Ecce Homo (Ιδε ο Ανθρωπος)

Το “Ecce Homo” είναι το τελευταίο αυθεντικό έργο του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου, πριν την επιδείνωση των ψυχικών του διαταραχών. Γραμμένο το 1888 (παρότι δεν εκδόθηκε πριν το 1908), αποτελεί κατά κάποιο τρόπο τον προσωπικό απολογισμό του Νίτσε για το έργο του. Οι θέσεις του (και ο ίδιος) είχαν πλέον ωριμάσει και μέσα σε 150 σελίδες γνωρίζει κανείς όλες τις θεμελιώδεις αρχές που απαρτίζουν τη γενικότερη φιλοσοφία του, αλλά και τη προσωπική κριτική του πάνω στα έργα του.
 

Ο Φρίντριχ είναι μία ιδιάζουσα περίπτωση, δεν είναι ο τυπικός στοχαστής. Όποιος όμως είναι αρκετά ώριμος και υπομονετικός μαζί του, όποιος δύναται να παραβλέψει την αγνή αυταρέσκειά του και τον ειλικρινή -στα όρια της παιδικότητας- εγωισμό του, μπορεί πραγματικά να βρει θησαυρούς. 
 

Κι αυτό επειδή αποτέλεσε έναν από τους μεγαλύτερους δασκάλους της (κατά πολλούς, συμπεριλαμβανομένου του Χάιντεγκερ) συμαντικότερης ιδιότητας και τάσης της ανθρώπινης ύπαρξης – της Υπέρβασης. Κηρύττει τον Υπεράνθρωπο και μας καλεί όλους στον αγώνα της ανάδειξής του΄ έναν αγώνα δύσκολο, ανηφορικό, πάνω σε “χιονισμένα όρη” όπως λέει ο ίδιος, αλλά κι έναν αγώνα ουσιαστικό κι απόλυτα έλλογο. 

Έναν αγώνα για να “γίνει κανείς αυτό που είναι.” 
 

Ξεκινώντας με έναν Επίλογο

Ο πρόλογος του συγκεκριμένου έργου μοιάζει περισσότερο με επίλογο, παρά με εισαγωγή. Θαρρεί κανείς πως είναι ένας περιληπτικός απολογισμός του Νίτσε για τη ζωή και το έργο του, ίσως μία τελευταία αποχαιρετιστήρια κουβέντα στους “λιγοστούς αληθινούς αναγνώστες” του. 

“Πόση αλήθεια αντέχει ένα πνεύμα, πόση αλήθεια τολμά; Αυτό γινόταν για μένα ολοένα περισσότερο το κριτήριο των αξιών. Η πλάνη (- η πίστη στο ιδεώδες) δεν είναι τυφλότητα, η πλάνη είναι δειλία” 

Σε αυτόν τον πρόλογο ο Φρίντριχ παρουσιάζει ταυτόχρονα το δικό του προσωπικό “είναι”, και το “είναι” του Υπερανθρώπου που κήρυξε ο Ζαρατούστρα (ο ίδιος δεν βλέπει κάποιον διαχωρισμό ανάμεσα στα δύο). Εδώ βρίσκουμε τις ιδιαίτερες πτυχές αυτής της θαρραλέας και ανώτερης φύσης, σφίγγουμε στην αγκαλιά μας τον Υπεράνθρωπο. 
 

Αυτός ο ανώτερος άνθρωπος είναι μαθητής του Διονύσου και προτιμάει τον ρόλο του γελαστού σάτυρου, παρά αυτόν του Θεού. Το ανώτερο “θέλω” του, το πιο φωτεινό αστέρι που κυνηγάει στους πιο υψηλούς λόφους, ο ύψιστος στόχος του, είναι η Αλήθεια – μία αλήθεια πέρα για πέρα υποκειμενική και προσωπική, απομακρυσμένη από την υποκρισία και από τα προσωπεία της αντικειμενικότητας. Η αλήθεια του εσωτερικού “εγώ”, μία αλήθεια βαριά, πολύ βαριά, που ελάχιστοι έχουν τις ψυχικές δυνάμεις να κουβαλούν στις πλάτες τους. 

Η Αλήθεια του να είσαι ο εαυτός σου. 

 

Μία καλύτερη γνωριμία με τον Υπεράνθρωπο

Στη συνέχεια, ο Νίτσε φροντίζει να μας γνωρίσει ακόμα καλύτερα με τον Υπεράνθρωπό του. Φτάνουμε πέρα από τις συστάσεις και μπορούμε να νιώσουμε τον χτύπο της καρδιάς του. 

“Χρειάζομαι όμως τη μοναξιά, δηλαδή την ανάρρωση, την επιστροφή στον εαυτό μου, την πνοή ενός ελεύθερου, ελαφρού, παιχνιδιάρικου αέρα…” 

Οι αρετές του είναι πολλές, στροβιλίζονται όμως σαν ηλεκτρόνια γύρω έναν πυρήνα, πλαισιώνουν ένα βαθύτερο και ουσιαστικότερο “θέλω”: αυτό είναι η θέληση για ζωή, η θέληση για μία ανώτερη υγεία, μία εξέχουσα χαρά, απόλυτα αντιταγμένη προς τη φύση του παρακμιακού (decadence). Είναι η θέληση να ζει κανείς σε συνάρτηση με την ενδογενή κι αυθεντική αλήθεια του, η επιλογή του ουσιαστικού στοχασμού έναντι των παιχνιδιών της διαλεκτικής και η εκπληκτική ικανότητα να αντιστρέφει τις προοπτικές, να πράττει τη περίφημη “επαναξιολόγηση των αξιών”, να μην προσαρμόζεται στη ζωή, αλλά να έχει τη δύναμη να τη προσαρμόσει στα “θέλω” του (παρότι είναι ικανός να της πει το μεγαλύτερο “Ναι”), καθοδηγούμενος και εμπνευσμένος από τον πιο υγιή εγωισμό. 
 

Ιδού μία περιγραφή του ίδιου του Νίτσε, που προφανώς είναι απόλυτα κατατοπιστική: 

“Και τι είναι αυτό που μας επιτρέπει να αναγνωρίζουμε ποιος είναι καλοσυγκροτημένος; Το ότι ένας καλοσυγκροτημένος άνθρωπος αρέσει στις αισθήσεις μας, το ότι είναι καμωμένος από ξύλο σκληρό, λεπτό και συνάμα αρωματικό. Του αρέσει μόνον ό,τι είναι καλό γι’ αυτόν΄ η απόλαυσή του, η ευχαρίστησή του παύουν τη στιγμή που ξεπερνιέται το μέτρο αυτού που είναι καλό γι’ αυτόν. Επινοεί μόνος του τα θεραπευτικά μέσα ενάντια σε καθετί βλαβερό, εκμεταλλεύεται προς όφελος του τα τυχαία κακά΄ ό,τι δεν τον σκοτώνει, τον κάνει πιο δυνατό. Ενστικτωδώς, βγάζει απ’ ό,τι βλέπει, ακούει και βιώνει, το δικό του άθροισμα: είναι μια αρχή επιλογής, περιφρονεί πολλά πράγματα. Βρίσκεται πάντα στη δική του συντροφιά, άσχετα από το αν συναναστρέφεται βιβλία, ανθρώπους ή τοπία: με την επιλογή του τιμά αυτό που διαλέγει, αυτό το οποίο δέχεται, αυτό το οποίο εμπιστεύεται. Αντιδρά αργά σ’ όλα τα είδη δελεασμών, με εκείνη την άργητα με την οποία τον έχει προικίσει η μακρόχρονη επιφυλακτικότητα και η ηθελημένη περηφάνια: εξετάζει το δέλεαρ που τον πλησιάζει, απέχει πολύ από το να προτρέξει για να το συναντήσει. Δεν πιστεύει ούτε στην “κακοτυχία”, ούτε στην “ενοχή”: ξέρει να αντιμετωπίζει τον εαυτό του και τους άλλους, ξέρει να ξεχνά – είναι αρκετά δυνατός ώστε όλα να στρέφονται αναγκαστικά προς όφελός του. – Έτσι λοιπόν, είμαι το αντίθετο ενός παρακμιακού: γιατί μόλις περιέγραψα τον εαυτό μου.”

“Γιατί ξέρω γενικά μερικά πράγματα περισσότερο από τους άλλους; Γιατί είμαι γενικά πιο έξυπνος; Ποτέ δεν σκέφτηκα πάνω σε ζητήματα που δεν υπάρχουν – δεν σπατάλησα τον εαυτό μου”. 

Η ανάδειξη της φυσιολογίας και ο τελικός απολογισμός 

Ο Νίτσε σε αυτό το έργο εξυμνεί τη φυσιολογία ως ανώτατη τέχνη και επιστήμη. Τονίζει πόσο οι άνθρωποι έχουν αποτραβήξει τη προσοχή τους από τις ουσιαστικές πτυχές της ζωής, από τους θεμελιώδεις πυλώνες της καθημερινότητας, όπως τη διατροφή και τον τόπο διαμονής, και φροντίζει να ασκήσει δριμύτατη κριτική σε καταστροφικές συνήθειες, όπως το αλκοόλ. Κύριος στόχος του αφοριστικού του λόγου είναι η ρουτίνα και ο μέσος άνθρωπος της Γερμανίας, στην οποία κι επιτίθεται σχεδόν από κάθε πλευρά με τρομερούς χαρακτηρισμούς. 

 

Η αλήθεια είναι πως οι προσταγές του φτάνουν πολλές φορές το όριο της υπερβολής, μιας και συμβουλεύει την απόλυτη αποχή από το αλκοόλ, από τα βιβλία (!), από τον καφέ, κα. Η κατεύθυνσή του όμως είναι πέρα για πέρα ορθολογική, και μας καλεί να επαναξιολογήσουμε τις σημαντικότερες πτυχές της ζωής μας, για να είμαστε σε θέση όχι απλώς να επιβιώνουμε, αλλά και να ζούμε με μία ανώτερη υγεία. 

“Δεν πρέπει ποτέ κανείς να φείδεται του εαυτού του, πρέπει να έχει τη σκληρότητα ανάμεσα στις συνήθειές του, για να μπορεί να είναι ευδιάθετος και χαρούμενος μέσα σε σκληρές αλήθειες. Όταν φαντάζομαι έναν τέλειο αναγνώστη, τον φαντάζομαι τέρας θάρρους και περιέργειας΄ επιπλέον, ευλύγιστο, πανούργο, προσεκτικό: γεννημένο τυχοδιώκτη και εξερευνητή”. 

Έπειτα, αφήνει τον “Ζαρατούστρα του” (όπως τον αποκαλεί) να μοιραστεί μαζί μας μερικά ψήγματα της σοφίας του και μπαίνει στη διαδικασία να αναφερθεί σε όλα τα έργα του ένα προς ένα – από τη “Γέννηση της Τραγωδίας” μέχρι τη “Περίπτωση Βάγκνερ”. Δεν θα αναφερθούμε φυσικά εκτενώς σε όλες αυτές τις απόψεις, τις οποίες αξίζει κανείς να διαβάσει αυτούσιες σε αυτό του το έργο.
 

Κλείνοντας, μας χαρίζει λίγη ακόμη από την αλήθεια του. Προοικονομεί τη μοίρα του έργου του στο σύνολό του, μιας κι έχει επίγνωση πως “ήρθε πολύ νωρίς” (όπως δηλώνει ο ίδιος: “μερικοί γεννιούνται μετά θάνατον”) και ότι τα βιβλία του θα διαβαστούν στο μέλλον και θα προκαλέσουν αναταραχές, θα αποτελέσουν τους ισχυρούς “δυναμίτες” που θα κατεδαφίσουν τα σαθρά θεμέλια της απαρχαιωμένης και ζημιογόνας ηθικής που επί αιώνες μαστίζει την ανθρωπότητα. 
 

Κατεβαίνει, σαν τον Ζαρατούστρα, στις πλατείες των ανθρώπων και τους ενημερώνει για τον “θάνατο του Θεού”. Βάζει φωτιά στη βάση της Χριστιανοσύνης, κηρύττει τα διδάγματα ενός αγνού Αντίχριστου και μας καλεί όλους να ετοιμάσουμε το έδαφος για τον ερχομό του Υπερανθρώπου. 

Δίνει κουράγιο και δύναμη σε όλους όσους παίρνουν την απόφαση να βαστάξουν στις πλάτες τους το βάρος της προσωπικής τους αλήθειας. Διδάσκει τη καταστροφή, το ζευγάρωμα του καλού και του κακού, τη γέννηση δηλαδή του δημιουργού. 

Μας δείχνει όλους πώς να είμαστε αυτό που είμαστε. 

“Δεν είχατε αναζητήσει ακόμη τον εαυτό σας: τότε με βρήκατε. Αυτό κάνουν όλοι οι πιστοί΄ γι’ αυτό μετράει τόσο λίγο οποιαδήποτε πίστη. 

Τώρα, σας καλώ να με χάσετε και να βρείτε τον εαυτό σας΄ και μόνον όταν θα με έχετε όλοι απαρνηθεί, θα θελήσω να επιστρέψω κοντά σας…”

 Φρίντριχ Νίτσε

Η ισχυρότερη πολιορκητική μηχανή της αρχαιότητας

Ο γιος του Αντίγονου του Μονόφθαλμου, Δημήτριος, έλαβε το προσωνύμιο ο Πολιορκητής, λόγω της έφεσής του στη σχεδίαση πολεμικών μηχανών. Η ισχυρότερη από τις μηχανές αυτές ήταν η Ελέπολη (= αυτή που καταλαμβάνει πόλεις).

Ο Δημήτριος κατασκεύασε τις πρώτες Ελεπόλεις κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Σαλαμίνας της Κύπρου, το 306 π.Χ. Ωστόσο η ισχυρότερη Ελέπολη κατασκευάστηκε κατά την περιόνυμη πολιορκία της Ρόδου, το 305-4 π.Χ.

Γράφει ο Διόδωρος ο Σικελιώτης: «Ο Δημήτριος επειδή απέτυχε από τη θάλασσα να κυριεύσει την πόλη της Ρόδου, αποφάσισε να επιτεθεί από την ξηρά. Έχοντας προνοήσει για πλήθος υλικών κάθε είδους κατασκεύασε πολεμική μηχανή, την λεγόμενη Ελέπολη, η οποία ξεπερνούσε σε μέγεθος όσες είχαν κατασκευασθεί πριν από αυτήν.

Είχε τετράγωνη βάση με μήκος πλευράς περίπου 50 πήχεις (περί τα 23 μέτρα). Την αποτελούσαν τετράγωνα ξύλα συνδεδεμένα με σίδηρο. Τον ενδιάμεσο χώρο τον διαίρεσε με δοκούς που απείχαν μεταξύ τους σχεδόν έναν πήχη (περίπου 23 εκ.), έτσι ώστε να υπάρχει χώρος να σταθούν όσοι επρόκειτο να προωθούν το μηχάνημα.

Το όλο κατασκεύασμα στηριζόταν σε οκτώ μεγάλους συμπαγείς τροχούς. Τα ξύλα γύρω από τους τροχούς είχαν πάχος δύο πήχεις και ήταν ενισχυμένα με ισχυρή σιδηρά επένδυση. Για να επιτυγχάνεται κίνηση προς το πλάι, είχαν κατασκευασθεί με επιμέλεια κατάλληλοι μηχανισμοί, χάρις στους οποίους ολόκληρη η μηχανή μπορούσε να κινείται προς κάθε κατεύθυνση. Από τις γωνίες ανυψώνοντας ισομήκεις δοκοί, λίγο πιο κοντές από 100 πήχεις, οι οποίες είχαν τέτοια κλίση η μια προς την άλλη, ώστε το όλο κατασκεύασμα, που είχε εννέα ορόφους, στον πρώτο όροφο είχε εμβαδόν 430 τετραγωνικά πόδια (~129 τ.μ.) και στον πιο ψηλό 90 τετραγωνικά πόδια ( ~27 τ.μ.). Τις τρείς ορατές από τους εχθρούς πλευρές της μηχανής τις κάλυψε εξωτερικά με σιδερένιες πλάκες καλά στερεωμένες για να διατρέχει κανέναν κίνδυνο από τα πυρφόρα βλήματα των Ροδίων.

Οι όροφοι στο μπροστινό μέρος είχαν ανοίγματα σε σχήμα και μέγεθος τέτοιο, ώστε να εξυπηρετούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των βλημάτων που επρόκειτο να εξακοντισθούν.

Τα ανοίγματα είχαν καλύμματα τα οποία ανασηκώνονταν με κάποιο μηχανισμό και εξασφάλιζαν όσους βρισκόταν επάνω στους ορόφους και ασχολούντο με την εκτόξευση βλημάτων. Τα καλύμματα αποτελούντο από δέρματα ραμμένα μεταξύ τους γύρω-γύρω και γεμισμένα με μαλλί, για να αντέχουν ακόμα και σε βολές λιθοβόλων.

Κάθε όροφος είχε δύο φαρδιές σκάλες, την μια από αυτές χρησιμοποιούσαν για να ανεβάζουν τα απαραίτητα και την άλλη για να κατεβαίνουν, έτσι ώστε όλες οι εργασίες να πραγματοποιούνται χωρίς να προκαλείται σύγχυση. Αυτοί που επρόκειτο να κινήσουν τη μηχανή επιλέχθηκαν από όλο το στράτευμα και ήταν 3.400 άνδρες, οι οποίοι ξεχώριζαν για την σωματική τους ρώμη. Κάποιοι από αυτούς τάχθηκαν εντός της και άλλοι στέκονταν στο πίσω μέρος της μηχανής και έτσι την προωθούσαν, ενώ η τεχνική κατασκευής της βοηθούσε πολύ στην κίνησή της».

Η Ελέπολη ήταν η μεγαλύτερη και ισχυρότερη πολεμική μηχανή που κατασκευάστηκε στην αρχαιότητα. Όσον δε αφορά τον αριθμό των ανδρών που απαιτούντο για τα λειτουργία της, παραμένει, έως σήμερα, πρώτη στην κατάταξη.

Κάθε δρόμος είναι μόνο ένα μονοπάτι

"Κάθε δρόμος είναι μόνο ένα μονοπάτι και δεν υπάρχει καμμιά προσβολή για τον εαυτό σου ή τους άλλους να το εγκαταλείψεις, άν αυτό επιβάλει η καρδιά σου να το κάνεις. Εξέτασε κάθε δρόμο με προσοχή και ακρίβεια, δοκίμασε κάθε φορά που το κρίνεις αναγκαίο και κάνε στον εαυτό σου μόνο στον εαυτό σου μια ερώτηση: αυτός ο δρόμος εμπεριέχει μια καρδιά; Αν όντως την εμπεριέχει, τότε είναι καλός αυτός ο δρόμος, αν όμως δεν έχει καρδιά δεν αξίζει τίποτα.."
.
CARLOS CASTANEDA

ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ

Αναζητώντας κανείς τεχνολογικά στοιχεία της αρχαιότητας μπορεί να ανατρέξει σε ένα πλήθος ιστορικών πηγών. Όμως στοιχεία για παλαιότερες εποχές, τις προϊστορικούς περιόδους, βρίσκονται έντεχνα τοποθετημένα στα ενδότερα των ελληνικών μύθων, στους στίχους των ομηρικών επών, στις παραδόσεις του λαού. Στοιχεία που παρατίθενται άλλωστε σαν ποιητικές περιγραφές ανθρώπινων επιτευγμάτων , κι άλλωστε σαν τεχνικές επιδόσεις των θεών. Κάθε προβολή των αρετών ενός ήρωα, συνοδευόταν και από την προβολή των όπλων ή των εργαλείων του.

Ο Όμηρος στα δυο έργα του (Ιλιάδα και Οδύσσεια) παρουσιάζει κατά κάποιο τρόπο την εξέλιξη της μεταλλουργίας, καθώς στην Ιλιάδα κυριαρχεί ο χαλκός, ενώ στην Οδύσσεια ο σίδηρος. Σημαντικές πληροφορίες επίσης βρίσκουμε και στα δυο έπη και για την τεχνολογία των αυτομάτων . Η λέξη "αυτόματα" είναι λέξη ομηρική. Εμφανίζεται αρκετές φορές τόσο στην Ιλιάδα όσο και στην Οδύσσεια, για να περιγράψει τις μηχανές που κινούνται από μόνες τους, με εσωτερική ενέργεια, σαν τα ζωντανά όντα.

 Στην Ιλιάδα ξεχωριστή θέση κατέχουν τα έργα των θεών, που απέδωσαν τους τεχνικούς οραματισμούς του ανθρώπου . Δημιουργός των κατασκευών αυτών είναι ο θεός Ήφαιστος ,είναι τα περίφημα "ηφαιστειότευκτα". Ο μεγάλος τεχνολόγος κατασκευάζει όπλα θεών (αιγίς Διός) και ανθρώπων (όπλα Αχιλλέως, ασπίδα Νέστωρος, θώραξ Διομήδους), παλάτια με μεταλλικές επενδύσεις, περίτεχνα βασιλικά σκήπτρα, αυτοκινούμενους τρίποδες μες στον ιδρώτα να στριφογυρνά γύρω από τα φυσερά του γιατί βιαζότανε.

 Είκοσι όλους κι όλους μαστόρευε τρίποδες, για να στέκουν γύρω-γύρω στην αίθουσα την στεριοκάμωτη κατά μήκος των τοίχων. Και κάτω από τη βάση του καθενός άρμοζε ρόδες χρυσές για να μπορούν αυτόματα, από μόνοι τους, (αυτόματοι, λέει ο Όμηρος) να μπαίνουν στων θεών τη σύναξη και πάλι μόνοι τους γυρνούν στο οίκημα.

Ένα θαύμα να τους βλέπει κανείς" (Σ372-377).), αυτορυθμιζόμενα φυσερά "... Πήγε (ο Ήφαιστος) στα φυσερά του, τα ’στρεψε προς την φωτιά και τα πρόσταξε (τα κέλευσε) ν’ αρχίσουν να δουλεύουν. Και τα φυσερά, είκοσι όλα μαζί, φυσούσανε μες στα καμίνια βγάζοντας κάθε λογής δυνατόν αέρα, άλλοτε γρήγορα σαν να βιαζότανε κι άλλοτε αργά, όπως ήθελε ο Ήφαιστος κι όπως το ζήταγε η δουλειά του" (Σ468-473)., χρυσές ανθρωπόμορφες υπηρέτριες (θεραπαινίδες), είπε κι από τη θέση του αμονιού σηκώθηκε ο πελώριος όγκος αγκομαχώντας και κουτσαίνοντας… Από το πλάι τον κράταγαν χρυσές θεραπαινίδες, γυναίκες χρυσές, σκλάβες από χρυσό, που έμοιαζαν με ζωντανές κοπέλες. Μέσα τους είχαν λογικό, είχαν φωνή και δύναμη και απ’ τους αθάνατους θεούς έμαθαν κάθε τέχνη" (Σ41 0-420).

 Να τα λοιπόν, δυο μυθικά αυτόματα ρομπότ, δυο αυτοκίνητες, ανθρωπόμορφες μηχανές, που προχωρούν με τη σειρά τους την τεχνολογία ένα ακόμη βήμα. Οι μηχανές αυτές έχουν "λογικό, φωνή και δύναμη" και "έμαθαν κάθε τέχνη"... Το εργαστήρι του αν και στην μορφή ανθρώπινο, αποκτά κι αυτό θεϊκή διάσταση με όλους τους πρωτόφαντους αυτοματισμούς που περιλαμβάνει. Τις θεϊκές κατασκευές συμπληρώνουν οι αυτόματες πύλες του ουρανού και το άρμα της Ήρας(Ιλιάδα Ε749 Αυτόματα, από μόνες τους άνοιξαν τρίζοντας οι πύλες του ουρανού, που τις κρατούσαν οι Ώρες), ένα έργο υψηλής τεχνολογίας.

 Το σκηνικό αλλάζει ριζικά στην Οδύσσεια όπου πλέον τα περισσότερα επιτεύγματα είναι ανθρώπινα έργα όπου συνεχίζονται η αναφορές στην μεταλλουργία. Είναι ένας ύμνος στην ευστροφία και στην εφευρετικότητα του πολυμήχανου Οδυσσέα. Μια αξιόλογη μορφή είναι ο μηχανικός Επειός, ο κατασκευαστής του Δούρειου Ίππου, τεχνίτης με εμπειρία από κατασκευές πλοίων και πολεμικών μηχανών. Από τα πλέον περίτεχνα έργα είναι το παλάτι του Μενέλαου, ανθρώπινη κατασκευή που αγγίζει τις θεϊκές.

Εκεί που ο άνθρωπος μεγαλούργησε ήταν τα ανάκτορα του Αλκινόου (Η81-90) , όπου συναγωνίζονται αυτά των θεών και οι βασιλικοί του κήποι παρουσιάζονται ως κατόρθωμα της γεωπονίας. Οι τεχνικές υδρεύσεις, η υφαντική βιοτεχνία, οι λιμενικές εγκαταστάσεις και τα πλοία των Φαιάκων της Σχερίας, αποτελούν μερικά μόνο δείγματα των τεχνικών τους ικανοτήτων. Ξεχωρίζουν τα αυτόματα πλοία( "Πες μου για τη χώρα σου και το λαό σου και την πόλη σου για να σε πάνε εκεί τα πλοία μας τα κατασκευασμένα με σκέψη (ή τα πλοία με την κατασκευασμένη σκέψη). Γιατί δεν υπάρχουν κυβερνήτες στα πλοία των Φαιάκων, ούτε πηδάλια σαν αυτά που έχουν τα άλλα καράβια.

Παρά τα πλοία των Φαιάκων ξέρουν τις διαθέσεις και τις σκέψεις των ανθρώπων και γνωρίζουν τις πατρίδες όλων, και με εξαιρετική ταχύτητα διανύουν τις θαλασσινές αποστάσεις, ακόμη κι όταν έχει σκοτάδι και συννεφιά. Και ποτέ δεν υπάρχει φόβος να πάθουν καμιά βλάβη" (θ555 -563).) που ταξιδεύουν από μόνα τους, χωρίς κυβερνήτες και συνηθισμένα πηδάλια. Πλοία με τεχνητή νοημοσύνη, ασφαλή και γρήγορα, που γνωρίζουν τις πατρίδες όλων των ανθρώπων. Η αναφορά στα σκεπτόμενα καράβια των Φαιάκων είναι το αποκορύφωμα για τους τεχνίτες των θαλασσών. Από όλη αυτήν την τεχνολογική πανδαισία δεν θα μπορούσε να λείπει ο Ήφαιστος.

 Έτσι , στο παλάτι του Αλκίνοου συναντούμε "ηφαιστειότευκτους" φύλακες ,χρυσούς και ασημένιους σκύλους(Η91-94), τα τελευταία του Ολυμπίου μεταλλουργού. Όλα αυτά αποτελούν κορυφαία έργα τεχνολογίας, που ζευγαρώνουν δυο ανθρώπινες δημιουργίες: την ποίηση, το μύθο, τη φαντασία και το όνειρο από τη μια μεριά, την τεχνολογία, την τεχνική πρόθεση, επινόηση και πρόβλεψη από την άλλη.

 Δεν γνωρίζουμε αν στην εποχή του Ομήρου υπήρχαν πράγματι τέτοιες αυτοκίνητες μηχανές ή αν η ποιητική φαντασία τόλμησε να τις προβλέψει. Να εκφράσει δηλαδή την επιθυμία για την ύπαρξη των αυτομάτων και να αναθέσει την κατασκευή τους τις περισσότερες φορές σε έναν θεό στον Ήφαιστο.

Πως να διοικείς τους Έλληνες: Οι Οξυρρύγχειοι Πάπυροι.

Τα παρακάτω είναι αποσπάσματα αλληλογραφίας του Ρωμαίου συγκλητικού Μενένιου Άπιου, στον φίλο του Ατίλιο Νάβιο , ο οποίος τον διαδέχεται στην διακυβέρνηση της Αχαίας και τον συμβουλεύει για το πώς μπορεί να χειριστεί τους Έλληνες. Οι πάπυροι βρέθηκαν στην τοποθεσία Οξύρρυγχος, εξ’ ου και το όνομα του τίτλου.

Διαβάστε το με προσοχή και διαπιστώστε αν έχει αλλάξει κάτι εδώ και 2000+ χρόνια !

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΠΡΩΤΟ
Κερδίσαμε αγαπημένε Ατίλιε τον κόσμο με τις λεγεώνες μας, αλλα θα μπορέσουμε να τον κρατήσουμε μονάχα με την πολιτική τάξη που θα του προσφέρουμε. Διώξαμε τον πόλεμο στις παρυφές της γης. Από τον Περσικό κόλπο, ως την Μαυριτανία και από την γη των Αιθιόπων ως την Καληδονία, αδιατάρακτη βασιλεύει η ρωμαϊκή ειρήνη. Δύσκολο φαίνεται να εξηγήσει κανείς, πως μια πόλη έφτασε να κυβερνά την οικουμένη. Μέσα στους λόγους όμως που θα αναφέρονταν για μια τέτοια εξήγηση θα έπρεπε πρώτος να ηταν ετούτος.

Καταλάβαμε καθαρά και έγκαιρα πως υποτάσσοντας ξένους λαούς αναλαμβάνουμε μιαν ευθύνη για την ευημερία τους. Τούτη η συνείδηση της ευθύνης διακρίνει τους βαρβάρους κατακτητές από τους κοσμοκράτορες. Μονάχα ο Αλέξανδρος πριν από μας είχε την συνείδηση τούτης της ευθύνης. Ευτυχώς για την δόξα της Ρώμης, πέθανε νέος, γιατι αλλιώς θα ήτανε οι Έλληνες σήμερα οι άρχοντες του κόσμου. Αλίμονο στους λαούς όταν τις προσπάθειές τους τις ενσαρκώνουν μονάχα σε μεμονωμένα άτομα που περνούν και όχι σε ανθρώπινες κοινότητες, σε θεσμούς που αντέχουν στην ροή των πραγμάτων και σηκώνουν άνετα τον όγκο των πολύχρονων έργων. Έχουμε την σοφία να μην θέλουμε να είμαστε δυσβάσταχτοι εκμεταλλευτές των λαών που υποτάχτηκαν στην εξουσία μας.

Αλλα δεν φτάνει να τους χαρίζουμε την ειρήνη και τάξη, γιατι αυτά είναι αρνητικά στοιχεία, είναι όροι, δεν αποτελούν την ουσία της ευδαιμονίας των ανθρώπων. Θα έπρεπε και της φιλοσοφίας και της ποίησης τα δώρα να σκορπούσαμε στις χώρες που κυβερνούμε. Το μέγα όμως τούτο έργο είμαστε άξιοι να το κάνουμε μόνο στις δυτικές επαρχίες, γιατι εκεί που βρίσκεσαι εσύ, οι Έλληνες το επιτελούν ακόμη σήμερα καλύτερα από μας. Ας επαναλάβουμε και εμείς την δυσάρεστη ομολογία του Οράτιου Φλάκκου: Graecia capta, ferum victorem cepti, et artes intulit agresti Latio.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ
Μάθε φίλτατέ μου Ατίλιε, πως όσοι θέλουν να είναι κοσμοκράτορες, πρέπει να έχουν νοοτροπία πατρικίων και όχι νοοτροπία ιππέων.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΤΡΙΤΟ
Ο Έλληνας είναι πιο εγωιστής από εμάς και συνεπώς από όλα τα έθνη του κόσμου. Το άτομό του είναι «πάντων χρημάτων μέτρον» κατά το ρητό του Πρωταγόρα. Αδέσμευτο, αυθαίρετο και ατίθασο, αλλα και αληθινά ελεύθερο, ορθώνεται το «εγω» των Ελλήνων. Χάρις σε αυτό σκεφθήκανε πηγαία, πρώτοι αυτοί, οσα εμείς αναγκαζόμαστε σήμερα να σκεφθούμε σύμφωνα με την σκέψη τους. Χάρις σε αυτό βλέπουν με τα μάτια τους και όχι με τα μάτια εκείνων που είδαν πριν από αυτούς. Χάρις σε αυτό η σχέση τους με το σύμπαν, με τα πράγματα και τους ανθρώπους δεν μπαγιατεύει, αλλα είναι πάντα νέα, δροσερή και το κάθε τι, χάρις σε αυτό το «εγω» αντιχτυπάει σαν πρωτοφανέρωτο στην ψυχή τους.

Είναι όμως και του καλού και του κακού πηγή τούτο το χάρισμα. Το ίδιο «εγω» που οικοδομεί τα ιδανικά πολιτικά συστήματα, αυτό διαλύει και τις πραγματικές πολιτείες των ανθρώπων. Και ήρθανε καιροί όπου ο ελληνικός εγωισμός ξέχασε την τέχνη που οικοδομεί τους ιδανικούς κόσμους, αλλα δεν ξέχασε την τέχνη που γκρεμίζει τις πραγματικές πολιτείες. Και εμείς τους συναντήσαμε, καλέ Ατίλιε, σε τέτοιους καιρούς και γι αυτό η κρίση μας γι αυτούς συμβαίνει να είναι τόσο αυστηρή που κάποτε καταντά άδικη.

Αλλα και πώς να μην είναι; Η μοίρα μας έταξε νομοθέτες του κόσμου και το ελληνικό άτομο περιφρονεί τον νόμο. Δεν παραδέχεται άλλη κρίση δικαίου παρά την ατομική του, που δυστυχώς στηρίζεται σε ατομικά κριτήρια. Απορείς πως η πατρίδα των πιο μεγάλων νομοθετών, εχει τόση λίγη πίστη στον νόμο. Και όμως από τέτοιες αντιθέσεις πλέκεται η ψυχή των ανθρώπων και η πορεία της ζωής των. Σπάνια οι έλληνες πείθονται «τοις κείνων ρήμασι». Πείθονται μονο στα ρήματα τα δικά τους και η αλλάζουν τους νόμους κάθε λίγο ανάλογα με τα κέφια της στιγμής, η όταν δεν μπορούν να τους αλλάξουν, τους αντιμετωπίζουν σαν εχθρικές δυνάμεις και τότε μεταχειρίζονται εναντίον τους η τη βία η τον δόλο.

Α! πόσο την χαίρεται ο έλληνας την εύστροφη καταδολίευσή τους, τους σοφιστικούς διαλογισμούς που μεταβάλλουν τους νόμους σε ράκη! Ο έλληνας εχει την πιο αδύνατη μνήμη από μας, έχει λιγότερη συνέχεια στον πολιτικό του βίο. Είναι ανυπόμονος και κάθε λίγο, μόλις δυσκολέψουν λίγο τα πράγματα, αποφασίζει ριζικές μεταρρυθμίσεις. Θες να σαγηνεύσεις την εκκλησία του δήμου σε μια πόλη ελληνική; Πες τους: «Σας υπόσχομαι αλλαγή» Πες τους: «Θα θεσπίσω νέους νόμους» Αυτό αρκεί. Με αυτό χορταίνει η ανυπομονησία τους, το αψίκορο πάθος του.

Τι φαεινές συλλήψεις θα βρεις μέσα σε αυτά τα ελληνικά δημιουργήματα της ιδιοτροπίας της στιγμής! Εμείς δειλά-δειλά και μόνο με το χέρι του πραίτωρα τολμήσαμε , διολισθαίνοντας μέσα στους αιώνες να ξεφύγουμε από τους άκαμπτους κλοιούς της Δωδεκαδέλτου μας και πάλι διατηρώντας όλους τους τύπους, όλα τα εξωτερικά περιβλήματα. Τούτη η υποκρισία των μορφών, όταν η ουσία αλλάζει, δείχνει πόση είναι η ταπεινοφροσύνη μας μπρος σε κάθε τι που είναι θεσμός και έθος και παράδοση, πόσο το παρελθόν και η συνέχειά του βαραίνουν στην πορεία μας και πόσο δίκαια αντέχουμε αιώνες εκεί που οι έλληνες εκάμφθησαν σε δεκαετηρίδες,

Μεσα στους πιο πολλούς έλληνες, άμα σκάψεις λίγο, θα βρεις ένα ισχνό υπερόπτη Κοριολανό, έναν άσημο εκδικητικό Αλκιβιάδη, ένα εγω μεγαλύτερο από την πατρίδα. Όχι βέβαια σε όλους, αλλιώς δεν θα υπήρχαν σήμερα πια ελληνικές πόλεις. Αλλα όποιος διοικεί, σαν κι εσένα, έναν λαό, πρέπει να γνωρίζει τις άρχουσες ροπές, που δεν φτάνουν βέβαια ως την φανερή ακρότητα του ωραίου αθηναίου η του δικού μας Γάιου Μάρκου, αλλα τείνουν προς τα εκεί. Οι πολλοί, από χίλιους δυο λόγους, γιατι είναι πιο μικροί και πιο αδύνατοι, σταματούν μεσοδρομίς. Μα και μ’ αυτούς, το κακό γίνεται.

Οι έλληνες λίγα πράγματα σέβονται και σπάνια όλοι τους τα ίδια. Και προς καλού και προς κακού στέκουν επάνω από τα πράγματα. Για να κρίνουν αν ένας νόμος είναι δίκαιος, θα τον μετρήσουν με το μέτρο της προσωπικής τους περίπτωσης ακόμα κι όταν υπεύθυνα τον κρίνουν στην εκκλησία η στο δικαστήριο. Ο έλληνας ζητεί από τον νόμο δικαιοσύνη για την δική του προσωπική περίπτωση. Εάν τύχει και ο νόμος, δίκαιος στην ολότητά του και δεν ταιριάζει σε λίγες περιπτώσεις όπως η δική του, δεν μπορεί αυτό να το παραδεχτεί.

Και εν τούτοις τετρακόσια χρόνια τώρα το διακήρυξε ο μεγάλος τους Πλάτων, πως τέτοια είναι η μοίρα και η φύση των νόμων, πως άλλο νόμος και άλλο δικαιοσύνη. Το διακήρυξε αυτό και ο Σταγειρίτης, χωρίζοντας το δίκαιο από το επιεικές. Δεν δέχεται να θυσιάσει την δική του περίπτωση, το δικό του εγώ σε έναν νόμο σκόπιμο και δίκαιο στην γενικότητά του. Ετσι είναι πολλοί στις πόλεις που τώρα πρόκειται να διοικήσεις. Ετσι διαφορετικοί, αν όχι από μας, όμως από τους πατέρες μας, που θεμελίωσαν το μεγαλείο της παλιάς, της αληθινής μας δημοκρατίας.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ
Οσο περνούν οι αιώνες, τόσο εμείς και οι λαοί που κυβερνούμε γινόμαστε περισσότερο ατομιστές, ως που μια μέρα να μαραθούμε όλοι μαζί μέσα στην μόνωση των μικρών μας εαυτών. Νομίζω ότι οι έλληνες επάνω στους οποίους εσύ τώρα άρχεις είναι πρωτοπόροι σε αυτόν τον θανάσιμο κατήφορο. Δεν σου έκανε κιόλας εντύπωση καλέ μου Νάβιε, η αδιαφορία του έλληνα για τον συμπολίτη του; Όχι πως δεν θα του δανείσει μια χύτρα να μαγειρέψει, όχι πως αν τύχει μια αρρώστια δεν θα τον γιατροπορέψει, όχι πως δεν του αρέσει να ανακατεύεται στις δουλειές του γείτονα, για να του δείξει μάλιστα την αξιοσύνη του και την υπεροχή του, βοηθά ο έλληνας περισσότερο από κάθε άλλον.

Βοηθά και τον ξένο πρόθυμα, με την ιδέα μάλιστα, που χάρις στους μεγάλους στωικούς, πάντα τον κατέχει, μιας πανανθρώπινης κοινωνίας. Του αρέσει να δίνει στον ασθενέστερο, στον αβοήθητο. Είναι κι αυτό ένας τρόπος υπεροχής …
Λέγοντας πως ο έλληνας αδιαφορεί για τον πλησίον του, κάτι άλλο θέλω να πω, αλλα μου πέφτει δύσκολο να σου το εξηγήσω. Θα αρχίσω με παραδείγματα, που αν προσέξεις, ανάλογα θα δεις και εσύ ο ίδιος πολλά με τα μάτια σου.

Ακόμη υπάρχουν ποιητές πολλοί και τεχνίτες στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Πλησίασέ τους καθώς είναι χρέος σου και πες μου αν άκουσες κανέναν από αυτούς ποτέ να επαινεί τον ομότεχνό του. Δεν χάνει τον καιρό του σε επαίνους ο έλληνας. Δεν χαίρεται τον έπαινο. Χαίρεται όμως τον ψόγο και γι αυτόν πάντα βρίσκει καιρό. Για την κατανόηση, την αληθινή, αυτήν που βγαίνει από την συμπάθεια γι αυτό που κατανοείς, δεν θέλει τίποτε να θυσιάσει. Το κίνητρο της δικαιοσύνης δεν τον κινεί για να επαινέσει ότι αξίζει τον έπαινο.

Όχι πως δεν θα ήθελε να είναι δίκαιος, αλλα δεν αντιλαμβάνεται καν την αδικία που κάνει στον άλλο. Θαυμάζει ότι είναι ο δικός του κόσμος. Κάθε άλλον τον υποτιμά ! Όταν ένας πολίτης άξιος, δεν αναγνωρίζεται κατά την αξία του, λέει ο έλληνας, αφού δεν αναγνωρίζομαι εγώ ο αξιώτερός του, τι πειράζει αν και αυτός δεν αναγνωρίζεται; Ο εγωκεντρισμός αφαιρεί από τον έλληνα την δυνατότητα να είναι δίκαιος. Μόνον όταν δημιουργηθούν συμφέροντα που συμβαίνει να είναι κοινά σε πολλά άτομα μαζί, βλέπεις την συναδέλφωση και την αλληλεγγύη. Στον κάθε έλληνα τα ιδανικά είναι ατομικά. Γι αυτό οι πολιτικές των φατρίες είναι φατρίες συμφερόντων και το ιδανικό του κάθε ηγέτη είναι ο εαυτός του.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΠΕΜΠΤΟ
Νάβιε, ο Κάτων από καιρό έχει πεθάνει και πέθανε μαζί του και η παλιά μας δημοκρατία. Τώρα βαδίζουμε κι εμείς τον δρόμο των ελλήνων ως που και οι δικοί μας εγωισμοί κάθε μέρα ωμότεροι και βιαιότεροι να σκεπάσουν με την πλημμυρίδα τους την Σύγκλητο και την αγορά και ολόκληρη την αθάνατη πόλη.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΚΤΟ
Εδώ και δυο εβδομάδες σου έγραφα για το φυγόκεντρο εγωισμό των ελλήνων. Δεν θυμάμαι όμως αν σου έγραψα το χειρότερο. Κινημένος από την ίδια εγωπάθεια, την ρίζα αυτή του κάθε ελληνικού κακού (ας βοηθήσουν οι θεοί να μην γίνει και των δικών μας δεινών η μολυσμένη πηγή) ο έλληνας σε συχωράει στον συμπολίτη του καμία προκοπή. Όποιον τον ξεπεράσει, ο έλληνας τον φθονεί με πάθος και αν είναι στο χέρι του να τον γκρεμίσει από εκεί που ανέβηκε θα το κάνει.

Μα το πιο σπουδαίο, για να καταλάβεις τον έλληνα, είναι να σπουδάσεις τον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνει τον φθόνο του, τον τρόπο που εφηύρε για να γκρεμίζει καλύτερα. Είναι ένας τρόπος πιο κομψός από το δικό μας γέννημα σοφιστικής ευστροφίας και διανοητικής δεξιοτεχνίας. Δεν του αρέσει η χοντροκομμένη δολοφονία στους διαδρόμους του παλατιού, αλλα η λεπτοκαμωμένη συκοφαντία, ένα είδος αναίμακτου, ηθικού φόνου, ενός φόνου διακριτικότερου και εντελέστερου, που αφήνει του δολοφονημένου την σάρκα σχεδόν ανέπαφη, να περιφέρει την ατίμωση και την γύμνια της στους δρόμους και στις πλατείες.

Γιατι και την συκοφαντία, αγαπητέ μου, την έχουν αναγάγει σε τέχνη οι θαυμάσιοι, οι φιλότεχνοι έλληνες, οι πρώτοι δημιουργοί του καλού και του κακού λόγου. Το να επινοήσεις ένα ψέμα για κάποιον και να το διαλαλήσεις, αυτό είναι κοινότυπο και άτεχνο. Σε πιάνει ο άλλος από το αυτί και σε αποδείχνει εύκολα συκοφάντη και σε εξευτελίζει.

Η τέχνη είναι να συκοφαντείς χωρίς να ενσωματώνεις πουθενά ολόκληρη την συκοφαντία, μονο να την αφήνεις να την συνάγουν οι άλλοι από τα συμφραζόμενα και έτσι ασυνείδητα να υποβάλλεται σε όποιον την ακούει.

Η τέχνη είναι να βρίσκεις τον διφορούμενο λόγο, που άμα σε ρωτήσουν γιατι τον είπες, να μπορείς να πεις πως τον είπες με την καλή σημασία, και πάλι εκείνος που τον ακούει να αισθάνεται πως πρέπει να τον εννοήσει με την κακή του σημασία.

Αυτό είναι το αγχέμαχο όπλο με το οποίο πολεμάει ο έλληνας τον έλληνα, ο ηγέτης τον ηγέτη, ο φιλόσοφος τον φιλόσοφο, ο ποιητής τον ποιητή αλλα και ο ανάξιος τον άξιο, ο ουσιαστικά αδύνατος τον ουσιαστικά δυνατό και ξένος , θα δοκιμάσεις την αιχμή τούτου του όπλου κι εσύ όπως την δοκίμασα κι εγώ. Θα απορήσεις σε τι κοινωνική περιωπή βάζουν οι έλληνες τους δεξιοτέχνες της συκοφαντίας, πως τους φοβούνται οι πολλοί και αγαθοί και πως τους υπολήπτονται οι χρησμοθήρες και πως γλυκομίλητα τους χαιρετούν όταν τους συναντούν στις στοές και στην αγορά.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΒΔΟΜΟ
Το ανυπότακτο σε κάθε πειθαρχία, η περιφρόνηση των άλλων και ο φθόνος, η αρρωστημένη διόγκωση της ατομικότητας σπρώχνουν σχεδόν τον Έλληνα να θεωρεί τον εαυτό του πρώτο ανάμεσα στους άλλους. Αδιαφορώντας για όλους και για όλα, παραβλέποντας ότι γίνηκε πριν και ότι γίνεται γύρω του, αρχίζει κάθε φορά από την αρχή και δεν αμφιβάλλει πως πορεύεται πρώτος τον δρόμο το σωστό. Ταλαιπωρεί από αιώνες την ελληνική ζωή η υπέρμετρη εμπιστοσύνη του έλληνα στην προσωπική του γνώμη και στις προσωπικές του δυνατότητες.

Παρά να υποβάλει τη σκέψη του στην βάσανο μιας ομαδικής συζήτησης, προτιμάει να ριψοκινδυνεύει με μόνες τις προσωπικές του δυνάμεις. Πρόσεξε τις συσκέψεις των ηγετών των πολιτικών μερίδων τους με τους δήθεν φίλους των και θα δεις ότι οι περισσότερες είναι προσχήματα. Ο ηγέτης λεει την γνώμη του , βελτιώνει την διατύπωσή της με τις πολλές επαναλήψεις, χωρίς ούτε να περιμένει, ούτε να θέλει καμία αντιγνωμία. Και οι φίλοι του το ξέρουν καλά αυτό και συχνάζουν σε αυτές τις συσκέψεις η για να μάθουν τα νέα της ημέρας η για να βρουν ευκαιρία να κολακέψουν τον ηγέτη.

Το αποτέλεσμα είναι ότι ο έλληνας πολιτικός ανακυκλώνεται μόνος του μέσα στις δικές του σκέψεις, γιατι πιστεύει πως αυτές αρκούν για το έργο του, η το χειρότερο γιατι η χρησιμοποίηση και των άλλων στην εκτέλεσή του, θα περιόριζε την κυριότητά του επάνω στο έργο , θα το έκανε περισσότερο τέλειο , αλλα λιγότερο δικό του και εκείνο που προέχει για τον έλληνα δεν είναι το πρώτο, αλλα το δεύτερο.

Ετσι σε πρώτη μοίρα έρχεται η τιμή του και σε δεύτερη η αξία του έργου. Αυτή είναι η αδυναμία του πολιτικού ήθους που θα παρατηρήσεις στους έλληνες δημόσιους άνδρες, που κατά τα άλλα είναι και πιο υψηλόφρονες και πιο αδέκαστοι και σχεδόν πιο φτωχοί από τους σύγχρονους δικούς μας. Οι παλιοί όμως ρωμαίοι, αυτοί κατείχαν την αρετή της μετριοφροσύνης που απουσιάζει και απουσίασε πάντα από την ελληνική πολιτική ζωή και γι’ αυτό τότε κατορθώσανε, αν και σε τόσα καθυστερημένοι, να πάρουν την κοσμοκρατορία από τα χέρια των ελλήνων.

Γιατί βλέπεις, τούτη η μοιραία για την τύχη των ελλήνων εγωπάθεια φέρνει και ένα άλλο χειρότερο δεινό: Όπου βασιλεύει, τα έργα σχεδιάζονται πάντα μέσα στα στενά όρια της ατομικότητας, σύντομα και βιαστικά, για να συντελεστούν όλα, πριν το πρόσωπο εκλείψει. Η πολιτική όμως που θεμελιώνει τις μεγάλες πολιτείες Δε σηκώνει ούτε βιασύνη, ούτε συντομία. Σχεδιάζεται σε έκταση αιώνων. Δεν προσδένεται σε άτομα, αλλα σε ομάδες προσώπων, σε διαδοχικές γενιές.

Στην εκτύλιξή της εξαφανίζεται το εφήμερο άτομο και παίρνουν την πρώτη θέση, διαρκέστερες υποστάσεις, λαοί, οικογένειες, πολιτικές μερίδες, η κοινωνικές τάξεις. Τα εδραία πολιτικά έργα μεσα στην ιστορία είναι υπέρ προσωπικά. Και δυστυχώς, οι έλληνες μονο σε προσωπικά έργα επιδίδονται με ζήλο. Γι αυτό η δεν φτάνουν ως την τελείωση ενός άξιου πολιτικού έργου, η όταν φτάσουν, φέρνει μέσα του το έργο του το ίδιο το σπέρμα της φθοράς.

Και αυτό είναι δίκαιο. Γιατί σκοπός των ελλήνων είναι η πρόσκαιρη λάμψη του πρόσκαιρου ατόμου, όχι η μόνιμη απρόσωπη ευόδωση του ιδίου του έργου. Έπρεπε εξαιρετικά ευνοϊκές περιστάσεις να συντρέξουν με την μεγαλοφυία του Αλέξανδρου του Μακεδόνα για να αποκτήσουν για λίγα χρόνια οι έλληνες μια κυρίαρχη πολιτική θέση στην οικουμένη. Αλλα και εκεί το έργο, στηριγμένο σε ένα πρόσωπο , όχι σε μιαν κοινότητα ανθρώπων, ούτε σε μία πολύχρονη παράδοση, μόλις εξαφανίστηκε ο δημιουργός του, διαλύθηκε μέσα σε χέρια των ιδίων εκείνων ανθρώπων που όταν ο Αλέξανδρος ζούσε, στάθηκαν οι απαραίτητοι συντελεστές του. Αλλα το έργο, βλέπεις, δεν ήταν δικό τους. Δεν τους είχε κάνει ο αυταρχικός ηγέτης κοινωνούς στην τιμή του έργου, αλλα θήτες του γιγάντιου εγωισμού του.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΟΓΔΟΟ
Ποτέ, μα ποτέ δεν θέλησα να σου πω ότι λείπει η πολιτική σκέψη από την Ελλάδα. Απεναντίας πιστεύω πως αφθονεί, περισσότερο μάλιστα απ’ όσο φαντάζεται όποιος βλέπει τα πράγματα από έξω. Μόνο που δεν μας είναι αισθητή η παρουσία της, γιατι οι άνδρες που την κατέχουν φθείρονται ο ένας από τον άλλον σε μιαν αδιάκοπη πεισματική και το πιο συχνά, μάταιη σύγκρουση. Εάν λείπει κάτι των ελλήνων πολιτικών, δεν είναι ούτε η δύναμη της σκέψης , ούτε η αγωνιστική διάθεση. Στο χαρακτήρα, στο ήθος φωλιάζει η αρρώστια.

Φωλιάζει στην άρνησή τους να δεχθούν να εξαφανίσουν το άτομό τους για την ευόδωση ενός ομαδικού έργου. Δεν κρίνουν ποτέ με δικαιοσύνη το συναγωνιστή τους και γι αυτό δεν υποτάσσονται ποτέ στην υπεροχή του. Δεν έχουν την υπομονή μέσα στον κύκλο των ισοτίμων, να περιμένουν με την τάξη του κλήρου η της ηλικίας την σειρά τους. Ετσι διασπαθίζοντας την δύναμη του και τις αρετές του κατάντησε ο λαός με την υψηλότερη και πλουσιότερη στην θεωρία πολιτική σκέψη, να μείνει τόσο πίσω από μας στις πρακτικές πολιτικές του επιδόσεις.

… τα δεινά, όσα υποφέρανε ως τα σήμερα οι έλληνες, μα θαρρώ και όσα θα υποφέρουν στο μέλλον, μια έχουν κύρια και πρώτη πηγή, την φιλοπρωτία, την νόμιμη θυγατέρα του τρομερού των εγωισμού. Μου γράφεις πως αυτό συμβαίνει και αλλού και προ παντός σε μας. Η διαφορά καλέ μου φίλε, έγκειται στο μέτρο και στην ένταση της φιλοπρωτίας. Βέβαια και εμείς σήμερα δεν υστερούμε. Αλλα την εποχή που θεμελιώνονταν το μεγαλείο της Ρώμης δεν είχαν υπερβεί οι δικοί μας το πρεπούμενο μέτρο. Υποτάσσονταν στον κοινό νόμο και στους γενικούς σκοπούς της πολιτείας, ενώ οι έλληνες το ξεπέρασαν πριν προφτάσουν να στεριώσουν την δύναμή τους στην οικουμένη. Όσο όμως αυστηρότερος και αν θέλω να είμαι, καθώς είναι χρέος μου, για μας τους ρωμαίους, δεν ξέρω αν μεταξύ των ρωμαίων, και σήμερα ακόμα, υπάρχουν τόσο φανατικοί και αδίστακτοι στο κυνήγημα των τιμών, όσοι υπήρξανε μεταξύ των ελλήνων στους ενδοξότερους τους αιώνες.

Μήπως υπερβάλω καλέ μου φίλε; Μήπως βλέπω το θαυμαστό γένος των ελλήνων με τα μάτια της γεροντικής κακίας ; μα είναι χρόνια τώρα που με το λυχνάρι και με του ήλιου το φως διαβάζω Αριστοφάνη , Δημοσθένη , Ευριπίδη , Θεόφραστο, Επίκουρο, Ζήνωνα, Χρύσιππο και όλο και βεβαιώνομαι περισσότερο πως δεν είμαι μόνος στον τρόπο που τους κρίνω. Όχι φίλε μου, Δε βλέπω πως είμαι άδικος όταν λέγω πως πρόθεσή τους συνήθως δεν είναι να ξεπεράσουν σε αξιότητα η και σε καλή φήμη τον αντίπαλό τους, αλλα να τον κατεβάσουν στα μάτια του κόσμου κάτω από την δική τους θέση, όποια κι αν είναι.

Την αρχαία «ύβριν» των, την κατεβάσανε στο χαμηλότερο επίπεδο. Κάποτε με τούτη την ισοπέδωση προς τα κάτω νομίζουν ότι επαναφέρουν το πολίτευμά τους στην ορθή του βάση. Μάταια ξεχώρισε ο μεγάλος Σταγειρίτης την «δημοκρατία» (Σ.Μ. οχλοκρατία) από την «πολιτεία» (Σ.Μ. ορθή δημοκρατία). Η θέλησή τους για ισότητα, άμα την αναλύσεις, θα δεις ότι δεν απορρέει από την αγάπη της δικαιοσύνης, αλλα από τον φθόνο της υπέρτερης αξίας. «Μια που εγώ, λεει ο έλληνας, δεν είμαι άξιος να ανέβω ψηλότερα από σένα, τότε τουλάχιστον και εσύ να μην ανεβείς από μένα ψηλότερα. Συμβιβάζομαι με την ισότητα».

Συμβιβάζεται με την ισότητα ο έλληνας, γιατι τι άλλο είναι παρά συμβιβασμός να πιστεύεις ανομολόγητα πως αξίζεις την πρώτη θέση και να δέχεσαι μία ίση με των άλλων ! Μέσα του λοιπόν δεν αδικεί τόσο ο έλληνας, όσο πλανάται. Γεννήθηκε με την ψευδαίσθηση της υπεροχής.

Και ύστερα θα συναντήσεις και μεταξύ των ελλήνων την άλλη ψευδαίσθηση που τους κάνει να υπερτιμούνε την μία αρετή που έχουν και να υποτιμούν τις άλλες που τους λείπουν. Είδα δειλούς που φαντάζονταν πως μπορούν να ξεπεράσουν όλους μονάχα με την εξυπνάδα τους και ανδρείους που πίστευαν πως φτάνει για να ξεπεράσουν όλους η ανδρεία τους. Είδα έξυπνους που φαντάζονταν ότι δεν χρειάζεται να γίνουν πρώτοι, ούτε η επιστήμη, ούτε η αρετή.
Είδα κάτι σοφούς που θελαν να σταθούν επάνω από τους έξυπνους και από τους ανδρείους με μόνη την επιστήμη και την σοφία. Πόσο αλήθεια άμαθοι της ζωής μπορεί να είναι αυτοί οι αφεντάδες της γνώσης! Τι κακό μας έκανε αυτός ο Πλάτωνας ! Πόσους δολοπλόκους πήρε στο λαιμό του που νομίσανε πως είναι «άνδρες βασιλικοί» !

Μα είδα τέλος, αγαπητέ μου Νάβιε, και κάτι ενάρετους, που δεν το χώνευαν να μην είναι πρώτοι στην πολιτεία, αφού ηταν πρώτοι στην αρετή. Και βέβαια δεν στασίαζαν όπως οι βάναυσοι και οι κακοί, αλλά αποσύρονταν σιωπηλοί και απογοητευμένοι στους αγρούς των, αφήνοντας τον δήμο στα χέρια των δημαγωγών και των συκοφαντών, η δηλητηριάζανε την ίδια τους την αρετή και τους ωραίους της λόγους με την πίκρα της αποτυχίας των, σαν οι ηγεσίες των πολιτειών να μην ήταν μοιραία υποταγμένες στις ιδιοτροπίες της τύχης και του χρόνου και σε λογής άλλους συνδυασμούς δυνάμεων που συνεχώς τις απομακρύνουν από την ιδεατή τους μορφή και τις παραδίνουν στα χέρια των ανάξιων η των μέτριων.

Τέτοια είναι τα πάθη και οι αδυναμίες που φθείρουν τους ηγέτες των ελληνικών πόλεων. Όσο για τους οπαδούς των ηγετών αυτών, έχουν και αυτοί την ιδιοτυπία τους στον μακάριο εκείνο τόπο. Είναι οπαδοί, πραγματικοί οπαδοί, μόνο όσοι έχασαν οριστικά την ελπίδα να γίνουν και αυτοί ηγέτες. Ετσι θα παρατηρήσεις ότι πιστοί οπαδοί είναι μόνο οι γεροντότεροι από τον ηγέτη τους. Ελάχιστοι είναι οι οπαδοί από πίστη ιδεολογική η από πίστη στον ηγέτη. Οι πολλοί είναι πειθαναγκασμένοι από τα πράγματα, γιατι ατύχησαν, γιατι βαρέθηκαν η λιγοψύχησαν. Γι αυτό είναι και όλοι προσωρινοί, άπιστοι, ενεδρεύοντες οπαδοί, ώσπου να περάσει η κακιά ώρα. Μα και αυτοί που μένουν και όσο μένουν οπαδοί, προσπαθούν συνεχώς να αναποδογυρίσουν την τάξη της ηγεσίας και να διευθύνουν αυτοί από το παρασκήνιο τον ηγέτη.

Γι αυτό και βλέπεις τόσο συχνά να είναι περιζήτητοι οι μέτριοι ηγέτες που προσφέρονται ευκολότερα στην παρασκηνιακή ηγεσία των οπαδών τους. Σε πολλές περιπτώσεις δεν έχει σημασία να ξέρεις ποιος είναι ο ονομαστικός ηγέτης μιας πολιτικής μερίδας αλλά ποιοι εκ του αφανούς τον διευθύνουν. Βλέπεις είναι μερικοί άνθρωποι που δεν είναι προικισμένοι με τα χαρίσματα με τα οποία αποκτάς τα φαινόμενα της ηγεσίας αλλά μονο με εκείνα που χρειάζονται για την ουσία της, για την άσκηση της εξουσίας. Είναι αναγκασμένοι λοιπόν οι τέτοιοι να περιοριστούν στον ρόλο του υποβολέα και να αφήσουν τους άλλους που κατέχουν τα φαινόμενα να χαριεντίζονται επάνω στην σκηνή.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΝΑΤΟ
Και ύστερα ,μήπως δεν βλέπω και την άλλη όψη του πράγματος; Ας παραπονιόμαστε για την ελληνική εγωπάθεια εμείς που διαρκώς επάνω της σκοντάφτουμε, γιατι έχουμε να κάνουμε με την ελληνική πόλη και τους πολιτικούς της. Εχει και την εξαίσια πλευρά της η υπερτροφία αυτή της προσωπικότητας, που στις κακές της όψεις την ονομάζουμε εγωπάθεια.

Εχει την πλευρά την δημιουργική, στην φιλοσοφία, στην ποίηση, στις τέχνες, στις επιστήμες, ακόμη και στο εμπόριο και στον πόλεμο. Από αυτήν αναβλύζει όλη η δόξα των ελλήνων, η μόνη δόξα στην ιστορία που μπορεί να σταθεί πλάι στην δική μας. Φοβάμαι μονάχα, γιατι, και ας μην το βλέπεις εσύ, κατά βάθος με γοητεύουν και εμένα οι έλληνες , που είναι και θα είναι πάντα οι δάσκαλοί μου. Φοβάμαι πως φτάσαμε στον καιρό, που η φωτεινή πλευρά της προσωπικότητάς των πηγαίνει όλο μικραίνοντας και αντίθετα η σκοτεινή όλο και αυξάνει και δεν ξέρω, δεν μπορώ να ξέρω αν ετούτος ο κατήφορος μπορεί ποτέ πια να σταματήσει.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΔΕΚΑΤΟ
Δεν σου κρύβω πως με πείραξε ο λόγος σου, πως δείχνομαι τάχα κακός και άδικος με τους έλληνες. Ας αρχίσω λοιπόν σήμερα το γράμμα μου με έναν έπαινο γι αυτούς, για να ξεπλύνω έτσι κάπως την μομφή σου. Ο εγωισμός δεν κάνει τους έλληνες μόνο κακούς πολίτες στην αγορά, τους κάνει και καλούς στρατιώτες στον πόλεμο. Εχουν αιώνων τρόπαια που μέσα στην μνήμη τους γίνονται σαν νόμοι άγραφοι και επιβάλλουν την περιφρόνηση της κακουχίας και του κινδύνου. Μη συγχέεις την διάλυση της στρατιωτικής δύναμης , που εχει αφορμή τις εμφύλιες έριδες, με την ατομική γενναιότητα καθώς και την πολεμική δεξιοτεχνία των ελλήνων. Μα δεν είναι μόνο στον πόλεμο ο έλληνας γενναίος και άξιος μαχητής, αλλά και στην ειρήνη.

Ακριβώς γιατι η γενναιότητά του δεν είναι συλλογική, σαν των περισσοτέρων λαών, αλλά ατομική, γι αυτό δεν φοβάται, και εκεί που βρίσκεται μόνος του, να ριψοκινδυνεύσει, στην ξενιτιά , στο παράτολμο ταξίδι, στην εξερεύνηση του αγνώστου. Γι αυτό και τόλμησε τέτοια που εμείς δεν θα τολμούσαμε ποτέ και θεμελίωσε για αιώνες αποικίες , έξω από τις στήλες του Ηρακλέους και πέρα στα χιόνια της Σκυθίας . Και στον καιρό μας ακόμη, έλληνες δεν είναι εκείνοι που τόλμησαν να διασχίσουν άγνωστες θάλασσες για να φτάσουν στην χώρα των Ινδών και στις έμπειρες χώρες πιο κάτω από την γη των Αιθιόπων; Αναρωτιέσαι κάποτε γιατί τα τολμάει αυτά τα παράτολμα ο έλληνας;

Επειδή είναι γενναίος ο έλληνας, είναι και παίκτης. Παίζει την περιουσία του, την ζωή του και κάποτε την τιμή του. Γεννήθηκε για να σκέπτεται μόνος, για να δρα μόνος, για να μάχεται μόνος και γι αυτό δεν φοβάται την μοναξιά. Εμείς αντίθετα είμαστε από τα χρόνια τα παλιά μια υπέροχα οργανωμένη αγέλη. Σκεπτόμαστε μαζί, δρούμε μαζί, μαχόμαστε μαζί και μοιραζόμαστε μαζί την τιμή, τα λάφυρα, την δόξα. Οι έλληνες δε δέχονται, όσο αφήνεται η φύση τους ελεύθερη, να μοιραστούν τίποτε με κανέναν.

Το εθνικό τους τραγούδι, αρχίζει με έναν καυγά, γιατι θελήσανε να κάνουν μοιρασιά ανάμεσα σε άντρες που μοιρασιά δεν δέχονται (Σ.Μ. αναφέρεται στην Ιλιάδα). Και μια που πήρα τον δρόμο των επαίνων, άκουσε και αυτόν, που δεν είναι και ο μικρότερος. Οι αυστηρές κρίσεις που τώρα βδομάδες σου γράφω, θαρρείς πως είναι μόνο δικές μου; Τις πιο πολλές τις διδάχτηκα από έναν έλληνα, από τον Επίκτητο. Νέος τον άκουσα να εξηγεί το μέγα δράμα του γένους του. Ήσυχα, καθαρά, με την ακριβολογία και την χάρη που σφράγιζε τον λόγο του , μας ετοίμαζε για έναν κόσμο που είχε πια περάσει, για μίαν Ατλαντίδα που είχε κατακαλύψει ο Ωκεανός.

Κάποτε κάνοντας την απολογία της πατρίδας του, μας έλεγε: «Δεν είναι τόσο δίκαια τα ανθρώπινα, ώστε μόνο αμαρτήματα να είναι οι αιτίες των τιμωριών. Η Τύχη, η τυφλή θεά, η τελευταία στην οποία θα πάψω να πιστεύω, πρόδωσε συχνά τους έλληνες στον δρόμο τους. Αλλα και αυτοί, πρόσθετε, την συντρέξανε με τον δικό τους τρόπο».

Μην νομίσεις όμως πως μόνο ένας Επίκτητος κατέχει την αρετή του «γνώθι σαυτόν» . Σε κάθε κόχη, απάγκια της αγοράς κάθε πόλης, σε κάθε πλάτανο από κάτω της ευλογημένης ελληνικής γης, θα βρεις και έναν έλληνα, αδυσώπητο κριτή του εαυτού του. Και εύκολα θα σου ξανοιχτεί και ας είσαι ξένος. Αρκεί εσύ να μην αρχίσεις να κακολογείς τίποτε το ελληνικό, γιατι τότε ξυπνάει μέσα του μια άλλη αρετή, η περηφάνια.

Ναι, ναι, σε βλέπω να γελάς, Ατίλιε Νάβιε, αυτούς τους ταπεινούς κόλακες που σέρνονται στους προθαλάμους μας, γελάς που τους ονομάζω περήφανους. Και όμως θα αστοχήσεις στο έργο σου αν αγνοήσεις αυτήν την αλήθεια. Πρόσεξε την υπεροψία και την φιλοτιμία των ελλήνων. Μην πλανάσαι! Εχουν την ευαισθησία των ξεπεσμένων ευγενών. Είναι γκρεμισμένοι κοσμοκράτορες, ποτέ όμως τόσο χαμηλά πεσμένοι ώστε να ξεχάσουν τι ήτανε!

Η πολυσύνθετη ψυχή τους χωράει λογής αντιφάσεις και έρχονται ώρες που για πολλούς είναι δίκαιος ο ειρωνικός λόγος του Ιουβενάλιου “Graeculus esuriens, in coelum jusseris, ibit” (τον λιμασμένο γραικύλο, κι αν στον ουρανό τον προστάξεις να πάει, θα πάει). Άλλοι όμως είναι τούτοι οι γραικύλοι και άλλοι οι έλληνες. Και το πιο περίεργο, οι ίδιοι τούτοι σε άλλες ώρες είναι γραικύλοι (graeculus) και σε άλλες έλληνες (graeci). Δεν πρέπει ποτέ να δώσεις την εντύπωση στον έλληνα ότι του αφαίρεσες την ελευθερία του.

Άφησε τον, όσο μπορείς, να ταράζεται, να θορυβεί, και να ικανοποιεί την πολιτική του μανία, μέσα στην σφαίρα που δεν κινδυνεύουν τα συμφέροντα της αυτοκρατορίας. Εσύ πρέπει να έχεις την τέχνη να επεμβαίνεις μόνο την τελευταία στιγμή, όταν δεν μπορείς να βάλεις τους έλληνες να αποτρέψουν το δυσάρεστο. Πάντοτε βρίσκονται οι διαφωνούντες μεταξύ των ελλήνων, που θα είναι πρόθυμοι να σε βοηθήσουν, είτε θεληματικά, είτε, συνηθέστερα, άθελά τους.

Υποβοηθώντας το τυφλό παιγνίδι των φατριών από το παρασκήνιο, χωρίς να προσβάλλεις την περηφάνιά τους, μπορεί να οδηγήσεις τις ελληνικές πόλεις προς το καλό πολύ ευκολότερα παρά με τις σοφότερες διαταγές που θα εξέδιδες, αν ήσουνα ανθύπατος στην Ισπανία η στην Ιλλυρία.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΝΔΕΚΑΤΟ
Όμως αν θέλεις στην Ελλάδα πραγματικά να επιβάλεις μία απόφασή σου, όσο σωστή και αν είναι, κοίταξε να μην φανεί η πρόθεσή σου. Πρέπει να θυσιάσεις την τιμή μίας απόφασης για να την επιβάλεις μεταξύ των ελλήνων. Κάλεσε ιδιαιτέρως έναν-έναν τους αρχηγούς των μερίδων, δώσε στον καθένα την ευκαιρία μίας επίπλαστης πρωτοβουλίας.

Φυσικά, αν δυστροπούν, να τους τρομάξεις, αλλα και αυτό υπό εχεμύθεια, χωρίς να αναγκάσεις την φιλοτιμία τους να πάρει τα όπλα. Δώσε τους κάποια περιθώρια έντιμης υποχώρησης και όταν ακόμη στην πραγματικότητα διατάσεις, μην τους πεις ότι διατάσεις. Πες τους ότι δεν διατάσεις, αλλά ότι αν δεν γίνει τούτο κι εκείνο, τότε οι ρωμαϊκές λεγεώνες θα αναγκαστούν να μετασταθμεύσουν για λόγους ασφαλείας σε άλλη επαρχία και τότε μπορεί τίποτε Γέτες η Κέλτες η Δακοί να στείλουν τα στίφη τους να δηώσουν την χώρα και ας αναμετρήσουν οι ίδιοι τις συνέπειες και ας αποφασίσουν.

Όλα αυτά δεν σου τα λεω για να σε κάνω να περιφρονείς τους έλληνες. Απεναντίας σου τα λεω για να τους καταλάβεις και να τους προσέξεις. Ακόμη και σήμερα διατηρούν τα ίχνη μερικών αρετών που μοιάζουν με την χόβολη μίας μεγάλης πυρράς. Μελετητές της ψυχής των ατόμων και του όχλου, θα τους δεις να εκτελούν μερικούς θαυμάσιους ελιγμούς, να χαράζουν πολιτικά σχέδια περίλαμπρα, με μια ευκινησία στην σκέψη και μια γοργότητα στις αντιδράσεις που εμείς εδώ ποτέ δεν φτάσαμε. Μόνο που ύστερα θα μελαγχολήσεις βλέποντας πως είναι πια ασήμαντοι οι σκοποί για τους οποίους ξοδεύονται αυτά τα εξαίσια χαρίσματα.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΔΩΔΕΚΑΤΟ
Πρόσεξε αυτούς τους παλικαράδες της πολιτικής, που δεν καταλαβαίνουν ότι είναι γελοίο να έχεις το ύφος του δυνατού και του τρανού, όταν από καιρό έχεις πάψει να είσαι. Καθώς τρέφονται από την οπτασία των περασμένων τους μεγαλείων και δεν μπορούν να συμμορφωθούν με τις σημερινές τους διαστάσεις, πολύ θα σε ταλαιπωρήσουν με την αξίωσή τους να μην επεμβαίνεις στα πράγματα της πόλης τους.

Πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης μαθαίνει να παίζει βιντεοπαιχνίδια

H βρετανική εταιρεία Deep Mind, που είχε εξαγοραστεί από τη Google πέρυσι αντί 400 εκατ. λιρών, ανέπτυξε για πρώτη φορά ένα πρόγραμμα λογισμικού με τεχνητή νοημοσύνη, το οποίο μαθαίνει μόνο του εκ του μηδενός να παίζει γνωστά βιντεοπαιχνίδια - και μάλιστα συχνά τα καταφέρνει καλύτερα από τους ανθρώπους.

Το πρόγραμμα με την ονομασία Deep-Q-Network, που εμπνέεται από τη λειτουργία του ανθρωπίνου εγκεφάλου, έως τώρα έχει μάθει να παίζει 49 κλασικά παιγνίδια Atari. Σε περισσότερα από τα μισά, είναι εξίσου καλό, αν όχι καλύτερο, με έναν έμπειρο άνθρωπο παίκτη.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον βρετανοκυπριακής καταγωγής ιδρυτή και αντιπρόεδρο της Deep Mind, πρώην νευροεπιστήμονα Ντέμη Χασάμπη (και με τη συμμετοχή του ελληνικής καταγωγής Γιάννη Αντώνογλου), που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», σύμφωνα με το BBC, το «Science» και το «New Scientist», δήλωσαν ότι για πρώτη φορά ένα αυτοεκπαιδευόμενο σύστημα (πρόγραμμα λογισμικού) κατάφερε να μάθει κάτι τόσο δύσκολο, όσο ένα βιντεοπαιχνίδι.
Οι υπερυπολογιστές Deep Blue και Watson της ΙΒΜ έχουν καταφέρει εντυπωσιακά πράγματα, όμως αυτά τα μεγάλα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης είχαν προγραμματιστεί σε μεγάλο βαθμό εκ των προτέρων με τις οδηγίες του παιγνιδιού και με τις κατάλληλες στρατηγικές. Αντίθετα, το «ελαφρύ» σύστημα της Google Deep Mind ξεκίνησε με στοιχειώδεις πληροφορίες, κάνοντας τα υπόλοιπα μόνο του στην πορεία, χάρη στους εξελιγμένους αλγόριθμούς του.

Χρειάστηκαν περίπου δύο εβδομάδες εκπαίδευσης στο νέο σύστημα, για να μάθει, μέσω συνεχών δοκιμών και λαθών, τα «μυστικά» καθενός από τα 49 παιγνίδια. Μάλιστα, σε μερικές περιπτώσεις, ανακάλυψε νέα «κόλπα» που ποτέ πριν δεν είχαν σεκφθεί οι άνθρωποι παίκτες.

Έτσι, έμαθε μόνο του να παίζει παιγνίδια όπως τα Space Invaders, Pong, Enduro, Video Pinball, Boxing, Breakout, Pac-Man, Private-Eye κ.α. Αν και τα βιντεοπαιγνίδια αυτά είναι παλιά, από τη δεκαετία του '80, θεωρείται επίτευγμα - ορόσημο ότι το σύστημα κατάφερε να μάθει μόνο του να παίζει με επιτυχία τόσα παιγνίδια, χωρίς ειδικό προγραμματισμό εκ των προτέρων.

Το επίτευγμα αυτό στο πεδίο της λεγόμενης «βαθιάς» μηχανικής μάθησης ανοίγει τον δρόμο για τη δημιουργία πραγματικά πιο «έξυπνων» υπολογιστών και γενικά μηχανών. Για παράδειγμα, αυτόνομων οχημάτων χωρίς οδηγό, ρομπότ που θα κατανοούν το περιβάλλον τους ή συσκευών που θα καταλαβαίνουν πλήρως τον ανθρώπινο λόγο, ώστε να μεταφράζουν σωστά σε πραγματικό χρόνο.

Δεν λείπουν πάντως όσοι φοβούνται ότι η τεχνητή νοημοσύνη τελικά θα καταστεί επικίνδυνη για την ανθρωπότητα. Μεταξύ άλλων, ο κοσμολόγος Στίβεν Χόκινγκ έχει προειδοποιήσει ότι η ανάπτυξη μιας πλήρως ανεπτυγμένης τεχνητής νοημοσύνης «μπορεί να σημάνει το τέλος της ανθρώπινης φυλής». Ο Ντέμης Χασάμπης, πάντως, εμφανίστηκε καθησυχαστικός, λέγοντας ότι «απέχουμε ακόμη δεκαετίες από κάποια τεχνολογία που θα έπρεπε να μας ανησυχεί». Μετά όμως;

Οι αρχαίοι «λάτρευαν» τα αλίπαστα

Το αλάτι από τα αρχαία χρόνια κατέχει πολύ σημαντική θέση στη ζωή των λαών και ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε να ζήσει χωρίς αυτό. Κατά τους αρχαίους Ελληνες συμβόλιζε τη φιλία, τη χάρη, τη λεπτότητα, με αυτό επισφράγιζαν τις συμφωνίες και το πρόσφεραν στις θυσίες προς τους θεούς. Η φράση «αττικό άλας» δήλωνε το λεπτό και ευφυές αττικό πνεύμα.

Το αλάτι έχει ασηπτικές ιδιότητες και δεν επιτρέπει την ανάπτυξη μικροοργανισμών. Για το λόγο αυτόν από τα αρχαία χρόνια...
με αλάτι συντηρούσαν τα τρόφιμα. Το χρησιμοποιούσαν όπως εμείς σήμερα το ψυγείο, και τα τρόφιμα που ήταν συντηρημένα με αλάτι ήταν σαν τα σημερινά κατεψυγμένα.

Η αρχαία ελληνική λέξη για το αλάτι είναι «ο αλς» (γενική: του άλατος) και δεν πρέπει να την μπερδεύουμε με τη λέξη «η αλς» (γενική: της αλός) που είναι η θάλασσα. Κυρίως το αλάτι το χρησιμοποιούσαν για τη συντήρηση ψαριών. Οι αρχαίοι Αθηναίοι αγαπούσαν πολύ τα αλίπαστα ψάρια, τα οποία ονόμαζαν «ταρίχη» και εισήγαν από τον Εύξεινο Πόντο, τη Σικελία, ακόμα και την Ισπανία.

Πάστωναν κυρίως την παλαμίδα, τη σφυρίδα, τον κολιό, τον τόνο και τον οξύρρυγχο. Ο Αιλιανός λέει πως η μεταφορά των οξύρρυγχων από την Κασπία γινόταν με καμήλες μέχρι τον Εκβάντα ποταμό και από εκεί με πλοία μέχρι τα λιμάνια. Ο «τάριχος αντακαίος» προερχόταν από την επεξεργασία του αντακαίου (είδος ψαριού, πιθανόν ο οξύρρυγχος) από το Δνείπερο ή το Δούναβη.

Τα ταρίχη καλής ποιότητας ήταν πανάκριβα και το να τρως αλίπαστα ανάμεσα στα εδέσματα ήταν δείγμα εκλεπτυσμένου γούστου. Σε τέτοιο βαθμό θεωρούσαν τα ταρίχη είδος πολυτελείας, ώστε η εταίρα Πυθιονίκη έγινε διάσημη στην αρχαία Αθήνα -μέχρι και τραγούδι τής έγραψαν- επειδή είχε εραστές τους γιους ενός ταριχοπώλη που της έφερναν άφθονα ταρίχη.

Ο Ξενοκράτης λέει ότι έτρωγαν ωμά τα ταρίχη, αφού τα ξέπλεναν με γλυκό νερό. Ομως δεν ήταν λίγα αυτά που τα τηγάνιζαν, τους έβαζαν καρυκεύματα και τα έσβηναν με κρασί. Τα ταρίχη που προέρχονταν από νεαρά ή άπαχα ψάρια τα ονόμαζαν «ωραία ταρίχη» και πίστευαν πως είναι πιο νόστιμα.

Και τέλος, επειδή, ως γνωστόν, πίσω από όποια ιδέα και μόδα θεωρούμε καινούργια, αν ψάξουμε λίγο καλύτερα, θα βρούμε μπροστά μας έναν πρόγονό μας να μας χαμογελάει, μη νομίζετε πως η μόδα με το αλάτι Ιμαλαΐων, το οποίο θεωρείται πιο καθαρό από της θάλασσας, είναι απλώς μια παραξενιά των σεφ της εποχής μας. Ο Αρριανός λέει ότι το ορυκτό αλάτι από την όαση του Αμμωνος εθεωρείτο καλύτερο για τις θυσίες, γιατί ήταν πιο καθαρό.

Και βέβαια δεν θα μπορούσε να λείπει το χαβιάρι, το οποίο είναι παστά αυγά οξύρρυγχου. Το λεξικό Liddell & Scott γράφει ότι ο όρος «τάριχος αντακαίον» σημαίνει χαβιάρι. Ηταν γνωστό στον Ηρόδοτο όπως και στον Στράβωνα, οι οποίοι το αναφέρουν, αλλά και στον Αρχέστρατο, ο οποίος λέει (όχι που θα μας ξέφευγε) ότι οι Ελληνες είχαν ιδιαίτερη αδυναμία στα αυγά του οξύρρυγχου που προερχόταν αποκλειστικά από τη Μαύρη Θάλασσα.

Ο δίκαιος είναι αυτός που προστατεύει τους άλλους

Αυτό που έχει σημασία με τον Προμηθέα είναι το εξής, που δυστυχώς ακόμα και θεατρικά δεν το κατανοούμε, συνήθως όταν θα βάλουμε τον Προμηθέα Δεσμώτη θα τον βάλουμε με αλυσίδες. Σε μία αληθινή παράσταση που θα ήταν το πνεύμα του Προμηθέα θα έπρεπε ο Προμηθέας να μην είναι καθόλου με αλυσίδες. Ο Προμηθέας πηγαίνει μόνος του. Ο Προμηθέας ξέρει ήδη ότι θα τον καταδικάσουν για την πράξη. Γιατί ο Προμηθέας είναι δίκαιος. Ο Ελληνισμός είναι σπάνια αθώος, γιατί αθωότητα σημαίνει μερικές φορές έλλειψη νοημοσύνης. Ο Ελληνισμός επειδή αποτελεί ένα κράμα νοημοσύνης όταν λειτουργεί σωστά, ορθολογικά με το πρέπον γίνεται δίκαιος. Ο δίκαιος κατηγορείται από τις πράξεις του, δηλαδή από την τελεολογία του και όχι την οντολογία του. Ο δίκαιος δεν μπορεί να γεννηθεί δίκαιος, πρέπει να κάνει κάτι για να ονομαστεί δίκαιος. Ο Προμηθέας πριν κάνει την πράξη που έκανε δεν ήταν αυτό που ονομάζουμε Προμηθέας. Πρέπει να γίνει αυτή η πράξη. Άρα αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο Ελληνισμός σιγά-σιγά ανακάλυψε, κάτι που είναι εντυπωσιακό, το διαχρονικό στοιχείο, την ανθεκτικότητα. Ξέρω ότι δεν υπάρχουν τα δικαιώματα, αν δεν τα διεκδικώ. Ξέρω ότι αν δεν προστατεύω τους άλλους, δεν είμαι δίκαιος. Δηλαδή προσέξτε ο δίκαιος είναι ο άλλος, δεν είναι ο ένας. Ο δίκαιος είναι αυτός που ασχολείται με τον άλλον άλλον, γιατί άμα είναι να ασχοληθεί με αυτόν απλώς προστατεύεται. Ο δίκαιος είναι αυτός που προστατεύει τους άλλους. Αυτό το στοιχείο είναι πάρα πολύ σημαντικό στην έννοια του Προμηθέα. Ο Προμηθέας όταν κλέβει την φωτιά δεν την κλέβει γι’ αυτόν και άμα το σκεφτείτε την παραδίδει αμέσως. Όταν κοιτάζουμε τώρα τις τέχνες, που μας έχει μάθει ο Προμηθέας, έχουμε μέσα και τα ναυτιλιακά, έχουμε μέσα βέβαια την τεχνολογία, γιατί ξέρετε όλα αυτά που μας μαθαίνει χρειάζονται ενέργεια. Χωρίς ενέργεια, δεν υπάρχει δράση. Άρα έχει μεγάλη σημασία όταν βλέπουμε τη νέα προσέγγιση ακόμα και στην μουσειολογία. Παλαιότερα θεωρούσαμε ότι το μουσείο είναι απλώς μία αποθήκη του παρελθόντος. Τώρα έχουμε μουσεία που είναι διαδραστικά. Γιατί; Γιατί μπαίνει το παρόν και παράγει ιστορία μέσα στον χώρο του παρελθόντος. Ο Προμηθέας αυτό που μας δείχνει είναι ότι η νοημοσύνη είναι εγκλωβισμένο μέλλον μέσα στο παρελθόν. Γιατί; Γιατί είναι αυτό που σου επιτρέπει να προβλέψεις. Όταν οι άνθρωποι δεν προβλέπουν δεν καταλαβαίνουν στην ουσία τι είναι «βλέπω». Γιατί αυτός που βλέπει, δεν έχει ανάγκη να προβλέπει. Το πρόβλημα είναι ότι βλέπει, ενώ οι πολλοί κοιτάζουν.

Η Τέχνη του να Είμαι Καλά

Αν δεν θέλεις να είσαι άρρωστος…

…Εξέφραζε τα Συναισθήματά σου
Συναισθήματα και αισθήσεις που είναι κρυμμένα, καταπιεσμένα, καταλήγουν σε ασθένειες όπως : γαστρίτιδα, έλκος, οσφυϊκούς πόνους, νωτιαίους. Με το πέρασμα του χρόνου, η καταπίεση των συναισθημάτων εκφυλίζεται σε καρκίνο. Τότε, πάμε σε έναν έμπιστο φίλο ή φίλη, να μοιραστούμε με οικειότητα το «μυστικό» μας, τα λάθη μας! Ο διάλογος, η ομιλία, οι λέξεις, είναι μία δυναμική και εξαιρετική θεραπεία!

…Παίρνε Αποφάσεις
Το αναποφάσιστο άτομο παραμένει μέσα στην αμφιβολια, στο άγχος, στην αγωνία. Η αναποφασιστικότητα συσσωρεύει προβλήματα, ανησυχίες και επιθέσεις. Η ανθρώπινη ιστορία είναι φτιαγμένη από αποφάσεις. Το να αποφασίζεις είναι το να ξέρεις να αποκηρύσεις, να γνωρίζεις να χάνεις πλεονεκτήματα και αξιώσεις του να κερδίζεις τους άλλους. Οι αναποφάσιστοι άνθρωποι είναι θύματα γαστρικών παθήσεων, νευρικών πόνων και δερματικών προβλημάτων.

…Βρίσκε Λύσεις
Οι αρνητικοί άνθρωποι δεν βρίσκουν λύσεις και μεγενθύνουν τα προβλήματά τους. Προτιμούν να θρηνούν, να κουτσομπολεύουν και να είναι απαισιόδοξοι. Είναι προτιμότερο να ανάψεις ένα σπίρτο από το να λυπάσαι που είσαι στο σκοτάδι. Μία μέλισσα είναι μικρή, αλλά παράγει ένα από τα πιο γλυκά πράγματα που υπάρχουν. Είμαστε αυτό που σκεφτόμαστε. Η αρνητική σκέψη δημιουργεί αρνητική δόνηση που μεταμορφώνεται σε ασθένεια.

…Μη Ζεις για το Φαίνεσθαι
Αυτός ο οποίος κρύβει τη πραγματικότητα, προσποιείται, ποζάρει και πάντα θέλει να δίνει την εντύπωση ότι είναι καλά. Θέλει να δείχνει τέλειος, ξέγνοιαστος, κλπ. Ένα χάλκινο άγαλμα με πόδια από πηλό. Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο για την υγεία από το να ζει κανείς με το φαίνεσθαι και με προσωπεία. Αυτοί είναι οι άνθρωποι με πολύ βερνίκι και λίγες ρίζες. Ο προορισμός τους είναι το φαρμακείο, το νοσοκομείο και ο πόνος.

…Αποδέξου
Η άρνηση της αποδοχής και η έλλειψη της αυτο-εκτίμησης, μας αποξενώνουν από τους εαυτούς μας. Το να είμαστε ένα με τον εαυτό μας είναι ο πυρήνας της υγιούς ζωής. Όσοι δεν το αποδέχονται αυτό, φθονούν, ζηλεύουν, μιμούνται, υπερ-ανταγωνίζονται, καταστρέφουν. Γίνε αποδεκτός, αποδέξου ότι είσαι αποδεκτός, αποδέξου τις επικρίσεις. Αυτό είναι σοφία, καλή αίσθηση και θεραπεία..

…Εμπιστεύσου
Αυτός ο οποίος δεν εμπιστεύεται, δεν επικοινωνεί, δεν είναι ανοιχτός, δεν είναι συνδεδεμένος, δεν δημιουργεί βαθιές και σταθερές σχέσεις, δεν ξέρει να κάνει αληθινές φιλίες. Χωρίς εμπιστοσύνη, δεν υπάρχει σχέση. Η δυσπιστία είναι έλλειψη πίστης σε εσένα και στην ίδια την πίστη.

…Μη Ζεις τη Ζωή Λυπημένα
Καλό χιούμορ. Γέλιο. Ηρεμία. Ευτυχία. Αυτά συμπληρώνουν την υγεία και φέρνουν μακροζωϊα. Το ευτυχισμένο άτομο έχει το δώρο να βελτιώνει το περιβάλλον στο οποίο ζεί. «Το καλό χιούμορ μας σώζει από τα χέρια του γιατρού.» Η ευτυχία είναι υγεία και θεραπεία.

Η τέχνη του αυθορμητισμού

Να είσαι απλά ο εαυτός σου. Η συμβουλή δείχνει εν μέρει «διακινδυνευμένη», ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις και αναπόφευκτη.
Είναι η προεπιλεγμένη συνταγή για κάθε έντονη κατάσταση: ένα ραντεβού στα τυφλά, μια συνέντευξη για δουλειά, ένα πρώτο δείπνο με τα δυνητικά πεθερικά. Χαλάρωσε. Φέρσου φυσιολογικά. Να είσαι απλά ο εαυτός σου.
Όταν έχεις όμως νευρικότητα, πώς μπορείς να είσαι ο εαυτός σου; Πώς μπορείς να πιέσεις τον εαυτό σου να χαλαρώσει; Ποιόν ακριβώς εαυτό σου να χαλαρώσεις και ποιός εαυτός είσαι;
Δεν βγάζει κανένα νόημα, αλλά το παράδοξο όσο και το αφηρημένο, είναι απαραίτητο συστατικό του πολιτισμού, σύμφωνα με τον Εντουαρντ Σλίνγκερλαντ, ο οποίος έχει αναπτύξει μία θεωρία αυθορμητισμού βασισμένος σε χιλιετίες ασιατικής φιλοσοφίας και δεκαετίες έρευνας από ψυχολόγους και νευροεπιστήμονες.
Ονομάζει τη θεωρία του το παράδοξο του wu wei (ου-ουέι), ο κινεζικός όρος για την «αβίαστη προσπάθεια». Το wu wei παρουσιάζει ομοιότητες με την έννοια της ροής, την απόδοση χωρίς προσπάθεια που αποζητούν οι αθλητές, αλλά είναι ζωτικής σημασίας και σε άλλους τομείς, όπως σε ένα ειδύλλιο, στη θρησκεία, την πολιτική και το εμπόριο.
Ο δρ Σλίνγκερλαντ, καθηγητής Ασιατικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του British Columbia, αναφέρει ότι η αναζήτηση του wu wei υφίσταται από την εποχή που οι άνθρωποι άρχισαν να ζουν σε μεγαλύτερες ομάδες από αυτές των κυνηγών-συλλεκτών.
Xωρίς να μπορούν πια να στηριχθούν στους συγγενικούς δεσμούς, οι πρώτοι αστικoί οικισμοί επιβίωσαν, αναπτύσσοντας κοινές αξίες, βοηθώντας έτσι τους ανθρώπους να εμπιστεύονται ο ένας το ήθος του άλλου και να συνεργάζονται για το κοινό καλό.
Πάντα όμως υπήρχε ο κίνδυνος ότι κάποιος μπορεί να υποκρίνεται, βάζοντας πάνω απ’ όλα το προσωπικό του συμφέρον. Για να σε εμπιστευτούν, δεν φτάνει μόνο να είσαι συνετός και νομοταγής πολίτης και να πασχίζεις φιλότιμα, να είσαι ενάρετος. Πρέπει να αποδείξεις ότι το ήθος σου είναι τόσο «φυσικό» που σου βγαίνει αβίαστα.

Η αρχαία σημασία
Ετσι λοιπόν εξηγείται και η εμμονή με το wu wei, του οποίου η αρχαία σημασία έγινε σαφέστερη το 1993 όταν ανακαλύφθηκαν κάποιες λωρίδες μπαμπού σε έναν τάφο στο χωριό Guodian της Κεντρικής Κίνας.
To κείμενο πάνω στο μπαμπού, το οποίο γράφτηκε πολύ πριν από τον 3ο αιώνα π.κ.ε., συμβούλευε τους επίδοξους πολιτικούς ότι εάν θέλουν να διατηρήσουν την κοινωνική εντολή δεν είναι αρκετό να ακολουθούν τους κανόνες και να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις σου, αλλά χρειάζεται να έχουν μία ενστικτώδη αίσθηση των καθηκόντων τους:
«Αν προσπαθείς να είσαι πατρικός, αυτό δεν αποτελεί πραγματική πατρικότητα. Αν προσπαθείς να είσαι υπάκουος, αυτό δεν αποτελεί πραγματική υπακοή. Δεν πρέπει να προσπαθείς, όμως δεν πρέπει και να μην προσπαθείς».
Από τότε, το παράδοξο αυτό συνεχίζει να προβληματίζει φιλοσόφους και θεολόγους, όπως επιδέξια εξηγεί ο δρ Σλίνγκερλαντ στο νέο του βιβλίο «Προσπαθώντας να μην προσπαθείς: Η τέχνη και η επιστήμη του αυθορμητισμού» [“Trying Not to Try: The Art and Science of Spontaneity”]
Μια σχολή σκέψης είναι υπέρ της Κομφουκιανής προσέγγισης και της αβίαστης προσήλωσης, η οποία στην πραγματικότητα προϋποθέτει μία αρχική υπερπροσπάθεια. Μέσα από τη δύναμη της θέλησης και την αυστηρή προσκόλληση στους κανόνες, τις παραδόσεις και τα τελετουργικά, ο Κομφουκιανός «κύριος» θεωρείται ότι μαθαίνει τόσο διεξοδικά την πρέπουσα συμπεριφορά που τελικά γίνεται δεύτερη φύση του.
Είναι όμως αυτό αυθεντικό wu wei; Οχι, σύμφωνα με την αντίπαλη σχολή των Ταοϊστών που εμφανίστηκε περίπου την ίδια εποχή με αυτή του Κομφουκιανισμού, τον 5ο αιώνα π.κ.ε. και απάντησε ευθέως ότι: «Το χείριστο είδος Αρετής δεν σταματά ποτέ να πασχίζει για την Αρετή και έτσι δεν μπορεί να φτάσει ποτέ στην Αρετή»

Οι Tαοϊστές δεν πάσχιζαν. Αντί να ακολουθούν την άκαμπτη εκπαίδευση και τα τελετουργικά όπως υπαγόρευε ο Κομφούκιος, αποσκοπούσαν στην απελευθέρωση της φυσικής αρετής που κρύβεται μέσα μας.

Πήγαιναν με τη ροή των πραγμάτων. Παραλλαγές αυτής της αντιπαράθεσης έλαβαν χώρα ανάμεσα σε βουδιστές Ζεν, ινδουιστές και χριστιανούς φιλοσόφους και συνεχίζουν μέχρι σήμερα μεταξύ ψυχολόγων και νευροεπιστημόνων, οι οποίοι διαφωνούν σχετικά με το κατά πόσο η ηθική και η συμπεριφορά καθοδηγείται από ορθολογιστικές επιλογές ή από ασυνείδητα συναισθήματα.

Πειστικά ψέματα
Κάποιοι άνθρωποι, όπως οι πολιτικοί και οι πωλητές, μπορούν να γίνουν εξαιρετικά ικανοί στο να προσποιούνται τον αυθορμητισμό, ενώ οι υπόλοιποι ψάχνουμε τρόπους να τους ξεσκεπάσουμε, με όχι και πολύ καλά αποτελέσματα.
Οι επιχειρηματίες, πριν υπογράψουν μεγάλες συμφωνίες, επιμένουν στη γνωριμία τους με τους δυνητικούς τους συνεργάτες κατά τη διάρκεια ενός δείπνου, γιατί η κατανάλωση αλκοόλ καθιστά δύσκολη την προσποίηση συναισθημάτων.
Οι νευροεπιστήμονες, αντίστοιχα, χρησιμοποιούν σαρωτές εγκεφάλου και μαγνητικά πεδία για να καταστείλουν την ικανότητα ελέγχου του νου, δυσκολεύοντας τους συμμετέχοντες στα πειράματα να πουν πειστικά ψέματα.
Αν όμως το να μεθάς δεν αποτελεί επιλογή, ποια είναι η καλύτερη στρατηγική του wu wei, δηλαδή του να προσπαθείς να μην προσπαθείς;
Ο δρ Σλίνγκερλαντ προτείνει έναν συνδυασμό μεθόδων. Η συνειδητή προσπάθεια είναι απαραίτητη για να μάθεις μία δεξιότητα και η Κομφουκιανή έμφαση σε τελετουργικά έρχεται σε συμφωνία με την έρευνα στον τομέα της ψυχολογίας, που δείχνει ότι έχουμε μειωμένη δύναμη θέλησης.
Το να εκπαιδεύσεις τον εαυτό σου να ακολουθεί αυτόματα κανόνες μπορεί να είναι λυτρωτικό, επειδή κατ’ αυτόν τον τρόπο έχεις απόθεμα νοητικής ενέργειας για άλλες δραστηριότητες. Η προσπάθεια όμως μπορεί να αποβεί αντιπαραγωγική, όπως διαπίστωσαν οι Ταοϊστές και οι ψυχολόγοι το απέδειξαν με το πείραμα του εκκρεμούς. Όταν σε κάποιον ζητηθεί να κρατήσει το εκκρεμές ακίνητο, η προσπάθεια τον κάνει να το κινεί ακόμα περισσότερο.
Ο δρ Σλίνγκερλαντ συμφωνεί με τη συμβιβαστική προσέγγιση του Κινέζου φιλοσόφου Μένκιου, που έζησε τον 4ο αιώνα π.κ.ε. και συνδύασε την Κομφουκιανή με την Ταοϊστική προσέγγιση:
“Προσπάθησε, αλλά όχι πολύ σκληρά”
Για να εξηγήσει την προσέγγισή του ο Μένκιος παρέθεσε μία παραβολή: «Ημουν έξω στα χωράφια βοηθώντας τα βλαστάρια να μεγαλώσουν», εξήγησε, οπότε και οι γιοι του έτρεξαν να δουν τα αποτελέσματα. Βρήκαν ένα μάτσο μαραμένα βλαστάρια που είχαν ξεριζωθεί. Τα βλαστάρια είναι η αντίληψη του Μένκιου για το wu wei: Κάτι φυσικό που απαιτεί ήπια καλλιέργεια.
Φυτεύεις τον σπόρο και ποτίζεις τους βλαστούς, αλλά κάποια στιγμή χρειάζεται να αφήσεις τη φύση να κάνει τη δουλειά της. Αφησε απλά τα βλαστάρια να είναι ο εαυτός τους και να κάνουν την δουλειά τους.

Τα πιο βρώμικα αντικείμενα

Μια νέα μελέτη έρχεται να ανατρέψει όλα όσα πιστεύαμε σχετικά με τα πιο βρόμικα αντικείμενα που υπάρχουν σπίτι μας.
Σύμφωνα με αυτή, για το 40% των περιπτώσεων τροφικής δηλητηρίασης ευθύνεται η ανεπαρκής υγιεινή του σπιτιού μας.
Και αυτό, καθώς σχεδόν τα μισά εκ των αντικειμένων που χρησιμοποιούμε καθημερινά στο σπίτι μας έχουν μολυνθεί με επικίνδυνα βακτήρια, όπως το E. Coli.
«Οι περισσότεροι δίνουν σημασία στον καθαρισμό της τουαλέτας, χρησιμοποιώντας πολλά καθαριστικά, πιστεύοντας ότι πρόκειται για το πιο βρόμικο σημείο του σπιτιού. Όμως, όλες οι μελέτες, στις οποίες έχω λάβει μέρος, δείχνουν ότι τα πιο επικίνδυνα βακτήρια κρύβονται στην κουζίνα. Το ωμό κρέας, τα πουλερικά και τα λαχανικά είναι οι ένοχοι», επισημαίνει η ειδικός στην υγιεινή των τροφίμων, δρ. Lisa Ackerley.

Ποιο είναι όμως το πιο επικίνδυνο αντικείμενο που βρίσκεται στην κουζίνα μας;
Κάθε κουζίνα διαθέτει μια τουλάχιστον επιφάνεια κοπής. Από το ωμό κρέας, μέχρι τα λαχανικά, οι περισσότερες από τις τροφές που καταναλώνουμε καθημερινά, στη διαδρομή τους μέχρι το τηγάνι, την κατσαρόλα ή το ταψί, κάνουν μια στάση από την επιφάνεια κοπής.
Για το λόγο αυτό αποτελεί ένα από τα πιο επικίνδυνα «μαγειρικά σκεύη». Οι ερευνητές, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι φιλοξενεί 200% περισσότερα βακτήρια από όσα βρίσκονται σε ένα κάθισμα τουαλέτας.
Σύμφωνα με τη δρ. Ackerley, οι άνθρωποι δε λαμβάνουν τις κατάλληλες προφυλάξεις, επειδή οι μικροοργανισμοί είναι αόρατοι στο μάτι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα με τα χέρια μας μεταφέρουμε βακτήρια, τα οποία μπορεί να εξαπλωθούν σε οποιοδήποτε σημείο του σπιτιού, στην περίπτωση που δεν τα έχουμε πλύνει καλά.
«Λίγοι μόνο μικροοργανισμοί πάνω στο χέρι μας, είναι αρκετοί για να μεταφερθούν σε πόμολα, πετσέτες ή άλλες επιφάνειες που αγγίζουμε καθημερινά», υπενθυμίζει.
Ορισμένα, μάλιστα, από αυτά είναι εξαιρετικά μολυσματικά, ακόμα και σε μικρό αριθμό και τελικά καταλήγουν στο έντερο, όπου γίνονται επικίνδυνα, απειλώντας μας με τροφική δηλητηρίαση.
Η μοναδική λύση προστασίας βρίσκεται στο πλύσιμο των χεριών.
Ωστόσο, όπως ξεκαθαρίζει η δρ. Ackerley, το απλό ξέπλυμα των χεριών με ζεστό νερό δεν είναι αρκετό για να σκοτώσει τα επικίνδυνα βακτήρια, αφού για να συμβεί κάτι τέτοιο, το νερό θα έπρεπε να είναι τόσο καυτό που δεν θα αντέχαμε να το πιάσουμε.
Ιδανικά, λοιπόν, θα πρέπει να τρίβουμε τα χέρια μας κατά το πλύσιμο για τουλάχιστον 20” με σαπούνι.
Φυσικά, εξίσου σημαντικό με το πλύσιμο των χεριών είναι η απολύμανση όλων των σκευών και επιφανειών μετά την προετοιμασία ωμού κρέατος και λαχανικών.
Ας δούμε παρακάτω ποιά είναι τα ποιό βρώμικα αντικείμενα που χρησιμοποιούμε στην καθημερινοτητά μας

Πλύσιμο χεριών. Ποια προϊόντα καθαρισμού κάνουν ακριβώς την αντίθετη δουλειά από αυτήν για την οποία είναι προορισμένα; Ποιο εξάρτημα του υπολογιστή σας έχει περισσότερα μικρόβια από την λεκάνη της τουαλέτας σας; Πολλά από τα αντικείμενα που περνούν άφοβα από τα χέρια μας καθημερινά δεν είναι τόσο αθώα όσο δείχνουν, αν δεν προσέξουμε κάποιους κανόνες υγιεινής. Είκοσι «ένοχοι» ζητούν καθαριότητα.

Χρήματα. Συχνά μιλάμε για «βρόμικο χρήμα» και «ξέπλυμα» χρήματος. Αγνοούμε, όμως, πως και στην κυριολεξία, τα χαρτονομίσματα συγκαταλέγονται στους μεγαλύτερους φορείς μικροβίων. Αλλάζουν εκατοντάδες χέρια και κυκλοφορούν από τσέπη σε τσέπη και από πορτοφόλι σε πορτοφόλι για πολύ καιρό πριν φτάσουν στην κατοχή μας. Γι’ αυτό, τα χαρτονομίσματα είναι μια βολική για τους μικροοργανισμούς (όπως η σαλμονέλα και το βακτήριο E.coli) επιφάνεια. Ακόμη και τα χαρτονομίσματα που φαίνονται σχετικά καινούρια, αποτελούν «φορείς». Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να πλένουμε τα χέρια μας μετά από κάθε χρηματική συναλλαγή μας.

Το χερούλι της πόρτας. Το να σου «ανοίγουν πολλές πόρτες» είναι κάτι θετικό. Το να πιάνετε εσείς το χερούλι της πόρτας για να την ανοίξετε εγκυμονεί «βρόμικους κινδύνους», καθώς τα πόμολα, όπως και οι χειρολαβές φιλοξενούν τους μικροοργανισμούς εκατοντάδων χεριών που τα έχουν αγγίξει. Επομένως, στο σπίτι μας, όταν καθαρίζουμε, φροντίζουμε να περνάμε «ένα χέρι» και από τα χερούλια κάθε πόρτας.

Πληκτρολόγιο. Το πληκτρολόγιό σας, όπως και το ποντίκι που χρησιμοποιείτε, συγκρατούν πάνω τους ό,τι έχει περάσει από το χέρι σας πριν στρωθείτε στο PC σας. Σε ένα τεστ που έκανε βρετανικό περιοδικό τεχνολογίας σε ένα γραφείο με υπολογιστές, τα περισσότερα πληκτρολόγια βρέθηκαν να έχουν 150 φορές παραπάνω από το επιτρεπτό επίπεδο βακτηρίων και πάνω από 200 είδη μικροβίων, που σημαίνει ότι είναι πέντε φορές πιο βρόμικα από την λεκάνη της τουαλέτας. Η λύση; Αφενός, απολυμαίνετε τακτικά το πληκτρολόγιο και το ποντίκι σας (όταν δεν είναι σε λειτουργία ασφαλώς) και αφετέρου, τα αντικαθιστάτε ανά εξάμηνο περίπου, για να έχετε το κεφάλι σας ήσυχο.

Στρώμα. Αγαπάμε πολύ το μαλακό μας κρεβάτι, αλλά αν βλέπαμε το πάρτι μικροοργανισμών στο στρώμα μας, θα το ξανασκεφτόμασταν. Μούχλα, βακτήρια και «νιφάδες» από το δέρμα μας, τις οποίες αποβάλλει το σώμα μας καθημερινά κατασκηνώνουν για να ξεκουραστούν στο ίδιο μέρος με εμάς. Γι’ αυτό, μία φορά το μήνα, πρέπει να καθαρίζουμε με την ηλεκτρική σκούπα και τις δύο πλευρές του στρώματος, ενώ μπορούμε να ρίξουμε και αντιβακτηριδιακό spray, βγάζοντας το στρώμα στον ήλιο για μερικές ώρες, ώστε να καταπολεμηθούν οι μικροοργανισμοί.

Σφουγγάρια. Το σφουγγάρι για το πλύσιμο των πιάτων, είναι, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του πειράματος της εκπομπής Mythbusters, το πιο επικίνδυνο από άποψη βρομιάς, αντικείμενο μέσα σε ένα σπίτι. Το σπογγώδες υλικό και η υγρασία που διατηρεί το κάνουν ιδανικό για ανάπτυξη αποικιών μικροβίων. Το ίδιο συμβαίνει με το σφουγγάρι του μπάνιου σας. Αλλάξτε τα σφουγγάρια σας τουλάχιστον μία φορά τον μήνα, για να ξεφορτωθείτε τα καθαριστικά προϊόντα που τελικά, κάθε άλλο παρά καθαρίζουν.

Πετσέτες μπάνιου. Αν χρησιμοποιείτε την ίδια πετσέτα με την υπόλοιπη οικογένεια ή τον συγκάτοικό σας, κάνετε μεγάλο λάθος. Η ανταλλαγή μικροοργανισμών στην οποία επιδίδεστε πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες μόλυνσης. Χρησιμοποιήστε ο καθένας την δική του πετσέτα, αλλάξτε την συχνά, και πλύνετέ την στους 40 βαθμούς. Το φυσικό στέγνωμα και το σιδέρωμα βοηθούν επίσης στην διατήρηση της υγιεινής τους.

Κουμπιά. Όχι αυτά του πουκαμίσου σας, αλλά όσα πατάμε καθημερινά: Από το ασανσέρ, για να ανεβούμε στο σπίτι μας, μέχρι το ΑΤΜ για να κάνουμε μια απλή ανάληψη. Πλύσιμο χεριών για άλλη μια φορά είναι η απάντηση.

Τηλέφωνο. Όταν χρησιμοποιείτε τηλέφωνο που δεν είναι δικό σας (π.χ. καρτοτηλέφωνο, κινητό ενός φίλου σας κλπ), πρέπει να γνωρίζετε πως το κάτω μέρος του ακουστικού, εκεί δηλαδή που τοποθετείτε το στόμα σας, κουβαλά μικρόβια από το σάλιο προηγούμενων χρηστών. Αποφύγετε να χρησιμοποιείτε ξένες συσκευές ή σκουπίστε τις με ένα πανί πριν τις μεταχειριστείτε.

Στυλό/Μολύβια. Ιδιαίτερα για τα μικρά παιδιά, που δεν ενδιαφέρονται πολύ για την υγιεινή της «κασετίνας» τους ή της μολυβοθήκης, αλλά μόνο για την δημιουργική τους χρήση, τα μολύβια και τα στιλό, κρύβουν δυσάρεστες εκπλήξεις. Όπως είπαμε, ό,τι περνάει συχνά από χέρια, συγκρατεί μικρόβια. Γι’ αυτό, οι γονείς οφείλουν να καθαρίζουν την γραφική ύλη των παιδιών τους.

Ψύκτης. Σε καταστήματα ή δημόσιες υπηρεσίες, όταν η δίψα χτυπάει κόκκινο, ο ψύκτης με το «σιντριβάνι» νερού μοιάζει δελεαστικός. Για να πιείτε νερό, όμως, έρχεστε σε επαφή με μικρόβια των προηγούμενων «διψασμένων». Οι μετρήσεις μιλούν για διπλάσια ποσότητα ακαθαρσίας σε σχέση με μια τουαλέτα. Αν μάλιστα, λάβουμε υπόψη πως όσοι είναι άρρωστοι, πρέπει να πίνουν συχνά νερό, οι ιοί που καραδοκούν σε μια τέτοια πηγή νερού πολλαπλασιάζονται.

Καροτσάκια supermarket. Χιλιάδες πελάτες τα χρησιμοποίησαν πριν από εσάς. Μικρά παιδιά έπαιζαν με αυτά, τρέχοντας στους διαδρόμους, ενώ βρόμικα χέρια παρέλασαν από τις λαβές τους. Πάντα σκουπίστε την λαβή από το καρότσι στο supermarket, ή πλύνετε τα χέρια σας όταν επιστρέψετε στο σπίτι σας, για να αποφύγετε τα βακτήρια τους.

Μενού εστιατορίου. Η σκληρή επιφάνειά τους ενθαρρύνει την παραμονή των μικροβίων, που αυξάνονται όσο αυξάνεται και η πελατεία του εστιατορίου. Αν οι ιδιοκτήτες δεν έχουν φροντίσει να καθαρίζουν συχνά τους καταλόγους τους, όταν έρθει το σερβίτσιο σας, φροντίστε να μην έρθει σε επαφή με το μενού. Αφού παραγγείλετε, χρησιμοποιήστε την τουαλέτα για να πλύνετε τα χέρια σας.

Θήκη σαπουνιού σε δημόσιες τουαλέτες. Αφού λοιπόν, παραγγείλατε και ακολουθήσατε την συμβουλή μας να πλύνετε τα χέρια σας, προσοχή: στις τουαλέτες εστιατορίων ή άλλων δημόσιων χώρων, η λαβή της συσκευασίας σαπουνιού έχει δεχτεί τις «πιέσεις» πολλών χεριών πριν πλυθούν. Αφού πάρετε σαπούνι, φροντίστε να τρίψετε αρκετά τα χέρια σας, ώστε να απομακρυνθούν τα μικρόβια που μόλις αποκτήσατε.

Πλυντήριο. Η οικιακή συσκευή που φροντίζει για την καθαριότητα των ρούχων σας μπορεί να στραφεί εναντίον σας αν δεν την διαχειρίζεστε σωστά. Αυτό συμβαίνει επειδή σε αυτό συγκεντρώνονται τα βακτήρια των βρόμικων ρούχων σας, και, αν δεν τα πλύνετε με πολύ ζεστό νερό, επιζούν και μετατρέπουν το πλυντήριο σε φωλιά ακαθαρσίας. Η λύση: Πλύνετε τα πολύ βρόμικα ρούχα σας σε υψηλές θερμοκρασίες και καθαρίζετε τακτικά το πλυντήριό σας.

Παιδικά παιχνίδια. Σε ένα παιδικό δωμάτιο, το πάτωμα είναι σχεδόν πάντα γεμάτο πολύχρωμα παιχνίδια. Ωστόσο, οι γονείς οφείλουν να γνωρίζουν, πως, είτε εξαιτίας των τροφίμων που συχνά παραμένουν πάνω τους, είτε λόγω ιώσεων ή ακαθαρσιών στα δραστήρια χέρια των παιδιών, τα παιχνίδια πρέπει να καθαρίζονται πολύ συχνά. Προτιμότερο είναι να πλένονται με νερό και σαπούνι, ή και στο πλυντήριο, αν είναι δυνατόν.

Ψυγείο. Οι χαμηλές θερμοκρασίες δεν σκοτώνουν τα μικρόβια. Αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο πρέπει να καθαρίζετε το εσωτερικό του ψυγείου σας εβδομαδιαίως και να μην αφήνετε υπολείμματα τροφών χωρίς να τα αφαιρείτε. Διαφορετικά, θα το βρείτε… στο πιάτο σας.

Πιατοθήκη. Το μέρος όπου στεγνώνουν τα πλυμένα πιάτα σας, λόγω της υγρασίας, προσφέρεται για την ανάπτυξη μούχλας. Επομένως, μόλις πλένετε τα πιάτα σας, αυτά μολύνονται και πάλι με νέα μικρόβια. Γι’ αυτό, καθάρισμα και απολύμανση της πιατοθήκης σε τακτά χρονικά διαστήματα είναι επιβεβλημένα.

Τσάντες. Όταν πρέπει να αφήσετε κάπου την τσάντα σας, φροντίστε αυτό το μέρος να μην είναι το πάτωμα του χώρου στον οποίο βρίσκεστε, έστω και αν πρόκειται για λίγα δευτερόλεπτα. Η σκόνη και οι μικροοργανισμοί από την επιφάνεια του πατώματος θα σας ακολουθούν στην συνέχεια, μεταφερόμενα στα ρούχα και το σώμα σας. Καθαρίστε την τσάντα και το πορτοφόλι σας συχνά, καθώς η καθαριότητα είναι… του χεριού σας.

Διακόπτης φωτός. Για άλλη μια φορά, μία κίνηση που κάνουμε μηχανικά πολλές φορές κάθε μέρα στοιχίζει από άποψη υγιεινής. Οι διακόπτες του φωτός πιέζονται κάθε μέρα από πολλούς ανθρώπους, όταν πρόκειται για παράδειγμα για τον χώρο της δουλειάς σας, ή ακόμη και μέσα στο σπίτι σας. Φροντίστε λοιπόν, να μην ξεχνάτε τους διακόπτες, όταν ξεσκονίζετε ή κάνετε γενική καθαριότητα στο σπίτι σας.

Τηλεκοντρόλ. Πήρε την πρωτιά ως ο μεγαλύτερος φορέας μικροβίων σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου. Στις ταξιδιωτικές αποδράσεις σας, λοιπόν, καθαρίστε με ένα πανάκι το remote control της τηλεόρασης, ή ακόμη καλύτερα, μην το χρησιμοποιείτε καθόλου. Δεν πήγατε ταξίδι για να δείτε τηλεόραση!