Τα ασήμαντα πράγματα είναι η αρρώστια που τελικά σκοτώνει την αγάπη

ΣΠΑΝΙΑ τα μεγάλα πράγματα παρεμβαίνουν στην ανάπτυξη της αγάπης. Είναι μάλλον τα μικρά, ασήμαντα πράγματα που φέρνουν τη μεγάλη φθορά.

          

Για παράδειγμα, σ’ εκείνη αρέσει να ζουλάει στη μέση το σωληνάριο με την οδοντόπαστα. Εκείνου του αρέσει να μην είναι το σωληνάριο «παραμορφωμένο» και το πιέζει πάντα στο κάτω μέρος. Αν και το γεγονός γίνεται αιτία κάποιας ενόχλησης, κανείς από τους δύο δε θέλει να το δει σαν πραγματική απειλή για τη σχέση.

Σ’ εκείνον αρέσει να πετάει τα ρούχα του στην καρέκλα όταν γυρίζει από τη δουλειά. Εκείνη προτιμά να τα κρεμάει, για να μη δημιουργείται ακαταστασία. Σ’ εκείνη αρέσει η ρουτίνα και θέλει να βγαίνει έξω συγκεκριμένες μέρες της εβδομάδας. Σ’ εκείνον αρέσουν τα αυθόρμητα πράγματα και θέλει να βγαίνει ή να δέχεται κόσμο στο σπίτι όποτε του κάνει κέφι. Εκείνος προτιμάει να πηγαίνει πάντα στο ίδιο μέρος για διακοπές. Σ’ εκείνη αρέσει η αλλαγή, θέλει να γνωρίζει καινούρια μέρη και να ζει καινούριες περιπέτειες.

Καμιά από τις παραπάνω διαφορές δεν είναι από μόνη της λόγος για να δοθεί τέλος σε μια σχέση, αλλά είναι πραγματικά αξιοσημείωτο το πώς αυτές οι διαφορές μεγεθύνονται και εντείνονται μέχρι να γίνουν αγεφύρωτες.

Εξίσου ενδιαφέρον είναι και το ότι οι ίδιοι άνθρωποι που φαίνονται διατεθειμένοι να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να ξεπεράσουν μια μεγάλη κρίση διαλύονται κυριολεκτικά από κάποια μικρά, ασήμαντα πράγματα, τα οποία άφησαν να συσσωρευτούν και κάποια στιγμή να «σκάσουν».
Φρόνιμο είναι να κάνουμε κάθε τόσο ένα ξεκαθάρισμα των ασήμαντων πραγμάτων που μας ενοχλούν, τα οποία μεταμορφώνονται σε πύρινους δράκους πριν καλά καλά το καταλάβουμε.

Το κρασί στον ελληνικό κόσµο: Από τις απαρχές στον Όµηρο

Πουθενά ο Όμηρος δεν αναφέρει την πόση σκέτου νερού έχει οδηγήσει στην υπόθεση ότι το κρασί αναμιγνυόταν με νερό, έτσι ώστε να μπορούν να πίνουν άφοβα νερό χωρίς το φόβο δυσεντεριών, λόγω των αντισηπτικών και φαρμακευτικών ιδιοτήτων του οίνου.

Ο οίνος, το κρασί, το μέθυ, το θείο αυτό ποτό, που συντροφεύει τους Έλληνες στη χαρά και τη θλίψη, στη συντροφιά και τη μοναξιά, έχει παμπάλαιες ρίζες στον τόπο μας...
Η άμπελος, ως άγριο είδος (Vitissylvestris), είναι αυτοφυής στην Ελλάδα και σε μια ευρύτερη περιοχή, που περιλαμβάνει τις μεσογειακές χώρες, τα Βαλκάνια, τη Μαύρη Θάλασσα, καθώς και τη Μ.Ασία μέχρι τον Καύκασο 1.

Η άγρια άμπελος είναι παρούσα στον ελληνικό χώρο από την Παλαιολιθική εποχή, σύμφωνα με τα δεδομένα των παλυνολογικών ερευνών, καθώς έχει εντοπιστεί σε διαγράμματα από τα τενάγη των Φιλίππων, στην περιοχή της Δράμας, σε ζώνες που χρονολογούνται ανάμεσα στα 13.000 έως 10.000 χρόνια πριν από σήμερα. Τα διαγράμματα παρουσιάζουν σημαντική αύξηση της γύρης του φυτού περίπου 3.500 χρόνια πριν από σήμερα. Το γεγονός αυτό έχει συνδεθεί από τους ερευνητές με την έναρξη καλλιέργειας της αμπέλου από τον άνθρωπο 2.

Στην πραγματικότητα η μέχρι σήμερα έρευνα έδειξε ότι είναι πολύ δύσκολο να αναγνωριστούν με ασφάλεια τα διακριτικά χαρακτηριστικά της ήμερης αμπέλου από την άγρια3 καθώς και να προσδιοριστεί με ακρίβεια η εποχή κατά την οποία η άμπελος εξημερώθηκε και άρχισε να καλλιεργείται συστηματικά 4 Το πιο πιθανό είναι ότι η εμφάνιση της ήμερης αμπέλου ( Vitis vinifera ) και η έναρξη της αμπελοκαλλιέργειας έγινε σταδιακά και σε διάφορες περιοχές της ευρύτερης μεσογειακής λεκάνης 5, ενώ είναι πιθανό για κάποια περίοδο να συνυπήρχαν το άγριο και το ήμερο είδος.


Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ευρήματα από τον οικισμό των Σιταγρών στην ανατολική Μακεδονία: στα πρώιμα στρώματα κατοίκησης βρέθηκαν απανθρακωμένα γίγαρτα (κουκούτσια), που προ-έρχονται από άγρια αμπέλια. Κατά τη φάση IV, πριν την έναρξη της Πρώιμης Χαλκοκρατίας, και στη φάση V, τα κουκούτσια των σταφυλιών έχουν πλέον χαρακτηριστικά του ήμερου είδους 6. Έτσι, μέσω των διαδοχικών στρωμάτων αυτού του οικισμού μπορεί κανείς να παρακολουθήσει την εξέλιξη από το άγριο φυτό στο εξημερωμένο.
Τα σταφύλια πριν αποτελέσουν την πρώτη ύλη για την παρασκευή του κρασιού, καταναλώνονταν ως νωπά ή αποξηραμένα φρούτα. Κατάλοιπα αυτής της κατανάλωσης αποτελούν τα απανθρακωμένα γίγαρτα, που βρίσκονται σε διάφορες αρχαιολογικές θέσεις και τα οποία εντοπίζονται και ταυτίζονται χάρη στις αρχαιοβοτανολογικές έρευνες 7.
Το ερώτημα πότε έγινε για πρώτη φορά η οινοποίηση του σταφυλιού είναι επίσης δύσκολο να απαντηθεί. Μέχρι σήμερα οι πρωιμότερες ενδείξεις, από την ευρύτερη μεσογειακή λεκάνη, για σύνθλιψη σταφυλιών με σκοπό να εξαχθεί ο χυμός τους, προέρχονται από τον οικισμό του Ντικιλί Τας, κοντά στους Φιλίππους, στην ανατολική Μακεδονία.

Ντικιλί Τας

Σε ένα νεολιθικό σπίτι που καταστράφηκε από φωτιά κατά το βʹ μισό της 5ης χιλιετίας βρέθηκε μεγάλη συγκέντρωση από απανθρακωμένα στέμφυλα, δηλαδή κουκούτσια που διατηρούσαν και τη φλούδα του καρπού, γεγονός που δηλώνει ότι είχε γίνει έκθλιψή τους, για να εξαχθεί ο χυμός 8. Χωρίς να γνωρίζουμε εάν ακολούθησε η απαραίτητη ζύμωση για να γίνει ο χυμός των σταφυλιών κρασί, θα λέγαμε ότι από αυτόν τον νεολιθικό οικισμό της Μακεδονίας προέρχονται τα παλαιότερα στοιχεία για την οινοποίηση του σταφυλιού. Κατά την εποχή του Χαλκού (3 η-2 η χιλιετία π.Χ.)πληθαίνουν τα στοιχεία, που υποδεικνύουν ότι γίνεται πλέον συστηματικά σε πολλούς οικισμούς του Αιγαίου, η οινοποίηση των καρπών της αμπέλου.

 Το πιο γνωστό παράδειγμα προέρχεται από τον πρωτομινωικό ΙΙ οικισμό της Μύρτου 9 (2900-2200 π.Χ.) στην Κρήτη, όπου βρέθηκαν πήλινοι ληνοί, κύπελλο με γίγαρτα και πίθος με προχοή ο οποίος περιείχε γίγαρτα, μίσχους και φλοιούς κουκουτσιών. Σε αυτή την περίπτωση τα αρχαιολογικά δεδομένα είναι ιδιαίτερα εύγλωττα, καθώς αποκαλύπτουν την ίδια τη διαδικασία παραγωγής κρασιού στον οικισμό κατά τις πρώιμες φάσεις της εποχής του Χαλκού.

 Και τις επόμενες φάσεις της εποχής του Χαλκού, η Κρήτη είναι η περιοχή από την οποία προέρχονται τα περισσότερα στοιχεία για τη μορφή και τη λειτουργία προϊστορικών σταφυλοπιεστηρίων: στην έπαυλη του Βαθυπέτρου, στο Φουρνί Αρχανών, στον Κομμό Ηρακλείου, σε σπίτια της Ζάκρου, και σε πολλές ακόμη θέσεις, ήρθαν στο φως μόνιμες και οργανωμένες εγκαταστάσεις για την παραγωγή κρασιού. Έτσι, τα αρχαιολογικά δεδομένα μας επιτρέπουν πλέον να μιλούμε με ασφάλεια για την εκτεταμένη αμπελοκαλλιέργεια και τη συστηματική οινοποίηση στη μινωική Κρήτη 10.

 Πέρα από αυτό, οι αρχαιομετρικές έρευνες μας έχουν δώσει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τη χρήση βοτάνων και ρητινών για τον αρωματισμό του κρασιού 11 , γεγονός που αποκαλύπτει την ιδιαίτερη σχέση των ανθρώπων με το κρασί ήδη σε τόσο πρώιμες περιόδους, και μάλιστα την ανάπτυξη εκλεπτυσμένων οινικών γεύσεων.

Είναι πράγματι αξιοθαύμαστο το γεγονός ότι η ρετσίνα, το παραδοσιακό αυτό ελληνικό ποτό, είχε ήδη «ανακαλυφθεί» και καταναλωνόταν από την εποχή του Χαλκού 12 και σε όλη τη διάρκεια της ελληνικής αρχαιότητας 13 .

Ας σημειώσουμε εξάλλου ότι η αναγνώριση του ιδεογράμματος του κρασιού στη Γραμμική Α και στην κρητική ιερογλυφική γραφή και βέβαια στα κείμενα της Γραμμικής Β 14 που έχουν βρεθεί στην Κνωσό και στα μυκηναϊκά ανάκτορα της Ηπειρωτικής Ελλάδας, δεν αφήνουν αμφιβολία για την εμπορική σπουδαιότητα του κρασιού 15 στις ανακτορικές κοινωνίες της εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο και σε όλη την ανατολική Μεσόγειο.

Ακόμη πιο σημαντικό όμως είναι το γεγονός ότι το όνομα του Διονύσου αναφέρεται ως θεωνύμιο σε κείμενα της Γραμμικής Β, όπως άλλωστε και τα ονόματα και άλλων θεών της κλασικής Ελλάδας 16 .

Ωστόσο, το κρασί στις αιγαιακές κοινωνίες της Χαλκοκρατίας δεν αποτελεί απλώς ένα προϊόν που παράγεται, αποθηκεύεται, καταναλώνεται και έχει οικονομική αξία αλλά ένα προϊόν με κοινωνική και πολιτισμική σημασία. Σύγχρονες μελέτες τόσο της εικονογραφίας 17 όσο και συγκεκριμένων ομάδων αντικειμένων, και κυρίως αγγείων 18, τα οποία φαίνεται ότι σχετίζονταν άμεσα με την κατανάλωση του κρασιού, έδειξαν ότι το κρασί διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο σε τελετουργίες θρησκευτικού και κοσμικού χαρακτήρα 19 .

 Υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση για τον χαρακτήρα και τις κοινωνικές χρήσεις αυτών τελετουργιών 20, η οποία όμως ξεφεύγει από το πλαίσιο του παρόντος κειμένου. Αξίζει ωστόσο να σταθούμε στην κεντρική θέση που, όπως φαίνεται, κατείχε η κατανάλωση κρασιού σε τελετές σημαντικές για τη συνοχή των προϊστορικών κοινωνιών, είτε το σκεύος του πότου ήταν ένα χρυσό κύπελλο είτε ένα πήλινο αγγείο (εικ. 1).

<Εικ.1 Τροχήλατη μυκηναϊκή κύλικα με ψηλό πόδι και γραπτό μοτίβο βλαστών που απολήγουν σε σπείρες. Καστανάς Θεσσαλονίκης. ΎστερηΕποχή Χαλκού (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, KA 79733).

Ίσως δεν θα απείχαμε πολύ από την πραγματικότητα, εάν λέγαμε ότι οι τελετές αυτές της Ύστερης Εποχής του Χαλκού αποτελούν τις απαρχές του ελληνικού συμποσίου. Ο ίδιος ο κρατήρας, το πιο χαρακτηριστικό αγγείο του συμποσίου των ιστορικών χρόνων, στο οποίο γινόταν η κράσις του οίνου, δηλαδή η ανάμειξή του με νερό, αναφέρεται σε πινακίδα της Γραμμικής Β, στοιχείο που μας επιτρέπει να σκεφτούμε ότι η συνήθεια ανάμιξης του κρασιού με νερό υπήρχε ήδη από τη μυκηναϊκή εποχή 21.

Πέρα από τις παραπάνω κοινωνικές σημασίες που έχουν αποδοθεί στο κρασί, η άποψη που συμπυκνώνει με τον πιο ουσιαστικό ίσως τρόπο τον ρόλο που έπαιξε η αμπελοκαλλιέργεια και το κρασί στη διαμόρφωση του ελληνικού πολιτισμού ήδη από τις πρωιμότατες φάσεις του, διατυπώθηκε από τον C. Renfrew 22.

Σύμφωνα με αυτή την άποψη η εξημέρωση του αμπελιού και της ελιάς κατέστησε δυνατή την εκμετάλλευση ολόκληρου του μικροπεριβάλλοντος των οικισμών. Δηλαδή έγινε δυνατό μαζί με τα δημητριακά και τα όσπρια να καλλιεργούνται λοφοπλαγιές με αμπέλια και ελιές και μάλιστα να συλλέγονται προϊόντα που μπορούσαν να διατηρηθούν. Ως συνέπεια προέκυψε η εμφάνιση ενός συστήματος αναδιανομής εντός των οικισμών, γεγονός που ευνόησε την εμφάνιση τοπικών αρχηγών.
Εξελίξεις που επίσης ευνοήθηκαν από τους παραπάνω μετασχηματισμούς ήταν η ανάπτυξη της εξειδίκευσης και των μεθόδων αποθήκευσης. Με απλά λόγια η αμπελοκαλλιέργεια είχε καθοριστικό ρόλο στο σημαντικότερο ίσως φαινόμενο της εποχής του Χαλκού, αυτό της ανάδυσης των ελίτ. Κατά τη διάρκεια της επόμενης περιόδου του ελληνικού πολιτισμού, τη γεωμετρική Εποχή (1050-700π.Χ.), το κρασί συνεχίζει την παρουσία του ως βασικό είδος διατροφής και ως προϊόν με εξέχουσα κοινωνική σημασία.

 Οι πληροφορίες που αντλούμε προέρχονται από τα έργα του Ησιόδου και τα Ομηρικά έπη αλλά και από τα αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία αποκαλύπτουν πτυχές της ελληνικής κοινωνίας αυτής της ιδιαίτερα κρίσιμης για τη διαμόρφωση του ελληνικού πολιτισμού περιόδου, με την κεντρική θέση του αμπελιού και του κρασιού σε πολλές από αυτές. Ο Ησίοδος στα Έργα και Ημέραι του, αφήνει ανάγλυφα να αναδυθεί η εικόνα ενός αγροτικού κόσμου με βαθιές θρησκευτικές πίστεις και ηθικές αξίες, ενός κόσμου που τον κυβερνά η δικαιοσύνη 23 . Είναι η εποχή όπου ανιχνεύονται οι απαρχές του συστήματος της εντατικής γεωργίας, η οποία εξασφαλίζει την αυτάρκεια καθώς στηρίζεται στην ποικιλία καλλιεργειών και όχι στις μονοκαλλιέργειες 24

 Σε αυτό το πλαίσιο ευνοείται η καλλιέργεια του αμπελιού δεδομένου ότι τα αμπέλια χρειάζονται δουλειά όταν δεν χρειάζονται τα δημητριακά και οι ελιές. Στον Ησίοδο, λοιπόν, δίνονται οδηγίες για το πώς ο αγρότης θα καταφέρει να έχει το πιο ωραίο κρασί 25 , γεγονός που αποδεικνύει ότι οι αμπελοκαλλιεργητές της εποχής είχαν κατακτήσει την απαραίτητη γι’ αυτό γνώση μέσα από την εμπειρία. Υπάρχει όμως και μία ακόμα πιο σημαντική, κατά τη γνώμη μας, αναφορά που μιλάει για την ευφρόσυνη διάθεση που προκαλεί η κατανάλωση του κρασιού αλλά και το συσχετίζει άμεσα με τον Διόνυσο, ως “ δώρο δικό του που δίνει τη χαρά”26 .


Κρατήρας του Δερβενίου -Σκηνή μέθης του Διονύσου και Μαινάδων

Στα ομηρικά έπη, τα οποία αποτελούν ίσως το καλύτερο μέσον για να αντιληφθούμε κάποιες από τις αξίες της εποχής, το κρασί δεν αποτελεί απλώς μαζί με το λάδι και το ψωμί τα βασικά είδη διατροφής 27 στον πόλεμο και στην ειρήνη αλλά εμπλέκεται σε πάμπολλες στιγμές της ζωής 28 . Δεν είναι μόνο οι ειρηνικές σκηνές, όπως αυτή των στίχων, που αναφέρονται στην αρχή του κειμένου μας με την περιγραφή των πλούσιων αποθηκών στο παλάτι του Οδυσσέα, όπου τα πιθάρια με το γλυκό κρασί ήταν ακουμπισμένα στον τοίχο 29 . Ή οι θαυμάσιες εικόνες που μας μεταφέρει η περιγραφή της ασπίδας του Αχιλλέα30 με τους αγρότες να ξεκουράζονται με μια κούπα κρασί για να συνεχίσουν το όργωμα31 . Είναι το κρασί, το μυστικό “όπλο” των Αχαιών, με το οποίο καταφέρνουν να καταβάλουν τον Πολύφημο32. Είναι οι πολεμιστές, Δαναοί και Τρώες, που ξεδιψούν πίνοντας πάντα κρασί αναμεμιγμένο με νερό, ενώ με κρασί πλένουν και τους νεκρούς τους 33 και κάνουν σπονδές στους θεούς. Μάλιστα το γεγονός ότι πουθενά ο Όμηρος δεν αναφέρει την πόση σκέτου νερού έχει οδηγήσει στην υπόθεση ότι το κρασί αναμιγνυόταν με νερό, έτσι ώστε να μπορούν να πίνουν άφοβα νερό χωρίς το φόβο δυσεντεριών, λόγω των αντισηπτικών και φαρμακευτικών ιδιοτήτων του οίνου 34 .

 Είναι ακόμη η μεταφορά του κρασιού, που το παρακολουθούμε να ταξιδεύει με καράβια από τη Λήμνο στην Τροία 35. Αυτή η εικόνα, που μας δίνεται από τον Όμηρο, αποτελεί την αρχαιότερη γραπτή αναφορά στη μεταφορά του κρασιού δια θαλάσσης και προσφέρει την αφορμή να σταθούμε σε ένα ακόμα σημείο αναφορικά με τη σπουδαιότητα του κρασιού στην αρχαιοελληνική κοινωνία: το γεγονός ότι το κρασί ήταν ένα προϊόν το οποίο όσο πάλιωνε όχι μόνο δεν χαλούσε αλλά βελτιωνόταν γευστικά και μπορούσε εύκολα να μεταφερθεί μέσα στους αμφορείς ήταν οι κύριες αιτίες της εμπορικής αξίας του και της μεγάλης ανάπτυξης της διακίνησής του ήδη από τον 8ο αι. π.Χ. και στις μετέπειτα περιόδους36.

 Ο Όμηρος επίσης μας έχει χαρίσει μερικούς από τους ωραιότερους χαρακτηρισμούς του κρασιού, όπως μελιηδής (γλυκός σαν μέλι) και μελίφρων (που γλυκαίνει τον νου), πράμνειος και βίβλινος , όροι που πιθανώς αναφέρονται στην προέλευση του κρασιού από συγκεκριμένους τόπους 37 .Στον Όμηρο εξάλλου συναντούμε τις πρώτες περιγραφές των ανδρικών συμποσίων38. Αν και οι όροι “συμπόσιον” ή “πότος” δεν χρησιμοποιούνται από τον ποιητή, φαίνεται ότι έχει ήδη συγκροτηθεί η εικόνα για τις περιστάσεις τέλεσης ενός συμποσίου και για τις συνήθειές του, τη σπονδή, την πρόποση και το αντιχαιρέτισμα 39.

Σε ό,τι αφορά τον ρόλο του κρασιού στις κοινωνίες των γεωμετρικών χρόνων θα σταθούμε σε ένα ακόμα στοιχείο που συνδέει τα ευρήματα της αρχαιολογίας με τις πληροφορίες της επικής ποίησης και την γεωμετρική εποχή με το μυκηναϊκό της παρελθόν. Τα συμποσιακά αγγεία φαίνεται ότι διαμορφώθηκαν μέσα από μια μακριά παράδοση και εξέλιξη, η οποία ξεκινάει από τη μυκηναϊκή εποχή και φθάνει μέχρι τα ελληνιστικά χρόνια. Ένας σκύφος του 8 ου αι. π.Χ., ροδιακού εργαστηρίου, που βρέθηκε στις Πιθηκούσσες, την αποικία των Χαλκιδέων στη νήσο Ίσχια φέρει την εξής επιγραφή:

Από το ποτήρι του Νέστορα αλήθεια!, πίνει κανείς όμορφα. Όποιος όμως πιεί από αυτό το ποτήρι, αμέσως θα τον πιάσει ο πόθος για την καλλιστέφανη Αφροδίτη 40.
Το ποτήρι του Νέστορα το «δέπας περικαλλές», που αναφέρει ο Όμηρος 41 ταυτίζεται με τα χρυσά κύπελλα που βρίσκονται στις ανασκαφές των μυκηναϊκών κέντρων και αποτελούσαν πολυτελή σκεύη πόσης (εικ.2).

<Εικ 2 Χρυσή κύλικα. Έχει ονομαστεί συμβατικά «κύπελλο του Νέστορος». Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Α-16 αι π.Χ.

Η επιγραφή του σκύφου μας ξαφνιάζει, γιατί το ποτήρι του Νέστορα αναφέρεται σαν κάτι πολύ γνωστό 42 και το γεγονός είναι αξιοθαύμαστο όχι μόνο γιατί δείχνει ότι η ομηρική επική παράδοση έχει εμποτίσει όλο τον ελληνικό κόσμο από την ανατολή ως τη δύση 43 αλλά και ότι η μνήμη των Μυκηναίων προγόνων και των συμβόλων τους είναι ζωντανή αρκετούς αιώνες μετά.

Στη γεωμετρική κεραμική υπάρχει μια μεγάλη σειρά αγγείων πότου 44 και από τον ύστερο 7 ο αι. π.Χ. παρατηρείται μία επανάσταση στην αττική κεραμική με την εμφάνιση όλο και περισσότερων αγγείων αυτής της κατηγορίας 45 . Το γεγονός αυτό προφανώς συσχετίζεται με την αυξανόμενη κατανάλωση του κρασιού στο πλαίσιο συμποσίων αλλά και λατρευτικών και ταφικών τελετουργιών 46.


Εικ. 3. Το «αγγείο των πολεμιστών». Μυκηναίοι οπλίτες κινούνται σε φάλαγγα, φεύγοντας ίσως για τη μάχη, από οικία των Μυκηνών.Γύρω στο 1200 π.Χ. (πηγή Ανδρόνικος κ.ά. 1974).

Η μεγάλη ζήτηση, όπως είναι αναμενόμενο, είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής και την εντατικοποίηση της εμπορικής διακίνησης του προϊόντος. Εάν σκεφτούμε ότι αυτή είναι η εποχή κατά την οποία οι Έλληνες κατακλύζουν τις ακτές της ανατολικής Μεσογείου ιδρύοντας αποικίες, μπορούμε να φανταστούμε ελληνικά καράβια να πλέουν σε μεγάλους και μικρότερους πλόες μεταφέροντας ανάμεσα στα άλλα και το πολύτιμο δώρο του Διονύσου. Μάλιστα έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η εξαγωγή κρασιού και σταφυλιών θα ήταν μια σημαντική πηγή πλούτου για τους πρώτους αποίκους 47 .

Στους αιώνες που θα ακολουθήσουν, από την «αρχαϊκή» μέχρι και την «ελληνιστική» εποχή, η κοινωνική και οικονομική σημασία του κρασιού στις ελληνικές κοινωνίες όχι μόνο θα εδραιωθεί αλλά και θα αυξάνεται συνεχώς.

Η αμπελοκαλλιέργεια 48 θα επεκταθεί, καράβια με αμφορείς που περιέχουν κρασί θα ταξιδεύουν 49 σε όλη τη Μεσόγειο και πλέον ο οίνος θα γίνει προϊόν με ονομασία προέλευσης: τα κρασιά της Θράκης με διασημότερα αυτά της Ισμάρου και της Μαρώνειας, το γλυκόπιοτο Θασίτικο και το Χιώτικο, το πρώτο μαύρο κρασί, ταξιδεύουν μέσα σε αμφορείς που με σφραγίδες αποδεικνύουν ότι πράγματι μεταφέρουν το ξεχωριστό προϊόν κάθε τόπου.

Αυτές τις περιόδους το συμπόσιο, έχοντας όπως δείχνει και το όνομά του, στο επίκεντρό του το κοινό ποτό, θα γίνει ένας από τους πιο σημαντικούς θεσμούς των Ελλήνων, με εξέχουσες κοινωνικές και πολιτισμικές σημασιοδοτήσεις 50 .Η ίδια η ελληνική μυθολογία αποκαλύπτει με τον πιο εύγλωττο τρόπο το πόσο βαθιά ριζωμένη ήταν στην ελληνική σκέψη η σημασία του αμπελιού και του πολυτιμότερου προϊόντος του, του κρασιού, που δεν μπορούσε παρά να είναι ένα θεϊκό δώρο: το ζευγάρωμα του Διονύσου με την Αριάδνη συμβολίζει διασταυρώσεις θρησκειών, ενώ τα παιδιά τους (Ευανθής, Στάφυλος, Οινοπίων) σηματοδοτούν τη διάδοση της αμπελουργίας, που με τη σειρά της γεννά τη διονυσιακή λατρεία 51 .

Αττική μελανόμορφη κύλικα, 540-535 π.Χ. Αποδίδεται στον αγγειογράφο Εξηκία.Εικονίζεται ο Διόνυσος σε πλοίο, που το κατάρτι του μετατρέπεται σε κλήμα.Μόναχο, Staatliche Antikensammlungen. (πηγή Τιβέριος 1996)

Ο Οινοπίων, θεωρούνταν μυθικός βασιλιάς και οικιστής της Χίου, ενός από τους πιο διάσημους για το κρασί του τόπους. Αυτός δίδαξε κατά παράδοση στους Χιώτες την καλλιέργεια της αμπέλου και την παρασκευή του μέλανος οίνου52. Μία μεγάλη ακόμα σειρά τόπων, ηρώων και μυθικών προσώπων, όπως ο βασιλιάς της Αιτωλίας Οινέας 53 και ο ιερέας του Διονύσου Οίναρος 54 και πολλοί ακόμα, μας οδηγούν πίσω ξανά στις απαρχές της οινοποίησης του σταφυλιού και μας ταξιδεύουν «ἐπὶ οἴνοπα πόντον» (εικ. 4) 55 , μέσα στην κρασογάλανη θάλασσα του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Σε αυτό το ταξίδι είναι ακόμη και σήμερα γοητευτικό να αναζητούμε την πατρίδα του Διονύσου σε κάποια από τις ακτές του Αιγαίου και –γιατί όχι;–,στην ανατολική Μακεδονία ή τη Θράκη.

---------------------

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1. Βαλαμώτη 2009, 91-92.2. Bottema 198

2. Bottema & Woldring 1990.

3. Mangafa & Kotsakis 1996. Βαλαμώτη 1998.

4. Αναλυτικά για το θέμα και τη σύνοψη των σχετικών μελετών βλ.Βαλαμώτη 2009, 93-98. Επίσης Βαλαμώτη 1998. Καραλή & Μαυρίδης1998.

5. Zohary 1995.

6. Renfrew 2006, 469 και αναλυτικά Renfrew 2003, κυρίως 12-15.

7. Βαλαμώτη 2009, 93-97.

8. Valamoti et al. 2007.

9. Warren 1972, 75, 82-84, 120-121, 138-139. Παγωμένου 2002, 50.

10. Συγκεντρωμένα τα σχετικά αρχαιολογικά δεδομένα σε Παγω-μένου 2002, κυρίως 50-52. Επίσης βλ. Κόπακα 2002. Hansen 2002. Hal-lager 2002.

11. Minoans and Mycenaeans: Flavours, 142-188. Μερούσης 2010,261

12. Minoans and Mycenaeans: Flavours , 187-188.

13. Lambrou-Phillipson & Phllipson 2002.

14. Palmer 1994. Palmer 2002. Olivier 2002. Bennet 2002.

15. Για την ανακτορική αποθήκευση και αναδιανομή βλ. Renfrew 2006 484-492.

 Minoans and Mycenaeans: Flavours, 150- 158.

16. Duev 2008.

17. Κόπακα 2002.

18. Για τα μινωικά αγγεία βλ. Πλάτων 2002. Hallager 2002. Για ομάδες μυκηναϊκής κεραμικής και σκευών που  σχετίζονται με την πόση βλ.Wright 2004β. Για τη μυκηναϊκή κεραμική της Μακεδονίας και τους πιθανούς συσχετισμούς της με τις εθιμοτυπίες οινοποσίας βλ. Ανδρέου2003, κυρίως 196-200. Andreou & Psaraki 2007.

19. Renfrew 2006, κυρίως 784. Πλάτων 2002. Κόπακα 2002, 38-41,όπου σημειώνεται η σύνδεση του κρασιού με γυναικείες τελετουργίεςκαι διατυπώνεται η ενδιαφέρουσα άποψη ότι ο μεταγενέστερος μυθι-κός γυναικείος θίασος του Διονύσου μεταφέρει μνήμες από παλαιότερες πρακτικές.

20. Για την κοινωνική σημασία της οινοποσίας στην Κρήτη και τονμυκηναϊκό κόσμο βλ. Hamilakis 1999. Wright 1995. Wright 2004α. Ειδικότερα για τα εορταστικά γεύματα και την κατανάλωση ποτών στηΜακεδονία της ΥΕΧ βλ. Ανδρέου 2003. Για θεωρητικές προσεγγίσειςτου ζητήματος των κοινωνικών διαστάσεων της κατανάλωσης αλκο-ολούχων ποτών βλ. Sherratt 1995 και συμβολές σε: Douglas 1987. Wi-essner & Schiefenhoevel 1996.

21. Dalby 2001, 82. Αξίζει να αναφερθεί το παράδειγμα του γνωστού «κρατήρα των οπλιτών» από τις Μυκήνες, σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (αρ. 1426) με παράσταση οπλιτών που φεύγουν για τον πόλεμο έχοντας ο καθένας δεμένο στο ακόντιό του έναν ασκό με κρασί(εικ. 3).

22. Renfrew 2006, 773-797.

23. Osborne 2000, 218-224. Κυρτάτας & Ράγκος 2010, 32-36.

24. Isager & Skydsgaard 1992, 19 κ.εξ. Osborne 2000, 108-112.

25. Dalby 2001, 159-160. Isager & Skydsgaard 1992, 26.

26.Κι όταν ο Ορίων και ο Σείριος μεσουρανήσουνκι η ροδοδάχτυλη Ηώς δει τον Αρκτούρο,τότε, Πέρση, να κόψεις και να κουβαλήσεις όλα τα τσαμπιά.Βάλτα στον ήλιο δέκα μέρες και δέκα νύχτες,Κι ύστερα βάλτα πέντε μερόνυχτα στον ίσκιο,και την έκτη μέρα να αντλήσεις πια τα δώρατου Διονύσου που δίνει τη χαρά.(Ησίοδος, Έργα και Ημέραι, 609-614, μετάφρ. Σ. Σκαρτσή)

27. Γενικά για τη διατροφή των αρχαίων Ελλήνων βλ. Blanck 2004,144 κ.εξ.

28. Αναλυτικά για το κρασί και την οινοποσία στον ομηρικό κόσμοβλ. Papakonstantinou 2009.

29.Και στου γονιού ο Τηλέμαχος το θάλαμο κατέβητον αψηλό και διάπλατο, πόχε σωρούς χρυσάφικαι χάλκωμα, και σεντουκιές  φορέματα και μύρα, και που γλυκόπιοτο παλιό κρασί πολλά πιθάρια στεκόντουσαν ολόγεμα με αγνό πιοτό και θείο, στον τοίχο αράδα κολλητά, ίσως κι ερθή μιά μέρα πάλε ο Δυσσέας στον τόπο του, τα πάθια του σαν πάψουν. ( Οδύσσεια β, 337-343, μετάφρ. Αργύρη Εφταλιώτη).

30. Schadewalt 1985, 183-206.

31.Και κάθε που γυρίζαν κι έφταναν στου χωραφιού την άκρα,τους ζύγωνε ένας και τους έδινε κρασί γλυκό μια κούπα, στο χέρι καθενός· και γύριζαν στους όργους πίσω εκείνοι,και στου βαθιού να φτάσουν βιάζουνταν του χωραφιού την άκρα.(Ιλιάδα Σ, 544-547, μετάφραση Ν. Καζαντζάκη – Ι.Θ. Κακριδή)

32.Τότες εγώ τον Κύκλωπα σιμώνω και του κρένω,μ’ ένα καρδάρι ολόγεμο μαύρο κρασί στα χέρια· «Νά, πάρε, πιες, ώ Κύκλωπα, που τρως ανθρώπου κρέας, να δής πιοτό που φύλαγα κρυμμένο στο καράβι…»(Οδύσσειαι, 345-348, μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη)

33. Alexiou 2002, 72, 91.

34. Κουράκου-Δραγώνα 2006, 12-13.

35.Ο γήλιος έπεσε και τέλεψαν οι Αργίτες τη δουλειά τους’ καί στα καλύβια βόδια εσφάζανε, και πήραν και δειπνούσανκι είχαν κρασί απ’ τη Λήµνο, που’φεραν πολλά καράβια εκείθε (Ιλιάδα Η, 465-467, μετάφραση Ν. Καζαντζάκη – Ι.Θ. Κακριδή)36. Για τη σπουδαιότητα της δυνατότητας μεταφοράς των προϊό-ντων για  την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας βλ. Osborne 2000,113-114

37. Κουράκου-Δραγώνα ( ...η γνωστή ελληνόφωνη «επιστήμονας»  2006, 15. Dalby 2001, 158-159.

38. Dalby 2001, 171. Κυρτάτας & Ράγκος 2010, 51.

39. Μήττα 2010, 53-54.

40. Schadewalt 1985, 253-256.

41. Για παράδειγμα Ιλιάδα Λ, 632-637.

42. Schadewalt 1985, 253-256. Osborne 2000, 183-185.

43. Ridgway 1997, όπου με βάση την ομοιότητα μπρούντζινων αγγείων του 9 ου αι. π.Χ, από το Λευκαντί και μεταλλικών επίσης αγγείωναπό τις Τυρρηνικές ακτές και με συνδετικό κρίκο τον σκύφο που ανα-φέρουμε στο κείμενο, προτείνεται ότι ειδικού χαρακτήρα “ηρωικές” πόσεις εισήχθησαν στους Ετρούσκους ευγενείς από τους Ευβοείς των ελληνικών αποικιών και κυρίως των Πιθηκουσσών

44. Coldstream 1977, 26, 214 κ.εξ.

45. Osborne 2000, 332.

46. Coldstream 1977, 349-350, 406.

47. Coldstream 1977, 226, 368.

48. Ειδικότερα για τη Μακεδονία βλ. Αδάμ-Βελένη 1998, Λιλιμπάκη-Ακαμάτη 1998. Αλλαμανή-Σουρή 1998. Πουλάκη-Παντερμαλή 2003, 150-151 όπου και γενική βιβλιογραφία και συμβολές στο Πίκουλας 2004. Αδάμ-Βελένη στον παρόντα τόμο.

49. Grace 1961. Μαραγκού 1992. Dalby 2001, 158 κ. εξ. Αδάμ-Βελένη 2003, 142

50. Bergquist 1990 και συμβολές στο Slater 1991.

51.Ελληνική Μυθολογία, τόμος 3, 279, 280, 304-306

52. Μερούσης 2002, 33-36, όπου και σχετική βιβλιογραφία.

53.Ελληνική Μυθολογία, τόμος 3, 153.

54.Ελληνική Μυθολογία, τόμος 3, 279.

55.Οδύσσεια β, 421.

Οι πιο πιθανοί λόγοι που αυξήθηκε το βάρος μας

1)      Κατάθλιψη

Η ύπαρξη κατάθλιψης μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους. Μάλιστα, μεταξύ των ατόμων με κατάθλιψη, ο κίνδυνος να γίνει κανείς παχύσαρκος αργότερα στη ζωή του ήταν περίπου 2,5 φορές μεγαλύτερος για κορίτσια στην εφηβεία. Εάν λαμβάνετε αντικαταθλιπτικά χάπια μπορεί να βάλετε κιλά (δείτε παρακάτω).

Εάν δεν παίρνετε χάπια, τότε το βάρος σας αυξάνεται επειδή μάλλον καταναλώνετε τρόφιμα ‘παρηγοριάς’, πλούσια σε θερμίδες, ζάχαρη και λιπαρά. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται να αντιμετωπίσετε την κατάθλιψη με την κατάλληλη θεραπεία ενώ ταυτόχρονα ακολουθείτε ένα ειδικά σχεδιασμένο πρόγραμμα διατροφής που θα προάγει την ισορροπία των ορμονών που σχετίζονται με την κατάθλιψη (π.χ. σεροτονίνη).

 2)      Φάρμακα

Ένας μεγάλος αριθμός φαρμάκων όπως κάποια αντισυλληπτικά, αντιεπιληπτικά, αντιψυχωσικά, ορμονικές θεραπείες, στεροειδή, κάποιες θεραπείες για ρευματοειδή αρθρίτιδα κ.ά. μπορεί να αυξήσει το βάρος σας. Οι πιο συχνοί τρόποι δράσης είναι είτε μέσω της αύξησης της όρεξης, είτε μέσω της κατακράτησης υγρών. Εάν υποψιάζεστε ότι το φάρμακο που παίρνετε σας αυξάνει την όρεξη, συζητήστε το με το γιατρό σας ώστε να δείτε τι εναλλακτικές επιλογές έχετε.

 

 3)      Ευερέθιστο έντερο

 Ο συνδυασμός μιας μη ισορροπημένης διατροφής με το άγχος μπορεί να διαταράξει τη σωστή λειτουργία του εντέρου και να προκαλέσει δυσκοιλιότητα ή διάρροια, πρηξίματα, φουσκώματα και πόνο. Η λύση για τους περισσότερους βρίσκεται σε μια διατροφή που θα περιλαμβάνει μικρά και συχνά γεύματα, λήψη αρκετών φυτικών ινών (εκτός από τις περιόδους έξαρσης), κατανάλωση τροφίμων με προβιοτικά (γιαούρτι, ρόφημα, ξινόγαλο), αποφυγή τροφίμων που επιβαρύνουν την κατάσταση (π.χ. τηγανητά, λιπαρά, αλκοόλ, αναψυκτικά, γλυκά, όσπρια) και τακτική σωματική άσκηση.

 

 4)      Υποθυρεοειδισμός

Εάν δεν αλλάξατε τίποτα στη διατροφή και στην άσκησή σας το τελευταίο διάστημα, καλό είναι να ελέγξετε το θυρεοειδή σας. Όταν εμφανίζεται υποθυρεοειδισμός, πολλές φορές συνοδεύεται από αύξηση βάρους. Αυτό συμβαίνει διότι η μειωμένη παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών μειώνει τις καύσεις του οργανισμού και κατά συνέπεια τις ανάγκες του σώματός σας σε θερμίδες . Συνεχίζοντας όμως εσείς να καταναλώνετε τις ίδιες θερμίδες με πριν, δημιουργείται ‘περίσσεια’ θερμίδων, που αποθηκεύεται σαν λίπος εφόσον δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν ενέργεια. Εφόσον διαπιστώσετε ότι έχετε υποθυρεοειδισμό, με την κατάλληλη αγωγή οι καύσεις επανέρχονται στο φυσιολογικό, μαζί με το βάρος σας. Προσέξτε όμως: όταν η αύξηση βάρους ξεπερνά τα 5 κιλά, δεν μπορεί να αποδοθεί στον υποθυρεοειδισμό, αλλά μάλλον στην υπερκατανάλωση φαγητού.
 

5)      Μεγαλώνετε

Καθώς μεγαλώνετε ηλικιακά, μπορεί να παρατηρήσετε ότι το βάρος σας αυξάνεται. Αυτό οφείλεται κυρίως στην αλλαγή της σύνθεσης του σώματός σας, καθώς μέρος της μυϊκής μάζας (που ‘καίει’ τις περισσότερες θερμίδες), μετατρέπεται σταδιακά σε λιπώδη μάζα. Η φυσιολογική αυτή αλλαγή δεν συνεπάγεται ότι η αύξηση του βάρους είναι αναπόφευκτη. Βελτιώνοντας την ποιότητα της διατροφής σας (αποφεύγετε τα γλυκά, τρώτε περισσότερα φρούτα και λαχανικά), μειώνοντας λίγο την ποσότητα του φαγητού και αυξάνοντας την καθημερινή σας κίνηση, μπορείτε να διατηρήσετε το βάρος σας σταθερό και την ενέργειά σας σε υψηλά επίπεδα.

Δεν ονειρεύομαι κορυφές, αλλά δρόμους

 Το ρολόι δείχνει δώδεκα παρά δέκα. Κάθομαι στο γραφείο μου και κοιτώ έξω το δρόμο. Δε θέλει πάρα μόνο δέκα λεπτά, για να έρθει η επόμενη χρονιά. Αναρωτιέμαι τι έμαθα από αυτό το χρόνο που φεύγει; Τι μου άφησε και τι μου πήρε; Τότε αποφασίζω να ανοίξω το ημερολόγιο μου και να πω όλα αυτά που κρύβω. Θα προσπαθήσω να μην ωραιοποιήσω καταστάσεις και να μην παρασυρθώ από τα βεγγαλικά που θα φεγγοβολούν τον ουρανό.

Συνειδητοποίησα την ευλογία του καθρέφτη και της αλήθειας. Άμα κοιταχτείς μόνο στο καθρέφτη χωρίς δικαιολογίες, μπορείς να χτίσεις μια ουσιώδη ζωή. Να αντικρίσεις το πρόσωπο σου έτσι όπως ακριβώς είναι. Να μην διαχωρίσεις τις ουλές από τις όμορφες γωνίες σου. Όλα είσαι εσύ και θα τα κουβαλάς μέχρι το τέλος. Πρέπει να μάθεις να τα διαχειρίζεσαι ξέροντας πως το ένα κάποιες φορές θα νικάει το άλλο και πάλι από την αρχή. Για να έχεις αυτογνωσία, δεν αρκεί η ευφυΐα του καθενός. Αν δεν προσέξεις μερικές φορές, μπορεί να σε καταστρέψει. Δε πρέπει να κρύβεσαι από αυτό που είσαι αλλά να ξεγυμνώνεσαι θέλοντας να καταλάβεις αυτό που είσαι.

Πιστεύω πολύ στα λάθη και στις ήττες. Δεν υπάρχουν καταστροφικά λάθη, πάρα λανθασμένοι τρόποι προσέγγισης των λαθών μας. Κάθε καμένο χωράφι έχει ένα σπόρο που μπορεί να ανθίσει ένα όμορφο λουλούδι. Δεν πιστεύω τους εραστές που ικανοποιούν όλες τις γυναίκες, αλλά αυτούς που θέλουν να τις ικανοποιήσουν όλες ξέροντας πως σε κάποιες από αυτές, δε θα τα καταφέρουν. Αν δε πέσεις , δε θα μάθεις να σηκωθείς.

Έμαθα επίσης πως όλοι μικροαστοί αυτού του κόσμου κατάγονται από μια πατρίδα και αυτή λέγεται ησυχία. Και αυτός ο μικροαστός που με τρομάζει περισσότερο, είναι μέσα μου. Είναι ερωτευμένος με τον λήθαργο και δεν αποχωρίζεται εύκολα, τα λευκά σεντόνια της αγαπημένης του μητέρας.

Το πιο δύσκολο πράγμα σε αυτή τη ζωή, είναι να αγαπήσεις τον εαυτό σου. Από κει ξεκινάνε και τελειώνουν όλα. Ο καθένας μας κουβαλάει ένα σταυρό τόσο βαρύ που δε του αφήνει περιθώρια να νιώσει το σώμα του, να ακούσει την ανάσα του, και να δαγκώσει τα χείλη του από χαρά ή λύπη.

Αυτό που δίνει νόημα στη ζωή, είναι η αφήγηση. Δεν είναι δυνατή οποιοδήποτε είδος αφήγησης αν δεν υπάρχει κάποιος δέκτης. Τι σημασία έχει, αν ποθείς μια γυναίκα και δεν είναι δίπλα σου ή πάνω σου, για να της εξομολογηθείς όλα σου τα συναισθήματα. Πόσοι σημαντικοί τελικά είναι άλλοι άνθρωποι στη ζωή μας. Τι θα ήμασταν άραγε χωρίς αυτούς;

Με τρομάζει πόσο ισχύ έχει ο θεσμός της οικογένειας. Από τη μια μπορεί να σου δώσει φτερά να πατάς κάθε σύννεφο και από την άλλη να σε ευνουχίσει τόσο πολύ που να μην έχεις κουράγιο ούτε τα σύννεφα να κοιτάξεις.

Tι είναι τελικά η ευτυχία; Είναι η ευτυχία να διεκδικείς τον πόθο σου και να προσπαθείς να κάνεις το φευγαλέο να κρατήσει λίγο παραπάνω από αυτό πού συνήθως συμβαίνει. Πρέπει να αισθάνεσαι μοναδικός που σου χαρίστηκε το δώρο της διεκδίκησης. Δε μπορούν όλοι να κολυμπήσουν στη θάλασσα και να νιώσουν τη δροσιά του νερού. Για αυτό κολύμπα όχι μόνο για σένα αλλά και για τους άλλους.

Τα βεγγαλικά άρχισαν να φωτίζουν τον ουρανό. Δεν έχω σκοπό να γράψω άλλο. Μια τελευταία φράση πριν σηκωθώ από το γραφείο. Δεν ονειρεύομαι πια κορυφές, αλλά δρόμους. Καλή χρονιά, σας είπα;

Και… χάνουμε το μυαλό μας;

«Αυτός που ζει χωρίς τρέλα, μικρή μου, μάλλον δεν είναι και τόσο νοήμων όσο νομίζει», μου είπε τις προάλλες ένας άνθρωπος, που ο ίδιος ανήκει στον «κόσμο των τρελών». Μου χαμογέλασε και έφυγε. Και στο βλέμμα του μόνο τρέλα δεν διέκρινα. Πόνο και παράπονο. Αυτά ναι. Ίσως και μια μικρή ικανοποίηση γι αυτό που είπε. Αλλά όχι τρέλα.

Ποιος μπορεί άλλωστε να ορίσει αυτή την έννοια? Από πολύ παλιά ήδη, άνθρωποι με ψυχικές διαταραχές βρίσκονταν αποκομμένοι, απομονωμένοι και αβοήθητοι. Για πολλούς, η παράξενη αυτή συμπεριφορά είχε τις ρίζες της σε κάποιο δαίμονα που κυριαρχούσε το μυαλό. Γι αυτό και οι μάγισσες θεωρούνταν εκείνες που θα έλυναν με τα ξόρκια τους το μυστήριο.
Στην πορεία, όμως, η λογική σκέψη άρχισε να κυριαρχεί σταδιακά και το κέντρο των ψυχικών προβλημάτων μετατοπίστηκε στον εγκέφαλο. Ο Foucault (1975) είναι εκείνος που πρωτοαναφέρθηκε στην έννοια της τρέλας ενώ στην πορεία ο Pinel πρότεινε έναν νέο όρο, εκείνον της «αποξένωσης» προς αντικατάσταση του παλιού και μη δόκιμου.

Όσο τα χρόνια περνούσαν, πολλοί ειδικοί άφησαν στο περιθώριο έως και κακομεταχειρίστηκαν ανθρώπους που είχαν ανάγκη τη βοήθειά τους.

Πολλοί βρέθηκαν κλεισμένοι σε μικρά και κρύα δωμάτια Νοσοκομείων η Ψυχιατρείων, άλλοι δεμένοι, άλλοι κλειδωμένοι. Υπήρξαν όμως και εκείνοι που προώθησαν ανθρωπιστικές μεθόδους διαχείρισης των ανθρώπων αυτών και τάχθηκαν κατά των φαρμάκων και του εγκλεισμού. Ο Szasz (2006) θεωρούσε πως η φαρμακοθεραπεία καθώς και ο εγκλεισμός αποτελούν ένα μέσο έλεγχου για οποιαδήποτε συμπεριφορά παρεκκλίνει κοινωνικά και δεν μπορεί να ελεγχθεί αλλιώς.

Και το ερώτημα που με ενδιαφέρει περισσότερο είναι πως φτάνουμε στο σημείο να χάνουμε το μυαλό μας; Πολλές οι θεωρίες γύρω από το θέμα αυτό. Φτάνοντας όμως σήμερα, σύμφωνα με τον Hasley (1977), προκειμένου να δοθεί εξήγηση σχετικά με την προέλευση της ψυχικής ασθένειας οφείλουμε να λάβουμε υπόψιν μας τόσο τον γενετικό παράγοντα όσο και το περιβαλλοντικό. Βέβαια, ο Bion (1979) στηρίζει πως όλοι μας έχουμε ένα κομμάτι φυσιολογικό και ένα που νοσεί. Κατά τη γνώμη μου, αυτό που υπάρχει είναι απλά ο άνθρωπος και η διαφορετικότητα του. Τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο. Αυτό μπορεί να τα εξηγήσει όλα: Σκέψεις, κινήσεις, συμπεριφορές. Ας μην ξεχνάμε πως κατά τους αρχαίους Έλληνες, δυο είναι οι δυνάμεις που κυβερνούν τη ζωή μας, το τυχαίο και το πεπρωμένο. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος δεν μπορεί να τα παραβλέψει, δεν μπορεί να ξεφύγει από το σύμπτωμα του. Στόχος λοιπόν δεν είναι να το αποβάλουμε, αλλά να μάθουμε να ζούμε με αυτό αρμονικά.

Σήμερα όμως, έχουμε μάθει έτσι. Να απομονώνουμε το διαφορετικό, αυτό που μας ενοχλεί, αυτό που δεν μας ταιριάζει. Χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια και εύκολους πάντα τρόπους αναζητούμε μια γρήγορη θεραπεία, επιφανειακή. Όμως ξεχνάμε ότι το πιο σημαντικό που αυτοί οι άνθρωποι ζητούν από εμάς είναι λίγη φροντίδα, ένα στοργικό βλέμμα η αλλιώς ανθρωπιά.

«Εμένα να μην με ακούς. Εγώ είμαι τρελός», μου είπε ο ίδιος άνθρωπος. Έτσι νομίζει ή έτσι τον κάναμε εμείς να νομίζει;

Όταν εκφράζετε συναισθήματα, να είστε εκεί

Όταν εκφράζετε συναισθήματα, να είστε εκεί. "Σ 'αγαπώ!" "Σ' αγαπώ..." Πόσο ανόητο είναι να το λέτε αυτό με ανειλικρίνεια. "Ξέρεις, είσαι όμορφη." Όχι, να είστε ειλικρινείς και να πείτε, "Είσαι τόσο όμορφη!" Κοιτάξτε τι θα κάνει αυτό.

Όταν το εννοείτε, αυτός ή αυτή αισθάνεται την επαφή της ενέργειάς σας και ξαφνικά ταυτίζεται με τις όμορφες εκφράσεις που έχετε δώσει.

Της λέει, "Είσαι πολύ όμορφη. Πραγματικά το πιστεύω."

Αυτό που συμβαίνει είναι ότι η γυναίκα αισθάνεται ότι είναι τόσο όμορφη. Την θεραπεύετε.

Καταστρέφετε πολλές, πολλές συσσωρευμένες, ψευδείς υποβολές στο νου της ότι είναι άσχημη, ότι είναι παχιά, ότι είναι αδύνατη, και ούτω καθεξής.

Μπορείτε να τα καθαρίσετε όλα αυτά με ένα λεπτό συγκέντρωσης, όταν είστε εκεί στα λόγια και τις εκφράσεις σας και το εννοείτε.

Η ψυχική ενέργεια αυξάνει όταν χρησιμοποιείται για να βοηθήσει τους άλλους

 Μια φορά θυμάμαι τον Δάσκαλό μου σε μια συνέντευξη με έναν επιχειρηματία. Τον ρώτησε, "Όλα αυτά που έχεις κάνει στη ζωή σου ήταν για να παράσχεις μια ευτυχισμένη ζωή στον εαυτό σου. Πόσο σκέφτηκες την ευτυχία των άλλων;"

Ο άντρας τον κοίταξε με ένα θλιβερό χαμόγελο και είπε, "Γιατί πρέπει να ανησυχώ για την ευτυχία των άλλων;"

Ο Δάσκαλος, βάζοντας το χέρι του στον ώμο του άνδρα είπε, "Η μόνη ευτυχία μας εξαρτάται από την ευτυχία των άλλων, και έφυγε από το δωμάτιο.

Αργότερα ρώτησα τον Δάσκαλό μου γιατί δεν μίλησε περισσότερο για να πείσει τον άντρα για το τι εννοούσε. Ο Δάσκαλος απάντησε: "Αυτοί που χρησιμοποιούν την ψυχική ενέργεια μόνο για το δικό τους όφελος τελικά γίνονται βλάκες. Γιατί να σφυροκοπήσεις ένα καρφί που είναι στραβό."

Η ψυχική ενέργεια αυξάνεται καθώς χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για να βοηθήσει τους άλλους.

Ηλιακοί Έρωτες

 Ακατανίκητη έλξη νιώθουν οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος προς τον Ήλιο και περιστρέφονται γύρω από αυτόν καθώς δικό τους φως δεν έχουν και το συλλέγουν από αυτόν που το προσφέρει απλόχερα κι αδιάκριτα για να φωτιστούν. Ο ίδιος δεν έχει ανάγκη από την έλξη τους κι αν για κάποιο λόγο οι πλανήτες καταστρέφονταν, αυτός θα συνέχιζε να σκορπάει το φως του στο σύμπαν. Αν βέβαια ερχόταν σε επαφή με έναν άλλο ήλιο ανάλογης ισχύος, τότε θα μπορούσε να βιώσει μια σχέση ισορροπίας και αμοιβαιότητας. Μπορεί κανένας από τους δύο ήλιους να μην είχε ανάγκη τον άλλον για να φωτιστεί, η ένωσή τους όμως θα κατέληγε σε μια αύξηση της φωτεινής τους σφαίρας.

Έχοντας υπόψη το παραπάνω παράδειγμα θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τριών ειδών έλξεις στο σύμπαν. Πρώτα, την έλξη ανάμεσα σε δυο αδρανή, παθητικά, σκοτεινά σώματα, όπως π.χ. ανάμεσα σε δυο πλανήτες. Η έλξη τους είναι έλξη ομοιογένειας και η ένωσή τους ένωση δύο αδρανών μονάδων. Έπειτα έρχεται η ετερογενής έλξη ανάμεσα σε δύο ανόμοια σώματα, όπως π.χ. η έλξη των αδρανών και σκοτεινών πλανητών προς το φωτεινό σώμα του Ήλιου. Και μια τρίτη σχέση ομοιογένειας, ανάμεσα σε δύο φωτεινά σώματα. Το κάθε είδος ένωσης εξυπηρετεί διαφορετικές σκοπιμότητες. Το πρώτο είναι μάλλον μια άγονη έλξη, αφού πολλαπλασιάζει και αυξάνει το σκοτάδι και την αδράνεια. Τα άτομα αυτά δεν ελκύονται από το φως, δεν ωθούνται από τον πόθο να φωτίσουν το σκοτάδι τους, δεν έχουν μέσα τους τίποτα από τον έρωτα του Ίκαρου για τον Ήλιο. Ο έρωτας τους εξυπηρετεί το σκοτάδι της ύλης, της αδράνειας, της παθητικότητας.

Τα άτομα-πλανήτες από την άλλη, στρέφονται γύρω από κάποια φωτεινή πηγή, λούζονται στο φως της και δανείζονται ζωή απ’ αυτή. Εξαρτώνται από μιαν Αρχή ανώτερη και ισχυρότερή τους. Ενώ στα φωτεινά άτομα, στα άτομα –πηγές φωτός, ταιριάζει ένας σύντροφος όμοιός τους. Η αυτοτέλειά τους δεν τους επιτρέπει οριστική σχέση παρά μόνο με ένα όν όμοιό τους.

Γίνε ο σκηνοθέτης της ζωής σου

 Δεν υπάρχει καμιά άλλη πραγματικότητα
πέρα από τον ορισμό που εμείς δίνουμε γι’ αυτήν!

Υπάρχουν κυρίως δύο τρόποι για να αντιληφθούμε τη ζωή και τα γεγονότα που διαδραματίζονται γύρω μας. Ο πρώτος είναι σαν τα γεγονότα απλώς να συμβαίνουν ΣΕ μας. Υπό αυτό το πρίσμα βέβαια, εμείς δεν είμαστε παρά απλά θύματα των περιστάσεων. Επηρεαζόμαστε από την τύχη ή την συμπεριφορά των άλλων συνανθρώπων μας και δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να κατηγορούμε όλους τους εξωτερικούς παράγοντες για την κακή μας διάθεση, την δυστυχία, τη φτώχια, το αίσθημα του ανικανοποίητου, την έλλειψη αγάπης γύρω μας και τη μοναξιά μας.

Σ’ αυτή την περίπτωση ο ηθοποιός ταυτίζεται απόλυτα με τον χαρακτήρα τον οποίο πρωταγωνιστεί στην ταινία της ζωής του και αρχίζει να πιστεύει ότι δεν έχει απολύτως κανένα έλεγχο πάνω στον τρόπο που θα βιώσει τις σκηνές που ο σκηνοθέτης θα εμφανίσει στο δρόμο του. Αυτός ο χαρακτήρας συχνά επηρεάζεται αρνητικά από κάθε απρογραμμάτιστη αλλαγή ή οτιδήποτε ο ίδιος έχει ορίσει ως “αρνητική περίσταση”. Έτσι, όταν η ζωή δεν του κάνει τα κέφια, καταλήγει να την χαρακτηρίζει σκληρή, τρομερή, έναν ατέλειωτο αγώνα επιβίωσης όπου όλα πραγματοποιούνται δύσκολα, με κόπους και με βάσανα.

Ο δεύτερος τρόπος για να αντιληφθούμε τη ζωή είναι σαν τα πάντα να συμβαίνουν ΓΙΑ μας. Μέσα από αυτό το πρίσμα ανακαλύπτουμε πως κάθε διαφορετική σκηνή που διαδραματίζεται στην ταινία μας έχει έναν μοναδικό σκοπό: να μας αφαιρέσει καθετί ψεύτικο που έχουμε πάνω μας, όπως περιορισμένες πεποιθήσεις και αντιλήψεις για τη ζωή μας και για τον ίδιο μας τον εαυτό και συνεπώς να μας βοηθήσει να προχωρήσουμε στο μονοπάτι της αυτογνωσίας και να εξελιχθούμε. Το άτομο που αντιλαμβάνεται μ’ αυτό τον τρόπο τη ζωή όχι μόνο αναγνωρίζει στον εαυτό του τον πρωταγωνιστή της ταινίας αλλά επίσης και τον σκηνοθέτη και τον θεατή αυτής της ταινίας. Τριπλός ρόλος. Σημειώστε ότι και οι δύο τύποι θα αντιμετωπίσουν απρογραμμάτιστες περιπτώσεις και βέβαια ανεπιθύμητες καταστάσεις αλλά η διαφορά είναι ότι ο πρώτος χαρακτήρας σε κάθε απρόσμενη περίσταση θα φρενάρει την πορεία του, θα κλαψουρίζει ότι είναι θύμα των περιστάσεων και θα χαρακτηρίσει την περίσταση αυτή ως απόδειξη για την εχθρικότητα της ζωής στο πρόσωπό του.

Ο χαρακτήρας τώρα που αντιλαμβάνεται με τον δεύτερο τρόπο τη ζωή, αντίθετα με τον πρώτο, χρησιμοποιεί κάθε αντιξοότητα στο δρόμο του για να πιστοποιήσει ότι η ζωή πραγματικά ενδιαφέρεται γι’ αυτόν. Οι προκλήσεις της ζωής και οι αλλαγές, δεν είναι παρά μια ευκαιρία για ανάπτυξη, για εξέλιξη και για προσέγγιση της κατάστασης εκείνης που θα δηλώνει πιο αντιπροσωπευτικά αυτό που στα αλήθεια είναι. Αυτό είναι το μυστικό της συνδημιουργίας. Αποφασίζοντας τι συμβολίζουν τα γεγονότα για μας και δρώντας κατ’ αυτό τον τρόπο, όχι μόνο αλλάζουμε την κινηματογραφική μας εμπειρία αλλά ευθυγραμμίζουμε τους εαυτούς μας με ενεργειακά επίπεδα που φέρουν μέσα τους όλο και υψηλότερες δονητικές δυνατότητες.

 Μπορεί σε κάποιο σημείο στην ζωή σου, ειδικά αν δουλεύεις πάνω στην γνώση του Εαυτού, να αρχίσεις να αναρωτιέσαι γιατί προσελκύεις τόσες δυσκολίες κοντά σου ή γιατί οι συνθήκες της ζωής σου παρουσιάζουν τέτοια αστάθεια. Ενώ όλοι οι υπόλοιποι γύρω σου μπορεί να δείχνουν ότι ζουν σχετικά άνετα με πολύ μικρές μεταβολές στις εξωτερικές τους συνθήκες, η δική σου ζωή μπορεί να έχει καταντήσει μια μικρή περιπέτεια με μεγάλα σκαμπανεβάσματα. Ίσως οι ριζικές μεταμορφώσεις που σου συμβαίνουν εσωτερικά να έλκουν συνεχώς νέες και μεγαλύτερες μετασχηματιστικές εμπειρίες που θα ενισχύσουν την συναισθηματική σου ανάπτυξη και την πνευματική σου ωρίμανση. Έχε υπόψη σου ότι όσο υψηλότερο είναι το εξωτερικό εμπόδιο που πρέπει να ξεπεραστεί τόσο μεγαλύτερη ανύψωση συνειδητότητας απαιτείται. Και η ειρωνεία τελικά είναι πως όσο η συνειδητότητα αφυπνίζεται, μπορεί οι εξωτερικές συνθήκες να γίνονται ακόμη πιο ασταθείς, η εσωτερική όμως γαλήνη και ηρεμία σταθεροποιείται.

Μπορείς, τότε, αντί να χρησιμοποιείς αυτή την αστάθεια και τις απρογραμμάτιστες αλλαγές που συμβαίνουν, για να πιστοποιήσεις πόσο λάθος πάνε τα πράγματα στη ζωή σου και για να κατηγορείς τον εαυτό σου, να διαπιστώσεις τις δυνατότητες εσωτερικής μεταμόρφωσης που κρύβονται πίσω ακριβώς από αυτή την αστάθεια. Αντί το μέγεθος του τραπεζικού σου λογαριασμού να καθορίζει την πληρότητα που νιώθεις κάθε φορά, μπορείς πολύ απλά να αλλάξεις τον ορισμό της πληρότητας. Αντί να επικεντρώνεις την προσοχή σου στα αγαθά που σου λείπουν μπορείς να την εστιάσεις τώρα στα αγαθά που έχεις. Φοράς ρούχα, δεν λιμοκτονείς από την πείνα, έχεις μια στέγη πάνω απ’ το κεφάλι σου, ένα κομπιούτερ στο σπίτι σου κι ένα λογαριασμό ίντερνετ για να διαβάζεις σήμερα αυτό το άρθρο. Έχεις πολύ περισσότερα λοιπόν απ’ το 90% του πληθυσμού της γης. Ποιος μπορεί να δηλώσει ότι δεν υπάρχει αφθονία στη ζωή σου; Αλλάζοντας έτσι απλά τον τρόπο που ορίζεις τον εαυτό σου και ερμηνεύεις τις συνθήκες της ζωής σου γίνεσαι πλέον ικανός να αλλάξεις την ίδια την εμπειρία της ζωής σου. Έτσι, αντί να ερμηνεύσεις την απρογραμμάτιστη αλλαγή σαν αιτία φόβου και ανασφάλειας μπορείς να την ερμηνεύσεις σαν μια πολύ καλή ευκαιρία για εξέλιξη και δημιουργία μιας καλύτερης έκδοσης του τωρινού σου εαυτού.

 Χρειάζεται τελικά, κάθε τόσο στη ζωή μας, να κάνουμε ένα βήμα πίσω και στοχαζόμενοι στη σιγή, να επαναπροσδιορίζουμε τον εαυτό μας και να αποσυμβολίζουμε τα γεγονότα που συμβαίνουν στη ζωή μας. Μήπως οι δυσκολίες που προκύπτουν απ’ τους συμπρωταγωνιστές που συμμετέχουν στη δική μας ταινία συμβολίζουν πόσο ανήμποροι είμαστε να ελέγξουμε την ταινία αυτή; Ή μήπως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις αλληλεπιδράσεις μας μαζί τους ως καταλύτες για να ανακαλύψουμε μια ακόμα ασυνείδητη πλευρά του εαυτού μας που αγωνίζεται να έλθει στην επιφάνεια και να γίνει γνωστή μέσα από αυτούς; Μήπως τα υλικά αγαθά που κατέχουμε και τα νούμερα που αναγράφονται στο τραπεζικό βιβλιάριό μας πρέπει να συμβολίζουν την απαρέσκεια και την βαρυγκόμια για όσα μας λείπουν; Ή μήπως μπορούν να συμβολίζουν ακριβώς εκείνα τα πράγματα για τα οποία θα έπρεπε να είμαστε ευγνώμονες προς τον κεντρικό σκηνοθέτη της ζωής; Μήπως ο πόνος, η οικονομική κρίση, η ερωτική απογοήτευση, η αρρώστια και η μοναξιά συμβολίζουν τη φοβερή εχθρότητα της ζωής εναντίον μας; Ή μήπως τελικά συμβολίζουν ακριβώς αυτή την εμπιστοσύνη της ζωής στην εξαιρετική μας ικανότητα να υπερβούμε ακόμη και τις δυσκολότερες προκλήσεις; Ποιον θα αφήσετε να αποφασίσει τελικά για τους παραπάνω αποσυμβολισμούς; Εμείς και μόνον εμείς είμαστε οι σκηνοθέτες της εμπειρίας της δικής μας ζωής. Η Ζωή μπορεί να σκηνοθετήσει στην ταινία μας με τον τρόπο που Αυτή αποφασίζει την επόμενη σκηνή. Ο τρόπος που θα βιώσουμε την εμπειρία αυτής της σκηνής όμως είναι στο χέρι μας να τον αποφασίσουμε. Ας θυμόμαστε λοιπόν πως κάθε φορά που σκηνοθετούμε την εμπειρία μας με τον δεύτερο τρόπο, η εμπειρία αυτή όχι μόνο μας είναι πολύ πιο ευχάριστη αλλά συγχρόνως γίνεται και ριζικά μεταμορφωτική.

Αχέροντας ο ποταμός των ψυχών, της αναγέννησης και της αθανασίας

Αχέροντας , ο μυθικός ποταμός γιός του Ουρανού και της Γαίας αναφέρεται ως , ο σπουδαιότερος ποταμός της αρχαιότητας μετά τον Ωκεανό.
Πολλές οι αναφορές και οι μύθοι για τον παράξενο και μυστήριο ποταμό που μετέφερε τις ψυχές στον Κάτω κόσμο , στο βασίλειο του Άδη .

Στην αρχαιότητα τα νερά του ήταν μαύρα και πικρά ,λέει ο μύθος και δεν φύτρωνε τίποτα στις όχθες του .
Σήμερα τα νερά του είναι γλυκά και πεντακάθαρα με περισσότερα από 600 είδη βλάστησης στις όχθες του .

Κάποτε δεν μπορούσε κανείς να διασχίσει τις πύλες του Άδη, τις φύλαγε ο Κέρβερος ο φοβερός και τρομερός τερατόμορφος σκύλος με τα τρία κεφάλια και την φιδίσια ουρά.
Σήμερα οι πύλες είναι ανοιχτές , προσβάσιμες σε όλους και Κέρβερος δεν υπάρχει.

Αργότερα στα χρόνια της πρώτης χριστιανικής περιόδου, φτιάχτηκε ένας άλλος μύθος που λέει , ότι στις πηγές ζούσε ένας δράκος , τον σκότωσε όμως ο 'Αγιος Δονάτος , πολιούχος της περιοχής και τα νερά του Αχέροντα μετατράπηκαν σε γλυκά. Έτσι άλλαξε και το όνομα της κοντινότερης πόλης που λεγόταν Ισορεία κι έγινε Γλυκή. Η δε πηγή και πύλη του Κέρβερου που λεγόταν Ομφαλός , λέγεται πλέον Πηγές Αχέροντα .
Τις διασχίζει όποιος θέλει σχετικά εύκολα , αρκεί να αντέξει τα παγωμένα νερά , που αναβλύζουν βρυχώμενα μέσα απο τα βουνά , δημιουργώντας "αχό" ή βρυχηθμό που σύμφωνα με μια ερμηνεία έχει πάρει το όνομά του ο ποταμός.

Το φαράγγι και οι πηγές έγιναν προσβάσιμες μετά το 1996 , όταν άνοιξε το μονοπάτι απο το χωριό προς τις πηγές. Μέχρι τότε η πρόσβαση στις πηγές ήταν δύσβατη κι επικίνδυνη. Το κρυφό πέρασμα το γνώριζαν μόνο οι Σουλιώτες, κάποιοι κυνηγοί και βοσκοί ή εκπαιδευμένοι ορειβάτες και πεζοπόροι αργότερα.
Οι Σουλιώτες ζούσαν ανάμεσα στα ψηλά βουνά , γνωστά ως βουνά Σουλίου ή Κασσόπεια όρη που βρίσκονται πάνω απο τις πηγές του Αχέροντα και το χωριό Γλυκή . Σ΄ένα κρυφό σημείο ανάμεσα τους , όπου τα βουνά σχεδόν διπλώνουν ,σχηματίζοντας ένα φυσικό τοίχος , βρίσκεται το Σούλι και τα άλλα Σουλιοτοχώρια.

      Στο κατέβασμα του απο το Σούλι, ο ποταμός σχηματίζει ένα ελικοειδές φαράγγι που πλαισιώνεται απο πανύψηλα απότομα κι επιβλητικά βράχια . Οι πολλές εναλλαγές και χρωματικές αντιθέσεις με σπάνια και πολύ πλούσια χλωρίδα και πανίδα σχηματίζουν ένα παραδεισένιο τοπίο που σου κόβει την ανάσα. Ανεβαίνοντας απο τις πηγές ή πύλες του
Άδη , αν καταφέρεις και περάσεις τα δύσκολα σημεία , γιατί υπάρχουν κάποια , αυτό που αντικρύζεις μπορείς να το παρομοιάσεις μόνο με παράδεισο .

 Ίσως γιαυτό είχε τοποθετηθεί απο τον Άδη εκεί ο Κέρβερος για να φυλάει αυτόν τον πλούτο απο τους παρείσακτους ή τους ασεβείς.

Κάποτε ο Αχέροντας έδωσε νερό στους Τιτάνες ,λέει ο μύθος, ο Δίας θύμωσε και τον καταράστηκε να έχει μαύρα και πικρά νερά .
Στην πιο πρόσφατη ιστορία , ο Αχέροντας έδωσε νερό και προστάτεψε και τους Σουλιώτες . Τιτάνες και κείνοι μιας άλλης εποχής , προστάτεψαν το τόπο τους και την ελευθερία τους , με τίμημα την ίδια τους την ζωή και έμειναν στην ιστορία ως ήρωες.
Κατά μια έννοια νίκησαν τον θάνατο κι έγιναν αθάνατοι. Όπως οι ήρωες των αρχαίων μύθων , ο Οδυσσέας, ο Θησέας, ο Ηρακλής και ο Ορφέας, που ήταν οι μόνοι που κατέβηκαν στον κάτω κόσμο και γύρισαν ζωντανοί, έτσι και οι Σουλιώτες , διέσχιζαν τον Αχέροντα και το βασίλειο του Άδη - Βεζύρη παραμένοντας ζωντανοί .
Ανεβοκατεβαίνοντας μέσα από τα δύσβατα και κρυφά μονοπάτια του Αχέροντα, οι Σουλιώτες μετέφεραν τρόφιμα από τον κάμπο για τις οικογένειές τους και τα ζώα τους και κατάφερναν να επιβιώνουν στα άγονα βουνά σε πείσμα όλων των Αγάδων της εποχής που πάσχιζαν να τους υποτάξουν και δεν τα κατάφερναν επι 250 χρόνια , δίνοντας συνεχώς σκληρές μάχες.

Οι Σουλιώτες και το Σούλι έγιναν γνωστοί για το θάρρος και την ανδρεία τους όσο και για την αυτοθυσία τους. Λίγο πολύ όλοι έχουν ακούσει για το Κούγκι ή το Ζάλογγο αλλά ελάχιστοι γνωρίζουν την πραγματική ιστορία του Σουλίου .
Το Σούλι και τα 11 χωριά του, ήταν μια ανεξάρτητη κι ελεύθερη Συμπολιτεία που άντεξε 250 χρόνια ελεύθερη επί Τουρκοκρατίας .
Οι Σουλιώτες δεν πολεμούσαν για να ελευθερωθούν αλλά πολεμούσαν για να μην σκλαβωθούν. Είχαν κερδίσει ήδη την ελευθερία τους , όταν αποφάσισαν να ανέβουν και να ζήσουν στα βουνά δημιουργώντας το δικό τους αυτόνομο και αυτοδιοικούμενο κράτος.
Αυτό που έκανε διαφορετικούς αυτούς τους γενναίους πολεμιστές ήταν η δύναμη της ψυχής τους και η μεγάλη τους πίστη στο Θεό. Πίστευαν στην αθανασία των ψυχών κι αυτό ήταν το πιο ισχυρό τους όπλο που τους έκανε ανίκητους.
Οι Σουλιώτες λέγεται ότι ήταν απόγονοι των Σελλών , εξ ου και το όνομα Σούλι , κατά μια ερμηνεία και Σελλοί ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της Ηπείρου που αργότερα ονομάστηκαν Έλληνες . (wikipedeia)

Σύμφωνα μ΄ αυτήν την ερμηνεία , μπορεί να εξηγηθεί και η σημασία του Αχέροντα ως ο μοναδικός δρόμος για τον τότε Κάτω κόσμο. Μιά και οι Σελλοί κατοικούσαν ψηλά στα βουνά της Ηπείρου ( Πάνω Κόσμος) και ο Αχέροντας κατέβαινε απο κει καταλήγοντας στην θάλασσα, ίσως ήταν ο μόνος δρόμος που υπήρχε , συνδέοντας τον Πάνω και Κάτω Κόσμο , τα βουνά με τη θάλασσα. Γι αυτούς μάλλον άλλος κόσμος δεν θα υπήρχε , δεν θα γνώριζαν άλλον , εκτός από τη δική τους περιοχή.
Στο μέσον περίπου του ποταμού , κάποτε υπήρχε και μια λίμνη που σχηματιζόταν απο τον Αχέροντα και τους παραποτάμους του , Κοκκυτό και Περιφλεγέθοντα , η Αχερουσία λίμνη , που έκρυβε το βασίλειο του Άδη στα επίσης μαύρα νερά και έγκατά της .Στο σημείο που συναντιόταν τα τρία ποτάμια ήταν η φοβερή και τρομερή Στύγα , στα νερά της οποίας λέγεται , ότι βούτηξε τον Αχιλλέα η μητέρα του , για να γίνει αθάνατος.
Σήμερα μετά την αποστράγγιση της που έγινε το 1960 έχει μετατραπεί σ ΄έναν καταπράσινο κι εύφορο κάμπο . Το επιβλητικό Νεκρομαντείο που ανασκάφτηκε το 1958 και βρίσκεται ψηλά σ΄ ενα λόφο , ειναι το μόνο που έμεινε για να μας θυμίζει εκείνες τις εποχές , του μύθους ,τους θρύλους , την ιστορία αλλά και της πεποιθήσεις της Αρχαίας Ελλάδας περί ψυχών και θανάτου.
Ήταν το πιο φημισμένο Νεκρομαντείο της αρχαιότητας και ίσως το μοναδικό , όπου κατέφευγαν οι συγγενείς για να επικοινωνήσουν με τους νεκρούς τους και να πάρουν πληροφορίες για το μέλλον τους μια και πίστευαν ότι οι ψυχές των νεκρών ήταν αθάνατες και είχαν την ικανότητα να βλέπουν το μέλλον μετά το θάνατό τους.
Κάθε νεκρός δε για να διασχίσει το ποτάμι και να οδηγηθεί στον Κάτω κόσμο έπρεπε να πληρώσει τον βαρκάρη Χάροντα με έναν οβολό .
Από τότε είναι γνωστή και η ρήση "ουκ αν λάβεις παρά του μη έχοντος" η οποία λέγεται ότι ειπώθηκε από τον Μένιππο , γνωστό φιλόσοφο της εποχής , στον Χάροντα επειδή δεν είχε να πληρώσει .
Το ίδιο επανέλαβαν και οι Σουλιώτες αργότερα στον Σουλτάνο , αρνούμενοι να πληρώνουν τους αβάστακτους φόρους της Οθωμανικής αυτοκρατορίες . Αυτός ήταν ο βασικός λόγος που τους οδήγησε να ζήσουν στα βουνά και να δημιουργήσουν εκεί τη δική τους αυτόνομη και αυτοδιοικούμενη πολιτεία .

Στην αρχαιότητα λέγεται επίσης , ότι το βάθος του ποταμού ήταν μεγάλο και κάτω από τα πανύψηλα βράχια σχηματιζόταν στοές, λαβύρινθοι και σύραγγες που ήταν αδύνατον να διασχίσει κάποιος χωρίς οδηγό. Αυτόν τον ρόλο έπαιζε ο ψυχοπομπός Ερμής , βοηθούσε τις ψυχές να βρούν τον δρόμο και τους παρέδιδε στον Χάροντα που τους οδηγούσε στο βασίλειο του Άδη όπου εκείνος έκρινε που έπρεπε να πάει η καθεμιά .
Με την πάροδο των αιώνων , ο Αχέροντας κατέβασε χαλίκια και πέτρες απο τα βουνά και το βάθος καλύφτηκε , οι σύραγγες και οι λαβύρινθοι θάφτηκαν και τίποτα δεν θυμίζει πιά τις θλιβερές εκείνες ιστορίες .
Τα νερά είναι ρηχά στο ύψος των πηγών , ανεβαίνοντας το φαράγγι κατά τόπους βαθαίνουν ή δημιουργούν μικρούς καταρράκτες και νερόλακκους καθώς κατεβαίνουν ορμητικά απο τα βουνά.

Κάποτε ήταν ο ποταμός της λύπης και της μεγάλης θλίψης , ο ποταμός του "αχ".
Σήμερα είναι ο ποταμός της χαράς και της αναζωογόνησης μια και τα νερά του περιέχουν πολύ οξυγόνο ,άργιλο και θειάφι και θεωρούνται ιαματικά.

Κάποτε τον Αχέροντα τον διέσχιζε ο Χάροντας ο βαρκάρης .
Σήμερα έχει πολλούς βαρκάρηδες που κάνουν ράφτινγκ, ή ξεναγήσεις και βόλτες αναψυχής.

 Α-χέροντας και Χάροντας , λέξεις σχεδόν ομόρριζες, μας υπενθυμίζουν πως για τους Αρχαίους Έλληνες θάνατος και ζωή ήταν όμορες λέξεις, συγγενείς σημασίες. Δεν είναι αντίθετες, όπως επικράτησε αργότερα , αλλά αλληλένδετες έννοιες.

Μια άλλη ερμηνεία της λέξης λέει ότι Αχ - έρων , "ερών" σημαίνει κι αυτός που αγαπά (με περισπωμένη στα αρχαία ελληνικά ), αυτό το "αχ" ως πρώτο συνθετικό μπορεί να σημαίνει και το "αχ" του ερωτευμένου. Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε του έρωτα να σε ταξιδεύει στην κόλαση και στον παράδεισο. Ή αλλιώς έρωτας είναι ή άλλη όψη του θανάτου , το πάθος για ζωή , η άλλη όψη του Αχέροντα.

Οι μύθοι μπλέκονται με την ιστορία και τη γλώσσα υφαίνοντας μια πολυδιάστατη πραγματικότητα με πολλές ερμηνείες και σημασίες.
Ανεβοκατεβαίνοντας τον Αχέροντα και τις στενές του πύλες, βιώνεις αυτήν την πολυδιάστατη πραγματικότητα . Έχεις την αίσθηση ότι μια βρίσκεσαι στον Πάνω Κόσμο και τον Παράδεισο , όταν ο ποταμός ειναι ήρεμος , τα καλοκαίρια , αλλά πολύ εύκολα μπορεί να βρεθείς στον Κάτω κόσμο τον χειμώνα που αγριεύει και ξεχειλίζει η οργή του. Πολλοί έχουν πνιγεί κατά καιρούς αγνοώντας τα μηνύματά του.
Όπως ο έρωτας που τη μια σε ανεβάζει στα ύψη και την άλλη σε ρίχνει στα τάρταρα.
Περπατώντας στα στενά του Αχέροντα , στο φαράγγι , βιώνεις αυτήν την αίσθηση, το δέος . Αισθάνεσαι σαν να κινείσαι μεταξύ ζωής και θανάτου.

Στον Αχέροντα με το πέρασμα των αιώνων πάντως η ζωή νίκησε το θάνατο , αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Το βεβαιώνει η μεγάλη ποικιλία ζωής κι ευφορίας της περιοχής που ποτίζεται απο το ποτάμι.

 Ο Αχέρων , αχός +ρέων . Ο ποταμός που συμβολίζει τη ροή της ζωής, τη ζωή που γεννιέται ορμητικά κάνοντας θόρυβο, με βουή, αχό , αυτό είναι άλλο ένα χαρακτηριστικό του και άλλη μια ετυμολογική ερμηνεία του.
Είναι αυτό το πάθος για ζωή που κάνει θόρυβο .Είναι η ζωή που όταν τη ζείς με έρωτα ,όταν της δίνεσαι με πάθος γίνεσαι σαν τους Σουλιώτες, σαν τον Οδυσσέα, τον Θησέα, τον Ηρακλή, τον Αχιλλέα . Υπερβαίνεις τον θάνατο και κερδίζεις την αθανασία της ψυχής σου.

Αυτήν την υπέρβαση διδάσκει ο Αχέροντας , ο ποταμός των ψυχών , των ηρώων και των τιτάνων.
Γιατί πάνω απ΄όλα, απ΄όλες τις ερμηνείες και σημασίες αυτού του μυθικού ποταμού , αυτό που μας δίδαξε μέσα απο τους μύθους και την ιστορία , είναι η αθανασία της ψυχής .
Η ύπαρξή της και μετά τον θάνατο . Αυτή ήταν η βασική διδαχή των μύθων του Αχέροντα και του Νεκρομαντείου .
Η γνώση εκείνων των ανθρώπων που κατοίκησαν για πρώτη φορά τα βουνά της Ηπείρου, των Σελλών , των πρώτων Ιερέων του Αρχαίου Μαντείου της Δωδώνης , όπως αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα.

Κάποτε ήταν ο ποταμός των νεκρών .
Σήμερα είναι ο ποταμός των ζωντανών .

Κάποτε ήταν ο ποταμός του θανάτου .
Σήμερα είναι ο ποταμός της αναγέννησης, ο ποταμός της αθανασίας.

" Μια φορά κι ένα καιρό στην έρημο"

Γύριζε όλη μέρα στην αγορά όπου οι γονείς της πούλαγαν υφάσματα .
Μοναχικός εκείνος, έστεκε και παρατηρούσε τα πάντα γύρω του με βλέμμα σταθερό , ερευνητικό , βαθύ και καθαρό . Στοχαστής από μικρός , της έκανε εντύπωση, δεν έμοιαζε με τ’ άλλα παιδιά , λιγομίλητος κι απόμακρος έμοιαζε χαμένος σ’έναν δικό του κόσμο .
Aντίθετα με 'κείνη που ήταν η χαρά της ζωής κι όλο έβρισκε με κάτι ν’ασχολείται, ήταν περίεργη κι ανήσυχη φύση ήθελε να μαθαίνει για όλα , ρωτούσε και μάθαινε από τους μεγαλύτερους σε σημείο που γινόταν κουραστική και συνέχεια την έδιωχναν γιατί μπλεκόταν στα πόδια τους και δεν τους άφηνε να κάνουν τη δουλειά τους.
Εκείνος πήγαινε και καθόταν σ’ένα πεζούλι και χάζευε τους ανθρώπους από μακρυά , καθόταν εκεί με τις ώρες . Της τράβηξε την προσοχή αυτό το περίεργο παιδί, δεν έμοιαζε θλιμμένος, αλλά ούτε χαρούμενο μπορούσες να τον πεις, ούτε χαζός φαινόταν μα ούτε κι έξυπνος, είχε ένα βλέμμα που κανείς άλλος δεν είχε, χωρίς ανησυχία, χωρίς άγχος, απλώς παρατηρούσε σαν να μην συμμετείχε σε όσα διαδραματίζονταν γύρω του.
Χμμ, αναρωτήθηκε, τι να σκέφτεται άραγε? Τι βλέπει τόσες ώρες εδώ κάθε μέρα? Γιατί δεν παίζει με τ’άλλα παιδιά? ΄Ηταν κι όμορφος , δεν ήθελε και περισσότερα για να κινητοποιηθεί η περιέργεια της. Πάντα της άρεσε να λύνει μυστήρια, οι γρίφοι ήταν το αγαπημένο της παιχνίδι , κι αυτό το παιδί ήταν ένας γρίφος για το μυαλό της.
Τον πλησίασε, κάθησε δίπλα του , εκείνος ούτε που σάλεψε, σαν να μην την είδε, έτσι έκανε μέρες τώρα , σαν να μην την έβλεπε, κι όμως εκείνη φρόντιζε να βρίσκεται στο ορατό του πεδίο , ήταν ο μόνος που δεν υπέκυπτε στην γοητεία της, γιατί όντας μεγαλωμένη στην αγορά , ήξερε τους πάντες και με τον τρόπο της γινόταν το επίκεντρο όλων , δεν της άρεσε να την αγνοούν, αυτός γιατί ήταν τόσο αδιάφορος?

       Καθισμένη δίπλα του δεν έβρισκε κάτι να του πει, μα ούτε εκείνος έκανε καμμιά προσπάθεια, παρέμενε απαθής και συγκεντρωμένος στη δουλειά του…να παρατηρεί.
Δεν τόλμησε να τον διακόψει από τις σκέψεις του, αλλά κατά κάποιο περίεργο τρόπο ένιωθε καλά δίπλα του, δεν της είπε να μείνει ούτε να φύγει , δεν της έδειξε ότι ενοχλήθηκε από την παρουσία της αλλά ούτε ότι του άρεσε κιόλας.

       Tι περίεργος , σκέφτηκε εκείνη, κανένας μέχρι τότε δεν είχε δει να φέρεται έτσι.
΄Εμεινε εκεί κολλημένη σαν κάποια αόρατη κόλλα να την κρατάει κι άρχισε να παρατηρεί προς την ίδια κατεύθυνση, σαν να προσπαθούσε να μαντέψει τις σκέψεις του, προσπαθούσε να δει τι τόσο ενδιαφέρον έβλεπε εκείνος και ήταν τόσο απορροφημένος .
Εκείνη τα 'χε δει τόσες φορές, δεν τις έκαναν εντύπωση, άνθρωποι πήγαιναν κι ερχόταν, κουβέντιαζαν , παζάρευαν, αντάλλασαν τις πραμάτειες τους. Πιό κάτω τσακώνονταν δυό τρείς, ένας σκύλος άρπαξε το φαγητό απ'το χέρι ενός παιδιού κι εκείνο έκλαιγε, η μάνα της πιο πέρα, διαλαλούσε τα πλουμιστά υφάσματα της, συνηθισμένα πράγματα δηλαδή, ότι γινόταν κάθε μέρα.
Δεν άντεξε περισσότερο και τον ρώτησε , "μα τι βλέπεις με τόσο ενδιαφέρον? Τα ίδια γίνονται κάθε μέρα , τι παρατηρείς με τόση προσοχή ? ....έτσι είναι η αγορά, το ξέρεις αφού κάθε μέρα έρχεσαι, σ’ έχω δει".

       Εκείνος γύρισε και την κοίταξε , σαν να την έβλεπε πρώτη φορά, σαν να μην είχε καταλάβει την παρουσία της δίπλα του τόση ώρα, το βλέμμα του ευθύ και διεισδυτικό, την διαπέρασε κι έφτασε μέχρι το στομάχι της που ανακατεύτηκε για μια στιγμή.
Ξαναγύρισε το κεφάλι του χωρίς να πει τίποτα και συνέχισε να κοιτάζει προς την ίδια κατεύθυνση , κάπου στην αγορά, πάνω από την αγορά, μέσα στην αγορά, πέρα από την αγορά, κάπου εκεί γύρω.
Εκείνη μόλις είχε υποστεί ένα μικρό σοκ, κανείς δεν την είχε κοιτάξει έτσι, κανείς δεν είχε ανακατέψει το στομάχι της μέχρι τότε, τι είναι και τούτο πάλι, αναρωτήθηκε.
Να φοβηθώ? να τρέξω ? να φύγω? τι είναι αυτός ο άνθρωπος?

      Τίποτα δεν έκανε, παρέμεινε εκεί ακίνητη δίπλα του , ελαφρώς χαμένη και λίγο ζαλισμένη , άρχισε να μυρίζει τ’αρώματα της αγοράς σαν να τα ανακάλυπτε πρώτη φορά. Κανέλα, γαρύφαλο, μπαχάρι ανακετεμένα με τριαντάφυλλα , λεμονανθούς, κύμινο κι ένα μάτσο άλλα μπαχάρια και αρωματικά που πρίν ήταν μια ανακατεμένη μυρωδιά με φαγητά , κρασιά και κοπριές ζώων που καθόλου ευχάριστη δεν της ήταν . Τώρα όμως μοσχομύριζε ο τόπος, χίλια αρώματα ερέθιζαν την μύτη της και ρούφαγε, ρούφαγε τον μυρωδάτο αέρα λες και πρώτη φορά ανάπνεε αληθινά.
Κι ύστερα ήρθαν τα χρώματα και πλημμύρισαν τα μάτια της , λαμπερά χρώματα, πορτοκαλιά, κίτρινα, πράσινα, μπλέ, λιλά, βιολετί, χρυσαφιά και ασημιά , λαμπύριζαν στο φως του ήλιου, που εκείνη την ώρα είχε πάρει τον κατήφορο για τη δύση. ΄Αστραψαν τα μάτια της, πρώτη φορά έβλεπε τέτοια χρώματα, έτριβε τα μάτια της και ξανακοίταζε ,νόμιζε ότι ονειρευόταν. Κάθε μέρα ήταν εκεί και ποτέ δεν είχε δει να έχει η αγορά τόσο πλούσια , καθαρά και λαμπερά χρώματα που παιχνίδιζαν με το φως του ήλιου, ανακατεύονταν με τις μυρωδιές ξεσηκώνοντας έναν μαγικό χορό σε όλες τις αισθήσεις της.
Αποσβολωμένη, μαγεμένη , πρέπει να έμοιαζε με χάνο μ’ανοιχτό στόμα και μάτια , προσπαθούσε να κρατήσει αυτή την ονειρεμένη εικόνα όσο πιο πολύ μπορούσε . Ήθελε, αν γινόταν να την αγκαλιάσει ολόκληρη αυτή η μοναδική αίσθηση , αν γινόταν να έμενε έτσι για πάντα και να μην άλλαζε ποτέ.
Μιά χαρά την πλημύρισε, μια ευφορία μοναδική που έφτασε μέχρι τα νύχια των ποδιών της και την διαπέρασε ολόκληρη. Έκλεισε τα μάτια σφιχτά για να νιώσει όσο πιο πολύ άντεχε , αυτή την αίσθηση που την είχε συνεπάρει .

        Και τσαφ! ένα φλας άναψε στο μυαλό της ξαφνικά και την επανέφερε . Βλέπω ότι βλέπει εκείνος σκέφτηκε, εγώ είμαι κάθε μέρα εδώ και δεν ήταν ποτέ έτσι, δεν βλέπουν τα δικά μου μάτια έτσι, αλλά τα δικά του ,γι αυτό κάθεται σαν μαγεμένος, και πώς να μη μαγεύεται με τέτοια ομορφιά που βλέπει.
'Ανοιξε τα μάτια της και γύρισε να τον κοιτάξει, να του πει τι σκέφτηκε, να τον ρωτήσει. Πόσα ήθελε να του πει...πόσα να τον ρωτήσει. Μα εκείνος δεν ήταν πια εκει, είχε φύγει, τόσο ήσυχα κι αθόρυβα που δεν πήρε χαμπάρι τίποτα, αλλά που να πάρει χαμπάρι δηλαδή , αφού είχε χαθεί μέσα στην έκστασή της. ΄Εψαξε με το βλέμμα της αριστερά , δεξιά μήπως τον εντοπίσει, είχε γίνει όμως
άφαντος.
Σηκώθηκε κι άρχισε να τρέχει μήπως τον προλάβει, δεν μπορεί, δεν θα ΄χει πάει μακρυά, θα τον βρω σκεφτόταν.

      Η αγωνία την έτρωγε μέσα της όσο εκείνος δεν φαινόταν, οι μέρες περνούσαν και σε λίγο θα έπρεπε να φύγουν. Δεν άντεχε να μη μάθει , ήθελε τόσα να τον ρωτήσει και δεν τολμούσε να ρωτήσει και κανέναν άλλον, ήξερε ότι δεν θα την πίστευε κανείς. Πάντα ρώταγε τους σοφούς και τους περιηγητές , που διηγούνταν παράξενες ιστορίες . Της άρεσε να ακούει και να μαθαίνει, ρούφαγε κάθε λέξη τους και είχε ακούσει πολλές περίεργες ιστορίες για αγάπες και για πολέμους για έρωτες και πάθη για μάγους και προφήτες για θεούς και δαίμονες .

       Όμως αυτό που είχε βιώσει πριν λίγες μέρες με κείνον δεν έμοιαζε με τίποτα απ΄όσα ήξερε , κανείς δεν της είχε περιγράψει κάτι παρόμοιο . Έτσι αποφάσισε ότι μόνη της έπρεπε να λύσει το γρίφο , μόνη της έπρεπε να μάθει τι ήταν αυτό που είχε νιώσει , τι ήταν εκείνο το παράξενο αγόρι που την έκανε να βλέπει τόσο διαφορετικά τον κόσμο, που την έκανε να νιώθει όλα αυτά τα υπέροχα συναισθήματα που δεν ήξερε μέχρι τότε ότι υπήρχαν. Είχε ακούσει ότι το συναίσθημα του έρωτα ήταν το ανώτερο συναίσθημα που μπορούσαν να νιώσουν οι άνθρωποι αλλά οι περιγραφές που έκαναν όλοι όταν μιλούσαν γιαυτό, δεν έμοιαζαν μ΄αυτόν τον εκστατικό χορό των αισθήσεων που είχε βιώσει εκείνη. Έλεγαν πως ο έρωτας σου δίνει φτερά για να πετάξεις , πως νιώθεις υπέροχα και σε κάνει να θέλεις κάποιον πάρα πολύ , τόσο πολύ που δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς αυτόν , αλλά εκείνη δεν ένιωθε ακριβώς έτσι. Ήταν κι έτσι δηλαδή αλλά δεν ήταν μόνο αυτό, πέταγε ναι μεν κάθε φορά που τον έφερνε στο μυαλό της και φανταζόταν χίλια πράγματα ότι έκαναν μαζί αλλά δεν ήταν το ίδιο , οι αισθήσεις της δεν χόρευαν το ίδιο, δεν άκουγε με τον ίδιο τρόπο, ούτε έβλεπε με τον ίδιο τρόπο αλλά ούτε ένιωθε όπως όταν ήταν εκείνος δίπλα της εκείνη τη μέρα. Δεν είπε τίποτα σε κανέναν κι αυτή ήταν η πρώτη μυστική συμφωνία τους. Ότι θα συνέβαινε από κει και μετά πάντα έτσι θα το αντιμετώπιζε, ποτέ κανείς δεν θα ήξερε τι ακριβώς έβλεπε μαζί του.

Εκείνος εμφανίστηκε πάλι, λίγες μέρες αργότερα. Αυτή τη φορά τον είδε να κάθεται στο πεζούλι με τη πλάτη στραμμένη στην αγορά, κοιτώντας κάτω την έρημο και τον κάμπο πάλι απορροφημένος και χαμένος στο δικό του κόσμο. Η καρδιά της σκίρτησε απο χαρά και μια αγωνία της κυρίεψε.

Η αγορά ήταν στο κέντρο του χωριού, χτισμένη πάνω σε βράχους, πίσω της εκτείνονταν το χωριό περιμετρικά στο λόφο, μπροστά και κάτω απ’την αγορά που ήταν σαν πλατεία μεγάλη, είχε χτιστεί ένας πέτρινος περίβολος σαν στήριγμα , με πεζούλι γύρω γύρω ,η θέα απ’αυτό το σημείο ήταν εκπληκτική . Μπροστά ήταν η κοιλάδα με τις καλλιέργειες , στο βάθος αριστερά και δεξιά οι αμμόλοφοι και στο βάθος μακρυά μπορούσες να διακρίνεις τη θάλασσα. Προς τα κει κοίταζε κι εκείνος και τα παρατηρούσε και εκείνη με μεγαλύτερη λεπτομέρεια καθώς τον πλησίαζε.
Το δειλινό στην έρημο έχει μια ιδιαίτερη μαγεία, μαλακές και ζεστές αποχρώσεις του κόκκινου και κίτρινου απλώνονται και καλύπτουν τα πάντα , χρώματα του πηλού ανακατεύονται με το γαλάζιο του ουρανού και το χρυσαφί της άμμου, πινελιές πράσινου των χαμηλών δέντρων και των αμπελιών που ήταν διάσπαρτα στην κοιλάδα ανέδυαν μια μαγική και απαλή ατμόσφαιρα γεμάτη αρμονία . Τα χρώματα για μια ακόμα φορά αποκάλυπταν την ομορφιά τους μπροστά της , συνθέτοντας ένα μαγικό χαλί που ήταν σαν να χόρευε κυμματιστά καιτην παρέσερνε στον μαγικό του ρυθμό. Όμοιο του δεν είχε ξαναδεί, την παρέσερνε και την μάγευε και μέσα της άρχισε να χορεύει στον ίδιο ρυθμό. Άρχισε να νιώθει το σώμα της τόσο ελαφρύ που πανεύκολα θα μπορούσε να πετάξει.
"Αχ , πάλι τα ίδια , τι χρώματα βλέπω πάλι, τι υπέροχος που είναι ο κόσμος "σκέφτηκε. Ακόμα και οι μυρωδιές ξαναγύρισαν στα ρουθούνια της καθώς τον πλησίασε και στάθηκε πίσω του.
" Έλα κάθησε " της είπε εκείνος δείχνοντας με το χέρι του το σημείο δίπλα του. Μουσικές άρχισαν να ακούγονται στ’αυτιά της, τέτοια ώρα άρχιζε το γλέντι που σήμαινε το τέλος μιας κουραστικής μέρας. Οργανοπαίχτες έπαιζαν και τραγουδούσαν μαζί με τους αγρότες που γύριζαν απ’τα χωράφια , περνούσαν απ’την αγορά για ένα ποτήρι κρασί κι όλοι γίνονταν ένα. Πολλές φορές χόρευε μαζί τους , λάτρευε τη μουσική, της άρεσε πολύ κι ο χορός κι όταν το παραδιασκέδαζε κατέληγε σ’ένα στροβίλισμα. Στροβιλιζόταν μέχρι να πέσει κάτω και τότε έπεφτε ανάσκελα και χάζευε τον ουρανό , παρατηρούσε τα σύννεφα που έτρεχαν, σαν να κυνηγούσαν το ένα το άλλο ,αλλάζοντας σχήματα, πολλές φορές έμοιαζαν με πρόσωπα , ζώα, πουλιά και ψάρια με δέντρα και βουνά . Εκεί φανταζόταν πως κάποια μέρα θα 'βλεπε το Θεό που ήταν κρυμμένος ,ανάμεσά τους. ΄Ηταν ικανή να χαζεύει τον ουρανό με τις ώρες , ο χρόνος σταματούσε και ξεχνιόταν , χαμένη κι αυτή σ’έναν άλλο κόσμο.Τον κόσμο της φαντασίας της που εκείνος τώρα ζωντάνευε ξανά μέσα της.

       Ο ήχος της μουσικής που έφτανε στα αυτιά της ήταν πιο καθαρός τώρα, ξεχώριζε τα όργανα που έπαιζαν και τις φωνές που τραγουδούσαν, απαγγέλοντας ιστορίες βγαλμένες απο τη ζωή των αγροτών,μιλούσαν για το Θεό και για την αγάπη.
Πρώτη φορά παρατήρησε πόσο όμορφα τραγουδούσαν , πόσο γλυκειά ήταν η μελωδία τους όταν μιλούσαν ειδικά για την αγάπη.
Πάλι το στομάχι της φτερούγιζε, και την γέμιζε χαρά , ευφορία, γαλήνη.
Εμεινε εκεί κοντά του για άλλη μια φορά μαγεμένη , να χαζεύει στον κάμπο τα χρώματα , να μυρίζει τ’αρώματα, ν’ακούει τις όμορφες μελωδίες , πλημμυρισμένη κι εκστασιασμένη απ’τα συναισθήματα που ένιωθε..
Δεν μίλησαν πάλι, φοβόταν να μιλήσει μην τυχόν και χαθεί η μαγεία που ένιωθε..
Εκείνος έδειχνε ευχαριστημένος απο την παρουσία της δίπλα του, μπορούσες να πεις και χαρούμενος, ένα αδιαόρατο χαμόγελο διαγραφόταν στα όμορφα χείλη του.
Η μυστική τους συμφωνία, ζούσαν κάτι μαζί, έβλεπαν και άκουγαν όλα αυτά μαζί, ήταν το μυστικό τους που κανείς δεν θα μάθαινε.
Το μυστικό που θα την συντρόφευε τα βράδυα στο κρεβάτι της, η παρουσία του που θα γινόταν η μόνιμη συντροφιά της απο κει και πέρα . Ο μυστικός και περίεργος φίλος της που έβλεπε με άλλα μάτια, έτσι της άρεσε να τον αποκαλεί..
Τις επόμενες μέρες ήταν κάθε απόγευμα μαζί, πήγαιναν βόλτες στα χωράφια, κρυβόταν μέσα στ’ αμπέλια και του φώναζε να τη βρει, έτρεχε γρήγορα κι εξαφανιζόταν πίσω από μια καλύβα, μέσα σε στάβλους , πίσω από άχυρα...
Κι εκείνος πάντα την έβρισκε και γελούσαν μαζί για τις τόσο προβλέψιμες επινοήσεις της..
Όταν κουράζονταν απ’το πολύ τρεχαλητό, ξάπλωναν και χάζευαν τον ουρανό, ήταν και δική του αγαπημένη ενασχόληση . Τότε της μιλούσε για τα σύννεφα, για τ’αστέρια για το φεγγάρι και τον ήλιο λέγοντας της πράγματα που κανείς πριν δεν της είχε πει, ή δεν είχε παρατηρήσει.
Πάντα κατέληγαν να συζητάνε για το τι υπήρχε πίσω απ’τον ορίζοντα, πέρα απ’τη θάλασσα , πέρα απ’τα σύννεφα και τα βουνά , λέγοντας ιστορίες ο καθένας που είχε ακούσει από ταξιδευτές και σοφούς.

-Κάποτε θα πάω εκεί πάνω, της είπε μια μέρα, θ’ανέβω ψηλά στον ουρανό και θα σου γνέφω από κει..θα με βλεπεις?
-Αν πεθάνεις ? Όταν πεθαίνει κάποιος πάει στον ουρανό λένε, μα εγώ πάντα ψάχνω να τους δω και ποτέ δεν έχω δει κανέναν..
- Εμένα θα με βλέπεις,είπε  σιγουριά, που της φάνηκε αστεία κι έσκασαν και οι δυό στα γέλια..

Η λέξη που ψάχνεις είναι…

«Έχεις παρατηρήσει ότι στην πόλη δεν υπάρχει ουρανός;»
Μου το “πε κοιτώντας το ποτήρι του.
«Εννοείς δεν φαίνεται.»
Κούνησε το κεφάλι του, σαν εκείνα τα παιχνίδια που βάζουν στα αυτοκίνητα, εκείνα που συνήθως είναι σε σχήμα σκύλου ή γάτας, και σε κάθε λακούβα ή στροφή το κεφάλι τους πηγαίνει πέρα-δώθε.
«Δεν υπάρχει. Κι εδώ δεν φαίνεται, αλλά αν βγεις απέξω θα τον δεις, υπάρχει.»
Ήμασταν σ” ένα υπαίθριο μπαρ, στην Νάξο. Πάνω απ” το κεφάλι μας απλωνόταν μια κληματαριά. Πιο πάνω ήταν, πράγματι, ο ουρανός.
«Στην πόλη δεν υπάρχει ουρανός, μόνο μπαλώματα… Αυτό είναι που μου λείπει πιο πολύ.»
Πήγα ως την άκρη της μπάρας, να πάρω την παραγγελία από τη Δήμητρα, τη σερβιτόρα.
«Είναι παράξενο αυτό», συνέχισε καθώς έβαζα μπύρες, και χωρίς να τον νοιάζει αν τον άκουγα, «γιατί… Μεγάλωσα στην πόλη. Εκεί γεννήθηκα και μεγάλωσα. Οδός Σμύρνης, 39. Το σχολείο μου ήταν ένα τετράγωνο παραπέρα. Γκράβα. Την ξέρεις τη Γκράβα; Δεν χάνεις τίποτα. Άλλωστε όλα τα σχολεία έτσι είναι, σαν φυλακές.»

 Πήγα τις μπύρες στη Δήμητρα και χτύπησα την απόδειξη. Γυρίζοντας έβαλα ένα ποτό και για μένα. Ο τύπος μιλούσε κι όσο έλειπα. Σαν έφτασα κοντά του άκουσα τη συνέχεια.
«… που για πρώτη φορά το κατάλαβα. Όταν ήμουν παιδί μάλλον δε μ” ένοιαζε. Η πόλη ήταν τεράστια, τι να τον κάνω τον ουρανό; Αλλά τώρα πνίγομαι.»
«Στις διακοπές φορτώνεις τις μπαταρίες σου», του είπα, για να πω κάτι πιο πολύ, μπάρμαν ήμουν.
Με κοίταξε, σαν να έβλεπε έντομο που μιλούσε, λες και δεν είχε προσέξει ότι ήμουν εκεί. Τα μάτια του θολά, σαν μπαγιάτικο ψάρι.
«Δεν κάνω διακοπές», είπε και μου “δωσε το ποτήρι του. «Πουλάω.»
«Τι πουλάς;»
Δεν απάντησε, μόνο άναψε τσιγάρο.
«Όταν ήμουν μικρός, ο πατέρας μου έλεγε ότι θα πάμε να ζήσουμε σε μια φάρμα. Με ζώα, λουλούδια, κατσικάκια κι ουρανό. Εγώ τον πίστευα, αλλά αυτός δεν πίστευε τα ψέματα του.

Κάποια μέρα πήρε το αυτοκίνητο και βγήκε απ” την πόλη, πήγε προς Σούνιο. Κάπου εκεί σταμάτησε, ένωσε ένα λάστιχο με την εξάτμιση, το πέρασε απ” το παράθυρο, έκλεισε με χαρτοταινία τα κενά…»

Κοίταξα προς τη Δήμητρα, μήπως χρειαζόταν κάτι, για να ξεφύγω. Έπαιζε με το κινητό της. Ξαναγέμισα το ποτήρι μου, με παραπάνω τζιν παρά τόνικ.
«Πάντα παραπονιόταν για το καυσαέριο κι έλεγε ότι στη φάρμα, που θα πηγαίναμε, δεν έχει καυσαέριο. Και τελικά πέθανε έτσι, μέσα στο καυσαέριο.»
Τον ρώτησα αν ήθελε ένα ποτό ακόμα, κέρασμα. Έπρεπε κάτι να πω, μπάρμαν ήμουν.
«Σε ψυχοπλάκωσα, ε;»
«Η ζωή είναι δύσκολη», είπα, λες και ήξερα τι είναι η ζωή.
«Δεν είναι δύσκολη, είναι… Αν ήταν μόνο δύσκολη δεν θα ήταν πρόβλημα. Αν υπήρχε ένας στόχος, ένας σκοπός, κάποιο νόημα… Αλλά είναι κάτι άλλο.»
«Κουραστική;»
«Μπα.»
«Βαρετή;»
Εκεί συμφώνησε. Σχεδόν.
«Η βαρεμάρα είναι μέρος του άλλου, του… Δεν βρίσκω τη λέξη. Είναι… Ξυπνάς το πρωί και δεν θες να σηκωθείς απ” το κρεβάτι. Σηκώνεσαι τελικά, τι άλλο να κάνεις; Δουλεύεις όλη μέρα. Τα παιδιά σου έφυγαν απ” το σπίτι, πριν προλάβεις να καταλάβεις ότι έχεις παιδιά. Με τη γυναίκα σου δεν λες και πολλά. Τα λεφτά που βγάζεις φτάνουν για τα βασικά. Ούτε και γι” αυτά τώρα πια. Ίσα να επιβιώνεις. Κάποιες φορές ούτε καν γι” αυτό… Κι ύστερα κοιτάς πάνω και δεν βλέπεις ουρανό. Και τότε είναι που σκέφτεσαι: Γιατί κάνω ό,τι κάνω; Έφτασα τα 48 και δεν είμαι τίποτα. Έχω ένα σπίτι, δυο παιδιά που φύγανε, μια γυναίκα, ένα αυτοκίνητο κι έναν σκύλο, αλλά δεν είμαι τίποτα.»

 Απ” τα ηχεία, σύμπτωση βασανιστική, έπαιζε το «Once in a lifetime»:
And you may ask yourself
How do I work this?
And you may ask yourself
Where is that large automobile?
And you may tell yourself
This is not my beautiful house
And you may tell yourself
This is not my beautiful wife
Το ποτό με είχε πιάσει κι είχα διάθεση να μιλήσω.
«Γιατί δεν φεύγεις;» τον ρώτησα.
«Πού να πάω;»
«Σε μια φάρμα.»
Χαμογέλασε. Ανάποδα. Σαν ν” αποδεχόταν την ήττα.
«Κάποτε μπορεί να το “κανα. Όταν είχα δυνάμεις. Τώρα απλώς υπάρχω, δεν είμαι άνθρωπος, απλώς βγάζω πέρα την κάθε μέρα, περιμένοντας για το βράδυ, για να κοιμηθώ, σαν να περιμένω το τέλος, το οριστικό βράδυ… Πλέον δεν κατηγορώ τον πατέρα μου. Σχεδόν τον καταλαβαίνω.»
«Έχεις παιδιά», του είπα, «γι” αυτά αξίζει»
«Να είμαι τίποτα», μ” έκοψε. «Ώστε να γίνουν τίποτα κι αυτά.»
Μου “δωσε το ποτήρι του.
«Τι ήθελες να κάνεις όταν ήσουν παιδί;» τον ρώτησα. «Τι ονειρευόσουν;»
«Δεν θυμάμαι πια. Ήμουν παιδί; Ονειρευόμουν;»
«Όλοι κάποτε ήμασταν παιδιά.»
«Ξέρεις τι εύχομαι; Αυτή είναι η μόνη μου ελπίδα πια. Να καταστραφούν τα πάντα. Να γίνει κάτι και να μη μείνει τίποτα όρθιο. Ώστε να μην έχω δικαιολογίες πια, να μπορέσω να ελευθερωθώ… Όλα αυτά που έχω δεν μ” αφήνουν να είμαι. Και δεν έχω κάτι, να είχα εντάξει, αλλά δεν έχω. Δεν έχω ούτε ουρανό.»

 «Γιατί δεν τα καταστρέφεις μόνος σου;»
«Δεν μπορώ να το κάνω αυτό. Είναι ενάντια στους κανόνες. Δεν το “χεις καταλάβει ακόμα, είσαι μικρός και νομίζεις ότι κάνεις την επανάσταση σου δουλεύοντας στα μπαράκια και σαλιαρίζοντας με τις σερβιτόρες. Αλλά θα το δεις. Σιγά-σιγά, δεν θα καταλάβεις πότε έγινε, αλλά θα μπεις μέσα του… Ζούμε για τους άλλους. Όχι προσφέροντας, αυτό θα ήταν καλό. Ζούμε για την εικόνα μας, για να μην διαταράξουμε την εικονική ειρήνη. Οι άλλοι μας κατασκευάζουν, εμείς πατάμε στα χνάρια τους, και τα παιδιά μας στα δικά μας… Αν καταφέρεις να συνεχίσεις να ζεις με την ψευδαίσθηση ότι είσαι κάτι, τότε είναι καλά. Οι περισσότεροι έτσι ζουν, αντέχουν. Αλλά κάποιοι την πατάνε, έρχονται φάτσα κάρτα με τον εαυτό τους και δεν βρίσκουν τίποτα. Κι έπειτα βάζουν τον σωλήνα στο παράθυρο.»
Η Δήμητρα με φώναξε για να της κόψω μια απόδειξη. Της είπα να το κάνει μόνη της.
«Δηλαδή τι;» είπα στον τύπο. «Δεν είμαστε ελεύθεροι; Σπουδαία ανακάλυψη. Κανείς δεν είναι ελεύθερος. Ακόμα και τα πουλιά είναι δεμένα στον ουρανό.»
Απ” τα ηχεία ακουγόταν η γκρινιάρα φωνή του Dylan.
«Τα πουλιά έχουν τον ουρανό. Εμείς τι έχουμε;»
«Υπάρχουν στιγμές που»
Μ” έκοψε.
«Στιγμές. Ζεις μια ολόκληρη ζωή μες στα σκατά, και χαίρεσαι όταν βγάζεις, για μια στιγμή, το κεφάλι σου απέξω. Αυτές είναι οι στιγμές σου.»
«Όχι! Διαφωνώ. Δεν μπορεί να είναι έτσι. Είσαι πολύ…»
«Ειλικρινής;»
«Απαισιόδοξος.»
«Δεν είμαι τίποτα. Έχω τόσες υποχρεώσεις, τόσα να κάνω, τόσα προβλήματα να λύσω, που πλέον δεν είμαι. Υπάρχω για να πληρώνω λογαριασμούς. Και να προσποιούμαι ότι είμαι εντάξει… Είμαι καλά, είμαι καλά, είμαι καλά, είμαι… Δεν είμαι. Δεν ξέρω τι είμαι.»
Η Δήμητρα μου έκανε νόημα. Είχε αδειάσει η πλατεία και η μπάρα. Έπρεπε να τον διώξω για να κλείσουμε.
«Τι πουλάς;» τον ρώτησα, όχι επειδή ήμουν μπάρμαν κι έπρεπε να πω κάτι, αλλά επειδή πραγματικά ήθελα να μάθω τι πουλάει ένας τέτοιος τύπος. Συσκευές ανώδυνης αυτοχειρίας;
«Τον εαυτό μου», είπε και σηκώθηκε απ” το σκαμπό. «Όλη μου τη ζωή αυτό κάνω: Πουλιέμαι. Κι αλήθεια δεν έχω κερδίσει τίποτα.»
Μου άφησε ένα χαρτονόμισμα για τα ποτά του, και μου “κανε νόημα να κρατήσω τα ρέστα. Έφυγε απ” τον «Κήπο» χωρίς να παραπατάει. Σαν βγήκε έξω γύρισε και κοίταξε τον ουρανό. Έμεινε για λίγο έτσι. Μετά κατέβασε το κεφάλι και χάθηκε.
Μαζέψαμε το μαγαζί με τη Δήμητρα.
«Θα έρθεις στο jam bar;» μου είπε όταν κλειδώναμε.
«Θα πάω στην παραλία», της είπα. «Να δω τον ουρανό.»
Εκείνη θίχτηκε.
«Κάνε ό,τι γουστάρεις», είπε κι έφυγε.
«Μακάρι», είπε ο μπάρμαν κι έμεινε μόνος.

Βρίσκεις τον εαυτό σου, όχι όταν σε αποδέχονται οι άλλοι, αλλά όταν αποδεχτείς εσύ αυτό που είσαι!

Η οπτική που έχουμε για κάτι, είναι ο μεγαλύτερος δέσμιος της πορείας μας. Νομίζεις κάτι; Αυτομάτως θέτεις όρια! Χαράζεις μέσα από ένα πλήθος άπειρων πιθανοτήτων την προοπτική σου. Και αυτό γίνεται η φυλακή σου! Το υπερασπίζεσαι και ψάχνεις να το επιβεβαιώνεις!

Δεν είναι όμως μόνο έτσι τα πράγματα. Η αλλαγή οπτικής φέρνει καθολικές αλλαγές. Ηρεμείς, όχι όταν δεν σε ενοχλούν οι άλλοι, αλλά όταν δεν ενοχλείσαι από τους άλλους.

Οι άλλοι το ίδιο μένουν. Βρίσκεις τον εαυτό σου, όχι όταν σε αποδέχονται οι άλλοι, αλλά όταν αποδεχτείς εσύ αυτό που είσαι. Οι άλλοι το ίδιο μένουν.

Λύνεις τα προβλήματά σου, όχι όταν πιστέψεις το πόσο σοβαρά και δύσκολα είναι, αλλά όταν πιστέψεις ότι η δύναμή σου είναι τόσο μεγάλη που τίποτα δεν μπορεί να σε αποσπάσει από τον στόχο σου.