ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Οἰδίπους Τύραννος (726-768)

ΟΙ. οἷόν μ᾽ ἀκούσαντ᾽ ἀρτίως ἔχει, γύναι,

ψυχῆς πλάνημα κἀνακίνησις φρενῶν.
ΙΟ. ποίας μερίμνης τοῦθ᾽ ὑποστραφεὶς λέγεις;
ΟΙ. ἔδοξ᾽ ἀκοῦσαι σοῦ τόδ᾽, ὡς ὁ Λάιος
730 κατασφαγείη πρὸς τριπλαῖς ἁμαξιτοῖς.
ΙΟ. ηὐδᾶτο γὰρ ταῦτ᾽ οὐδέ πω λήξαντ᾽ ἔχει.
ΟΙ. καὶ ποῦ ᾽σθ᾽ ὁ χῶρος οὗτος οὗ τόδ᾽ ἦν πάθος;
ΙΟ. Φωκὶς μὲν ἡ γῆ κλῄζεται, σχιστὴ δ᾽ ὁδὸς
ἐς ταὐτὸ Δελφῶν κἀπὸ Δαυλίας ἄγει.
735 ΟΙ. καὶ τίς χρόνος τοῖσδ᾽ ἐστὶν οὑξεληλυθώς;
ΙΟ. σχεδόν τι πρόσθεν ἢ σὺ τῆσδ᾽ ἔχων χθονὸς
ἀρχὴν ἐφαίνου τοῦτ᾽ ἐκηρύχθη πόλει.
ΟΙ. ὦ Ζεῦ, τί μου δρᾶσαι βεβούλευσαι πέρι;
ΙΟ. τί δ᾽ ἐστί σοι τοῦτ᾽, Οἰδίπους, ἐνθύμιον;
740 ΟΙ. μήπω μ᾽ ἐρώτα· τὸν δὲ Λάιον φύσιν
τίν᾽ εἷρπε φράζε, τίνα δ᾽ ἀκμὴν ἥβης ἔχων.
ΙΟ. μέγας, χνοάζων ἄρτι λευκανθὲς κάρα,
μορφῆς δὲ τῆς σῆς οὐκ ἀπεστάτει πολύ.
ΟΙ. οἴμοι τάλας· ἔοικ᾽ ἐμαυτὸν εἰς ἀρὰς
745 δεινὰς προβάλλων ἀρτίως οὐκ εἰδέναι.
ΙΟ. πῶς φής; ὀκνῶ τοι πρὸς σ᾽ ἀποσκοποῦσ᾽, ἄναξ.
ΟΙ. δεινῶς ἀθυμῶ μὴ βλέπων ὁ μάντις ᾖ.
δείξεις δὲ μᾶλλον, ἢν ἓν ἐξείπῃς ἔτι.
ΙΟ. καὶ μὴν ὀκνῶ μέν, ἃν δ᾽ ἔρῃ μαθοῦσ᾽ ἐρῶ.
750 ΟΙ. πότερον ἐχώρει βαιός, ἢ πολλοὺς ἔχων
ἄνδρας λοχίτας, οἷ᾽ ἀνὴρ ἀρχηγέτης;
ΙΟ. πέντ᾽ ἦσαν οἱ ξύμπαντες, ἐν δ᾽ αὐτοῖσιν ἦν
κῆρυξ· ἀπήνη δ᾽ ἦγε Λάιον μία.
ΟΙ. αἰαῖ, τάδ᾽ ἤδη διαφανῆ. τίς ἦν ποτὲ
755 ὁ τούσδε λέξας τοὺς λόγους ὑμῖν, γύναι;
ΙΟ. οἰκεύς τις, ὅσπερ ἵκετ᾽ ἐκσωθεὶς μόνος.
ΟΙ. ἦ κἀν δόμοισι τυγχάνει τανῦν παρών;
ΙΟ. οὐ δῆτ᾽· ἀφ᾽ οὗ γὰρ κεῖθεν ἦλθε καὶ κράτη
σέ τ᾽ εἶδ᾽ ἔχοντα Λάιόν τ᾽ ὀλωλότα,
760 ἐξικέτευσε τῆς ἐμῆς χειρὸς θιγὼν
ἀγρούς σφε πέμψαι κἀπὶ ποιμνίων νομάς,
ὡς πλεῖστον εἴη τοῦδ᾽ ἄποπτος ἄστεως.
κἄπεμψ᾽ ἐγώ νιν· ἄξιος γὰρ οἷ᾽ ἀνὴρ
δοῦλος φέρειν ἦν τῆσδε καὶ μείζω χάριν.
765 ΟΙ. πῶς ἂν μόλοι δῆθ᾽ ἡμὶν ἐν τάχει πάλιν;
ΙΟ. πάρεστιν. ἀλλὰ πρὸς τί τοῦτ᾽ ἐφίεσαι;
ΟΙ. δέδοικ᾽ ἐμαυτόν, ὦ γύναι, μὴ πόλλ᾽ ἄγαν
εἰρημέν᾽ ᾖ μοι δι᾽ ἅ νιν εἰσιδεῖν θέλω.

***

ΟΙΔ. Ποιό αντάριασμα ψυχής, σάλεμα νου
μου φέρνει αυτός ο λόγος σου, γυναίκα.
ΙΟΚ. Τί έγνοια σε τυραννά, και μιλάς έτσι;
ΟΙΔ. Θαρρώ άκουσα να λες πως θανατώθη
730 σιμά σε αμαξωτό τρίστρατο ο Λάιος.
ΙΟΚ. Έτσι είχαν πει, κι ακόμα το ίδιο λένε.
ΟΙΔ. Και πού είναι ο τόπος όπου εγίνη ο φόνος;
ΙΟΚ. Φωκίδα λεν τη χώρα· σκιστός δρόμος
φέρνει εκεί απ᾽ τους Δελφούς κι από τη Δαύλια.
ΟΙΔ. Και πόσος καιρός πέρασε από τότες;
ΙΟΚ. Λίγο πριν βασιλιάς εσύ να γίνεις
στη χώρα μας, μαθεύτη αυτό στην πόλη.
ΟΙΔ. Ω Δία! Τί μου ετοιμάζεις μες στο νου σου;
ΙΟΚ. Και γιατί αυτό βαραίνει την ψυχή σου;
740 ΟΙΔ. Μη με ρωτάς· μα πες μου ακόμα· ο Λάιος
πώς φαινότανε; νιος ήταν στα χρόνια;
ΙΟΚ. Ψηλός, μόλις ασπρίζαν τα μαλλιά του,
κι έμοιαζε κάπως στη μορφή μ᾽ εσένα.
ΟΙΔ. Αλί μου, του άμοιρου! άθελά μου μαύρες,
θαρρώ, για μέ τον ίδιο είπα κατάρες!
ΙΟΚ. Τί λες; Με τρόμο σε θωρώ, άρχοντά μου.
ΟΙΔ. Φριχτά τρέμω μη βλέπει καλά ο μάντης·
μα θα φανεί τούτο, αν μου πεις κι άλλο ένα.
ΙΟΚ. Τρομάζω, κι όμως θα σου πω ό,τι ξέρω.
750 ΟΙΔ. Με λίγους πήγαινε, ή είχε συνοδειά του,
σαν άρχοντας, πολλούς αρματωμένους;
ΙΟΚ. Πέντε ήταν, με τον κήρυκα μαζί όλοι.
Κι ένα αμάξι το Λάιο έφερνε μόνο.
ΟΙΔ. Αλί! Καθαρά είναι όλα! Και ποιός είναι
που έφερε αυτό το μήνυμα, γυναίκα;
ΙΟΚ. Κάποιος δούλος, που γλίτωσε αυτός μόνο.
ΟΙΔ. Βρίσκεται τάχα εδώ, στο σπίτι τώρα;
ΙΟΚ. Όχι· σαν ήρθε και είδε εσύ στο θρόνο
να είσαι, άμα ο Λάιος πέθανε, μου πήρε
760 το χέρι και θερμά παρακαλούσε
να τον στείλω στις στάνες, στα χωράφια,
πιο μακριά, όσο μπορεί, να ᾽ναι απ᾽ την πόλη.
Και τον έστειλα, τι όσο αν ήταν δούλος
του άξιζε αυτή και πιο μεγάλη χάρη.
ΟΙΔ. Πώς μπορεί εδώ γοργά να ᾽ρθει και πάλι;
ΙΟΚ. Φτάνει αμέσως· μα αυτό γιατί το θέλεις;
ΟΙΔ. Φοβούμαι πως πολύ καθάρια το είπα
γιατί γυρεύω να τον δω, γυναίκα.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια, 12. Το κλέος

12.2.3. Το κλέος-σῆμα

Η πιο αντιπροσωπευτική πηγή κλέους στην Ιλιάδα συνδέεται με τον πρόωρο θάνατο του πολεμιστή στο πεδίο της μάχης. Το ευκλεές εμπόλεμο τέλος, που στα επόμενα χρόνια εγκωμιάζεται ως καλός (ωραίος) θάνατος, σημαδεύεται από τα σήματα του τύμβου και της στήλης, που υψώνονται προς τιμήν του νεκρού, για να τον θυμούνται και να διηγούνται την ιστορία του οι επόμενες γενιές. Το ταφικό σῆμα ως μνημείο εξασφαλίζει στους βροτούς μια μορφή κοινωνικής αθανασίας, ενώ η αμετακίνητη και διαρκής παρουσία του παραπέμπει στον προσωρινό και παράδοξο χαρακτήρα που έχουν οι αξίες της ηρωικής ζωής· για να τις εξασφαλίσει ο πολεμιστής, πρέπει να τις χάσει, και, για να τις κατέχει αιώνια, πρέπει να πάψει ο ίδιος να υπάρχει.

Θυμίζεται ότι η ταφή του σώματος, με τον παρεπόμενο τύμβο και τη στήλη, θεωρείται τιμητικό δώρο (γέρας θανόντων), που το αξίζουν επιφανείς πολεμιστές όπως ο Σαρπηδόνας και ο Πάτροκλος (Π 457 = 675, Ψ 9). Αντίθετα, η στέρηση της ταφής, όταν μάλιστα σημαδεύεται από την κακοποίηση/αικισμό του σώματος του πολεμιστή, είναι ταπεινωτική πράξη και δηλώνει την πρόθεση του μαινόμενου αντιπάλου να εξαφανίσει εντελώς, διαμελίζοντάς το, το σώμα του θύματος, ώστε να μην το θυμάται κανείς ποτέ. Ο νεκρός Πάτροκλος καλεί τον Αχιλλέα να φροντίσει επιτέλους για την ταφή του (Ψ 71), καθώς, εκδικούμενος την άκοσμη συμπεριφορά του Έκτορα, ο μαινόμενος φίλος του επιφυλάσσει φριχτά έργα για τον μισητό του εχθρό (ἀεικέα ἔργα, Χ 395, πρβ. 336): ατιμάζει (ἀείκιζεν, Ω 22) το σώμα του, πασχίζοντας μάταια να το παραμορφώσει (οὐδ᾽ αἰσχύνει, Ω 418).

Στο κλέος-σῆμα της Ιλιάδας εμπλέκεται κατά κύριο λόγο ο Έκτορας. Όπως ήδη αναφέρθηκε, το κλέος του στηρίζεται στο αίσθημα της αἰδοῦς. Ο ήρωας επιλέγει, ενόψει των δεσμεύσεών του απέναντι στον λαό του, να επιστρέψει στη μάχη για να κερδίσει μεγάλη δόξα (Ζ 446) παρά να μείνει μέσα στο κάστρο της Τροίας, ελπίζοντας σε μια μακρά ειρηνική ζωή. Η αἰδώς του Έκτορα τον οδηγεί στο να υπερασπιστεί τον λαό του, πέφτοντας νεκρός στο πεδίο της μάχης, με μοναδικό κέρδος την προάσπιση της τιμής και την υστεροφημία του.

Το κλέος-σῆμα του τρωαδίτη ήρωα προεξαγγέλλεται με ειρωνικό τρόπο από τον ίδιο, όταν, στο τέλος μιας επηρμένης διακήρυξής του προς Αχαιούς και Τρώες, φαντασιώνεται τη δόξα της νίκης του απέναντι στον αντίπαλο, που θα τολμούσε να του αντιπαρατεθεί στη μάχη (Η 87-91):

Και κάποτε θα πει κάποιος από τους ανθρώπους που θα γεννηθούν πιο ύστερα, καθώς θα ταξιδεύει πάνω στην κρασάτη θάλασσα: «Αυτός εδώ ο τάφος [σῆμα] είναι ενός άντρα που πέθανε παλιά· τον σκότωσε ο γενναίος Έκτορας, μ᾽ όλο που πολέμησε αντρειωμένα [ἀριστεύοντα].» Έτσι θα πει κανένας κάποτε και η δόξα μου δε θα χαθεί ποτέ [κλέος οὔ ποτ᾽ ὀλεῖται].

Στην υποσχετική αυτή δήλωση το αθάνατο κλέος αφορά τον επίδοξο νικητή Έκτορα. Κι όμως ο ήρωας δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον υποψήφιο νεκρό του αντίπαλο, καθώς το δικό του αξιομνημόνευτο κλέος εξαρτάται από την αναμνηστική αριστεία του θύματος: το μνήμα που θα σηκώσουν οι συμπολεμιστές του νεκρού αντιπάλου, για να θυμούνται την αριστεία του, θα είναι και η αφορμή μνημόνευσης του εξολοθρευτή του, ο οποίος έτσι θα έχει κερδίσει δόξα «που δεν θα χαθεί ποτέ».

Εξάλλου, ο επίδοξος νικητής έχει ήδη δεσμευτεί (Η 77-86) ότι, στην περίπτωση που θα εξοντώσει τον αντίπαλό του και του δώσει ο Απόλλωνας εὖχος, θα παραδώσει το σώμα του στους Αχαιούς για να το θάψουν και να υψώσουν τύμβο δίπλα στον Ελλήσποντο (Η 86)· ο ίδιος, λέει, θα κρατήσει μόνο τα όπλα του θύματος, φέρνοντάς τα στο Ίλιο ως ανάμνηση της ένδοξης νίκης του. Αν αντίθετα ο υποψήφιος αντίπαλος εξοντώσει τον Έκτορα, τότε αυτός καλείται να κρατήσει τα όπλα του, δίνοντας όμως το σώμα του στους δικούς του για την τιμητική του ταφή.

Ο ειρωνικός χαρακτήρας του λόγου του Έκτορα σε σχέση με τα όπλα (πρβ. Ρ 131, 193 κ.ε.) και το σώμα (πρβ. Χ 256-259 ≈ Η 81-86, Χ 338 κ.ε.) είναι προφανής, σε σημείο που να υποθέτει κάποιος ότι ο τελικός αποδέκτης της προκλητικής αυτής πρόσκλησης θα μπορούσε να είναι ο Αχιλλέας. Εξάλλου, η τοποθεσία του ταφικού σήματος του υποψήφιου θύματος δίπλα στον Ελλήσποντο είναι το σημείο όπου στην Οδύσσεια ο Αγαμέμνονας λέει ότι οι Αχαιοί ύψωσαν τιμητικό τύμβο στον νεκρό Αχιλλέα (ω 82-84, πρβ. Ψ 245-248, 255-257). Όμως, στην εξέλιξη της Ιλιάδας δεν σκοτώνεται ο Αχιλλέας από τον Έκτορα, αλλά ο Έκτορας από τον Αχιλλέα. Ο τρωαδίτης ήρωας τελικά θα είναι αυτός στον οποίο, στο τέλος του ιλιαδικού έπους, οι δικοί του θα υψώσουν ταφικό σῆμα (Ω 799-801), για να θυμάται ο κόσμος την αριστεία του. Για την Ανδρομάχη, που θρηνεί τον νεκρό άντρα της, ο θάνατός του είναι κλέος (Χ 514) μόνο για τους άλλους, αμέτοχους στη θλίψη, Τρώες και τις Τρωαδίτισσες (Χ 514), ενώ στον επίλογο του έπους, όταν ο λαός των Τρώων υποδέχεται τον νεκρώσιμο νόστο του υπερασπιστή της πόλης, κατέχεται από ακατανίκητο πένθος (Ω 708).

Συμπερασματικά λοιπόν, στον βαθμό που η Ιλιάδα κλείνει με την τελετή της ταφής του Έκτορα, ο λόγος του τρωαδίτη ήρωα στην έβδομη ραψωδία ακούγεται σαν συνοπτική προεξαγγελία της δικής του ταφής. Το εξαιρετικό κλέος «που δεν θα χαθεί ποτέ», στο τέλος της Ιλιάδας μετακινείται από τον επίδοξο θύτη-Έκτορα στον Έκτορα-θύμα. Απομένει η άλωση της Τροίας, η οποία έχει ήδη προβλεφθεί νωρίς στο έπος από τον Δία, με σημάδι «που η φήμη του δεν θα χαθεί ποτέ» (κλέος οὔ ποτ᾽ ὀλεῖται, Β 325).

Γιατί συγκρουόμαστε με τους άλλους ανθρώπους;

Όλοι/ες μας έχουμε συγκρουστεί με κάποιον άλλο άνθρωπο στη ζωή μας, έστω και μία φορά. Το αποτέλεσμα, συνήθως, είναι αποκαρδιωτικό. Και αυτό, διότι θυμόμαστε αυτήν την σύγκρουση με δυνατές φωνές, θυμό, προσβολές, έλλειψη επικοινωνίας και επιθετικότητα. Και κάπως έτσι, η σύγκρουση έχει διαμορφωθεί στο μυαλό μας με αρνητικό πρόσημο.

Είναι, όμως, πραγματικά έτσι; Η σύγκρουση έχει μόνο αρνητική υποδήλωση;
Συγκρούσεις

Αρχικά, ας ορίσουμε την έννοια της σύγκρουσης.

Σύγκρουση είναι η διαμάχη ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν διαφορετικές θέσεις πάνω σε ένα ζήτημα.

Αυτή η διαφορετικότητα πηγάζει από ποικίλα αίτια:

1. Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις

Οι άνθρωποι πολλές φορές έρχονται σε σύγκρουση, όταν δεν μοιράζονται την ίδια γνώμη για ένα θέμα. Παραδείγματος χάριν, δύο φίλες συζητούν για την θανατική ποινή. Η μία είναι υπέρ της θανατικής ποινής και η άλλη κατά. Κατά την διάρκεια της συζήτησης προσπαθώντας η μία να πείσει την άλλη για την άποψη της αρχίζουν να εκφράζονται με πιο έντονο ύφος η μία στην άλλη με αποτέλεσμα να συγκρουστούν στο τέλος.

2. Υπάρχουν διαφορετικοί στόχοι

Μια διαμάχη μπορεί να προκληθεί, όταν οι άνθρωποι έχουν διαφορετικούς στόχους. Για παράδειγμα, σε μια εταιρεία το τμήμα πωλήσεων επιθυμεί την αγορά banner και αφισών για να συνδράμουν στους μηνιαίους στόχους πωλήσεων, ενώ το τμήμα Λογιστηρίου επιθυμεί την μείωση των εξόδων της εταιρείας. Με αυτήν την διαφορετική στοχοθεσία των τμημάτων, καθώς μία θα επικρατήσει, η σύγκρουση μεταξύ τους είναι αναπόφευκτη.

3. Υπάρχουν διαφορετικές ανάγκες

Η μη ταύτιση των αναγκών μπορεί να επιφέρει σύγκρουση. Λόγου χάρη, μετά από μια πολύ κουραστική ημέρα στην δουλειά ο Βασίλης επιθυμεί να καθίσει στο σπίτι και να ξεκουραστεί, ενώ η γυναίκα του, η Αναστασία, θέλει να πάει στο σινεμά να δει την καινούργια ταινία του αγαπημένου της σκηνοθέτη.

Οι ανάγκες του ζευγαριού είναι διαφορετικές με αποτέλεσμα να συγκρουστούν για το, εάν θα πάνε στον κινηματογράφο ή θα μείνουν στο σπίτι τους.

4. Δεν υπάρχουν σαφείς ρόλοι

Η μη οριοθέτηση των ρόλων, των αρμοδιοτήτων αλλά και των ορίων οδηγεί τους ανθρώπους να συγκρούονται μεταξύ τους. Αν για παράδειγμα, μια εταιρεία προσλάβει δύο υπαλλήλους για το τμήμα του Λογιστηρίου, τότε χρειάζεται να αναθέσει συγκεκριμένα καθήκοντα στον/ην καθένα/μία από αυτούς/ες.

Αν δεν το κάνει, τότε χρειάζεται οι υπάλληλοι να καταμερίσουν τις αρμοδιότητες μόνοι/ες τους. Σε αυτήν την περίπτωση, μπορεί να υπάρξουν διαφωνίες ως προς το τι χρειάζεται να αναλάβει κάποιος/α και για ποιον λόγο.

5. Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι προσέγγισης ενός ζητήματος

Πολλές φορές, τα άτομα μπορεί να συμφωνούν σε ένα θέμα αλλά όχι στον τρόπο προσέγγισης του. Λόγου χάρη, δύο φίλοι συζητούν για το θέμα της τηλεργασίας. Και οι δύο συμφωνούν, ότι η τηλεργασία ήταν χρήσιμη την περίοδο της πανδημίας, ωστόσο, το γεγονός ότι ο ένας φωτίζει τις δυνατότητες και τις προοπτικές της τηλεργασίας, ενώ ο άλλος εστιάζει στα προβλήματα και τις αδυναμίες της τους οδηγεί σε μια διαμάχη για το ποιο από τα δύο είναι πιο σημαντικό.

6. Υπάρχουν διαφορετικές αξίες

Όλοι οι άνθρωποι μοιράζονται σε γενικές γραμμές τις ίδιες αξίες. Την υγεία, την οικογένεια, την φιλία, την καριέρα κ.ο.κ. Αυτό, το οποίο δεν μοιράζονται είναι η σειρά προτεραιότητας, όπου τοποθετούν τις αξίες στην ζωή τους. Αν για παράδειγμα, δύο νέοι παντρευτούν κι ο άντρας έχει ως κυρίαρχη αξία έχει την επαγγελματική του σταδιοδρομία, ενώ η γυναίκα έχει την οικογένεια, τότε η σύγκρουση ανάμεσα τους δεν θα αργήσει να επέλθει.

7. Υπάρχουν διαφορετικές πεποιθήσεις και αρχές

Ο κάθε άνθρωπος έχει την δική του κοσμοθεωρία. Τι είναι σωστό και τι είναι λάθος, τι είναι δίκαιο και τι είναι άδικο, τι είναι ηθικό και τι είναι ανήθικο. Στην περίπτωση, όπου παραδείγματος χάρη, ένας προϊστάμενος κρίνει ότι η απόλυση ενός υπαλλήλου είναι δίκαιη, ενώ ο υπάλληλος, όπου υφίσταται την απόλυση, θεωρεί ότι είναι άδικη, τότε η διαφορά των πεποιθήσεών τους αποτελεί σοβαρό λόγο σύγκρουσης.

8. Υπάρχουν διαφορετικές προσωπικότητες

Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι. Κάποιοι είναι εσωστρεφείς, ενώ άλλοι είναι εξωστρεφείς. Κάποιοι είναι νευρωτικοί, ενώ άλλοι όχι. Κάποιοι είναι δεκτικοί στις νέες εμπειρίες και στο καινούργιο, ενώ κάποιοι είναι συντηρητικοί και παραδοσιακοί.

Η συνύπαρξη διαφορετικών προσωπικοτήτων είναι συχνά λόγος συγκρούσεων. Για παράδειγμα, αν σε μια επιχείρηση ένας Διευθύνων Σύμβουλος, ο οποίος είναι δεκτικός στο καινούργιο, προτείνει μια καινοτόμο τεχνολογική μέθοδο, η οποία θα βοηθήσει στην καλύτερη λειτουργία της εταιρείας, αλλά το Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο αποτελείται ως επί το πλείστον από συντηρητικά άτομα, απορρίψει την πρόταση του, τότε είναι πιθανό να υπάρξει σύγκρουση ανάμεσα στον Διευθύνοντα Σύμβουλο και το Διοικητικό Συμβούλιο.

9. Υπάρχει διαφορετική επικοινωνία

Η επικοινωνία είναι πάρα πολύ σημαντική στην αλληλεπίδραση των ατόμων. Όσο καλύτερα επικοινωνούν τα άτομα μεταξύ τους τόσο καλές και ομαλές είναι οι σχέσεις τους. Σε αντίθετη περίπτωση, δημιουργούνται παρερμηνείες και παρεξηγήσεις με αποτέλεσμα τη διαμάχη.

Λόγου χάρη, αν μια μητέρα πει με επιτακτικό τρόπο στο παιδί της να συμμαζέψει το δωμάτιο του/ης, τότε το παιδί νιώθοντας, ότι το διατάζει, θα εκνευριστεί και θα της απαντήσει με επιθετικό τρόπο με αποτέλεσμα να τσακωθούν.

Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό, ότι οι λόγοι, όπου μπορούν να οδηγήσουν δύο ή περισσότερα άτομα στην σύγκρουση είναι πολλοί και διαφορετικοί ανάλογα την περίπτωση. Μπορεί μια διαμάχη να οφείλεται σε έναν από τους παραπάνω λόγους ή ταυτόχρονα σε περισσότερους.

Όταν κάποιος/α συγκρούεται με κάποιον άλλο άτομο από την οικογένεια του/ης, την εργασία του/ης, το φιλικό του/ης περιβάλλον κ.λ.π. χρειάζεται να αναρωτηθεί για ποιον/ους λόγο/ους συγκρούεται μαζί του/ης και με αυτόν τον τρόπο θα κατανοήσει καλύτερα, τόσο τον εαυτό του/ης, όσο και το άλλο άτομο, όπου έχει απέναντι του/ης, έτσι ώστε να συνυπάρξουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Εν συντομία, σύγκρουση σημαίνει δυσαρέσκεια, σημαίνει πρόβλημα προς επίλυση, σημαίνει σχέση με έναν άλλον άνθρωπο. Δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να κατανοήσουν πού βρίσκονται και πού επιθυμούν να πάνε. Συνεπώς, αντί να εκλαμβάνουμε τη σύγκρουση αρνητικά, χρειάζεται να την αντιλαμβανόμαστε ως ένα χρήσιμο εργαλείο της αυτογνωσίας αλλά και της εξέλιξής μας.

Γιατί ο χωρισμός είναι η ιστορία της ζωής μας;

Ζώντας χωρίς εσένα… Από αυτό το στερητικό «χωρίς» μπορεί να απορρέουν διαφορετικά αμφιθυμικά κύματα. Το χωρίς εσένα στη ζωή μου, πότε προσφέρει λύτρωση από μακρά ταλαιπωρία, πότε μας πείθει ότι δόθηκε η οριστική λύση στις ατελείωτες συγκρούσεις, πότε μας προστατεύει από μια ψυχική κακοποίηση.

Μπορεί να μας γεμίζει τύψεις και ανασφάλειες. Άλλοτε μας ρίχνει στην απογοήτευση για τον άλλον και το αίσθημα προδοσίας και άλλοτε μας οδηγεί στην καλύτερη επίγνωση του εαυτού μας.

 
Είναι ο χωρισμός φάρμακο ή φαρμάκι;

Ο χωρισμός δεν παύει να σημαίνει μια σημαντική απώλεια για τον άνθρωπο. Όχι, βέβαια, με την ίδια ένταση και βάθος σε όλες τις περιπτώσεις. Το θέμα είναι ότι αυτή η αλλαγή δύναται να σε θεραπεύσει ή να σε αρρωστήσει. Μπορεί ακόμη να σε αφήσει και αδιάφορο χωρίς να μπεις στην διαδικασία να ασχοληθείς πολύ μαζί της. Για να κατανοήσεις σε ποια από τις τρεις πλευρές γέρνεις, θα πρέπει να κοιτάξεις πολύ βαθιά μέσα σου.

Ο εγωισμός, όπως σκοτώνει τι σχέσεις, έτσι μπορεί να συνεχίζει να σκοτώνει εσένα και με το πέρας της σχέσης δίχως να το συνειδητοποιείς. Πρέπει, λοιπόν, το εγώ να μπει στην άκρη για να ζυγίσεις τις αδυναμίες, τις ανάγκες, τις απαιτήσεις που είχες τόσο εσύ όσο και ο σύντροφός σου στο ταξίδι που διανύσατε μαζί.

Τι είναι αυτό που πυροδοτούσε τις συγκρούσεις; Υπήρχε κάποιος από τους δύο που ασκούσε περισσότερη εξουσία πάνω στον άλλον; Εκφράζατε ελεύθερα αυτά που νιώθατε ή υπήρχαν πράγματα και ανάγκες που ντρεπόσασταν να ζητήσετε ή δεν θέλατε να συζητήσετε για συγκεκριμένους λόγους; Τι πήγε, λοιπόν, στραβά στο τέλος;

Κάνοντας, επομένως, έναν απολογισμό της σχέσης σας όσο πιο αντικειμενικά μπορείτε, υπάρχει περίπτωση να αναθεωρήσετε ορισμένα πράγματα.

Ακόμη και ένα να είναι αυτό το πράγμα μπορεί να σας πάει χιλιόμετρα μπροστά και να καταλάβετε πολλά για τον εαυτό σας. Αναγνωρίζοντας τα δικά σας τρωτά σημεία στη σχέση, ενθαρρύνετε παράλληλα την ικανότητά σας να συγχωρέσετε τον άλλον ακόμη και αν νιώθετε πληγωμένοι ή έχει περάσει καιρός.

Θα αισθάνεστε περισσότερο συμφιλιωμένος με το μέσα σας. Μια ηρεμία έπειτα από το συμπέρασμα ότι πήρατε πολλά πράγματα από αυτή τη σχέση ή ότι δεν δώσατε αρκετά όσα θέλατε αλλά νιώθετε αποφασισμένος να τα επενδύσετε σε μελλοντικές σχέσεις.

Ο χωρισμός μας κάνει επιλεκτικούς;

Συνήθως, όντας πιο μικροί είμαστε πιο ευάλωτοι και παρορμητικοί σε λάθος επιλογές. Γιατί στη νιότη μαθαίνουμε τον έρωτα, τις αντοχές μας σε αυτόν, το πώς είναι να δεσμεύεσαι με έναν άλλον άνθρωπο, γυμνάζοντας κάθε μυ του χαρακτήρα μας στο χρόνο. Στην ουσία μαθαίνουμε τον εαυτό μας.

Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος αριθμός σχέσεων που πρέπει να περάσεις για να πεις ότι «τώρα κατασταλάζω, βρήκα αυτό που έψαχνα» ή για να πεις ότι «τώρα ξέρω τι θέλω από τη ζωή μου». Δεν υπάρχει κανένας παράγοντας που να προδιαθέτει το πότε θα νιώσεις έτοιμος για την καλύτερη επιλογή συντρόφου, ούτε η ηλικία δείχνει το πόσο συνειδητοποιημένος είσαι.

Οι περισσότεροι αν όχι όλοι έχουν στην κασέτα της προσωπικής τους ιστορίας, εμπειρίες που στο τέλος αποφάνθηκαν ως άχρηστες, περιττές, ή ότι δεν είχαν να δώσουν κάτι. Μπορεί κάποιες ερωτικές εμπειρίες να δημιουργήθηκαν επί τούτου άλλοτε για εκδίκηση, από κακία, από θυμό, και από ανάγκη για επιβεβαίωση και συναισθηματική εκτόνωση. Άλλες εμπειρίες θα πούνε ότι άξιζαν τον κόπο, έμαθαν πράγματα κρατώντας τις θετικές αναμνήσεις.

Μια αποτυχημένη σχέση του παρελθόντος, γίνεται πολλές φορές παράδειγμα προς αποφυγή.

Έτσι, έπειτα από προηγούμενους χωρισμούς καταλαβαίνουμε τι θέλουμε και τι δεν θέλουμε, καθώς και ποιες συμπεριφορές μας κάνουν ευτυχισμένους στον έρωτα και την αγάπη και ποιες μας δυστυχούν.

Συνεπώς, είναι αλήθεια ότι οι παλαιότερες αποτυχημένες σχέσεις μας κάνουν πιο επιλεκτικούς στη μελλοντική επιλογή συντρόφου.

Δεν μπορούμε να κάνουμε και αλλιώς θα έλεγα. Γιατί; Η ανάγκη να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε βρίσκεται στο αυθύπαρκτο της ανθρώπινης φύσης και ο καθένας μόνος πασχίζει με τον δικό του τρόπο να το βρει και να το ζήσει. Δεν μπορεί κανείς να ξεφύγει από ένα βασικό ένστικτο. Η ανάγκη αυτή και η επιθυμία έχει μια εκρηκτική δύναμη, όπως θα λέγαμε για τη συμπαντική ενέργεια της βαρύτητας που τραβάει και ρουφάει ό,τι βρίσκεται κοντά της.

Αυτός ο δρόμος όμως δεν είναι καθολικός για όλους. Συναντάμε ανθρώπους, γυναίκες και άνδρες, που επιλέγουν συντρόφους ανίκανους να αγαπούν, να σέβονται, να εκτιμούν και να συμπεριφέρονται με υγιείς τρόπους. Σαν να κάνουν τα ίδια λάθη, ένα copy paste επιλογών σε κάθε σχέση προσαρμόζοντας απλώς το πρόσωπο και το σώμα. Ναι, είναι γνώριμο για κάποιον να πέφτει στην ίδια παγίδα κάθε φορά που γνωρίζει έναν νέο σύντροφο. Δεν θα λέγαμε, λοιπόν, ότι ένα τέτοιο μοτίβο κάνει το άτομο πιο επιλεκτικό παρόλο που έχει συνειδητοποιήσει ότι δεν του κάνει καλό.

Όμως, όπως γνωρίζουμε πια, οι σχέσεις μας αποτελούν αναπαραστάσεις του δεσμού μας με τους γονείς μας, επομένως, στοιχεία όπως ο φόβος εγκατάλειψης, η ανασφάλεια, το άγχος αποχωρισμού από το αγαπημένο πρόσωπο, η εξάρτηση, τα αρνητικά πρότυπα συμπεριφοράς, τείνουν να επαναλαμβάνονται στις ενήλικες σχέσεις. Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι έστω και αυτές οι δυσλειτουργικές σχέσεις είναι εκείνες που έχουμε μάθει και συνιστούν μια ζώνη ασφαλείας για εμάς.

Δεν ξέρουμε τι συμβαίνει έξω από αυτό, δεν ξέρουμε πώς λειτουργούν οι άνθρωποι με άλλα πρότυπα αγάπης και συμπεριφοράς. Έχουμε προσδώσει πολλά χαρακτηριστικά στον εαυτό μας μέσα από τους γονείς μας όπως το εάν είμαστε αδέξιοι, ανίκανοι, αδύναμοι, εάν μας κάνουν να νιώθουμε θύματα, αν μας επιβάλλουν πράγματα ή εάν μας υπερπροστατεύουν και επιδιώκουμε να επιβεβαιώνουμε αυτές τις πεποιθήσεις στον εαυτό μας μέσα από τις συντροφικές σχέσεις. Παίρνουμε ό,τι θεωρούμε ότι μας αξίζει και σε αυτές τις περιπτώσεις, δυστυχώς, πιστεύουμε ότι δεν αξίζουμε.

Χωρισμός και Ψευδαισθήσεις

Οι περισσότεροι άνθρωποι όταν χωρίζουν ακόμη και όταν έχουν δικά τους παιδιά, πιστεύουν λανθασμένα ότι με τον χωρισμό διευθετούν όλα τα προβλήματα που προέκυψαν μέσα στη σχέση.

Νομίζουν ότι έτσι τελειώνουν όλα και θα κάνουν ένα βήμα μπροστά γιατί φεύγοντας από μια σχέση με συνεχείς διαμάχες είναι ξανά ανοιχτοί σε κάτι διαφορετικό, καινούργιο και ελπιδοφόρο.

Λένε πως για κάθε πρόβλημα υπάρχει και λύση αλλιώς δε θα ήταν πρόβλημα. Η λύση όμως για τον καθένα είναι μια ιδέα και μια πράξη που συσσωρεύουν τις δικές τους μοναδικές αξίες, επιθυμίες και μοτίβα που αναπαράγουν από την παιδική ηλικία και αδυναμίες απέναντι σε πραγματικές προκλήσεις των ανθρωπίνων σχέσεων, όπως ο χωρισμός.

Το να χωρίσουμε επειδή δεν τα βρίσκουμε είναι ένα συμπέρασμα γενικευμένο που εννοεί ότι δεν ταιριάζουμε σε αυτά που κάνουμε ή θέλουμε.

Το να τερματίζουμε τη σχέση γιατί νιώθουμε πίεση, δεν αντέχουμε τις δεσμεύσεις ή μας τρομάζουν οι απαιτήσεις, γιατί νιώθουμε ζήλια, κατωτερότητα, δεν νιώθουμε αρεστοί και αρκετά ικανοί, όμορφοι να σταθούμε δίπλα στον άλλον, είτε γιατί δυσκολευόμαστε να θέσουμε προτεραιότητες (σύντροφος, φίλοι, κοινωνική ζωή, επαγγελματική ζωή, οικογενειακές επιρροές), δε φέρουν την ευθύνη του άλλου για τον χωρισμό ούτε ότι κάναμε ότι μπορούσαμε και δεν πέτυχε.

Γιατί πολύ απλά είμαστε κατάλοιπα των παιδικών μας τραυμάτων, του πρώτου πρώιμου έρωτα - αυτού που βιώσαμε με τη μητέρα μας από την οποία πήραμε το παράδειγμα της αγάπης και αντλήσαμε την αυτοπεποίθηση και την αυταξία. Καταλήγουμε να αναπαράγουμε αυτά τα κατάλοιπα στις ενήλικες ερωτικές σχέσεις μας.

Είναι τόσο απλό και περίπλοκο συγχρόνως. Είναι όμως μαγικό που μια ρομαντική σχέση στο εδώ και τώρα, είναι μια υποσυνείδητη παλινδρόμηση στον πρώιμο έρωτά μας.

Στον έρωτα επί της ουσίας λέμε την ιστορία της ζωής μας.

Χώρισα γιατί δεν αντέχω τις δεσμεύσεις

Ο χωρισμός «Χώρισα γιατί δεν αντέχω τις δεσμεύσεις» που μάλλον φαίνεται επιπόλαιος κι ανώριμος, αρκετές φορές θέλει να εκδηλώσει ελευθερία. Επί της ουσίας το άτομο εδώ χωρίζει επειδή φοβάται μη τυχόν στο τέλος απορριφθεί.

Έχει ήδη βιώσει ματαιώσεις και απογοητεύσεις στον πρώιμο έρωτα που ως ενήλικας παίρνοντας το σαρκικό κομμάτι από τη σχέση (που δε δεσμεύει συναισθηματικά) νιώθει ακέραιος, ότι έχει τον έλεγχο και ότι έτσι δεν θα πληγωθεί. Αν δεσμευτεί και αφεθεί θα είναι σε μια συνεχή αγωνία μην πληγωθεί, μη τον αφήσουν, μη μείνει μόνος, μην εγκαταλειφθεί.

Πόσο συνειδητός και λυτρωτικός είναι αυτός ο χωρισμός λοιπόν; Είναι μια ψευδαίσθηση που αμύνεται στο φόβο της μοναξιάς.

Χώρισα γιατί έχανα τον εαυτό μου μέσα στη σχέση

Το «Χώρισα γιατί έχανα τον εαυτό μου μέσα στη σχέση» μπορεί να σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα. Και καλά και άσχημα. Το να θέλεις να χωρίσεις επειδή αισθάνεσαι ότι χάνεις τον εαυτό σου επειδή για παράδειγμα σε αναγκάζει η σχέση και οι συνθήκες να μεγαλώσεις, να ενηλικιωθείς, να αναλάβεις ευθύνες και να σκέφτεσαι τις συνέπειες της συμπεριφοράς σου απέναντι στον άλλον είναι σαν να κάνεις ένα comeback στην ψευδαίσθηση που ζούσες πριν.

Θέλεις να συνεχίσεις δηλαδή να νιώθεις αυτό το ανέμελο πλάσμα που ήταν απαλλαγμένο από ευθύνες, γιατί έτσι νιώθεις ζωντανός άνθρωπος.

Όμως, η αλήθεια είναι πως χωρίζεις γιατί φοβάσαι να αντιμετωπίσεις την πραγματικότητα, η οποία χρειάζεται ορισμένες φορές και τον ρεαλισμό, αλλά εσένα σου αρέσει να ονειροπολείς και να δίνεις εσύ τη γεύση που σου αρέσει στον κόσμο γύρω σου.

Ο χωρισμός αυτός σημαίνει και την υποτροπή στην ψευδαίσθηση που είχες σε μια ζώνη ασφαλείας όπου ένιωθες καλά και δεν έβλεπες τις αδυναμίες και τους φόβους σου. Όμως, ακολουθώντας μια τέτοια ζωή, περιοριστική, μπορεί και να χάσεις και σημαντικούς ανθρώπους για εσένα.

Χωρίζω γιατί δεν νιώθω μοναδική για αυτόν…

Χωρίζω γιατί είναι σαν να εξαρτάται ο ένας από τον άλλον…

Χωρίσαμε λόγω των παιδιών…

Χωρίσαμε γιατί απλά βαρεθήκαμε και κουραστήκαμε…

Σίγουρα δεν είναι όλα ψευδαισθήσεις και πίσω από κάθε χωρισμό μπορεί να υπάρχουν σοβαρές και λογικές συνειδητές αιτίες, όπως η τοξικότητα, η εξάρτηση, η επιθετικότητα, ο υπέρμετρος εγωισμός, η ασέβεια, η υποτίμηση. Κάθε σχέση οφείλουμε να την προσεγγίζουμε εξατομικευμένα και μέσα σε αυτή εξατομικευμένα να κοιτάζουμε και την ιστορία του καθενός στο ζευγάρι.

Γιατί αγαπώ τους χωρισμούς

Ο χωρισμός έχει πολλαπλές αποχρώσεις, ρηχές, βαθιές, και άλλες που θάβονται κάτω από την άμμο και δεν τις βλέπουμε με τα μάτια γυμνά, όμως υπάρχουν εκεί. Ο χωρισμός μπορεί να βαφτίζεται ως πένθος και απώλεια για κάποιον άνθρωπο, να κλαίει, να έχει καταθλιπτική διάθεση να αισθάνεται μια ζωή δίχως νόημα.

Ο χωρισμός μπορεί να χρωματίζει μια μοναδική περίοδο που αποτραβιόμαστε από όλους και όλα προκειμένου να μαζέψουμε τα κομμάτια μας και να ανασυγκροτηθούμε. Άλλοι προσπαθούν με ξέφρενα χρώματα να κοινωνικοποιηθούν, να κάνουν ένα restart, μπαίνοντας σε καινούργιες ερωτικές περιπέτειες ώστε να ξεπεράσουν το χωρισμό και τον πόνο, πράγματα που μοιάζουν δηλαδή με υποκατάστατα. Είναι σαν να ξεκόβω από μια ουσία αλλά αρχίζω μια άλλη για να καλύψω το στερητικό σύνδρομο που μου δημιουργεί η πρώτη.

Ο χωρισμός ως αυτοαποκάλυψη

Τελικώς, όλα είναι μια αυτοαποκάλυψη.

Όλα δηλώνουν ποιοι είμαστε. Ο πόνος ενός χωρισμού όσο ήπιος ή έντονος και αν είναι εκδραματίζει την ανικανότητά μας να συμβιώσουμε ικανοποιητικά με την ενδότερη σχέση που έχουμε χτίσει με τον σημαντικό άλλο, δηλαδή τον έναν από τους δύο γονείς. Όλα είναι ασυνείδητες απόπειρες επίλυσης μιας πρώιμης τραυματικής σχέσης που έχει αφήσει τα σημάδια της και αδυνατούμε να τα συλλάβουμε και να τα επεξεργαστούμε με τον τωρινό μας σύντροφο ή σύζυγο.

Οι πεποιθήσεις, η αξία που δίνουμε στον εαυτό μας και οι προσωπικές εμπειρίες έχουν άμεση επιρροή στον τρόπο που θα διαμορφώσουμε τον εαυτό μας, τη συμπεριφορά μας και τις σχέσεις. Βιώνουμε τον έρωτα, προσπαθούμε να τον υπερβούμε όμως οι συνέπειες πολλές φορές μας καθηλώνουν και μας ωθούν στο να χωριστούμε.

Παρόλα αυτά, αγαπάμε τους χωρισμούς γιατί χάρη σε αυτούς κάνουμε μια δυνατή βουτιά στην δική μας σχεσιακή πραγματικότητα. Αγαπούμε τους χωρισμούς για να αγαπήσουμε περισσότερο εμάς και να νικήσουμε τους φόβους μας.

Μοιάζει οξύμωρο, όμως ακόμη και αν είναι τραυματικό είναι το πιο δυνατό δίδαγμα για το πώς σχετιζόμαστε με τους σημαντικούς για εμάς ανθρώπους. Όπως όταν είμαστε παθιασμένα ερωτευμένοι νιώθουμε λες και είμαστε αθάνατοι, το ίδιο μπορεί να μας κάνει και ένας χωρισμός, μόνο που στην πρώτη περίπτωση μπορεί να παρασύρεσαι σε ένα παραμύθι, αλλά στη δεύτερη το πετυχαίνεις με τη δύναμη του μυαλού και της ψυχής σου, φιλοσοφώντας για τον εαυτό σου και τη ζωή.

Στον έρωτα αντανακλούμε το εσωτερικό παιδί που κρύβουμε μέσα μας αλλά στον χωρισμό φαίνεται πόσο δυνατό ή τραυματισμένο είναι. Αυτή είναι η πρόκληση που πρέπει να αγκαλιάσουμε και να γίνει κομμάτι μας. Αξίζει να χαθούμε στον έρωτα γιατί συγχρόνως επιτρέπουμε στον εαυτό μας να χαθεί στο άγνωστο μέσα μας. Ο χωρισμός από τον άλλον μπορεί να σημαίνει επανασύνδεση με τον εαυτό μας.

Μια απελευθέρωση, μια νέα αρχή. Και τότε πράγματι μπορούμε να πιστεύουμε ότι οι παλιές αγάπες πάνε στον παράδεισο.

Η απαγορευμένη λέξη

Δεν ξέρω που είσαι. Ξέρω που ήσουνα όμως.

Δεν ξέρω τι λες. Θυμάμαι όμως πάντα αυτά που έλεγες.

Δεν ξέρω που κοιμάσαι. Νιώθω απλά ακόμα την ηρεμία όταν ξεκουραζόσουν.

Δεν ξέρω αν γελάς. Ακούω όμως ακόμα τον ήχο απ το γέλιο σου.

Δεν ξέρω που είμαι. Ίσως γιατί είμαι ακόμα εκεί που ήμουν κι ας είμαι χιλιόμετρα μακριά.

Δεν θέλω να γράψω τίποτα τετριμμένο. Είμαι σίγουρη ότι μπορώ να το αποφύγω, από την άλλη όμως, οτιδήποτε άλλο γράψω δεν θα το καταλάβει κανείς.

Θα το καταλάβεις εσύ, εγώ, και ίσως εγώ κι εσύ.

Θα το καταλάβουν κάτι τοίχοι που άκουγαν, κάτι βρύσες που στάζανε, κάτι λουλούδια που άνθιζαν μέσα στο χειμώνα.

Θα το καταλάβουν κάτι πέτρες και κάτι θάλασσες.

Ούτε αυτές ξέρουν που είσαι, και πώς να σε βρουν μέσα σε τόσους ανθρώπους.

Ελπίζω μόνο να θυμούνται ότι ήμασταν η εξαίρεση μέσα σ ένα μεγάλο κανόνα.

Αυτός ο κανόνας που έκανε ένα μεγάλο κρακ και έσπασε αθόρυβα. Έσπασε σε χίλια κομμάτια κι ας τον ξανακόλλησες μετά.

Δεν θα πάψει ποτέ να είναι ένας άθλια κολλημένος κανόνας προκειμένου ν αποφύγει να γίνει η απόλυτη εξαίρεση.

Δεν μπορώ να σου θυμώσω που έγινες πάλι κανόνας, είναι που θυμώνω με τον εαυτό μου που δεν μπορώ να μην είμαι η εξαίρεση.

Ξέρεις ότι προσπαθώ πολύ να μην πω αυτά που λένε τα κοριτσόπουλα στα δεκαπέντε.

Δυσκολεύομαι όμως, γιατί ένιωθα για δεκαπέντε.

Λίγο ο φλεβίτης πίσω απ τα γόνατα που εξαφανίστηκε, λίγο οι ρυτίδες δίπλα απ το στόμα που φαίνονταν σαν προέκταση του χαμόγελου, λίγο οι άσπρες τρίχες που στον ήλιο δεν τις ξεχώριζες.

Είναι που η δύναμη της εξαίρεσης σε κάνει να νιώθεις ότι μπορείς να πάρεις όλο τον κόσμο στις πλάτες σου.

Να τον σηκώσεις, να τον στριφογυρίσεις και να τον τοποθετήσεις πάλι στη σωστή του θέση.

Είναι που κάτι λέξεις δεν τις έχεις μάθει ακόμα. Δεν ξέρεις τι σημαίνει «πρέπει», δεν ξέρεις τι σημαίνει «δεν μπορώ».

Τις αγνοείς και προχωράς παρακάτω. Δεν θέλεις να τις μάθεις .

Κοιτάς μπροστά και δεν σε νοιάζει τι υπάρχει πίσω.

Και έχεις δρόμο. Δρόμους. Λεωφόρους.

Και δύναμη, ενέργεια, διάθεση, γνώση μέσα στην άγνοια, επιθυμία, λαχτάρα, Έρωτα.

Να, κοίτα τι κάνεις τώρα, μ έκανες και είπα την απαγορευμένη λέξη.

Αυτήν την τετριμμένη που υποσχέθηκα ότι δεν θα βγάλω απ το στόμα μου. Αυτή που κάποιοι τη μισούν και άλλοι τη σιχαίνονται. Οι μισοί γιατί δεν την ξέρουν και οι άλλοι μισοί γιατί κάποια στιγμή την γνώρισαν καλά.

Εγώ την γνώρισα να ξέρεις.

Όμως σωστό πόρισμα δεν μπορώ να βγάλω. Δεν μπορώ να την περιγράψω, ούτε να την μεταφέρω αυτούσια.

Είναι σαν να μιλάς για κήπους σ ένα κόσμο από βράχους.

Όσοι είδαν τους κήπους δεν χρειάζονται επεξήγηση. Όσοι ζουν στους βράχους δεν μπορείς να τους εξηγήσεις όσο κι αν προσπαθήσεις.

Θυμάσαι τι σου είπα στην αρχή; Είναι δύσκολο να καταλάβει κάποιος.

Μόνο εγώ. Και εσύ.

Να ξέρεις πάντως ότι εγώ δεν τη μίσησα.

Ίσως γιατί η λέξη από μόνη της δεν έχει καμία αξία.

Ίσως γιατί και να μην υπήρχε, θα την είχαμε φτιάξει εμείς.

Ίσως γιατί σ΄ αγάπησα περισσότερο, απ’ όσο μίσησα την καταστροφή μου.

Η αλήθεια μιας αγάπης ποτέ δεν θα είναι κρίμα

Είναι κρίμα.

Και στο κρίμα οι λέξεις που βγαίνουν απ το στόμα σου, δεν περνάνε πρώτα απ' το μυαλό σου.

Δεν μπορείς να τις φιλτράρεις, να τις επηρεάσεις, να τις ομορφύνεις ίσως, προκειμένου να μη βγουν ατόφιες όπως τις αισθάνεσαι.

Είναι κρίμα.

Αυτό το «κρίμα», μόνο πίκρα μπορεί να κρύβει. Κι η πίκρα σε κάνει να λες αλήθειες.

Αλήθειες που έμειναν καιρό κρυμμένες για να μην πληγώσεις ό,τι σε πλήγωσε.

Για να μη γίνεις ίδια μ΄ αυτόν που έκανε την πίκρα φαγητό και στην πρόσφερε να φας.

«Να, πάρε. Αυτό έχω να χορτάσεις.»

Εσύ όμως δεν χόρταινες. Πεινούσες μ’ εκείνη την πείνα των θηρίων.

Κι εκείνες τις λίγες στιγμές που έβρισκες το φαγητό μπροστά σου, ξέχναγες την πίκρα που έκρυβε μέσα του και το έτρωγες για να μην πεθάνεις.

Μέχρι που το σιχάθηκες. Σιχάθηκες την ίδια τροφή που είχες ανάγκη για να ζήσεις.

Είναι κρίμα.

Απ' την αρχή ήταν.

Ένα παιχνίδι στημένο, βασισμένο σε εγωισμό, βασισμένο στην συνύπαρξη της πίττας και του σκύλου μαζί.

Ένα παιχνίδι που είχε αρχή μέση και τέλος. Απ' την αρχή του.

Στημένο, σε όλες τις γλώσσες.

Δεν ξέρω γιατί σκέφτηκες ότι ο σκύλος θα νικήσει στο τέλος. Ίσως γιατί ήσουν αποφασισμένη να νικήσεις.

Ίσως γιατί είχες ανάγκη το έπαθλο, το βραβείο, το ρημάδι το χαρτί που θα έγραφε τ όνομά σου με μεγάλα καλλιγραφικά γράμματα.

Ίσως γιατί είχες ήδη αγοράσει την κορνίζα που θα το τοποθετούσες και δεν ήθελες να πάνε χαμένα τα λεφτά σου.

Ήξερες όμως. Έβλεπες. Άκουγες. Μύριζες. Απλά δεν γινόταν να το αποτρέψεις.

Μέχρι που σταμάτησες να γλύφεις και άρχισες να γαυγίζεις.

Και τότε απ’ το καλό και υπάκουο σκυλάκι που κουνούσε την ουρά του από χαρά, έγινες το ζώο που έπρεπε να πάει για ευθανασία.

Είναι κρίμα.

Είναι κρίμα γιατί η ευθύνη πέρασε πάνω σου ενώ δεν σου ανήκε. Ήταν εξ΄ ολοκλήρου δική του.

Εσύ όμως έπρεπε να βρεις τη λύση.

Έπρεπε να λύσεις το γόρδιο δεσμό, να βγάλεις το μινώταυρο από το λαβύρινθο.

Δεν είχες ούτε σκοινί, ούτε σχέδιο του λαβύρινθου.

Μια αγάπη είχες να πορεύεσαι από εκείνες που κάνουν τα πάντα για να βρίσκουν λύσεις.

Ο μινώταυρος βγήκε και απέμεινες εσύ μέσα στο λαβύρινθο να παλεύεις για τη δική σου έξοδο.

Το σκοινί ήσουν εσύ η ίδια. Η λύση που προσέφερες έγινε και η καταδίκη σου.

Είναι κρίμα.

Είναι κρίμα που μια τέτοια αγάπη πήγε χαμένη από φόβο. Από δειλία.

Τύψεις ερχόμενες από μια άλλη ζωή, μπερδεμένες με το φόβο για το άγνωστο – λες και υπάρχει κανείς που μπορεί να το προβλέψει- έφεραν τα πόδια που έτρεχαν και τα έκαναν πόδια που σέρνονταν.

Πήρες και τους έβαλες δεκανίκια. Έγινες γιατρός, νοσοκόμα, ψυχολόγος, θεραπεύτρια.

Να σώσεις αυτό που πίστευες ότι θα σωνόταν.

Ούτε ο αντίπαλος σε τρόμαξε, ούτε τα όπλα που κρατούσε.

Εσύ κρατούσες το πιο μεγάλο απ΄ όλα. Την αγάπη.

Είναι κρίμα.

Άνθρωποι που δεν αγαπήθηκαν ποτέ, δεν ξέρουν ν΄ αγαπήσουν.

Μεγάλωσαν με την αγάπη σαν βάρος, σαν μαθητική τσάντα στην πλάτη γεμάτη με βιβλία.

Δεν τους είπε κανείς ότι η αγάπη είναι δώρο και όχι υποχρέωση.

Κι εκείνοι υποχρεώθηκαν να αγαπήσουν με τη σειρά τους κάτι που δεν τους αγάπησε.

Φαύλος κύκλος.

Πέρασαν την αγάπη για ψίχουλα γιατί αυτό έγραφαν μέσα τα βιβλία. Πέρασαν το νιάξιμο για διαγώνισμα που έπρεπε απλά να περάσουν με καλό βαθμό.

Κι όταν ήρθε η ώρα του απολυτηρίου, ευτυχισμένοι που πέρασαν τα μαθήματα, νόμιζαν ότι πήραν το πτυχίο.

Ένα πτυχίο ίδιο με παλιόχαρτο που δεν μπορούσε να τους πάει βήμα παρακάτω.

Εσύ πτυχίο δεν πήρες ποτέ.

Η μεγάλη διαφορά;

Για σένα στην ουσία, ήταν απλά η αλήθεια μιας αγάπης που ποτέ δεν θα είναι κρίμα.

Έκπτωτες σχέσεις

Ανεβάζω ψηλά τους ανθρώπους. Και γρήγορα πέφτουν.

Τους ανεβάζω σε βάθρα αστραφτερά, τους θεοποιώ και τους θαυμάζω. Επευφημώ τα χαρίσματα τους και την ικανότητα τους να μου προσφέρουν όσα χρειάζομαι. Νιώθω ότι σε αυτούς βρίσκω τα κομμάτια που μου λείπουν και χαίρομαι που γεμίζω από την επαφή μαζί τους.

Ίσως αυτό οφείλεται στην ανάγκη μου για επαφή, για ταίριασμα, προσκόλληση και αποδοχή από μια ομάδα.

Σιγά-σιγά όμως τα ψεγάδια τους αναδύονται στην επιφάνεια. Δεν είναι τόσο εντυπωσιακοί όσο μου φάνηκαν στην αρχή.

Φυσικά η άρνηση είναι η πρώτη μου αντίδραση - ποια είμαι εγώ να αναιρέσω θεωρίες ψυχαναλυτικές; Προσπαθώ να εκλογικεύσω και να δικαιολογήσω πράξεις και συμπεριφορές. Γρήγορα συγχωρώ και ξεχνάω, παρέχοντας ελαφρυντικά, αθωωτικές ετυμηγορίες.

Ύστερα από λίγο - πάντα το κακό δεν αργεί να γίνει - ξεπροβάλλουν όλο και περισσότερες πτυχές τους που δε συνάδουν με τα πρότυπα που θέτω, με τις αναμονές και τις απαιτήσεις μου από αυτούς.

Αρχίζει τώρα η εικόνα τους να χάνει λίγο από την πρότερη λάμψη της, να θαμπώνει και αυτοί να αποβάλλουν ένα-ένα τα εγκωμιαστικά χαρακτηριστικά που τους έπλεξα.

Και έρχεται ο θυμός - ναι, φυσικά ο θυμός. Θυμώνω που δεν ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες μου. Που δε με σκεφτήκαν όσο εγώ, που δεν αντέδρασαν όπως θα αντιδρούσα εγώ γι’ αυτούς, που φέρθηκαν με τρόπο που δε θαυμάζω και με προσβάλλει, που δε με πρόσεξαν. Και τα λάθη τους, αναρίθμητα, κατακλύζουν τις σκέψεις μου.

Τα γιατί - φυσικά, πάντα κάπου εδώ εμφανίζονται τα γιατί, μια λέξη μόνο κι όμως με βάρος ασήκωτο - με πλημμυρίζουν, η σχέση που για τα καλά είχε αναγορευτεί σε άτρωτη και ουτοπική, τώρα φορά ανθρώπινη μορφή και αναδεικνύει πληγές και ουλές ανθρώπινου σώματος. Ίσως ακόμα και να απομακρύνομαι για λίγο, προσπαθώντας να καταλάβω, κρατώ δήθεν μούτρα και αναζητώ ευκαιριακά άλλες δυνατότητες επικοινωνίας.

Γρήγορα όμως επιστρέφω. Πάντα επιστρέφω. Γιατί το οικοδόμημά μου που μου στοίχισε για να το κατασκευάσω, που έκανα όνειρα γι' αυτό, είναι κομμάτι μου, με πονά και αποφασίζω να διαπραγματευτώ - άλλωστε είναι της μόδας.

Με μια ενδόμυχη ελπίδα αντιστρεψιμότητας της κατάστασης, εκθέτω όσα με προβληματίζουν, τους θέτω προ των ευθυνών του και περιμένω την αναμόρφωση. Την αναγνώριση του λάθους, την παραδοχή των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών, τη μεταμέλεια, τις απλές δικαιολογίες ή ένα συμφιλιωτικό χαρακτήρα, την αμοιβαία ανάγκη, τη σημασία της συνύπαρξής μας παρά τις αντιθέσεις και διαφωνίες μας.

Περιμένω τουλάχιστον να δω κοινή παραδοχή της άποψης ότι όλοι έχουμε ελαττώματα, αλλά υπάρχει διάθεση προσαρμογής για την επίτευξη του κοινού καλού.

Όμως, τότε αντιλαμβάνομαι ότι η σημασία που έδωσα ήταν μεγάλη και ξεχείλισε γρήγορα από το ποτήρι της πραγματικότητας. Όλο αυτό το εγκώμιο, το παραμύθι, η προδοσία και η λύτρωση συνθέτουν τη δική μου μόνο εναλλακτική πραγματικότητα.

Έτσι είναι, έτσι θα ναι. Δε δίνουν δεκάρα αν μου ταιριάζουν, αν με πληγώνουν. Αυτοί είναι και δεν ενδιαφέρονται για τις προσωπικές μου προσμονές, ευχές και ανάγκες. Η κατάθλιψη, η θλίψη, η απογοήτευση, το ξέσπασμα, η παραίτηση ακολουθούν ως εξελικτικά βήματα, όπως οφείλουν.

Απογοητεύομαι, στενοχωριέμαι που δεν κατάφερα - πάντα γίνεται προσωπικό - να βρω για ακόμα μια φορά άτομα που να πληρούν τις προδιαγραφές που έθεσα και που εκείνοι που επέλεξα - πάντα υπάρχει και μια δόση επίρριψης της ευθύνης - δε στάθηκαν αντάξιοι των περιστάσεων.

Και ύστερα απλά υποχωρώ. Αποδέχομαι τον ρεαλισμό της ζωής. Μέχρι τώρα πετούσα στο ροζ συννεφάκι μου - ποιος θα με κρίνει γι αυτό; Η αποδοχή, σκληρή και τελεσίδικη, έρχεται να επισφραγίζει τη νέα συνθήκη.

Οι άνθρωποι γύρω μου - μακάρι πάντα να το θυμάμαι - είναι γεμάτοι ελαττώματα, αδυναμίες, πληγές, τραύματα, ιδιαιτερότητες, όπως κι εγώ άλλωστε.

Ο καθένας είναι μοναδικής κοπής χαρτονόμισμα, με άλλη αξία, χρήση και δυναμική. Ο καθένας έχει θετικά και αρνητικά, στοιχεία που θαυμάζω, που μισώ, που μου ταιριάζουν, που με απωθούν. Ο καθένας έρχεται να προσθέσει στο δικό μου σενάριο μια άλλη ιστορία και τροπή. Ο καθένας έχει να μου δώσει κάτι διαφορετικό.

Με κάποιους θα υπάρξει γόνιμη ανταλλαγή και ανάπτυξη συναισθημάτων, με άλλους θα γίνει πρόσκαιρο συνταίριασμα σε ορισμένους μόνο τομείς δραστηριότητάς μας. Με άλλους η επαφή θα είναι εικονική και οι ψυχές μας δε θα καταφέρουν να ακουμπήσουν, θα απωθούνται σαν πόλοι μαγνητών που είναι κατασκευασμένοι να μη συναντηθούν ποτέ.

Σκέφτομαι τι μπορεί να φταίει.

Εγώ ερμηνεύω τα σημάδια τους λάθος και μεταφράζω τις ανάγκες και δυνατότητες τους σε κοινή μας γλώσσα. Εγώ έχω την ανάγκη του ανήκειν, την ανάγκη εύρεσης των ομοίων. Και όταν δεν ικανοποιείται αυτή μου η ανάγκη, προσπαθώ εγώ να την ικανοποιήσω προσδίδοντας ψεύτικα χαρακτηριστικά σε αυτούς που με προσεγγίζουν. Ίσως αυτό οφείλεται στην ανάγκη μου να καλύψω δικές μου ανασφάλειες.

Λένε πως βλέπουμε στους άλλους όσα θα θέλαμε να έχουμε εμείς και πως απογοητευόμαστε από τα αρνητικά τους, αυτά που αποτελούν στοιχεία και της δικής μας ταυτότητας και θυμώνουμε που δεν μπορούμε να απαλλαχτούμε από αυτά – πάντα καθρεφτίζονται στους άλλους οι δικές μας ελλείψεις και φιλοδοξίες. «Απογοητεύτηκα από την ανθρώπινη φύση και δεν ασχολήθηκα άλλο επειδή διαπίστωσα ότι έμοιαζε πολύ με τη δική μου», λέει ο J. P. Donleavy.

Η αποδοχή δημιουργεί νηνεμία, λύτρωση και μια αφοπλιστική σιγή.

Αλλά εγώ δεν ξέρω αν μπορώ να αρκεστώ σε αυτό. Να αποδεχτώ πως ίσως ποτέ δε βρω άτομα που να αφουγκράζονται το είναι μου, να με γεμίζουν και να επενδύουμε ο ένας στον άλλο. Να αποδεχτώ πως πρέπει απλά να συνειδητοποιήσω την ανθρώπινη μας απόσταση, να μην αποζητώ πολλά, να προσαρμόζομαι και να δέχομαι ό,τι ο άλλος έχει να δώσει. Εγώ θέλω - και το θέλω αυτό παίρνει διάσταση γιγαντιαίας καταιγίδας που τα παρασύρει όλα στο πέρασμα της - να συνεχίσω να ψάχνω.

Δεν μπορώ να λέω πια δεν πειράζει, θα αρκεστώ στο λίγο. Δεν μπορώ πια να συγχωρώ συγκαταβατικά. Δεν μπορώ να προσπερνώ τις ανάγκες μου και να τις ρυθμίζω με ό,τι βρίσκω. Μπορεί να συνεχίσω να τρώω τα μούτρα μου για καιρό. Δε θα σταματήσω να αναζητώ, να ενθουσιάζομαι, να απογοητεύομαι και να ψάχνω από την αρχή.

Και μια μέρα – γι’ αυτό να είστε σίγουροι - θα βρω αυτό που ψάχνω.

Όχι το τέλειο. Το ατελές, το όμορφα ατελές που δε δεχτεί να πορευτεί διπλά μου και να είναι περήφανο για τις δικές μου αδυναμίες κι εγώ για τις δικές του, που μπορεί να με πληγώνει και να κάνει λάθη αλλά θα λυπάται γι' αυτά, που θα με σκέφτεται και θα με σέβεται, που θα είναι δίπλα μου και δε θα θέλει να το αλλάξει αυτό με τίποτα. Που δε θα είναι σε βάθρο, αλλά πλάι μου και θα με κρατά.

Η αλήθεια είναι μυστική

Ο κόσμος που ζούμε είναι γεμάτος μυστικά. Εσύ είσαι γεμάτος μυστικά. Μυστικά που ούτε εσύ ο ίδιος δεν τα γνωρίζεις. Ονειρεύεσαι τα βράδια και όταν ξυπνάς έχεις ξεχάσει το όνειρο για να διαφυλάξεις το μυστικό. Μιλάς και δεν λες την αλήθεια για να μην αποκαλυφθεί το μυστικό σου.

Κρύβεις το σημάδι που έχεις στο σώμα σου για να το κρατήσεις μυστικό.

Και έχεις την αφέλεια να πιστεύεις ότι η άποψη που σου πλασάρουν είναι η αλήθεια.

Όχι, φίλε μου. Την αλήθεια την κρύβουν, όπως ακριβώς την κρύβεις κι εσύ. Την αλήθεια την φοβούνται. Γιατί αν μάθεις την αλήθεια, τότε ο κόσμος δεν θα είναι πια ο ίδιος. ‘Άλλωστε αλήθεια ετυμολογικά είναι (α – στερητικό και λήθη) αυτό που δεν ξεχνιέται, κι αν τυχόν μάθεις την αλήθεια δεν πρόκειται να την ξεχάσεις ποτέ.

Νομίζεις ότι ο κόσμος είναι αυτό που βλέπουν τα μάτια σου, μα τα μάτια σου βλέπουν μόνο ότι βρίσκεται σε ορισμένο φάσμα φωτός. Την υπεριώδη ακτινοβολία, τις ακτίνες γ, τις ακτίνες Χ, δεν τις βλέπεις κι όμως υπάρχουν. Εκτός όμως της δεδομένης επιστημονικής ανικανότητας των ματιών σου σε ορισμένα φάσματα, μην ξεχνάς ότι η επεξεργασία της οπτικής εικόνας γίνεται στον εγκέφαλο. Άρα ο εγκέφαλος σου αποφασίζει τι είναι αυτό που βλέπεις. Δηλαδή, βλέπεις το αποτέλεσμα της επεξεργασίας του εγκεφάλου σου και νομίζεις ότι βλέπεις την αλήθεια. Και εκτός αυτού, ο εγκέφαλος εξηγεί τα πάντα σύμφωνα με αυτά που ταιριάζουν στη λογική σου. Ότι δεν ταιριάζει στην λογική σου, το απορρίπτει ως παράλογο και στο εξηγεί ως οφθαλμαπάτη ή φαντασία. Και αυτή τη λογική που απωθεί ως παράλογο ότι δεν της ταιριάζει στην έχουν διδάξει άλλοι, δεν είναι καν δική σου. Οι άλλοι, λοιπόν, σου έχουν μάθει τι να βλέπεις και επομένως αυτό που βλέπεις είναι αυτό που οι άλλοι θέλουν να δεις. Το ίδιο συμβαίνει και με τις άλλες τέσσερις αισθήσεις σου. Ακούς , μυρίζεις , γεύεσαι και πιάνεις ότι σου έχουν μάθει να ακούς, να μυρίζεις, να γεύεσαι και να πιάνεις .

Υπάρχουν στιγμές όμως, που κάποιες αστραπές αλήθειας σκίζουν τον μαύρο ουρανό της λογικής σου και τότε αισθάνεσαι ότι κάτι είδες με το πλάι του ματιού σου. Γυρνάς να το αντικρίσεις κατάματα, αλλά δεν το βλέπεις. Κι όμως είχες αισθανθεί ότι κάτι ήταν εκεί. Αλλά η αστραπή της αλήθειας είναι ορατή μόνο με το πλάι του ματιού, ποτέ κατάματα. Γιατί κατάματα ο φράχτης της λογικής γίνεται πανύψηλος και δεν μπορεί τίποτα να τον διαπεράσει.

Δεν λέω ότι είναι εύκολο να αντικρίσεις την αλήθεια. Λέω όμως, ότι αξίζει να προσπαθήσεις. Και το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνεις είναι να αμφισβητήσεις ότι νομίζεις πως είναι αλήθεια.

Σε έχουν εξαπατήσει οι άρχοντες της καθημερινότητας και σε έχουν κάνει υπηρέτη της “κοινής” λογικής. Μα εσύ δεν είσαι κοινός, είσαι μοναδικός. Και το ξέρεις, το αισθάνεσαι, βλέπεις τα σημάδια, αλλά φοβάσαι να ξεκινήσεις . Φοβάσαι γιατί ξέρεις ότι τον δρόμο της αλήθειας τον διασχίζεις μόνος σου . ΨΕΜΑΤΑ. Οι άλλοι έχουν ήδη ξεκινήσει. Σε περιμένουν.

Υ.Γ. Αν κάποια στιγμή νοιώσεις ένα φιλικό άγγιγμα στην πλάτη και γυρίσεις πίσω σου και δεν δεις κανέναν, μην ανησυχήσεις. Θα είμαι εγώ που θα σου υπενθυμίζω ότι ήρθε η ώρα να ξεκινήσεις.

“Διάβαζε όχι για ν’ αντιλέγεις,
να αμφισβητείς, ν’ αναιρείς, να διαψεύδεις και
ανασκευάζεις, όχι για να πιστεύεις,
και να τα παίρνεις όλα για αλήθεια,
άλλα για να κρίνεις και να εκτιμάς σωστά την
κατάσταση και να σκέφτεσαι
σαν λογικός άνθρωπος”.

Η κλεψύδρα της ζωής

Τριγυρνάνε πολύ καιρό στο μυαλό μου οι λέξεις επιφάνεια, χρόνος, πρέπει.. Προσπαθώ να καταλάβω. αλλά δεν τα καταφέρνω καλά.

Οι άνθρωποι έχουμε τόση ανάγκη ο ένας τον άλλον... για ένα άγγιγμα, μια λέξη, μια αγκαλιά, για να μοιραστούμε το συναίσθημα- ευχάριστο και στενάχωρο- κι αντί γι’ αυτό δημιουργούμε τείχη ψηλά τείχη... μην τυχόν και μας δουν... μην τυχόν και μας νιώσουν... φοβόμαστε να είμαστε καλά μην τυχόν και... μας ζηλέψουν και μας κάνουν κακό... μας εκμεταλλευτούν... φοβόμαστε να μην είμαστε καλά μην τυχόν και μας λυπηθούν και φυσικά, δεν αντέχουμε τον οίκτο κανενός, πολύ μεγάλη η αξιοπρέπεια μας για να το αντέξει αυτό και η αλήθεια είναι πως σαφώς μπορεί να συμβούν αυτά.

Και υπάρχει κι άλλος φόβος, αδιαφορία λέγεται, ποιος ενδιαφέρεται για το πώς νιώθω, για το τι θέλω, ας μη δώσω καλύτερα τροφή για σχόλια. Ας κλείσω καλά το κλουβί μου, χρυσό κατά προτίμηση έτσι για να αρέσει καλύτερα ή μαύρο; Για να έχω περισσότερους οπαδούς μιας και το μαύρο έλκει το δικό μου μαύρο, αυτό που περίτεχνα καλύπτει το δικό σου και μετά... και μετά, πιο καλή η μοναξιά, μια μοναξιά όμως που δεν αντέχω, που με πνίγει, όχι μια κι έξω, αλλά, αργά-αργά και βασανιστικά ρουφάει το οξυγόνο μου, ρουφάει το αίμα μου, ρουφάει εμένα ολόκληρο, μέχρι να με καταπιεί, μέχρι να μην υπάρχω πια... και τότε είναι πια αργά.

Κρυβόμαστε πίσω από λέξεις, πολλές, αμέτρητες, κενές, πίσω από γενικότητες που δεν ενδιαφέρουν ούτε εμάς τους ίδιους. Δίνουμε αξία σε πράγματα χωρίς αξία.. και το πιο σημαντικό όλων το μηδενίζουμε χωρίς δεύτερη σκέψη.

ΧΡΟΝΟΣ

Κανείς δεν ξέρει πότε θα είναι ο τελευταίος κόκκος άμμου της δικής του κλεψύδρας κι όμως τον σπαταλάμε σα να μην έχει καμία αξία, τον κοστολογούμε μηδέν, το απόλυτο μηδέν, με εξαίρεση τη δουλειά μας που τότε ποτέ η πληρωμή του δε μας είναι ικανοποιητική, τότε έχουμε τη γνώση πως δουλεύουμε ”τσάμπα” αλλά τι να κάνουμε... εκεί μας “κατάντησαν” αυτοί, οι άλλοι,θα μας πεθάνουν, αυτοί οι άλλοι ευθύνονται για όλα..

Τα πράγματα σαφώς και θα έπρεπε να ήταν αλλιώς, δηλαδή, θα έπρεπε το αφεντικό να μου μιλούσε γλυκά και τρυφερά, ο σύντροφος/σύζυγος να μη ροχάλιζε, ο εργοτέλης να κέρδιζε το πρωτάθλημα, να μην είχα αρχή φαλάκρας τόσο νωρίς, και το παιδί να διάβαζε τα μαθήματά του χωρίς παρακάλια, να ήμουν πιο ψηλός, να ήταν πιο μεγάλο το σπίτι μου, να μην είχα τόσο ανάξιους εργαζόμενους, να είχα κι ένα εξοχικό κάπου κι αν το έχω ας έχω κι ένα δεύτερο κάπου αλλού. Και κάθε ΠΡΕΠΕΙ σκάει μέσα στο κεφάλι μας πιάνει όλο τον τόπο αυτό το ανικανοποίητο, ο θυμός, η αυτοδικαίωση, τόσο που να μη χωρά καμιά ευτυχισμένη σκέψη, κανένα βαθύ γαλήνεμα.

Ίσως η πιο βαθιά σύνδεση με τη ζωή βρίσκεται στην τέχνη να είσαι ανοιχτός στα λάθη, να μη σου πω και θετικός ακόμα. Πάψε να θεωρείς πως τα ξέρεις όλα,  άρχισε να ακούς πρώτα το μέσα σου και μετά τους άλλους, από τον πιο μικρό μέχρι τον πιο μεγάλο, άφησε χώρο στην ψυχή και στο μυαλό σου για το διαφορετικό, επίλεξε εσύ αυτό που σου ταιριάζει και κάνε το δικό σου, απόλαυσε το.

Κάποτε έβλεπα με τρόμο τα χρόνια μου και νόμιζα φτάνοντάς τα θα ήμουν γέρος. Τι λάθος, μιας και σήμερα, μια ανάσα μόλις μακριά, αισθάνομαι πιο νέος και πολύ πιο τολμηρός από τα 20 μου. Ξεκινώντας τη δουλειά μου είχα απαιτήσεις για το πώς θα ’πρεπε να πάει.. Για το πώς θα πρέπει να είναι η ζωή μου σήμερα. Αναθεώρησα πολλές φορές τις απόψεις μου, και σήμερα, μπορώ να πω πως αν είχα εκείνα που ονειρευόμουν τότε πιθανόν να ήμουν δυστυχής. Πιθανόν και όχι, δεν θα μάθω ποτέ! Εκ των υστέρων μπορώ να δω πώς κάποιες αστοχίες μου με βοήθησαν κιόλας.

Είναι εξαιρετικό έως και απαραίτητο να έχεις την πόρτα σου ανοιχτή σε μια άλλη οπτική, να συνειδητοποιείς πως κάποιες προσδοκίες σου δεν είναι παρά κοινωνικά μικρόβια, στερεότυπα τσιμπούρια, που κάνουν το μυαλό και τη ζωή σου κολλημένη στο λίγο.

Η ζωή, πιστεύω, ξεκινά από το σημείο όπου λες... στάσου, μήπως κάνω λάθος; Μήπως μπορώ να σκεφτώ διαφορετικά; Μήπως θα μπορούσα να το πάρω αλλιώς; H ζωή προχωρά από εκεί που καταλαβαίνεις πως τα λάθη, τα δύσκολα, τα απρόοπτα, τα άστοχα ξεκλειδώνουν τις πιο βαθιές σου δυνατότητες… ή τα μεγαλύτερα σκοτάδια σου..

Εσύ δημιουργείς το μονοπάτι κι ας νομίζεις πως αυτό σε πλάθει.. Σημασία δεν έχει τόσο πολύ τι ζεις αλλά πώς βιώνεις το κάθε τι. Μπορείς να ζεις τη ζωή σου μέσα στην γκρίνια και τη μιζέρια για όλα τα κακά που σε βρήκαν, αλλά μπορείς να επιλέξεις να εκμεταλλευτείς τον χρόνο για να ζήσεις.

Δώσε την ενέργειά σου για την επίλυση των προβλημάτων σου κι όσα δε λύνονται μάθε να ζεις με αυτά. Σταμάτα την μόνιμα αρνητική κριτική και την κινδυνολογία γιατί αυτό δεν είναι ειλικρίνεια ούτε και σοφία.

Πριν καν τελειώσω το κείμενο εγώ μπορεί να μην υπάρχω για να ακούσω το σ’ αγαπώ σου, να νιώσω την αγκαλιά σου, να μοιραστείς την χαρά σου, τους προβληματισμούς σου, ή μπορεί να μην υπάρχεις εσύ για λάβεις αυτά που έχω εγώ να σου δωσω, αν δεν σου κάνω φύγε.

Ψάξε να βρεις αυτό που γεμίζει την ψυχή σου.. που σε κρατάει ζωντανό και τρέξε εκεί. Τώρα. Μην χάνεις άλλο χρόνο εδώ. Μην σπαταλάς χρόνο να με αλλάξεις. Άλλαξε εσύ ή αποδέξου το διαφορετικό μου.. ιδανικά αγάπησε με γι’ αυτό, αν δεν μπορείς ή δεν θες είναι εντάξει.. Τρέξε γρήγορα εκεί που νιώθεις πως η ψυχή σου ηρεμεί κι αν ακόμα δεν το έχεις βρει ψαξ’ το. Υπάρχει σίγουρα! Κι αν νιώθεις αλλιώς, άρχισε να ψάχνεις μέσα σου. Ψάξε. κι αν δεν μπορείς μόνος σου αποδέξου το και ζητά βοήθεια και όταν το μέσα σου ηρεμήσει τότε θα δεις πως μέσα στα τόσα δισεκατομμύρια ανθρώπων της γης σίγουρα μπορείς να φτιάξεις τον δικό σου κόσμο για να νιώθεις καλά..

Μην το καθυστερείς γιατί η κλεψύδρα έχει γυρίσει και η επόμενη στιγμή μπορεί να μην υπάρχει, είναι πολύ πιθανόν να μην υπάρχει μετά κι επειδή δεύτερη ζωή δεν έχει κάνε ότι καλύτερο μπορείς για να την απολαύσεις!!! Όταν πεθάνω όσες ενοχές και να γεμίσεις, ο χρόνος δεν θα γυρίσει πίσω..

Ονειρέψου τώρα τη ζωή σου σαν ένα κάδρο και αφού ζωγραφίσεις εσένα πρώτα μέσα κάνε χώρο και για μένα, μόνο αν θέλεις, όχι για να με μουτζουρώνεις κάθε μέρα αλλά για να μου δίνεις χρώμα, αφού το φτιάξεις να είσαι διατεθειμένος κάθε στιγμή να το αλλάξεις.. γιατί η ομορφιά της ζωής είναι πως δεν ξέρεις ποτέ τι σου επιφυλάσσει η επόμενη στιγμή.. Κι αν την επόμενη στιγμή πέσεις, είναι εντάξει.. Σήκω. Πάρε όσο χρόνο χρειάζεσαι αρκεί να μην παραιτείσαι από τη ζωή.

Ζήσε την θλίψη σου, ζήσε τον φόβο σου, τον θυμό σου, όπως την χαρά σου, μόνο μη μιζεριάζεις. Είμαι εδώ, αν το θες, για να σταθώ πλάι σου. Ίσως να μπορώ να σε βοηθήσω να βρεις και τρόπο να σηκωθείς, αλλά δεν είμαι εδώ για να γίνω ο κάδος των απορριμμάτων σου, του ανεξέλεγκτου θυμού σου, προς όλους και όλα με επίκεντρο εσένα για να κοκορεύεσαι ως ο καλύτερος.. Δεν είσαι ο καλύτερος, ούτε εσύ ούτε κι εγώ.

Γίνε σημαντικός για σένα, μπορείς να γίνεις πολύ σημαντικός και για μένα, κι αυτό σίγουρα δεν θα γίνει γιατί όλος ο υπόλοιπος κόσμος είναι σκάρτος, δε με αφορά αυτός ο κόσμος και ξέρεις και κάτι; Αυτός που για σένα είναι σκάρτος για κάποιον άλλον είναι σημαντικός, γιατί του έβγαλε το δικό του όμορφο κομμάτι, γιατί πιθανόν αυτό που δεν αντέχεις εσύ σε μένα, εγώ και κάποιος άλλος μπορεί να το αγαπάμε, ακόμα και να το θαυμάζουμε.

Αποδέξου αυτό λοιπόν και σταματά να ασχολείσαι με το πώς πρέπει να είναι ο κόσμος όλος και επικεντρώσου σε σένα που οφείλεις να σε αγαπάς και σε μένα που λες πως αγαπάς, γιατί ξέρεις και κάτι ακόμα; μπορεί κι εγώ να σ’ αγαπώ χωρίς να χρειάζεται να είσαι καλύτερος από κάποιον άλλον, άλλωστε δεν έχουν όλες οι ερωτήσεις απαντήσεις. Κι εγώ μπορεί να σ’ αγαπώ γιατί απλώς σε αγαπώ κι αυτό να είναι αρκετό για να βγάζω μαζί σου ένα από τα ομορφότερα κομμάτια του εαυτού μου.

Και ανάμεσα σε όλες αυτές τις σκέψεις σηκώνω το κεφάλι και το βλέμμα μου χάνεται στο ατελείωτο γαλάζιο, ήρθε η ώρα να χωθώ στην αγκαλιά του...

Καλή συνέχεια σε όλους!

Παντού τ’ ανθρώπινα προβλήματα, παρ’ όλο που φαινομενικά δε μοιάζουν, στην πραγματικότητα είναι λίγο πολύ ίδια

Όταν ταξιδεύει κανείς βλέπει πεντακάθαρα ότι παντού τ’ ανθρώπινα προβλήματα, παρ’ όλο που φαινομενικά δε μοιάζουν, στην πραγματικότητα είναι λίγο πολύ ίδια. Τα προβλήματα της βίας και το πρόβλημα της ελευθερίας το πρόβλημα της δημιουργίας μιας πραγματικής και καλύτερης σχέσης μεταξύ των ανθρώπων έτσι ώστε να μπορούν να ζουν ειρηνικά, με κάποια αξιοπρέπεια και να μην είναι διαρκώς σε σύγκρουση ούτε με τον εαυτό τους ούτε με τους γειτόνους τους. Υπάρχει ακόμα το πρόβλημα της φτώχειας, της πείνας και της ολοκληρωτικής απελπισίας των φτωχών, που βλέπει κανείς σ’ ολόκληρη την Γη. Και υπάρχει το πρόβλημα, σε κάθε χώρα, της ευημερίας. Όπου υπάρχει ευημερία χωρίς λιτότητα- υπάρχει βία- υπάρχει κάθε μορφή ανήθικης χλιδής ή μια εντελώς διεφθαρμένη και ανήθικη κοινωνία.

Υπάρχει το θέμα της αγάπης και του θανάτου. Τόσα πολλά προβλήματα που συνδέονται το ένα με τ’ άλλο. Ο ομιλητής δεν εκπροσωπεί κανένα σύστημα θεωρητικής σκέψης ή ιδεολογίας. Αν μπορούμε να κουβεντιάσουμε μαζί τα πολλά αυτά προβλήματα, όχι όπως τα συζητάει κανείς με έναν εμπειρογνώμονα ή μ’ έναν ειδικό -γιατί ο ομιλητής δεν είναι ούτε το ένα ούτε τ’ άλλο- τότε ίσως μπορέσουμε να πετύχουμε μια σωστή επικοινωνία. Αλλά έχετε στο νου σας ότι η λέξη δεν είναι το πράγμα, και ότι η περιγραφή, όσο λεπτομερειακή, περίτεχνη, ορθολογιστική και όμορφη κι αν είναι, δεν είναι εκείνο που περιγράφεται.

Υπάρχουν οι εντελώς χωριστοί κόσμοι, οι ιδεολογικές διαιρέσεις.

Αυτές οι ιδεολογίες έφεραν πολέμους. Παρ’ όλο που μπορεί να υπάρχει θρησκευτική ανοχή, αυτή φτάνει μόνο ως ένα σημείο. Μετά απ’ αυτό: η καταστροφή, η μισαλλοδοξία, η βαρβαρότητα, η βία -οι θρησκευτικοί πόλεμοι. Παρόμοια, υπάρχουν οι εθνικές και φυλετικές διαιρέσεις, που έχουν προκληθεί από ιδεολογίες, ο μαύρος εθνικισμός και οι διάφορες φυλετικές εκφράσεις.

Υπάρχει καμιά δυνατότητα να ζήσει κανείς σ’ αυτό τον κόσμο χωρίς βία, ελεύθερα, ενάρετα; Η ελευθερία είναι απολύτως αναγκαία· όχι όμως η ελευθερία του να κάνει ο καθένας ό,τι θέλει, γιατί ο καθένας είναι διαμορφωμένος -είτε ζει σ’ αυτή τη χώρα είτε οπουδήποτε αλλού- είναι διαμορφωμένος από την κοινωνία του, από την παιδεία του, από την όλη δομή της σκέψης του. Είναι δυνατό να είναι κανείς ελεύθερος απ’ αυτή τη διαμόρφωση, όχι ιδεολογικά, όχι σαν μια ιδέα, αλλά πραγματικά και άμεσα, ψυχολογικά, εσωτερικά ελεύθερος; Αλλιώς, δε βλέπω πώς μπορεί να υπάρξει δημοκρατία ή σωστή συμπεριφορά. Και πάλι, η έκφραση «σωστή συμπεριφορά» έχει υποτιμηθεί, αλλά ελπίζω ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις λέξεις για να μεταδώσουμε το νόημα χωρίς να το μειώνουμε.

Η ελευθερία δεν είναι ιδέα. Μια φιλοσοφία περί ελευθερίας δεν είναι ελευθερία. Ή είσαι ελεύθερος ή δεν είσαι. Είσαι φυλακισμένος, όσα στολίδια κι αν έχει η φυλακή, και ο φυλακισμένος είναι ελεύθερος μόνον όταν δεν είναι πια στη φυλακή. Η ελευθερία δεν είναι η κατάσταση ενός νου αιχμάλωτου της σκέψης. Η σκέψη δεν μπορεί ποτέ να είναι ελεύθερη. Η σκέψη είναι ανταπόκριση της μνήμης, της γνώσης και της εμπειρίας. Είναι πάντοτε προϊόν του παρελθόντος και δεν μπορεί με κανένα τρόπο να φέρει ελευθερία, γιατί η ελευθερία είναι κάτι που είναι στο ζωντανό ενεργό παρόν, στην καθημερινή ζωή. Η ελευθερία δεν είναι ελευθερία από κάτι -η ελευθερία από κάτι είναι απλή αντίδραση.

Γιατί ο άνθρωπος έδωσε τόσο εξαιρετική σημασία στη σκέψη; Στη σκέψη που διατυπώνει μια έννοια και που σύμφωνα μ’ αυτήν προσπαθεί να ζήσει. Η διατύπωση ιδεολογιών και η προσπάθεια συμμόρφωσης σ’ αυτές τις ιδεολογίες είναι κάτι που παρατηρείται σ’ ολόκληρο τον κόσμο.

Ο άνθρωπος έδωσε πάντοτε στη σκέψη μια τέτοια φοβερή σημασία και σπουδαιότητα. Όσο πιο εξειδικευμένη, όσο πιο εκλεπτυσμένη είναι η σκέψη, τόσο αποκτά μεγαλύτερη σημασία. Ρωτάμε λοιπόν: μπορεί ποτέ η σκέψη να λύσει τα ανθρώπινα προβλήματά μας;

Υπάρχει το πρόβλημα της βίας, όχι μόνο στη φοιτητική εξέγερση στο Παρίσι, τη Ρώμη, το Λονδίνο και την Κολομβία, εδώ και στον υπόλοιπο κόσμο, αλλά κι αυτή η εξάπλωση του μίσους και της βίας, ο μαύρος ενάντια στον άσπρο, ο Χριστιανός, ο Ινδουιστής ενάντια στο Μουσουλμάνο. Υπάρχει η απίστευτη βαρβαρότητα και η τρομακτική βία που κουβαλούν οι ανθρώπινες καρδιές, παρ’ όλο που εξωτερικά έχουν διαπαιδαγωγηθεί, έχουν διαμορφωθεί έτσι ώστε να επαναλαμβάνουν προσευχές ειρήνης. Τα ανθρώπινα όντα είναι εκπληκτικά βίαια.

Αυτή η βία είναι αποτέλεσμα πολιτικών και φυλετικών διαιρέσεων και θρησκευτικών διακρίσεων. Αυτή τη βία, που είναι τόσο βαθιά ριζωμένη σε κάθε ανθρώπινο ον, μπορεί άραγε κανείς να την μετασχηματίσει πραγματικά, να την αλλάξει ολοκληρωτικά, έτσι ώστε να ζήσει ειρηνικά; Είναι ολοφάνερο ότι αυτή τη βία την κληρονόμησε ο άνθρωπος από το ζώο κι από την κοινωνία στην οποία ζει. Ο άνθρωπος παραδίνεται στον πόλεμο, ο άνθρωπος αποδέχεται τον πόλεμο σαν τρόπο ζωής. Ίσως να υπάρχουν μερικοί ειρηνιστές εδώ κι εκεί που κουβαλάνε αντιπολεμικά συνθήματα, αλλά υπάρχουν εκείνοι που αγαπούν τον πόλεμο κι έχουν και τους αγαπημένους τους πολέμους! Υπάρχουν εκείνοι που ίσως δεν επιδοκιμάζουν τον πόλεμο του Βιετνάμ αλλά θα πολεμούσαν για κάτι άλλο, θα έκαναν κάποιο άλλο είδος πολέμου. Ο άνθρωπος έχει στην πραγματικότητα αποδεχτεί τον πόλεμο, δηλαδή τη σύγκρουση, όχι μόνο μέσα του αλλά και έξω απ’ αυτόν, σαν έναν τρόπο ζωής.

Αυτό που είναι το ανθρώπινο ον συνολικά, τόσο στο συνειδητό όσο και στα βαθύτερα στρώματα της συνείδησής του, παράγει μια κοινωνία με την αντίστοιχη δομή- είναι ολοφάνερο. Και ξαναρωτάει κανείς: είναι δυνατόν ο άνθρωπος, που έχει αποκτήσει συνήθειες μέσα από την εκπαίδευση, μέσα από την αποδοχή του κοινωνικού κανόνα και της κοινωνικής κουλτούρας, είναι δυνατό να κάνει μια βαθιά ψυχολογική επανάσταση μέσα στον ίδιο του τον εαυτό- όχι απλώς μια εξωτερική επανάσταση.

Είναι δυνατό να επιφέρει κανείς άμεσα μια ψυχολογική επανάσταση; Όχι χρονικά, όχι βαθμιαία, γιατί δεν υπάρχει χρόνος- όταν το σπίτι καίγεται δεν συζητάτε να σβήσετε σιγά-σιγά τη φωτιά, δεν έχετε χρόνο, ο χρόνος είναι αυταπάτη. Τι λοιπόν θα κάνει τον άνθρωπο ν’ αλλάξει; Τι θα κάνει εσάς ή εμένα, σαν ανθρώπινα όντα, ν’ αλλάξουμε; Το κίνητρο, που είναι είτε η ανταμοιβή είτε η τιμωρία; Αυτό το έχουμε προσπαθήσει. Οι ψυχολογικές ανταμοιβές, η υπόσχεση του παραδείσου, η τιμωρία της κόλασης, έχουν δοθεί σε αφθονία κι απ’ ό,τι φαίνεται ο άνθρωπος δεν άλλαξε, εξακολουθεί να είναι ζηλόφθονος, άπληστος, βίαιος, προληπτικός, γεμάτος φόβο, κλπ. Το κίνητρο και μόνο, είτε δίνεται εξωτερικά είτε εσωτερικά, δε φέρνει καμιά ριζική αλλαγή. Η αναζήτηση- μέσα από ανάλυση- του λόγου που ο άνθρωπος είναι τόσο βίαιος. τόσο γεμάτος φόβο, τόσο πολύ κτητικός, ανταγωνιστικός, τόσο βίαια φιλόδοξος – πράγμα που είναι πολύ εύκολο- αυτή η αναζήτηση θα φέρει καμιά αλλαγή; Προφανώς όχι. Ούτε αυτή η ανακάλυψη του κινήτρου. Τότε τι θα φέρει την αλλαγή; Τι θα φέρει, όχι βαθμιαία αλλά άμεσα, την ψυχολογική επανάσταση; Αυτό μου φαίνεται, πως είναι το μοναδικό ζήτημα.

Από την άλλη μεριά της πόρτας κάθε φόβου υπάρχουν πανέμορφα δώρα

Ορίστε μια πανίσχυρη ιδέα που θα μπορούσε να φέρει επανάσταση στον τρόπο που εργάζεστε και ζείτε- αρκεί να την ενσωματώσετε στο επίπεδο του DNA σας: Η ζωή σας θα διαστέλλεται ή θα συστέλλεται σε άμεση αναλογία με την προθυμία σας να προχωρήσετε κατά μέτωπο προς τα πράγματα που φοβάστε. Αν απαλλαγείτε από τους φόβους σας, θα ξεχωρίσετε. Αν το βάλετε στα πόδια μπροστά τους, θα ζαρώσετε μπροστά στο μεγαλείο.

Μου θυμίζει κάτι που έγραψε ο Φρανκ Χέρμπερτ στο Dune: “Δεν πρέπει να φοβάμαι. Ο φόβος σκοτώνει το μυαλό. Ο φόβος είναι ο μικρός θάνατος που φέρνει τον ολικό αφανισμό. Θα αντιμετωπίσω τον φόβο μου. Θα τον αφήσω να περάσει από πάνω μου και από μέσα μου. Και όταν περάσει θα στραφώ στο εσωτερικό μάτι μου για να δω τον δρόμο του. Εκεί όπου θα έχει πάει ο φόβος δεν θα υπάρχει τίποτε. Μόνο εγώ θα παραμείνω”.

Είναι εκπληκτικό τι συμβαίνει όταν αντιμετωπίζετε μια κατάσταση που σας κάνει να νιώθετε αμηχανία/ανασφάλεια/φόβο και, αντί να σπεύσετε προς μια εικονική έξοδο κίνδυνου, παραμένετε δυνατοί και κάνετε αυτό που γνωρίζετε ότι πρέπει να κάνετε. Πρώτα πρώτα συνειδητοποιείτε ότι ο φόβος ήταν κυρίως μια ψευδαίσθηση. Δεύτερον, αποκομίζετε κάποια αναπάντεχη ανταμοιβή για το θάρρος σας επειδή από την άλλη μεριά της πόρτας κάθε φόβου υπάρχουν πανέμορφα δώρα: προσωπική ανάπτυξη, αυτοπεποίθηση και σοφία. Το έχω δει ξανά και ξανά.

Υποθέτω πως είναι κάποιος νόμος της ζωής. Τρέξτε, λοιπόν καταπάνω στον φόβο σας. Αρχίστε από τα πιο απλά. Αργά και σταθερά, πάντα θα κερδίζετε τον αγώνα σας. Και παρατηρήστε την επιτυχία που τόσο δίκαια σας αξίζει καθώς θα αρχίζει να ανατέλλει – όταν θα τη χρειάζεστε περισσότερο.

Πόσο υπερόπτες μας επιτρέπει η ζωή να είμαστε;

Ταπεινότητα δεν σημαίνει να έχεις μικρή ιδέα για τον εαυτό σου, αλλά να ασχολείσαι με τον εαυτό σου λιγότερο

Υπό αυτή την έννοια, η ταπεινότητα ισοδυναμεί με την ανθρώπινη κατάσταση. Δεν έχει καμία σχέση με την υψηλή ή χαμηλή αυτοεκτίμηση, αλλά με την αναγνώριση του γεγονότος ότι είμαστε ένα από τα επτάμιση δισεκατομμύρια κύματα στον ωκεανό της ζωής και ότι κανείς μας δεν είναι περισσότερο ή λιγότερο σημαντικός από τους άλλους.

Χωρίς να χρειάζεται να κάνω οτιδήποτε γι΄ αυτό, ο ήλιος ανατέλλει το πρωί και το βράδυ βγαίνουν τα άστρα.

Προτού ακόμα σηκωθώ από το κρεβάτι, η Γη έχει εκτελέσει το ένα τρίτο της περιστροφής της γύρω από τον άξονά της και επτάμιση δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν κάνει ό,τι καλύτερο μπορούν για να γίνουν πιο ευτυχισμένοι και να μετριάσουν τον πόνο τους.

Και αφού δεν είμαι εγώ υπεύθυνος, μπορώ να χαλαρώσω και να απολαύσω τη ζωή. Δεν δειλιάζω συνειδητοποιώντας ότι είμαι αδύναμος – ή ακόμα και απόλυτα ανίσχυρος – μπροστά στις δυνάμεις που είναι πολύ ανώτερες από τις δικές μου, αλλά, αντίθετα, νιώθω ελεύθερος.

Ελεύθερος να απολαμβάνω τη ζωή όταν τα πράγματα εξελίσσονται σύμφωνα με τις επιθυμίες μου, αλλά και να επιδεικνύω στωικότητα και αξιοπρέπεια όταν καλούμαι να διαχειριστώ δυσκολίες.

Ελεύθερος να αγαπώ και να βοηθώ τους ανθρώπους όταν συμπεριφέρονται όπως θα ήθελα, αλλά και να εξακολουθώ να τους αγαπώ και να τους βοηθώ όταν η συμπεριφορά τους δεν είναι η επιθυμητή.

Ελεύθερος να δημιουργήσω τη ζωή των ονείρων μου όταν τα πράγματα φαίνονται εύκολα, αλλά και ελεύθερος να συνεχίσω να κινούμαι προς αυτή την κατεύθυνση ή να παραιτηθώ και να χαράξω νέα πορεία όταν τα πράγματα φαίνονται δύσκολα.

Τελικά, αυτό μου φαίνεται ότι είναι στον πυρήνα κάθε επιθυμίας μας: η ελευθερία να απολαμβάνουμε τη ζωή μας και να συνεισφέρουμε στο Όλον, τόσο στα εύκολα όσο και στα δύσκολα, με όποιο τρόπο μπορούμε και για όσο καιρό βρισκόμαστε εδώ.

Το πώς θα καταλήξουν τα πράγματα δεν είναι στο χέρι μας. Ποτέ δεν ήταν στο χέρι μας. Αν όμως βάλουμε κι εμείς το λιθαράκι μας και παίξουμε τον ρόλο μας, είναι απίστευτο πόσο μακριά μπορούμε να πάμε.

Μερικές φορές το πεπρωμένο...

Μερικές φορές το πεπρωμένο είναι σαν μια μικρή αμμοθύελλα που αλλάζει συνεχώς κατεύθυνση. Κι εσύ μπορεί να αλλάξεις κατεύθυνση αλλά η αμμοθύελλα σε κυνηγάει. Στρίβεις ξανά, η αμμοθύελλα όμως σ’ ακολουθεί και συνεχίζεις ακατάπαυστα, σαν να χορεύεις έναν δυσοίωνο χορό με τον θάνατο, λίγο πριν ξημερώσει. Γιατί; Επειδή αυτή η αμμοθύελλα δεν ήρθε από κάπου μακριά, δεν είναι κάτι που δεν έχει σχέση με σένα.

Αυτή η αμμοθύελλα είσαι εσύ. Βρίσκεται μέσα σου. Έτσι, δεν έχεις παρά να της παραδοθείς, να μπεις μέσα της, να κλείσεις τα μάτια σου και να βουλώσεις τα αυτιά σου, για να μην περάσει μέσα σου η άμμος, και βήμα βήμα να τη διασχίσεις. Δεν υπάρχει ήλιος εκεί, ούτε φεγγάρι, ούτε πυξίδα, καμία αίσθηση του χρόνου. Μόνο η υπέροχη λευκή άμμος που στροβιλίζεται και υψώνεται ψηλά στον ουρανό σαν σκόνη από κονιορτοποιημένα οστά. Μια τέτοια αμμοθύελλα πρέπει να φανταστείς.

Και πρέπει στ’ αλήθεια να περάσεις μέσα από αυτή την άγρια, μεταφυσική, συμβολική αμμοθύελλα. Ανεξάρτητα από το πόσο μεταφυσική ή συμβολική είναι, εσύ μην κάνεις το λάθος και την παραβλέψεις: θα σε χαρακώσει βαθιά, σαν χίλια ξυραφάκια. Εκεί πολλοί θα ματώσουν, αλλά θα ματώσεις κι εσύ. Καυτό κόκκινο αίμα. Το αίμα τούτο θα βάψει τα χέρια σου, αίμα δικό σου και των άλλων.

Και μόλις η θύελλα κοπάσει, δε θα θυμάσαι πώς κατάφερες να τη διασχίσεις, πώς κατάφερες να επιζήσεις. Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζεις πως η θύελλα κόπασε. Ένα όμως είναι βέβαιο. Όταν βγεις από κει μέσα, δε θα είσαι το ίδιο άτομο με εκείνο που μπήκε. Περί αυτού πρόκειται.

Όταν πάψουμε να προσδοκούμε, θα τα έχουμε όλα

Ο Βούδας έγραψε κάποτε: «Όταν πάψουμε να προσδοκούμε, θα τα έχουμε όλα». Αν δεν περιμένουμε τίποτα, μας ευχαριστεί το καθετί. Όταν, όμως, έχουμε προσδοκίες, άσχετα με το πόσες απ’ αυτές ικανοποιούνται, έχουμε την τάση να προσδοκούμε όλο και περισσότερα. Μπορούμε να ελπίζουμε ότι όλοι θα μας αγαπούν, αλλά δεν πρέπει να περιμένουμε ότι θα το κάνουν κιόλας. Συνειδητοποιώντας το, απελευθερώνουμε τον εαυτό μας και τους άλλους από την υποχρέωση να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες μας. Οι άνθρωποι που λένε, «Πρέπει να μ’ αγαπάς, είμαι η γυναίκα σου, ο άντρας σου, η μητέρα σου, ο αδερφός σου, ο εραστής σου κτλ.», ξεχνούν ότι η αγάπη προσφέρεται μόνον ελεύθερα. Άσχετα με το πόσο πολύ την απαιτούμε, θα ‘ρθει μόνον όταν προσφερθεί ελεύθερα.

Οι περισσότεροι δημιουργούμε σχέσεις, έχοντας ένα προκαθορισμένο πλαίσιο προσδοκιών, που συνέχεια συσσωρεύονται και περιμένουν το κατάλληλο πρόσωπο να τις ικανοποιήσει. Αν ο κατάλογος είναι μακρύς και οι απαιτήσεις αυστηρές, η αναμονή μπορεί να διαρκέσει μια ολόκληρη ζωή. Και μόνο η ιδέα ότι περιμένουμε από τους άλλους να συμπεριφερθούν κατά έναν προκαθορισμένο τρόπο ή να ανταποκριθούν σε μια προκατασκευασμένη εικόνα, τους στερεί το πολυτιμότερο προτέρημά τους, τη μοναδικότητά τους και τους κατατάσσει στην κατηγορία εμπορεύματος.

Αυτό που μας προσελκύει στους άλλους είναι, συνήθως, τα προτερήματα που τους καθιστούν μοναδικούς. Αντί, λοιπόν, ν’ απολαμβάνουμε τη μοναδικότητά τους, προσπαθούμε να τους κατατάξουμε σε κατηγορίες και περιμένουμε απ’ αυτούς να συμπεριφερθούν ανάλογα. Πόσο καλύτερα θα ήταν, αν ξεχνούσαμε τις προσδοκίες μας και συναναστρεφόμασταν τα άτομα που αγαπούμε γι’ αυτό που είναι. Άτομα αξιόλογα, μοναδικά κι ανεπανάληπτα!

Οι δάσκαλοι πρέπει ν’ αποφεύγουν σταθερά την μετάδοση προκαθορισμένων εννοιών στους σπουδαστές τους, για τον απλούστατο λόγο, ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο, τις μετατρέπουν σε αυτό-ικανοποιούμενες προφητείες. Περιμένοντας από τους σπουδαστές να λειτουργήσουν κατά έναν ορισμένο τρόπο, ανάλογο με τη φυλή τους, την εμφάνισή τους, την οικογενειακή τους κατάσταση ή την καταγωγή τους, τους αναγκάζουμε να παίζουν μόνιμα το ρόλο που τους έχει ανατεθεί και, κατά συνέπεια, δεν μπορούν να είναι ο εαυτός τους.

Για ν’ αποφύγουμε τη μοιραία απογοήτευση που προκαλούν οι ανεκπλήρωτες επιθυμίες, θα πρέπει να έχουμε προσδοκίες μόνον από τον εαυτό μας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, θ’ αφήσουμε ελεύθερους τους άλλους να είναι ο εαυτός τους, ενώ εμείς θα επεκτείνουμε και θα τελειοποιούμε τις δυνατότητές μας.

ΤΟ ΑΥΓΟ ΤΟΥ ΚΟΛΟΜΒΟΥ

Ο Χριστόφορος Κολόμβος ανακάλυψε την Αμερική στις 12 Οκτωβρίου του 1492. Είχε αφιερώσει τα προηγούμενα 18 χρόνια στο σχεδιασμό του ταξιδιού και είχε εναποθέσει όλες τις ελπίδες του για καλή ζωή σ’ αυτό το εγχείρημα. Είχε μιλήσει και διαφωνήσει με ναυτικούς, μελετητές, πρίγκιπες και βασιλιάδες, υποστηρίζοντας σθεναρά ότι πλέοντας δυτικά θα φτάσει σε εδάφη που δεν είχαν επισκεφθεί ποτέ οι Ευρωπαίοι. Μάταια όμως, ο κόσμος τον περιγελούσε και δεν είχε καμία πίστη στα λόγια του.

Ο Βασιλιάς και η Βασίλισσα της Ισπανίας αποφάσισαν να του προσφέρουν πλοία ώστε να πραγματοποιήσει αυτό το πειραματικό ταξίδι. Ο Κολόμβος, όπως είναι γνωστό, βρήκε την Αμερική αντί τις Ινδίες και συνάντησε λαούς που δεν έμοιαζαν με άλλους.

Όταν επέστρεψε στην Ισπανία και διαδόθηκαν τα επιτεύγματά του, ο κόσμος τον υποδέχτηκε με πολλές τιμές, και η βασιλική αυλή τον καλωσόρισε με ανοικτές αγκάλες και με μεγάλη χαρά άκουσε τις ιστορίες του από τον Νέο Κόσμο.

Υπήρξαν όμως μερικοί που ζήλεψαν τα έργα του εξερευνητή και προσπάθησαν να μειώσουν την αξία των ταξιδιών του. Υποστήριζαν ότι ο οποιοσδήποτε ικανός ναυτικός της εποχής θα μπορούσε να τα καταφέρει και δεν ήταν λόγος να γίνεται όλος αυτός ο θόρυβος.

Μια μέρα ο Κολόμβος γευμάτιζε στο σπίτι ενός Ισπανού ευγενούς που ήθελε να του αποδώσει τα εύσημα μαζί και με άλλους παρευρισκόμενους. Γρήγορα θέλησαν να κάνουν τον Κολόμβο να νιώσει άβολα.

«Έχετε ανακαλύψει περίεργα εδάφη πέρα ​​από τη θάλασσα», είπαν. «Και τι μ’ αυτό; Δεν βλέπουμε τον λόγο που πρέπει να ειπωθούν τόσα πολλά. Ο καθένας μπορεί να πλεύσει στον ωκεανό και να κάνει τον περίπλου μερικών νησιών. Είναι το πιο απλό πράγμα στον κόσμο».

Ο Κολόμβος, όντας ευγενικός δεν απάντησε, μόνο ζήτησε να του φέρουν ένα αυγό και απευθύνθηκε σε όλους:

«Υπάρχει κανείς από εσάς, αξιότιμοι κύριοι, που να μπορεί να κάνει αυτό το αυγό να σταθεί όρθιο;»

Ένας -ένας όσοι ήταν στο δωμάτιο δοκίμασαν την τύχη τους χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Το αυγό κατέληξε στον παμπόνηρο Κολόμβο ο οποίος έσπασε λίγο το κάτω μέρος του αυγού, δημιουργώντας μια οριζόντια επιφάνεια που ήταν ικανή για να σταθεί τ όρθιο.

«Κύριοι.. αυτό ήταν το πιο απλό πράγμα στον κόσμο ενώ το θεωρήσατε ακατόρθωτο. Αρκεί κάποιος να το σκεφθεί και έπειτα να σας δείξει πώς να το κάνετε.»

Το ηθικό δίδαγμα της ιστορίας; Μια πρόκληση είναι απλή αν γνωρίζετε πώς να την ξεπεράσετε – ο θρίαμβος έρχεται όταν έχετε το θάρρος να δοκιμάσετε κάτι νέο και να είστε ο πρώτος που θα το επιτύχει.

Την ιστορία αυτή την γνωρίζουμε από τον Ιταλό ιστορικό Girolamo Benzoni, στο έργο του “Ιστορία του Νέου Κόσμου” του 1565, η οποία αναδημοσιεύθηκε στη συλλογή του Αμερικανού εκπαιδευτικού και συγγραφέα James Baldwin, Thirty More Famous Stories Retold.

Η αυθεντικότητα της ιστορίας αυτής βέβαια τίθεται υπό αμφισβήτηση καθώς μοιάζει αρκετά με μία άλλη ιστορία που δημοσιεύθηκε δεκαπέντε χρόνια νωρίτερα (ενώ ο Benzoni ταξίδευε ακόμα στην Αμερική) από τον ζωγράφο και αρχιτέκτονα Giorgio Vasari.

Σύμφωνα με τον Vasari, ο νεαρός Ιταλός αρχιτέκτονας Filippo Brunelleschi είχε σχεδιάσει έναν ασυνήθιστα μεγάλο και βαρύ τρούλο για τη Santa Maria del Fiore, τον καθεδρικό ναό (Duomo) στη Φλωρεντία της Ιταλίας.

Ομοίως με την περίπτωση του Κολόμβου, ο Filippo χρησιμοποίησε το τέχνασμα με το αυγό ώστε να μην χρειαστεί να αποκαλύψει τα σχέδια του τρούλου προτού του ανατεθεί η εκτέλεση του έργου. Τελικά ανέλαβε το έργο και όταν ο ναός χτίστηκε είχε σχήμα μισού αυγού ελαφρώς πεπλατυσμένου στην κορυφή.

Γεωθερμική ενέργεια θα μπορούσε να παραχθεί από αποθηκευμένο CO2

Έρευνα του Πανεπιστημίου της Alberta οδηγεί σε νέους βηματισμούς σε ανακαλύψεις σχετικά με τη σύλληψη και αποθήκευση άνθρακα – παράγοντας επίσης ένα υψηλής αξίας τελικό προϊόν από διοξείδιο του άνθρακα. Είναι μια διαδικασία που εγχέει το αέριο του θερμοκηπίου βαθιά κάτω στο έδαφος και στη συνέχεια το κυκλοφορεί για να εξάγει θερμότητα και γεωθερμική ενέργεια, που έχει αποδειχθεί βιώσιμη σε μελέτη σκοπιμότητας από ερευνητές του Πανεπιστημίου. Η ανακάλυψη ωθεί την τεχνολογία ένα βήμα πιο κοντά σε έναν πιλοτικό έλεγχο και τελικά στο να γίνει μέρος μιας οικονομίας χαμηλού άνθρακα, δήλωσε ο Alireza Rangriz Shokri, ο οποίος πραγματοποίησε την μελέτη, προσθέτοντας: «Είναι ένα βήμα προς την εμπορευματοποίηση της τεχνολογίας και αν πετύχει θα είναι μια ενδεχόμενη επανάσταση για βιώσιμη παραγωγή ενέργειας».

Γνωστή ως τεχνολογία CPG (CO2 plume geothermal), η διεργασία είναι μια συναρπαστική εξέλιξη που εκτείνεται πέρα από τη ιδέα της απλής σύλληψης και απομόνωσης του CO2, αναφέρει ο Shokri προσθέτοντας: «Η επιστήμη σύλληψης του άνθρακα έχει παραδοσιακά εστιάσει στην αποθήκευση του CO2 και λιγότερο στη χρήση του όπως στην εξαγωγή γεωθερμικής ενέργειας. Όμως, το να κάνεις και τα δύο μαζί ταυτόχρονα είναι καινοτόμο για τη σημερινή τεχνολογία». Η θερμότητα και η γεωθερμική ενέργεια που εξάγεται από το CO2, σημειώνει ο Shokri, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να παραχθεί ηλεκτρισμός και να υπάρξει ροή εισόδων που βοηθάει να αντισταθμιστούν τα κόστη σύλληψης και αποθήκευσης του άνθρακα.

Η ιδέα είναι απλή: Μέχρι τώρα η αποθήκευση του CO2 δεν παράγει έσοδα, καθώς απλά το ξεφορτώνονται υπόγεια και έτσι δεν υπάρχει τελικό προϊόν. Όμως αν δημιουργηθεί γεωθερμική ισχύς από τη διαδικασία, υπάρχει η δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί με διάφορους τρόπους. Η διαδικασία θα μπορούσε να περιλαμβάνει αντλίες τροφοδοσίας που θα χρησιμοποιούνται για να εγχέεται το CO2 υπόγεια, ή εγκαταστάσεις αποθήκευσης CO2 και τελικά θα υπάρχει η δυνατότητα να πωλείται η ηλεκτρική ισχύς σε βιομηχανικές ή οικιστικές αγορές.

Ο Shokri, ο οποίος παρουσίασε τα ευρήματα της μελέτης σκοπιμότητας – που έκανε στο Aquistore – στην Εβδομάδα Ενέργειας του Πανεπιστημίου της Alberta: Χρησιμοποίησε αριθμητικά εργαλεία, εργαστηριακά, αλλά και δεδομένα πεδίου για να εξετάσει το ιστορικό έγχυσης της διαδικασίας αποθήκευσης του CO2 στο Aquistore και για να επιβεβαιώσει τις προσομοιώσεις του με μετρήσεις επί του πεδίου, που περιλαμβάνουν πίεση και θερμοκρασία της έγχυσης σε υπόγειες οπές. Στη συνέχεια, ο ερευνητής, χρησιμοποίησε το μοντέλο του για να αξιολογήσει τη διαδικασία κυκλοφορίας του CO2, αναγνωρίζοντας βασικές μεταβλητές απόδοσης, όπως οι παραγόμενοι όγκοι CO2 και η άλμη – το αλμυρό νερό που θα μπορούσε να διαλύσει το αέριο του θερμοκηπίου.

Η εργασία του Shokri έδειξε ότι η διαδικασία ήταν και εφικτή και ασφαλής. Όπως λέει ο ίδιος: «Μπορέσαμε να δείξουμε ότι στο τέλος του κύκλου της η τεχνολογία CPG μόνιμα απομονώνει το 100% του CO2 που εγχύθηκε στο γεωλογικό ρεζερβουάρ και το CO2 δεν πρόκειται να διαφύγει στον αέρα». Τα ευρήματα τώρα θα τεθούν υπό αξιολόγηση για να προσδιοριστεί η καταλληλότητα για πιλοτικό έλεγχο και αυτό θα είναι μια παγκόσμια πρωτιά εάν προχωρήσει το πρόγραμμα σε αυτή τη φάση.

Η διαφορά στις πολιτικές αντιλήψεις του αρχαίου και του νεότερου κόσμου

Στον πραγματικό ατομικιστικό φιλελευθερισμό, το κεντρικό πρόσωπο είναι το άτομο-ιδιοκτήτης του εαυτού του, φορέας αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων, το οποίο συναινεί υπό ορισμένες συνθήκες να εκχωρήσει προσωρινά ένα μέρος τους χάρη της σύστασης εύτακτης κοινωνίας, διότι βρίσκει σε αυτή πλεονεκτήματα, αλλά διατηρεί συγχρόνως τη δυνατότητα να αποσύρει ενδεχομένως τη συναίνεσή του.

Για να επανέλθουμε σε αυτό που κυρίως μας ενδιαφέρει, τη σχέση με τον αρχαίο κόσμο, βρίσκουμε ήδη το 1767 στο Essay on the History of Civil Society του Ferguson, δασκάλου του Adam Smith, έναν πρώιμο προσδιορισμό της διαφοράς ανάμεσα στους πολιτικές αντιλήψεις του αρχαίου και του νεότερου κόσμου· στους Αρχαίους το κράτος διατηρούσε όλα τα δικαιώματα που δεν είχαν παραχωρηθεί ρητά στα άτομα, στους Νεώτερους το άτομο κατέχει όλα τα δικαιώματα εκτός από αυτά τα παραιτήθηκε ρητά υπέρ του κράτους.

Αυτό αποτελεί επίσης το κεντρικό θέμα στο έργο του Benjamin Constant, του μεγάλου ιδεολόγου του φιλελευθερισμού στη Γαλλία. Κατ’ αυτόν οι Αρχαίοι δεν γνωρίζουν πραγματικά τι είναι το άτομο, δεν γνωρίζουν τι είναι τα ατομικά δικαιώματα. Παραμένει γεγονός ότι για τον Constant υπάρχει στους Αρχαίους «ολοσχερής υποτέλεια του ατόμου στην εξουσία του συνόλου», ότι δεν εκχωρείται τίποτα στην ατομική ανεξαρτησία, όσο δε για τα ατομικά δικαιώματα, αγνοείται ακόμη και αυτή η έννοιά τους. Ο Constant παραθέτει εξάλλου αυτή τη χαρακτηριστική και, αν τη σκεφτεί κανείς καλά, εντελώς εκπληκτική φράση: «Σκοπός των Αρχαίων ήταν η κατανομή της κοινωνικής εξουσίας σε όλους τους πολίτες της ίδιας πατρίδας. Εκεί εστιαζόταν αυτό που ονόμαζαν ελευθερία. Ο σκοπός των Νεότερων είναι η διασφάλιση των ιδιωτικών απολαύσεων, και αποκαλούν ελευθερία τις προσφερόμενες από τους θεσμούς εγγυήσεις αυτών των απολαύσεων».

Ο σκοπός αυτός είναι εδώ σαφώς αντίθετος σε κάθε αντίληψη της κοινωνίας, όπου η κοινωνική ζωή θα μπορούσε να έχει έναν άλλο στόχο, και το θέμα της «εγγύησης των ατομικών απολαύσεων» επανέρχεται αδιάκοπα για να χαρακτηρίσει, ή μάλλον να δικαιολογήσει, την πολιτική ελευθερία στους νεότερους χρόνους. Η θέση αυτή καθιερώθηκε –πρόσκαιρα βέβαια- με το εξίσου περίφημο έργο του Fustel de Coulanges. Η κεντρική θέση του Fustel είναι ότι στην αρχαία πόλη το άτομο είναι εντελώς υποταγμένο στη κοινότητα, «πειθήνιο καθόλα και χωρίς καμία επιφύλαξη στην πόλη»· οι πολιτικοί θεσμοί της πόλης δεν θα μπορούσαν επομένως να αποτελέσουν πρότυπο, το αντίθετο μάλιστα. Σε όλη αυτή τη συζήτηση εξάλλου, ο Fustel μιλά διαρκώς για ισχύ, για παντοδυναμία του κράτους – ωστόσο με έχετε ακούσει να λέω και να επαναλαμβάνω ότι η πόλις δεν αποτελεί Κράτος με τη σύγχρονη έννοια του όρου.

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (6.16.1-6.17.4)

[6.16.1] Ἔνθεν δὲ ἀναλαβὼν τούς τε τοξότας καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας καὶ τὴν ἵππον τὴν ἅμα οἷ πλέουσαν ἐξελαύνει ἐπὶ τὸν νομάρχην τῆς ταύτῃ γῆς, ὄνομα δὲ ἦν Ὀξικανός, ὅτι μήτε αὐτὸς ἀφῖκτο μήτε πρέσβεις παρ᾽ αὐτοῦ ἧκον ἐνδιδόντες αὐτόν τε καὶ τὴν χώραν. [6.16.2] δύο μὲν δὴ τὰς μεγίστας πόλεις τῶν ὑπὸ τῷ Ὀξικανῷ ἐξ ἐφόδου κατὰ κράτος ἔλαβεν, ἐν δὲ τῇ ἑτέρᾳ τούτων καὶ αὐτὸς Ὀξικανὸς ἑάλω. ὁ δὲ τὴν μὲν λείαν τῇ στρατιᾷ δίδωσι, τοὺς ἐλέφαντας δὲ ἅμα οἷ ἦγε· καὶ ‹αἱ› ἄλλαι δὲ πόλεις αὐτῷ αἱ ἐν τῇ αὐτῇ χώρᾳ ἐνεδίδοντο ἐπιόντι οὐδέ τις ἐτρέπετο ἐς ἀλκήν· οὕτω καὶ Ἰνδοὶ πάντες ἐδεδούλωντο ἤδη τῇ γνώμῃ πρὸς Ἀλεξάνδρου τε καὶ τῆς Ἀλεξάνδρου τύχης.

[6.16.3] Ὁ δὲ ἐπὶ Σάμβον αὖ ἦγε τῶν ὀρείων Ἰνδῶν σατράπην ὑπ᾽ αὐτοῦ κατασταθέντα, ὃς πεφευγέναι αὐτῷ ἐξηγγέλλετο ὅτι Μουσικανὸν ἀφειμένον πρὸς Ἀλεξάνδρου ἐπύθετο καὶ τῆς χώρας τῆς ἑαυτοῦ ἄρχοντα· τὰ γὰρ πρὸς Μουσικανὸν αὐτῷ πολέμια ἦν. [6.16.4] ὡς δὲ ἐπέλαζεν ἤδη τῇ πόλει Ἀλέξανδρος, ἥντινα μητρόπολιν εἶχεν ἡ τοῦ Σάμβου χώρα, ὄνομα δὲ ἦν τῇ πόλει Σινδίμανα, αἵ τε πύλαι αὐτῷ ἀνοίγονται προσάγοντι καὶ οἱ οἰκεῖοι οἱ τοῦ Σάμβου τά τε χρήματα ἀπηρίθμησαν καὶ τοὺς ἐλέφαντας μετὰ σφῶν ἄγοντες ἀπήντων· οὐ γὰρ δὴ Ἀλεξάνδρῳ γε πολεμίως ἔχοντα Σάμβον φυγεῖν, ἀλλὰ Μουσικανοῦ τὴν ἄφεσιν δείσαντα. [6.16.5] ὁ δὲ καὶ ἄλλην πόλιν ἐν τούτῳ ἀποστᾶσαν εἷλεν καὶ τῶν Βραχμάνων, οἳ δὴ σοφισταὶ τοῖς Ἰνδοῖς εἰσιν, ὅσοι αἴτιοι τῆς ἀποστάσεως ἐγένοντο ἀπέκτεινεν. ὑπὲρ ὧν ἐγὼ τῆς σοφίας, εἰ δή τίς ἐστιν, ἐν τῇ Ἰνδικῇ ξυγγραφῇ δηλώσω.
[6.17.1] Καὶ ἐν τούτῳ Μουσικανὸς αὐτῷ ἀφεστάναι ἐξηγγέλλετο. καὶ ἐπὶ τοῦτον μὲν ἐκπέμπει Πείθωνα τὸν Ἀγήνορος σατράπην ξὺν στρατιᾷ ἀποχρώσῃ, αὐτὸς δὲ τὰς πόλεις τὰς ὑπὸ Μουσικανῷ τεταγμένας ἐπελθὼν τὰς μὲν ἐξανδραποδίσας αὐτῶν κατέσκαψεν, εἰς ἃς δὲ φρουρὰς εἰσήγαγε καὶ ἄκρας ἐξετείχισε. ταῦτα δὲ διαπραξάμενος ἐπὶ τὸ στρατόπεδόν τε ἐπανῆκε καὶ τὸν στόλον. [6.17.2] ἔνθα δὴ Μουσικανός τε ξυλληφθεὶς ἄγεται πρὸς Πείθωνος, καὶ τοῦτον κρεμάσαι κελεύει Ἀλέξανδρος ἐν τῇ αὑτοῦ γῇ, καὶ τῶν Βραχμάνων ὅσοι αἴτιοι τῆς ἀποστάσεως τῷ Μουσικανῷ κατέστησαν. ἀφίκετο δὲ αὐτῷ καὶ ὁ τῶν Πατάλων τῆς χώρας ἄρχων, ὃ δὴ τὸ Δέλτα ἔφην εἶναι τὸ πρὸς τοῦ ποταμοῦ τοῦ Ἰνδοῦ ποιούμενον, μεῖζον ἔτι τοῦ Δέλτα τοῦ Αἰγυπτίου, καὶ οὗτος τήν τε χώραν αὐτῷ ἐνεδίδου πᾶσαν καὶ αὑτόν τε καὶ τὰ αὑτοῦ ἐπέτρεψεν. [6.17.3] τοῦτον μὲν δὴ ἐπὶ τῇ αὑτοῦ ἀρχῇ ἐκπέμπει αὖθις παραγγείλας παρασκευάζειν ὅσα ἐς ὑποδοχὴν τῇ στρατιᾷ· αὐτὸς δὲ Κρατερὸν μὲν τήν τε Ἀττάλου τάξιν ἄγοντα καὶ τὴν Μελεάγρου καὶ Ἀντιγένους καὶ τῶν τοξοτῶν ἔστιν οὓς καὶ τῶν ἑταίρων τε καὶ ἄλλων Μακεδόνων ὅσους ἐς Μακεδονίαν ἀπομάχους ὄντας ἤδη ἔστελλε τὴν ἐπ᾽ Ἀραχωτῶν καὶ Ζαραγγῶν ἔπεμπεν ἐς Καρμανίαν, καὶ τοὺς ἐλέφαντας τούτῳ ἄγειν ἔδωκεν· [6.17.4] τὴν δὲ ἄλλην στρατιάν, ὅση γε μὴ ξὺν αὐτῷ κατέπλει ὡς ἐπὶ θάλασσαν, ..... Ἡφαιστίων ἐπετάχθη, Πείθωνα δὲ τούς τε ἱππακοντιστὰς ἄγοντα καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας ἐς τὴν ἐπέκεινα ὄχθην τοῦ Ἰνδοῦ διαβιβάσας, οὐχ ᾗπερ Ἡφαιστίων τὴν στρατιὰν ἄγειν ἤμελλε, τάς τε ἐκτετειχισμένας ἤδη πόλεις ξυνοικίσαι ἐκέλευσε καὶ εἰ δή τινα νεωτερίζοιτο πρὸς τῶν ταύτῃ Ἰνδῶν καὶ ταῦτα ἐς κόσμον καταστήσαντα ξυμβάλλειν οἱ ἐς τὰ Πάταλα.

***

[6.16.1] Από εκεί ο Αλέξανδρος, αφού πήρε μαζί του τους τοξότες, τους Αγριάνες και το ιππικό που είχε στα πλοία μαζί του, εξόρμησε εναντίον του νομάρχη της περιοχής εκείνης που ονομαζόταν Οξικανός, επειδή ούτε ο ίδιος είχε παρουσιασθεί στον Αλέξανδρο ούτε πρέσβεις του είχαν έρθει προσφέροντας υποταγή, τη δική του και της χώρας του.
[6.16.2] Ο Αλέξανδρος κατέλαβε αμέσως με έφοδο τις δύο μεγαλύτερες πόλεις από εκείνες που εξουσίαζε ο Οξικανός. Στη δεύτερη μάλιστα αιχμαλωτίσθηκε και ο ίδιος ο Οξικανός. Ο Αλέξανδρος παραχώρησε τη λεία στον στρατό του, πήρε όμως τους ελέφαντες μαζί του. Καθώς προχωρούσε, παραδίδονταν σε αυτόν και οι άλλες πόλεις που υπήρχαν στην ίδια περιοχή, χωρίς καμία να προβάλει αντίσταση. Τόσο πολύ είχε καμφθεί το φρόνημα όλων των Ινδών και από τον Αλέξανδρο και από τις επιτυχίες του.
[6.16.3] Στην συνέχεια ο Αλέξανδρος βάδισε κατά του Σάμβου, τον οποίο ο ίδιος είχε διορίσει σατράπη των ορεινών Ινδών. Τον είχαν πληροφορήσει ότι ο Σάμβος είχε φύγει, όταν έμαθε ότι ο Αλέξανδρος είχε αφήσει ελεύθερο τον Μουσικανό και τον είχε ορίσει άρχοντα της χώρας του· ήταν εχθρικές οι σχέσεις του Σάμβου και του Μουσικανού. [6.16.4] Αλλά, όταν ο Αλέξανδρος πλησίαζε πλέον στην πόλη που ήταν πρωτεύουσα της χώρας του Σάμβου, το όνομά της ήταν Σινδίμανα, άνοιξαν οι πύλες. Οι συγγενείς του Σάμβου καταμέτρησαν τα χρήματα και ήρθαν να τον συναντήσουν φέρνοντας μαζί τους τους ελέφαντες. Έλεγαν ότι ο Σάμβος δεν έφυγε βέβαια επειδή είχε εχθρικές διαθέσεις κατά του Αλεξάνδρου, αλλά επειδή φοβήθηκε μετά την απελευθέρωση του Μουσικανού. [6.16.5] Ο Αλέξανδρος κυρίευσε και άλλη πόλη, που στο μεταξύ επαναστάτησε, και εκτέλεσε από τους Βραχμάνες, τους φιλοσόφους των Ινδών, όσους ήταν υπαίτιοι της εξέγερσης. Στο έργο μου για την Ινδία θα ασχοληθώ με τη σοφία των Βραχμάνων, αν βέβαια υπάρχει κάποια σοφία σε αυτούς.
[6.17.1] Στο μεταξύ ανήγγειλαν στον Αλέξανδρο ότι στασίασε και ο Μουσικανός. Ο Αλέξανδρος έστειλε εναντίον του τον σατράπη Πείθωνα, τον γιο του Αγήνορα, με αρκετό στρατό και επιτέθηκε ο ίδιος εναντίον των πόλεων που ήταν στην εξουσία του Μουσικανού. Από αυτές άλλες κατέστρεψε και πούλησε δούλους τους κατοίκους, σε άλλες εγκατέστησε φρουρούς και οχύρωσε με τείχη τις ακροπόλεις τους. Αφού τακτοποίησε τα ζητήματα αυτά, επέστρεψε στο στρατόπεδο και στον στόλο του. [6.17.2] Τότε, λοιπόν, ο Πείθων συνέλαβε τον Μουσικανό και τον οδήγησε αιχμάλωτο. Ο Αλέξανδρος διέταξε να τον κρεμάσουν μέσα στη χώρα του καθώς και όσους Βραχμάνες ήταν υπαίτιοι της εξέγερσης. Έφθασε επίσης στον Αλέξανδρο και ο άρχοντας της περιοχής των Πατάλων, όπου όπως ανέφερα σχηματίζεται το Δέλτα από τον ποταμό Ινδό που είναι ακόμη μεγαλύτερο από το Δέλτα του Νείλου. Παρέδωσε και αυτός ολόκληρη τη χώρα του και έθεσε τον εαυτό του και τα υπάρχοντά του στη διάθεση του Αλεξάνδρου. [6.17.3] Αυτός τον έστειλε πάλι πίσω στο κράτος του και τον διέταξε να ετοιμάσει όσα ήταν απαραίτητα για την παραμονή του στρατού του. Τον Κρατερό έστειλε από τον δρόμο που περνούσε μέσα από τη χώρα των Αραχωσίων και των Ζαραγγών στην Καρμανία με τα τάγματα του Άτταλου, του Μελέαγρου και του Αντιγένη και με μερικούς τοξότες καθώς και με όσους εταίρους και άλλους Μακεδόνες σχεδίαζε να στείλει πίσω στη Μακεδονία, επειδή ήταν ανίκανοι για μάχη· του ανέθεσε επίσης να οδηγεί τους ελέφαντες. [6.17.4] Στον υπόλοιπο στρατό, εκτός δηλαδή από εκείνον που θα έπλεε μαζί του προς τη θάλασσα,… τοποθέτησε αρχηγό τον Ηφαιστίωνα. Μετέφερε τον Πείθωνα με τους ιππακοντιστές και τους Αγριάνες στην αντικρινή όχθη του Ινδού, δηλαδή όχι εκείνη από την οποία επρόκειτο να οδηγήσει ο Ηφαιστίων τον στρατό, και τον διέταξε να εγκαταστήσει κατοίκους στις πόλεις που είχαν οχυρωθεί ήδη με τείχος. Τον διέταξε ακόμη να αποκαταστήσει την τάξη, αν συμβεί κάποια εξέγερση ανάμεσα στους Ινδούς της περιοχής αυτής, και να τον συναντήσει στα Πάταλα.