκδίκησης…

Τι θεωρείται ως εκδίκηση και ποιοι είναι οι τρόποι έκφρασής της;
Πολλοί είναι αυτοί που σίγουρα θα εκπλήσσονταν, αν άκουγαν πως είμαστε, στην καθημερινότητά μας, σε τέτοιο βαθμό εξοικειωμένοι στη σιωπηρή παρουσία μιας διάθεσης για εκδίκηση που σχεδόν δεν το αντιλαμβανόμαστε, όπως ακριβώς το ότι αναπνέουμε.
Ως πράξη, η εκδίκηση είναι μια διαδικασία ανάμεσα σε δύο άτομα (συζύγους, ερωτικούς συντρόφους, φίλους, συναδέλφους, συγγενείς κ.ά.) ή ομάδες ανθρώπων -που βασίζεται σε αισθήματα μίσους και φαντασιώσεις αντιποίνων- όπου η μία πλευρά προσπαθεί συνειδητά να πλήξει την άλλη, ως ανταπόδοση για κάποιο προηγούμενο πλήγμα που θεωρεί πως έχει υποστεί η ίδια από αυτήν. Η εκδίκηση, ως ενέργεια, θεωρείται από αυτούς που την επιλέγουν (μεμονωμένα άτομα, ομάδες ανθρώπων, έθνη, φυλές κ.τ.λ.) ως πράξη αποκατάστασης μιας ισορροπίας στη μεταξύ τους σχέση που έχει χαθεί ή «αποκατάστασης της δικαιοσύνης».
Όλοι οι άνθρωποι έχουν, τουλάχιστον κάποιες φορές στη ζωή τους, φαντασιώσεις εκδίκησης. Όταν κάποιος γίνεται αποδέκτης κάποιας ενέργειας που είναι ή που την εισπράττει/βιώνει ως κάτι το πολύ οδυνηρό, τότε δημιουργούνται σχεδόν αυτόματα εντός του αισθήματα και φαντασιώσεις εκδίκησης. Αυτό είναι -υπό ορισμένες προϋποθέσεις- όχι μόνο απόλυτα φυσιολογικό αλλά και απαραίτητο γιατί δίνει, αφενός, τη δυνατότητα εκφόρτισης -σε ένα φαντασιακό επίπεδο- των έντονων και απειλητικών αισθημάτων φθόνου, μίσους και οργής που έχουν δημιουργηθεί, και, αφετέρου, της διατήρησης μιας απόστασης ασφαλείας από το ενδεχόμενο εκδραμάτισής τους στην πράξη, δηλαδή στον κίνδυνο μετατροπή τους σε πράξεις αντεκδίκησης.
Οι πράξεις εκδίκησης ή αντεκδίκησης είναι πολύ λιγότερο συχνές από τις φαντασιώσεις εκδίκησης αλλά πολύ συχνότερες απ΄ό,τι συνήθως πιστεύουμε. Στην περίπτωση των πράξεων εκδίκησης, τα αισθήματα και οι φαντασιώσεις εκδίκησης κυριαρχούν σε σημείο που το άτομο να χάνει κάθε δυνατότητα επεξεργασίας και φιλτραρίσματός τους σε ένα ενδοψυχικό επίπεδο, εκτίμησης της κατάστασης πιο πολύπλευρα και εξεύρεσης μιας πιο δημιουργικής λύσης ή αποκατάστασης της ανισορροπίας που έχει δημιουργηθεί.
Ένας άλλος -αν και παθητικός τρόπος- εκδίκησης είναι το να διαδραματίζονται μπροστά σε κάποιον βίαιες πράξεις, που να ανταποκρίνονται στις φαντασιώσεις εκδίκησής του, χωρίς όμως να παρεμβαίνει, επικαλούμενος αργότερα, ως γνήσιος Πόντιος Πιλάτος, τη «δικαιολογία» πως δεν είχε καμία δυνατότητα παρέμβασης.
Στην καθημερινή πράξη, έχουμε αρκετές φορές την τάση να θεωρούμε την εκδίκηση ως πράξη ηθικά δικαιολογημένη και να «γλυκαίνουμε το χάπι» αποδίδοντάς της ονομασίες που να μην φαντάζουν τόσο σκληρές, όπως «γλυκιά εκδίκηση», «ανταπόδοση», «τον πλήρωσε με το ίδιο νόμισμα» κ.τ.λ. Η εκδίκηση είναι, όμως, δίκοπο μαχαίρι ή μπούμερανγκ που επιστρέφει σε αυτόν που το έχει εκτοξεύσει. Η βία γεννά βία και το κάθε θύμα της μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε μελλοντικό θύτη με κίνδυνο τη δημιουργία ενός φαύλου κύκλου ανατροφοδότησης της βίας και της καταστροφής.
Συνοπτικά, μπορούμε να πούμε πως οι πράξεις εκδίκησης αντιπροσωπεύουν -άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο- αρχέγονες πλευρές και δυνάμεις του ψυχισμού μας που, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να φαντάζουν κατανοητές, δεν είναι ποτέ ηθικά δικαιολογημένες.

Βοηθά η εκδίκηση στη βελτίωση της διάθεσής μας;
Η όποια ευχαρίστηση που δίνει η εκδίκηση είναι συνήθως πρόσκαιρη και όταν παρέρχεται μας φέρνει αντιμέτωπους με τη συνείδηση και τις ηθικές μας αρχές, δημιουργώντας επώδυνα αισθήματα και αμφισβητήσεις για την ορθότητα των πράξεών μας. Διάφορες έρευνες δείχνουν πως τα αισθήματα που έπονται μιας πράξης εκδίκησης είναι συχνά μετάνοια, ντροπή, ενοχή, θυμός και ανησυχία. Με άλλα λόγια, φαίνεται πως η επιλογή της εκδίκησης ως μέσο επίλυσης διαφόρων διαπροσωπικών συγκρούσεων οδηγεί συχνά σε μια αίσθηση μικρότερης ικανοποίησης από τη ζωή.
Πέραν αυτού, τα άτομα που επιθυμούν εκδίκηση κατακλύζονται συνήθως από τις φαντασιώσεις εκδίκησης που τα διακατέχουν, για ολόκληρο το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μέχρις ότου τις πραγματοποιήσουν, πράγμα που «δηλητηριάζει» σε μεγάλο βαθμό και ποικιλοτρόπως την καθημερινότητά τους. Για παράδειγμα, ένα τέτοιο άτομο μπορεί να βιώνει τον περίγυρό του ως απειλητικότερο και να δυσκολεύεται να δημιουργήσει αρμονικές σχέσεις με άλλους. Επίσης, ορισμένα άτομα έχουν την τάση να βιώνουν την αδικία ή το όποιο πλήγμα έχουν υποστεί ως αδικία ή πλήγμα που αφορά ολόκληρη την ομάδα στην οποία ανήκει αυτός που τους έχει πλήξει, και να θέλουν να εκδικηθούν τον οποιονδήποτε ανήκει στην ομάδα αυτή (μετανάστες, «ρωσοπόντιοι», έγχρωμοι, κάποια συγκεκριμένη εθνότητα, ομοφυλόφιλοι, αθίγγανοι κ.ά.).

 Εκδικητικότητα
Μια ψυχοδυναμική ερμηνεία της ανάγκης για εκδίκηση
Στη διάρκεια των πρώτων χρόνων της ζωής μας και διαμέσου της ασφάλειας που παρέχει η στενή συναισθηματική μας σχέση με τους γονείς μας, μαθαίνουμε να αφομοιώνουμε και να διαχειριζόμαστε σταδιακά τόσο τις θετικές όσο και τις οδυνηρές εμπειρίες της ζωής μας. Μια ισορροπημένη γονική φροντίδα -κυρίως στα πρώτα τρία χρόνια της ζωής- που χαρακτηρίζεται από ευαισθησία και σεβασμό στις βιολογικές και ψυχοσυναισθηματικές ανάγκες του παιδιού, δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε αυτό να αποκτήσει την ικανότητα να αγαπά και να σέβεται τον εαυτό του και τους άλλους, να νοιάζεται γι΄αυτούς και να αποκτήσει τη βάση για μια εσωτερική ηθική που να υπερβαίνει το ατομικό καλό και συμφέρον.
Επειδή, όμως, πρόκειται για πολύ λεπτές ισορροπίες, σε πολύ ευαίσθητη ηλικία, και επειδή κανένας γονιός δεν είναι τέλειος και αλάνθαστος, είναι αναπόφευκτες και κάποιες ματαιώσεις του παιδιού που το κάνουν να νιώθει εγκατάλειψη, απόρριψη, φόβο, δέος και ανάξιο αγάπης. Η ανημπόρια του παιδιού και η πλήρης εξάρτησή του από το γονιό κάνουν τις εμπειρίες αυτές να φαντάζουν τρομακτικές, δημιουργώντας αμετάκλητα εντός του έναν μη αφομοιωμένο με την υπόλοιπη προσωπικότητά του σκοτεινό συμβολικό χώρο, μια γωνιά δυνητικής βίας, σκληρότητας, μοναξιάς και απόγνωσης. Εάν τα θετικά βιώματα του παιδιού υπερέχουν των αρνητικών, τότε το παιδί αντέχει να κουβαλά εντός του και να ελέγχει αυτή τη «συναισθηματική φρίκη», μπορώντας ταυτόχρονα να εξελίξει και μια ικανότητα συναισθαντικότητας και έγνοιας για τους άλλους.
Κάτω, όμως, από συνθήκες έντονου συναισθηματικού στρες και ματαίωσης, οι άμυνές του μπορεί να καταρρεύσουν, να υπερβεί κάθε υφιστάμενο όριο και να γίνει ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας που, όμως, δολοφόνησε τη σύζυγο, το γείτονα ή τον αδελφό του, που βίασε κάποια άγνωστη, που κακοποίησε σεξουαλικά κάποιο μικρό παιδί, ίσως ακόμα και το δικό του.
Σε ορισμένες περιπτώσεις και κάτω από ένα έντονα φορτισμένο πολιτικό κλίμα και ισχυρές συλλογικές πιέσεις που πριμοδοτούν την αντεκδίκηση, μπορεί, επίσης, να απασφαλισθούν οι «βόμβες βυθού» που πολλοί από εμάς μπορεί να έχουμε, από τα πρώτα παιδικά μας χρόνια, καταποντίσει στον πυθμένα του ψυχισμού μας, με άκρως απρόβλεπτες συνέπειες.
Αν οι ματαιώσεις, η άσκηση σωματικής και συναισθηματικής βίας, εξευτελισμών και απόρριψης είναι έντονες στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, τότε, αργότερα στη ζωή, οι εκδηλώσεις βίας, μίσους, ανάγκης ελέγχου κ.τ.λ. είναι πολύ εντονότερες, συχνότερες και πιο ανεξέλεγκτες. Η ανάγκη εκδραμάτισης/εκφόρτισής τους καθιστά τέτοια άτομα πολύ ευάλωτα όχι μόνο απέναντι στα υπάρχοντα κενά του ψυχισμού τους αλλά και απέναντι σε οργανώσεις που εκπροσωπούν και ενθαρρύνουν π.χ. εκδηλώσεις βίας, μίσους, ξενοφοβίας και δημιουργίας «αποδιοπομπαίων τράγων». Η τυφλή υπακοή σε έναν δυνατό και αυταρχικό αρχηγό δεν είναι παρά η εκπροσώπηση της εσωτερικής αμφιθυμικής σχέσης με το δικό του γονιό, ο οποίος αποτελεί ταυτόχρονα και απειλή αλλά και δυνατότητα προσωπικής απελευθέρωσης, ασφάλειας, επιβεβαίωσης ή αγάπης που ποτέ δεν εισπράχθηκε…
Αυτό το εσωτερικό παιχνίδι διαδραματίζεται σιωπηρά στην ψυχή καθενός μας και στις συνδιαλλαγές μας με τον περίγυρό σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Τα όρια μεταξύ έγνοιας και αδιαφορίας για τους άλλους, μεταξύ της εκδήλωσης αγάπης και της εκδήλωσης σαδιστικής σκληρότητας είναι αρκετές φορές πολύ λεπτά και διαπερατά. Είναι σαν να έχουμε εντός μας μία πόρτα, που, αναλόγως με τις εξωτερικές συνθήκες και τα προσωπικά βιώματα που ο καθένας μας κουβαλά εντός του, ανοίγει είτε προς τη μεριά της καταστροφικότητας είτε προς την πλευρά της συναισθηματικής γενναιοδωρίας και ευαισθησίας. Γι΄αυτό και σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να δείχνουμε απύθμενη ευαισθησία, ενώ σε κάποιες άλλες να ξυπνούν εντός μας -εντελώς απρόβλεπτα- πρωτόγονες εκδηλώσεις σκληρότητας, μίσους και αντιποίνων που να μας ξαφνιάσουν πολύ δυσάρεστα αργότερα.
Αυτό ακριβώς θεωρώ πως συνέβη και συμβαίνει, για παράδειγμα, στη διάρκεια της Μικρασιατικής καταστροφής, του πολέμου στη Βοσνία, στις μακρόχρονες και απίστευτης σκληρότητας διαμάχες μεταξύ διαφόρων λαών, φυλών και εθνοτήτων ή σε κάθε εμφύλιο πόλεμο, και μετέτρεψε/μετατρέπει ακόμα και τους μέχρι την προηγούμενη ημέρα αγαπημένους γείτονες και αδελφούς σε αδίστακτους και απίστευτης σκληρότητας δολοφόνους αυτών με τους οποίους συνυπήρχαν για αιώνες αγαπημένοι…

Επίλογος
Είναι προφανές, λοιπόν, πως η αποτροπή της δημιουργίας αυτομομφών και αισθημάτων αυτο-υποτίμησης στο παιδί αποτελεί επιτακτική ανάγκη, καθώς, όταν υπάρχουν, εύκολα μπορούν κάποια στιγμή να προβληθούν σε άλλους, συνοδευόμενα ενδεχομένως και από πράξεις εκδίκησης που στην ουσία, σε μια τέτοια περίπτωση, αποτελούν προσωπικά εσωτερικά φαντάσματα και όχι έναν αυθεντικό εξωτερικό «εχθρό» ή κίνδυνο.
Ας μη μειώνουμε, προσβάλουμε ή τιμωρούμε αυστηρά τα παιδιά μας ως γονείς, νηπιαγωγοί, δάσκαλοι ή καθηγητές. Αντ΄αυτού, ας καλύψουμε τις ανάγκες τους για ασφάλεια, επιβεβαίωση, αποδοχή και αγάπη, ας ενισχύσουμε τη συναισθαντικότητα και την έγνοια τους για τους άλλους, ας τα μάθουμε πως όλοι οι άνθρωποι έχουμε πάρα πολλά κοινά που μπορούμε να μοιραστούμε, παρόλο που μπορεί να είμαστε διαφορετικοί εντός ή/και εκτός μας. Αυτά αποτελούν τη μεγαλύτερη εγγύηση αποτροπής μιας εχθρικής στάσης απέναντι στη διαφορετικότητα, στην αδυναμία και στο άγνωστο.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι ευάλωτες οικογένειες να έχουν τη στήριξη της κοινωνίας και ο κάθε λειτουργός που φροντίζει παιδικές ψυχές να διαθέτει την ανάλογη εκπαίδευση, γνώση και προσωπική ωριμότητα. Τα παιδιά ΔΕΝ υιοθετούν αυτά που τους ΛΕΝΕ οι ενήλικες, αλλά όσα αυτοί ΠΡΑΤΤΟΥΝ…
Όσον αφορά σε εμάς τους ενήλικες, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διαχωρίζουμε την εκδίκηση από τη δικαίωση. Το δεύτερο σημαίνει να κάνουμε κάτι καλό για τον εαυτό μας, να καταφέρουμε να ξεφύγουμε από τον δηλητηριώδη εναγκαλισμό της ανάγκης για εκδίκηση. Με τον τρόπο αυτό σπάμε, τον φαύλο κύκλο της που στην ουσία μόνο ψυχική φθορά προκαλεί. Ας πάρουμε ως παράδειγμα την περίπτωση της γυναίκας, που αναφέραμε στην αρχή, της οποίας ο σύζυγός την απατούσε ασύστολα. Αν, τελικά, κατέστρεφε τα προσωπικά του αντικείμενα, πέραν μιας παροδικής αίσθησης ανακούφισης και ικανοποίησης, τίποτα δεν θα άλλαζε στη ζωή της. Αντίθετα, τα πράγματα πιθανότατα θα χειροτέρευαν. Αν, όμως, έβρισκε τη δύναμη να πιστέψει στον εαυτό της και, αντί ενός ατέρμονα φαύλου κύκλου εκδίκησης και αντεκδίκησης, όπως συχνά συμβαίνει, να του πει πως αποχωρεί οριστικά και αμετάκλητα από τη σχέση τους και πως από εδώ και πέρα θα διαμορφώσει τη ζωή της με τον τρόπο που η ίδια επιθυμεί, τότε κάτι τέτοιο θα ήταν πραγματικά λυτρωτικό και επαναστατικό για την ίδια και τη ζωή της όλη…

Κωλόχαρτο (το): Η ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΟΥ ΕΚΠΟΝΗΘΗΚΕ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ ΑΠΟ ΚΑΤΑΒΟΛΗΣ ΚΟΣΜΟΥ.

 Έχει ειπωθεί (πολύ εύστοχα) πως υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων. Αυτοί που χωρίζουν τους ανθρώπους σε δύο κατηγορίες, και οι υπόλοιποι.

Εγώ είμαι με τους πρώτους. Πιστεύω ακράδαντα πως υπάρχουν δύο (2) κατηγορίες ανθρώπων, και αυτό δεν χωράει ούτε συζήτηση, ούτε αμφισβήτηση, ούτε τρίτη κατηγορία.

Υπάρχουν οι άνθρωποι που βάζουν το χαρτί τουαλέτας "προς τα μέσα",
και εκείνοι που το βάζουν "προς τα έξω".
Όσο κι αν φαίνεται εκ πρώτης ανάγνωσης το θέμα αυτό ανάξιο ανάλυσης, σας πληροφορώ αγαπητοί μου αναγνώστες πως ο διαχωρισμός των ανθρώπων σε δύο κατηγορίες σε σχέση με το κριτήριο αυτό, έχει βαθειά ψυχολογικοκοινωνικές προεκτάσεις, αλλά και έντονα οικολογικές. Οι πρώτες είναι προϊόν δεκαετιών μελέτης εκ μέρους του γράφοντος, ενώ οι δεύτερες θα αναλυθούν παραστατικότατα παρακάτω προς γνώσιν και συμμόρφωσιν.

Σκέλος Α. Οι ψυχολογικοκοινωνικές προεκτάσεις.
Σε δείγμα τουλάχιστον 200 οικιών που έχω επισκεφθεί τα τελευταία 42 χρόνια, έχουν καταγραφεί τα κάτωθι συμπεράσματα.

Οι άνθρωποι εκείνοι που τοποθετούν το χαρτί τουαλέτας προς τα μέσα:● Είναι ισχυρογνώμονες και αδιάλλακτοι (ποσοστό 82%)● Είναι σπάταλοι και καθόλου ολιγαρκείς (ποσοστό 96%)

● Εϊναι αδιάφοροι και αφηρημένοι (ποσοστό 77%)● Εργάζονται από χόμπυ ή βαρεμάρα (ποσοστό 69,4%)● Έχουν λιγότερα από 5 σετ εσώρουχα στην ντουλάπα τους (ποσοστό 63%)
● Έχουν σπανίως προσκεκλημένους στο σπίτι (ποσοστό 92%)● Δεν γνωρίζουν τη διαφορά ανάμεσα σε έναν χεβυμεταλά και έναν σκίνχεντ(ποσοστό 78,8%)● Τρώνε πιτσίνια ή φουντούνια πάνω από 3 φορές την εβδομάδα (ποσοστό 52%)● Πιστεύουν πως τα Barbados είναι παλιά ντισκοτέκ (ποσοστό 61,7%)● Πλένουν τα δόντια τους κάθε 6-8 εβδομάδες (ποσοστό 84,5%)
Αντίθετα,
Οι άνθρωποι εκείνοι που τοποθετούν το χαρτί τουαλέτας προς τα έξω:● Έχουν πανεπιστημιακή ή μεταπτυχιακή μόρφωση (ποσοστό 68%)● Είναι μέσου ή ανώτερου οικονομικού επιπέδου (ποσοστό 59,3%)● Έχουν καλλιτεχνικές ανησυχίες και οικολογική συνείδηση (ποσοστό 79,9%)● Διαβάζουν 2,3 βιβλία το χρόνο και είναι συνδρομητές του ΟΤΕ (ποσοστό 77%)● Συμμετέχουν τουλάχιστον σε 4 κοινωνικές εκδηλώσεις ετησίως, όπως γάμοι, κηδείες, εμποροπανήγυρεις κλπ. (ποσοστό 91,8%)● Γνωρίζουν τα brands: Armani, Gucci, Bollinger, Montblanc, Lexus, American Express και Harrods (ποσοστό 99,6%)● Έχουν κατοικίδιο, σκύλο, γάτα, ιγκουάνα ή πεθερά (ποσοστό 78%)● Τρώνε σοκοφρέτες, cookies ή Panadol πάνω από μία φορά ημερησίως(ποσοστό 61%)● Κατοικούν σε διαμέρισμα με τουλάχιστον 180 ευρώ κοινόχρηστα το χειμώνα και τουλάχιστον έναν γείτονα που ακούει όπερα (ποσοστό 55%)

Αν δεν σας αρκούν τα παραπάνω για να συνειδητοποιήσετε τις κεφαλαιώδεις διαφορές ανάμεσα στις δύο αυτές κατηγορίες ανθρώπων, συνεχίστε την ανάγνωση στο δεύτερο και σημαντικότερο σκέλος της ελεγείας μας.

Σκέλος Β. Οι οικολογικές προεκτάσεις.
Όπως θα δούμε και στις εικόνες που ακολουθούν, είναι πλέον επιστημονικά αποδεδειγμένο πως η ορθή χρήση, και τοποθέτηση κυρίως, του χαρτιού τουαλέτας, είναι μείζονος σημασίας θέμα και το φαινόμενο της αλόγιστης χρήσης και τοποθέτησης τείνει να λάβει διαστάσεις οικολογικής καταστροφής ανάλογες με εκείνες του φαινομένου του θερμποκηπίου.
Για να το θέσουμε απλά: υπάρχει σωστός και λάθος τρόπος τοποθέτησης του χαρτιού!

Το χαρτί υγείας έχει μια φυσική καμπύλη, έναν τρόπο με τον οποίο μπορεί να κρεμαστεί σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις πάνω σ’ αυτό το ματζαφλάρι* στον τοίχο. Αν το χειριστείτε με επιδεξιότητα και γνώσεις, μπορεί να προσφέρει αφθονία υγιεινής και άνεσης, με κάθε τετραγωνικό εκατοστό της υπέροχης καπιτονέ επιφάνειάς του. Αν το χειριστείτε αδέξια με άγνοια, ή ακόμη χειρότερα, απροσεξία, το μόνο που θα εισπράξετε θα είναι πόνος, βρώμα και απογοήτευση. Μην επιτρέψετε στον εαυτό σας να συρθεί στα πλακίδια του μπάνιου σας, θρηνώντας απογοητευμένος, και καλλυμένος από την κορυφή ως τα νύχια με χαρτί τουαλέτας.

Για να σας πείσουμε, δημιουργήσαμε κάποια διαγράμματα, αξιοποιώντας τη δύναμη της ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ, για να σας αποδείξουμε τα φυσικά οφέλη της τοποθέτησης του χαρτιού προς τα έξω. Παρακάτω έχουμε δύο παραδείγματα για τη χρήσιμη και καρποφόρα μέθοδο-προς-τα-έξω (αριστερά), και την ενοχλητική και επιζήμια -σύμφωνα με την ΕΠΙΣΤΗΜΗ- μέθοδο-προς-τα-μέσα(δεξιά). Παρατηρήστε τη δραματική διαφορά στο ποσό του ορατού χαρτιού υγείας!

Τώρα, αυτό μπορεί να μην φαίνεται από μόνο του σπουδαία υπόθεση, αλλά σε αυτά τα επιπλέον φύλλα βρίσκεται η ειδοποιός διαφορά. Παρατηρήστε!

Εμείς εδώ στην παρούσα διατριβή, για λόγους ευκολίας και ταχύτητας, κόβουμε το χαρτί με το ένα χέρι (εντάξει, στην πραγματικότητα, είμαι μόνο εγώ, αλλά παρακαλώ παρακολουθείστε με, ε... μας). Το κόψιμο με το ένα χέρι είναι μία γρήγορη κίνηση που επωφελείται από τα διάτρητα κομάτια χαρτιού, επιτρέποντάς σας να απελευθερώσετε μια δέσμη χαρτί υγείας με ένα γρήγορο και δυνατό τίναγμα του βραχίονα. Αυτό είναι ΤΟ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΣ αξίωμα της ευκολίας στο μπάνιο, η θεμέλια λίθος πάνω στην οποία στηρίζεται η απόλαυση σε τουαλέτες πολλών εθνών.

Το κόψιμο με το ένα χέρι βασίζεται σε μια γρήγορη και αποφασιστική κίνηση, που κατευθύνεται είτε μακριά από ή προς το σημείο κοπής. Οι δυνάμεις που ασκούνται σε αυτήν την κίνηση είναι μεγάλες και, όπως και στις διαδηλώσεις, δεν πρέπει να παίζει κανείς μαζί τους. Η φυσική καμπύλη της μεθόδου-προς-τα-έξω επιτρέπει στο ρολό να μείνει ακίνητο μετά το κόψιμο με ένα χέρι. Αντίθετα η μέθοδος-προς-τα-μέσα δημιουργεί μια φυσική αλλά καταστροφική τάση για ξετύλιγμα. Η τάση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε αυτό:

Σπατάλη χαρτιού, απογοήτευση, καταστροφή των δασών μας!Καθώς διαπιστώνουμε ότι είναι δυνατό να εκτελεστεί ένα κόψιμο με το ένα χέρι ακόμα και στην μέθοδο-προς-τα-μέσα, αυτό δεν είναι τίποτα λιγότερο από ρώσικη ρουλέτα. Τελικά θα χάσετε, και δεν υπάρχει ξανατύλιγμα σε ένα αδέσποτο ρολό χαρτί υγείας. Τα αποτέλεσμα θα σας προκαλέσει μόνο θλίψη!
--------------------------
* Έχει κανέναν όνομα της προκοπής αυτή η παπαριά;

Ευφυής Ευτυχής Επιτυχής

Η Ευτυχία χρειάζεται Ευφυΐα, χαρίσματα και δημιουργικότητα.
Μόνο οι δημιουργικοί και Ευφυείς άνθρωποι είναι Ευτυχείς.
Η δυστυχία και η αποτυχία, δεν χρειάζονται κανένα ταλέντο, ο καθένας μπορεί να είναι δυστυχής κι αποτυχημένος, αφού η κοινωνική εκπαίδευση σε αυτό αποσκοπεί, στο να δημιουργεί ηλίθιους, δυστυχισμένους κι αποτυχημένους και όλοι οι άνθρωποι έχουν περάσει απ’ αυτήν. Αλλά το πως θα αποτινάξεις όλη αυτή την εκπαίδευση των ηλιθίων από πάνω σου είναι το βασικό θέμα αυτού του άρθρου. Είναι απαραίτητο να είσαι ευτυχής, για να είσαι ευφυής και τούμπαλιν και για να πετύχεις και τις δύο αυτές ζωογόνες και πολεμικές ιδιότητες είναι απολύτως απαραίτητο να είσαι δημιουργικός. Άσε το να πάει βαθιά μέσα σου αυτό, μόνο οι δημιουργικοί άνθρωποι είναι ευφυής και ευτυχής
Η ευτυχία είναι ταυτόσημη της δημιουργικότητας.
Δημιούργησε κι αυτόματα γίνεσαι ευτυχής.
Δημιούργησε και καλλιέργησε ένα μποστάνι, όταν σου δώσει καρπούς, αυτό είναι μια δημιουργία, όχι το να ποτίζεις και να κλαδεύεις, οι καρποί είναι ο σκοπός σε ένα μποστάνι και για να αποδώσει καρπούς απαιτείται ευφυϊα, αυτό είναι δημιουργία κι αυτό είναι που σε κάνει ευτυχή.
Δημιούργησε μια επιχείρηση, αυτόματα βλέπεις πως απαιτείται ευφυΐα, για να είναι κερδοφόρα και αναπτυσσόμενη. Είναι ταυτόσημα αυτά τα δύο, ευφυΐα, δημιουργικότητα και ανάπτυξη όταν ευθυγραμμιστούν κάτι νέο αρχίζει να αναπτύσσεται μέσα σου καθώς αναπτύσσεται μαζί τους και η επιχείρηση σου. Καθώς βάζεις κάθε μέρα νέες δράσεις στην επιχείρηση σου, νοιώθεις ότι δεν είσαι πια ο ίδιος άνθρωπος. Κάτι αλλάζει. Αυτονόητο ότι όσο οι καθημερινές σου Δράσεις είναι ηθικές δηλ. ΛΟΓΙΚΕΣ, τόσο η Δύναμη που αρχίζεις να συνδέεσαι μαζί της, σου δίνει περισσότερη ενέργεια, να συνεχίσεις να ανεβαίνεις στα σκαλιά της επιτυχίας, μέχρι που φτάνει η πολυπόθητη στιγμή, που τα σκαλιά παύουν να είναι σκαλιά και γίνονται κυλιόμενη σκάλα.
Κοίτα προσεκτικά τις φωτογραφίες, σκόπιμα επιλέχτηκαν, το να πετύχει κάποιος αυτό το επίπεδο δημιουργικότητας είναι που τον κάνει ευφυή κι ευτυχή. Η ίδια η Δύναμη είναι μαζί του, που κατακαίει σαν φωτιά κάθε φορά που πετυχαίνει αυτή την κατάσταση και είναι η ίδια η κατάσταση που τον κάνει ευφυή, επιτυχή κι ευτυχή. Κανένας ηλίθιος δεν μπορεί να πετύχει αυτή την κατάσταση δημιουργικότητας, γι’ αυτό αρκείται στο να την κατακρίνει και για τον ίδιο λόγο στην κάθε κορυφή επιτυχίας που κατακτάται δεν υπάρχει συνωστισμός η μοναχικότητα είναι ίδιον της ευφυΐας και την ευτυχίας.
Στις φωτογραφίες είναι ο Marc Márquez αναζήτησε τον δες τα βίντεο του, κι αναρωτήσουν πόσοι ηλίθιοι μπορούν να κάνουν κάτι τέτοιο, είναι ρητορική η ερώτηση, κανένας ηλίθιος δεν μπορεί να κάνει τίποτε δημιουργικό, γι’ αυτό αναλώνονται στο να σπάνε βιτρίνες κι αυτοκίνητα, να διαδηλώνουν και να καταστρέφουν την ιδιοκτησία των επιτυχημένων ανθρώπων, αντί να κάτσουν να μάθουν πως να αποτινάζουν την ηλιθιότητα από πάνω τους.
Σκέψου, είναι κάπως σαν ένα διαστημόπλοιο που απαιτεί ευφυΐα και δυνατή ενέργεια για να φύγει από το βαρυτικό πεδίο της γης κι όταν βγει, κλείνει τις μηχανές κι απαιτεί πολύ λιγότερη ενέργεια για να συνεχίσει το ταξίδι του, αυτό το παρέχει η δημιουργικότητα των κατασκευαστών και η ευφυΐα τους κι αυτή η ίδια ευφυΐα, είναι που τους κάνει όλους ευτυχείς κι επιτυχημένους.
Στην Ταϊσα Αμπελάρ η μύστης-πολεμίστρια που την εκπαίδευε, όταν έφτασε σε ένα σημείο υπευθυνότητας, την έβαλε να καλλιεργήσει ένα κήπο και ήταν η μόνη υπεύθυνη γι’ αυτόν τον κήπο και αυτό ήταν πράξη πολεμικής τέχνης. Αληθινά είναι πράξη πολεμικής τέχνης, το να δημιουργείς μια υπευθυνότητα, που απαιτεί ευφυϊα και πάθος. Αυτό σε συνδέει με την Δύναμη κι αυτή η ευφυϊα είναι που σε κάνει ευτυχή.
Η Δύναμη σου δίνει απλώς μια ευκαιρία να είσαι δημιουργικός, η ευφυϊα αποτελεί την μοναδική δυνατότητα να είσαι ευτυχής.

Αν είσαι δημιουργικός και ευφυής, είσαι ευτυχής.

Αν θελήσεις ν’ ανέβεις στην κορυφή ενός βουνού, πρόκειται για κάτι δημιουργικό και κοπιαστικό, όταν όμως φτάνεις στην κορυφή και ξαπλώνεις κάτω, σιγοτραγουδώντας μαζί με τα σύννεφα, κοιτάζοντας τον ουρανό, μια πρωτόγνωρη χαρά απλώνεται στο σώμα σου, η χαρά αυτή έρχεται πάντα όποτε φτάνεις σε οποιαδήποτε κορυφή δημιουργικότητας. Είτε είναι χαρά που ανέβηκες στο βουνό, είτε είναι χαρά που διπλασίασες τους ικανοποιημένους πελάτες σου, είτε είναι χαρά που κολύμπησες μες το καταχείμωνο, είτε είναι χαρά που έβγαλες σε πέρας το δύσκολο σεμινάριο, είτε είναι χαρά που άνοιξες το νέο σου υποκατάστημα, την νέα σου ιστοσελίδα και ακόμη καλύτερα η χαρά σκέτη, για τίποτε νέο, για τίποτε καινούργιο, απλά η χαρά που υπάρχεις και δημιουργείς. Αυτό απαιτεί αρκετή δύναμη.
Απαιτείται ευφυΐα για να είσαι ευτυχισμένος και τους ανθρώπους τους διδάσκουν να μένουν δίχως ευφυΐα. Η κοινωνία δεν θέλει να υπάρχει ελεύθερη η ευφυΐα, αλλά απόλυτα ελεγχόμενη. Η κοινωνία δεν χρειάζεται την ευφυΐα στον μαζάνθρωπο, για την ακρίβεια, φοβάται πολύ την ευφυΐα. Η κοινωνία χρειάζεται χρήσιμους ηλίθιους ανθρώπους. Γιατί; Διότι οι ηλίθιοι άνθρωποι είναι διαχειρίσιμοι σκλάβοι. Οι ευφυείς άνθρωποι δεν είναι υπάκουοι, μπορεί να υπακούουν, μπορεί να μην υπακούουν. Αλλά ο ηλίθιος άνθρωπος είναι αδύνατον να παρακούσει, είναι πάντοτε έτοιμος να δεχτεί διαταγές.
Ο ηλίθιος άνθρωπος χρειάζεται να τον διατάζει κάποιος, γιατί δεν έχει την ευφυΐα να ζει από μόνος του. Θέλει να τον κατευθύνει κάποιος, ψάχνει και αναζητεί τους ίδιους τους τυράννους του. Υπάρχει λόγος γι’ αυτό και πηγάζει από την ίδια την ηλιθιότητα που τον κατατρώει σαν καρκίνος.
Οι πολιτικοί, οι ιερείς, το συστημικό κατεστημένο, που κυβερνάει κι ελέγχει το ανθρωπινο ζώο, δεν θέλεινα είναι οι άνθρωποι έξυπνοι. Κανείς δεν θέλει την εφυϊα πραγματικά. Οι άνθρωποι θέλουν να μείνουν οι πάντες ηλίθιοι, γιατί τότε είναι οι πάντες υπάκουοι, ελεγχόμενοι, σκλάβοι, δεν θα βγαίνουν ποτέ έξω από το μαντρί, θα παραμένουν πάντα μέρος του όχλου και μπορεί το σύστημα να τους ελέγχει, να τους χειραγωγεί, να τους χειρίζεται.
Ετσι είναι φτιαγμένο το εκπαιδευτικό ανθρώπινο σύστημα, να φτιάχνει ηλίθιους υπηκόους, σκλάβους υπαλλήλους. Το ίδιο κάνει και η θρησκεία, φτιάχνει εξαρτημένα και αποβλακωμένα ανθρώπινα ζώα, έτοιμα να υπακούν, να σκύβουν, να προσκηνούν, να φοβούνται. Ηλίθια και άρρωστα πρόβατα του θεού, έτοιμα να δολοφονήσουν και να δολοφονηθούν για τις εμφυτεύσεις τους.
Ο ευφυής άνθρωπος είναι ζωντανός και υγιής. Ευφυΐα σημαίνει υγεία και ζωή. Ο ευφυής άνθρωπος αποφασίζει μόνος του αν θα πει όχι ή ναι. Ο ευφυής άνθρωπος δεν είναι “παραδοσιακός” δεν λατρεύει διαρκώς το παρελθόν, δεν υπάρχει τίποτε στο παρελθόν να το λατρεύεις. Ο ευφυής άνθρωπος θέλει να δημιουργεί το μέλλον, θέλει να ζει στο παρόν. Η ζωή στο παρόν αποτελεί το μοναδικό τρόπο να δημιουργεί το μέλλον.
Ο ευφυής άνθρωπος δεν μένει προσκολλημένος στο νεκρό παρελθόν, δεν κουβαλάει πτώματα, ούτε -πολύ περισσότερο- τα λατρεύει, τα προσκυνάει, ούτε ζει γι αυτά. Θάβει τους νεκρούς του και συνεχίζει να ζει σήμερα και να δημιουργεί την ζωή του. Όσο όμορφοι κι αν ήταν εκείνοι κάποτε, όσο πολύτιμοι, δεν κουβαλάει τα πτώματά τους. Έχει τελειώσει με το παρελθόν που έφυγε κι έφυγε για πάντα.
Αλλά το ηλίθιο ανθρώπινο ζώο, είναι παραδοσιακό. Είναι πρόθυμο να ακολουθεί τον ιερέα, σε όποια βλακεία του πει, σε κάθε ανοησία που τον υποβάλει, πρόθυμο να ακολουθεί τον κάθε ηλίθιο πολιτικό, πρόθυμος να ακολουθεί την οποιαδήποτε διαταγή, από τον οποιοδήποτε που έχει εξουσία, είναι έτοιμος να γονατίσει, να ικετέψει να παρακαλέσει, να υπακούσει.
Χωρίς ευφυΐα δεν μπορεί να υπάρξει ευτυχία, επιτυχία, ούτε ζωή. Αυτές οι λέξεις είναι συνώνυμες. Ο άνθρωπος μπορεί να είναι ευτυχής μόνο αν είναι ευφυής, απόλυτα ευφυής, τότε είναι κι επιτυχημένος.
Τι κάνεις για να αποτινάξεις από πάνω σου την ηλιθιότητα; Ο διαλογισμός ΔΕΝ αποτελεί ένα τέχνασμα για να ελευθερωθεί η ευφυΐα. Όσο πιο διαλογιστικός γίνεσαι, τόσο πιο ηλίθιος γίνεσαι, ειδικά όταν δεν ξέρεις τι είναι διαλογισμός και είσαι έτοιμος να υπακούσεις σε κάθε νέο τσοπάνη, που αντικατέστησες με τον παλιό. Λέγοντας ευφυΐα δεν νοείται ούτε η διανοητικότητα. Η διανοητικότητα αποτελεί μέρος της ηλιθιότητας, το να γίνεται ένας εκπαιδευμένος ηλίθιος διανοητικός, απλά καταντάει ένας τενεκές δεδομένων λίγο περισσότερων από τον άλλο ηλίθιο.
Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ είναι ευφυΐα, η ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ είναι ευφυΐα, η ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ είναι ευφυΐα.
Η ευφυΐα είναι ένα φαινόμενο που δεν έχει καμιά σχέση με το κεφάλι, δεν έχει σχέση με τον εγκάφαλο. Η ευφυΐα είναι κάτι που προέρχεται από την καρδιά. Είναι η ΛΟΓΙΚΗ της ΚΑΡΔΙΑΣ.
Εχουν πει όλοι οι αληθινά μεγάλοι άνθρωποι, ότι ο ευφυής άνθρωπος ΣΚΕΦΤΕΤΑΙ και αποφασίζει με την ΚΑΡΔΙΑ και ΑΙΣΘΑΝΕΤΑΙ με τον Νου.
Όμως ανάμεσα στους αληθινά μεγάλους ανθρώπους φύτρωσαν και τα ζιζάνια, άνθρωποι σαβούρες και αυτές τις σαβούρες ακολουθεί το ηλίθιο ανθρώπινο ζώο κάνοντας το ακριβώς αντίθετο από αυτό που πρέπει να κάνει για να είναι ευφυής και ευτυχής. Γι’ αυτό γίνεται ακόμη πιο ηλίθιος, ακόμη πιο άρρωστος, ακόμη πιο δυστυχής κι έτσι πεθαίνει χωρίς καν να προλάβει να ζήσει.
Όταν όμως αρχίσει να γίνεται δημιουργικός, αρχίζει να γίνεται ευτυχής, αρχίζει να αγαπά την ανασφάλεια, αρχίζει να αγαπά το άγνωστο, την μοναχκότητα, γιατί αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος να ζει ο άνθρωπος και να μην είναι ζωντανός-νεκρός.

Γράφει ο Arthur Schopenhauer “Αφορισμοί για την πρακτική σοφία της ζωής”
“Η ατονία του πνεύματος συνδέεται σταθερά με την ατονία της αισθαντικότητας και της διεγερσιμότητας, ένα ποιόν που καθιστά κάποιον λιγότερο δεκτικό για πόνους και θλίψεις κάθε είδους κι έντασης.

Για τους ηλίθιους, υπάρχει η φαρδιά καλοστρωμένη λεωφόρος, όπου μετακινούνται οι όχλοι των μαζών από ανθρώπινα ζώα και εκεί πάνω στις λεωφόρους μετακινούνται και ανακυκλώνονται εδώ και αιώνες και δεν φτάνουν πουθενά, αφού κινούνται σε κύκλο. Έχουν με αυτόν τον τρόπο την άνεση να μετακινούνται μαζί με πολλά άλλα ανθρώπινα ζωντανά, κι έτσι νομίζουν ότι δεν είναι μόνα τους.
Μάλιστα δικαιολογούν την ηλιθιότητα, την ανακύκλωση τους και τον ζωντανό θάνατο τους με αυτή την γελοία δικαιολογία, «Δεν μπορεί τόσα εκατομμύρια άνθρωποι είναι χριστιανοί, άρα το να είσαι χριστιανός είναι καλό» είναι η ίδια λογική με το «δεν μπορεί όταν λαλάει ο πετεινός βγαίνει ο Ήλιος άρα είναι καλό να λαλεί ο πετεινός για να ‘χουμε ήλιο» κι έτσι πορεύονται μέσα στην λεωφόρο της ηλιθιότητας, της αναπαραγωγής και της ανακύκλωσης, μέχρι που καταλήγουν κοπριά.
Η ευφυΐα όμως έχει διαφορετικό τρόπο αντίληψης και δεν κινείται στις λεωφόρους, η ευφυΐα παρέχει το θάρρος της μοναχικότητας και η ευφυΐα προσφέρει το πάθος να είσαι δημιουργικός και μόνο τότε, ως συνέπεια, του να είσαι επι-τυχής μπορείς να είσαι κι ευ-τυχής.
Αναζήτησε τους ορισμούς των λέξεων ευ-τυχής