ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (10.465-10.511)

465 Ὣς ἄρ᾽ ἐφώνησεν, καὶ ἀπὸ ἕθεν ὑψόσ᾽ ἀείρας
θῆκεν ἀνὰ μυρίκην· δέελον δ᾽ ἐπὶ σῆμά τ᾽ ἔθηκε,
συμμάρψας δόνακας μυρίκης τ᾽ ἐριθηλέας ὄζους,
μὴ λάθοι αὖτις ἰόντε θοὴν διὰ νύκτα μέλαιναν.
τὼ δὲ βάτην προτέρω διά τ᾽ ἔντεα καὶ μέλαν αἷμα,
470 αἶψα δ᾽ ἐπὶ Θρῃκῶν ἀνδρῶν τέλος ἷξον ἰόντες.
οἱ δ᾽ εὗδον καμάτῳ ἀδηκότες, ἔντεα δέ σφιν
καλὰ παρ᾽ αὐτοῖσι χθονὶ κέκλιτο εὖ κατὰ κόσμον
τριστοιχί· παρὰ δέ σφιν ἑκάστῳ δίζυγες ἵπποι.
Ῥῆσος δ᾽ ἐν μέσῳ εὗδε, παρ᾽ αὐτῷ δ᾽ ὠκέες ἵπποι
475 ἐξ ἐπιδιφριάδος πυμάτης ἱμᾶσι δέδεντο.
τὸν δ᾽ Ὀδυσεὺς προπάροιθεν ἰδὼν Διομήδεϊ δεῖξεν·
«οὗτός τοι, Διόμηδες, ἀνήρ, οὗτοι δέ τοι ἵπποι,
οὓς νῶϊν πίφαυσκε Δόλων, ὃν ἐπέφνομεν ἡμεῖς.
ἀλλ᾽ ἄγε δὴ πρόφερε κρατερὸν μένος· οὐδέ τί σε χρὴ
480 ἑστάμεναι μέλεον σὺν τεύχεσιν, ἀλλὰ λύ᾽ ἵππους·
ἠὲ σύ γ᾽ ἄνδρας ἔναιρε, μελήσουσιν δ᾽ ἐμοὶ ἵπποι.»
Ὣς φάτο, τῷ δ᾽ ἔμπνευσε μένος γλαυκῶπις Ἀθήνη,
κτεῖνε δ᾽ ἐπιστροφάδην· τῶν δὲ στόνος ὄρνυτ᾽ ἀεικὴς
ἄορι θεινομένων, ἐρυθαίνετο δ᾽ αἵματι γαῖα.
485 ὡς δὲ λέων μήλοισιν ἀσημάντοισιν ἐπελθών,
αἴγεσιν ἢ ὀΐεσσι, κακὰ φρονέων ἐνορούσῃ,
ὣς μὲν Θρήϊκας ἄνδρας ἐπῴχετο Τυδέος υἱός,
ὄφρα δυώδεκ᾽ ἔπεφνεν· ἀτὰρ πολύμητις Ὀδυσσεὺς
ὅν τινα Τυδεΐδης ἄορι πλήξειε παραστάς,
490 τὸν δ᾽ Ὀδυσεὺς μετόπισθε λαβὼν ποδὸς ἐξερύσασκε,
τὰ φρονέων κατὰ θυμόν, ὅπως καλλίτριχες ἵπποι
ῥεῖα διέλθοιεν μηδὲ τρομεοίατο θυμῷ
νεκροῖς ἐμβαίνοντες· ἀήθεσσον γὰρ ἔτ᾽ αὐτῶν.
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ βασιλῆα κιχήσατο Τυδέος υἱός,
495 τὸν τρισκαιδέκατον μελιηδέα θυμὸν ἀπηύρα
ἀσθμαίνοντα· κακὸν γὰρ ὄναρ κεφαλῆφιν ἐπέστη
τὴν νύκτ᾽, Οἰνεΐδαο πάϊς, διὰ μῆτιν Ἀθήνης.
τόφρα δ᾽ ἄρ᾽ ὁ τλήμων Ὀδυσεὺς λύε μώνυχας ἵππους,
σὺν δ᾽ ἤειρεν ἱμᾶσι καὶ ἐξήλαυνεν ὁμίλου
500 τόξῳ ἐπιπλήσσων, ἐπεὶ οὐ μάστιγα φαεινὴν
ποικίλου ἐκ δίφροιο νοήσατο χερσὶν ἑλέσθαι·
ῥοίζησεν δ᾽ ἄρα πιφαύσκων Διομήδεϊ δίῳ.
Αὐτὰρ ὁ μερμήριζε μένων ὅ τι κύντατον ἕρδοι,
ἢ ὅ γε δίφρον ἑλών, ὅθι ποικίλα τεύχεα κεῖτο,
505 ῥυμοῦ ἐξερύοι ἢ ἐκφέροι ὑψόσ᾽ ἀείρας,
ἦ ἔτι τῶν πλεόνων Θρῃκῶν ἀπὸ θυμὸν ἕλοιτο.
ἧος ὁ ταῦθ᾽ ὥρμαινε κατὰ φρένα, τόφρα δ᾽ Ἀθήνη
ἐγγύθεν ἱσταμένη προσέφη Διομήδεα δῖον·
«νόστου δὴ μνῆσαι, μεγαθύμου Τυδέος υἱέ,
510 νῆας ἔπι γλαφυράς, μὴ καὶ πεφοβημένος ἔλθῃς,
μή πού τις καὶ Τρῶας ἐγείρῃσιν θεὸς ἄλλος.»

***
465 Είπε κι επάνω τα ᾽βαλε ψηλά σ᾽ ένα μυρίκι·
κι επήρε κι έκοψε τρανό σημάδι από καλάμια
δεμένα με μυρίκινα κλαδιά, να μη τα χάσουν
μέσα στο σκότος της νυκτός εις την επιστροφήν τους.
Κι εκείνοι αίμα κι άρματα πατώντας προχωρούσαν,
470 ώσπου στους Θράκες έφθασαν· τους ήβραν που εκοιμόνταν
σβησμένοι από τον κάματον, με τ᾽ άρματα σιμά τους
στην γην με τάξιν, τρεις σειρές· και δίζυγα πουλάρια
είχε καθείς στο πλάγι του· στην μέσην εκοιμάτο
ο Ρήσος και οι ταχύποδες ίπποι του από την άκρην
475 της άμαξας εστέκονταν με τα λουριά δεμένοι.
Τους είδε πρώτος ο Οδυσσεύς και στον Τυδείδην είπε:
«Τον άνδρα και τους ίππους του, Διομηδη, εμπρός σου βλέπεις,
που ο Δόλων πριν θανατωθεί μας έχει φανερώσει.
Δείξε, όπως είσαι, ανδράγαθος· δεν πρέπει τ᾽ άρματά σου
480 αργά να μείνουν· ξέλυσε τους ίππους ή τους άνδρες
φόνευε συ και άφες σ᾽ εμέ των ίππων την φροντίδα».
Και ως η Αθηνά τον άναψεν, εφόνευε ο Τυδείδης
δεξιά ζερβά· κι ελεεινός ανδρών, οπού εσφαζόνταν
βόγγος ακούετο κι η γη κοκκίνιζε από αίμα.
485 Και ως όταν πέσει λέοντας πόχει στον νουν του φόνους
μέσα εις αφύλακτην κοπήν ερίφων ή προβάτων,
ομοίως τότε αφάνιζε τους Θράκες ο Τυδείδης
και δώδεκα εθανάτωσε· και όποιον βαρούσ᾽ εκείνος
με κτύπημα θανάσιμο, κατόπιν ο Οδυσσέας
490 ο συνετός ερχόμενος τον έσερνε απ᾽ τον πόδα,
και τον τραβούσεν έξωθεν, όπως ανοίξει δρόμον
εις τα λαμπρά τετράποδα, μήπως εάν πατούσαν
νεκρούς ακόμη αμάθητα σκιρτήσουν από τρόμον.
Δέκατον τρίτον έσφαξε τον Ρήσον βασιλέα,
495 που, ενώ την ποθητήν ζωήν τού έπαιρνε ο Τυδείδης,
λέχαζε απ᾽ όνειρο κακό που επάνω του είχε στήσει
της Αθηνάς η σύνεσις, τον έγγονον του Οινέως.
Τ᾽ άλογα από την άμαξαν τότ᾽ έλυσ᾽ ο Οδυσσέας
και αφού μαζί τα έδεσε με τα λουριά τα οδήγα
500 έξω απ᾽ το πλήθος κι επειδή να πάρει από τ᾽ αμάξι
την μάστιγα ελησμόνησε, τα εκτύπα με το τόξο.
Κι έπειτα εσφύριξε σιγά σημάδι του Διομήδη.
Έμενε αυτός κι εσκέπτετο το πώς να ανδραγαθήσει,
τ᾽ αμάξι μ᾽ όλα τ᾽ άρματα τα υπέρλαμπρα να σύρει
505 απ᾽ το τιμόν᾽ ή βαστακτά στους ώμους να τα πάρει,
ή των Θρακών άλλες ζωές ακόμη να θερίσει·
τούτα ενώ διαλογίζονταν ο θείος Διομήδης,
ήλθ᾽ η Αθηνά στο πλάγι του και, «ω τέκνον του γενναίου
Τυδέως», είπε προς αυτόν, «να γύρεις συλλογίσου
510 στα κοίλα πλοία, μη συμβεί με κίνδυνον να φύγεις,
αν κάποιος άλλος των θεών σηκώσει εδώ τους Τρώας».

Άχρονος Χρόνος

Όταν αφοσιώνεσαι, αγγίζεις τα όρια του άχρονου χρόνου. Είναι μαγική αίσθηση μα και «επικίνδυνη» αν δεν έχεις κατακτήσει, σε κάποιο βαθμό, την εσωτερική ισορροπία.

Παρένθεση: έχουν οι ειδικοί εφεύρει τη ΔΕΠΥ, με την οποία έχουν βρει νέο έδαφος κέρδους οι κερδοσκόποι, πείθοντας τους αφελείς (όλους μας ως κάποιο βαθμό) για την «έλλειψη» και την ανάγκη «διόρθωσης». Τέλος παρένθεσης!

Χρειάζεται μια μεγάλη δόση θάρρους και εμπιστοσύνης να αφοσιωθείς και να υπάρξεις στον άχρονο χρόνο, που σε βγάζει από τη γραμμικότητα της υπόλοιπης ζωής γύρω σου. Πέρα από τα λόγια, περιλαμβάνει κόστος ζωής, το οποίο χρειάζεται να παραμένεις συνειδητός ότι θα «πληρώσεις».

Ο «άχρονος χρόνος», χωρίς να στέκομαι στους ορισμούς, αποτελεί μια άλλη, εντελώς διαφορετική κατάσταση ύπαρξης, που δεν αναπαράγεται με 3D εικόνες, δεν περιγράφεται με ακρίβεια με λέξεις, αλλά αλλάζει τα πάντα, όλο το πεδίο αντίληψης, όταν βρίσκεσαι μέσα σε αυτόν συνειδητά (συνειδητά σημαίνει να γνωρίζεις πού/πώς βρίσκεσαι, όσο ταυτόχρονα βιώνεις σε όλα τα επίπεδα το προσωρινό).

Οι φοβικοί αδυνατούν να αφοσιωθούν, αδυνατούν να υπάρξουν στον άχρονο χρόνο. Η ανάγκη ελέγχου, οι ασυνείδητοι ρόλοι που έχουν αναλάβει, η εμμονή με τον τρισδιάστατο κόσμο, τους αφαιρεί την ικανότητα και το δικαίωμα της εισόδου στη μαγεία της ύπαρξης.

Στην άλλη άκρη βρίσκονται ίσως οι «αιώνιοι καλλιτέχνες» που χάνονται, τρελαίνονται μέσα σε επίπεδα φαντασίας, αψηφώντας τη γραμμικότητα της ζωής, στην οποία αδυνατούν να υπάρξουν ισότιμα, συνειδητά.

Όμως, ο άχρονος χρόνος δεν σε βγάζει από τη ζωή. Αντίθετα, ενώνει όλα τα κομμάτια της, τους ρόλους σου, τα θέματα, τους τομείς, σε μια σύνθεση πολύπλευρης, ταυτόχρονης ύπαρξης, που επιτρέπει τη σφαιρική, διεισδυτική αντίληψη. Ξεπερνιούνται τα μετρήσιμα όρια της έκτασης και τους βάθους, του ύψους και του μερικού, και τότε η καταγραφή γίνεται ένας αγώνας, που συχνότερα χάνεις.

Χρειάζεται να βρίσκεσαι σε «επιφυλακή» καθώς χάνεσαι στα πέρατα της αιωνιότητας. Χρειάζεται να είσαι κυρίαρχος της παρόρμησης του Έρωτα, που πλέον βιώνεται συνειδητά και απόλυτα.

Δεν τα αντιλαμβάνεται κανείς γύρω σου όλ' αυτά, παρά μόνο όσοι μπορούν να μετέχουν ισότιμα στον Έρωτα που δεν ιδιοποιείται. Συχνότερα φοβίζει! Συχνότερα, γίνεται προσπάθεια να βγεις από τα πεδία που δεν ανήκουν στη γήινη κατανόηση της ύπαρξης, είτε από άλλους είτε από τον ίδιο σου τον εαυτό, που δεν είναι έτοιμος και απελευθερωμένος αρκετά ακόμα, ώστε ν' αντέξεις την υπέρβαση, σε όλα τα επίπεδα.

Πρέπει να έχεις εξασκηθεί στην πειθαρχία...την αυτοπειθαρχία! Πρέπει να έχεις ψάξει αρκετά, ώστε να έχεις διαπιστώσει, πέρα κάθε αμφιβολίας και φόβου, τον σκοπό της ύπαρξής σου και να είσαι πρόθυμος να τον Υπηρετείς με ταπεινότητα, σιγουριά και δέος για την κάθε στιγμή της γραμμικής ύπαρξής σου.

Τότε, κατανοείς τον άχρονο χρόνο γιατί τότε βρίσκεσαι κατ' επιλογήν εντός του και διαμορφώνεις τις λέξεις και τα νοήματα σύμφωνα με τη δική σου, ανώτερη ερμηνεία, που η μόνη βαρύτητα και καθαρότητά της βρίσκεται μέσα στα πλαίσια της συνεχιζόμενης, δικής σου αντίληψης, μέσω ισότιμης διεύρυνσης/συρρίκνωσης, εστίασης/διάσπασης.

Γιατί τότε όλα αλλάζουν... η αντοχή σου, η δύναμη, η διαύγεια, η φυσιολογία, οι προτεραιότητες, η αντίληψη, η δράση... όλα είσαι Εσύ, στο κέντρο της ύπαρξής σου, παρέα με το θάνατο, το προσωρινό, το άσκοπο, το ψεύτικο. Διαχωρίζεις και ενώνεις το αληθινό, το διαχρονικό, την ουσία, σε ένα αόρατο και ορατό χορό αντιθέτων, που τώρα γίνονται συμπληρωματικά.

Οι αγώνες μας καθορίζουν τις επιτυχίες μας

Όλοι θέλουν ν’ αποκτήσουν αυτό που θα τους κάνει ευτυχισμένους. Ο καθένας θέλει να ζήσει μια ξέγνοιαστη, ευτυχισμένη και ανέφελη ζωή, να ερωτευτεί, να κάνει συναρπαστικό σεξ και να έχει σημαντικές σχέσεις, να έχει τέλεια εμφάνιση, να κερδίζει πολλά χρήματα, να είναι δημοφιλής, να χαίρει εκτίμησης και σεβασμού και να έχει τόσο μεγάλη επιρροή που οι άνθρωποι ν’ ανοίγουν δρόμο για να περάσει μόλις μπαίνει σε ένα χώρο.

Όλοι θα το ήθελαν αυτό, γιατί όχι; Αν σας ρωτήσω «Τι θέλετε από τη ζωή;» και μου απαντήσετε «Θέλω να είμαι ευτυχισμένος, να αποκτήσω μια μεγάλη οικογένεια και μια δουλειά να μου αρέσει», η απάντησή σας θα είναι τόσο κοινότοπη που δεν σημαίνει τίποτα.

Μια πιο ενδιαφέρουσα ερώτηση, μια ερώτηση που ίσως δεν έχετε σκεφτεί ποτέ είναι «Για ποιο πράγμα θέλεις να κοπιάσεις; Για ποιο λόγο θέλεις να παλέψεις;» Αυτό είναι που καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσονται οι ζωές μας.

Όλοι θέλουν να έχουν μια εκπληκτική δουλειά και οικονομική ανεξαρτησία, αλλά δεν θέλουν να υπομένουν εβδομάδες εργασίας 60 ωρών, χρονοβόρες μετακινήσεις, επαγγελματικά ταξίδια, τη γραφειοκρατία, προσαρμογή σε αυθαίρετες εταιρικές ιεραρχίες και την «ασφυξία» ενός γραφείου. Οι άνθρωποι θέλουν να είναι πλούσιοι χωρίς ρίσκο, χωρίς θυσία, χωρίς την αναστολή της ικανοποίησης που απαιτεί η συσσώρευση πλούτου.

Όλοι θέλουν να κάνουν ασυναγώνιστο σεξ και ν’ απολαμβάνουν μια βαθιά ικανοποιητική σχέση, αλλά δεν είναι όλοι πρόθυμοι να ζήσουν τις διαμάχες, τις αμήχανες σιωπές, τα τραύματα και το συναισθηματικό ψυχόδραμα για να φτάσουν ως εκεί. Και έτσι συμβιβάζονται. Συμβιβάζονται και μετά αναρωτιούνται «κι αν;» για χρόνια και χρόνια έως ότου η ερώτηση μεταμορφωθεί από «κι αν;» σε «αυτό ήταν όλο κι όλο;» Και όταν παίρνουν διαζύγιο και διατροφή αναρωτιούνται πώς έγινε, έχοντας ξεχάσει τις χαμηλές απαιτήσεις που είχαν από τη ζωή τους είκοσι χρόνια πριν.

Η ΕΥΤΥΧΙΑ ΠΡΟΫΠΟΘΕΤΕΙ ΑΓΩΝΑ.

Καθετί θετικό, προκύπτει επειδή έχεις διαχειριστεί με επιτυχία κάτι αρνητικό. Κανένας δεν καταφέρνει να αποφεύγει δυσάρεστες καταστάσεις σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Στη βάση της ανθρώπινης εμπειρίας μοιραζόμαστε όλοι οι άνθρωποι τις ίδιες ή παρόμοιες ανάγκες. Διαχειριζόμαστε εύκολα τις ευχάριστες εμπειρίες, όμως εκείνες που μας δοκιμάζουν είναι οι δυσάρεστες. Επομένως, αυτό που αποκομίζουμε από τη ζωή δεν καθορίζεται από τα θετικά συναισθήματα που επιδιώκουμε να νιώσουμε, αλλά από το ποια είναι εκείνα τα αρνητικά συναισθήματα που είμαστε διατεθειμένοι να υποστούμε προκειμένου να αποκτήσουμε πρόσβαση στα θετικά συναισθήματα.

Οι άνθρωποι θέλουν να έχουν αψεγάδιαστη εξωτερική εμφάνιση. Ωστόσο κανείς δεν μπορεί να την αποκτήσει αν δεν αποδεχθεί τον πόνο και την πίεση που περιλαμβάνει η πολύωρη προπόνηση στο γυμναστήριο και προσεκτικός υπολογισμός μικροσκοπικών μερίδων και θερμίδων όλη μέρα, κάθε μέρα.

Οι άνθρωποι θέλουν να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση ή να γίνουν οικονομικά ανεξάρτητοι. Αλλά δεν θα γίνετε επιτυχημένος επιχειρηματίας αν δεν αποδεχθείτε το ρίσκο, την αβεβαιότητα, τις συνεχόμενες αποτυχίες, τις ατέλειωτες ώρες εργασίας πάνω σε κάτι που δεν έχετε ιδέα εάν θα είναι επιτυχημένο ή όχι.

Οι άνθρωποι θέλουν έναν σύντροφο, έναν σύζυγο. Αλλά δεν φτάνετε στο να προσελκύσετε κάποιον που να σας συναρπάζει χωρίς να αποδέχεστε επίσης τη συναισθηματική αναταραχή που συνοδεύει τις συνεχείς απορρίψεις, την ύπαρξη σεξουαλικής έντασης που δεν απελευθερώνεται ποτέ και το κενό βλέμμα προς ένα τηλέφωνο που δεν χτυπά ποτέ. Όλα αυτά είναι μέρος του ερωτικού παιχνιδιού που δεν μπορείτε να κερδίσετε εάν δεν παίζετε.

Αυτό που καθορίζει την επιτυχία σας δεν είναι «Τι θέλεις να απολαύσεις;» Η ερώτηση είναι: «Ποια ταλαιπωρία αντέχεις να υποστείς;». Η ποιότητα της ζωής σου δεν εξαρτάται από την ποιότητα των θετικών σου εμπειριών, αλλά από την ποιότητα των αρνητικών. Μαθαίνοντας να διαχειρίζεστε τις αρνητικές εμπειρίες, γνωρίζετε πώς να διαχειρίζεστε τη ζωή.

Θα ακούσετε πολλές «φθηνές» συμβουλές που θα λένε «το μόνο που χρειάζεται είναι να το θέλεις πολύ!». Όμως όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν κάτι και το επιθυμούν πολύ, απλώς, δεν γνωρίζουν επακριβώς τι θέλουν ή μάλλον είναι αυτό που θέλουν πολύ. Αν επιθυμείτε να δρέψετε τους καρπούς μιας επιτυχίας, θα πρέπει να μπορείτε να αναλάβετε και το κόστος.

Αν επιθυμείτε ένα όμορφο σώμα, θα πρέπει να ανέχεστε την προσπάθεια, τον ιδρώτα, τους πιασμένους μύες, το άδειο στομάχι. Αν επιθυμείτε ένα σκάφος, θα πρέπει να ανέχεστε τα ξενύχτια, τις ριψοκίνδυνες επαγγελματικές αποφάσεις και την πιθανότητα να χαλάσετε τη σχέση σας με έναν ή δέκα χιλιάδες ανθρώπους.

Αν πιάσετε τον εαυτό σας να επιθυμεί κάτι διακαώς, μέρα με τη μέρα, μήνα το μήνα, χρόνο το χρόνο, αλλά να μην συμβαίνει κάτι προς αυτή την κατεύθυνση, τότε αυτό που επιθυμείτε στην πραγματικότητα είναι μια φαντασίωση, μια εξιδανίκευση, μια ψευδαίσθηση. Ίσως να μην το επιθυμείτε στην πραγματικότητα, αλλά να απολαμβάνετε την επιθυμία σας. Ίσως στην πραγματικότητα να μην το επιθυμείτε καθόλου.

Μερικές φορές, ρωτώ τους ανθρώπους, «πώς επιλέγεις να υποφέρεις;» κι εκείνοι με κοιτούν με απορία σαν βλέπουν ότι έχω δώδεκα μύτες. Όμως εγώ ρωτώ, γιατί αυτή η πληροφορία μου λέει πολύ περισσότερα για εσάς από τις επιθυμίες και τις φαντασιώσεις σας. Επειδή είναι απαραίτητο να επιλέξετε κάτι. Κανείς δεν μπορεί να έχει μια ανώδυνη ζωή με τριαντάφυλλα και μονόκερους. Η σκληρή ερώτηση είναι που μετράει, μιας και η ευχαρίστηση και η απόλαυση δίνουν εύκολες απαντήσεις. Πολλοί από εμάς έχουν τέτοιες απαντήσεις. Όμως η ταλαιπωρία, η οδύνη είναι πολύ πιο ενδιαφέροντα ερωτήματα. Τι είδους ταλαιπωρία αντέχεις να υποστείς; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα μπορεί να σε οδηγήσει κάπου. Είναι ένα ερώτημα που μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή. Είναι αυτό που σε προσδιορίζει ως άτομο. Είναι αυτό που μας καθορίζει, μας διαχωρίζει και μας ενώνει.

Το μεγαλύτερο διάστημα της εφηβείας και της πρώιμης ενήλικης ζωής μου, φαντασιωνόμουν μια καριέρα μουσικού, ενός ροκ σταρ πιο συγκεκριμένα. Σε κάθε δυνατό ροκ τραγούδι που άκουγα, έκλεινα τα μάτια και οραματιζόμουν τον εαυτό μου στη σκηνή να παίζει κιθάρα υπό τον ήχο της αποθέωσης από το πλήθος, των θεατών να παραληρούν με τη δεξιοτεχνία μου. Αυτή η φαντασίωση με κρατούσε απασχολημένο για ώρες και συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια των σπουδών μου και ακόμα και όταν σταμάτησα να φοιτώ σε μουσικό σχολείο και είχα σταματήσει να εξασκούμαι συστηματικά. Ωστόσο ακόμα και τότε δεν αμφισβήτησα ποτέ την επιθυμία μου να παίζω μπροστά σε κοινό, το ερώτημα ήταν το πότε θα συνέβαινε αυτό. Ξόδευα το χρόνο χωρίς να επενδύω χρόνο και κόπο στην επιδίωξη του συγκεκριμένου στόχου. Αρχικά σκεφτόμουν ότι έπρεπε να τελειώσω το σχολείο, μετά ότι έπρεπε να βγάλω χρήματα και ύστερα δεν είχα χρόνο. Και μετά τίποτα.

Παρά το γεγονός ότι φαντασιωνόμουν τη συγκεκριμένη σταδιοδρομία για περισσότερο από το μισό της ζωής μου, δεν πραγματοποιήθηκε. Μου πήρε πολύ χρόνο και πολλές δυσάρεστες εμπειρίες για να ανακαλύψω το γιατί: δεν το ήθελα στ’ αλήθεια. Είχα ερωτευτεί το αποτέλεσμα – την εικόνα μου επί σκηνής, τις επευφημίες του κοινού, εμένα να ροκάρω, να εκφράζω τα μύχια της ψυχής μου στην παράστασή μου, αλλά δεν είχα ερωτευτεί τη διαδικασία. Και εξαιτίας αυτού απέτυχα. Επαναληπτικά. Για να είμαστε ειλικρινείς δεν προσπάθησα καν αρκετά για να αποτύχω. Σχεδόν δεν προσπάθησα.

Η καθημερινή εξάσκηση, η αγωνιώδης προσπάθεια συγκρότησης της μπάντας, οι πρόβες, η αγωνία να «κλειστούν» εμφανίσεις μπροστά σε κοινό που να απολαμβάνει την μουσική σου. Οι σπασμένες χορδές, οι «καμένοι» ενισχυτές, το κουβάλημα του εξοπλισμού από και προς τις πρόβες χωρίς αυτοκίνητο. Η διαδρομή προς το όνειρο απαιτούσε αναρρίχηση σε βουνό ώσπου να δεις το μονοπάτι για την κορυφή. Μου πήρε πολύ καιρό να ανακαλύψω ότι δεν μου άρεσε το σκαρφάλωμα και απλώς απολάμβανα να φαντασιώνομαι την κορυφή.

Σύμφωνα με τις κυρίαρχες αξίες του πολιτισμού μας «έχω πουλήσει τα όνειρά μου», είμαι ρίψασπις ή «χαμένο κορμί». Στα βιβλία αυτοβοήθειας, η εξήγηση για την περίπτωση μου θα ήταν, είτε ότι δεν υπήρξα αρκετά θαρραλέος και αποφασιστικός, ή ότι δεν πίστευα αρκετά στις δυνατότητές μου. Οι επιχειρηματίες και οι start-uppers θα μου έλεγαν ότι ξέγραψα το όνειρό μου και παραδόθηκα στη συμβατικότητα του κοινωνικού μου περιβάλλοντος. Θα μου έλεγαν να σκέφτομαι θετικά ή να συμμετάσχω σε ομάδες εργασίας. Αλλά η αλήθεια είναι πολύ λιγότερο ενδιαφέρουσα από αυτό: νόμιζα ότι ήθελα κάτι, αλλά αποδεικνύεται ότι δεν το ήθελα πραγματικά. Τέλος. Ήθελα την ανταμοιβή χωρίς τον αγώνα. Ήθελα το αποτέλεσμα χωρίς την εξέλιξη της διαδικασίας. Ήμουν ερωτευμένος όχι με τον αγώνα, αλλά μόνο με τη νίκη. Και η ζωή δεν εκτυλίσσεται με αυτόν τον τρόπο.

Το ποιος είστε, καθορίζεται από, και για τις όποιες αξίες, είστε διατεθειμένοι να αγωνίζεστε. Οι άνθρωποι που απολαμβάνουν τον κόπο του γυμναστηρίου είναι εκείνοι που έχουν φυσική κατάσταση. Οι άνθρωποι που απολαμβάνουν τα ατελείωτα ωράρια και τις επίπονες εβδομάδες εργασίας και την διπλωματία που απαιτεί η πολιτική της κάθε εταιρικής σκάλας είναι αυτοί που την ανεβαίνουν. Οι άνθρωποι που απολαμβάνουν το άγχος και την αβεβαιότητα του τρόπου ζωής των πεινασμένων καλλιτεχνών, είναι τελικά αυτοί που ζουν το καλλιτεχνικό όνειρό τους και τα καταφέρνουν.

Δεν πρόκειται για έκκληση, για θέληση ή «κότσια». Δεν είναι άλλη μια προτροπή ή νουθεσία του «χωρίς κόπο δεν υπάρχει κέρδος».

Αυτό είναι το πιο απλό και βασικό στοιχείο της ζωής: οι αγώνες μας καθορίζουν τις επιτυχίες μας. Επομένως, επιλέξτε τους αγώνες σας με σύνεση, φίλοι μου.

Γιατί ο έρωτας είναι μια αρρώστια και μια καταστροφή

Ο Βρετανός καθηγητής νευροβιολογίας και νευροαισθητικής στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου (Unıversity College London) Σεμίρ Ζέκι, περιγράφει τι συμβαίνει στον εγκέφαλο των ανθρώπων, όταν ερωτεύονται, και παράλληλα μιλάει για τον "μηχανισμό αγάπης" του εγκεφάλου, για τις ορμόνες, οι οποίες καθορίζουν τη μονογαμικότητα ή την πολυγαμικότητα, αλλά και για την "αρρώστια του έρωτα".

«Ο έρωτας είναι μια αρρώστια και μια καταστροφή, αλλά επιθυμητή καταστροφή. Ο άνθρωπος, όταν ερωτεύεται, χάνει την κρίση του, αλλά μόνο σε ό,τι αφορά το πρόσωπο με το οποίο είναι ερωτευμένος. Γι' αυτό, όταν είναι τόσο παθιασμένα ερωτευμένος και θέλει να παντρευτεί είναι καλύτερα να περιμένει μέχρι να κατευνάσει ο έρωτας», υποστηρίζει ο καθηγητής.

Ο έρωτας είναι μια αρρώστια και μια καταστροφή, αλλά επιθυμητή καταστροφή. Ο άνθρωπος, όταν ερωτεύεται, χάνει την κρίση του, αλλά μόνο σε ό,τι αφορά το πρόσωπο με το οποίο είναι ερωτευμένος.

Ο καθηγητής, με τη χρήση νευροαπεικονιστικών τεχνικών, όπως η λειτουργική μαγνητική τομογραφία, έχει μελετήσει το νευρωνικό υπόβαθρο συναισθηματικών καταστάσεων, όπως είναι η επιθυμία του έρωτα και η απόλαυση της ομορφιάς.

Τι συμβαίνει στον ανθρώπινο εγκέφαλο, στον εγκέφαλο μιας γυναίκας ή ενός άντρα όταν είναι ερωτευμένος; Συμβαίνει το ίδιο και στα δύο φύλα;

Σύμφωνα με τον καθηγητή, όταν ένας άντρας ή μια γυναίκα κοιτάει τη φωτογραφία κάποιου με τον οποίο είναι ερωτευμένος, η δραστηριότητα είναι στα ίδια τμήματα του εγκεφάλου και των δύο.

Αυτό εκπλήσσει, διότι ο έρωτας, ενώ είναι μια εμπειρία που απασχολεί όλους, εμπλέκει μικρά τμήματα και περιορισμένες περιοχές του εγκεφάλου.

Αλλά αυτές οι περιορισμένες περιοχές συνδέονται με διάφορες άλλες περιοχές του εγκεφάλου.

Ουσιαστικά, όμως, στο επίπεδο του έρωτα, δεν ανακαλύπτουμε καμία αλλαγή στους εμπλεκόμενους μηχανισμούς του εγκεφάλου μιας ερωτευμένης γυναίκας ή ενός ερωτευμένου άντρα.

Αν, όμως, κοιτάξουμε "τη φιλολογία του έρωτα", βρίσκουμε ότι εκφράζεται το ίδιο συναίσθημα ανάμεσα τους, και από τον άντρα και από τη γυναίκα.

Άρα ποια είναι αυτή η αίσθηση, αυτή η καθοριστική ιδιότητα του ρομαντικού έρωτα (αγάπης); Πολύ απλά, είναι η επιθυμία της ένωσης με την εραστή.

Αυτό υπάρχει από την εποχή του Πλάτωνα, στο Συμπόσιο, μέχρι και τους πιο πρόσφατους καιρούς και από το αν αυτό γράφτηκε από άντρα ή από γυναίκα.

Τι συμβαίνει με την αγάπη των γονιών στα παιδιά;

Η επίδραση της αγάπης στον εγκέφαλο είναι η ίδια σε κάθε περίπτωση;

Ο κος Ζέκι αναφέρει πως υπάρχει ένας σύστημα αγάπης στον εγκέφαλο με παραλλαγές.

Έτσι, όταν κοιτάει κανείς τη φωτογραφία του παιδιού του, δραστηριοποιούνται τα ίδια τμήματα του εγκεφάλου που δραστηριοποιούνται κι όταν βλέπει τον ρομαντικό σύντροφό του.

Όμως, υπάρχουν μικρές διαφορές- π.χ. στον ρομαντικό έρωτα, δραστηριοποιείται ο υποθάλαμος που εμπλέκεται με τη σεξουαλική δραστηριότητα και αυτό δεν υπάρχει στην περίπτωση της μητρικής αγάπης.

Στη μητρική αγάπη, η δραστηριότητα είναι σε περιοχές του εγκεφάλου που είναι σημαντικές για τη γαλουχία, για τον θηλασμό, πράγμα που δεν υπάρχει στην περίπτωση του ρομαντικού έρωτα.

Όμως, πέρα από αυτό, αν π.χ. είναι κανείς ομοφυλόφιλος ή ετεροφυλόφυλος, όταν είναι ερωτευμένος, η δραστηριότητα στον εγκέφαλο είναι πάλι η ίδια.

Όμως, μιλάμε για αγάπη, δεν μιλάμε για σεξουαλικότητα. Δεν έχω μελετήσει τη σεξουαλικότητα, αλλά δεν έχω αμφιβολία πως υπάρχουν διαφορές μεταξύ αρσενικών ή θηλυκών.

Τι συμβαίνει με τις ορμόνες;

Ο ρομαντικός έρωτας - η ρομαντική αγάπη δεν μπορεί να διαχωριστεί από τη σεξουαλικότητα, όμως η σεξουαλικότητα μπορεί να διαχωριστεί από τη ρομαντική αγάπη.

Όπως σχολιάζει και στο ΑΠΕ ο κος Ζέκι, οι περιοχές τους εγκεφάλου που δραστηριοποιούνται κατά τη διάρκεια επεισοδίων σεξουαλικής έξαψης είναι διαφορετικές από τις περιοχές που εμπλέκονται με τον ρομαντικό έρωτα.

Υπάρχουν δύο ή τρεις κρίσιμες νευρο-ορμόνες που εμπλέκονται και αυτές συνδέονται μεταξύ τους, π.χ. υπάρχει η ντοπαμίνη που είναι ένα είδος ορμόνης επιβράβευσης, αλλά έχει και πολλές άλλες λειτουργίες.

Μετά υπάρχει η σεροτονίνη που συνδέεται με την ντοπαμίνη, επειδή όταν η συγκέντρωση της ντοπαμίνης αυξάνεται, η σεροτονίνη μειώνεται.

Και μετά υπάρχουν η βασοπρεσίνη και η οξυτοκίνη.

Έχει αποδειχτεί, ότι η βασοπρεσίνη εκφράζεται στον άντρα αμέσως μετά τη γέννηση του παιδιού, συνδέεται με την οικογένεια και κρατώντας μακριά οποιονδήποτε άλλον. Η οξυτοκίνη είναι αρκετά σημαντική για τις γυναίκες, για τον θηλασμό.

Ανακαλύπτουμε, ότι τα ζώα, που έχουν πολλούς υποδοχείς της οξυτοκίνης, έχουν την τάση να είναι πολύ μονογαμικά, π.χ. ζώα όπως οι αρουραίοι, που έχουν χαμηλή συγκέντρωση υποδοχέων της οξυτοκίνης έχουν πολυγαμική τάση.

Επομένως, το αν ο αρουραίος έχει ένα σύντροφο ή μερικούς συντρόφους, πράγματι εξαρτάται από τη συγκέντρωση της οξυτοκίνης.

Έτσι, αν πάρετε ένα ζώο με μεγάλο αριθμό υποδοχέων της οξυτοκίνης και με κάποιο είδος χειραγώγησης μειώσετε την έκκριση της οξυτοκίνης, γίνονται επίσης πολυγαμικά.

Είναι ο έρωτας αρρώστια;

"Ναι, απολύτως." υπογραμμίζει ο καθηγητής: Ο έρωτας είναι καταστροφή, αλλά μια πολύ επιθυμητή καταστροφή.

Ο Πλάτων τον έχει περιγράψει ως τρέλα (μανία), που είναι όμως ένα καλό είδος τρέλας.

Γιατί είναι αρρώστια; Είναι αρρώστια εξαιτίας διάφορων βιολογικών αιτίων.

Τι συμβαίνει, όταν ερωτεύονται οι άνθρωποι; Χάνουν την κρίση τους.

Ειδικά σε ό,τι αφορά το πρόσωπο που αγαπούν, που έχουν ερωτευτεί.

Όταν είναι μαθηματικοί δεν χάνουν την κρίση τους σε ό,τι αφορά τα μαθηματικά, αλλά χάνουν την κρίση τους για το άτομο με το οποίο είναι ερωτευμένοι. Έτσι, έχουν μικρότερη κρίση.

Δεν είναι καλό να λες σε κάποιον που αγαπάει μια κοπέλα, την οποία δεν εγκρίνει η οικογένειά του, είτε επειδή έχει διαφορετική κουλτούρα ή διαφορετική κοινωνική θέση; "τι κάνεις, είσαι τρελός και θέλεις να την παντρευτείς".

Δεν είναι καλό να το λες γιατί έχει χάσει την κρίση του.

Ποια είναι η βιολογική αιτία γι' αυτό;

Αν ο γάμος περιορίζεται αποκλειστικά ανάμεσα σε ανθρώπους της ίδιας φυλής, της ίδιας τάξης του ίδιου οικονομικού και πολιτισμού υπόβαθρου, θα μειωθεί φυσικά και η ποικιλομορφία.

Από αυτή την άποψη υπάρχει θετική βιολογική ανάπτυξη...

Αλλά υπάρχει μια σύμπτωση σε αυτό, επειδή οι άνθρωποι χάνουν την κρίση τους, όταν είναι παθιασμένα ερωτευμένοι, η χειρότερη ώρα για να παντρευτούν είναι, όταν είναι παθιασμένα ερωτευμένοι.

Υπάρχει ένας "γάμος λογικής" και ένας "γάμος από έρωτα". Είναι δύο διαφορετικές κατηγορίες και ακόμη και η καθολική εκκλησία, που είναι αντίθετη με το διαζύγιο, στο κανονικό δίκαιο λέει ότι αν δεν είσαι σε θέση να έχεις κρίση την ώρα που τελείται ο γάμος, τότε αυτός μπορεί να ακυρωθεί, και το διαζύγιο είναι ακύρωση.

Επομένως, εάν κάποιος είναι τόσο παθιασμένα ερωτευμένος, ώστε αυτό να τον κάνει άρρωστο, και θέλει να παντρευτεί, θα πρέπει να περιμένει ώστε ο έρωτάς του να είναι σε επίπεδο που δεν θα είναι ρομαντικός παθιασμένος έρωτας.

Νομίζω πως αυτό μπορεί να συμβεί μετά από 3 ή 7 χρόνια, μετά η στάση αλλάζει.

Αλλά, αν κοιτάξετε τις στατιστικές, στη Δύση, το 32% των ζευγαριών παίρνουν διαζύγιο.

Αν σε αυτούς προσθέσουμε και τον αριθμό των ανθρώπων που δεν χωρίζουν είτε επειδή δεν μεγάλωσαν τα παιδιά, είτε για οικονομικούς λόγους ή για κοινωνικούς λόγους -κυρίως στην επαρχία- βλέπουμε ότι μεγάλος αριθμός ανθρώπων δεν είναι ικανοποιημένος με τη ρομαντική κατάσταση, με την ερωτική τους ζωή.

Όταν ήμαστε νέοι ο έρωτας μας φαινόταν ένα αίσθημα παντοδύναμο

Όταν ήμαστε νέοι ο έρωτας μας φαινόταν ένα αίσθημα παντοδύναμο, ικανό να μεταμορφώσει μια ζωή.

Ο σεξουαλικός πόθος ήταν αναπόσπαστο στοιχείο του αλλά συνοδευόταν από ένα αίσθημα προσέγγισης, κατάκτησης και αμοιβαιότητας που θα μπορούσε να μας υψώσει πάνω από την καθημερινότητα και να μας κάνει ικανούς για μεγάλα πράγματα.

Μια από τις πιο περίφημες έρευνες των σουρεαλιστών άρχιζε με την ερώτηση: "Τι ελπίδες στηρίζετε στον έρωτα;".

Εγώ απάντησα: "Αν αγαπώ, όλες μου τις ελπίδες. Αν δεν αγαπώ, καμία".

Το να αγαπούμε μας φαινόταν αναγκαίο στη ζωή, σε κάθε πράξη, σε κάθε σκέψη, σε κάθε αναζήτηση.

Σήμερα, αν πιστέψω αυτά που μου λένε, συμβαίνει με τον έρωτα ό,τι και με την πίστη στο Θεό.

Τείνει να εξαφανιστεί-τουλάχιστον σε ορισμένους χώρους.

Πρόθυμα τον χαρακτηρίζουν σαν ένα ιστορικό φαινόμενο, σαν μια ψευδαίσθηση του πολιτισμού.

Τον μελετούν, τον αναλύουν-και ει δυνατόν, τον θεραπεύουν.

Διαμαρτύρομαι. Δεν υπήρξαμε θύματα μιας ψευδαίσθησης.

Όσο κι αν μερικοί δυσκολεύονται να το πιστέψουν, αγαπήσαμε πραγματικά.

Δεν γεννήθηκες για να μιμηθείς, γεννήθηκες για να προσθέσεις κάτι στον κόσμο

Μπορείς να εκτιμήσεις την ομορφιά της ζωής μόνο όταν επαναστατήσεις στα πάντα, ενάντια στην παρούσα διεφθαρμένη κοινωνία, ενάντια στους πολιτικούς δυνάστες, ενάντια στην οργανωμένη θρησκεία, ακόμη και στον παλιό εαυτό σου. Ώστε εσύ ως Άνθρωπος να μάθεις μόνος σου τι είναι αληθινό και ουσιαστικό.

Όχι να μιμηθείς, αλλά να ανακαλύψεις. Δεν γεννήθηκες για να είσαι σκλάβος. Γεννήθηκες για να προσθέσεις κάτι, να προσθέσεις αξία σε τούτο τον κόσμο. Χωρίς εσένα κάτι θα λείπει από την ύπαρξη και κανείς δεν θα μπορεί να το αντικαταστήσει. Τα αστέρια και ο ήλιος και το φεγγάρι, τα δέντρα και τα πουλιά και η γη, το κάθε τι στο σύμπαν, θα νιώσει ότι είναι άδεια μια μικρή θέση, που μόνον εσύ μπορείς να τη γεμίσεις και κανένας άλλος.

Σου αξίζει να είσαι ευτυχισμένος. Μπορείς να κάνεις, να έχεις και να είσαι, όλα αυτά που οι άλλοι έλεγαν κάποτε ότι ήταν αδύνατο να κάνεις, να έχεις και να είσαι. H ζωή είναι μια παράσταση. Από σένα εξαρτάται με ποιο τρόπο θα παίξεις τον ρόλο σου. Μπορείς να τον παίξεις σαν κωμωδία ή να τον μετατρέψεις σ’ ένα ατέλειωτο δράμα αυτολύπησης. Είσαι ο συγγραφέας του βιβλίου της ζωής σου και κρατάς τη πένα στα χέρια σου!

Η Παιδεία είναι το μόνο αντίδοτο στην κρίση και ξεκινά από το σπίτι

1. Αν είχα να δώσω μια συμβουλή στους νέους, θα ήταν να έχουν ένα όνειρο και να το κυνηγήσουν με τα πόδια στη γη και τα μάτια στον ουρανό.

2. Στα παιδιά δεν μπορείς να πεις τίποτα άλλο απ’ το να κάνουν αυτό που θέλουν, γιατί αν αρχίσουν και απεμπολούν τις επιθυμίες τους, το τι θέλουν να κάνουν από τα είκοσί τους χρόνια τους, θα γίνουν βλάκες και όλα τα – άκες που λένε στην Ελλάδα.

3. Μου λένε για τη ζωγραφική, ότι “αυτός είναι μεγάλος ζωγράφος και ζωγραφίζει ωραία πράγματα, όπως ακριβώς τα κάνει η ίδια η φύση”. Εγώ λέω όχι! Αυτός είναι μικρός ζωγράφος, γιατί απ’ τη στιγμή που υπάρχει η φωτογραφία, δεν έχουμε πια ανάγκη από έναν ζωγράφο που μιμείται τη φύση. Πρέπει και η τέχνη να πηγαίνει κάπου αλλού. Πάντα κάπου αλλού. Και αυτό το “κάπου αλλού” ισχύει και για τη γνώση και για τον τρόπο ζωής και για όλα. Λοιπόν, αν δεν είσαι έτοιμος να πας κάπου αλλού, τότε έχεις γεράσει. Αυτό το “αλλού” είναι που οι νέοι δεν πρέπει να ξεχάσουν ποτέ κι όταν λέω το “αλλού” δεν το λέω μόνο τοπικά και γεωγραφικά. Το να κάνεις κάτι με διαφορετικό τρόπο αποτελεί ένα προνόμιο, ένα νεανικό προνόμιο κι αυτό δεν πρέπει ποτέ να το ξεχνούν οι νέοι.

4. Ευτυχώς που τα παιδιά βγαίνουν στους δρόμους και φωνάζουν, αλλά από εκεί και πέρα υπάρχουν όρια. Οι νέοι όταν θέλουν να διαμαρτυρηθούν δεν πρέπει να φορούν κουκούλες.

5. Μπροστά στα παιδιά πρέπει να είσαι παραδειγματικός. Γενικότερα, αν μπορείς να έχεις έναν σκοπό στη ζωή σου, είναι να είσαι παραδειγματικός. Φοβάμαι ότι αυτή τη στιγμή οι μόνοι ήρωες για τη νεολαία είναι οι τραγουδιστές, και ποδοσφαιριστές.

6. Η αυτογνωσία είναι ακριβώς μια δυνατότητα να ξέρεις πού μπορείς να πας. Είναι αυτό ακριβώς που μου έλεγε η μάνα μου: “Παιδί μου, να ξέρεις τη θέση σου. Ούτε πιο πάνω ούτε πιο κάτω”.

7. Η Παιδεία είναι το μόνο αντίδοτο στην κρίση και ξεκινά από το σπίτι.

8. Κάθε γενιά είναι νέα και οι χαμένοι παράδεισοι είναι δικαίωμα μόνο των γέρων.

9. Αν υποφέρει από κάτι η παιδεία μας σήμερα, είναι ότι οι μόνοι ήρωές μας είναι οι τηλεπαρουσιαστές. Η έννοια του ήρωα είναι προφανώς υποβαθμισμένη. Ο Βολταίρος είχε γράψει κάτι σπουδαίο: ‘Δεν θεωρώ ήρωες τους πολεμιστές-καταστροφείς των πόλεων, αλλά αυτούς που έχουν πολεμήσει για τα δικαιώματα του ανθρώπου’. Επίσης, αν ξέραμε καλά την ιστορία, θα είχαμε διαγράψει πολλούς ‘ήρωες’ και κατά συνέπεια θα αλλάζαμε πολλά ονόματα δρόμων και πλοίων που φέρουν τα ονόματά τους. Ήρωες είναι αυτοί που η ιστορία έχει καταγράψει ως ήρωες, άσχετα αν ήταν ηρωικοί ή όχι.

10. Είναι λάθος ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται. Γνωρίζοντάς την, όμως, μπορείς να απαντήσεις στα παιδιά, και να τους δείξεις ότι το πέρασμα του χρόνου σημαίνει κάτι καινούργιο.

11. Αθωότητα σημαίνει εμπιστοσύνη στον άλλο, όποιος και αν είναι αυτός, αλλά και εμπιστοσύνη στον εαυτό σου. Η αθωότητα κλονίζεται από την κατάχρηση εμπιστοσύνης. Το παιδί σήμερα δεν έχει εμπιστοσύνη σε αυτούς που ασκούν πάνω του εξουσία και αυτοί είναι οι γονείς, οι δάσκαλοι ακόμα και οι ιερείς. Και αυτά τα σημάδια του κλονισμού μένουν ανεξίτηλα πάνω του, όπως ένα λάστιχο που το τραβάς και δεν επανέρχεται στην προηγούμενη κατάστασή του.

12. Η διαβίωση των παιδιών με παρέες μηχανές, στο σπίτι μιας μονοπυρηνικής οικογένειας χωρίς γιαγιά και παππού δημιουργεί τα λεγόμενα key-children. Τα παιδιά, δηλαδή, που έχουν κρεμασμένα στο λαιμό ένα κλειδί, ώστε να μπορέσουν να βρουν αλλού τη νέα τους γιαγιά, όπως π.χ. στην τηλεόραση ή τον υπολογιστή.

13. Υπάρχουν τα νέα παιδιά, αυτά τα νέα παιδιά, ούτε ιστορία ξέρουν, ούτε θέλουν να ξέρουν, οπότε αυτοί θα αρχίσουν από την αρχή, γιατί αυτός ο τόπος πρέπει τώρα να αρχίσει από την αρχή. Και όπως υπάρχει μια γενιά ολόκληρη, που δεν έχει καμία σχέση με τα προηγούμενα για πολλούς λόγους, είτε επειδή είναι εναντίον των γονιών τους, είτε επειδή είναι υπέρ της τεχνολογίας, είτε επειδή δεν ξέρουν τίποτα και λένε ότι τα ξέρουν όλα, ε, αυτοί δεν μπορεί να πάνε χαμένοι. Στην καινούργια εποχή κάτι θα κάνουν.

Πώς να είστε εντελώς ασήμαντοι

Σύμφωνα με τις φήμες της σόου μπίζνες, η σταρ του σινεμά και καλλιτέχνιδα του καμπαρέ Μάρλεν Ντίτριχ ήταν διαβόητη για τον εγωτισμό της. Κάποτε, υστέρα από μια ζωντανή συναυλία, η Ντίτριχ συγκέντρωσε μια ομάδα φανατικών θαυμαστών της στο καμαρίνι της και ρώτησε, μάλλον ανειλικρινά: «Δεν τραγούδησα ωραία το πρώτο τραγούδι; Και δεν είμαι μια κούκλα με αυτό το κόκκινο φόρεμα; Και δε γελάσατε με την ψυχή σας με το ανέκδοτο που είπα;… Αλλά αρκετά μ’ εμένα. Πείτε μου, εσείς τι πιστεύετε για την παρουσία μου;».

Το 1914 ο Σίγκμουντ Φρόυντ έγραψε ένα σπουδαίο δοκίμιο, την «Εισαγωγή στον ναρκισσισμό», όπου περιέγραφε με σαφήνεια το κλινικό φαινόμενο κατά το οποίο κάποιοι άνθρωποι αποκτούν εμμονή με τον εαυτό τους και πείθονται για το πόσο σπουδαίοι είναι. Ο Φρόυντ πίστευε πως ο νάρκισσος είναι ουσιαστικά ένα νήπιο, καθώς και κάποιος που πιστεύει πως είναι το κέντρο του σύμπαντος, όπως ακριβώς το νεογέννητο, που δεν έχει ούτε την ικανότητα ούτε την ανάγκη να νοιάζεται για τους άλλους.

Κάθε μωρό αρχίζει τη ζωή ως ένας παντοδύναμος νάρκισσος. Το νεογέννητο θέλει τροφή και, οποία έκπληξη, ένα στήθος εμφανίζεται ως δια μαγείας γεμάτο με λαχταριστό γάλα. Το νεογέννητο κρυώνει και, με εντυπωσιακό τρόπο, εμφανίζεται μια κουβέρτα, σαν από το πουθενά, και το ζεσταίνει. Αυτές οι πρώτες εμπειρίες της φροντίδας από έναν στοργικό γονέα επιτρέπουν στο κοριτσάκι ή το αγοράκι να αναπτύξει αυτό που ο Φρόυντ ονόμαζε «πρωτογενή ναρκισσισμό», ένα υγιές και αναγκαίο στάδιο ανάπτυξης που θέτει στο προσκήνιο τις σωματικές και ψυχικές ανάγκες του μωρού. Οι καλοί γονείς δε νοιάζονται και πολύ αν το νεογέννητο συμπεριφέρεται σαν επίδοξη ντίβα. Εξάλλου, τα μικρά αγόρια και κορίτσια δε διαθέτουν ούτε τις κινητικές ούτε τις γνωστικές ικανότητες για να μαγειρέψουν ή να ντυθούν. Οι γονείς πρέπει να γίνουν υπηρέτες, να παρέχουν εικοσιτετράωρη υπηρεσία δωματίου για κάθε απαίτηση του νεογέννητου, προκειμένου το παιδί να επιβιώσει.

Ενώ όμοως οι περισσότεροι από μας γινόμαστε πιο ανεξάρτητοι και αυτοδύναμοι όσο μεγαλώνουμε, κάποιοι άνθρωποι δεν αποκηρύσσουν ποτέ τη ναρκισσιστική στάση της νηπιακής ηλικίας τους και γίνονται κλινικά νάρκισσοι στην ενήλικη ζωή τους. Η επίμονη απορρόφηση στον εαυτό τους προσβάλλει βάναυσα την οικογένεια, τους φίλους και τους συναδέλφους τους. Ο Φρόυντ υποστήριξε πως ο ενήλικας νάρκισσος πάσχει από ψυχικό πρόβλημα.

Όσο μεγαλώνουμε, οι περισσότεροι από μας μαθαίνουμε να δίνουμε χώρο στους άλλους, πρώτα στα αδέρφια μας και μετά στους συμμαθητές μας. Συνειδητοποιούμε με μάλλον οδυνηρό τρόπο πως και τα άλλα παιδάκια έχουν γενέθλια, και τα άλλα αγόρια και κορίτσια παίρνουν άριστα στην αριθμητική, και τα λοιπά. Πολλοί άνθρωποι, ωστόσο, που πάσχουν από μια βαθιά αίσθηση ανεπάρκειας και στέρησης, δεν μπορούν να εγκαταλείψουν αυτή την πρώιμη ναρκισσιστική στάση τους και επιμένουν, σαν την Ντίτριχ, να θέλουν να τραβούν πάνω τους τους προβολείς.

Ο Φρόυντ συνειδητοποίησε πως ot νάρκισσοι δεν αντέχουν την κοινοτοπία της ζωής τους και γι’ αυτό συχνά παραπονούνται:

Γιατί να μη μας έχει δωρίσει η φύση τους χρυσούς βοστρύχους του Μπάλντερ ή τη ρώμη του Ζίγκφριντ, το πλατύ μέτωπο μιας ιδιοφυίας ή την ευγενική κατατομή ενός ευπατρίδη; Γιατί να γεννηθούμε σε σπίτι αστών και όχι σε βασιλικό ανάκτορο; Θα τα καταφέρναμε εξίσου καλά να είμαστε όμορφοι και αριστοκράτες, όπως όλοι εκείνοι τους οποίους φθονούμε για τα προσόντα τους.

Προκειμένου να γίνουμε συναισθηματικά υγιείς ενήλικες, θα πρέπει να εγκαταλείψουμε τον νηπιακό ναρκισσισμό μας και να βρούμε έναν τρόπο να γίνουμε λιγότερο μεγαλομανείς, λιγότερο φίλαυτοι και πιο ικανοί στο να μοιραζόμαστε τον πλανήτη με τα άλλα 7 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Με άλλα λόγια, πρέπει να μάθουμε πώς θα γίνουμε ασήμαντοι, πρέπει να αποδεχτούμε το γεγονός πως στη ζωή υπάρχουν και άλλα πράγματα με νόημα, και άλλες πηγές ικανοποίησης, πέρα από την επιδίωξη της φήμης και της δόξας, πέρα από το χτίσιμο αγαλμάτων προς τιμή μας.

Όμως ο Φρόυντ κατανόησε ακόμα βαθύτερα τη φύση της ασημαντότητας. Όχι μόνο υπογράμμισε τη σημασία τού να απεκδυθούμε τον νηπιακό ναρκισσισμό μας – την ανάγκη μας να είμαστε οι σταρ της παράστασης- αλλά και διέλυσε τις ναρκισσιστικές αυταπάτες της ανθρωπότητας, καθώς υποστήριξε πως εμείς οι άνθρωποι δεν είμαστε σε γενικές γραμμές τόσο εντυπωσιακοί όσο νομίζουμε.

Ο Φρόυντ ήξερε καλά πως οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν τον εαυτό τους έναν ανεξάρτητο δρώντα, που ελέγχει τη ζωή του, καθορίζει το πεπρωμένο του, επιλέγει την καριέρα του και τον σύντροφο ή τη σύντροφό του προσεκτικά. Ωστόσο επέμενε ότι, ενώ παριστάνουμε πως είμαστε οι αρχιτέκτονες της ύπαρξης μας, στην πραγματικότητα είμαστε σκλάβοι πανίσχυρων ασυνείδητων δυνάμεων που κυβερνούν τον νου και τη συμπεριφορά μας. Σε όλα του τα ψυχαναλυτικά γραπτά ο Φρόυντ περιέγραφε τον εαυτό του (ίσως λιγάκι ναρκισσιστικά) ως έναν μεγάλο επαναστάτη στην ιστορία, ο οποίος διέλυσε τις ναρκισσιστικές αυταπάτες των ανθρώπων. Τοποθέτησε τον εαυτό του σε μια τριάδα μεγαλοφυών ανδρών, μαζί με τον Νικόλαο Κοπέρνικο, τον αστρονόμο του 16ου αιώνα, και τον Κάρολο Δαρβίνο, τον εξελικτικό βιολόγο του 19ου αιώνα – εντυπωσιακή παρέα, αν μη τι άλλο.

Ο Φρόυντ συνόψισε τις επικές παρατηρήσεις του ως εξής:
Μετά από αυτή την εισαγωγή θέλω να αναφέρω οτι ο γενικός ναρκισσισμός, η φιλαυτια της ανθρωπότητας, έχει υποστεί ως τώρα τρεις βαριές προσβολές από μέρους της επιστημονικής έρευνας.

α) Ο άνθρωπος πίστευε πρώτα, στις αρχές της έρευνας του, ότι η κατοικία του, η Γη, βρίσκεται ήσυχη στο κέντρο του σύμπαντος, ενώ ο ήλιος, το φεγγάρι και οι πλανήτες κινούνται σε κυκλικές τροχιές γύρω από τη Γη. Αυτό το συμπέρασμα το έβγαλε ακολουθώντας αυθόρμητα την εντύπωση που σχημάτιζε με τις αισθήσεις του- γιατί δεν αντιλαμβάνεται καμιά κίνηση της Γης, και όπου κι αν κοιτάζει ελεύθερα γύρω του, βρίσκεται στο κέντρο ενός κύκλου που περικλείει τον εξωτερικό κόσμο. Η κεντρική θέση της Γης ήταν όμως στα μάτια του και μια εγγύηση για τον κυρίαρχο ρόλο της μέσα στο σύμπαν και φαινόταν να ταιριάζει καλά με την τάση που είχε να αισθάνεται τον εαυτό του κύριο του κόσμου.

Η άρση αυτής της ναρκισσιστικής αυταπάτης συνδέεται για μας με το όνομα και το έργο του Κοπέρνικου τον 16ο αιώνα. Πολύ πριν από αυτόν, οι Πυθαγόρειοι αμφέβαλλαν για την προνομιακή θέση της Γης, και ο Αρίσταρχος ο Σάμιος είχε πει τον 3ο της Γης αιώνα πΧ ότι η Γη είναι πολύ πιο μικρή από τον ήλιο και κινείται γύρω από αυτό το ουράνιο σώμα. Η μεγάλη ανακάλυψη του Κοπέρνικου είχε γίνει λοιπόν ήδη πριν από αυτόν. Όταν όμως πέτυχε τη γενική αναγνώριση, η ανθρώπινη φιλαυτία είχε υποστεί την πρώτη της, την κοσμολογική προσβολή.

β) Κατά την πορεία της πολιτισμικής του εξέλιξης ο άνθρωπος υψώθηκε πάνω από τα άλλα ζωικά πλάσματα και έγινε κύριός τους. Δεν έμεινε όμως ικανοποιημένος με αυτή του την επικράτηση και άρχισε να ανοίγει ένα χάσμα ανάμεσα στη φύση του και στη δική τους. Έπαψε να αναγνωρίζει σε αυτά τη νοημοσύνη και απέδωσε στον εαυτό του μια αθάνατη ψυχή- επικαλέστηκε μια υψηλή θεϊκή καταγωγή, που του επέτρεψε να διαρρήξει τα δεσμά που τον συνέδεαν με τον ζωικό κόσμο. Είναι παράξενο ότι αυτή η έπαρση λείπει ακόμα από το μικρό παιδί, όπως και από τον πρωτόγονο. Είναι αποτέλεσμα μιας κατοπινής, πιο φιλόδοξης εξέλιξης.

‘Ολοι μας ξέρουμε ότι οι έρευνες του Κάρολου Δαρβίνου, των συνεργατών του και των προδρόμων του έδωσαν τέλος σε αυτή την έπαρση του ανθρώπου. Ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε άλλο και τίποτα καλύτερο από ένα ζώο- προέρχεται κι αυτός από το ζωικό βασίλειο και συγγενεύει με ορισμένα είδη περισσότερο, με άλλα λιγότερο. Τα μεταγενέστερα επιτεύγματα του δεν κατάφεραν να εξαφανίσουν τις μαρτυρίες που πιστοποιούν την ισοτιμία του με τα ζώα και που τις βρίσκουμε στη σωματική του διάπλαση καθώς και στις ψυχικές του προδιαθέσεις. Αυτή όμως είναι η δεύτερη, η βιολογική προσβολή του ανθρώπινου ναρκισσισμού.

γ) Πιο οδυνηρή πρέπει να είναι η τρίτη προσβολή, μια προσβολή ψυχολογικής φύσης.

Ο άνθρωπος, αν και ταπεινωμένος έξω, αισθάνεται κυρίαρχος μέσα στην ίδια του την ψυχή. Κάπου μέσα στην πυρήνα του εγώ του δημιούργησε ένα εποπτικό όργανο, το οποίο επιτηρεί τις ορμές και τις ενέργειές του και ελέγχει αν συμφωνούν με τις απαιτήσεις του.

Αυτές οι δύο εξηγήσεις που δώσαμε, ωστόσο, ότι η ορμική ζωή της σεξουαλικότητας μέσα μας δεν μπορεί να δαμαστεί εντελούς και ότι οι ψυχικές διεργασίες είναι στην πραγματικότητα ασύνειδες και δε φτάνουν ούτε υποτάσσονται στο εγώ παρά με τη βοήθεια μιας λειψής και αναξιόπιστης αντίληψης, σημαίνουν: το εγώ δεν είναι κύριος μέσα στο ίδιο τον το σπίτι. Αποτελούν την τρίτη προσβολή της φιλαυτίας, που θα ήθελα να την ονομάσω ψυχολογική προσβολή. Ας μην απορούμε λοιπόν που το εγώ δε χαρίζει την εύνοιά του στην ψυχανάλυση και της αρνείται με πείσμα την εμπιστοσύνη του.

Ο Κοπέρνικος μας ανάγκασε να συνειδητοποίησουμε πως η Γη περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο. Ο Δαρβίνος μάς βοήθησε να αναγνωρίσουμε ότι δεν μπορούμε να θεωρούμε τον εαυτό μας απόγονο του Αδάμ και της Εύας. Και ο Φρόυντ επέμενε πως δεν ελέγχουμε τον ίδιο μας τον νου. Αυτές οι τρεις επαναστάσεις συγκροτούν μια συντριπτική προσβολή της ναρκισσιστικής έννοιας του ανθρώπου ως κέντρου του σύμπαντος. Η εμπειρία ότι είμαστε ένα σπουδαίο μωρό, που εκλαμβάνει τον εαυτό του ως το εξυψωμένο τέκνο κάποιας θεότητας και που πιστεύει πως ο πλανήτης Γη είναι ο καλύτερος τόπος στο σύμπαν, μπορεί να φέρνει ικανοποίηση ως έναν βαθμό. Τελικά, όμως, για να αντιμετωπίσουμε τη ζωή που ζούμε ως κοινοί άνθρωποι που εργάζονται πολύ και γερνούν, που έχουν περιορισμένα μέσα και ικανότητες, θα πρέπει να εγκαταλείψουμε τη νηπιακή, μεγαλομανή, ναρκισσιστική αυτοεικόνα μας και να μάθουμε πώς θα είμαστε ένα άτομο ανάμεσα στα δισεκατομμύρια των συνανθρώπων μας μέσα σε ένα τεράστιο ηλιακό σύστημα, καθώς και ότι μια μέρα όλοι θα πεθάνουμε. Όπως εξήγησε ο Φρόυντ:

Όπως ο πλανήτης περιστρέφεται γύρω από ένα κεντρικό σώμα, εκτός από την κίνηση γύρω από τον άξονά του, έτσι συμμετέχει και το ξεχωριστό άτομο στην εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας, ενώ βαδίζει τον δρόμο της δικής του ζωής. Αλλά στα κουτά μας μάτια το παιχνίδι των δυνάμεων στον ουρανό φαίνεται παγωμένο σε μια αιώνια, ίδια τάξη· στο οργανικό γίγνεσθαι βλέπουμε ακόμη πώς αντιμάχονται μεταξύ τους οι δυνάμεις και πώς μεταβάλλονται διαρκώς τα αποτελέσματα της σύγκρουσης. Όπως οι δύο τάσεις, αυτή για ατομική ευτυχία και αυτή για ανθρώπινη σύνδεση, πρέπει να αντιμάχονται μεταξύ τους μέσα σε κάθε άτομο, έτσι και οι δύο διαδικασίες της ατομικής και της πολιτισμικής εξέλιξης πρέπει να διασταυρώνονται μεταξύ τους εχθρικά και να αμφισβητούν η μια στην άλλη το έδαφος.

Για να είναι κανείς πνευματικά υγιής, θα πρέπει φυσικά να θέλει να αυξάνει τη δημιουργικότητά του, αλλά επίσης θα πρέπει να αποδεχτεί το γεγονός ότι όσο θαυμαστά επιτεύγματα κι αν είναι οι πίνακες, τα ποιήματα, οι μουσικές συνθέσεις ή τα επιστημονικά του πειράματα, όσο ωραίο πρόσωπο και σώμα κι αν έχει, όσα λεφτά κι αν έχει, πάντα θα υπάρχει κάποιος που θα τον ξεπερνά. Ο Φρόυντ παρατήρησε πως όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μεγάλους συγγραφείς όπως ο Ράντγιαρντ Κίπλινγκ, ο Μαρκ Τουέιν και ο Εμίλ Ζολά, μεταξύ άλλων, δεν μπορούμε να αποφύγουμε “την αίσθηση του πόσο μικροί είμαστε σε σχέση με το μεγαλείο τους”

Αυτό που είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσουν οι άνθρωποι είναι η άγνοιά τους σχετικά με αυτούς τους ίδιους

Σε έναν από τους πιο μεγαλοφυείς αφορισμούς του, ο Νίτσε έλεγε πως «Μόνο όταν ο άνθρωπος αποκτήσει τη γνώση όλων των πραγμάτων θα μπορέσει να γνωρίσει τον εαυτό του. Γιατί τα πράγματα δεν είναι παρά τα σύνορα του ανθρώπου».

Η ιδέα αυτή μας λέει ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο δύσκολο και κοπιαστικό από τη γνώση του εαυτού μας, ένα έργο που οδήγησε μυστικούς και ερημίτες να αποτραβηχτούν σε μακρινά μέρη μέσα στην πιο απόλυτη μοναξιά.

Πράγματι, όλη η φιλοσοφία ξεκινάει από την επιγραφή που οι επτά σοφοί έβαλαν στη μετόπη του ναού των Δελφών: ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ.

Είναι μια φιλοδοξία που, όπως σχολίαζε ο Έρασμος, μας οδηγεί να παραδεχτούμε ταπεινά ότι δεν ξέρουμε τίποτα. Σαν το άδειο αγγείο που φιλοδοξεί να γεμίσει- μόνο από αυτήν τη μετριοφροσύνη μπορεί να ξεκινήσει κανείς για να δομήσει την αληθινή σοφία.

Στην ίδια τη Βίβλο βλέπουμε την προειδοποίηση πως «αν δε γνωρίζεις τον εαυτό σου, θα ακολουθήσεις τον δρόμο του κοπαδιού». Γι’ αυτό, το να γνωρίσει κάνεις τον εαυτό του δεν είναι αναγκαστικά μια πράξη εγωκεντρισμού, αλλά ένας έλεγχος των προσωπικών του δυνατοτήτων να χαράξει έναν δρόμο χωρίς να αφήσει τα ίχνη του στις πεπατημένες της ζωής.

Αν καβαλικεύουν ένα άλογο δύο, ο ένας πρέπει να είναι πίσω

Οι ερωτικές σχέσεις είναι γεμάτες από πηγαινέλα και αλλαγές της τύχης. Μπορεί στην αρχή του ειδυλλίου ένα από τα μέλη του ζευγαριού να είναι πιο ερωτευμένο απ’ ό, τι το άλλο και, έναν χρόνο μετά, να είναι περισσότερο το άλλο. Με τον καιρό, η ερωτική ισορροπία μπορεί να αλλάξει και πάλι και να επιστρέψει στην αρχική κατάσταση, κι έτσι να γίνεται διαδοχικά.

Εν πάση περιπτώσει, δεν έχει σημασία ποιος βάζει περισσότερα στη σχέση, εφόσον η ασυμμετρία δεν είναι πολύ μεγάλη.

Υπάρχουν άνθρωποι που είναι ευτυχισμένοι δίνοντας στον άλλο και που τους είναι δύσκολο να παίρνουν, και άνθρωποι στους οποίους συμβαίνει το εντελώς αντίθετο. Ίσως σε αυτό να αναφερόταν ο Σαίξπηρ με την τόσο παραστατική εικόνα του αλόγου και των ιππέων.

Το ερώτημα είναι: υπάρχει άλλος τρόπος για να μοιράζονται οι δυνάμεις σε μια ερωτική σχέση;

Ίσως την πιο φωτεινή απάντηση – κι επίσης παραστατική – την έδωσε ο Αλμπέρ Καμύ με τα λόγια τούτα:

Μην περπατάς μπροστά μου, μπορεί να μη σε ακολουθήσω. Μην περπατάς πίσω μου, μπορεί να μη σε οδηγήσω. Να περπατάς πλάι μου και να είσαι φίλος μου.

Ζούμε περισσότερο άθλια ζωή λόγω της τύχης ή του ίδιου του εαυτού μας

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΟΤΕΡΟΝ ΤΑ ΨΥΧΗΣ
Ή ΤΑ ΣΩΜΑΤΟΣ ΠΑΘΗ ΧΕΙΡΟΝΑ

Ο Όμηρος, αφού παρατήρησε τα θνητά γένη των ζωντανών πλασμάτων και τα συνέκρινε μεταξύ τους ως προς τη ζωή και τις συνήθειές τους, διακήρυξε πως τίποτα δεν είναι το πιο αξιολύπητο από τον άνθρωπο απ’ όλα όσα ανασαίνουν και κινούνται πάνω στη γη, αποδίδοντας στον άνθρωπο το ατυχές πρωτείο στην υπεροχή των κακών.

Εμείς όμως, σαν ν’ αναγνωρίζουμε ότι ο άνθρωπος είναι ο νικητής ως προς την κακοδαιμονία και έχει αναγορευτεί το πιο αξιολύπητο απ’ όλα τα ζωντανά πλάσματα, ας τον συγκρίνουμε με τον εαυτό του, χωρίζοντας το σώμα και την ψυχή, στον αγώνα των ξεχωριστών τους κακοδαιμονιών, έργο όχι ανώφελο αλλά κατ’ εξοχήν αναγκαίο, για να μάθουμε αν ζούμε περισσότερο άθλια ζωή λόγω της τύχης ή του ίδιου του εαυτού μας.

Ενώ, δηλαδή, η αρρώστια αναπτύσσεται στο σώμα από τύχη, η κακία και η φαυλότητα στην ψυχή είναι πρώτα έργο της ίδιας της ψυχής και μετά πάθος της. Δεν έχουμε μικρό όφελος όσο αφορά την ψυχική ηρεμία, αν το χειρότερο είναι ιάσιμο, όντας και ελαφρότερο και λιγότερο έντονο.

Η αλεπού του Αισώπου, όταν μαζί με τη λεοπάρδαλη κρινόταν δικαστικά σχετικά με το ποια από τις δύο ήταν περισσότερο πολύχρωμη, αφού η λεοπάρδαλη είχε δείξει το σώμα της με τη γυαλιστερή επιφάνεια γεμάτη βούλες και ενώ το ξανθό χρώμα της αλεπούς ήταν τραχύ και όχι ευχάριστο στην όψη, “Αν κοιτάξεις μέσα μου δικαστή”, είπε, “θα δεις πως είμαι πιο πολύχρωμη από αυτήν”, δηλώνοντας το ποικιλόμορφο του χαρακτήρα της που αλλάζει πολλές όψεις ανάλογα με την ανάγκη. Ας πούμε λοιπόν και στη δική μας περίπτωση ότι πολλά από τα νοσήματά σου και τα πάθη σου, άνθρωπε, δημιουργεί κατά φυσικό τρόπο το σώμα σου μόνο του, ενώ άλλα προκαλούνται σ’ αυτό απ’ έξω. Αν ανοίξεις τον εαυτό σου από μέσα, θα βρεις, όπως λέει ο Δημόκριτος, “αποθήκευση και συγκέντρωση κάθε λογής και μορφής κακών”, τα οποία δεν εισρέουν απ’ έξω αλλά είναι σαν να έχουν υπόγειες τις πηγές τους και σαν να βγαίνουν από τη γη, τις οποίες κάνει να ξεπηδούν η κακία, που βρίθει και αφθονεί σε πάθη. Αν, ωστόσο, οι αρρώστιες στη σάρκα γίνονται αντιληπτές με το σφυγμό και την ωχρότητα και η παρουσία τους επιβεβαιώνεται με πυρετούς και ξαφνικούς πόνους ενώ τα κακά στην ψυχή ξεφεύγουν από την προσοχή των περισσότερων ανθρώπων, για το λόγο τούτο ακριβώς είναι χειρότερα κακά, αφού στερούν την αντίληψη του πάσχοντος.

Παρ’ ότι ο λογισμός, αν είναι υγιής, αντιλαμβάνεται τις ασθένειες που προσβάλλουν το σώμα, ωστόσο, πάσχοντας και ο ίδιος από αυτά που πάσχει η ψυχή, δεν μπορεί να διαμορφώσει κρίση για τις δικές του παθήσεις, γιατί πάσχει στο μέρος με το οποίο κρίνει· από τις αρρώστιες της ψυχής, επίσης, πρέπει κάποιος να λογαριάζει πρώτη και μεγαλύτερη την άγνοια, που κάνει την ανίατη κακία να συγκατοικεί με τους περισσότερους ανθρώπους, να παραμένει μαζί τους για όλη τους τη ζωή και να πεθαίνει μαζί τους.

Αρχή της απαλλαγής από την αρρώστια είναι η συναίσθηση που οδηγεί το πάσχον μέρος στη χρήση αυτού που θα το βοηθήσει· ο άνθρωπος όμως που, επειδή δεν πιστεύει ότι πάσχει, δεν ξέρει τι χρειάζεται, αρνείται το φάρμακο που θα τον θεραπεύσει, ακόμα κι αν το έχει μαζί του.

Και για τις αρρώστιες του σώματος, δηλαδή, ισχύει ότι χειρότερες είναι κείνες που συνοδεύονται από ανικανότητα ν’ αντιληφθούμε την κατάσταση του σώματος, όπως οι λήθαργοι, οι κεφαλαλγίες, οι επιληψίες και κείνοι ακριβώς οι πυρετοί που, ανεβάζοντας τη φλεγμονή μέχρι παραληρήματος και διαταράσσοντας την αίσθηση, σαν σε μουσικό όργανο, κινούν τις ίσαμε τότε ακίνητες χορδές της καρδιάς.

Για τούτο οι γιατροί επιθυμούν, κατ’ αρχάς, να μην αρρωσταίνει ο άνθρωπος και στη συνέχεια, αν αρρωστήσει, να μην αγνοεί ότι νοσεί, πράγμα που συμβαίνει με όλα τα ψυχικά πάθη. Όταν οι άνθρωποι ενεργούν ανόητα ή ασελγούν ή αδικοπραγούν, δεν πιστεύουν πως σφάλλουν και μερικοί μάλιστα πιστεύουν πως ενεργούν σωστά.

Παρ’ ότι, δηλαδή, κανείς δεν έχει ονομάσει ποτέ τον πυρετό υγεία ούτε τη φθίση ευεξία ούτε την ποδάγρα ταχυποδία ούτε την ωχρότητα κοκκινάδα, ωστόσο πολλοί ονομάζουν την οξυθυμία ανδρεία και τον έρωτα φιλία και τον φθόνο άμιλλα και τη δειλία ασφάλεια.

Ακόμα, ενώ οι άρρωστοι στο σώμα φωνάζουν γιατρό (αφού αντιλαμβάνονται ποιον χρειάζονται για τις παθήσεις τους), ωστόσο, εκείνοι που είναι άρρωστοι στην ψυχή αποφεύγουν τους φιλοσόφους, γιατί πιστεύουν πως πράττουν σωστά σε κείνα ακριβώς τα ζητήματα που σφάλλουν.

Γεγονός είναι πως, αν ακολουθήσουμε την παραπάνω συλλογιστική, υποστηρίζουμε πως η ελαττωματική όραση είναι ελαφρότερη από τη μανία και η ποδάγρα από τη φρενίτιδα.

Ο άνθρωπος, δηλαδή, που είναι άρρωστος στο σώμα το καταλαβαίνει και φωνάζει να του φέρουν το γιατρό, και, όταν έρθει, τον αφήνει να του αλείψει τα μάτια ή να του ανοίξει τις φλέβες.

Πράγματι, αυτός που είναι άρρωστος στο σώμα υποχωρεί αμέσως και πηγαίνει στο κρεβάτι και μένει ήσυχος όσο κρατάει η θεραπεία του, ενώ, αν τύχει, όταν του ανεβαίνει ο πυρετός, να τινάζεται λίγο και να κουνιέται εδώ κι εκεί, κάποιος από αυτούς που κάθονται κοντά του του λέει μαλακά:

Μείνε, δύστυχε, ακίνητος στο στρώμα σου, (ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ)

κι έτσι τον σταματάει και τον εμποδίζει· εκείνοι όμως που πάσχουν από αρρώστιες της ψυχής τότε είναι πιο δραστήριοι, τότε ησυχάζουν λιγότερο.

Οι παρορμήσεις, δηλαδή, είναι η αρχή των πράξεων, και οι ανώμαλες καταστάσεις της ψυχής είναι σφοδρές παρορμήσεις. Για τούτο δεν αφήνουν την ψυχή να ησυχάσει, αλλά ακριβώς την ώρα που ο άνθρωπος χρειάζεται περισσότερο από ποτέ ανάπαυση, σιωπή και χαλάρωση, τότε οι κρίσεις του θυμού, της φιλονικίας, του έρωτα και της λύπης τον τραβούν στο ύπαιθρο και τον γυμνώνουν, και εξαναγκάζεται να κάνει πολλές ανομίες και να λέει πράγματα ανάρμοστα για την περίσταση.

Όπως, λοιπόν, η καταιγίδα που εμποδίζει τον ναυτικό να μπει στο λιμάνι είναι πιο επικίνδυνη από κείνη που δεν του επιτρέπει να αποπλεύσει, έτσι πιο επικίνδυνες είναι οι καταιγίδες της ψυχής που δεν επιτρέπουν στον άνθρωπο να καταστείλει ή να γαληνέψει τον ταραγμένο του λογισμό· αντίθετα, ακυβέρνητος και ανερμάτιστος, σε ταραχή και άσκοπη περιπλάνηση, λοξοδρομώντας και χάνοντας την πορεία του μέσα στη παραφορά του, πέφτει σε φοβερό ναυάγιο και καταστρέφει τη ζωή του. Επομένως, και για τον λόγο τούτο επίσης είναι χειρότερο να νοσούν οι άνθρωποι στην ψυχή παρά στο σώμα· οι δεύτεροι μόνο πάσχουν, ενώ οι πρώτοι και πάσχουν και κάνουν κακό.

Τι χρειάζεται όμως να μιλάω για το πλήθος των παθών της ψυχής; Η παρούσα κατάσταση το θυμίζει από μόνη της.

Βλέπετε το τεράστιο αυτό και ανόμοιο πλήθος που σπρώχνεται και πάει και έρχεται μέσα σε σύγχυση γύρω από το βήμα και την αγορά;

Οι άνθρωποι αυτοί συγκεντρώθηκαν όχι για να θυσιάσουν στους θεούς της πατρίδας τους ούτε για να πάρουν μέρος ο ένας στις οικογενειακές τελετές του άλλου ούτε να φέρουν στον Ασκραίο Δία τους πρώτους καρπούς από τις Λυδικές σοδειές ούτε να τελέσουν προς τιμήν του Διόνυσου τη μυστική γιορτή του σε ιερές νύχτες με κοινά όργια, αλλά είναι σαν να καταλαμβάνεται η Ασία από ετήσια επιδημία που τους κάνει να συγκεντρώνονται εδώ σε καθορισμένους χρόνους για μηνύσεις και δίκες, ενώ το πλήθος, σαν ποτάμια που συρρέουν, κατακλύζει αυτήν εδώ την αγορά και κοχλάζει από μανία και φτιάχνει την αγριεμένη δίνη “εκείνων που παθαίνουν και κείνων που σκοτώνουν”.

Ποιοι πυρετοί ή ποιες θέρμες προκάλεσαν τούτο;

Ποιες αποφράξεις ή βίαιες εισβολές αίματος ή δυσκρασία θερμότητας ή ξεχείλισμα υγρών;

Αν εξετάσεις κάθε δικαστική υπόθεση σαν να ήταν άνθρωπος, για ν’ ανακαλύψεις τι τη γέννησε και από που προήλθε, θα βρεις πως πεισματική οργή γέννησε τη μια, έξαλλη φιλοδοξία την άλλη, την τρίτη άδικη επιθυμία…

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, ΗΘΙΚΑ

Τι έκαναν οι αρχαίοι Αθηναίοι στους επικίνδυνους πολιτικούς

Στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία όταν κάποιος πολίτης αποκτούσε μεγάλη πολιτική δύναμη και γινόταν επικίνδυνος για την ίδια την λειτουργία του πολιτεύματος, τότε υπήρχε η τιμωρία του...

Συγκεκριμένα, στα χρόνια εκείνα, για κάθε επικίνδυνο πολιτικό υπήρχε η τιμωρία του οστρακισμού ή του εξοστρακισμού. Της εξορίας δηλαδή για 10 έτη.

Από το 488 π.Χ. και έπειτα, και ύστερα από μια πολύ προγραμματισμένη διαδικασία που απέκλειε την απόφαση «εν βρασμώ», οι Αθηναίοι μαζεύονταν στη συνεδρίαση Εκκλησία του Δήμου. Έπαιρναν τα όστρακα πάνω στα οποία έγραφαν το όνομα εκείνου που ήθελαν να εξοριστεί. Για να εξοριστεί κάποιος θα έπρεπε το όνομά του να αναγράφεται σε 6.000 όστρακα και πάνω. Ο Πλούταρχος από την άλλη, αναφέρει πως για να ισχύσει η ψηφοφορία έπρεπε να υπάρχουν τουλάχιστον 6.000 όστρακα και εξοριζόταν όποιος είχε τα περισσότερα.

Ο εξοστρακισμένος έπρεπε να εγκαταλείψει την πόλη για δέκα χρόνια, όμως η περιουσία του παρέμενε άθικτη και δεν έχανε τα πολιτικά του δικαιώματα. Όμως, δεν μπορούσε να επηρεάσει το πολίτευμα και το πολιτικό σώμα. μερικοί από τους πολιτικούς που εξοστρακίστηκαν ήταν ο Κίμων, ο Αριστείδης και ο Θεμιστοκλής.

Βέβαια, σε κάθε πολίτευμα και σε οποιαδήποτε στιγμή της ιστορίας, ο άνθρωπος βρίσκει τρόπο να εκμεταλλευτεί τον νόμο. Οπότε από ένα σημείο και μετά, κάθε παράταξη εκμεταλλευόταν τον θεσμό του οστρακισμού για να απομακρύνει πολιτικούς αντιπάλους από την πόλη. Κάτι τέτοιο έφερε και το τέλος του θεσμού, όταν ο Αλκιβιάδης συμμάχησε με τον Νικία ώστε οι οπαδοί τους να εξορίσουν τον Υπέρβολο.

Πολλοί γύρισαν νωρίτερα από τα δέκα χρόνια, ενώ κάποιοι κλήθηκαν να επιστρέψουν σε καιρό ανάγκης. Ο θεσμός κράτησε συνολικά για έναν αιώνα, με την έννοια του εξοστρακισμού να αλλάζει με την πάροδο του χρόνου και να μην έχει σήμερα απαραίτητα πολιτική χροιά.

Το μέλλον της ανθρωπότητας στο Διάστημα

Η ανθρωπότητα ονειρεύεται πώς θα ήταν να αποικίσει σε άλλους πλανήτες, ειδικά από τη στιγμή που η εξερεύνηση του διαστήματος αποκτά δυναμική. Ωστόσο, ένας επιστήμονας υποστηρίζει ότι αν τα πράγματα δεν πάνε καλά, οι κάτοικοι της αποικίας μπορεί να γίνουν «κανίβαλοι»

Η ιδέα της ίδρυσης αποικιών σε άλλους πλανήτες ή φεγγαριών άλλων πλανητών κατέχει ιδιαίτερη θέση μεταξύ των μελετών που πραγματοποιούνται στον τομέα του διαστήματος. Σε αυτήν την περίοδο που τα οχήματα εξερεύνησης μας περιφέρονται στον Άρη, πολλοί άνθρωποι σκέφτονται, «Πότε θα έρθει η σειρά των ανθρώπων;».

Αν και η ιδέα της δημιουργίας αποικιών και οικοτόπων έξω από τη Γη ακούγεται συναρπαστική, ο Charles Cockell, καθηγητής αστροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, επισημαίνει ότι οι αποικίες μπορεί να έχουν κάποιες τρομακτικές συνέπειες.

«Πρέπει να ληφθούν όλες οι προφυλάξεις»

Μιλώντας στον οργανισμό ΜΜΕ Metro, ο Cockell τονίζει ένα θέμα στο οποίο εφιστούν την προσοχή και οι ειδικοί. Δηλώνοντας ότι είναι δυνατό να εμφανιστεί «έλλειψη τροφής» σε αποικίες που έχουν δημιουργηθεί στο διάστημα, ο Cockell δηλώνει ότι εάν οι μελέτες για τη γεωργία δεν αποφέρουν αποτελέσματα και εάν δεν μπορούν να σταλούν επιπλέον συμπληρώματα διατροφής από τη Γη, οι κάτοικοι της αποικίας μπορεί να εισέλθουν στο μονοπάτι. του κανιβαλισμού.

Ως παράδειγμα, ο Cockell αναφέρει τον Sir John Franklin και το πλήρωμά του που το 1845 εξερεύνησαν τον Αρκτικό Ωκεανό για να βρουν το Βορειοδυτικό Πέρασμα και αργότερα εξαφανίστηκαν και έγιναν κανιβαλιστές όταν το φαγητό τους τελείωσε παρά την τεχνολογία αιχμής τους. Υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι που ζουν σε διαστημικές αποικίες μπορούν επίσης να προβούν σε μια τέτοια ενέργεια όταν έχουν εξαντληθεί όλες οι θεραπείες.

Δηλώνοντας ότι κάθε πιθανότητα θα πρέπει να εξεταστεί και θα πρέπει να ληφθούν προφυλάξεις πριν αποικιστεί η Σελήνη, ο Άρης ή το φεγγάρι του Δία Callisto, είπε ο Cockell: «Εάν πρόκειται να αφήσετε 20 ανθρώπους σε ένα θανατηφόρο περιβάλλον εκατοντάδες εκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη, καλύτερα να ληφθούν υπόψη όλες οι πιθανότητες και να παρθούν προφυλάξεις. Γιατί αν τα πράγματα δεν πάνε καλά, μπορεί να αντιμετωπίσετε μια σκοτεινή εικόνα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

3.2. Η μνημειακή αρχιτεκτονική της αρχαϊκής εποχής

3.2.1. Η ανάπτυξη του δωρικού ρυθμού στην ηπειρωτική Ελλάδα και στις δυτικές αποικίες

Ήδη από το τέλος του 7ου και τις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ. έγινε συνήθεια τα περισσότερα μεγάλα μνημειακά κτήρια, και ιδιαίτερα οι ναοί, να κατασκευάζονται εξ ολοκλήρου από πέτρα. Η ανάπτυξη της λίθινης αρχιτεκτονικής σε μεγάλη κλίμακα ήταν ένα σημαντικό τεχνικό επίτευγμα, που οι Έλληνες το συνέδεσαν με τη δράση δύο αδελφών, του Τροφωνίου και του Αγαμήδη, γιων του Εργίνου, βασιλιά του Ορχομενού της Βοιωτίας. Πρόκειται για δύο πρόσωπα που μπορούμε να πούμε ότι τοποθετούνται ανάμεσα στην ιστορία και τον μύθο, αφού ειδικά ο Τροφώνιος λατρευόταν ως ήρωας στη Λεβάδεια (Λιβαδιά), όπου υπήρχε και μαντείο του. Στους δύο αδελφούς αποδιδόταν από παλιά η κατασκευή του πρώτου λίθινου ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς, όπως φαίνεται από τον ομηρικό ύμνο στον Απόλλωνα που γράφτηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. (Ύμνος στον Απόλλωνα 294-299):

«Έτσι μίλησε και έβαλε τα θεμέλια ο Φοίβος Απόλλων, πλατιά και με πολύ μεγάλο μήκος· αμέσως τότε τοποθέτησαν πάνω τους λίθινο κατώφλι ο Τροφώνιος και ο Αγαμήδης, οι γιοι του Εργίνου, αγαπητοί στους αθάνατους θεούς. Επάνω εκεί άνθρωποι πάμπολλοι έχτισαν ναό με πέτρες λαξευτές, να μείνει και να τον υμνούν για πάντα.»

Τις μυθολογικές παραδόσεις σχετικά με τον Τροφώνιο και τον Αγαμήδη μάς τις μεταφέρει ο περιηγητής Παυσανίας (Ελλάδος περιήγησις 9.37.5-6,10.5.13):

«Πήρε [ο Εργίνος], σύμφωνα με το χρησμό, νεαρή γυναίκα και είχε από αυτή γιους τον Τροφώνιο και τον Αγαμήδη. Ο Τροφώνιος όμως λένε πως ήταν γιος του Απόλλωνα και όχι του Εργίνου, πράγμα που και εγώ προσωπικά το δέχομαι και όποιος πήγε για χρησμό στον Τροφώνιο [δηλαδή στο μαντείο του στη Λεβάδεια]. Λένε πως αυτοί, όταν μεγάλωσαν, έγιναν δεινοί στο να κάνουν ιερά θεών και ανάκτορα ανθρώπων· έχτισαν και το ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς και το θησαυροφυλάκιο του Υριέα [βασιλιά της Υρίας, πόλης ανάμεσα στην Τανάγρα και τη Θήβα]. Στο θησαυροφυλάκιο έβαλαν έναν από τους λίθους κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να μπορούν αυτοί να τον αφαιρούν απ᾽ έξω· έτσι αυτοί έπαιρναν κάθε φορά ένα μέρος από τους θησαυρούς που ο Υριεύς έβαζε μέσα. Ο Υριεύς έμεινε άναυδος βλέποντας τις κλειδωνιές και τις σφραγίδες άθικτες, ενώ οι θησαυροί διαρκώς ελαττώνονταν· έστησε λοιπόν πάνω από τα δοχεία, μέσα στα οποία είχε το ασήμι και το χρυσάφι του, παγίδες ή άλλες κατασκευές, με σκοπό να πιάσει όποιον μπει μέσα και αγγίξει τους θησαυρούς. Μπήκε ο Αγαμήδης και πιάστηκε· ο Τροφώνιος όμως του έκοψε το κεφάλι για να μην τον βασανίσουν όταν ξημερώσει και αποκαλυφθεί πως μετείχε και ο ίδιος στην τολμηρή επιχείρηση. Τον Τροφώνιο άνοιξε η γη και τον κατάπιε εκεί που είναι ο λεγόμενος λάκκος του Αγαμήδη, στο άλσος της Λεβάδειας, και μια στήλη κοντά στο λάκκο.

Τον τέταρτο ναό [του Απόλλωνα στους Δελφούς] τον έχτισαν ο Τροφώνιος και ο Αγαμήδης· αναφέρεται πως ο ναός αυτός ήταν λίθινος. Καταστράφηκε από φωτιά όταν στην Αθήνα επώνυμος άρχοντας ήταν ο Ερξικλείδης, κατά το πρώτο έτος της 58ης Ολυμπιάδας, κατά την οποία νίκησε ο Διόγνητος από τον Κρότωνα [το 548 π.Χ.].»

Οι τρεις πρώτοι ναοί του Απόλλωνα που αναφέρει ο Παυσανίας ανήκουν αναμφίβολα στη σφαίρα του μύθου: σύμφωνα με την παράδοση, ο πρώτος ήταν κατασκευασμένος από κλαδιά Δάφνης φερμένα από τα Τέμπη, ο δεύτερος από κερί μελισσών και φτερά, και ο τρίτος από χαλκό. Ο λίθινος ναός του Απόλλωνα, όμως, που αποδιδόταν στον Τροφώνιο και τον Αγαμήδη πρέπει να ήταν υπαρκτό κτίσμα και πιστεύεται γενικά ότι χτίστηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. Το γεγονός ότι η ανέγερσή του συνδέθηκε με πρόσωπα που η δράση τους τοποθετείται στο μυθικό παρελθόν (όπως και η δημιουργία των πρώτων λίθινων αγαλμάτων είχε συνδεθεί με τον μυθικό τεχνίτη Δαίδαλο) δείχνει ότι οι Έλληνες των μεταγενέστερων χρόνων δεν διέθεταν πάντα σαφείς πληροφορίες για την τέχνη και τα μνημεία των πρώιμων αρχαϊκών χρόνων.

Στην πραγματικότητα, η λίθινη μνημειακή αρχιτεκτονική είναι μεταφορά στον λίθο της παλαιότερης αρχιτεκτονικής που χρησιμοποιούσε ελαφρύτερα υλικά, το ξύλο και τον πηλό. Αυτή την αρχιτεκτονική την είδαμε στον ναό του Θέρμου. Η αλλαγή άρχισε να συντελείται στο τέλος του 7ου αιώνα π.Χ. Η λίθινη αρχιτεκτονική επικράτησε σχετικά γρήγορα στη διάρκεια του 6ου αιώνα και έκανε τα μνημειακά κτήρια (και ειδικότερα τους ναούς) πολύ ανθεκτικότερα στον χρόνο. Υπάρχει όμως ένα τουλάχιστον παράδειγμα ναού στον οποίο η αντικατάσταση του ξύλου από τον λίθο ήταν βαθμιαία και κράτησε αιώνες: ο ναός της Ήρας στην Ολυμπία, που χρονολογείται στο τέλος του 7ου ή στις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ. Φαίνεται πως ο ναός ήταν αρχικά αφιερωμένος στον Δία και συνδέθηκε με τη λατρεία της Ήρας μετά την κατασκευή του νέου ναού του Δία τον 5ο αιώνα π.Χ. Ο ναός της Ήρας στην Ολυμπία ήταν ένας από τους μεγαλύτερους της εποχής του στην Ελλάδα (εξωτερικές διαστάσεις: 18,75 m χ 50 m). Το κυρίως κτίσμα αποτελούνταν από μια μεγάλη μακρόστενη αίθουσα (τον σηκό) με είσοδο από την ανατολική στενή πλευρά, όπου υπήρχε πρόδομος με δύο κίονες ανάμεσα σε παραστάδες, ενώ στα δυτικά οπισθόδομος που είχε όμοια διαμόρφωση με τον πρόδομο. Ο σηκός είχε εσωτερικά δύο σειρές από ξύλινους κίονες σε δύο επίπεδα· κάθε δεύτερος κίονας ενωνόταν με τον τοίχο του σηκού με ένα εγκάρσιο τοιχίο, σχηματίζοντας μια σειρά από κόγχες. Για την κατασκευή των τοίχων είχαν χρησιμοποιηθεί στο κάτω μέρος μεγάλοι ορθογώνιοι πωρόλιθοι και πιο πάνω ωμές πλίνθοι με ξυλοδεσιές. Ολόκληρη η ανωδομή και η στέγη ήταν από ξύλο και διακοσμούνταν εξωτερικά με ψημένες πήλινες πλάκες. Οι κίονες του πτερού που περιέβαλλαν το κτίσμα εξωτερικά (έξι στις στενές και δεκαέξι στις μακρές πλευρές) ήταν αρχικά ξύλινοι και, καθώς σάπιζαν, τους αντικαθιστούσαν με λίθινους. Έτσι, οι κίονες του Ηραίου της Ολυμπίας δεν είναι όμοιοι μεταξύ τους (στην κάτοψη, διακρίνεται ότι έχουν διαφορετικό πάχος). Αυτό μας δίνει μια εικόνα της εξέλιξης του δωρικού κίονα. Όταν ο περιηγητής Παυσανίας επισκέφθηκε το ιερό της Ολυμπίας στα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ., εφτάμισι αιώνες μετά την κατασκευή του, ένας από τους δύο κίονες του οπισθόδομου ήταν ακόμη ξύλινος.

Από το πρώτο μισό του 6ου αιώνα π.Χ. έχουν σωθεί λίθινοι ναοί, που μας δίνουν μια εικόνα της μνημειακής αρχιτεκτονικής. Ένα από τα παλαιότερα παραδείγματα είναι ο μεγάλος δωρικός ναός από πωρόλιθο των χρόνων 590-580 π.Χ., αφιερωμένος στην Άρτεμη, που ανακαλύφθηκε και ανασκάφηκε στην αρχαία πόλη της Κέρκυρας (λίγο νοτιότερα από τη σημερινή) στις αρχές του 20ού αιώνα. Η Κέρκυρα ήταν αποικία των Κορινθίων και ο αρχαϊκός ναός της Άρτεμης έχει στοιχεία που μαρτυρούν την επίδραση της κορινθιακής αρχιτεκτονικής. Ο ναός είναι περίπτερος (οκτώ κίονες στις στενές και δεκαεπτά στις μακρές πλευρές· εξωτερικές διαστάσεις 22,40 m x 47,20 m) και έχει σηκό, πρόναο και οπισθόδομο. Στο εσωτερικό του σηκού υπάρχουν δύο σειρές από κίονες σε δύο επίπεδα, όπως στο Ηραίο της Ολυμπίας. Πολύ σημαντικός είναι ο γλυπτός διάκοσμος και ιδιαίτερα τα ανάγλυφα του δυτικού αετώματος, για τα οποία θα μιλήσουμε πιο κάτω. Παρόμοιοι μεγάλοι λίθινοι ναοί υπήρχαν ήδη πριν από τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. στη μητρόπολη της Κέρκυρας, την Κόρινθο, αλλά σώζονται μόνο λίγα λείψανά τους. Καλύτερα διατηρούνται οι αρχαϊκοί δωρικοί ναοί που χτίστηκαν στις πλούσιες ελληνικές αποικίες της Σικελίας (στις Συρακούσες, τον Ακράγαντα και τον Σελινούντα) και της Κάτω Ιταλίας (στην Ποσειδωνία)· οι παλαιότεροι χρονολογούνται γύρω στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: ΙI. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

9.11. Οι ελαφροί ας με λέγουν ελαφρό

Ο Διογένης από τη Σινώπη του Πόντου, ο Κράτης από τη Θήβα, ο Δημώναξ από την Κύπρο, ο Περεγρίνος και άλλοι ογδόντα γνωστοί Κυνικοί δεν κέρδισαν κάποια περίοπτη θέση στις ιστορίες της φιλοσοφίας. Ο Αριστοτέλης δεν καταδέχεται να κατονομάσει τον Διογένη, χαρίζοντάς του μόνο μια αναφορά με τη λέξη «κύων». Ποτέ οι μεγάλοι φιλόσοφοι από την εποχή τους έως σήμερα δεν τους αντιμετώπισαν ευθέως ως συνομιλητές στα μεγάλα φιλοσοφικά ερωτήματα της μεταφυσικής, της κοσμολογίας, της γνωσιολογίας.

Και όμως η φιλοσοφική στάση τους είναι παρούσα σε όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας. «Και ποιος δεν έχει ακούσει για τον σκύλο από τη Σινώπη;» ρωτούσε το 380 μ.Χ. ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, ζώντας αποσυρμένος στην Καππαδοκία, όχι μακριά από τη γενέθλια πόλη του Διογένη. Ο Κυνισμός επηρέασε τη διαμόρφωση της στωικής φιλοσοφίας, πέρασε σε λογοτεχνικά είδη όπως η «διατριβή» και η σάτιρα, και δεν άφησε ανεπηρέαστο τον χριστιανισμό. Αποτελεί, κατά παράδοξο τρόπο, τη σωκρατική κληρονομιά, όπως εμμέσως παραδέχθηκε και ο Πλάτων αποκαλώντας τον Διογένη «έναν τρελαμένο Σωκράτη». Η μορφή του Διογένη πρόβαλε σαν μια σύνθεση ασκητισμού και αναίδειας - σαν ένας νέος Σωκράτης.

Οι Κυνικοί έδειξαν ότι η σχέση του ανθρώπου με την αλήθεια, ή έστω με την προσωπική του αλήθεια, είναι κατόρθωμα ατομικό, ενίοτε και μοναχικό - αν και το πετυχαίνει ανάμεσα στους άλλους ανθρώπους. Υπήρξαν Κυνικοί που, δυναμωμένοι με την άσκηση, διακινδύνευσαν την προσωπική τους υπόληψη, παραβαίνοντας κανόνες κοινωνικούς. Όλα αυτά τα έκαναν, για να φέρουν τον καθένα αντιμέτωπο με την ανθρώπινη φύση του, απογυμνωμένο από τις ευκολίες αλλά και τις δυσκολίες της καθημερινότητας, του πολιτισμού. Άλλοι τούς είπαν φιλοσόφους, άλλοι τρελούς. Αυτοί απλώς επιδίωξαν να ταρακουνήσουν την αυταρέσκεια, την αυτοϊκανοποίηση όσων κατείχαν (ή νόμιζαν ότι κατείχαν) κάτι: οι πλούσιοι και οι ισχυροί το χρήμα και την κοινωνική καταξίωση, οι φιλόσοφοι τη γνώση, κάθε άνθρωπος τη βολή του.

Κανένας, ειδικά ο άνθρωπος που θέλει να νιώθει ασφάλεια (κοινωνική, πολιτική, συναισθηματική ή όποια άλλη) και επενδύει σε αυτήν, δεν θέλει δίπλα του κάποιον που διαρκώς να τον πειράζει, όχι απλώς να αμφισβητεί ή να κλονίζει τις χρόνιες πεποιθήσεις του αλλά να φέρεται προς αυτές σαν να είναι χρόνιες ασθένειες που επείγει η θεραπεία τους. Κανένας ίσως δεν θέλει δίπλα του έναν αναρχικό που κοροϊδεύει τις βεβαιότητες των άλλων και ποδοπατεί την υπεροψία τους (με κίνδυνο, βέβαια, να κατηγορηθεί και ο ίδιος για οίηση).

Οι Κυνικοί, αντίθετα από τις άλλες Σχολές, πίστεψαν ότι, για να φιλοσοφήσει κανείς, οφείλει να καταλάβει ότι η ζωή μέσα στον ανθρώπινο πολιτισμό είναι γεμάτη ασυνέπειες, αν συγκριθεί με τη φυσική ζωή. Γι᾽ αυτό προχώρησαν στη συνολική ρήξη με τον κόσμο των κοινωνικών συμβάσεων: τον απέρριψαν ολοκληρωτικά ως αντίθετο προς την ανθρώπινη φύση. Ωστόσο, δεν είχαν σκοπό ούτε προσπάθησαν να αναμορφώσουν την κοινωνική ή την πολιτική ζωή. Αρκέστηκαν συχνά σε έναν επιδεικτικό ασκητισμό, κάποτε μάλιστα στις αυλές και στους κύκλους των πλουσίων.

Η αναφορά στον Διογένη, η πίστη στο παράδειγμά του, στον τρόπο ζωής του και στις φιλοσοφικές αρχές του κράτησαν τους Κυνικούς για αιώνες, παρόλο που δεν συγκρότησαν ποτέ σχολή ούτε έδωσαν τόση σημασία στο να θεμελιώσουν με αυστηρά φιλοσοφικό τρόπο τις απόψεις τους. Τους άρεσε να πλάθουν ιστορίες για τον Διογένη, συναξάρια θαυμαστών πράξεων, αγιογραφικές επινοήσεις της παράδοσης. Ιστορίες σαν κι αυτή που μόλις τελείωσε.