Η «Παθολογία» του πολέμου

 Λαμβάνοντας αφορμή από τα γεγονότα της Κέρκυρας και τις εκεί βαρβαρότητες (βλ. ΘΟΥΚ 3.69.1–3.81.5), ο Θουκυδίδης ανατέμνει στο σημείο αυτό την ανθρώπινη ψυχή και αναπτύσσει την παθολογία του εμφύλιου πολέμου.

 

ΚΕΙΜΕΝΟ

[3.82.1] Οὕ­τως ὠ­μὴ <ἡ> στά­σις προὐ­χώ­ρη­σε, καὶ ἔ­δο­ξε μᾶλ­λον, δι­ό­τι ἐν τοῖς πρώ­τη ἐ­γέ­νε­το, ἐ­πεὶ ὕ­στε­ρόν γε καὶ πᾶν ὡς εἰ­πεῖν τὸ Ἑλ­λη­νι­κὸν ἐ­κι­νή­θη, δι­α­φο­ρῶν οὐ­σῶν ἑ­κα­στα­χοῦ τοῖς τε τῶν δή­μων προ­στά­ταις τοὺς Ἀ­θη­να­ί­ους ἐ­πά­γε­σθαι καὶ τοῖς ὀ­λί­γοις τοὺς Λα­κε­δαι­μο­νί­ους. καὶ ἐν μὲν εἰ­ρή­νῃ οὐκ ἂν ἐ­χόν­των πρό­φα­σιν οὐ­δ’ ἑ­το­ί­μων πα­ρα­κα­λεῖν αὐ­το­ύς, πο­λε­μου­μέ­νων δὲ καὶ ξυμ­μα­χί­ας ἅ­μα ἑ­κα­τέ­ροις τῇ τῶν ἐ­ναν­τί­ων κα­κώ­σει καὶ σφί­σιν αὐ­τοῖς ἐκ τοῦ αὐ­τοῦ προ­σποι­ή­σει ῥᾳ­δί­ως αἱ ἐ­πα­γω­γαὶ τοῖς νε­ω­τε­ρί­ζειν τι βου­λο­μέ­νοις ἐ­πο­ρί-
ζον­το.

[3.82.2] καὶ ἐ­πέ­πε­σε πολ­λὰ καὶ χα­λε­πὰ κα­τὰ στά­σιν ταῖς πό­λε­σι, γι­γνό­με­να μὲν καὶ αἰ­εὶ ἐ­σό­με­να, ἕ­ως ἂν ἡ αὐ­τὴ φύ­σις ἀν­θρώ­πων ᾖ, μᾶλ­λον δὲ καὶ ἡ­συ­χα­ί­τε­ρα καὶ τοῖς εἴ­δε­σι δι­ηλ­λαγ­μέ­να, ὡς ἂν ἕ­κα­σται αἱ με­τα­βο­λαὶ τῶν ξυν­τυ­χι­ῶν ἐ­φι­στῶν­ται. ἐν μὲν γὰρ εἰ­ρή­νῃ καὶ ἀ­γα­θοῖς πράγ­μα­σιν αἵ τε πό­λεις καὶ οἱ ἰ­δι­ῶ­ται ἀ­με­ί­νους τὰς γνώ­μας ἔ­χου­σι διὰ τὸ μὴ ἐς ἀ­κου­σί­ους ἀ­νάγ­κας πί­πτειν· ὁ δὲ πό­λε­μος ὑ­φε­λὼν τὴν εὐ­πο­ρί­αν τοῦ κα­θ’ ἡ­μέ­ραν βί­αι­ος δι­δά­σκα­λος καὶ πρὸς τὰ πα­ρόν­τα τὰς ὀρ­γὰς τῶν πολ­λῶν ὁ­μοι­οῖ.

[3.82.3] ἐ­στα­σί­α­ζέ τε οὖν τὰ τῶν πό­λε­ων, καὶ τὰ ἐ­φυ­στε­ρί­ζοντά που πύ­στει τῶν προγε­νο­μέ­νων πο­λὺ ἐ­πέ­φε­ρε τὴν ὑ­περ­βο­λὴν τοῦ και­νοῦ­σθαι τὰς δι­α­νο­ί­ας τῶν τ’ ἐ­πι­χει­ρή­σε­ων πε­ρι­τε­χνή­σει καὶ τῶν τι­μω­ρι­ῶν ἀ­το­πί­ᾳ.

[3.82.4] καὶ τὴν εἰ­ω­θυῖ­αν ἀ­ξί­ω­σιν τῶν ὀ­νο­μά­των ἐς τὰ ἔρ­γα ἀν­τήλ­λα­ξαν τῇ δι­και­ώ­σει. τόλ­μα μὲν γὰρ ἀ­λό­γι­στος ἀν­δρε­ί­α φι­λέ­ται­ρος ἐ­νο­μί­σθη, μέλ­λη­σις δὲ προ­μη­θὴς δει­λί­α εὐ­πρε­πής, τὸ δὲ σῶ­φρον τοῦ ἀ­νάν­δρου πρό­σχη­μα, καὶ τὸ πρὸς ἅ­παν ξυ­νε­τὸν ἐ­πὶ πᾶν ἀρ­γόν· τὸ δ’ ἐμ­πλή­κτως ὀ­ξὺ ἀν­δρὸς μο­ί­ρᾳ προ­σε­τέ­θη, ἀ­σφα­λε­ί­ᾳ δὲ τὸ ἐ­πι­βου­λε­ύ­σα­σθαι ἀ­πο­τρο­πῆς πρό­φα­σις εὔ­λο­γος.

[3.82.5] καὶ ὁ μὲν χα­λε­πα­ί­νων πι­στὸς αἰ­εί, ὁ δ’ ἀν­τι­λέ­γων αὐ­τῷ ὕ­πο­πτος. ἐ­πι­βου­λε­ύ­σας δέ τις τυ­χὼν ξυ­νε­τὸς καὶ ὑ­πο­νο­ή­σας ἔ­τι δει­νό­τε­ρος· προ­βου­λε­ύ­σας δὲ ὅ­πως μη­δὲν αὐ­τῶν δε­ή­σει, τῆς τε ἑ­ται­ρί­ας δι­α­λυ­τὴς καὶ τοὺς ἐ­ναν­τί­ους ἐκ­πε­πληγ­μέ­νος. ἁ­πλῶς δὲ ὁ φθά­σας τὸν μέλ­λον­τα κα­κόν τι δρᾶν ἐ­πῃ­νεῖ­το, καὶ ὁ ἐ­πι­κε­λε­ύ­σας τὸν μὴ δι­α­νο­ο­ύ­με­νον.

[3.82.6] καὶ μὴν καὶ τὸ ξυγ­γε­νὲς τοῦ ἑ­ται­ρι­κοῦ ἀλ­λο­τρι­ώ­τε­ρον ἐ­γέ­νε­το διὰ τὸ ἑ­τοι­μό­τε­ρον εἶ­ναι ἀ­προ­φα­σί­στως τολ­μᾶν· οὐ γὰρ με­τὰ τῶν κει­μέ­νων νό­μων ὠ­φε­λί­ας αἱ τοια­ῦται ξύ­νο­δοι, ἀλ­λὰ πα­ρὰ τοὺς κα­θε­στῶ­τας πλε­ο­νε­ξί­ᾳ. καὶ τὰς ἐς σφᾶς αὐ­τοὺς πί­στεις οὐ τῷ θε­ί­ῳ νό­μῳ μᾶλ­λον ἐ­κρα­τύ­νον­το ἢ τῷ κοι­νῇ τι πα­ρα­νο­μῆ­σαι.

[3.82.7] τά τε ἀ­πὸ τῶν ἐ­ναν­τί­ων κα­λῶς λε­γό­με­να ἐ­νε­δέ­χον­το ἔρ­γων φυ­λα­κῇ, εἰ προὔ­χοι­εν, καὶ οὐ γεν­ναι­ό­τη­τι. ἀν­τι­τι­μω­ρή­σα­σθαί τέ τι­να πε­ρὶ πλε­ί­ο­νος ἦν ἢ αὐ­τὸν μὴ προ­πα­θεῖν. καὶ ὅρ­κοι εἴ που ἄ­ρα γέ­νοιν­το ξυ­ναλ­λα­γῆς, ἐν τῷ αὐ­τί­κα πρὸς τὸ ἄ­πο­ρον ἑ­κα­τέ­ρῳ δι­δό­με­νοι ἴ­σχυ­ον οὐκ ἐ­χόν­των ἄλ­λο­θεν δύ­να­μιν· ἐν δὲ τῷ πα­ρα­τυ­χόν­τι ὁ φθά­σας θαρ­σῆ­σαι, εἰ ἴ­δοι ἄ­φαρ­κτον, ἥ­διον διὰ τὴν πί­στιν ἐ­τι­μω­ρεῖ­το ἢ ἀ­πὸ τοῦ προ­φα­νοῦς, καὶ τό τε ἀ­σφα­λὲς ἐ­λο­γί­ζε­το καὶ ὅ­τι ἀ­πά­τῃ πε­ρι­γε­νό­με­νος ξυ­νέ­σε­ως ἀ­γώ­νι­σμα προ­σε­λάμ­βα­νεν. ῥᾷ­ον δ’ οἱ πολ­λοὶ κα­κοῦρ­γοι ὄν­τες δε­ξιοὶ κέ­κλην­ται ἢ ἀ­μα­θεῖς ἀ­γα­θοί, καὶ τῷ μὲν αἰ­σχύ­νον­ται, ἐ­πὶ δὲ τῷ ἀ­γάλ­λον­ται.

[3.82.8] πάν­των δ’ αὐ­τῶν αἴ­τιον ἀρ­χὴ ἡ διὰ πλε­ο­νε­ξί­αν καὶ φι­λο­τι­μί­αν· ἐκ δ’ αὐ­τῶν καὶ ἐς τὸ φι­λο­νι­κεῖν κα­θι­στα­μέ­νων τὸ πρό­θυ­μον. οἱ γὰρ ἐν ταῖς πό­λε­σι προ­στάν­τες με­τὰ ὀ­νό­μα­τος ἑ­κά­τε­ροι εὐ­πρε­ποῦς, πλή­θους τε ἰ­σο­νο­μί­ας πο­λι­τι­κῆς καὶ ἀ­ρι­στο­κρα­τί­ας σώ­φρο­νος προ­τι­μή­σει, τὰ μὲν κοι­νὰ λό­γῳ θε­ρα­πε­ύ­ον­τες ἆ­θλα ἐ­ποι­οῦν­το, παν­τὶ δὲ τρό­πῳ ἀ­γω­νι­ζό­με­νοι ἀλ­λή­λων πε­ρι­γί­γνε­σθαι ἐ­τόλ­μη­σάν τε τὰ δει­νό­τα­τα ἐ­πε­ξῇ­σάν τε τὰς τι­μω­ρί­ας ἔ­τι με­ί­ζους, οὐ μέ­χρι τοῦ δι­κα­ί­ου καὶ τῇ πό­λει ξυμ­φό­ρου προ­τι­θέν­τες, ἐς δὲ τὸ ἑ­κα­τέ­ροις που αἰ­εὶ ἡ­δο­νὴν ἔ­χον ὁ­ρί­ζον­τες, καὶ ἢ με­τὰ ψή­φου ἀ­δί­κου κα­τα­γνώ­σε­ως ἢ χει­ρὶ κτώ­με­νοι τὸ κρα­τεῖν ἑ­τοῖ­μοι ἦ­σαν τὴν αὐ­τί­κα φι­λο­νι­κί­αν ἐκ­πιμ­πλά­ναι. ὥ­στε εὐ­σε­βε­ί­ᾳ μὲν οὐ­δέ­τε­ροι ἐ­νό­μι­ζον, εὐ­πρε­πε­ί­ᾳ δὲ λό­γου οἷς ξυμ­βα­ί­η ἐ­πι­φθό­νως τι δι­α­πρά­ξα­σθαι,  ἄ­μει­νον ἤ­κου­ον. τὰ δὲ μέ­σα τῶν πο­λι­τῶν ὑ­π’ ἀμ­φο­τέ­ρων ἢ ὅ­τι οὐ υ­νη­γω­νί­ζον­το ἢ φθό­νῳ τοῦ πε­ρι­εῖ­ναι δι­ε­φθε­ί­ρον­το.

            [3.83.1] Οὕ­τω πᾶ­σα ἰ­δέ­α κα­τέ­στη κα­κο­τρο­πί­ας διὰ τὰς στά­σεις τῷ Ἑλ­λη­νι­κῷ, καὶ τὸ εὔ­η­θες, οὗ τὸ γεν­ναῖ­ον πλεῖ­στον με­τέ­χει, κα­τα­γε­λα­σθὲν ἠ­φα­νί­σθη, τὸ δὲ ἀν­τι­τε­τά­χθαι ἀλ­λή­λοις τῇ γνώ­μῃ ἀ­πί­στως ἐ­πὶ πο­λὺ δι­ή­νεγ­κεν· [3.83.2] οὐ γὰρ ἦν ὁ δι­α­λύ­σων οὔ­τε λό­γος ἐ­χυ­ρὸς οὔ­τε ὅρ­κος φο­βε­ρός, κρε­ίσ­σους δὲ ὄν­τες ἅ­παν­τες λο­γι­σμῷ ἐς τὸ ἀ­νέλ­πι­στον τοῦ βε­βα­ί­ου μὴ πα­θεῖν μᾶλ­λον προὐ­σκό­πουν ἢ πι­στεῦ­σαι ἐ­δύ­ναν­το.

 

[3.83.3] καὶ οἱ φαυ­λό­τε­ροι γνώ­μην ὡς τὰ πλε­ί­ω πε­ρι­ε­γί­γνον­το· τῷ γὰρ δε­δι­έ­ναι τό τε αὑ­τῶν ἐν­δε­ὲς καὶ τὸ τῶν ἐ­ναν­τί­ων ξυ­νε­τόν, μὴ λό­γοις τε ἥσ­σους ὦ­σι καὶ ἐκ τοῦ πο­λυ­τρό­που αὐ­τῶν τῆς γνώ­μης φθά­σω­σι προ­ε­πι­βου­λευ­ό­με­νοι, τολ­μη­ρῶς πρὸς τὰ ἔρ­γα ἐ­χώ­ρουν.

 

[3.83.4] οἱ δὲ κα­τα­φρο­νοῦν­τες κἂν προ­αι­σθέ­σθαι καὶ ἔρ­γῳ οὐ­δὲν σφᾶς δεῖν λαμ­βά­νειν ἃ γνώ­μῃ ἔ­ξε­στιν, ἄ­φαρ­κτοι μᾶλ­λον δι­ε­φθε­ί­ρον­το.

 

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

 [3.82.1] Σε τέτοιες άκρες αγριότητες έφτασε ο εμφύλιος πόλεμος και φάνηκε φριχτός περισσότερο γιατί ήταν από τις πρώτες εκδηλώσεις, ενώ αργότερα μπορεί να πει κανείς πως ολόκληρος ο Ελληνικός κόσμος συνταράχτηκε με τον ίδιο τρόπο, γιατί υπήρχαν εσωτερικές διαφορές σε κάθε τόπο ανάμεσα στους δημοκρατικούς αρχηγούς, που καλούσαν τους Αθηναίους να τους υποστηρίξουν, και στους ολιγαρχικούς, που φώναζαν τους Λακεδαιμονίους. Βέβαια, σε καιρό ειρήνης, δε θα ήταν εύκολο να βρουν αιτία για επανάσταση, ούτε θα ήταν τόσο πρόθυμοι να καλέσουνε βοήθεια απ’ έξω· αλλά τώρα που βρίσκονταν σε πόλεμο οι δυο μεγάλοι, και υπήρχαν οι συμμαχίες με τον έναν ή τον άλλον από τους δυο, δεν εδίσταζαν να επικαλεστούν τη βοήθειά τους και να την επιτύχουν όσοι ήθελαν να κάνουν πραξικόπημα για ν’ αλλάξουν το καθεστώς, για να βλάψουν τους εχτρούς τους και συνάμα για να ενισχύσουν τη δική τους μερίδα.

 [3.82.2] Κ’ έπεσαν πολλές και βαρειές συμφορές στα διάφορα κράτη από τις εσωτερικές τους επαναστάσεις, τέτοιες που γίνονται βέβαια και θα γίνονται πάντοτε όσο μένει ίδιο το φυσικό του ανθρώπου, αλλά που μπορεί να συντύχουν πιο άγρια ή πιο μαλακά, και που θ’ αλλάζουνε μορφή ανάλογα με το πώς θα παρουσιαστούν κάθε φορά οι παραλλαγμένες περιστάσεις. Γιατί σε καιρούς ειρήνης κι όταν υπάρχει σχετική ευημερία, τόσο οι πολιτείες όσο και τα άτομα, είναι πιο καλοπροαίρετοι ο ένας για τον άλλον, επειδή δε φτάνουνε σε απόγνωση από άκρα ανάγκη που δεν τους ήρθε με τη θέλησή τους· ο πόλεμος όμως, που παίρνει ύπουλα κάτω απ’ τα πόδια των ανθρώπων την ευκολία να κερδίζουν το καθημερινό τους, τους διδάσκει την ωμότητα, κ’ εντείνει την αγανάχτηση των πολλών ανάλογα με την κατάσταση όπου τους φέρνει.

 [3.82.3] Γίνονταν λοιπόν επαναστάσεις στις πολιτείες, κι αν τυχόν καμιά είχε καθυστερήσει, μαθαίνοντας το τι είχε σταθεί αλλού πρωτύτερα, προχωρούσε μακρύτερα στις άκρες βιαιότητες, και ξάναβαν τα μυαλά των ανθρώπων προσπαθώντας να επινοήσουν κάτι χειρότερο και πιο περίτεχνο, και να επιβάλουν πιο τερατώδεις αντεκδικήσεις.

 [3.82.4] Και νόμισαν πως είχαν το δικαίωμα ν’ αλλάξουν και τη συνηθισμένη ανταπόκριση των λέξεων προς τα πράγματα, για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους. Έτσι η αστόχαστη αποκοτιά θεωρήθηκε παλικαριά γι’ αγάπη των συντρόφων, ο δισταγμός από πρόνοια για το μέλλον δειλία που προβάλλει ενάρετες δικαιολογίες, η γνωστική μετριοπάθεια ως πρόφαση ανανδρίας, και η ικανότητα να βλέπει κανείς όλες τις πλευρές μιας κατάστασης, ανικανότητα να δράσει από καμιά· την απότομη και βίαιη αντίδραση, την πρόσθεσαν στα προτερήματα του αντρός, και η αποχή από τις ραδιουργίες λογίστηκε φαινομενικά λογική πρόφαση για ν’ αποφύγει κανείς τον κίντυνο.

 [3.82.5] Τον αδιάκοπα έξαλλο κατήγορο τον θεωρούσαν πάντα αξιόπιστο, όποιον όμως του αντιμιλούσε, τον υποψιάζονταν για προδοσία. Κι αν έκανε κανείς ραδιουργίες και πετύχαινε, τον είχαν για έξυπνο, κι όποιος υποψιαζόταν και ξεσκέπαζε έγκαιρα τα σχέδια του άλλου ήταν ακόμα πιο καπάτσος. Όποιος όμως προνοούσε ώστε να μη χρειαστούν αυτά καθόλου, έλεγαν πως διαλύει το κόμμα κι αφήνει να τον τρομοκρατήσουν οι αντίπαλοι. Και μ’ ένα λόγο, όποιος πρόφταινε να κάνει το κακό πριν από τον άλλον άκουγε παινέματα, καθώς κι όποιος παρακινούσε στο κακό έναν άλλον που δεν το είχε προτήτερα βάλει στο νου του.

[3.82.6] Κι ο συγγενής λογιζόταν πιο ξένος από τον κομματικό σύντροφο, επειδή ο σύντροφος ήταν πιο πρόθυμος να ριχτεί στον κίντυνο για το κόμμα χωρίς να εξετάσει την αληθινή αιτία της πράξης του. Οι κομματικοί σύντροφοι δε συνδεόταν μεταξύ τους σύμφωνα με τους νόμους που ίσχυαν γι’ αμοιβαία ωφέλεια αλλά για να κερδίσουν πλεονεκτήματα στο πείσμα των νόμων και των κοινωνικών ηθών. Και την εμπιστοσύνη μεταξύ τους δεν την επικύρωναν όρκοι προς τους θεούς, όπως συνηθιζόταν άλλοτε, αλλά ο σκοπός να πατήσουν το νόμο με κοινήν ενέργεια.

 [3.82.7] Τις δίκαιες προτάσεις των αντιπάλων τις δέχονταν μ’ επιφύλαξη παρακολουθώντας τις πράξεις τους αν ήταν πιο ισχυροί κι όχι με γενναιοψυχία. Και κοίταζαν περισσότερο να πάρουν εκδίκηση παρά να φυλαχτούνε για να μην πάθουν πρώτα οι ίδιοι. Κι αν σε κάποια περίσταση έδιναν κ’ έπαιρναν όρκους να συμφιλιωθούν, οι όρκοι ίσχυαν γιατί τη στιγμή εκείνη δεν ήτανε σε θέση κανένας από τους δυο να κάνει τίποτ’ άλλο, επειδή δεν είχαν να περιμένουν ενίσχυση από πουθενά αλλού· μόλις όμως δινόταν η ευκαιρία, εκείνος που πρόφταινε να τολμήσει, αν έβλεπε πουθενά ανοιχτό τον αντίπαλο, του την έφερνε με μεγαλύτερη χαρά επειδή είχε δώσει τα πιστά παρά αν τον εζημίωνε κατ’ ευθεία και φανερά· και λογιζόταν το φέρσιμο τούτο όχι μόνο πιο σίγουρο, αλλά, επειδή είχε υπερισχύσει με πονηριά, έπαιρνε και το χαραχτήρα νίκης σε αγώνα εξυπνάδας. Κ’ ευκολότερα νομίζονταν επιδέξιοι οι πολλοί που κακουργούν, παρά ενάρετοι όσοι δεν ξέρουν απ’ αυτά. Και ντρέπονται για τούτο το δεύτερο ενώ καμαρώνουνε για το πρώτο.

 [3.82.8] Αιτία για ολ’ αυτά είναι η όρεξη ν’ αποχτήσουν δύναμη οι άνθρωποι από απληστία και φιλοδοξία· κι’ απ αυτά πηγάζει η ορμή που τους σπρώχνει, μια και μπούνε στη διαμάχη των κομμάτων. Γιατί όσοι ξεπρόβαλαν κάθε φορά σαν αρχηγοί στις πολιτείες, ο καθένας με ωραίο και αξιοπρεπές σύνθημα, πως εκτιμούν πάνω απ’ όλα την ίση συμμετοχή όλων των πολιτών στη διοίκηση [της πολιτείας], ή τη γνωστική και μετρημένη κυβέρνηση των πιο καλών, γνοιάζονταν για τα κοινά μόνο με τα λόγια, ενώ κέρδιζαν πλεονεκτήματα για τον εαυτό τους, και πολεμώντας με κάθε τρόπο να υπερισχύσουν ο ένας από τον άλλον πολλές φορές ως τώρα τόλμησαν να κάνουν τα πιο φοβερά πράματα, κ’ επιδίωξαν να εκδικηθούν τους αντιπάλους τους όχι ως εκεί που επιτρέπει η δικαιοσύνη και το συμφέρον της πολιτείας, αλλά κάνοντας τις πιο άγριες πράξεις, με μοναδικό περιορισμό το τι ήταν πιο ευπρόσδεκτο κάθε φορά για τη μια ή την άλλη μερίδα· και δεν εδίστασαν στην προσπάθειά τους να καταλάβουν την αρχή είτε καταδικάζοντας τους αντιπάλους με άδικη ψήφο του λαού, είτε με βίαιο πραξικόπημα, να χορτάσουν τη φιλοδοξία τους της στιγμής. Έτσι που κανείς από τους δυο δεν ακολουθούσε τους κανόνες του σεβασμού προς το δίκαιο και το σωστό, αλλά όσοι τύχαινε με ωραία και πρεπούμενα λόγια να σκεπάσουν τις πιο ανόσιες πράξεις, αποχτούσαν καλύτερη φήμη. Οι πιο μετριοπαθείς πολίτες θανατώνονταν κι από τους δυο, είτε γιατί δε βοηθούσαν τον αγώνα τους ή γιατί τους φθονούσαν οι άρχοντες ως και την πιθανότητα να επιζήσουν.

 [3.83.1] Έτσι γίνηκαν κάθε λογής διαστρεμμένα εγκλήματα ανάμεσα στους Έλληνες κ’ αιτία τους ήταν οι εσωτερικές διενέξεις κ’ επαναστάσεις. Και οι ηθικοί τρόποι που συγγενεύουν τα πιο στενά με την ευγενική φύση, έγιναν καταγέλαστοι και αφανίστηκαν, κ’ επικράτησαν οι οξείες αντιθέσεις των αντιπάλων κομμάτων με διαμετρικά αντίθετα φρονήματα, χωρίς ίχνος αμοιβαίας εμπιστοσύνης.

 [3.83.2] Γιατί δεν υπήρχε τίποτα που να διαλύσει τη δυσπιστία αυτή, ούτε λόγος που να δίνει εγγύηση, ούτε όρκος που να φοβάται κανείς να τον πατήσει. Κι όταν επικρατούσαν, όλοι στοχάζονταν πως δεν είχαν καμιάν ελπίδα να εξασφαλιστούνε μόνιμα, γι’ αυτό περισσότερο φρόντιζαν πώς να μην πάθουν αυτοί πρώτοι παρά που μπορούσαν να δώσουν πίστη στους άλλους.

 [3.83.3] Και τις περισσότερες φορές επέπλεαν όσοι είχαν τις κατώτερες διάνοιες, γιατί επειδή φοβούνταν τόσο την ίδια τους κατωτερότητα όσο και την εξυπνάδα των αντιπάλων, μήπως γι’ αυτό δεν μπορέσουν να επιβάλουν τη γνώμη τους με τα λόγια, και μήπως με την ευστροφία τους οι άλλοι προφτάσουν να τους συκοφαντήσουν και να εξυφάνουν τα συνωμοτικά τους σχέδια πρωτύτερα, τολμούσαν να κάνουνε πραξικοπήματα με αναίδεια.

 [3.83.4] Ενώ όσοι δεν καταδέχονταν να λάβουν τα μέτρα τους έγκαιρα, βέβαιοι πώς θα προαισθάνονταν τον κίντυνο, γιατί νόμιζαν πως δε χρειάζονται οι πράξεις εκεί που έφτανε η γνώση, πιάνονταν αφύλαχτοι και θανατώνονταν.

  -----------------------

Ι.)

Αυτή ή τρομερή σύνοψη αποσκοπεί στο να καλύψει τα διάφορα ξεσπάσματα πολιτικής βίας σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, τα όποια από δω και πέρα ο Ιστορικός απλώς τα σημειώνει και τα προσπερνά. Αλλά, εφόσον στις κρίσεις του για τούς διαδόχους του Περικλή ρητά αναφέρει την εμφύλια διαμάχη ως αιτία τής ήττας τής Αθήνας, ό, τι λέει εδώ ισχύει και για την Αθήνα. Επιπλέον, ή στενή αντιστοιχία ανάμεσα στο παραπάνω χωρίο και σ’ εκείνα πού εξετάσαμε προηγουμένως, δείχνει ότι δε θεωρούσε την εμφύλια διαμάχη σαν κάτι πού ξέσπασε απροσδόκητα στην Αθήνα προς το .τέλος τού πολέμου, αλλά σαν το αποκορύφωμα στο όποιο έφτασαν σταδιακά οι προηγούμενες κομματικές διαμάχες. Έτσι, όπως παρατηρήσαμε, η περιγραφή του λοιμού, όπως και η περιγραφή των Κερκυραϊκών, εμφανίζει τις καθιερωμένες αρχές τής ομαλότητας να ανατρέπονται σε περιόδους βαθιάς αναταραχής. Εξάλλου η σύγκρουση ανάμεσα στη βία και στη λογική, πού προέκυψε στη συζήτηση για, την τύχη των Μυτιληναίων, εμφανίζεται εδώ σαν γενικό φαινόμενο τής εμφύλιας διαμάχης. Παρόμοια ο ωμός ωφελιμισμός πού αποκαλύφθηκε τόσο σ’ εκείνη τη συζήτηση όσο και στην όλη περιγραφή της στάσης της Σπάρτης απέναντι στους Πλαταιείς, αντιπροσωπεύει σαφώς ένα στάδιο στη μεταβολή των αξιών που εδώ αποκαλείται χαρακτηριστικό τής εμφύλιας διαμάχης. Αλλά, το σπουδαιότερο απ’ όλα, όσα λέει σ’ αυτό εδώ το χωρίο για τα κίνητρα των κομματικών ηγετών ταυτίζονται σχεδόν πλήρως με όσα είχε πει για το ίδιο θέμα στις κρίσεις του για τούς διαδόχους του Περικλή. Επομένως δεν μπορεί να υπάρξει αμφιβολία ότι έβλεπε τον Κλέωνα σαν μια προσωπικότητα που έρρεπε προς την εμφύλια διαμάχη, έναν άνθρωπο βίαιο, που εκμεταλλευόταν για προσωπικό όφελος τα πάθη που ήταν φυσικό να υπάρχουν εκείνο τον καιρό. Έτσι, θα μπορέσει να πει γι’ αυτόν αργότερα ότι παρέτεινε τον πόλεμο, «επειδή πίστευε ότι αν γίνει ειρήνη, τότε οι επιλήψιμες πράξεις του θα γίνονταν πιο φανερές και οι διαβολές του λιγότερο πιστευτές,» μια κρίση που αντιστοιχεί απόλυτα με ό, τι ειπώθηκε εδώ για τα κίνητρα των περισσότερων κομματικών ηγετών. Με λίγα λόγια, αυτή η γενική σύνοψη είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε τις συγκεκριμένες παρατηρήσεις του για την πολιτική κατάσταση στην Αθήνα. Οπωσδήποτε διακρίνεται από ασυναγώνιστη δύναμη και βάθος και πουθενά αλλού μέσα στην Ιστορία, με εξαίρεση τις δημηγορίες, δε φαίνεται τόσο καλά η επιθυμία αλλά και η ικανότητα του Θουκυδίδη να βασίσει το έργο του στις διαχρονικές αλήθειες της κοινωνικής εμπειρίας των ανθρώπων.

 Μια αξιοσημείωτη αντιστοιχία προς όσα γράφει εδώ ό Θουκυδίδης υπάρχει σ’ ένα γράμμα του Λίνκολ τοϋ Οκτωβρίου 1863, πού άφορα την έκρηξη βίας στη συνοριακή πολιτεία του Μιζούρι (Nicolay and Hay, Complete Works, 1894, II, 420). Δε φαίνεται να υπάρχει καμιά μαρτυρία ότι ο Λίνκολ γνώριζε το έργο του Θουκυδίδη. Αν είναι έτσι, η αντιστοιχία πρέπει να εξηγηθεί από την παρόμοια προσπάθεια των δύο ανδρών να περιγράψουν τη βαθύτερη φύση της αναταραχής. Αφού σημειώσει τα πάθη πού προκαλούνται από τον εμφύλιο πόλεμο, ο Λίνκολ συνεχίζει:

 «Αμέσως ή ειλικρίνεια αμφισβητείται και τα κίνητρα δέχονται επίθεση. Όταν έρχεται στ’ αλήθεια ο πόλεμος, το αίμα ζεσταίνεται και το αίμα χύνεται. Η σκέψη αναγκάζεται να πέσει σε σύγχυση. Ή άπατη γεννοβολάει και προοδεύει. Η εμπιστοσύνη πεθαίνει και καθολική καχυποψία βασιλεύει. Ο κάθε άνθρωπος αισθάνεται την παρόρμηση να σκοτώσει τδ γείτονά του, μήπως σκοτωθεί πριν από αυτόν. Εκδίκηση και αντεκδίκηση ακλουθούν. Κι όλα αυτά, όπως είπαμε προηγουμένως, μπορούν να συμβούν ανάμεσα σε τίμιους ανθρώπους· αλλά αυτά δεν είναι όλα. Κάθε βρωμερό πουλί βγαίνει απ’ τη φωλιά του και κάθε σιχαμερό ερπετό σηκώνει κεφάλι. Κι αυτά προσθέτουν το έγκλημα στη σύγχυση. Αυστηρά μέτρα πού θεωρούνται αναγκαία, αλλά οπωσδήποτε σκληρά, τέτοιοι άνθρωποι να κάνουν χειρότερα με την κακοδιοίκηση. Φόνοι για παλιές αντιζηλίες και φόνοι για χρήματα γίνονται κάτω απ’ όποιο μανδύα θα ταίριαζε καλύτερα με την περίπτωση. Όλα αυτά παρέχουν επαρκή αιτιολογία για όσα έγιναν στο Μιζούρι και δε χρειάζεται να αποδοθούν στην αδυναμία ή την κακία κανενός στρατηγού».

 

ΙΙ) Η επανάσταση στην Κέρκυρα (Γ 70-83)

Η αρχαία ελληνική λέξη στάσις σημαίνει εμφύλια διαμάχη, ανταρσία ή πόλεμο εντός της χώρας και μπορεί επίσης να μεταφραστεί ως επανάσταση. Κατά τον 5ο αιώνα, οι στάσεις ή επαναστάσεις που λάμβαναν χώρα στις ελληνικές πόλεις-κράτη ήταν συνήθως αγώνες των οπαδών της ολιγαρχίας να ανατρέψουν τις δημοκρατίες, ή των οπαδών της δημοκρατίας να ανατρέψουν τις ολιγαρχίες. Οι ολιγαρχίες σήμαιναν ότι το κράτος το εξουσίαζαν οι ολίγοι, μια μειονότητα – ενίοτε μια πολύ μικρή μειονότητα – αποτελούμενη από τους πολίτες που κατείχαν περιουσία και οι οποίοι ήταν οι μόνοι που διέθεταν πολιτικά δικαιώματα. Η δημοκρατία σήμαινε ότι το κράτος το εξουσίαζε ο δήμος, δηλαδή ο λαός, ολόκληρο το σώμα των (αρρένων) πολιτών, που όλοι τους διέθεταν πολιτικά δικαιώματα. Επειδή η ολιγαρχία βασιζόταν εξολοκλήρου στους πλούσιους και ευγενείς, ενώ η δημοκρατία βασιζόταν σε σημαντικό βαθμό στους κοινούς ανθρώπους που είχαν ελάχιστη ή και καθόλου περιουσία, η στάσις ήταν συχνά μια σύγκρουση μεταξύ των πλούσιων και των φτωχών μιας πόλης. Στο αρχικό τμήμα του έργου του ο Θουκυδίδης σημειώνει εν συντομία διάφορες επαναστάσεις σε αρκετές ελληνικές πόλεις, όπως η επανάσταση εναντίον της ολιγαρχίας που έλαβε χώρα στην Επίδαμνο το 435· ο Θουκυδίδης αναφέρει αυτή την επανάσταση στο πρώτο βιβλίο (Α 24) επειδή, με το να προκαλέσει τις ανταγωνιστικές επεμβάσεις της Κορίνθου και της Κέρκυρας, αποτέλεσε μία από τις εξελίξεις που οδήγησαν στον πόλεμο. Όμως μόνο όταν ο Θουκυδίδης φτάνει στην επανάσταση της Κέρκυρας το 427 απεικονίζει τα γεγονότα της με κάποια λεπτομέρεια, προβαίνοντας στη συνέχεια σε ορισμένους αξιοσημείωτους συλλογισμούς σχετικά με το ίδιο το φαινόμενο της επανάστασης.

Στην αρχή του πολέμου η Κέρκυρα, ένα νησί που βρίσκεται στο Ιόνιο πέλαγος στη βορειοδυτική γωνιά της Ελλάδας, ήταν μια δημοκρατία, σύμμαχος της Αθήνας. Μια ολιγαρχική μερίδα που υποστηριζόταν από την Κόρινθο, σύμμαχο της Σπάρτης, αποπειράθηκε να αποσπάσει την πόλη από την Αθηναϊκή συμμαχία. Ακολούθησαν ταραχές στις οποίες οι θιασώτες της ολιγαρχίας, υποστηρίζοντας ότι η Κέρκυρα κινδύνευε να υποδουλωθεί στην Αθήνα, δολοφόνησαν τον ηγέτη των φιλοαθηναϊκών δημοκρατών και περίπου εξήντα οπαδούς του. Ενθαρρυμένοι από τους Κορινθίους και τους Σπαρτιάτες, υποχρέωσαν την κερκυραϊκή συνέλευση να κηρύξει την ουδετερότητα της Κέρκυρας στον πόλεμο. Στη συνέχεια ο λαός αντιστάθηκε, και ξέσπασαν βίαιες συγκρούσεις. Κατέφτασε ένας πελοποννησιακός στόλος, προξένησε καταστροφές σε κάποια κερκυραϊκά εδάφη και απείλησε να επιτεθεί στην πόλη, αλλά απέπλευσε όταν εμφανίστηκε ένας μεγαλύτερος σε μέγεθος αθηναϊκός στόλος, αποτελούμενος από εξήντα πλοία. Μέσα στην πόλη οι οπαδοί της δημοκρατικής λαϊκής μερίδας άρχισαν να σκοτώνουν τους πολιτικούς αντιπάλους τους. Περίπου πενήντα από τους τελευταίους, οι οποίοι είχαν ζητήσει καταφύγιο ως ικέτες στον ναό της Ήρας, πείστηκαν να βγουν έξω και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Βλέποντας τι είχε συμβεί, ένας πολύ μεγαλύτερος αριθμός ολιγαρχικών αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τον περίβολο του ναού και είτε σκότωσαν ο ένας τον άλλον είτε αυτοκτόνησαν κρεμάμενοι από τα δέντρα ή με άλλους τρόπους. Κατά τη διάρκεια των επτά ημερών που ο αθηναίος στρατηγός Ευρυμέδων και ο στόλος του παρέμειναν στην Κέρκυρα, ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι

 «οι Κερκυραίοι εξακολούθησαν να σκοτώνουν όσους συμπολίτες τους θεωρούσαν εχθρούς. Τους κατηγορούσαν ότι θέλησαν να καταλύσουν τη δημοκρατία, αλλά πολλοί σκοτώθηκαν από προσωπικά μίση και άλλοι, που είχαν δανείσει χρήματα, σκοτώθηκαν από τους οφειλέτες τους. Ο θάνατος πήρε χίλιες μορφές και, ό, τι φρικαλέο γίνεται σ’ αυτές τις περιστάσεις, έγινε στην Κέρκυρα, κι ακόμα χειρότερα. Πατέρας σκότωνε το παιδί του, άρπαζαν ικέτες απ’ τους ναούς και τους σκότωναν εκεί μπροστά, και άλλους τους έχτισαν μέσα στο ιερό του Διονύσου και τους άφησαν να πεθάνουν εκεί. Σ’ αυτές τις ακρότητες έφτασε ο εμφύλιος πόλεμος και προκάλεσε μεγάλη εντύπωση, γιατί ήταν ο πρώτος | που έγινε». (Γ 81)

 Φυσικά, στην πραγματικότητα, αυτή δεν ήταν η πρώτη στάσις που είχε μνημονεύσει ο Θουκυδίδης, αλλά ίσως να λέει ότι ήταν η πρώτη επειδή ξεπέρασε όλες τις προηγούμενες στην κλίμακα της βίας και της σφαγής που επέφερε, και θα πρέπει να του φάνηκε ότι αποτελούσε ένα πρότυπο για τη φύση της επανάστασης.

Οι δύο επόμενες ενότητες, Γ 82-83, συνιστούν τον πυρήνα της σκέψης του Θουκυδίδη για την επανάσταση. Σε αυτές αρχικά καταγράφει τη διάδοση των εμφύλιων ταραχών σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο, καθώς οι ολιγαρχικές και οι δημοκρατικές μερίδες σε κάθε πόλη αγωνίζονταν να φέρουν στην πόλη είτε τους Αθηναίους είτε τους Λακεδαιμονίους. Ο Θουκυδίδης εξηγεί ότι αυτό δεν θα μπορούσε να είχε συμβεί σε καιρό ειρήνης, οπότε δεν θα υπήρχε ούτε δικαιολογία ούτε επιθυμία να εισαχθούν ξένοι στη διαμάχη. Όμως εν μέσω πολέμου και οι δύο πλευρές θα μπορούσαν εύκολα να αποκτήσουν συμμάχους για να τους δο’ίσουν βοήθεια και να βλάψουν τους εχθρούς τους, και ως εκ τούτου η δυσάρεστη μένη πλευ­ρά ήταν πολύ πρόθυμη να ζητήσει ξένη βοήθεια:

 «Οι εμφύλιες συγκρούσεις έφεραν μεγάλες κι αμέτρητες συμφο­ρές στις πολιτείες, συμφορές που γίνονται και θα γίνονται πάντα όσο δεν αλλάζει η φύση του ανθρώπου, συμφορές που μπορεί να είναι βαρύτερες ή ελαφρότερες κι έχουν διαφορετική μορφή ανά- λογα με τις περιστάσεις. Σε καιρό ειρήνης και όταν ευημερεί ο κόσμος και οι πολιτείες, οι άνθρωποι είναι ήρεμοι γιατί δεν τους πιέζουν ανάγκες φοβερές. Αλλ’ όταν έρθει ο πόλεμος που φέρνει στους ανθρώπους την καθημερινή στέρηση, γίνεται δάσκαλος της βίας κι ερεθίζει τα πνεύματα του πλήθους σύμφιονα με τις καταστάσεις που δημιουργεί». (Γ 82)

 Σ’ αυτά τα σχόλιά του για την επανάσταση, ο Θουκυδίδης αποδίδει το βασικό της αίτιο στην ανθρώπινη φύση, όπως αυτή ενεργεί στις σκληρές συνθήκες του πολέμου. Όμως δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι υπαινίσσεται πως οι μελλοντικές επαναστάσεις θα είναι απαραιτήτους μια επανάληψη του παρελθόντος: τα κίνητρά τους προ- κύπτουν μεν από μια κοινή ανθρώπινη φύση και κατά συνέπεια θα πρέπει να επανεμφανιστούν, αλλά ο Θουκυδίδης αναμένει ότι οι επαναστάσεις θα διαφέρουν μεταξύ του; σε κλίμακα και χαρακτήρα ανάλογα με τις συνθήκες.

       Μέχρι αυτό το σημείο ο ιστορικός έχει παραμείνει μάλλον αντικειμενικός κατά την αφήγηση των γεγονότων της Κέρκυρας, παρ’ ότι μπορούμε να αντιληφθούμε ότι η σφαγή που περιγράφει του προκάλεσε μια ηθική αποστροφή. Όμως καθώς προχωρά την ανάλυσή του και επισημαίνει ότι οι επαναστάσεις που έπλητταν διαδοχικά τις πόλεις της αρχαίας Ελλάδας προσπαθούσαν να ξεπεράσουν η μια την άλλη στις ακρότητες των μεθόδων και των αντεκδικήσεών τους, φαίνεται να εγείρονται τα πλέον βαθιά του συναισθήματα. Μιλώντας χωρίς να χρησιμοποιεί κανέναν ενδιάμεσο και με ένα πάθος ηθικό και πνευματικό, παρέχει μια σειρά από αξιοσημείωτες παρατηρήσεις – αυτό που ο Hornblower εύστοχα ονομάζει «μια επίδειξη γενικευτικών πυροτεχνημάτων» – που εκθέτουν την παθολογία του επαναστατικού πνεύματος και τα αποτελέσματα της. Το πνεύμα αυτό, όπως το βλέπει ο Θουκυδίδης, αποτελείται από έναν φατριασμό και έναν φανατισμό τελείως αδιάφορο προς οποιουσδήποτε συλλογισμούς περί ανθρωπισμού ή περί νόμου. Εκφράζεται επίσης χαρακτηριστικά με μια διαστροφή της ηθικής και της πολιτικής γλώσσας και αποτίμησης. Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι «για να δικαιολογούν τις πράξεις τους άλλαζαν ακόμα και τη σημασία των λέξεων. Η παράλογη τόλμη θεωρήθηκε ανδρεία και αφοσίωση στο κόμμα, η προσωπική διστακτικότητα θεωρήθηκε δειλία που κρύβεται πίσω από εύλογες προφάσεις, και η σωφροσύνη προσωπίδα της ανανδρείας» (Γ 82). Ο εραστής της βίας απολάμβανε εμπιστοσύνης και ο αντίπαλός του αντιμετώπιζε καχυποψία. Ο συνωμότης θαυμαζόταν, αλλά η εξυπνάδα κάποιου που ανακάλυπτε μια συνωμοσία θαυμαζόταν ακόμη περισσότερο, και κάποιος που παρέμενε μακριά από συνωμοσίες θεωρείτο δειλός και διασπαστής του κόμματος. Αυτός που ξεπερνούσε τους άλλους στη διάπραξη κακών επαινείτο, και το ίδιο συνέβαινε και με τον άνδρα που παρακινούσε κάποιον άλλον να διαπράξει κακό το οποίο ουδέποτε είχε διανοηθεί νωρίτερα. Οι κομματικοί δεσμοί ήταν ισχυρότεροι από τους. δεσμούς του αίματος, επειδή ο ομοϊδεάτης ήταν έτοιμος να τολμήσει οτιδήποτε χωρίς να το εξετάσει. Οι ίδιες οι κομματικές οργανώσεις δεν βασίζονταν στον νόμο ή στο δημόσιο καλό, αλλά στο ιδιοτελές συμφέρον περιφρονώντας τον νόμο. Ο σύνδεσμος της καλής πίστης δεν ήταν πλέον θεϊκός νόμος, αλλά συνεργασία στο έγκλημα. Η εκδίκηση ήταν προτιμότερη από την αυτοσυντήρηση. Οι συμφωνίες τις οποίες συνήπταν | τα μέρη όταν δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς, διαρκούσαν μόνο | μέχρι κάποιο μέρος να αποκτήσει τη δύναμη για να τις καταπατήσει. Οι ομοϊδεάτες ευχαριστιούνταν περισσότερο από μια προδοτική πράξη εναντίον ενός εχθρού παρά από μια ανοιχτή πράξη αντεκδίκησης (Γ j 82).

Όπως εξηγεί ο Θουκυδίδης «αιτία όλων αυτών ήταν η φιλαρχία που έχει ρίζα την πλεονεξία και τη φιλοδοξία, που έσπρωχναν τις φατρίες ν’ αγωνίζονται με λύσσα». Εδώ ο Θουκυδίδης εντοπίζει εκείνα τα ορμέμφυτα ή πάθη της ανθρώπινης φύσης που, υπερνικώντας τη λογική και τον ανθρωπισμό, ήταν οι γεννήτορες της επανάστασης. Οι αρχηγοί των κομμάτων και των δύο πλευρών χρησιμοποιούσαν ψεύτικα ονόματα

 «ισότητα των πολιτών από τη μια μεριά, σωφροσύνη της αριστοκρατικής διοίκησης από την άλλη. Προσποιούνταν έτσι ότι υπηρετούν την πολιτεία, ενώ πραγματικά ήθελαν να ικανοποιήσουν προσωπικά συμφέροντα και αγωνίζονταν με κάθε τρόπο να νικήσουν τους αντιπάλους τους. Τούτο τους οδηγούσε να κάνουν τα φοβερότερα πράματα επιδιώκοντας να εκδικηθούν τους αντιπάλους τους, όχι ως το σημείο που επιτρέπει η δικαιοσύνη ή το συμφέρον της πολιτείας, αλλά κάνοντας τις αγριότερες πράξεις, με μοναδικό κριτήριο την ικανοποίηση του κόμματός τους. […] Καμιά από τις δύο παρατάξεις δεν είγε κανέναν ηθικό φραγμό κι εκτιμούσε περισσότερο όσους κατόρθωναν να κρύβουν κάτω από ωραία λόγια φοβερές πράξεις». (Γ 82)

Ο Θουκυδίδης ολοκληρώνει με ένα τελευταίο σχόλιο αυτές τις παρατηρήσεις για τις φρικαλεότητες που η στάσις επέφερε στις ελληνικές πόλεις-κράτη:

 «Έτσι, οι εμφύλιοι σπαραγμοί έγιναν αιτία ν’ απλωθεί σ’ όλο τον ελληνικό κόσμο κάθε μορφή κακίας, και το ήθος, που είναι το κύριο γνώρισμα της ευγενικής ψυχής, κατάντησε να είναι καταγέλαστο κι εξαφανίστηκε. Ο ανταγωνισμός δημιούργησε απόλυτη δυσπιστία και δεν υπήρχε τρόπος που να μπορεί να τη διαλύσει, ούτε εγγυήσεις ούτε όρκοι φοβεροί. Όλοι, όταν επικρατούσαν, ξέροντας ότι δεν υπήρχε ελπίδα να κρατηθούν μόνιμα στην εξουσία, προτιμούσαν, αντί να δώσουν πίστη στους αντιπάλους τους, να πάρουν τα μέτρα τους για να μην πάθουν οι ίδιοι. Τις περισσότερες φορές επικρατούσαν οι διανοητικά κατώτεροι. Φοβούνταν τη δική τους ανεπάρκεια και την ικανότητα των αντιπάλων τους κι έτσι [.,.] δεν είχαν κανέναν δισταγμό να προχωρήσουν σε βίαιες πράξεις. Όσοι πάλι περιφρονούσαν τους αντιπάλους τους, νόμιζαν ότι μπορούσαν σύγκαιρα να καταλάβουν τα σχέδιά τους. […1 Έτσι, τις περισσότερες φορές, δεν φυλάγονταν και οι αντίπαλοί τους τους αφάνιζαν». (Γ 83)

 Θα ήταν δύσκολο να υπερτονίσει κανείς την πνευματική δύναμη ολόκληρης αυτής της ανάλυσης, η οποία αποτελεί ένα από τα ορόσημα της αρχαίας ελληνικής ιστορικής σκέψης. Σύγχρονοι οπαδοί της επανάστασης μπορεί να καταδικάσουν την ανάλυση του Θουκυδίδη ως προκατειλημμένη και μονόπλευρη, αλλά είναι δύσκολο να μην παραδεχτεί κανείς την αλήθεια της. Έχουν υπάρξει πολλές αξιοσημείωτες θεωρητικές αναλύσεις της φύσης της επανάστασης από φιλοσόφους, ιστορικούς ή και επαναστάτες· στους εν λόγω αναλυτές περιλαμβάνονται ο Αριστοτέλης, ο Edmund Burke, ο Tocqueville, ο Μαρξ, ο Λένιν, ο Μάο Τσε-Τουνγκ και άλλοι. Ο Θουκυδίδης ήταν ο πρώτος ιστορικός που αποπειράθηκε αυτό το έργο, και παρήγαγε μεγάλο πλούτο ιδεών πάνω στο αντικείμενο. Οι συλλογισμοί του, όπως έχει παρατηρήσει ο Gomme, μετακινούνται από τη στάσιν στην Κέρκυρα στη στάσιν στον ελληνικό κόσμο και στον πόλεμο μεταξύ της δημοκρατικής Αθήνας και της ολιγαρχικής Σπάρτης ως μία από τις αιτίες της στάσεως, στις οικουμενικές συνθήκες της στάσεως και ξανά πίσω στην Ελλάδα. Λέει λίγα μόνο πράγματα για τους σκοπούς και τα κοινωνικοπολιτικά αίτια της επανάστασης στις ελληνικές πόλεις-κράτη, αλλά πέραν του ότι τονίζει τη σημασία της επέμβασης των μεγάλων δυνάμεων σε αυτές τις συγκρούσεις, επικεντρώνεται στην ψυχολογία τους ως μια βασική εκδήλωση της ανθρώπινης φύσης, στα φονικά κομματικά και ατομικά μίση που απελευθέρωσαν και στις διαστρεβλώσεις που επέφεραν στο γλωσσικό νόημα και στην ηθική περιγραφή. Έχει υποστηριχτεί ότι η εκ μέρους του καταδίκη των κακών που η επανάσταση προκάλεσε στην Ελλάδα δείχνει ότι δεν έκανε διάκριση μεταξύ των ηθικών κρίσεων που είναι εφαρμοστέες στη συμπεριφορά των κρατών και εκείνων που είναι εφαρμοστέες στη συμπεριφορά των ατόμων μέσα στα κράτη, χρησιμοποιώντας το ίδιο πρότυπο και για τις δύο. Το συμπέρασμα αυτό μου φαίνεται αμφίβολο όταν θυμηθούμε το πόσο συχνά σκιαγραφεί, χωρίς κανένα ηθικό σχόλιο, το ιδιοτελές συμφέρον, την επιθυμία για επέκταση και την αποφασιστικότητα για τη διατήρηση της αυτοκρατορίας και του status που κυριαρχούσαν στη συμπεριφορά της Αθήνας και της Σπάρτης, τόσο απέναντι στους συμμάχους τους όσο και μεταξύ τους. Ο Θουκυδίδης φαίνεται να αντιμετωπίζει την κατάσταση της πόλης-κράτους κατά τη διάρκεια μιας επανάστασης ως ειδική περίπτωση στην οποία η πολιτική κοινότητα, έχοντας αποσυντεθεί μέσα στην εμφύλια και στην κομματική διαμάχη, έχει πάψει να υπάρχει. Όταν αυτό έχει συμβεί, αυτό που δρα δεν είναι πλέον η πόλη, αλλά οι φατρίες που την ελέγχουν, και οι ηθικές επικρίσεις του έχουν να κάνουν με αυτήν ακριβώς την κατάσταση.

        Το πλέον εντυπωσιακό και πρωτότυπο τμήμα της ανάλυσής του για την επανάσταση είναι η περιγραφή της επίδρασής της στη γλώσσα και στην ηθική αποτίμηση, υπό την επιρροή των κομματικών συμφερόντων και παθών. Οι αιχμηρές παρατηρήσεις του γι’ αυτό το ζήτημα μπορεί να θυμίσουν στον σημερινό αναγνώστη την ολοκληρωτική κοινωνία, που βασικά είχε ως πρότυπο τον σοβιετικό κομμουνισμό, την οποία ο βρετανός συγγραφέας Τζορτζ Όργουελ απεικόνισε στο περίφημο ουτοπικό μυθιστόρημά του 1984. Και σε εκείνη την κοινωνία η σημασία των λέξεων έχει αλλάξει, όπως καταδεικνύεται από τα τρία συνθήματα του κυβερνώντος κόμματος: «Ο πόλεμος είναι ειρήνη», «Η ελευθερία είναι σκλαβιά» και «Η άγνοια είναι δύναμη». Οι σύγχρονοι αναγνώστες μπορεί επίσης να φέρουν στο μυαλό τους τις αντίστοιχες μεταβολές στο γλωσσικό νόημα που έχει να επιδείξει η ιστορία του 20ού αιώνα, όταν τα μονοκομματικά συστήματα του κομουνιστικού κόσμου ονόμαζαν τους εαυτούς τους «λαϊκές δημοκρατίες» και περιέγραφαν το εκλογικό σύστημα του ενός μόνο υποψηφίου ως «ελευθερία εκλογής». Μπορούν αντίστοιχα να θυμηθούν τις ηθικές αρχές που διδάσκονταν στη Σοβιετική Ένωση, στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας j και σε άλλα κομμουνιστικά κράτη, οι οποίες περιλάμβαναν την αποδοχή των κατασκόπων και των πληροφοριοδοτών, της μυστικής αστυνομίας και της δολοφονίας πολιτικών εχθρών, καθώς και τις j ηθικές αρχές που προπαγανδίζονταν στη ναζιστική Γερμανία, οι οποίες περιλάμβαναν την αποδοχή του φυλετικού μίσους, του επιθετικού εθνικισμού και της γενοκτονίας του εβραϊκού λαού.

Ο Θουκυδίδης μπορεί να αποκάλυψε τα μύχια προσωπικά του συναισθήματα σχετικά με τα κακά της επανάστασης στη δήλωσή του ότι «το ήθος [το εύηθες], που είναι το κύριο γνώρισμα της ευγενικής ψυχής, κατάντησε να είναι καταγέλαστο κι εξαφανίστηκε» (Γ 83). Τι εννοούσε με τη λέξη «ήθος» σε αυτό το πλαίσιο; Πιστεύω ότι μάλλον είχε στο μυαλό του την ειλικρίνεια, την ευθύτητα, την έλλειψη διπροσωπίας και πονηριάς. Αυτά αποτελούσαν ένα μεγάλο κομμάτι της ευγενικής φύσης και η εξαφάνισή τους, την οποία ο Θουκυδίδης θεώρησε ότι έλαβε χώρα κατά τις επαναστατικές κομματικές συγκρούσεις που διασπούσαν τις πόλεις, ήταν ένα από τα πράγματα για τα οποία θρηνούσε περισσότερο.

Έπειτα από την περιγραφή των «παθών που οι πολίτες της Κέρκυρας, πρώτοι απ’ όλους τους Έλληνες επέδειξαν ο ένας απέναντι στον άλλον» (Γ 85, μτφ. του συγγραφέα), ο Θουκυδίδης ολοκληρώνει εν συντομία την ιστορία της κερκυραϊκής επανάστασης σε μερικές ακόμη ενότητες. Αφήνει το επαναστατικό σκηνικό στην Κέρκυρα με τους δημοκρατικούς να έχουν τον έλεγχο, ενώ περίπου εξακόσιοι επιζήσαντες του ολιγαρχικού κόμματος, οι οποίοι είχαν οχυρωθεί σε ένα βουνό του νησιού, εξαπέλυαν καταστρεπτικές επιδρομές εναντίον των κατοίκων του νησιού (Γ 85). Επιστρέφει σ’ αυτό το σκηνικό δύο χρόνια αργότερα, το 425, όταν οι κερκυραίοι δημοκράτες, βοηθούμενοι από αθηναϊκά στρατεύματα, επιτέθηκαν και κατέλαβαν το ορεινό φρούριο αιχμαλωτίζοντας τους κατόχους του. Σε ένα τρομακτικό τελευταίο επεισόδιο, αφηγείται το πώς οι κατακτητές υποχρέωσαν τους αιχμαλώτους να διέρχονται σε ομάδες των είκοσι ανάμεσα σε δύο φάλαγγες ενόπλων που τους χτυπούσαν και τους λόγχιζαν- η πορεία τους συνεχίστηκε εν μέσω μαστίγωσης, μέχρι που τελικά τους σκότωσαν. Άλλοι αιχμάλωτοι, αρνούμενοι να βγουν από το κτίριο όπου κρατούνταν, φονεύτηκαν από επιτιθέμενους που ξήλωσαν τη στέγη και άρχισαν να ρίχνουν βέλη και κεραμίδια. Πολλοί αιχμάλωτοι αυτοκτόνησαν. Η σφαγή συνεχίστηκε για ένα ημερονύκτιο, και την αυγή οι Κερκυραίοι πέταξαν τα πτώματα σε κάρα και τα μετέφεραν έξω από την πόλη. Όλοι οι αιχμάλωτοι πέθαναν, ενώ οι γυναίκες που αιχμαλωτίστηκαν μαζί τους εξανδραποδίστηκαν. Έτσι ο λαός κατέστρεψε τους αντιπάλους του στην Κέρκυρα και, όπως γράφει ο Θουκυδίδης, τουλάχιστον για την υπόλοιπη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου «ό, τι απόμεινε από τους ολιγαρχικούς δεν ήταν άξιο λόγου».

 

ΙΙΙ)

 Ας ξεκινήσουμε, όπως αρχίσαμε αυτό το βιβλίο, με τον πόλεμο και την πολιτική. Το σχόλιο του Θουκυδίδη «ό δε πόλεμος… βίαιος διδάσκαλος…», είναι τόσο γνωστό, ώστε είναι εύκολο να ξεχώσουμε ότι πρόκειται για τολμηρή και εντυπωσιακή προσωποποίηση. Ο Θεόπομπος, τον επόμενο αιώνα, προσωποποίησε τον πόλεμο σε μια παραβολή για τον Πόλεμο και την Ύβρη, ενώ ο Περικλής είπε ότι είδε τον Πόλεμο να πλησιάζει από την Πελοπόννησο³. Φαίνεται ότι, ακόμη και για ρεαλιστές, όπως ο Θουκυδίδης, ο Περικλής και ο Θεόπομπος, ο «Πόλεμος» είχε σχεδόν ανθρώπινες διαστάσεις – χωρίς να είναι κάτι αφηρημένο – για πολύ καιρό αφότου οι άλλες αόρατες δυνάμεις της ανθρώπινης εμπειρίας είχαν χάσει τα ερείσματά τους στην φαντασία. Ωστόσο, η επιγραμματική φράση του Θουκυδίδη είναι τόσο ισχυρή, ώστε απέσπασε το εξής σχόλιο: «Αν ο Θουκυδίδης ήθελε οι αναγνώστες του να αντλήσουν ένα ηθικό δίδαγμα από το έργο του, αυτό είναι το βίαιος διδάσκαλος ο πόλεμος». Ο Θουκυδίδης είχε στο μυαλό του την καταρράκωση της ηθικής και των αξιών, για την οποία ευθύνεται ο πόλεμος. Διατυπώνει το σχόλιο του κατά την περιγραφή της κερκυραϊκής στάσεως και συνεχίζει λέγοντας ότι ο πόλεμος «αφαιρεί από τους ανθρώπους την ικανότητα να ικανοποιήσουν τις καθημερινές τους ανάγκες και περιορίζει τη σκέψη τους κατά κύριο λόγο στο επίπεδο των άμεσων επιθυμιών τους». Με άλλα λόγια, η θηριωδία αποτελεί αποδοτική στάση σε καιρό πολέμου και η ηθική εγρήγορση ατονεί λόγω των αναγκών της στιγμής. Εδώ υποδηλώνεται μια κάποια μομφή· ο Θουκυδίδης αποστασιοποιείται από τα «κυνικά δόγματα εξουσίας» που εκφράζουν μερικοί από τους ομιλητές του.

 

 Θουκυδίδης και Σοφοκλής.

 

Η διττή φύση του ανθρώπου συνιστά τον τραγικό του χαρακτήρα.

(Το περίφημο στάσιμο στην ΑΝΤΙΓΟΝΗ και η παθολογία του πολέμου στα ΚΕΡΚΥΡΑΙΚΑ).

Θα ολοκληρώσουμε σήμερα με την τρίτη πλευρά αυτής της τραγικής αντίληψης της ιστορίας. Μια πρώτη μορφή τραγικού στοιχείου στην Ελλάδα είναι ήδη παρούσα στο περίφημο απόσπασμα του Αναξιμάνδρου, το οποίο αναλύσαμε εδώ και δύο χρόνια: η ίδια αρχή διέπει τη γένεση και τη φθορά των πραγμάτων· τα πράγματα επιβάλλουν αμοιβαίως τα μεν στα δε ποινές για την αδικία τους — η αδικία δε αυτή είναι to ίδιο το γεγονός ότι υπάρχουν Την ίδια ιδέα υιοθετεί και ο Ηρόδοτος με έναν άλλο τρόπο —και αυτή ακριβώς η φιλοσοφία της ιστορίας στηρίζει την αφήγησή του—, λέγοντας πως ό, τι είναι μεγάλο πρέπει να γίνει μικρό και ό, τι είναι μικρό θα γίνει μεγάλο. Το ίδιο επαναλαμβάνει και ο Περικλής σε μια δεδομένη στιγμή στον τρίτο λόγο του στο βιβλίο Β” (64-3): πάντα γάρ πέφυκε καί ἐλασσοῦσθαι, διότι όλα τα πράγματα είναι εκ φύσεως καταδικασμένα να εκπέσουν  Στον Θουκυδίδη, όπως και στο πρώτο στάσιμο της Αντιγόνης («Πολλά τά δεινά...»), βρίσκουμε επίσης μια άλλη μορφή του τραγικού, η οποία, κατά μία έννοια, πάει πιο μακριά. Ασφαλώς ό,τι είναι μικρό μπορεί πιθανώς να μεγαλώσει και ό, τι έχει αποκτήσει μια κάποια ισχύ μπορεί να καταρρεύσει. Για τον Θουκυδίδη όμως, η μεγέθυνση δεν συνεπάγεται αναγκαστικά την πτώση. Ξέρει ότι η Αθήνα νικήθηκε, αλλά αυτό δεν αλλάζει τίποτε. Δηλώνει επανειλημμένως ότι οι Αθηναίοι θα μπορούσαν να είχαν αποφύγει την ήττα. Η Σπάρτη νίκησε, οι φρουρές της βρίσκονται παντού, αλλά δεν είναι σίγουρο ότι αν ο Θουκυδίδης είχε ζήσει, θα είχε κάνει λόγο για αδυσώπητη παρακμή των Αθηνών. Η «Αρχαιολογία» δείχνει καθαρά ότι, από την άποψη της υλικής ισχύος, δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν υπάρχει πρόοδος και ότι όλα καταλήγουν πάντοτε στο ίδιο. Αυτό ακούγεται ιδιαίτερα κοινότοπο στις μέρες μας, τη στιγμή που η δύναμη της ρωσικής και της αμερικανικής αυτο­κρατορίας ξεπερνά εκατό φορές τη δύναμη της Ρώμης, αλλά σίγουρα δεν ήταν κοινοτοπία όταν έγραφε ο Θουκυδίδης. Αντίθετα, το αν οι κ.κ. Gorbatchev ή Reagan είναι καλύτεροι από τον Καλιγούλα ή τον Αδριανό, ή αν είναι καλύτεροι οι άνθρωποι που ζουν σε αυτές τις νέες αυτοκρατορίες, είναι βέ­βαια άλλο ζήτημα. Το θουκυδίδειο τραγικό στοιχείο, όπως και το σοφόκλειο, ανάγονται σε αυτό το ερώτημα.^(|) Ο Σοφο­κλής, όπως ξέρετε, μας λέει πως ο άνθρωπος είναι το τρομερότερο από όλα τα όντα, ότι εφευρίσκει εργαλεία, ότι εξημερώνει τα ζώα, δημιουργεί τη γλώσσα, και τις πόλεις επίσης, ωθούμενος από ἀστυνόμους ὀργάς – υπέροχη έκφραση – από ενορμήσεις ή πάθη που θεσπίζουν νόμους για τις πόλεις, αυτό που εγώ ονομάζω στη γλώσσα μου θεσμίζοντα πάθη… Και στη συνέχεια το στάσιμον τελειώνει ως εξής: «τέτοια είναι ωστόσο η φύση του ώστε να βαδίζει (ή να έρπει) πάντοτε προς δύο αντίθετες κατευθύνσεις, άλλοτε προς το καλό κι άλλοτε προς το κακό». Ο Θουκυδίδης δεν λέει κατά βάθος τίποτε διαφορετικό, αλλά ο τόνος είναι πιο σκοτεινός. Ας μην ξεχνάμε ότι γράφει τριάντα ή τριανταπέντε χρόνια μετά την Αντιγόνη (η οποία γράφτηκε το 442) και ότι ο πόλεμος έχει αφήσει τα ίχνη του. Είχε την ευκαιρία να διαπιστώσει ότι αυτή η τεράστια συσσώρευση, η τεράστια ανάπτυξη δύναμης συμβάδιζε όχι μόνο με εκδηλώσεις αυτής της διττής φύσης, αλλά επίσης – εδώ ο Θουκυδίδης είναι μάλλον πιο απαισιόδοξος από τον Σοφοκλή – με μεγαλύτερη διαφθορά. Διαφθορά που γεννά ο πόλεμος, ο βίαιος διδάσκαλος, και η οποία περιγράφεται θαυμάσια στο απόσπασμα που αναφέρεται στον εμφύλιο πόλεμο στην Κέρκυρα: αντιστροφή στη σημασία των λέξεων, γενικευμένο μίσος και ψέμα, ρήξη και των στοιχειωδέστερων δεσμών μεταξύ των ανθρώπων, κλίση προς την εξουσία και τη φιλαργυρία καλυπτόμενη πίσω από μεγάλα λόγια. Αυτή ακριβώς είναι η πλευρά που, σε σχέση με τον Σοφοκλή, αποτελεί την ιδιαιτερότητα του Θουκυδίδη. Δεν ισχυρίζομαι ότι ο Θουκυδίδης «πηγαίνει πιο μακριά» από τον Σοφοκλή ούτε ότι γνωρίζει περισσότερα από αυτόν – θα προτιμούσα να πω ότι ο Σοφοκλής έχει δίκιο να επιμένει στην ολοκληρωτική ανθρώπινη «διφυΐα». Αλλά ο Θουκυδίδης διέσχισε έναν τρομακτικό πόλεμο, είδε τι σημαίνει η εξάπλωση της ισχύος, η οποία γεννά τον πόλεμο και στη συνέχεια τρέφεται απ’ αυτόν, και πώς όλα αυτά κατέληξαν στην ανατροπή του στοιχείου το οποίο αποτελεί την ίδια την αξία της ζωής μέσα στην κοινωνία. Το έργο του φέρει αναπόφευκτα τα σημάδια αυτής της εμπειρίας.

 

V)

 …στο απόσπασμα, στο οποίο φαίνεται να θέτει τις υψηλότερες ηθικές αρχές, δηλαδή στην ανάλυση των ταραχών της Κέρκυρας (Γ΄,82), κατακρίνει τη διαφθορά, για την οποία δεν έχει την παραμικρή αυταπάτη: όχι μόνο την περιγράφει με μια αμείλικτη οξυδέρκεια, αλλά είναι επίσης βέβαιος ότι θα επανέλθει, γιατί βρίσκεται μέσα στην ανθρώπινη φύση: (καί αἰεῖ ἐσόμενα ἕως ἄν ¨ἡ αὐτή φύσις ἀνθρώπων ἦ)

Τι θα συνέβαινε εάν η Γη δεν ήταν σφαιρική αλλά είχε το σχήμα ενός επίπεδου δίσκου

Όλοι ξέρουμε ότι η Γη είναι στρογγυλή και ποτέ κανείς δεν έχει μπει στη διαδικασία να αναρωτηθεί τι θα συνέβαινε αν ο κόσμος που ζούμε δεν είχε το σχήμα της σφαίρας.

Η ομάδα του Vsauce το φαντάστηκε, έφτιαξε το ανάλογο βίντεο και απάντησε και στο ερώτημα τι θα συνέβαινε με όσους ζούσαν στην άκρη της Γης.

Εάν η Γη δεν ήταν σφαιρική, αλλά είχε το σχήμα ενός επίπεδου δίσκου, με τη σωστή πυκνότητα και το σωστό πάχος, όσοι ζούσαν στο κέντρο του »δίσκου» θα αισθάνονταν φυσιολογικά.

Αλλά καθώς θα μετακινούνταν προς τις άκρες του δίσκου η βαρύτητα θα τους έκανε να έχουν μια… ελαφριά κλίση, καθώς θα τους έσπρωχνε προς το κέντρο της Γης».

Το μάθημα της ζεστής σοκολάτας

Μία παρέα πρώην συμαθητών, καριερίστες με καλές δουλειές πλέον, συζητούσαν για τις ζωές τους σε ένα σχολικό «reunion».

Κάποιοι από αυτούς αποφάσισαν στο «reunion»,να επισκεφθούν ένα παλαιό καθηγητή τους, συνταξιούχο πλέον, ο οποίος ήταν πάντα πηγή έμπνευσης για όλους. 

Κατά την επίσκεψη τους στο σπίτι του πρώην καθηγητή τους, η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από την ζωή τους, τις δουλειές τους, και τις σχέσεις τους με τους άλλους.

Ο πρώην καθηγητής τους έφτιαξε ζεστή σοκολάτα σε μια μεγάλη καράφα, φέρνοντας ταυτόχρονα και πολλές κούπες διαφόρων ειδών και υλικών, ακριβές και φτηνές, όμορφες και άσχημες. Έπειτα τους κάλεσε να σερβιριστούν μόνοι τους.

Όταν όλοι πήραν από μία κούπα ο καθηγητής είπε:

Προσέξτε ότι προτιμήσατε όλοι τις όμορφες και ακριβές κούπες, αφήνοντας πίσω τις φτηνές και άσχημες.

Ενώ είναι φυσικό για εσάς να θέλετε το καλύτερο για τον εαυτό σας, αυτό ακριβώς είναι η αιτία των προβλημάτων σας.

Η κούπα δεν προσθέτει τίποτε στην ποιότητα της σοκολάτας. Συνήθως είναι απλά πιο ακριβή και σε κάποιες περιπτώσεις κρύβει αυτό που πίνετε.

Αυτό που πραγματικά θέλατε ήταν ζεστή σοκολάτα. Δεν θέλατε την κούπα. Αλλά συνειδητά διαλέξατε την πιο καλή κούπα. Και πολύ σύντομα αρχίσατε να κοιτάτε τις κούπες των άλλων

Τώρα σκεφτείτε αυτό… Η ζωή είναι η ζεστή σοκολάτα. Η δουλειά, το χρήμα και οι θέσεις εργασίας σας είναι η κούπα. Είναι απλώς τα εργαλεία για να κρατήσετε την ζωή. Η κούπα που έχετε δεν χαρακτηρίζει, ούτε αλλάζει την ποιότητα της ζωής σας. Μερικές φορές με το να επικεντρώνεστε στην κούπα, δεν απολαμβάνετε την ζεστή σοκολάτα που σας έχει δώσει ο Θεός

Πάντοτε να θυμόσαστε αυτό:

Ο Θεός φτιάχνει την ζεστή σοκολάτα. Δεν διαλέγει την κούπα.

Οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι δεν είναι αυτοί που έχουν τα καλύτερα πράγματα.
Είναι εκείνοι που φτιάχνουν το καλύτερο με αυτά που έχουν!

Ζήστε απλά . . .
Αγαπάτε γενναιόδωρα . . .
Ενδιαφερθείτε βαθιά . . .
Μιλάτε ευγενικά . . .
Αφήστε τα υπόλοιπα στον Θεό, και θυμηθείτε:

Οι πλουσιότεροι άνθρωποι δεν είναι εκείνοι που έχουν τα περισσότερα αλλά εκείνοι που χρειάζονται τα λιγότερα.

Απλά απολαύστε την ζεστή σοκολάτα σας...!

Οι ρίζες του λιθοβολισμού και της βίας

Ο λιθοβολισµός ως μέθοδος τιμωρίας, είναι πολύ συνηθισμένος στις φανατικά ισλαµικές χώρες. Στο θεοκρατισμό του Ισλάμ, η βία ξεπερνά κάθε όριο απανθρωπιάς και όπου εκεί είναι παντελώς ανύπαρκτο το οιοδήποτε κεκτημένο δικαίωμα των γυναικών του δυτικού κόσμου.
Οι γυναίκες τα μεγαλύτερα θύματα. Είναι γνωστά σε όλους από την ειδησεογραφία των ΜΜΕ, τα φαινόμενα της ακραίας αυτής βίας, που δυστυχώς συνηθίζονται να γίνονται και στην εποχή μας.
Κακοποίηση, βιαιότητα, εξευτελισμός, εγκληματική αυτοδικία, σε βάρος ανθρώπων από ανθρώπους για υποτιθέμενα αδικήματα και μας παραπέμπουν σε χιλιετηρίδες πίσω, τότε που ο φυλετικός ηθικός κώδικας τιμής καταδίκαζε τους ανθρώπους. Ο φυλετικός αυτός κώδικας τιμής πέρασε και αφήνει τα χνάρια του σε όλες αυτές τις περιπτώσεις βίαιων δολοφονιών στις χώρες αυτές, Πακιστάν, Αφγανιστάν, Ιράν κ.ο.κ.
Τι σχέση άραγε έχουν όλες αυτές οι βιαιότητες με την Αγία Γραφή;
Πόση από την απίστευτη βία της εβραϊκής Βίβλου πέρασε μέσα στον φονταμενταλισμό του Ισλάμ;
Είναι τυχαίο που η μεθοδολογία της Βίβλου εφαρμόζεται, ακόμη και σήμερα στις χώρες αυτές;
Δεν είναι καθόλου τυχαίο αυτό, αν μελετήσουμε τα εδάφια της Βίβλου και που με βάση το δανεισμένο αυτό υλικό, κτίστηκαν οι νομικοί κανόνες της ηθικής του Ισλαμισμού. Είναι ένα δάνειο, που το ποτάμι του αίματός του, δεν έχει τελειωμό.
Για το σκοπό αυτό, παραθέτω εδώ 16 θεματικές κατηγορίες, από βιβλικά αποσπάσματα που ορίζουν τον λιθοβολισμό ως τιμωρία για διάφορα αδικήματα…
Να σημειώσω πως οι αναφορές στη βίβλο της λέξης «λιθοβολισμός», είναι τον αριθμό 46 ή 47.

Εδώ είναι περιληπτικά οι θεματικές αυτές κατηγορίες λιθοβολισμών:
1) Για κακή σεξουαλική συμπεριφορά.
2) Για κήρυγμα διαφορετικής θρησκείας.
3) Για λατρεία άλλης θρησκείας.
4) Για βλασφημία και κατάρα.
5) Για κατάρες στον Θεό και στον βασιλιά.
6) Σε όσους σπέρνουν παιδιά με τους Μολόχ.
7) Σε μάντεις.
8) Για την παραβίαση της αργίας του Σαββάτου και το μάζεμα ξύλων από το χωράφι.
9) Για την ανυπακοή των παιδιών στους γονείς.
10) Για την κλοπή.
11) Σε ζώα που στουμπίζουν.
12) Σε αυτούς που θα αγγίξουν το Όρος Σινά.
13) Λιθοβολισμός από Αιγυπτίους.
14) Λιθοβολισμός προφητών.
15) Λιθοβολισμός από το εκκλησίασμα του Ισραήλ.
16) Επιθυμίες λιθοβολισμών από το εκκλησίασμα του Ισραήλ.

1) ΓΙΑ ΚΑΚΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ
«ΑΝ κάποιος πάρει γυναίκα, και μπει μέσα σ’ αυτή, και τη μισήσει, και δώσει αφορμή να την κακολογήσουν, και φέρει επάνω της δυσφήμηση, και πει: Πήρα αυτή τη γυναίκα, και όταν την πλησίασα δεν την βρήκα παρθένα, τότε, ο πατέρας τής νέας και η μητέρα της θα πάρουν και θα φέρουν έξω στους πρεσβύτερους της πόλης, στην πύλη, τα σημάδια τής παρθενίας τής νέας• και ο πατέρας τής νέας θα πει στους πρεσβύτερους: Έδωσα τη θυγατέρα μου σ’ αυτόν τον άνθρωπο για γυναίκα, κι αυτός τη μισεί• και να, έδωσε αφορμή να την κακολογούν, λέγοντας: Δεν βρήκα τη θυγατέρα σου παρθένα• όμως, να τα σημάδια τής παρθενίας τής θυγατέρας μου. Και θα ξεδιπλώσουν το ιμάτιο μπροστά στους πρεσβύτερους της πόλης. Και οι πρεσβύτεροι της πόλης εκείνης θα πάρουν τον άνθρωπο, και θα τον τιμωρήσουν• κι αυτός θα καταβάλει αποζημίωση 100 σίκλους ασήμι, και θα τους δώσουν στον πατέρα τής νέας, επειδή έφερε δυσφήμηση σε παρθένα Ισραηλίτισσα• και θα είναι γυναίκα του• δεν μπορεί να την αποβάλει πλέον όλες τις ημέρες τής ζωής του. Αν, όμως, αυτό το πράγμα είναι αληθινό, και η κόρη δεν βρεθεί παρθένα, τότε θα βγάλουν έξω τη νέα, στη θύρα τού σπιτιού τού πατέρα της, και οι άνθρωποι της πόλης της θα τη λιθοβολήσουν με πέτρες, και θα πεθάνει• επειδή, έπραξε αφροσύνη στον Ισραήλ, διαπράττοντας πορνεία στο σπίτι τού πατέρα της• και θα εξαφανίσεις το κακό από ανάμεσά σου. ΑΝ βρεθεί κάποιος να κοιμάται με παντρεμένη γυναίκα, τότε θα θανατώνονται και οι δύο, ο άνδρας που κοιμήθηκε με τη γυναίκα, και η γυναίκα• και θα εξαφανίσεις το κακό από τον Ισραήλ. Αν μια νέα παρθένα είναι αρραβωνιασμένη με άνδρα, και τη βρει κάποιος στην πόλη, και κοιμηθεί μαζί της, τότε, θα τους βγάλετε έξω και τους δύο, στην πύλη τής πόλης εκείνης, και θα τους λιθοβολήσετε με πέτρες, και θα πεθάνουν• τη νέα, επειδή δεν φώναξε, ενώ ήταν μέσα στην πόλη• και τον άνθρωπο, επειδή ταπείνωσε τη γυναίκα τού πλησίον του• και θα εξαφανίσεις το κακό από ανάμεσά σου. Αλλά, αν κάποιος βρει τη νέα στο χωράφι, την αρραβωνιασμένη, και ο άνθρωπος τη βιάσει, και κοιμηθεί μαζί της, τότε ο άνθρωπος μόνον θα θανατώνεται, που κοιμήθηκε μαζί της• στη νέα, όμως, δεν θα κάνεις τίποτε• δεν υπάρχει αμάρτημα θανάτου στη νέα• επειδή, όπως όταν ορμήσει κάποιος ενάντια στον πλησίον του και τον φονεύσει, έτσι είναι και το πράγμα αυτό• επειδή, τη βρήκε στο χωράφι, η αρραβωνιασμένη νέα φώναξε, αλλά δεν υπήρχε κάποιος να τη σώσει. Αν κάποιος βρει μια νέα παρθένα, μη αρραβωνιασμένη, και την πιάσει και κοιμηθεί μαζί της, και βρεθούν• τότε, ο άνθρωπος που κοιμήθηκε μαζί της θα δώσει στον πατέρα της νέας 50 σίκλους ασήμι, κι αυτή θα είναι γυναίκα του, επειδή την ταπείνωσε, δεν μπορεί να την αποβάλει όλες τις ημέρες τής ζωής του» (Δευτερονόμιον 22: 13-29)
«Ο δε Ιησούς πήγε στο βουνό των Ελαιών. Και την αυγή ήρθε πάλι στο ιερό, και ολόκληρος ο λαός ερχόταν σ’ αυτόν• και αφού κάθησε, τους δίδασκε. Οι δε γραμματείς και οι Φαρισαίοι φέρνουν προς αυτόν μια γυναίκα που συνελήφθη να διαπράττει μοιχεία, και, αφού την έστησαν στο μέσον, του λένε: Δάσκαλε, αυτή η γυναίκα συνελήφθη επ’ αυτοφώρω διαπράττοντας μοιχεία. Και στον νόμο ο Μωυσής πρόσταξε σε μας, οι γυναίκες αυτού τού είδους να λιθοβολούνται• εσύ, λοιπόν, τι λες; Και το έλεγαν αυτό δοκιμάζοντάς τον, για να έχουν να τον κατηγορούν. Ο δε Ιησούς, σκύβοντας κάτω, έγραφε με το δάχτυλό του στη γη. Και επειδή επέμεναν ρωτώντας τον, σηκώνοντας το κεφάλι, είπε σ’ αυτούς: Όποιος από σας είναι αναμάρτητος, ας ρίξει πρώτος την πέτρα εναντίον της. Και πάλι, σκύβοντας κάτω, έγραφε στη γη. Και εκείνοι, όταν το άκουσαν, και ελεγχόμενοι από τη συνείδηση, έβγαινε ένας-ένας, αρχίζοντας από τους πρεσβύτερους μέχρι τους τελευταίους• και ο Ιησούς έμεινε μόνος, και η γυναίκα που στεκόταν στο μέσον. Και όταν ο Ιησούς σήκωσε το κεφάλι, και μη βλέποντας κανέναν, εκτός από τη γυναίκα, της είπε: Γυναίκα, πού είναι εκείνοι οι κατήγοροί σου; Δεν σε καταδίκασε κανένας; Και εκείνη είπε: Κανένας, Κύριε. Και ο Ιησούς είπε σ’ αυτήν: Ούτε εγώ σε καταδικάζω• πήγαινε, και στο εξής μη αμάρτανε. Αν βρεθεί κάποιος να κοιμάται με παντρεμένη γυναίκα, τότε θα θανατώνονται και οι δύο, ο άνδρας που κοιμήθηκε με τη γυναίκα, και η γυναίκα• και θα εξαφανίσεις το κακό από τον Ισραήλ» (Ιωάννης 8: 1-11).

2) ΓΙΑ ΚΗΡΥΓΜΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
«Αν ο αδελφός σου, ο γιος τής μητέρας σου ή ο γιος σου ή η θυγατέρα σου ή η γυναίκα τού κόρφου σου ή ο φίλος σου, που είναι όπως η ψυχή σου, σε παρακινήσει κρυφά, λέγοντας: Ας πάμε, και ας λατρεύσουμε άλλους θεούς, που δεν γνώρισες ούτε εσύ ούτε οι πατέρες σου, (από τους θεούς των εθνών, που είναι ολόγυρά σας, είτε αυτών που είναι κοντά σε σένα είτε εκείνων που είναι μακριά από σένα, από το ένα άκρο τής γης μέχρι το άλλο), δεν θα συγκατανεύσεις σ’ αυτόν ούτε θα στρέψεις σ’ αυτόν την ακοή σου ούτε θα τον λυπηθεί το μάτι σου ούτε θα τον σπλαχνιστείς ούτε θα τον κρύψεις• αλλά θα τον θανατώσεις, οπωσδήποτε• το χέρι σου θα είναι πρώτο επάνω του για να τον θανατώσεις, και έπειτα το χέρι ολόκληρου του λαού. Και θα τον λιθοβολήσεις με πέτρες, ώστε να πεθάνει• επειδή, ζήτησε να σε αποπλανήσει από τον Κύριο τον Θεό σου, που σε έβγαλε από τη γη τής Αιγύπτου, από οίκο δουλείας. Και όταν ολόκληρος ο Ισραήλ το ακούσει θα φοβηθεί, και δεν θα κάνει πλέον τέτοιο κακό ανάμεσά σου» (Δευτερονόμιον 13: 6-11).

3) ΓΙΑ ΛΑΤΡΕΙΑ ΑΛΛΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
«ΔΕΝ θα θυσιάσεις στον Κύριο τον Θεό σου βόδι ή πρόβατο, που έχει ψεγάδι ή οποιοδήποτε ελάττωμα• επειδή, είναι βδέλυγμα στον Κύριο τον Θεό σου. Αν, ανάμεσά σου, σε κάποια από τις πόλεις σου, που ο Κύριος ο Θεός σου δίνει σε σένα, βρεθεί άνδρας ή γυναίκα, που έπραξε κακό μπροστά στον Κύριο τον Θεό σου, παραβαίνοντας τη διαθήκη του, και πήγε και λάτρευσε άλλους θεούς, και τους προσκύνησε, τον ήλιο ή το φεγγάρι ή οποιονδήποτε από τη στρατιά τού ουρανού, που εγώ δεν πρόσταξα• και σου αναγγελθεί, και ακούσεις, και εξετάσεις με επιμέλεια, και δες, αν βρεθεί ότι είναι αλήθεια και το πράγμα είναι βέβαιο, ότι διαπράχθηκε τέτοιο βδέλυγμα στον Ισραήλ• τότε, θα φέρεις έξω στις πύλες σου τον άνδρα εκείνον ή τη γυναίκα εκείνη, που έπραξαν αυτό το κακό πράγμα, τον άνδρα ή τη γυναίκα• και θα τους λιθοβολήσεις με πέτρες, και θα πεθάνουν. Με την ομολογία δύο μαρτύρων ή τριών μαρτύρων, θα θανατώνεται εκείνος που είναι άξιος θανάτου• με την ομολογία ενός μάρτυρα δεν θα θανατώνεται. Τα πρώτα χέρια επάνω του, στο να τον θανατώσουν, θα είναι των μαρτύρων, Και έπειτα τα χέρια ολόκληρου του λαού. Έτσι θα βγάλεις το κακό από ανάμεσά σου» (Δευτερονόμιον 17: 1-7).

4) ΓΙΑ ΒΛΑΣΦΗΜΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΑ
«ΚΑΙ βγήκε ο γιος κάποιας γυναίκας Ισραηλίτισσας, που ήταν γιος ενός άνδρα Αιγυπτίου, ανάμεσα στους γιους Ισραήλ• και μάχονταν στο στρατόπεδο, ο γιος τής Ισραηλίτισσας και κάποιος άνθρωπος Ισραηλίτης. Και ο γιος τής γυναίκας τής Ισραηλίτισσας βλασφήμησε το όνομα του Κυρίου, και καταράστηκε• και τον έφεραν στον Μωυσή• (και το όνομα της μητέρας του ήταν Σελωμείθ, θυγατέρα τού Διβρεί, από τη φυλή τού Δαν)• και τον έβαλαν σε φυλακή, μέχρις ότου φανερωθεί σ’ αυτούς το θέλημα του Κυρίου. Και ο Κύριος μίλησε στον Μωυσή, λέγοντας: Φέρε έξω από το στρατόπεδο εκείνον που καταράστηκε• και όλοι εκείνοι που τον άκουσαν ας βάλουν τα χέρια τους επάνω στο κεφάλι του, και ας τον λιθοβολήσει ολόκληρη η συναγωγή. Και μίλησε στους γιους Ισραήλ, λέγοντας: Όποιος καταραστεί τον Θεό του, θα βαστάξει την ανομία του• και όποιος βλασφημήσει το όνομα του Κυρίου, θα θανατωθεί οπωσδήποτε• ολόκληρη η συναγωγή θα τον λιθοβολήσει με πέτρες• είτε ξένος είτε αυτόχθονας, όταν βλασφημήσει το όνομα του Κυρίου, θα θανατωθεί» (Λευιτικόν 24: 10-16).
«ΚΑΙ ο Μωυσής είπε στους γιους Ισραήλ, και έφεραν έξω από το στρατόπεδο εκείνον που καταράστηκε, και τον λιθοβόλησαν με πέτρες• και οι γιοι Ισραήλ έκαναν όπως ο Κύριος πρόσταξε στον Μωυσή» (Λευιτικόν 24: 23).
«Ο Ιησούς αποκρίθηκε σ’ αυτούς: Σας είπα, και δεν πιστεύετε. Τα έργα που εγώ κάνω στο όνομα του Πατέρα μου, αυτά δίνουν μαρτυρία για μένα. Αλλά, εσείς δεν πιστεύετε• επειδή, δεν είστε από τα δικά μου πρόβατα. Όπως σας είπα, τα δικά μου πρόβατα ακούν τη φωνή μου, και εγώ τα γνωρίζω• και με ακολουθούν. Και εγώ δίνω σ’ αυτά αιώνια ζωή• και δεν θα χαθούν στον αιώνα, και κανένας δεν θα τα αρπάξει από το χέρι μου. Ο Πατέρας μου, ο οποίος μου τα έδωσε, είναι μεγαλύτερος από όλους• και κανένας δεν μπορεί να τα αρπάξει από το χέρι τού Πατέρα μου. Εγώ και ο Πατέρας είμαστε ένα. Οι Ιουδαίοι έπιασαν, πάλι, πέτρες, για να τον λιθοβολήσουν. Ο Ιησούς αποκρίθηκε σ’ αυτούς: Πολλά καλά έργα από τον Πατέρα μου έδειξα σε σας• για ποιο έργο απ’ αυτά με λιθοβολείτε; Οι Ιουδαίοι αποκρίθηκαν σ’ αυτόν, λέγοντας: Για καλό έργο δεν σε λιθοβολούμε, αλλά για βλασφημία, και επειδή εσύ, ενώ είσαι άνθρωπος, κάνεις τον εαυτό σου Θεό. Ο Ιησούς αποκρίθηκε σ’ αυτούς: Δεν είναι γραμμένο μέσα στον νόμο σας, «εγώ είπα, είστε θεοί»; Αν εκείνους είπε θεούς, προς τους οποίους έγινε ο λόγος τού Θεού, και η γραφή δεν μπορεί να αναιρεθεί• εκείνον, τον οποίο ο Πατέρας αγίασε, και απέστειλε στον κόσμο, εσείς λέτε, ότι: Βλασφημείς, επειδή είπα, είμαι Υιός τού Θεού; Αν δεν κάνω τα έργα τού Πατέρα μου, μη πιστεύετε σε μένα• αν, όμως, τα κάνω, και αν σε μένα δεν πιστεύετε, πιστέψτε στα έργα• για να γνωρίσετε και να πιστέψετε ότι, ο Πατέρας είναι σε ενότητα με μένα, και εγώ σε ενότητα μ’ αυτόν. Οι Ιουδαίοι, λοιπόν, ζητούσαν ξανά να τον πιάσουν• και ξέφυγε από το χέρι τους. Και πήγε πάλι πέρα από τον Ιορδάνη, στον τόπο όπου βάπτιζε ο Ιωάννης, αρχικά• και έμεινε εκεί» (Ιωάννης 10: 25-40).

5) ΓΙΑ ΚΑΤΑΡΕΣ ΣΤΟΝ ΘΕΟ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΒΑΣΙΛΙΑ
«ΚΑΙ μετά από τα πράγματα αυτά, ο Ναβουθαί, ο Ιεζραελίτης, είχε έναν αμπελώνα στην Ιεζραέλ, κοντά στο παλάτι τού Αχαάβ, του βασιλιά τής Σαμάρειας. Και ο Αχαάβ μίλησε στον Ναβουθαί, λέγοντας: Δώσε μου τον αμπελώνα σου, για να τον έχω για κήπο λαχάνων, επειδή είναι κοντά στο σπίτι μου• και θα σου δώσω αντί γι’ αυτόν έναν καλύτερο αμπελώνα απ’ ό,τι αυτός• ή, αν σου είναι αρεστό, θα σου δώσω το αντίτιμό του σε ασήμι. Και ο Ναβουθαί είπε στον Αχαάβ: Μη γένοιτο σε μένα από τον Θεό, να δώσω την κληρονομιά των πατέρων μου σε σένα! Και ο Αχαάβ γύρισε στο σπίτι του σκυθρωπός και δυσαρεστημένος, για τον λόγο τον οποίο του μίλησε ο Ναβουθαί, ο Ιεζραελίτης, λέγοντας: Δεν θα σου δώσω την κληρονομιά των πατέρων μου. Και πλάγιασε επάνω στο κρεβάτι του, και έστρεψε το πρόσωπό του, και δεν έφαγε ψωμί. Και ήρθε σ’ αυτόν η Ιεζάβελ, η γυναίκα του, και του είπε: Γιατί είναι το πνεύμα σου περίλυπο, ώστε δεν τρως ψωμί; Κι εκείνος τής είπε: Επειδή, μίλησα στον Ναβουθαί, τον Ιεζραελίτη, και του είπα: Δώσε μου τον αμπελώνα σου με ασήμι• ή, αν αγαπάς, θα σου δώσω έναν άλλον αμπελώνα αντί γι’ αυτόν• κι εκείνος απάντησε: Δεν θα σου δώσω τον αμπελώνα μου. Και η Ιεζάβελ, η γυναίκα του, του είπε: Εσύ βασιλεύεις τώρα επάνω στον Ισραήλ; Σήκω, φάε ψωμί, και ας είναι η καρδιά σου εύθυμη• εγώ θα σου δώσω τον αμπελώνα τού Ναβουθαί, του Ιεζραελίτη. Τότε, έγραψε επιστολές στο όνομα του Αχαάβ, και τις σφράγισε με τη σφραγίδα του, και έστειλε τις επιστολές στους πρεσβύτερους, και στους άρχοντες, εκείνους που ήσαν στην πόλη του, αυτούς που κατοικούσαν μαζί με τον Ναβουθαί. Και στις επιστολές έγραφε, λέγοντας: Κηρύξτε νηστεία, και βάλτε τον Ναβουθαί να καθήσει επικεφαλής τού λαού• και βάλτε να κάθονται επέναντί του δύο κακοί άνδρες, κι ας δώσουν μαρτυρία εναντίον του, λέγοντας: Εσύ βλασφήμησες τον Θεό και τον βασιλιά• και βγάλτε τον έξω, και πετροβολήστε τον, κι ας πεθάνει. Και οι άνδρες τής πόλης του, οι πρεσβύτεροι και οι άρχοντες, που κατοικούσαν στην πόλη του, έκαναν όπως τους είχε διαμηνύσει η Ιεζάβελ, σύμφωνα με το γραμμένο στις επιστολές, που τους είχε στείλει. Κήρυξαν νηστεία, και έβαλαν τον Ναβουθαί να καθήσει επικεφαλής τού λαού• και μπήκαν δύο άνδρες κακοί, και κάθησαν απέναντί του• και οι κακοί άνδρες έδωσαν μαρτυρία εναντίον του, εναντίον του Ναβουθαί, μπροστά στον λαό, λέγοντας: Ο Ναβουθαί βλασφήμησε τον Θεό και τον βασιλιά. Τότε, τον έβγαλαν έξω από την πόλη, και τον λιθοβόλησαν με πέτρες, και πέθανε. Και έστειλαν στην Ιεζάβελ, λέγοντας: Ο Ναβουθαί λιθοβολήθηκε, και πέθανε. Και καθώς η Ιεζάβελ άκουσε ότι ο Ναβουθαί λιθοβολήθηκε και πέθανε, η Ιεζάβελ είπε στον Αχαάβ: Σήκω, κληρονόμησε τον αμπελώνα τού Ναβουθαί, του Ιεζραελίτη, που δεν ήθελε να σου τον δώσει με ασήμι• επειδή, ο Ναβουθαί δεν ζει, αλλά πέθανε. Και καθώς ο Αχαάβ άκουσε ότι ο Ναβουθαί πέθανε, ο Αχαάβ σηκώθηκε να κατέβει στον αμπελώνα τού Ναβουθαί τού Ιεζραελίτη, για να τον κληρονομήσει» (Α’ Βασιλέων 21: 1-16).

6) ΛΙΘΟΒΟΛΙΣΜΟΣ ΣΕ ΟΣΟΥΣ ΣΠΕΡΝΟΥΝ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΟΛΟΧ
«ΚΑΙ ο Κύριος μίλησε στον Μωυσή, λέγοντας: Και στους γιους Ισραήλ θα πεις: Όποιος από τους γιους Ισραήλ ή από τους ξένους, που παροικούν στον Ισραήλ, δώσει από το σπέρμα του στον Μολόχ, θα θανατωθεί, οπωσδήποτε• ο λαός τού τόπου θα τον λιθοβολήσει με πέτρες. Κι εγώ θα στήσω το πρόσωπό μου ενάντια στον άνθρωπο εκείνον, και θα τον εξολοθρεύσω μέσα από τον λαό του• επειδή, από το σπέρμα του έδωσε στον Μολόχ, για να μολύνει το αγιαστήριό μου, και να βεβηλώσει το όνομά μου το άγιο. Και αν ο λαός τού τόπου παραβλέψει με τα μάτια του εκείνον τον άνθρωπο, όταν δίνει από το σπέρμα του στον Μολόχ, και δεν τον φονεύσει, τότε, εγώ θα στήσω το πρόσωπό μου ενάντια στον άνθρωπο εκείνον, και ενάντια στη συγγένειά του• και θα εξολοθρεύσω από μέσα από τον λαό του αυτόν, και όλους εκείνους που τον ακολουθούν στην πορνεία, για να πορνεύουν πίσω από τον Μολόχ» (Λευιτικόν 20: 1-5).

7) ΛΙΘΟΒΟΛΙΣΜΟΣ ΣΕ ΜΑΝΤΕΙΣ
«Και κάθε άνδρας ή γυναίκα που έχει πνεύμα μαντείας ή είναι επαοιδός, θα θανατωθεί εξάπαντος• με πέτρες θα τους λιθοβολήσετε• το αίμα τους θα είναι επάνω τους» (Λευιτικόν 20: 27).

8) ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΖΕΜΑ ΞΥΛΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΑΦΙ
«ΚΑΙ όταν οι γιοι Ισραήλ ήσαν στην έρημο, βρήκαν έναν άνθρωπο να μαζεύει ξύλα την ημέρα τού σαββάτου. Κι εκείνοι που τον βρήκαν να μαζεύει ξύλα, τον έφεραν στον Μωυσή, και στον Ααρών, και σε ολόκληρη τη συναγωγή• και τον έβαλαν υπό φύλαξη. Επειδή, δεν ήταν ακόμα φανερό τι έπρεπε να κάνουν σ’ αυτόν. Και ο Κύριος είπε στον Μωυσή: Ο άνθρωπος θα θανατωθεί οπωσδήποτε• ολόκληρη η συναγωγή θα τον λιθοβολήσει με πέτρες έξω από το στρατόπεδο. Και ολόκληρη η συναγωγή τον έφεραν έξω από το στρατόπεδο, και τον λιθοβόλησαν με πέτρες, και πέθανε• όπως ο Κύριος πρόσταξε στον Μωυσή» (Αριθμοί 15: 32-36).

9) ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΥΠΑΚΟΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
«ΑΝ κάποιος έχει γιο πεισματώδη και απειθή, που δεν υπακούει στη φωνή τού πατέρα του ή στη φωνή τής μητέρας του, και αφού τον παιδαγωγήσουν, δεν υπακούει σ’ αυτούς, τότε, ο πατέρας του και η μητέρα του θα τον πιάσουν, και θα τον φέρουν έξω στους πρεσβύτερους της πόλης του, και στην πύλη τού τόπου του• και θα πουν στους πρεσβύτερους της πόλης του: Αυτός ο γιος μας είναι πεισματώδης και απειθής• δεν υπακούει στη φωνή μας• είναι λαίμαργος και μέθυσος• και όλοι οι άνθρωποι της πόλης του θα τον λιθοβολήσουν με πέτρες, και θα πεθάνει. Και θα εξαφανίσεις το κακό από ανάμεσά σου• και ολόκληρος ο Ισραήλ θα ακούσει και θα φοβηθεί» (Δευτερονόμιον 21: 18-21).

10) ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΛΟΠΗ
«Και ο Αχάν αποκρίθηκε στον Ιησού, και είπε: Αληθινά, εγώ αμάρτησα στον Κύριο τον Θεό τού Ισραήλ, και έπραξα έτσι κι έτσι• βλέποντας ανάμεσα στα λάφυρα μια καλή Βαβυλωνιακή στολή, και 200 σίκλους ασήμι, και μία ράβδο χρυσάφι βάρους 50 σίκλων, τα επιθύμησα, και τα πήρα• και δες, είναι κρυμμένα στη γη, στο μέσον τής σκηνής μου, και το ασήμι κάτω απ’ αυτά. Και ο Ιησούς έστειλε ανθρώπους• και έτρεξαν στη σκηνή, και πραγματικά, ήσαν κρυμμένα στη σκηνή του, και το ασήμι κάτω απ’ αυτά. Και τα πήραν από το μέσον τής σκηνής, και τα έφεραν στον Ιησού, και σε όλους τούς γιους Ισραήλ, και τα έβαλαν μπροστά στον Κύριο. Τότε, ο Ιησούς, και ολόκληρος ο Ισραήλ μαζί του, έπιασαν τον Αχάν, τον γιο τού Ζερά, και το ασήμι, και τη στολή, και τη ράβδο από το χρυσάφι, και τους γιους του, και τις θυγατέρες του, και τα βόδια του, και τα γαϊδούρια του, και τα πρόβατά του, και τη σκηνή του, και όλα όσα είχε, και τους έφεραν στην κοιλάδα Αχώρ. Και ο Ιησούς είπε: Γιατί μας κατατάραξες; Ο Κύριος θα σε καταταράξει αυτή την ημέρα. Και ολόκληρος ο Ισραήλ τον λιθοβόλησε με πέτρες, και τους κατέκαψαν με φωτιά, και τους λιθοβόλησαν με πέτρες. Και έστησαν επάνω του έναν μεγάλο σωρό από πέτρες, που μένει μέχρι σήμερα• έτσι ο Κύριος έπαυσε από την έξαψη του θυμού του• γι’ αυτό, το όνομα εκείνου του τόπου αποκαλείται, Κοιλάδα Αχώρ μέχρι αυτή την ημέρα» (Ιησούς του Ναυή 7: 20-26).

11) ΣΕ ΖΩΑ ΠΟΥ ΣΤΟΥΜΠΙΖΟΥΝ
«ΑΝ ένα βόδι κερατίσει κάποιον άνδρα ή γυναίκα, και πεθάνει, τότε το βόδι θα λιθοβοληθεί, και το κρέας του δεν θα τρώγεται• ο ιδιοκτήτης, όμως, του βοδιού θα είναι αθώος. Αν όμως το βόδι συνήθιζε να κερατίζει από πριν, και έγινε διαμαρτυρία στον ιδιοκτήτη του, και δεν το φύλαξε, αν θανατώσει έναν άνδρα ή μια γυναίκα, το βόδι θα λιθοβοληθεί, αλλά και ο ιδιοκτήτης του πρέπει να θανατωθεί. Αν του επιβληθεί τιμή εξαγοράς, θα δώσει για την εξαγορά τής ζωής του, όση τιμή θα του επιβαλλόταν. Είτε κερατίσει έναν γιο είτε κερατίσει μια θυγατέρα, σύμφωνα μ’ αυτή την κρίση θα γίνει σ’ αυτόν. Αν το βόδι κερατίσει έναν δούλο ή μια δούλη, θα δώσει στο αφεντικό τους 30 σίκλους ασήμι• το βόδι, όμως, θα λιθοβοληθεί» (Έξοδος 21: 28-32).

12) ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΘΑ ΑΓΓΙΞΟΥΝ ΤΟ ΟΡΟΣ ΣΙΝΑ
«Και ο Κύριος είπε στον Μωυσή: Πήγαινε στον λαό, και αγίασέ τους σήμερα και αύριο, κι ας πλύνουν τα ενδύματά τους• κι ας είναι έτοιμοι για την τρίτη ημέρα• επειδή, κατά την τρίτη ημέρα θα κατέβει ο Κύριος επάνω στο βουνό Σινά, μπροστά σε ολόκληρο τον λαό• και θα βάλεις όρια ολόγυρα στον λαό, λέγοντας: Προσέχετε στον εαυτό σας μη ανεβείτε στο βουνό ή αγγίξετε στις άκρες του• όποιος αγγίξει το βουνό, θα θανατωθεί εξάπαντος• δεν θα αγγίξει σ’ αυτόν χέρι, επειδή, με πέτρες θα λιθοβοληθεί ή με βέλη θα κατατοξευθεί• είτε ζώο είναι είτε άνθρωπος, δεν θα ζήσει. Όταν η σάλπιγγα ηχήσει, τότε θα ανέβουν επάνω στο βουνό» (Έξοδος 19: 10-13).
«(επειδή, δεν υπέφεραν αυτό που προσταζόταν: «Και ζώο αν αγγίξει το βουνό, θα λιθοβοληθεί ή θα κατατοξευτεί με βέλη». Και το φαινόμενο ήταν τόσο φοβερό, ώστε ο Μωυσής είπε: Είμαι γεμάτος φόβο και έντρομος)• αλλά, προσήλθατε στο βουνό Σιών, και σε πόλη τού ζωντανού Θεού, την επουράνια Ιερουσαλήμ, και σε μυριάδες αγγέλων» (Προς Εβραίους 12: 20-22).

13) ΛΙΘΟΒΟΛΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΑΙΓΥΠΤΙΟΥΣ
«Και ο Φαραώ κάλεσε τον Μωυσή και τον Ααρών, και είπε: Πηγαίνετε, κάντε θυσία στον Θεό σας σ’ αυτή τη γη. Και ο Μωυσής είπε: Δεν είναι πρέπον να κάνουμε έτσι• επειδή, εμείς θυσιάζουμε στον Κύριο τον Θεό μας θυσίες, που οι Αιγύπτιοι βδελύσσονται• να, αν εμείς θυσιάσουμε θυσίες, που βδελύσσονται οι Αιγύπτιοι, μπροστά στα μάτια τους, δεν θα μας λιθοβολήσουν; Θα πάμε δρόμο τριών ημερών στην έρημο και θα θυσιάσουμε στον Κύριο τον Θεό μας, καθώς μας είπε» (Έξοδος 8: 25-27).

14) ΛΙΘΟΒΟΛΙΣΜΟΣ ΠΡΟΦΗΤΩΝ
«Και μετά τον θάνατο του Ιωδαέ ήρθαν οι άρχοντες του Ιούδα, και προσκύνησαν τον βασιλιά• τότε, ο βασιλιάς τούς εισάκουσε• και εγκατέλειψαν τον οίκο τού Κυρίου τού Θεού των πατέρων τους, και λάτρευαν τα άλση και τα είδωλα• και ήρθε η οργή ενάντια στον Ιούδα και την Ιερουσαλήμ, γι’ αυτή την ανομία τους. Έστειλε, βέβαια, σ’ αυτούς προφήτες, για να τους επαναφέρουν στον Κύριο, και διαμαρτυρήθηκαν εναντίον τους• αλλ’ αυτοί δεν έδωσαν ακρόαση. Και το Πνεύμα τού Θεού περιχύθηκε επάνω στον Ζαχαρία, τον γιο τού Ιωδαέ τού ιερέα, και αφού στάθηκε λίγο πιο ψηλά από τον λαό, τους είπε: Γιατί εσείς παραβαίνετε τις εντολές τού Κυρίου; Σίγουρα, δεν θα ευοδωθείτε• επειδή, εσείς εγκαταλείψατε τον Κύριο, κι αυτός σας εγκατέλειψε. Και συνωμότησαν εναντίον του• και τον λιθοβόλησαν με πέτρες, με προσταγή τού βασιλιά, στην αυλή τού οίκου τού Κυρίου. Και ο Ιωάς δεν θυμήθηκε το έλεος που είχε κάνει σ’ αυτόν ο πατέρας του, ο Ιωδαέ, αλλά θανάτωσε τον γιο του• κι ενώ πέθαινε, είπε: Ο Κύριος ας δει, και ας το εκζητήσει» (Β’ Χρονικών 24: 17-22).
«Το μάτι μου σταλάζει, και δεν σιωπά, επειδή δεν έχει άνεση, μέχρις ότου ο Κύριος σκύψει, και δει από τον ουρανό. Το μάτι μου καταθλίβει την ψυχή μου, απ’ όλες τις θυγατέρες τής πόλης μου. Αυτοί που αναίτια με εχθρεύονται, με κυνήγησαν ακατάπαυστα σαν σπουργίτι. Έκοψαν τη ζωή μου στον λάκκο, και έρριξαν επάνω μου πέτρα. Τα νερά πλημμύρισαν πιο πάνω από το κεφάλι μου• είπα: Απορρίφθηκα! Επικαλέστηκα το όνομά σου, Κύριε, από κατώτατον λάκκο» (Θρήνοι 3: 49-55).

15) ΛΙΘΟΒΟΛΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΜΑ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ
«Και ο βασιλιάς δεν εισάκουσε τον λαό• επειδή, το πράγμα έγινε από τον Κύριο, για να εκτελέσει τον λόγο του, που ο Κύριος είχε μιλήσει στον Ιεροβοάμ, τον γιο τού Ναβάτ, διαμέσου τού Αχιά τού Σηλωνίτη. Και βλέποντας ολόκληρος ο λαός ότι ο βασιλιάς δεν τους εισάκουσε, ο λαός απάντησε στον βασιλιά, λέγοντας: Ποιο μέρος έχουμε εμείς με τον Δαβίδ; Καμιά κληρονομιά δεν έχουμε με τον γιο τού Ιεσσαί• στις σκηνές σου, Ισραήλ• τώρα, Δαβίδ, πρόβλεψε για τον οίκο σου. Και ο Ισραήλ αναχώρησε στις σκηνές του. Και για τους γιους Ισραήλ, εκείνους που κατοικούσαν στις πόλεις του Ιούδα, ο Ροβοάμ βασίλευσε επάνω τους. Και ο βασιλιάς Ροβοάμ έστειλε τον Αδωράμ, που ήταν για τους φόρους• και ολόκληρος ο Ισραήλ τον λιθοβόλησε με πέτρες, και πέθανε. Γι’ αυτό, ο βασιλιάς Ροβοάμ βιάστηκε να ανέβει στην άμαξα, για να φύγει στην Ιερουσαλήμ» (Α’ Βασιλέων 12: 15-19).
«Και ο βασιλιάς δεν εισάκουσε τον λαό• επειδή, το πράγμα έγινε από τον Θεό, ώστε ο Κύριος να εκτελέσει τον λόγο του, που είχε μιλήσει διαμέσου τού Αχιά τού Σηλωνίτη στον Ιεροβοάμ, τον γιο τού Ναβάτ. Και ολόκληρος ο Ισραήλ βλέποντας ότι ο βασιλιάς δεν τους εισάκουσε, ο λαός απάντησε στον βασιλιά, λέγοντας: Τι συμμετοχή έχουμε εμείς στον Δαβίδ; Δεν έχουμε καμιά κληρονομιά στον γιο τού Ιεσσαί• Ισραήλ, καθένας στις σκηνές σου• τώρα, Δαβίδ, πρόβλεψε για την οικογένειά σου. Και ολόκληρος ο Ισραήλ αναχώρησε στις σκηνές του. Και για τους γιους Ισραήλ, που κατοικούσαν στις πόλεις τού Ιούδα, ο Ροβοάμ βασίλευσε επάνω τους. Και ο βασιλιάς Ροβοάμ έστειλε τον Αδωράμ, τον υπεύθυνο για τους φόρους• και οι γιοι Ισραήλ τον λιθοβόλησαν με πέτρες, και πέθανε. Γι’ αυτό, ο βασιλιάς Ροβοάμ έσπευσε να ανέβει στην άμαξα, για να φύγει στην Ιερουσαλήμ. Έτσι ο Ισραήλ αποστάτησε από την οικογένεια του Δαβίδ, μέχρι αυτή την ημέρα» (Β’ Χρονικών 10: 15-19).
«Και όταν τα άκουγαν αυτά κατακόβονταν οι καρδιές τους, και έτριζαν τα δόντια τους εναντίον του. Ο δε Στέφανος, πλήρης καθώς ήταν από Πνεύμα Άγιο, ατενίζοντας στον ουρανό, είδε τη δόξα τού Θεού, και τον Ιησού να στέκεται από τα δεξιά τού Θεού, και είπε: Να! θωρώ τους ουρανούς ανοιγμένους, και τον Υιό τού ανθρώπου να στέκεται από τα δεξιά τού Θεού. Τότε, αφού φώναξαν με δυνατή φωνή, έφραξαν τα αυτιά τους, και όρμησαν ως μια ψυχή εναντίον του. Και αφού τον έβγαλαν έξω από την πόλη, τον λιθοβολούσαν. Και οι μάρτυρες απέθεσαν τα ιμάτιά τους στα πόδια ενός νεανία, που ονομαζόταν Σαύλος. Και λιθοβολούσαν τον Στέφανο, που επικαλείτο και έλεγε: Κύριε Ιησού, δέξου το πνεύμα μου. Και αφού γονάτισε, φώναξε με δυνατή φωνή: Κύριε, μη τους λογαριάσεις αυτή την αμαρτία• και καθώς το είπε αυτό, κοιμήθηκε» (Πράξεις 7: 54-60).
«είναι Εβραίοι; Και εγώ• είναι Ισραηλίτες; Και εγώ• είναι σπέρμα τού Αβραάμ; Και εγώ. Είναι υπηρέτες τού Χριστού; (Παραφρονώντας μιλάω) περισσότερο εγώ• σε κόπους περισσότερο, σε πληγές υπερβολικού βαθμού, σε φυλακές περισσότερο, σε θανάτους πολλές φορές• από τους Ιουδαίους πέντε φορές πήρα 40 παρά μία μαστιγώσεις• τρεις φορές ραβδίστηκα, μία φορά λιθοβολήθηκα, τρεις φορές ναυάγησα, ένα μερόνυχτο έκανα στον βυθό• σε οδοιπορίες πολλές φορές, σε κινδύνους ποταμών, σε κινδύνους ληστών, σε κινδύνους από το γένος, σε κινδύνους από τα έθνη, σε κινδύνους στην πόλη, σε κινδύνους στην ερημιά, σε κινδύνους στη θάλασσα, σε κινδύνους από ψευδάδελφους• σε κόπο και μόχθο, σε αγρυπνίες πολλές φορές, σε πείνα και δίψα, σε νηστείες πολλές φορές, σε ψύχος και γυμνότητα» (Προς Κορινθίους Β’ 11: 22-27).
«Και τι να λέω ακόμα; Επειδή, θα μου λείψει ο καιρός να διηγούμαι για τον Γεδεών, και τον Βαράκ και τον Σαμψών και τον Ιεφθάε, και τον Δαβίδ και τον Σαμουήλ και τους προφήτες• οι οποίοι με την πίστη καταπολέμησαν βασιλείες, εργάστηκαν δικαιοσύνη, πέτυχαν τις υποσχέσεις, έφραξαν στόματα λιονταριών, έσβησαν δύναμη φωτιάς, διέφυγαν από στόματα μάχαιρας, ενδυναμώθηκαν από ασθένεια, έγιναν ισχυροί σε πόλεμο, έτρεψαν σε φυγή στρατεύματα ξένων• πήραν γυναίκες τούς νεκρούς τους, αφού αναστήθηκαν• άλλοι, όμως, βασανίστηκαν, χωρίς να δεχθούν την απολύτρωση, για να αξιωθούν μιας καλύτερης ανάστασης• και άλλοι δοκίμασαν εμπαιγμούς και μάστιγες, ακόμα δε και δεσμά και φυλακή• λιθοβολήθηκαν, πριονίστηκαν, πέρασαν από πειρασμούς, πέθαναν με σφαγή μάχαιρας, περιπλανήθηκαν με δέρματα προβάτων, με δέρματα κατσικιών• με στερήσεις, με θλίψεις, με κακουχίες, για τους οποίους ο κόσμος δεν ήταν άξιος• περιπλανώμενοι μέσα σε ερημιές και σε βουνά και σε σπήλαια και στις τρύπες τής γης. Και όλοι αυτοί, αν και έλαβαν καλή μαρτυρία διαμέσου τής πίστης, δεν απόλαυσαν την υπόσχεση• επειδή, ο Θεός προέβλεψε για μας κάτι καλύτερο, για να μη πάρουν την τελειότητα χωρίς εμάς» (Προς Εβραίους 11: 32-40).

16) ΕΠΙΘΥΜΙΕΣ ΛΙΘΟΒΟΛΙΣΜΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΜΑ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ
«Και ο Ιησούς, ο γιος τού Ναυή, και ο Χάλεβ, ο γιος τού Ιεφοννή, από εκείνους που κατασκόπευσαν τη γη, διέσχισαν τα ιμάτιά τους• και είπαν σε ολόκληρη τη συναγωγή των γιων Ισραήλ, τα εξής: Η γη, που διαπεράσαμε για να την κατασκοπεύσουμε, είναι γη αγαθή, σε υπερβολικό βαθμό• αν ο Κύριος ευαρεστείται σε μας, τότε θα μας φέρει σ’ αυτή τη γη, και θα τη δώσει σε μας, γη που ρέει γάλα και μέλι• μόνον, μη αποστατείτε ενάντια στον Κύριο ούτε να φοβάστε τον λαό τής γης• επειδή, αυτοί είναι για μας ψωμάκι• η σκέπη τους αποσύρθηκε από πάνω τους, και ο Κύριος είναι μαζί μας• μη τους φοβάστε. Και ολόκληρη η συναγωγή είπε να τους λιθοβολήσουν με πέτρες. Και η δόξα τού Κυρίου φάνηκε επάνω στη σκηνή τού μαρτυρίου, σε όλους τούς γιους Ισραήλ. Και ο Κύριος είπε στον Μωυσή: Μέχρι πότε αυτός ο λαός θα με παροργίζει; Και μέχρι πότε δεν θα πιστεύουν σε μένα, ύστερα από όλα τα σημεία, που έκανα ανάμεσά τους; Θα τους χτυπήσω με θανατικό, και θα τους εξολοθρεύσω, και θα σε κάνω έθνος μεγαλύτερο και δυνατότερο απ’ αυτούς» (Αριθμοί 14: 6-12).
«ΚΑΙ σε μια από τις ημέρες εκείνες, ενώ αυτός δίδασκε τον λαό μέσα στο ιερό και τον ευαγγελιζόταν, ήρθαν ξαφνικά οι αρχιερείς και οι γραμματείς μαζί με τους πρεσβύτερους, και του είπαν, λέγοντας: Πες μας, με ποια εξουσία τα κάνεις αυτά, και ποιος είναι που σου έδωσε αυτή την εξουσία; Και αποκρινόμενος είπε σ’ αυτούς: Θα σας ρωτήσω και εγώ έναν λόγο, και πείτε μου: Το βάπτισμα του Ιωάννη ήταν από τον ουρανό ή από τους ανθρώπους; Και εκείνοι συλλογίστηκαν μέσα τους, λέγοντας, ότι: Αν πούμε: Από τον ουρανό, θα πει: Γιατί, λοιπόν, δεν πιστέψατε σ’ αυτόν; Αν, όμως, πούμε: Από τους ανθρώπους, ολόκληρος ο λαός θα μας λιθοβολήσει• επειδή, είναι πεπεισμένοι ότι ο Ιωάννης είναι προφήτης. Και αποκρίθηκαν ότι δεν ξέρουν από πού ήταν. 8 Και ο Ιησούς είπε σ’ αυτούς: Ούτε εγώ σας λέω με ποια εξουσία τα κάνω αυτά» (Λουκάς 20: 1-7).
«Έπειτα, μετά απ’ αυτό, λέει στους μαθητές του: Ας πάμε ξανά στην Ιουδαία. Οι μαθητές λένε σ’ αυτόν: Ραββί, τώρα οι Ιουδαίοι ζητούσαν να σε λιθοβολήσουν, και πηγαίνεις εκεί ξανά; Ο Ιησούς αποκρίθηκε: Δεν είναι δώδεκα οι ώρες τής ημέρας; Αν κάποιος περπατάει κατά την ημέρα, δεν σκοντάφτει, επειδή βλέπει το φως τούτου τού κόσμου• αν, όμως, κάποιος περπατάει κατά τη νύχτα, σκοντάφτει, επειδή το φως δεν είναι μέσα του» (Ιωάννης 11: 7-10).
«Και καθώς άκουσαν αυτά τα λόγια και ο ιερέας και ο στρατηγός τού ιερού και οι αρχιερείς, ήσαν σε απορία γι’ αυτούς, σε τι επρόκειτο αυτό να καταλήξει. Και καθώς ήρθε κάποιος ανήγγειλε σ’ αυτούς, λέγοντας, ότι: Δέστε, οι άνθρωποι, που τους είχατε βάλει στη φυλακή, στέκονται μέσα στο ιερό και διδάσκουν τον λαό. Τότε, πήγε ο στρατηγός μαζί με τους υπηρέτες, και τους έφερε, όχι με βία• επειδή, φοβόνταν τον λαό να μη λιθοβοληθούν» (Πράξεις 5: 24-26).
«ΚΑΙ στο Ικόνιο, αφού μπήκαν μαζί μέσα στη συναγωγή των Ιουδαίων, μίλησαν με τον ίδιο τρόπο, ώστε ένα μεγάλο πλήθος, και από Ιουδαίους και από Έλληνες, πίστεψε. Όσοι Ιουδαίοι, μάλιστα, δεν πείθονταν, παρόξυναν, και διέστρεψαν τις ψυχές των εθνικών ενάντια στους αδελφούς. Αρκετό καιρό, λοιπόν, διέμειναν μιλώντας με παρρησία για τον Κύριο, ο οποίος έδινε μαρτυρία στον λόγο τής χάρης του, και έδινε να γίνονται σημεία και τέρατα διαμέσου των χεριών τους. Και το πλήθος τής πόλης διχάστηκε• και οι μεν ήσαν με το μέρος των Ιουδαίων, οι δε με το μέρος των αποστόλων. Και όταν οι εθνικοί και οι Ιουδαίοι, μαζί με τους δικούς τους άρχοντες, όρμησαν στο να τους βρίσουν και να τους λιθοβολήσουν, μόλις το κατάλαβαν, κατέφυγαν στις πόλεις τής Λυκαονίας, τη Λύστρα και τη Δέρβη, και τα περίχωρα, κι εκεί κήρυτταν το ευαγγέλιο. Και στα Λύστρα καθόταν κάποιος άνδρας αδύνατος στα πόδια, που ήταν χωλός από την κοιλιά τής μητέρας του, ο οποίος ποτέ δεν είχε περπατήσει. Αυτός άκουγε τον Παύλο να μιλάει• ο οποίος, καθώς τον ατένισε, και βλέποντας ότι έχει πίστη για να σωθεί, είπε με δυνατή φωνή: Σήκω επάνω στα πόδια σου όρθιος. Και πηδούσε και περπατούσε. Και τα πλήθη, όταν είδαν αυτό που έκανε ο Παύλος, ύψωσαν τη φωνή τους, λέγοντας στη Λυκαονική γλώσσα: Οι θεοί, που ομοιώθηκαν με ανθρώπους, κατέβηκαν σε μας. Και ονόμαζαν τον μεν Βαρνάβα, Δία• τον δε Παύλο, Ερμή, επειδή αυτός ήταν ο αρχηγός τού λόγου. Και ο ιερέας τού Δία, που ήταν μπροστά από την πόλη τους, έφερε ταύρους και στέμματα στις πύλες μαζί με το πλήθος, και ήθελε να προσφέρει θυσία. Όταν, όμως το άκουσαν οι απόστολοι, ο Βαρνάβας και ο Παύλος, έσχισαν τα ιμάτιά τους, και πήδησαν στο μέσον τού πλήθους, κράζοντας, και λέγοντας: Άνδρες, γιατί τα κάνετε αυτά; Κι εμείς άνθρωποι είμαστε, ομοιοπαθείς με σας, κηρύττοντας σε σας, να επιστρέψετε απ’ αυτά τα μάταια στον ζωντανό Θεό, ο οποίος δημιούργησε τον ουρανό και τη γη και τη θάλασσα, και όλα όσα είναι μέσα σ’ αυτά• που στις περασμένες γενεές άφησε όλα τα έθνη να περπατούν στους δρόμους τους• παρόλο που δεν άφησε τον εαυτό του χωρίς μαρτυρία, αγαθοποιώντας, δίνοντάς μας από τον ουρανό βροχές και καρποφόρες εποχές, γεμίζοντας με τροφή και ευφροσύνη τις καρδιές μας. Και λέγοντας αυτά, μόλις και εμπόδισαν τα πλήθη, ώστε να μη προσφέρουν σ’ αυτούς θυσία. Κι επάνω σ’ αυτό, ήρθαν οι Ιουδαίοι από την Αντιόχεια και το Ικόνιο, και αφού έπεισαν τα πλήθη, και λιθοβόλησαν τον Παύλο, τον έσυραν έξω από την πόλη, νομίζοντας ότι πέθανε. Όταν, όμως, οι μαθητές τον περικύκλωσαν, αφού σηκώθηκε, μπήκε μέσα στην πόλη• και την επόμενη ημέρα βγήκε έξω στη Δέρβη μαζί με τον Βαρνάβα. Και αφού κήρυξαν το ευαγγέλιο στην πόλη εκείνη και έκαναν αρκετούς μαθητές, επέστρεψαν στη Λύστρα και στο Ικόνιο και στην Αντιόχεια, επιστηρίζοντας τις ψυχές των μαθητών, προτρέποντας να μένουν με σταθερότητα στην πίστη, και διδάσκοντας ότι διαμέσου πολλών θλίψεων πρέπει να μπούμε μέσα στη βασιλεία τού Θεού. Και ενώ χειροτόνησαν σ’ αυτούς πρεσβύτερους σε κάθε εκκλησία, αφού προσευχήθηκαν με νηστείες, τους αφιέρωσαν στον Κύριο, στον οποίο είχαν πιστέψει» (Πράξεις 14: 1-23).

Άνθρωπος και μηχανή

Πού τελειώνει ο άνθρωπος και πού αρχίζει η μηχανή;
Ο Στίβεν Χόκινγκ εξέφρασε τους φόβους του στο ενδεχόμενο εξέλιξης μηχανών τεχνητής νοημοσύνης: «Θα μπορεί, λοιπόν, αυτό το τεχνολογικό επίτευγμα να ξεκινήσει και να επανασχεδιάζει τον εαυτό του διαρκώς με όλο και μεγαλύτερη ταχύτητα. Οι άνθρωποι, οι οποίοι περιορίζονται από τη βραδεία βιολογική εξέλιξη, δεν θα μπορούν να ανταγωνιστούν και θα υπερκερασθούν».

Είναι πολύ πρώιμο να ανησυχούμε; Ο Κόλιν Μακτζίν, του πανεπιστημίου Ρούτγκερς, έλεγε πριν από λίγα χρόνια πως η τεχνητή νοημοσύνη «είναι σαν να λέμε ότι τα σαλιγκάρια προσπαθούν να κάνουν φροϋδική ψυχανάλυση. Πολύ απλά δεν διαθέτουν τα νοητικά προσόντα για κάτι τέτοιο».
Ωστόσο, σε χώρες όπως η Ιαπωνία, ηγέτις στον τομέα της ρομποτικής (το ήμισυ της παγκόσμιας ρομποτικής τεχνολογίας βρίσκεται στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου), υπολογίζεται ότι αρκετά σύντομα περισσότερα από 4 εκατομμύρια σπίτια στον κόσμο θα διαθέτουν ρομπότ.
Η δε κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Νότιας Κορέας αποβλέπει στο να υπάρχει ρομπότ σε κάθε σπίτι της χώρας το αργότερο έως το 2020. Σήμερα αυτό μοιάζει εξωφρενικό, αλλά εξωφρενικό έμοιαζε το 1980 στην Αμερική το να υπάρχει, δέκα χρόνια μετά, σε κάθε σπίτι ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής.

Η ιστορία φτάνει πολύ πίσω. Το 1495 ο Λεονάρντο ντα Βίντσι σχεδίασε έναν ιππότη ρομπότ που μπορούσε να ανακάθεται, να κουνάει τα χέρια του και να μετακινεί το κεφάλι και το σαγόνι του. Το πρώτο πρωτόγονο αλλά λειτουργικό ρομπότ κατασκευάστηκε το 1738 από τον Ζαν ντε Βοκανσόν, ο οποίος δημιούργησε ένα ανδροειδές που έπαιζε φλάουτο.

Ο ίδιος ο όρος «ρομπότ» εισήχθη το 1920 μέσα από ένα φουτουριστικό θεατρικό έργο του Τσέχου Κάρελ Κάπεκ (στα τσεχικά, «ρομπότ» σημαίνει «αγγαρεία» και στα σλοβακικά «επίμοχθη εργασία»), αλλά τον ανέδειξε ο Ισαάκ Ασίμοφ.

Ερευνητές ισχυρίζονται πως όταν «έρθουν τα ρομπότ», οι άνθρωποι είναι αυτοί που θα μπορούν να πατήσουν το off ή να τραβήξουν την πρίζα. Τι θα συμβεί όμως αν μια νοήμων μηχανή σε εκλιπαρεί να «μην τη σβήσεις»; Θα ισοδυναμεί με φόνο; Θα έχουν δηλαδή «ανθρώπινα δικαιώματα»;
Πάντως, άλλοι επιστήμονες θεωρούν ότι μηχανές πολύ πιο έξυπνες από εμάς, θα μπορούμε να τις χρησιμοποιήσουμε για να επεκτείνουμε τη δική μας νοημοσύνη. Οπότε, αντί να έχουμε πρόβλημα με το να ελέγχουμε τις μηχανές, θα γίνουμε εμείς οι ίδιοι οι μηχανές αυτές. Η αλήθεια είναι ότι χωρίς να το συνειδητοποιούμε, ήδη γινόμαστε μηχανές – συνδεδεμένοι διαρκώς με κινητά, iPod, laptop κτλ.

Πού τελειώνει ο άνθρωπος και πού αρχίζει το ρομπότ είναι ήδη ένα καίριο ερώτημα.

Στρέμματα με διαμάντια

Αυτή είναι η αληθινή ιστορία ενός Αφρικανού αγρότη, που επηρεάστηκε τόσο πολύ από ιστορίες άλλων αγροτών που έκαναν περιουσία ανακαλύπτοντας κοιτάσματα διαμαντιών, ώστε πούλησε το αγρόκτημά του και πέρασε τη ζωή του ψάχνοντας, χωρίς επιτυχία, να βρει τα πολύτιμα πετράδια. Πάμπφτωχος, απελπισμένος και μόνος, αυτοκτόνησε πέφτοντας σ’ ένα ποτάμι.

Στο μεταξύ, ο νέος ιδιοκτήτης του αγροκτήματος ανακάλυψε μια αξιοπερίεργη πέτρα στην κοίτη του ποταμού του και την τοποθέτησε στο περβάζι του τζακιού. Κάποιος επισκέπτης εξέτασε την πέτρα και δεν μπορούσε να πιστέψει τι κρατούσε στα χέρια του : επρόκειτο για ένα από τα μεγαλύτερα διαμάντια που είχαν ανακαλυφθεί ποτέ. Το αγρόκτημα που είχε πουλήσει ο πρώτος αγρότης με σκοπό να βρει ένα κοίτασμα διαμαντιών, είχε στην πραγματικότητα αποδειχτεί ότι ήταν το πιο αποδοτικό αδαμαντωρυχείο της ηπείρου.

Ο πρώτος ιδιοκτήτης είχε ήδη στην κατοχή του στρέμματα με διαμάντια όταν τα πούλησε για ένα κομμάτι ψωμί για να ψάξει αλλού για διαμάντια !
Το δίδαγμα αυτής της ιστορίας είναι ότι τα διαμάντια, όπως και οι ευκαιρίες, υπάρχουν μεταμφιεσμένα. Τα διαμάντια, όταν είναι ακατέργαστα, δεν μοιάζουν με διαμάντια. Χρειάζονται την κατεργασία, το ίδιο και η μελέτη και η προετοιμασία πρέπει να προϋπάρξουν πριν οι ευκαιρίες αποκαλυφθούν.

Όλα τα ταλέντα, τις δεξιότητες και τις ικανότητες που απαιτούνται για οτιδήποτε θέλουμε τα έχουμε ήδη μέσα μας, χωρίς ακόμα να έχουν αναπτυχθεί και δουλευτεί. Οτιδήποτε χρειαζόμαστε βρίσκεται κάτω από τα πόδια μας ή τουλάχιστον σε τόσο κοντινή απόσταση που δε χρειάζεται να ψάξουμε αλλού για να πετύχουμε τους στόχους μας.

Αν ο πρώτος ιδιοκτήτης είχε δώσει στον εαυτό του το χρόνο να μελετήσει και να προετοιμαστεί, να καταλάβει με τι μοιάζουν τα διαμάντια όταν είναι ακατέργαστα, κι αν είχε πραγματικά εξερευνήσει το μέρος όπου βρισκόταν πριν ψάξει αλλού, όλα του τα όνειρα θα είχαν βγει αληθινά.

Ο καθένας μας έχει το δικό του αγρόκτημα με διαμάντια. Πριν βγούμε να ψάξουμε για άλλα, πιο εύφορα λιβάδια, ας εξερευνήσουμε πρώτα τα δικά μας, που είναι εξίσου εύφορα. Κι αν βλέπουμε κάποιου άλλου να είναι πιο εύφορα, είναι γιατί εκείνος τα έχει φροντίσει και προσέξει περισσότερο. Όταν κοιτάζεις άλλα λιβάδια, να θυμάσαι ότι και οι άλλοι άνθρωποι κοιτάζουν το δικό σου και έχουν κι εκείνοι την άποψη πως το δικό σου λιβάδι είναι πιο εύφορο από το δικό τους…..

Τα διαμάντια, όπως και οι ευκαιρίες, προϋποθέτουν κάποια δουλειά, αλλά όταν πληρώσεις το τίμημα αυτής της δουλειάς και γίνεις ειδικός στον τομέα σου, θα δρέψεις άφθονους καρπούς και θα τους απολαύσεις. Οι περισσότεροι θα χαρακτηρίσουν ως «καλή τύχη» το ότι σκόνταψες πάνω στο κοίτασμα των διαμαντιών σου και αυτό γιατί μόνο έτσι μπορούν να ερμηνεύσουν το ότι σε αυτούς λείπουν οι ευκαιρίες….γιατί…οι περισσότεροι άνθρωποι ξεχνούν το γεγονός ότι οι ευκαιρίες περιμένουν να τις αναγνωρίσεις. Για να δουλέψεις το αδαμαντορυχείο σου, χρειάζεται να ξεχωρίσεις από το πλήθος !

Ολοι έχουμε μια σκοτεινή πλευρά, ας την αναγνωρίσουμε....

Όλοι έχουμε μέσα μας μια σκοτεινή πλευρά. Αυτή η σκοτεινή πλευρά περιλαμβάνει ιδιότητες που δεν τολμούμε να αποκαλύψουμε στους άλλους. Είναι τα χαρακτηριστικά για τα οποία νιώθουμε ντροπή και αμηχανία. Είναι τα χαρακτηριστικά που οι σημαντικοί “άλλοι” έχουν απορρίψει, και κάποιες φορές είμαστε «εμείς» αυτοί οι άλλοι.....

Είναι τα χαρακτηριστικά που πιστεύουμε ότι μας προσδιορίζουν σαν ανάξιους για εκτίμηση και αγάπη από τους άλλους.
Μπορεί να είναι κανείς επικριτικός, αδύναμος, θυμωμένος, τεμπέλης, εγωιστής ή ελεγκτικός.
Ίσως να μισεί για αυτά τον εαυτό του, και αυτός ο ΄θυμός να τον κάνει να εξωτερικεύει εναν «κακό» εαυτό, και με τον τρόπο του να πικραίνει καποιες φορές ακόμα να είναι επιθετικος και σκληρός με άλλα άτομα που αλληλεπιδρά στην καθημερινότητά του...
Ή μπορεί αυτά τα χαρακτηριστικά να έχουν θαφτεί τόσο βαθιά μέσα του, που δεν συνειδητοποιεί καν ότι υπάρχουν.
Αν όμως, αποδεχθεί κανείς αυτές τις αρνητικές ιδιότητες, θα ανοίξει πραγματικά το δρόμο του προς την ευτυχία και την ολοκλήρωση της προσωπικότητας του.

Οι σκοτεινές πλευρές μας, είναι μέρος του αληθινού εαυτού μας.
Όταν ανακαλύπτουμε και αποδεχόμαστε αυτήν την πλευρά, γινόμαστε ολοκληρωμένοι.
Κάθε πτυχή του εαυτού μας, κρύβει και ένα δώρο και ένα μάθημα.
Κάθε συναίσθημα και κάθε χαρακτηριστικό που διαθέτουμε, μας βοηθά και μας δείχνει τον τρόπο για την ολοκλήρωση του εαυτού μας.
Όταν δεν κατέχουμε ένα μέρος του εαυτού μας, μπορεί αυτό να κυριαρχήσει στις ζωές μας.
Μπορούμε να προσπαθούμε τόσο σκληρά να μην δείχνουμε αδυναμία ή ανοησία ή ατέλεια, που να αρχίσουμε να κυνηγάμε όνειρα που δεν θέλουμε καν.


Γεμίζουμε τις μέρες μας με περιττές διαδικασίες.
Γινόμαστε άνθρωποι που δεν μπορούν να τα αναγνωρίσουν όλα αυτά γιατί προσπαθούμε να αποδείξουμε την αξία μας.
Ουσιαστικά, εξαντλούμε τις εσωτερικές μας δυνάμεις, όταν προσπαθούμε να γίνουμε κάτι που δεν είμαστε.
Έχουμε την εντύπωση ότι, προκειμένου να είναι κάτι ολοκληρωμένο πρέπει να είναι και τέλειο.
Κάνουμε λάθος.

Στην πραγματικότητα, το ακριβώς αντίθετο είναι το αληθές.
Για να είναι κανείς ολοκληρωμένος χρειάζεται να κατέχει μία συνολική εσωτερική αναγνώριση και να διαθέτει όλα τα ανθρώπινα στοιχεία: το θετικό και το αρνητικό, το καλό και το κακό, το άγιο και το διαβολικό.
Όταν αφιερώσουμε χρόνο για να ανακαλύψουμε τις σκοτεινές πλευρές μας και τα δώρα τους, θα καταλάβουμε την ρήση,
"Ο χρυσός βρίσκεται στο σκοτάδι".

Κάθε ένας από εμάς, πρέπει να βρει αυτόν το χρυσό, προκειμένου να επανενωθεί με τον ολοκληρωμένο εαυτό του.
Ας μη φοβόμαστε να αποδεχθούμε τη σκοτεινή πλευρά μας.
Ας επιτρέψουμε στο σκοτάδι να συνυπάρξει με το φως διότι η σύνθεση των δύο είναι που μας κάνει ολοκληρωμένους.
Αυτό που μας κάνει αυθεντικούς. Αυτό που μας κάνει ανθρώπους.
Η σκοτεινή πλευρά σας είναι το κίνητρο για να ανακαλύψετε το φως μέσα σας ... όταν κανείς άλλος δεν θα είναι σε θέση να σας βοηθήσει....»

Αυτή η σκοτεινή πλευρά περιλαμβάνει ιδιότητες που δεν τολμούμε να αποκαλύψουμε στους άλλους.«....O μεγαλύτερος δαίμονας είναι σκοτεινή πλευρά σας ..... μπορεί να σας διδάξει πώς να επιβιώσετε μέσα από την πικρία και τον πόνο των σκέψεων και των ενεργειών σας

μπορεί να σας διδάξει πώς να διαχειριστείτε την εσωτερική δύναμη σας
Η σκοτεινή πλευρά σας είναι το κίνητρο για να ανακαλύψετε το φως μέσα σας ... όταν κανείς άλλος δεν θα είναι σε θέση να σας βοηθήσει.