ΑΙΣΩΠΟΣ - Μῦθοι (51.1-55.1)

51. ΓΕΩΡΓΟΣ ΚΑΙ ΟΦΙΣ [51.1] γεωργοῦ παῖδα ὄφις ἑρπύσας ἀπέκτεινεν. ὁ δὲ ἐπὶ τούτῳ δεινοπαθήσας πέλεκυν ἀνέλαβε καὶ παραγενόμενος εἰς τὸν φωλεὸν αὐτοῦ εἱστήκει παρατηρούμενος, ὅπως, ἂν ἐξίῃ, εὐθέως αὐτὸν πατάξῃ. παρακύψαντος δὲ τοῦ ὄφεως κατενεγκὼν τὸν πέλεκυν τοῦ μὲν διήμαρτε, τὴν δὲ παρακειμένην πέτραν διέκοψεν. εὐλαβηθεὶς δὲ ὕστερον παρεκάλει αὐτόν, ὅπως αὐτῷ διαλλαγῇ. ὁ δὲ εἶπεν· «ἀλλ᾽ οὔτε ἐγὼ δύναμαι σοὶ εὐνοῆσαι ὁρῶν τὴν κεχαραγμένην πέτραν οὔτε σὺ ἐμοὶ ἀποβλέπων εἰς τὸν τοῦ παιδὸς τάφον».
ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι αἱ μεγάλαι ἔχθραι οὐ ῥᾳδίας τὰς μεταλλαγὰς ἔχουσι.

52. ΓΕΩΡΓΟΣ ΚΑΙ ΚΥΝΕΣ
[52.1] γεωργὸς ὑπὸ χειμῶνος ἐναποληφθεὶς ἐν τῇ ἐπαύλει ἐπειδὴ οὐκ ἠδύνατο προελθεῖν καὶ ἑαυτῷ τροφὴν πορίσαι, τὸ μὲν πρῶτον τὰ πρόβατα κατέφαγεν. ἐπειδὴ δὲ ἔτι ὁ χειμὼν ἐπέμενε καὶ τὰς αἶγας κατεθοινήσατο. ἐκ τρίτου δέ, ὡς οὐδεμία ἄνεσις ἐγίνετο, καὶ ἐπὶ τοὺς ἀροτῆρας βοῦς ἐχώρησεν. οἱ δὲ κύνες θεασάμενοι τὰ πραττόμενα ἔφασαν πρὸς ἀλλήλους· «ἀπιτέον ἡμῖν ἐστιν ἐνθένδε· ὁ δεσπότης γάρ, εἰ οὐδὲ τῶν συνεργαζομένων βοῶν ἀπέσχετο, ἡμῶν πῶς φείσεται;»
ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι δεῖ τούτους μάλιστα φυλάττεσθαι, οἳ οὐδὲ τῆς κατὰ τῶν οἰκείων ἀδικίας ἀπέχονται.

53. ΓΕΩΡΓΟΥ ΠΑΙΔΕΣ
[53.1] γεωργοῦ παῖδες ἐστασίαζον. ὁ δέ, ὡς πολλὰ παραινῶν οὐκ ἠδύνατο πεῖσαι αὐτοὺς λόγοις μεταβαλέσθαι, ἔγνω δεῖν διὰ πράγματος τοῦτο πρᾶξαι καὶ παρῄνεσεν αὐτοῖς ῥάβδων δέσμην κομίσαι. τῶν δὲ τὸ προσταχθὲν ποιησάντων τὸ μὲν πρῶτον δοὺς αὐτοῖς ἀθρόας τὰς ῥάβδους ἐκέλευσε κατεάσσειν. ἐπειδὴ δὲ καίπερ βιαζόμενοι οὐκ ἠδύναντο, ἐκ δευτέρου λύσας τὴν δέσμην ἀνὰ μίαν αὐτοῖς ῥάβδον ἐδίδου. τῶν δὲ ῥᾳδίως κατακλώντων ἔφη· «ἀτὰρ καὶ ὑμεῖς, ὦ παῖδες, ἐὰν μὲν ὁμοφρονῆτε, ἀχείρωτοι τοῖς ἐχθροῖς ἔσεσθε, ἐὰν δὲ στασιάζητε, εὐάλωτοι».
ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι τοσοῦτον ἰσχυροτέρα ἐστὶν ἡ ὁμόνοια, ὅσον εὐκαταγώνιστος ἡ στάσις.

54. ΚΟΧΛΙΑΙ
[54.1] γεωργοῦ παῖς κοχλίας ὤπτει. ἀκούσας δὲ αὐτῶν τριζόντων ἔφη· «ὦ κάκιστα ζῷα, τῶν οἰκιῶν ὑμῶν ἐμπιπραμένων αὐτοὶ ᾄδετε;»
ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι πᾶν τὸ παρὰ καιρὸν δρώμενον ἐπονείδιστον.

55. ΓΥΝΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΑΙΝΑΙ
[55.1] γυνὴ χήρα φιλεργὸς θεραπαινίδας ἔχουσα ταύτας εἰώθει νυκτὸς ἐπὶ τὰ ἔργα ἐγείρειν πρὸς ἀλεκτοροφωνίαν. αἱ δὲ συνεχῶς καταπονούμεναι ἔγνωσαν δεῖν τὸν ἐπὶ τῆς οἰκίας ἀλέκτορα ἀποπνῖξαι· ἐκεῖνον γὰρ ᾤοντο τῶν κακῶν αἴτιον εἶναι νύκτωρ ἐγείροντα τὴν δέσποιναν. συνέβη δὲ αὐταῖς τοῦτο πραξάσαις χαλεπωτέροις τοῖς δεινοῖς περιπεσεῖν. ἡ γὰρ δέσποινα ἀγνοοῦσα τὴν τῶν ἀλεκτρυόνων ὥραν ἐννυχέστερον αὐτὰς ἐξήγειρεν.
οὕτω πολλοῖς ἀνθρώποις τὰ ἴδια βουλεύματα κακῶν αἴτια γίνεται.

***
51. Ο γεωργός και το φίδι.
[51.1] Μια φορά το φίδι σύρθηκε κοντά στο παιδί κάποιου γεωργού και το σκότωσε. Ο χωρικός την έφερε βαρέως αυτή τη συμφορά. Γι᾽ αυτό άδραξε ένα τσεκούρι, πήγε στη φωλιά του φιδιού και στήθηκε εκεί να παραφυλάει. Το είχε βάλει σκοπό να καταφέρει γερό χτύπημα στο ερπετό μόλις αυτό θα ξεπρόβαλλε. Με τα πολλά, σε κάποια στιγμή ξεμύτισε λίγο το φίδι, οπότε ο χωρικός έδωσε μία με το τσεκούρι του· μόνο που για κακή του τύχη αστόχησε, και αντί να πετύχει το φίδι, κομμάτιασε μια πέτρα που κείτονταν εκεί κοντά. Ύστερα από αυτά, βέβαια, φοβήθηκε ο ανθρωπάκος μας και παρακαλούσε το φίδι να συμφιλιωθούν. Όμως το ερπετό αρνήθηκε: «Ούτε να το συζητάς! Μπορώ ποτέ να σκεφτώ εγώ καλό για σένα, άμα κοιτάζω τις χαρακιές στην πέτρα εδώ δίπλα; Ή εσύ για μένα άμα αναλογιστείς τον τάφο του παιδιού σου;».
Το δίδαγμα του μύθου: Οι μεγάλες έχθρες δεν είναι εύκολο να αλλάξουν.

52. Ο αγρότης και τα σκυλιά.
[52.1] Ήταν ένας αγρότης που αποκλείστηκε στο χειμαδιό από την κακοκαιρία και δεν μπορούσε να ξεμυτίσει έξω και να προσποριστεί τροφή για να φάει. Στην αρχή, λοιπόν, έπιασε και ξεκοκάλισε τα αρνιά του. Ωστόσο η κακοκαιρία εξακολουθούσε, και σύντομα ο άνθρωπος αναγκάστηκε να καταβροχθίσει και τις κατσίκες του. Στο τέλος, μια και δεν φαινόταν η παραμικρή ανάπαυλα στον χαλασμό του καιρού, ο άνθρωπος άπλωσε χέρι και στα βόδια που είχε για όργωμα. Τότε, αφού είδαν όλα αυτά τα καμώματα, τα σκυλιά του είπαν αναμεταξύ τους: «Παίδες, ώρα να του δίνουμε από εδώ. Όπως βλέπετε, τούτος ο αφέντης μας δεν δίστασε να βάλει χέρι ούτε στα βόδια που δούλευαν μαζί του. Σιγά μη λυπηθεί εμάς!».
Το δίδαγμα του μύθου: Πρέπει να φυλαγόμαστε κατεξοχήν από εκείνους που δεν διστάζουν να αδικήσουν ούτε τους δικούς τους ανθρώπους.

53. Τα παιδιά του γεωργού.
[53.1] Ήταν ένας γεωργός που οι γιοι του όλο μάλωναν μεταξύ τους. Ο καημένος ο πατέρας, παρ᾽ όλες τις παραινέσεις και τα λόγια του, δεν μπορούσε να τους πείσει να αλλάξουν συμπεριφορά. Του ήρθε λοιπόν η ιδέα να τους δώσει ένα παράδειγμα στην πράξη και γι᾽ αυτό τους παρακάλεσε να του φέρουν μια δεσμίδα βέργες. Οι νεαροί συμμορφώθηκαν με την προσταγή του, οπότε ο πατέρας τούς έδωσε αρχικά τις βέργες όλες μαζί και τους ζήτησε να τις σπάσουν. Έβαλαν τα δυνατά τους αυτοί και ζορίστηκαν, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Στη συνέχεια, λοιπόν, ο πατέρας διέλυσε τη δεσμίδα και άρχισε να τους δίνει τις βέργες μία-μία. Οι γιοι τότε τις έσπασαν με ευκολία, οπότε ο πατέρας τούς νουθέτησε: «Βλέπετε; Το ίδιο ισχύει και για σας, παιδιά μου. Αν έχετε ομόνοια μεταξύ σας, θα είστε απρόσβλητοι από τους εχθρούς σας. Αν όμως καυγαδίζετε ο ένας με τον άλλον, εύκολα θα σας φάνε».
Το δίδαγμα του μύθου: Όσο ισχυρούς μας κάνει η ομόνοια, άλλο τόσο ευάλωτους μας καθιστά ο αλληλοσπαραγμός.

54. Τα σαλιγκάρια.
[54.1] Μια φορά ο γιος κάποιου αγρότη έψηνε σαλιγκάρια. Τα άκουγε βέβαια που έτριζαν, γι᾽ αυτό τους είπε: «Βρε αχαΐρευτα πλάσματα, καίγονται τα σπίτια σας και εσείς το ρίξατε στο τραγούδι;».
Το δίδαγμα του μύθου: Καθετί που πράττουμε σε ακατάλληλη ώρα δεν μας φέρνει παρά ντροπή.

55. Η γυναίκα και οι υπηρέτριές της.
[55.1] Ήταν μια γυναίκα χήρα και πολύ εργατική. Τούτη, που λέτε, είχε μερικές υπηρέτριες και συνήθιζε να τις σηκώνει μέσα στην άγρια νύχτα, με το λάλημα του πετεινού, για να δουλέψουν. Έτσι αυτές οι καημένες καταπονούνταν δίχως ανάπαυλα· γι᾽ αυτό αποφάσισαν να πιάσουν εξάπαντος τον πετεινό που κούρνιαζε στο σπίτι και να του στρίψουν το λαρύγγι. Πίστευαν, βλέπετε, ότι εκείνος ήταν η αιτία για την ταλαιπωρία τους, αφού ξύπναγε την αφεντικίνα τους μέσα στη νύχτα. Κοιτάξτε όμως τί συνέβη τελικά: Όταν οι κοπέλες έκαναν πράξη το σχέδιό τους, τις βρήκε ακόμη χειρότερη κακοδαιμονία. Η αφεντικίνα, όπως ήταν επόμενο, δεν μπορούσε πια να λογαριάσει την ώρα με βάση το λάλημα του πετεινού, με αποτέλεσμα να τις ξυπνάει ακόμη πιο νωρίς μέσα στη νύχτα.
Έτσι συμβαίνει με πολλούς ανθρώπους: Τα ίδια τα σχέδια που κάνουν γίνονται αιτία για τα δεινά τους.

Αν την ειλικρίνια την έχουμε κατά περίσταση, είναι προστυχιά

Αν ο καιρός που περνά φθείρει τον ενθουσιασμό, σ αντάλλαγμα σου προσφέρει ζεστασιά κι ανθρώπινη έγνοια, κι είναι φορές που τίποτα δεν συγκρίνεται μ αυτά τα τελευταία.

Είναι οι λεπτομέρειες που δένουν ένα ζευγάρι που θέλει να δεθεί.

Η επιθυμία να μας καταλαβαίνουν είναι από τις πιο επιτακτικές και αβασάνιστες επιθυμίες μας.

Το κατά πόσο μας καταλαβαίνει κάποιος δεν είναι εύκολο να το κρίνουμε, αφού οι ίδιοι δύσκολα αντιλαμβανόμαστε τι μας γίνεται. Συνήθως λέμε πως μας καταλαβαίνουν όταν αυτό που καταλαβαίνουν μας κολακεύει.

Κι ύστερα είναι κι αυτά μέσα σ εκείνες τις ελαφρές παρεξηγήσεις που δένουν και ταιριάζουν δύο ανθρώπους πιο πολύ απ' τις συνεννοήσεις και τα ξεκαθαρίσματα. Η ομίχλη στον έρωτα, όπως κι η ομίχλη στα τοπία, ομορφαίνει και εξυψώνει τις εικόνες του, μπολιάζοντάς τες με χυμό ονείρου.

Τίποτα δεν είναι πιο ελκυστικό από το φευγαλέο και καμιά πραγματικότητα δε ριζώνει βαθύτερα από μια ψευδαίσθηση.

Καμιά πείρα στον έρωτα δεν ωφελεί τον έρωτα, μόνο ο τωρινός υπάρχει, υπήρξε και θα υπάρξει.

Έτσι ο ερωτευμένος με μια αφελή αλλά και συγκινητική αθωότητα θέλει, και επειδή το θέλει πολύ τα καταφέρνει να πιστεύει πως αυτό που σε τούτη τη ζωή αισθάνεται δε συγκρίνεται με τίποτα άλλο από όσα στην προηγούμενη ζωή του έχει αισθανθεί.

Αρνούμενος να ανατρέξει και να χρησιμοποιήσει οτιδήποτε παλιότερα έπαθε, επαναλαμβάνει τα ίδια σφάλματα και γλιστρά στις ίδιες ψευδαισθήσεις που πριν λίγο τον βασάνιζαν.

Δεν καταδέχεται να παραδεχτεί πως αυτό που σήμερα του συμβαίνει έχει σχέση με οτιδήποτε άλλο του έχεις συμβεί και ξεκινά άοπλος σαν γυμνό παιδί σε παρθένα ζούγκλα έναν περίπατο εκεί που όλοι βλέπουνε πως δεν είναι παρά ο συνηθισμένος δρόμος του σπιτιού του.

Αυτή η τρελή πίστη για τη μοναδικότητά της είναι ταυτόχρονα η ανοησία και το μεγαλείο της αγάπης.

Την κοιτά να 'ναι ξαπλωμένη πλάι του. Τόσο γνώριμη σαν κορυφογραμμή πατρίδας η γραμμή του γυρισμένου της κορμιού, πιο γνώριμη κι από ανάσα του η ανάσα της. Εκατοντάδες φορές την έχει αγγίξει, έχει περάσει μέσα της, έχει καθοδηγήσει τον βαθύτερο σπασμό της.

Ξέρει από πριν τι θα του πει όταν ξυπνήσει, όταν του τηλεφωνά, όταν αργήσει. Ξέρει πώς τον πίνει τον καφέ της και ποιες ταινίες την ενθουσιάζουν.

Ξέρει τόσα γι' αυτήν, κι όμως δεν την ξέρει, ποτέ δε θα τη μάθει όσους αιώνες κι αν ζήσουν μαζί κι η εικόνα της που πιστεύει πως απ' έξω κι ανακατωτά γνωρίζει δεν είναι παρά ένα ετοιμόρροπο τέμπλο που τον προστατεύει προσωρινά απ' τον ίλιγγο του πως καθόλου δεν τη γνωρίζει, πως με μια ξένη ζει, σε μιας ξένης τα σκοτάδια βυθίζει τα θεμέλια της κάθε μέρας του.

Κι αν για κάποιον λέμε πως πιο καλά κι εαυτό μας τον γνωρίζουμε, δεν είναι και πολύ ενθαρρυντικό αυτό, γιατί τίποτα χειρότερα απ' τον εαυτό μας δεν γνωρίζουμε.

Το πόσο ξένος είναι ο άλλος, στις πιο τρικυμισμένες ώρες των ερώτων μας το διαπιστώνουμε. Εκεί που πας να τον αρπάξεις για σωτήρια λέμβο, ανακαλύπτεις πως αυτός ακριβώς είναι η πιο μαύρη θάλασσα του κινδύνου σου.

Στις πιο αγριεμένες ώρες του ερωτά το διαπιστώνεις. Και τι να μάθει απ' το δίχως πέρατα σύμπαν του αλλού και του εαυτού του κανείς. Με το κεφάλι πέφτει στο κενό κι όπου τον βγάλουν οι νόμοι της φύσης, η ηλιθιότητα της σύμπτωσης κι εκείνη η τρεμάμενη διαίσθηση, η ανεξήγητη κι αστάθμητη, μαγνητική βελόνα που ψάχνει για τον πόλο.

Αν την ειλικρίνεια την έχουμε κατά περίσταση, είναι προστυχιά.

Η νίκη, η τελική νίκη είναι μία: να στέκεσαι ενώπιος ενωπίω με τον εαυτό σου και να αισθάνεσαι καλά. Δίχως αυτό το στήσιμο πουθενά δεν στέκεσαι. Αν στο πάτωμα του εαυτού σου μόνος σου δεν μπορείς να σταθείς, πώς να ισορροπήσεις στο τεντωμένο σχοινί της σχέσης.

Οι σπουδαίοι έρωτες, οι σπουδαίες μοναξιές, οι σπουδαίες ελευθερίες θέλουν αίμα.

Όλοι ονειρεύονται τη λάμψη τους αλλά τρέμουν και την παραμικρή αμυχή στο κορμί τους.

Ο κόσμος πηγαίνει το πρωί στη δουλειά ακούγοντας ρομαντικά τραγούδια στο κασετόφωνο, γράφει στιχάκια και τα κρύβει στα λογιστικά του κατάστιχα, ενθουσιάζεται καθισμένος μπροστά στην τηλεόραση του σαλονιού του και ξενυχτά για κάποια συγκλονιστική γυναίκα δίπλα στην κοιμισμένη σύζυγο.

Καλά κάνουν και δειλιάζουνε και δεν κάνουν ρούπι απ' το κασετόφωνο, απ' το γραφείο, απ' το σαλόνι, απ' το συζυγικό κρεβάτι. Η ελευθερία, όταν δεν είσαι καμωμένος από την ουσία της, όταν δεν γνωρίζεις τους χειρισμούς της , είναι στυγνή, αδέκαστη, σε στέλνει στη χειρότερη εξορία: στη μοναξιά σου στο υγρό δωμάτιο του αντίπαλου εαυτού σου.

Γιατί ο έρωτας είναι πιο απρόσωπος παρά προσωπικός, τον σφιχτοδένουμε μ ένα πρόσωπο γιατί έτσι έχουμε αποφασίσει να είναι. Όσα μαθαίνουμε, όσα μας επιβάλουνε, όσα ο δεδομένος ρομαντισμός της καρδιάς μας αποζητά, μας βάζουν να πιστεύουμε πως ο άλλος, ο μοναδικός, είναι που μας εμπνέει την αγάπη.

Αλλά ο έρωτας είναι μέσα μας, στοιχείο υγρό, παλλόμενο, εκρηκτικό, που πιέζει τα τοιχώματα του κορμιού μας.

Έρχεται κάποιος, μας αγγίζει με τη ματιά του, με το χέρι του, με το σώμα του, με τη φωνή του κι αναβρύζει σιντριβάνι.

Οι άνθρωποι φοβούνται όποιον διαφέρει από αυτούς

Φοβούνται πάρα πολύ εκείνους που γνωρίζουν τον εαυτό τους.

Εκείνους που έχουν μια δύναμη, μια αύρα και ένα μαγνητισμό, ένα χάρισμα που μπορεί να βγάλει από τη φυλακή της παράδοσης τους νέους ανθρώπους που διψάνε για ζωή.

Φοβούνται τον άνθρωπο που δεν μπορεί να υποδουλωθεί– αυτή είναι η δυσκολία, και δεν μπορεί να φυλακιστεί.

Οι μάζες δεν θέλουν να ταράζονται ακόμη κι αν ζουν στη δυστυχία, γιατί έχουν συνηθίσει στη δυστυχία…και όποιος δεν είναι μίζερος και δυστυχισμένος, μοιάζει ξένος γι' αυτούς.

Ο ελεύθερος άνθρωπος έχει σπάσει τα δεσμά της καταπίεσης και της καλής γνώμης των άλλων, αγκαλιάζει όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου, είναι εξεγερμένος, όχι επειδή μάχεται ενάντια σε κάποιον άλλον, αλλά επειδή έχει ανακαλύψει την δική του αληθινή φύση και είναι αποφασισμένος να ζήσει σύμφωνα με αυτή, ξέροντας ότι χρειάζεται αρκετό θάρρος για να αναλάβει την ευθύνη να ζήσει τη δική του αλήθεια.

Η ισοπεδωτική επίδραση της λαϊκής γνώμης

Ο Πλάτων δεν εμπιστεύεται τη λαϊκή κουλτούρα και θεωρεί πως οι επιδράσεις της καταπνίγουν την ανεξάρτητη σκέψη. Η δυσπιστία του εκφράζεται παραστατικά στο παρακάτω χωρίο της Πολιτείας. (429a-c):

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Αν λοιπόν τύχει να λάβει [κάποιος με ιδιοσυγκρασία φιλοσοφική] την προσήκουσα μάθηση, μεγαλώνοντας θα φθάσει οπωσδήποτε να κατακτήσει κάθε αρετή, αν όμως η φιλοσοφική του φύση ανατραφεί σε ακατάλληλο έδαφος γιατί εκεί έτυχε να σπαρθεί και να φυτευτεί, θα καταλήξει στα εντελώς αντίθετα, εκτός κι αν βάλει το χέρι του κάποιος θεός. Ή μήπως νομίζεις κι εσύ, όπως ο πολύς ο κόσμος, ότι κάποιοι νέοι διαφθείρονται από τους σοφιστές, κι ότι κάποιοι σοφιστές που δρουν ως ιδιώτες είναι που τους διαφθείρουν σε μεγάλο βαθμό; Και δεν νομίζεις πως όσοι τα λένε αυτά είναι οι πιο μεγάλοι σοφιστές, και πως αυτοί εκπαιδεύουν τον κόσμο εξ ολοκλήρου και τους φτιάχνουν όλους-νέους και γέρους, άντρες και γυναίκες- όπως τους θέλουν αυτοί;

– Πότε γίνεται αυτό;

– Όταν μαζεύονται πλήθη στις συνελεύσεις ή στα δικαστήρια ή στα θέατρα ή στα στρατόπεδα ή οπουδήποτε αλλού συγκεντρώνεται κόσμος και κάνει θόρυβο, κι από τα όσα λέγονται ή γίνονται εκεί πέρα, άλλα τα αποδοκιμάζει κι άλλα τα παινεύει- υπέρμετρα και στις δυο περιπτώσεις- ξεφωνίζοντας και χειροκροτώντας, κι αντιλαλούν τα βράχια κι ο τόπος τριγύρω και διπλασιάζουν τον σαματά των αποδοκιμασιών και των επαίνων. Μέσα σε τέτοιο περιβάλλον, πώς τον φαντάζεσαι τον νέο, τι νομίζεις πως θα’ λεγε η καρδιά του; Ποια ιδιωτική παιδεία θα άντεχε σ’ ένα τέτοιο κατακλυσμό αποδοκιμασιών και επαίνων και δεν θα παρασυρόταν προς τα κει που θα την πήγαινε το ρεύμα, και δεν θα ενστερνιζόταν κι αυτός τις ίδιες απόψεις με τους άλλους για το τι είναι καλό ή άσχημο, και δεν θα καταγινόταν με τα ίδια; Δεν θα γινόταν ίδιος με δαύτους;

Γεωμυθολογία και μαντική στο Iερό των Δελφών

Η έναρξη της μεγάλης ανασκαφής στους Δελφούς αντιδόνησε τον παλμό μιας αρχαίας κοινωνίας με καταλυτικό ρόλο στην ιστορία του πολιτισμού. Συνδυάζοντας τη συγκλονιστική ομορφιά του φυσικού τοπίου με την καλλιτεχνική δημιουργία και τα χειροπιαστά ανασκαφικά ευρήματα, που αποτελούν σταθμό στην ιστορία τέχνης και τεχνολογίας, το ιερό του Φοίβου Απόλλωνα και της Αθηνάς Προναίας κηρύχθηκε από την UNESCO Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Όμως στην καθιέρωση των Δελφών ως παγκόσμιου προσκυνήματος συνετέλεσε και το ιδεολογικό υπόβαθρο τού εκεί Απολλώνιου μαντείου, δηλ. η καλλιέργεια εννοιών που παραμένουν επίκαιρες: η πάλη των αντιθέσεων για να επικρατήσουν η αρμονία, η τάξη και η κοσμική ισορροπία, ο αέναος αγώνας του καλού ενάντια στο κακό. Εξίσου διαχρονική και έμφυτη είναι η αγωνία του ανθρώπου για όσα τού επιφυλάσσει το μέλλον, η επιθυμία να προγνώσει τη μοίρα του και να επέμβει ώστε να μην καταλήξει έρμαιο των συγκυριών ή του πεπρωμένου. Έτσι οι αρχαίοι Έλληνες κατέφευγαν στους χαρισματικούς εκείνους διάμεσους, τους προφήτες και μάντεις που μπορούσαν να αφουγκραστούν τη θέληση των θεών και να ζητήσουν τη συμβουλή ή καθοδήγησή τους.

Το προφητικό κέντρο των Δελφών ήταν σημείο αναφοράς για το Πανελλήνιο. Εδώ έκαιγε το ιερόν πυρ, η άσβεστη φλόγα της Εστίας, που είχε ανάψει ο ίδιος ο Απόλλων όταν, αγκυροβολώντας στον κόλπο της Κίρρας, ανηφόρισε μαζί με τους Μινωίτες μελλοντικούς ιερείς του προς την Πυθώ, όπου θεμελίωσε τον ναό του. Ο Ομηρικός Ύμνος, που περιγράφει το παραπάνω ταξίδι, θεωρείται από πολλούς η ιδρυτική πράξη του μαντείου. Σύμφωνα με παραλλαγή του μύθου, στην Πυθώ ασκείτο ήδη η μαντική και ο Απόλλων έπρεπε να εκτοπίσει τη Γαία, κατατροπώνοντας τον φοβερό δράκοντα Πύθωνα, φύλακα του μαντείου της. Τα ανασκαφικά δεδομένα παρέχουν έρεισμα για την ύπαρξη ενός μυκηναϊκού οικισμού στην περιοχή, όχι όμως για χώρους λατρείας. Το Κωρύκειο άντρο, σπήλαιο στην κορυφή του Παρνασσού, θεωρείται πως μπορούσε να είχε στεγάσει τις πρώτες προφητικές τελετουργίες.

Ο θρύλος
Το βραχώδες τοπίο με τις απότομες κλίσεις, που εποπτεύει την ήρεμη κοιλάδα του Πλειστού ώς τον κόλπο της Κίρρας, «ενέπνευσε» τον Απόλλωνα να ιδρύσει εδώ το επιφανέστατο προφητικό κέντρο. Η μυστική ιδιότητα του τόπου πρωτοεκδηλώθηκε σε κοπάδι αιγών και τον ποιμένα τους Κορήτα, που κυριεύθηκαν από ξέφρενο μανιώδη ενθουσιασμό μόλις πλησίασαν ένα άνοιγμα του εδάφους. άλλοι, αργότερα, παραληρώντας, πήδηξαν μέσα στο χάσμα και εξαφανίστηκαν στα έγκατα της γης. Η παράδοση αναγνωρίζει αυτό το γεωλογικό φαινόμενο, τη ρωγμή που προκαλούσε έκσταση, ως την περιουσία όπου οφείλεται η προφητική δράση των Δελφών.

Κατά πόσο όμως η προφητική δραστηριότητα πρέπει να συνδεθεί αποκλειστικά με τον Απόλλωνα; Πολλοί μελετητές δέχονται τον Ομηρικό ύμνο, που αφηγείται την έλευση του Απόλλωνα μεταμορφωμένου σε δελφίνι να οδηγεί εδώ πλοίο με εμπόρους από την Κνωσό, ως λογοτεχνική αποτύπωση της ίδρυσης του μαντείου των Δελφών. Υπάρχει όμως η εκδοχή πως ο Απόλλων πήρε την πρωτοκαθεδρία από τη Γαία. Το επίθετο Γαία Πρωτομάντιδα, τα πήλινα ειδώλια γυναικείας μορφής όρθιας ή καθιστής σε τριποδικό θρόνο (πρόδρομο του τρίποδα που θα καταστεί σύμβολο του μαντείου) μπορούν να ερμηνευθούν ως κατάλοιπα προϋπάρχουσας λατρείας στους Δελφούς. Φαίνεται πως στον 8ο αι. π.Χ. μια δραστική αλλαγή συμβαίνει στη διοίκηση του μαντείου και τότε τα χάλκινα ανδρικά ειδώλια (κούρων, πολεμιστών, αθλητών ή θεών) υπερτερούν έναντι των γυναικείων.

Η διαδικασία της χρησμοδότησης
Ο Απόλλων, μια σύνθετη προσωπικότητα στο Ολύμπιο πάνθεον, προφέρει τις προβλέψεις του μέσω της Πυθίας, διακατέχοντάς την. Σε αντίθεση με άλλα ιερά του Απόλλωνα, που είχαν άνδρα προφήτη, στους Δελφούς τον ρόλο αναλαμβάνει γυναίκα – ίσως μια ένδειξη επιβίωσης της μητριαρχίας. Αρχικά η Πυθία χρησμοδοτούσε μία φορά τον χρόνο, κάθε άνοιξη στα γενέθλια του Απόλλωνα, δηλ. στις 7 του μήνα Βύσιου. Αργότερα το μαντείο ήταν προσβάσιμο στις 7 κάθε μήνα, εκτός από τους χειμερινούς, οπότε ο Απόλλων ταξίδευε στη χώρα των Υπερβορείων ή στην κοιλάδα των Τεμπών με σκοπό να καθαρθεί από τον φόνο του Πύθωνα. Με νερό της Κασταλίας εξαγνίζονταν ο ναός, οι ιερείς, η Πυθία, το προσωπικό του ιερού και οι προσκυνητές. Εκτός από καθαρμό, η Κασταλία χάριζε και ποιητική έμπνευση. Η προφητική, όμως, πηγή, η Κασσοτίς, ανέβλυζε μέσα στο άδυτο. Από εκεί έπινε η Πυθία το περίφημο λάλον ύδωρ που – κατά τον θρύλο – μόλις στέρεψε χάθηκαν και οι προφητικές δυνάμεις του τόπου.

Με κλήρο καθοριζόταν η σειρά μάντευσης, με εξαίρεση όσους είχαν τιμηθεί με το προνόμιο της προμαντείας, δηλ. προτεραιότητας. Ο ενδιαφερόμενος για χρησμό, ο θεοπρόπος, κατέθετε μια πίτα, τον πέλανο, ενώ οι ιερείς ήλεγχαν την καταλληλότητα της ημέρας ραντίζοντας μια αίγα με νερό. Το σκίρτημα του ζώου σήμαινε ότι η μέρα ήταν ευοίωνη για να σημάνει ο θεός. Μετά τη δοκιμασία, η αίγα γινόταν πλέον θύσιο, μαζί με άλλα ζώα που προσέφεραν οι προσκυνητές.

Η θέση του μαντείου
Για τη χρησμοδότηση στους Δελφούς αντλούμε στοιχεία από διάσπαρτες φιλολογικές μαρτυρίες. Αυτούσιες οι ερωτήσεις και απαντήσεις δεν έχουν σωθεί, αλλά το θέμα και η διατύπωσή τους προκύπτουν από έμμεσες αναφορές. Μιας και οι λεπτομέρειες της διαδικασίας θεωρούνταν πασίγνωστες, κανείς εκείνη την εποχή δεν νοιάστηκε να τις καταγράψει. Στο πανίερο άδυτον, όπου ετελείτο η μυσταγωγική επικοινωνία με τον θεό, επιτρεπόταν να εισέλθει μόνη η προφήτιδα. Οι ιερείς, πολύ μορφωμένοι και ενήμεροι για όσα απασχολούσαν τον τότε γνωστό κόσμο, άκουγαν τις άναρθρες και ακατάληπτες κραυγές της και τις αποκωδικοποιούσαν, μετατρέποντάς τες σε εξάμετρους στίχους.

Το άδυτο έχει αναζητηθεί στο φαράγγι της Κασταλίας αλλά και στο τέμενος της Αθηνάς Προναίας, η οποία διαδέχθηκε τη Μητέρα Γη. Όμως η μελέτη της αρχιτεκτονικής και τοπογραφίας του ιερού, σε συνδυασμό με αναπαραστάσεις στην αγγειογραφία και νύξεις αρχαίων συγγραφέων, μας οδηγούν να αποκαταστήσουμε το άδυτο μέσα στον ναό του Απόλλωνα, ως ένα μικρό χώρο, βυθισμένο -σε σχέση με τη στάθμη του δαπέδου του σηκού- και τοποθετημένο έκκεντρα προς τον κατά μήκος άξονα του ναού. Οι θεοπρόποι μάλλον περίμεναν σε παρακείμενο θάλαμο μέσα στον ναό, όπως συνάγουμε από φιλολογικές μαρτυρίες, κυρίως του αρχιερέα Πλουτάρχου. Εικάζεται ότι το άδυτο φιλοξενούσε πληθώρα λατρευτικών αντικειμένων, από τα οποία κανένα δεν έχει ως τώρα εξακριβωθεί ανασκαφικά. Θεωρούμε, πάντως, ότι στο άδυτο πρέπει να στεγάζονταν τα κατ’ εξοχήν σύνεργα της μαντικής, δηλ. ο τρίποδας, ο ομφαλός, η ιερή δάφνη που φυόταν εκεί, η πηγή Κασσοτίς και το περιβόητο χάσμα γης απ’ όπου αναδίδονταν οι προφητικές αναθυμιάσεις.

Η αποκατάσταση του αδύτου μέσα στον ναό του Απόλλωνα υποστηρίζεται τώρα και από την επιστήμη της γεωλογίας. Φαίνεται πως ο οίκος του θεού σκοπίμως ενσωμάτωσε ένα ιδιάζον φαινόμενο του υπεδάφους. Η 15ετής γεωλογική και τοξικολογική έρευνα Ολλανδών και Αμερικανών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι περίπου κάτω από τον Απολλώνιο ναό διασταυρώνονταν δύο ρήγματα, ένα με πορεία παράλληλη προς τον Κορινθιακό κόλπο κι ένα δεύτερο με κατεύθυνση Β/Ν. Η εξέταση του υπεδάφους και η ανάλυση πετρωμάτων και αερίων παγιδευμένων στα νερά της περιοχής έδειξαν πως ο θρύλος μπορεί να επαληθευτεί εργαστηριακά, δικαιώνοντας τους αρχαίους συγγραφείς, που μίλησαν για εκπνοή πνεύματος στους Δελφούς.

Όπως αναπαριστούν σκηνές της αγγειογραφίας, η Πυθία καθόταν σε τρίποδα που ουσιαστικά γεφύρωνε το χάσμα και προστάτευε από την πτώση. Η Δελφική εικονογραφία συμπεριλαμβάνει τον τρίποδα ακόμη και στη γλυπτική, ως κάθισμα του Απόλλωνα στο ανατολικό αέτωμα (ή το ακρωτήριο) του κλασικού ναού. Σύμφωνα με την παράδοση, η Πυθία μασούσε φύλλα δάφνης ή εισέπνεε καπνό από καιόμενα φύλλα δάφνης, που την οδηγούσαν σε έκσταση, παραλήρημα ή κατάσταση ημιύπνωσης. Αρχαίοι συγγραφείς σχολιάζουν μια ευοσμία να πλημμυρίζει τον χώρο όπου περίμεναν οι θεοπρόποι, χωρίς να τη συσχετίζουν με δάφνη ή θυμίαμα. Η γλυκιά αυτή μυρωδιά ερχόταν από το άδυτο. Η σύγχρονη έρευνα εξηγεί το φαινόμενο ως εκπομπή υπογείων αερίων από το χάσμα. Μετά από πετρολογική και υδρολογική ανάλυση του υπεδάφους στην περιοχή του ιερού, τα συγκεκριμένα αέρια αναγνωρίστηκαν ως αιθάνιο, μεθάνιο και αιθυλένιο, ενώ χημικές αναλύσεις έδειξαν ότι ο συνδυασμός των τριών μπορεί να επιφέρει μέθη έως ύπνωση. Ίσως δεν είναι τυχαίο πως χρησμοί δίνονταν μόνο σε θερμές εποχές, αφού τον χειμώνα οι αδύναμες διαφυγές ατμών θα δυσκόλευαν το έργο της Πυθίας.

Η αίγλη του μαντείου
Ο Απόλλων Λοξίας ήταν διφορούμενος και αλληγορικός στις απαντήσεις του, αφήνοντας την ερμηνεία στον ενδιαφερόμενο. Παραδόξως απλός και σαφής ήταν ο χρησμός που εκβιαστικά απέσπασε από την Πυθία ο Μέγας Αλέξανδρος: «Είσαι αήττητος». Κι όμως, παρά τις επιθέσεις των σύγχρονων μελετητών κατά του δήθεν δαιμόνιου και πανούργου ιερατείου, που σκοπίμως έδινε αμφίρροπες απαντήσεις ώστε αυτές να ταιριάζουν σε κάθε περίπτωση, το μαντείο των Δελφών είχε ήδη χαρακτηρισθεί από τον Στράβωνα ως αψευδέστατον πάντων.

Οι θεϊκές απαντήσεις θεσμοθετούσαν σε μια εποχή που δεν υπήρχαν νόμοι, ιερά βιβλία ή άλλοι κώδικες. Ειδικά το μαντείο των Δελφών έδινε λύσεις σε κοινωνικά ή οικονομικά ζητήματα που αφορούσαν βασίλεια, γενάρχες, οικιστές, πόλεις-κράτη, την αναμόρφωση πολιτεύματος, την έκβαση πολέμου, τις σχέσεις εθνών. Το γόητρο και η πολιτική επιρροή του μαντείου αυξήθηκε κατακόρυφα όταν οι προβλέψεις του Δελφού Απόλλωνα οδήγησαν σε κύμα αποικισμού. Τα κύρος και η αξιοπιστία των χρησμών ήταν δεδομένα, εφ’ όσον η Πυθία διακατεχόταν από το θεϊκό πνεύμα και γινόταν φερέφωνο του Απόλλωνα. Εκείνος δε, καταγόμενος είτε από την ανατολή είτε από τον Bορρά, ήταν οικουμενικός θεός.

Αποτιμώντας τη συμβολή του μαντείου στην εξέλιξη της ανθρωπότητας, θα σταθούμε στην ηθική τάξη και στον εκπολιτισμό του ανθρώπου. Η θεϊκή κρίση, η δικαιοσύνη και οι θεόπνευστες υποδείξεις (σε σχέση με πολέμους, λιμούς, καταστροφές, κοινωνικά προβλήματα, πολιτειακές μεταρρυθμίσεις, τον άνθρωπο και τις ανάγκες του) κατήργησαν τις εκδικητικές επιταγές του πρωτόγονου εθιμικού δικαίου, αντικαθιστώντας τες με την κάθαρση και τον εξαγνισμό. Τα νέα ιδεώδη εφαρμόστηκαν στις πάμπολλες απελευθερώσεις δούλων που έγιναν στους Δελφούς, και διαιωνίστηκαν στα αποφθέγματα περί αυτογνωσίας, ενδοσκόπησης και εγκράτειας, που χαράχθηκαν στον ναό του Απόλλωνα.

Ο επίλογος ενός φαινομένου
Την αμφισβήτηση του μαντείου έσπειρε το ρεύμα του ορθολογισμού στον 3ο αι. π.Χ., ενώ το οριστικό κτύπημα στις προφητικές διεργασίες έδωσε ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος το 394 μ.Χ. Το μαντείο, όμως, είχε ήδη πρωτοστατήσει σε πολλά ιστορικά γεγονότα. Έτσι, 15 αιώνες μετά το απαγορευτικό διάταγμα του Θεοδοσίου, οι περιγραφές του Παυσανία παρακίνησαν τους περιηγητές κι εκείνοι με τη σειρά τους τους αρχαιολόγους να αναζητήσουν το ιερό και να πυροδοτήσουν ένα νέο προσκύνημα. Όσο κι αν προσπαθούμε να εκλογικεύσουμε κάποια πράγματα που φαίνονται ανεξήγητα, το κλέος του μαντείου των Δελφών μεταφράστηκε σε τέχνη, φήμη, υστεροφημία. Ο άνθρωπος ανέκαθεν βρίσκει διέξοδο στις αγωνίες του μέσω μιας υπέρτατης, υπερφυσικής δύναμης. Βρίσκει τον θεό αρωγό και πλοηγό. Μια θεϊκή απόκριση ισοδυναμεί με ηθική παρότρυνση. Στο ιερό των Δελφών, όπου έδρευε ο Απόλλων του Φωτός και της Αρμονίας, η μαντική δεν ήταν δεισιδαιμονία μα κινητήρια δύναμη για την κοινωνία και τον πολιτισμό. Παράλληλα ήταν θρησκευτική έκφραση.

Η ΑΥΤΟΑΓΑΠΗ

Πολλά λέγονται, γύρω από τη ματαιο­δοξία. Πραγματικά, η ματαιοδοξία είναι. η ζωντανή εκδήλωση της αυτοαγάπης.

Ο άνθρωπος εμπρός στον καθρέφτη, είναι, ένας ολοκληρωμένος Νάρκισσος, αυτολατρευόμενος και αυτο-ειδωλοποιούμενος με τρέλα. Η γυναίκα στολίζεται όσο καλύτερα μπορεί,, βάφεται-, φτιάχνει τα μαλλιά της, με μοναδικό σκοπό να πουν οι άλλοι, "Είσαι όμορφη, είσαι ωραία, είναι ντίβα! κ.τ.λ.".

Το εγώ πάντα χαίρεται όταν ο κόσμος το -θαυμά­ζει, το εγώ στολίζεται για να το λατρεύουν οι άλ­λοι. Το εγώ θεωρεί τον εαυτό του όμορφο, αγνό, άφατο, άγιο, ενάρετο, κ.τ.λ. Κανείς δεν θεωρεί τον εαυτό του κακό, όλοι οι άνθρωποι αυτο-θεωρούνται καλοί και δίκαιοι.

Η αυτοαγάπη είναι κάτι φοβερό. Για παράδει­γμα, οι φανατικοί του Υλισμού δεν δέχονται τις Ανώτερες Διαστάσεις του Διαστήματος από αυτοαγάπη. Αγαπούν πολύ τον εαυτό τους και όπως είναι φυσικό, απαιτούν οι Ανώτερες Διαστάσεις του Διαστήματος, των Κόσμων και κάθε υπεραισθητής ζωής να υποτάσσο­νται στις προσωπικές τους ιδιοτροπίες. Δεν είναι ικανοί να πάνε πιο πέρα από τα στενά τους κριτήρια και τις θεωρίες τους, πιο πέρα από το αγαπημένο τους εγώ και τις νοητικές τους προκαταλήψεις.

Ο θάνατος δεν λύνει το μοιραίο πρόβλημα του εγώ. Μόνο ο θάνατος του εγώ μπορεί, να λύσει το πρόβλημα του ανθρώπινου πόνου, αλλά το εγώ αγαπά τον εαυτό του και δεν θέλει να πεθάνει με κανένα τρόπο. Ενόσω υπάρχει το εγώ, ο τροχός της ζωής θα γυρίζει, ο μοιραίος τροχός της ανθρώπινης τραγω­δίας.

Όταν είμαστε πραγματικά ερωτευμένοι, απαρνού­μαστε το εγώ. Είναι σπάνιο να βρούμε κάποιον στη ζωή ερωτευμένο πραγματικά. Είναι όλοι παθιασμένοι, κι αυτό δεν είναι αγάπη. Οι άνθρωποι παθιάζονται όταν βρίσκονται με κάποιον που τους αρέσει, αλλά όταν ανακαλύπτουν στο άλλο άτομο τα ίδια τους τα λάθη, τις ιδιότητες και ελαττώματα, τότε το αγαπη­μένο πρόσωπο χρησιμεύει γι' αυτούς σαν καθρέπτης όπου μπορούν να βλέπουν πλήρως τον εαυτό τους. Στην πραγματικότητα δεν είναι ερωτευμένοι με το αγαπημένο πρόσωπο, είναι απλώς και μόνο ερωτευμέ­νοι με τον εαυτό τους και χαίρονται να βλέπονται στον καθρέπτη που είναι το αγαπημένο πρόσωπο, γιατί εκεί βρίσκουν τον εαυτό τους και τότε υποθέτουν ότι είναι ερωτευμένοι. Το εγώ χαίρεται εμπρός στον κρυστάλλινο καθρέπτη και νιώθει ευτυχισμένο κοιτάζοντας τον εαυτό του στο άτομο που έχει τις ίδιες του ιδιότητες, αρετές και ελαττώματα.

Πολλά λένε οι κήρυκες γύρω απ' την αλήθεια, αλλά, είναι μήπως δυνατό να γνωρίσουμε την αλήθεια, όταν υπάρχει μέσα μας η αυτοαγάπη.

Μόνο επαλείφοντας την αυτοαγάπη, μόνο με το νου ελεύθερο από υποθέσεις, μπορούμε να εμπειριώσουμε, σε απουσία του εγώ, το τι είναι Αλήθεια.

Πολλοί θα κριτικάρουν αυτό το έργο της Επανά­στασης της Διαλεκτικής. Όπως πάντα, οι ψευτοσοφοί θα κοροϊδέψουν τους επαναστατικούς σχεδιασμούς, λόγω του εγκλήματος να μην συμπίπτουν αυτές οι διδασκαλίες με τις "νοητικές υποθέσεις" και τις πολύπλοκες θεωρίες που αυτοί έχουν στη μνήμη τους.

Οι πολυμαθείς δεν είναι ικανοί να ακούν με αυθόρμητο νου, ελεύθερο από νοητικές υποθέσεις, θεωρίες, προκαταλήψεις κ.τ.λ., την Επαναστατική Ψυχολογία. Δεν είναι ικανοί να ανοίγονται στο και­νούργιο με ακέραιο νου, με νου όχι διαιρεμένο από τη μάχη των αντιθέτων.

Οι πολυμαθείς ακούν μόνο για να συγκρίνουν με τις υποπέσεις τους, τις συσσωρευμένες στη μνήμη. Οι πολυμαθείς ακούν μόνο για να μεταφράζουν σύμφωνα με τη γλώσσα των προκαταλήψεων και προκρίσεων τους και να φθάνουν στο συμπέρασμα ότι οι διδασκαλίες της Επανάστασης της Διαλεκτικής είναι φαντασίωση. Έτσι είναι πάντα οι πολυμαθείς, οι νόες τους είναι πια τόσο εκφυλισμένοι που δεν μπορούν να δουν το καινούργιο.

Το εγώ, μέσα στην αλαζονεία του θέλει τα πάντα να συμπίπτουν με τις νοητικές θεωρίες και υποπέσεις του. Το εγώ θέλει να εκπληρώνονται όλες του οι ιδιοτροπίες και ο Κόσμος στην ολότητα του να υπόκει­ται στους εργαστηριακούς του πειραματισμούς.

Το εγώ απεχθάνεται τον οποιονδήποτε που πλη­γώνει την αυτοαγάπη του. Το εγώ λατρεύει τις θεωρίες και προαντιλήψεις του.

Πολλές φορές απεχθανόμαστε κάποιον δίχως κανένα λόγο. Απλούστατα, διότι αυτός ο κάποιος προσωποποιεί κάποια ελαττώματα που εμείς οι ίδιοι φέρουμε καλά κρυμμένα και δεν μπορεί να μας αρέσει ότι ο άλλος τα εκθέτει. Στην πραγματικότητα, τα λάθη που "κοπανάμε" στους άλλους, τα φέρουμε βόδια μέσα μας.

Κανείς δεν είναι τέλειος σ' αυτόν τον κόσμο, είμαστε όλοι μας κομμένοι από το ίδιο ψαλίδι. Καθένας μας είναι ένα κακό σαλιγκάρι στον κόλπο της Μεγάλης Πραγματικότητας.

Όποιος δεν έχει ένα ελάττωμα προς ορισμένη κατεύθυνση, το έχει προς άλλη κατεύθυνση. Μερικοί δεν πλεονεκτούν για χρήματα, πλεονεκτούν όμως για φήμη, τιμές, αγάπες, κ.τ.λ. Άλλοι, δεν μοιχεύουν με την ξένη γυναίκα, χαίρονται όμως νοθεύοντας διδασκαλίες, ανακατεύοντας "πιστεύω", στο όνομα της Συμπαντικής Αδελφότητας.

Μερικοί, δεν ζηλεύουν τη γυναίκα τους, ζηλεύουν όμως φιλίες "πιστεύω", αιρέσεις, πράγματα, κ.τ.λ. Έτσι είμαστε οι άνθρωποι, κομμένοι πάντα από το ίδιο μαχαίρι.

Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην λατρεύει τον εαυτό του. Εμείς έχουμε ακούσει άτομα να χαίρο­νται ώρες και ώρες ολόκληρες μιλώντας για τον εαυτό τους, τα αξιοθαύματά τους, τα ταλέντα τους, τις αρετές τους, κ.τ.λ.

Το εγώ αγαπά τόσο τον εαυτό του που φθάνει να φθονεί το καλό του άλλου. Οι γυναίκες στολίζο­νται με πολλά πράγματα, εν μέρει από ματαιοδοξία και εν μέρει για να ξυπνήσουν το φθόνο στις υπόλοι­πες γυναίκες. Όλες ζηλεύουν όλες. Όλοι ζηλεύουν το ξένο φόρεμα, το ξένο κολάρο, κ. τ. λ. Όλες λα­τρεύουν τον εαυτό τους και δεν θέλουν να βλέπουν τον εαυτό τους πιο κάτω από τις άλλες, είναι νάρκισ­σοι εκατό τα εκατό.

Μερικοί ψευτο-αποκρυφιστές, αδελφοί πολλών αιρέσεων, λατρεύουν τόσο τον εαυτό τους που έχουν φθάσει στο σημείο να πιστεύουν ότι είναι πηγάδια ταπεινοσύνης και αγιότητας. Αισθάνονται υπερήφανοι για την ίδια τους την ταπεινοσύνη. Είναι φοβερά υπερήφανοι.

Δεν υπάρχει ψευτο-αποκρυφιστής αδελφούλης ή αδελφούλα που κατά βάθος να μην κοκορεύεται για αγιότητα, μεγαλείο και πνευματική ωραιότητα.

Κανένας, ψευτο-αποκρυφιστής αδελφός ή αδελφή που να θεωρεί τον εαυτό του κακό και διεστραμμένο. Όλοι περνιούνται για άγιοι και τέλειοι, αν και στην πραγματικότητα είναι, όχι μόνο κακοί, αλλά επίσης διεστραμμένοι.

Το αγαπημένο εγώ λατρεύει υπερβολικά τον εαυτό του και περνιέται, μολονότι δεν το λέει, για καλό και τέλειο.

Η απόρριψη δηλώνει μόνο κάτι γι' αυτόν που απορρίπτει

Ένας από τους λόγους που οι άνθρωποι τρέμουν την απόρριψη είναι η πεποίθησή τους ότι η απόρριψη σημαίνει ότι δεν είναι καλοί, ότι δεν θα είχαν απορριφθεί αν ήταν διαφορετικοί, και ότι η απόρριψη είναι απόδειξη της ανικανότητάς τους.

Σύμφωνα με αυτή την άποψη, το άτομο που απορρίπτει τον άλλο είναι πάντοτε σωστό και ανώτερο, ενώ εκείνο που απορρίπτεται είναι πάντα λάθος και κατά κάποιο τρόπο φταίει.

Είναι αλήθεια όμως αυτό; Δεν έχει κανένα ελάττωμα το άτομο που με απορρίπτει; Δεν μπορεί να είναι προβληματικό και να με κρίνει με βάση τις δικές του αδυναμίες, ζήλιες και προκαταλήψεις; Όταν συνειδητοποιείτε ότι κάθε άτομο που έζησε ποτέ και που ζει, και που θα ζήσει, παρακινείται μερικές φορές από παράλογα συναισθήματα, πώς μπορείτε να συνεχίζετε να πιστεύετε ότι κάθε κρίση που διατυπώνουν αυτά τα παράλογα άτομα πρέπει να είναι ορθή κρίση;

Μου φαίνεται ότι αυτό είναι το πρώτο μάθημα που πρέπει να διδαχθούμε όλοι για τις αξιολογήσεις των άλλων - οι άλλοι μπορεί να είναι μικρόψυχοι, προκατειλημμένοι, κακοί και μοχθηροί. Το γεγονός ότι σας απορρίπτουν, σας λέει περισσότερα πράγματα γι' αυτούς απ' ό,τι για εσάς.

Για παράδειγμα, αν ο φίλος σας πάει στο μανάβικο και αγοράσει σταφύλια, ροδάκινα και μπανάνες, αλλά δεν αγοράσει μήλα, τι σας λέει αυτό για τα μήλα; Ότι τα μήλα είναι άσχημα; Ότι κανένας άλλος δεν εγκρίνει τα μήλα; Ότι τα μήλα πρέπει να νιώθουν ντροπιασμένα και να καταρρεύσουν για να βυθιστούν στην κατάθλιψη; Ακριβώς το αντίθετο!

Το γεγονός ότι ο φίλος σας απέρριψε τα μήλα, μάς λέει ότι εκείνος δεν τα θεωρεί νόστιμα και προτιμάει άλλα φρούτα. Άλλοι άνθρωποι αναμφίβολα θα βρουν αυτά τα μήλα αρκετά ικανοποιητικά. Εν ολίγοις, έχετε μάθει πολλά για τα γούστα του φίλου σας, αλλά τίποτε για τα μήλα.

Ερασιτέχνης αστρονόμος φωτογράφισε τυχαία το αρχικό φως από μια έκρηξη σούπερ-νόβα

Ένας ερασιτέχνης αστρονόμος -ο οποίος θα μπορούσε να θεωρηθεί ο πιο τυχερός φωτογράφος στον κόσμο- φωτογράφισε τυχαία το φευγαλέο πρώτο φως από την έκρηξη ενός άστρου, δηλαδή την αρχή μιας σούπερ-νόβα. Είναι η πρώτη φορά που κάποιος καταγράφει το πρώτο-πρώτο οπτικό φως από μια τέτοια έκρηξη υπερκαινοφανούς αστέρα.

 

Εδώ είναι η σουπερνόβα (SN) 2016gkg στον γαλαξία NGC 613. Οι αστρονόμοι του Πανεπιστημίου στη Santa Cruz κατάφεραν να τραβήξουν αυτήν την έγχρωμη εικόνα στις 18 Φεβρουαρίου 2017 με το τηλεσκόπιο Swope 1 μέτρων

Οι εκρήξεις σούπερ-νόβα δεν είναι σπάνιες, αλλά επειδή συμβαίνουν τυχαία και απρόβλεπτα, είναι τρομερά δύσκολο να τις φωτογραφίσει κανείς στο ξεκίνημά τους. Το νωρίτερο έως τώρα που οι επαγγελματίες αστρονόμοι είχαν δει μια έκρηξη σούπερ-νόβα, ήταν τρεις ώρες μετά το ξεκίνημά της. Αλλά τώρα ένας ερασιτέχνης τους έβαλε τα γυαλιά.

 

Ο κλειδαράς στο επάγγελμα Βίκτορ Μπούσο από το Ροζάριο της Αργεντινής, ο οποίος δοκίμαζε στο σπίτι του τη νέα κάμερα στο ερασιτεχνικό τηλεσκόπιό του διαμέτρου 41 εκατοστών, είχε την φοβερή τύχη -χωρίς καν να το συνειδητοποιήσει- να τραβήξει εικόνες από την έκρηξη ενός άστρου στο σπειροειδή γαλαξία NGC 613, σε απόσταση περίπου 85 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη.

 

Όταν ανέλυσε αργότερα τις διαδοχικές εικόνες που είχε τραβήξει σε διάστημα 90 λεπτών, πρόσεξε σε μερικές από αυτές μια ιδιαίτερη λάμψη φωτός στον ουρανό. Ενημέρωσε αμέσως τη Διεθνή Αστρονομική Ένωση και προσέγγισε επαγγελματίες αστρονόμους για να την εξηγήσουν.

 

Αρκετά επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια στράφηκαν στο σημείο εκείνο του ουρανού και επιβεβαίωσαν ότι επρόκειτο για μια έκρηξη σούπερ-νόβα τύπου ΙΙb ενός άστρου με αρχική μάζα 20 φορές μεγαλύτερη του Ήλιου μας.

 

Ακολούθησε επί μήνες η παρατήρηση του φαινομένου (γνωστού πλέον ως SN 2016gkg) από αστεροσκοπεία όλου του κόσμου και τελικά, με επικεφαλής τη Melina Bersten του Ινστιτούτου Αστροφυσικής της Λα Πλάτα της Αργεντινής, οι ερευνητές έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature».

 

Οι φωτογραφίες του Buso παρέχουν τις πρώτες εμπειρικές παρατηρήσεις της συμπεριφοράς μιας σούπερ-νόβα στο αρχικό στάδιό της, κάτι το οποίο έως τώρα οι αστροφυσικοί γνώριζαν μόνο θεωρητικά. Οι αστρονόμοι υπολόγισαν ότι η πιθανότητα του Ρούσο να «πιάσει» το πρώτο φως της σούπερ-νόβα ήταν ανάμεσα σε μία στα δέκα εκατομμύρια και μία στα 100 εκατομμύρια.

 

«Είναι σαν να κερδίζεις το κοσμικό λαχείο» όπως είπε χαρακτηριστικά ο αστρονόμος Alex Filippenko του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ, ο οποίος έκανε λόγο για «ένα εντυπωσιακό παράδειγμα της συνεργασίας μεταξύ ερασιτεχνών και επαγγελματιών αστρονόμων. Οι επαγγελματίες αστρονόμοι ψάχνουν εδώ και πολύ καιρό για να δουν ένα τέτοιο συμβάν, τις πρώτες στιγμές από την έκρηξη ενός άστρου».

 

Όπως πρόσθεσε ο Buso, «όταν μετά τη δουλειά μου ξενυχτάω παρατηρώντας τον ουρανό, πολλές φορές αναρωτιέμαι ‘γιατί το κάνω αυτό’. Τώρα έχω βρει την απάντηση!».

 

Η πιο μακρινή και αρχαία έκρηξη σούπερ-νόβα

Σχεδόν ταυτόχρονα, μια άλλη ομάδα αστρονόμων, με επικεφαλής τον Μάθιου Σμιθ του βρετανικού Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστροφυσικής «The Astrophysical Journal», ανακοίνωσαν ότι παρατήρησαν την πιο μακρινή και αρχαία έκρηξη σούπερ-νόβα, σε απόσταση 10,5 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη.

 

Η πανίσχυρη έκρηξη, γνωστή ως «υπέρλαμπρη σούπερ-νόβα» ή «υπερ-νόβα», είναι η πιο μακρινή στο χώρο και στο χρόνο που έχει ποτέ ανιχνευθεί (το σύμπαν δημιουργήθηκε πριν από περίπου 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια).

 

Οι πρώτες υπερ-νόβα, που αποτελούν ακραίες περιπτώσεις σούπερ-νόβα, είχαν παρατηρηθεί πριν περίπου μια δεκαετία.

 

Η νέα υπερ-νόβα, που ονομάσθηκε DES16C2nm, εντοπίσθηκε αρχικά από την ερευνητική κοινοπραξία μελέτης της σκοτεινής ενέργειας Dark Energy Survey (DES) και στη συνέχεια επιβεβαιώθηκε από τηλεσκόπια στη Χιλή και στη Χαβάη.

Οι παράξενες ιδιότητες του βαρύτερου στοιχείου Ογκανέσσιου

Το Ογκανέσσιο είναι το υπερβαρύ χημικό στοιχείο με ατομικό αριθμό 118 και με χημικό σύμβολο Og και βρίσκεται στον περιοδικό πίνακα χημικών στοιχείων στον τομέα p. Είναι το τελευταίο (γνωστό) στοιχείο της 7ης περιόδου, αλλά και το πρώτο τεχνητό μέλος της Ομάδας 18. Οι ιδιότητές του έχουν αποδειχθεί δύσκολο να μετρηθούν από τη στιγμή που συντέθηκαν για πρώτη φορά το 2002. Τώρα μια προηγμένη προσομοίωση υπολογιστή έχει συμπληρώσει μερικά από τα κενά, και αποδεικνύεται ότι το στοιχείο είναι ακόμη πιο περίπλοκο από ό, τι πολλοί αναμενόταν. 

 

Έχει τον υψηλότερο ατομικό αριθμό και ατομική μάζα από οποιοδήποτε από τα χημικά στοιχεία που ανακαλύφθηκαν (ή δημιουργήθηκαν τεχνητά) ως τώρα. Είναι μέλος της ομάδας 18, των στοιχείων μηδενικού σθένους, που είναι συνήθως αδρανή στις πιο κοινές χημικές αντιδράσεις, επειδή το εξωτερικό κέλυφος είναι εντελώς γεμάτο με οκτώ ηλεκτρόνια. Αυτό παράγει μια σταθερή, ελάχιστη ενεργειακή διαμόρφωση στην οποία τα εξωτερικά ηλεκτρόνια δεσμεύονται σφικτά. Θεωρείται ότι ομοίως, το ογκανέσσιο έχει κλειστό εξωτερικό κέλυφος στο οποίο το ηλεκτρονικό σθένος είναι τοποθετημένο σε 7s2 7p6.

 

Το ραδιενεργό άτομο του ογκανεσσίου είναι πολύ ασταθές, και από το 2002, μόνο τρία (3) ή πιθανώς τέσσερα (4) ισότοπά του έχουν ανιχνευθεί. Το γεγονός αυτό επέτρεψε πολύ λίγο πειραματικό χαρακτηρισμό των ιδιοτήτων του και τη δυνατότητα ύπαρξης πιθανών χημικών ενώσεών του. Ωστὀσο, θεωρητικοί υπολογισμοί κατέληξαν σε πολλές προβλέψεις, που περιλαμβάνουν και κάποιες μη αναμενόμενες. Για παράδειγμα, ενώ το ογκανέσσιο τοποθετήθηκε στην ομάδα 18, είναι πιθανό να μην είναι (τελικά) ευγενές αέριο, όπως τα υπόλοιπα της χημικά στοιχεία της Ομάδας 18. Τυπικά θεωρήθηκε ότι είναι ένα αέριο, αλλά τώρα προβλέφθηκε ότι είναι στερεό, υπό κανονικές συνθήκες, εξαιτίας των σχετικιστικών φαινομένων.

 

Ορισμένοι αναμένουν το ογκανέσσιο να έχει παρόμοιες φυσικές και χημικές ιδιότητες με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας του, πιο στενή ομοιότητα με το ευγενές αέριο που βρίσκεται από πάνω του στον περιοδικό πίνακα, δηλαδή το ραδόνιο. Ακολουθώντας την περιοδική τάση, το ογκανέσσιο αναμένεται να είναι ελαφρώς πιο δραστικό από το ραδόνιο. Ωστόσο, θεωρητικοί υπολογισμοί έχουν δείξει ότι θα μπορούσε να είναι τόσο δραστικό, έτσι ώστε πιθανώς να μην μπορεί να θεωρηθεί ευγενές αέριο.

 

Πέραν του ότι μπορεί να είναι πολύ πιο δραστικό από το ραδόνιο και ο λόγος για την εμφανή αύξηση της χημικής δραστικότητας σε σχέση με το ραδόνιο είναι μία ενεργητική αποσταθεροποίηση και μία ακτινική διαστολή του τελευταίου κατεχόμενου 7b υποφλοιού.

 

Επίσης, έχει υπολογιστεί ότι το ογκανέσσιο, σε αντίθεση με άλλα ευγενή αέρια, δεσμεύει ένα ηλεκτρόνιο με την απελευθέρωση της ενέργειας ή με άλλα λόγια, εμφανίζει θετική ηλεκτρονκή συγγένεια.

 

Ακόμη και δεδομένων των μεγάλων αβεβαιοτήτων των υπολογισμών, φαίνεται εξαιρετικά απίθανο το ογκανέσσιο να είναι αέριο υπό κανονικές συνθήκες, καθώς το υγρό φάσμα των άλλων αερίων είναι πολύ περιορισμένο, μεταξύ 2 και 9 Kelvin, οπότε το στοιχείο αυτό πρέπει να είναι στερεό υπό κανονικές συνθήκες. Αν το ογκανέσσιο σχηματίζει αέριο κάτω από τυπικές συνθήκες, ωστόσο, θα ήταν ένα από τις πυκνότερες αέριες ουσίες υπό κανονικές συνθήκες (ακόμη και αν είναι μονοατομικό όπως και τα άλλα ευγενή αέρια).

 

Λόγω της τεράστιας πόλωσής του, το ογκανέσσιο αναμένεται να έχει μια αφύσικα χαμηλή ενέργεια ιονισμού (παρόμοια με εκείνη του μολύβδου, η οποία είναι 70% περισσότερη από αυτήν του ραδονίου και σημαντικά μικρότερη από εκείνη του φλεροβίου και μια τυπική κατάσταση συμπυκνωμένης φάσης.

TESS: Ετοιμασίες για εκτόξευση του νέου «κυνηγού εξωπλανητών» της NASA

Στο στάδιο των προετοιμασιών εκτόξευσης βρίσκεται η επόμενη αποστολή «κυνηγιού εξωπλανητών» της NASA. Το TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite) προορίζεται να εκτοξευτεί με πύραυλο Falcon 9 της SpaceΧ από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ, όχι πριν τις 16 Απριλίου. Το TESS παραδόθηκε στις 12 Φεβρουαρίου από την Orbital ATK στη Βιρτζίνια, όπου συναρμολογήθηκε και δοκιμάστηκε το 2017. Μέσα στον επόμενο μήνα, το διαστημόπλοιο θα προετοιμάζεται για εκτόξευση στο PHSF (Payload Hazardous Servicing Facility).

Το TESS είναι το επόμενο βήμα της NASA στην αναζήτησή της για πλανήτες εκτός του ηλιακού μας συστήματος (εξωπλανήτες). Η αποστολή θα «σαρώσει» σχεδόν το σύνολο του ουρανού, παρατηρώντας πάνω από 200.000 από τα κοντινότερα και φωτεινότερα άστρα, αναζητώντας φαινόμενα μετάβασης- περιοδικές μειώσεις της φωτεινότητας των άστρων, που προκαλούνται από το πέρασμα πλανητών από μπροστά τους.

Το TESS αναμένεται να ανακαλύψει χιλιάδες εξωπλανήτες, ενώ σημαντική αναμένεται να είναι και η συμβολή του διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb, που προορίζεται να εκτοξευτεί το 2019, ως προς την περαιτέρω ανάλυση των εξωπλανητών που ανακαλύπτονται από το TESS οι οποίοι παρουσιάζουν το περισσότερο ενδιαφέρον. Αξιοποιώντας αυτές τις δυνατότητες, οι επιστήμονες θα μπορέσουν να μελετήσουν τις ατμόσφαιρές τους, και, σε κάποιες ειδικές περιπτώσεις, να αναζητήσουν ενδείξεις ότι οι πλανήτες αυτοί μπορούν να υποστηρίξουν ζωή.

Πλάτωνας: Το σώμα μας εμποδίζει στο κυνήγι της Αλήθειας

Ο Πλάτωνας λέει: «Το σώμα μας φορτώνει με μύριες όσες ασχολίες για την απαραίτητη επιβίωση μας, ακόμη, αν επισυμβούν κάποιες ασθένειες, μας εμποδίζουν στο κυνήγι της αλήθειας και μας γεμίζουν με έρωτες και επιθυμίες και φόβους και κάθε είδους φαντάσματα και ανοησίες ώστε όπως λέει πραγματικά και η παροιμία, εξαιτίας αυτού δεν μας είναι δυνατόν ποτέ να σκεφτούμε λογικά για τίποτε».

Πράγματι, πολέμους και επαναστάσεις και μάχες δεν τα προκαλούν τίποτε άλλο παρά το σώμα και οι επιθυμίες αυτού, γιατί, όλοι οι πόλεμοι γίνονται για την απόκτηση χρημάτων.

Τα χρήματα πάλι, αναγκαζόμαστε να τα αποκτούμε για το σώμα, υπηρετώντας τις ανάγκες του, και αν’ αυτού δεν βρίσκουμε χρόνο για την φιλοσοφία για όλα αυτά.

Και το χειρότερο από όλα είναι ότι, αν εμφανιστεί κάποια ευκαιρία και στραφούμε με κάτι, παρεμβαλλόμενο παντού (το σώμα) στις συζητήσεις προξενεί θόρυβο και ταραχή και μας τρομάζει, ώστε εξαιτίας του να μην μπορούμε να δούμε την αλήθεια.

Αλλά, αποδείχθηκε ολοκάθαρα σε εμάς ότι, αν σκοπεύουμε κάποτε να γνωρίσουμε κάτι καθαρά, πρέπει να απαλλαγούμε από αυτό και να κοιτάζουμε με την ίδια την ψυχή μας αυτά καθ’ εαυτά τα πράγματα και τότε, όπως φαίνεται, θα αποκτήσουμε αυτό που επιθυμούμε και λέμε ότι αγαπάμε (την φρόνηση), όταν δηλαδή πεθάνουμε, όπως το επισημαίνει και ο λόγος, όχι όμως όσο είμαστε ζωντανοί.

Αν, λοιπόν, δεν είναι δυνατόν με το σώμα να γνωρίσουμε τίποτα ολοκάθαρο, (συμβαίνει) το ένα από τα δύο, ή δηλαδή δεν είναι δυνατό πουθενά να γνωρίσει κανείς την αλήθεια ή το μπορούν όσοι έχουν πεθάνει.

Γιατί, τότε θα είναι η ψυχή αυτή καθ’ εαυτή χωριστά από το σώμα, νωρίτερα όμως όχι.

Και όσο ζούμε, έτσι, όπως φαίνεται, θα πλησιάσουμε την γνώση, αν δηλαδή δεν παρασυρόμαστε από τις συνήθειες του σώματος και δεν επικοινωνούμε μαζί του, εκτός από την έσχατη ανάγκη, και αν δεν γεμίσουμε από την φύση του αλλά καθαρθούμε από αυτό μέχρι ωσότου ο ίδιος ο θεός μας λυτρώσει.

Και έτσι, αφού απαλλαχθούμε από την αφροσύνη του σώματος, όπως είναι φυσικό, θα βρεθούμε μαζί με παρόμοιους, βλέποντας από μόνοι μας, κάθε τι το ειλικρινές.

“Αυτό είναι η αλήθεια.”

Πλούταρχος, Παραμυθητικός προς Απολλώνιον

Έρως & Φιλοσοφία

ΠΛΑΤΩΝ

Ποιοι εχθρεύονται τον Έρωτα;

§1

     Ι. Σε μια περίοδο που η Ελλάδα περνάει την χείριστη σχεδόν τραγωδία της ιστορίας της, με τους μισθοφόρους και πραιτοριανούς της νεοφασιστικής αριστεράς να λυμαίνονται την εξουσία και να ακρωτηριάζουν πανταχόθεν την ψυχή και το σώμα της νεοελληνικής κοινωνίας, αναδεικνύεται τελικά ως ζητούμενο το «Φως που καίει», κατά τον ποιητή. Πρόκειται για το Φως εκείνο που συντρίβει ή δύναται να συντρίψει όλες τις ως άνω σκοταδιστικές δυνάμεις ‒και παρόμοια σκοταδιστικά κέντρα‒ της αμορφωσιάς, της βαρβαρότητας, της αντι-αισθητικότητας, της ανεξέλεγκτης ανηθικότητας, της δικτατορίας του ψεύδους και της πολιτικής απάτης.

     ΙΙ. Στις σύγχρονες κοινωνίες, με τη μοντέρνα δουλεία και αυτο-δουλεία σωμάτων και ψυχών, το φαινόμενο του Έρωτα έχει σχεδόν καταλήξει να ταυτίζεται με την επιθυμία του σεξουαλικού ενστίκτου. Αυτή η επιθυμία στις μέρες μας έχει εκφυλιστεί περαιτέρω σε έναν ανεξέλεγκτο βιασμό της συνείδησης και καθιδρύεται πια στην καθημερινή βίωση ως η πιο «άμετρη ακολασία» (Φαίδρος 238), που αντιστρατεύεται πλήρως την ανθρώπινη ουσία και ύπαρξη (ό.π.).

     ΙII. Σύμφωνα με τον Πλατωνικό μύθο, αν η εν λόγω επιθυμία στην αρχέγονη εκδήλωσή της, απέβλεπε στην άρση της διαίρεσης του αρχικού, σφαιρικού ανθρώπου σε δύο μέρη: σε αρσενικό και θηλυκό, στις σημερινές κοινωνίες παραπέμπει, κατά κανόνα, στην ολική διαστροφή παρανοϊκών βιαστών και βάρβαρων εξουσιαστών. Συμβαίνει συχνά, άθλια γεννήματα μηχανισμών και συναφώς διεστραμμένων ψυχοδομών, «μεγαλωμένα κάπου ανάμεσα σε μαουνιέρηδες, που ποτέ δεν έχουν γνωρίσει κανέναν ευγενή έρωτα» (ό.π., 243) να έχουν αναγάγει την επιθυμία του σεξουαλικού ενστίκτου σε υπέρτατη αρχή μιας κοινωνίας υπανθρώπων, που απεικονίζει την πιο αναίσθητη παραφορά τους, την πιο «εξευτελιστική και αηδιαστική παράσταση εραστή και ερωμένου» (ό.π.).

§2

     Ι. Έχοντας επίγνωση ο Πλάτων ότι το φαινόμενο του έρωτα δεν είναι απλή σύμβαση δύο ανθρώπων που σπαράσσονται από την αγριότητα των σεξουαλικών τους ενστίκτων, έθεσε επιτακτικά το ερώτημα: τι είναι ο έρως; Από τότε έως και σήμερα αυτό το ερώτημα διατηρεί ακέραια την ισχύ του, την αξία του, την ιδιαίτερη σημασία του. Γιατί; Επειδή επιχειρεί να αποσπάσει την ιδέα του Έρωτα από τον εκχυδαϊστικό και εκχυδαϊσμένο κύκλο της ακολασίας. Από πού προέρχεται αυτή η ακολασία; Από την απαιδευσία, την ευτέλεια του δημόσιου βίου, την παγίδευση των κοινών θνητών στα κατώτερα ένστικτά τους. Ο κατά Πλάτωνα έρωτας παραπέμπει σε μια ανικανοποίητη επιθυμία, αλλά μια επιθυμία όχι του ζωώδους, του βίαιου, του χυδαίου παρά εκείνου του πράγματος που είναι ουσιώδες για την ολοκλήρωση του ανθρώπου και το οποίο ο τελευταίος αισθάνεται να στερείται. Από την άποψη λοιπόν της συναίσθησης αυτής της στέρησης, ο έρωτας είναι ανεπάρκεια, ένδεια, πενία.  

     ΙΙ. Στο Συμπόσιο ο Έρως αποκαθίσταται στον αυθεντικό του θρόνο: ο Πλάτων τον παρουσιάζει

1) ως πενία, να απέχει από το να είναι τρυφερός, ευαίσθητος και ωραίος: συγκατοικεί με τη φτώχεια, τη στέρηση και την έλλειψη·

2) τη φύση του να μην είναι μονοσήμαντα θνητή ή αθάνατη: άλλοτε ο έρως έχει εξάψεις ομορφιάς, άνθησης, πνευματικής ζωτικότητας, άλλοτε είναι ετοιμοθάνατος·

3) να είναι το μεταξύ: κάτι ανάμεσα στον πλούτο και την φτώχεια, πράγμα που σημαίνει ότι δεν είναι ποτέ από τη φύση του φτωχός, αλλά ούτε και πλούσιος παρά γίνεται κάθε φορά αυτό που είναι.

Είναι έτσι η μέση οδός ανάμεσα στη γνώση και την άγνοια. Ως τέτοια οδός είναι πόρος, πέρασμα. Στο ερώτημα λοιπόν τι είναι ο Έρως, ο Πλάτων απαντά: είναι ο γιος του πόρου και της πενίας. Ο έρως δεν έχει την ομορφιά και είναι πένης, όμως την επιθυμεί και γι’ αυτό αγαπά αυτό που δεν έχει. Την επιθυμεί, γιατί είναι εραστής του ωραίου. Επομένως, ως γιος του πόρου και της πενίας, ως εραστής του ωραίου και ως έχων συναίσθηση της στέρησης του ωραίου είναι φιλό‒σοφος.

§3

     Ι. Σαν τον έρωτα, ο φιλό‒σοφος λαχταρά τη γνώση που δεν έχει. Και τη λαχταρά, επειδή έχει συναίσθηση της άγνοιάς του. Ο φιλόσοφος έρως, ή πράγμα που είναι το ίδιο, ο έρως ως φιλόσοφος κινείται ανάμεσα στους πνευματικούς πόρους –που διαθέτει και οι οποίοι του επιτρέπουν να ποθεί το ωραίο ως τέτοιο– και στη στέρηση αυτών των πόρων, η οποία όμως αναπληρώνεται, λόγω της πνευματικότητας του εραστή φιλοσόφου, από τον πόθο για τα ωραία πράγματα. Μέσα από τον πόθο για τα ωραία πράγματα μαθαίνουμε να ποθούμε το ωραίο καθαυτό και με τη φιλοσοφία να αξιώνουμε την πραγμάτωσή του επί θνητού εδάφους. Η πραγμάτωση τούτη διέρχεται ανάλογες κλίμακες και απαιτεί τη χάραξη της σωστής πορείας.

ΙΙ. Ποιες είναι αυτές οι κλίμακες και η σωστή πορεία;

1. Το πέρασμα από την αγάπη στον έρωτα μέσα από την έλξη που γεννά το ωραίο σώμα.

2. Από το κάλλος του σώματος στο κάλλος ως τέτοιο, στο ωραίο καθόλου.

3. Για να επιτευχθεί αυτό, απαιτείται συνδυασμός του ωραίου σώματος με την ομορφιά της ψυχής.

4. Η ψυχική ομορφιά είναι ανώτερη από τη σωματική ομορφιά, γι’ αυτό και προκαλεί την ερωτική έλξη και για το σώμα που δεν διαθέτει το αντίστοιχο κάλλος.

Να γιατί και όμορφα, εκ πρώτης όψεως, σώματα, χωρίς την απαραίτητη εσωτερική ανταύγεια, αποτελούν απλώς διακοσμητικά πετρώματα για κάθε χρήση. Η απουσία αυτής της κατά Πλάτωνα ερωτικής έλξης γεννά όλα τα αντι-ερωτικά τερατουργήματα του σήμερα, αλλά και του χθες, τα οποία μάλιστα προβάλλουν την ολική τους διαστροφή, καθώς και την αντίστοιχη ασχήμια τους, για περισσή ερωτική αρμονία.

     ΙΙΙ. Ένα τέτοιο σώμα, δηλαδή ο άνθρωπος με ανεπτυγμένο το κάλλος της ψυχής σε ενδοσυνάφεια με αυτό του σώματος, με τους ωραίους λόγους, τις ωραίες σκέψεις του, αλλά και με την καλλιεργημένη ερωτική ψυχή, γίνεται φωτεινός οδοδείκτης για τους άλλους και για τους νέους, π.χ. ο Σωκράτης· παράλληλα δίνει νέα ποιοτική ώθηση στην πράξη του έρωτα, ως πλήρωση του Εαυτού, μαζί και του Εαυτού του άλλου. Τότε συμβαίνει ο Έρως να κατακτά κυριολεκτικά τη ζωή και να καθιστά την ερωτική συμβίωση ευ-λογία [=καλό λόγο] και όχι αβάσταχτη ύβρι, που πνίγει το ωραίο μέσα στο βόρβορο των επιτηδευμένα χρωματισμένων σωμάτων των άχρωμων όντων του μαζικού θεάματος. Σε μια κλιμακούμενη πορεία, ο βίος του ανθρώπου αποκτά ανώτερη αξία, όταν είναι, μια για πάντα, ακατάλυτη ερωτική ζωή. Μια τέτοια ερωτική ζωή δεν κυλιέται, σαν το καθεστωτικό ή παρόμοιο γουρούνι, μέσα στη λάσπη της μαζικής υστερίας, αλλά διανοίγεται, οντολογικά πλέον, στο να αντικρίζει με ευκρίνεια και καθαρότητα το ωραίο, να ανάγει το κάλλος της ψυχής και του σώματος, άρα τον Έρωτα, σε ύψιστη αρχή της ανθρώπινης ύπαρξης και να αντιπαλεύει με ασίγαστο πάθος τα φανταχτερά στολίδια της εικονικής πραγματικότητας, τις ψευδαισθητικές παραστάσεις της κοινωνίας του θεάματος.