ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ - Φίλιππος (72-77)

[72] Ἀπέχρη δ᾽ ἄν μοι τὰ προειρημένα περὶ τούτων, εἰ μὴ παραλελοιπὼς ἦν τινα λόγον οὐκ ἀμνημονήσας ἀλλ᾽ ὀκνήσας εἰπεῖν, ὃν ἤδη μοι δοκῶ δηλώσειν· οἶμαι γὰρ σοί τε συμφέρειν ἀκοῦσαι περὶ αὐτῶν ἐμοί τε προσήκειν μετὰ παρρησίας, ὥσπερ εἴθισμαι, ποιεῖσθαι τοὺς λόγους.

[73] Αἰσθάνομαι γάρ σε διαβαλλόμενον ὑπὸ τῶν σοὶ μὲν φθονούντων, τὰς δὲ πόλεις τὰς αὑτῶν εἰθισμένων εἰς ταραχὰς καθιστάναι, καὶ τὴν εἰρήνην τὴν τοῖς ἄλλοις κοινὴν πόλεμον τοῖς αὑτῶν ἰδίοις εἶναι νομιζόντων, οἳ πάντων τῶν ἄλλων ἀμελήσαντες περὶ τῆς σῆς δυνάμεως λέγουσιν ὡς οὐχ ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος ἀλλ᾽ ἐπὶ ταύτην αὐξάνεται, καὶ σὺ πολὺν χρόνον ἤδη πᾶσιν ἡμῖν ἐπιβουλεύεις,

[74] καὶ λόγῳ μὲν μέλλεις Μεσσηνίοις βοηθεῖν ἐὰν τὰ περὶ Φωκέας διοικήσῃς, ἔργῳ δ᾽ ὑπὸ σαυτῷ ποιεῖσθαι Πελοπόννησον· ὑπάρχουσι δέ σοι Θετταλοὶ μὲν καὶ Θηβαῖοι καὶ πάντες οἱ τῆς Ἀμφικτυονίας μετέχοντες ἕτοιμοι συνακολουθεῖν, Ἀργεῖοι δὲ καὶ Μεσσήνιοι καὶ Μεγαλοπολῖται καὶ τῶν ἄλλων πολλοὶ συμπολεμεῖν καὶ ποιεῖν ἀναστάτους Λακεδαιμονίους· ἢν δὲ ταῦτα πράξῃς, ὡς καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων ῥᾳδίως κρατήσεις.

[75] Ταῦτα φλυαροῦντες καὶ φάσκοντες ἀκριβῶς εἰδέναι καὶ ταχέως ἅπαντα τῷ λόγῳ καταστρεφόμενοι, πολλοὺς πείθουσιν καὶ μάλιστα μὲν τοὺς τῶν αὐτῶν κακῶν ἐπιθυμοῦντας ὧνπερ οἱ λογοποιοῦντες, ἔπειτα καὶ τοὺς οὐδενὶ λογισμῷ χρωμένους ὑπὲρ τῶν κοινῶν ἀλλὰ παντάπασιν ἀναισθήτως διακειμένους καὶ πολλὴν χάριν ἔχοντας τοῖς ὑπὲρ αὐτῶν φοβεῖσθαι καὶ δεδιέναι προσποιουμένοις, ἔτι δὲ τοὺς οὐκ ἀποδοκιμάζοντας τὸ δοκεῖν ἐπιβουλεύειν σε τοῖς Ἕλλησιν ἀλλὰ τὴν αἰτίαν ταύτην ἀξίαν ἐπιθυμίας εἶναι νομίζοντας·

[76] οἳ τοσοῦτον ἀφεστᾶσι τοῦ νοῦν ἔχειν, ὥστ᾽ οὐκ ἴσασιν ὅτι τοῖς αὐτοῖς ἄν τις λόγοις χρώμενος τοὺς μὲν βλάψειεν, τοὺς δ᾽ ὠφελήσειεν. Οἷον καὶ νῦν, εἰ μέν τις φαίη τὸν τῆς Ἀσίας βασιλέα τοῖς Ἕλλησιν ἐπιβουλεύειν καὶ παρεσκευάσθαι στρατεύειν ἐφ᾽ ἡμᾶς, οὐδὲν ἂν λέγοι περὶ αὐτοῦ φλαῦρον, ἀλλ᾽ ἀνδρωδέστερον αὐτὸν καὶ πλείονος ἄξιον δοκεῖν εἶναι ποιήσειεν· εἰ δὲ τῶν ἀφ᾽ Ἡρακλέους τινὶ πεφυκότων, ὃς ἁπάσης κατέστη τῆς Ἑλλάδος εὐεργέτης, ἐπιφέροι τὴν αἰτίαν ταύτην, εἰς τὴν μεγίστην αἰσχύνην ἂν αὐτὸν καταστήσειεν.

[77] Τίς γὰρ οὐκ ἂν ἀγανακτήσειε καὶ μισήσειεν, εἰ φαίνοιτο τούτοις ἐπιβουλεύων ὑπὲρ ὧν ὁ πρόγονος αὐτοῦ προείλετο κινδυνεύειν, καὶ τὴν μὲν εὔνοιαν, ἣν ἐκεῖνος κατέλιπεν τοῖς ἐξ αὑτοῦ γεγενημένοις, μὴ πειρῷτο διαφυλάττειν, ἀμελήσας δὲ τούτων ἐπονειδίστων ἐπιθυμοίη καὶ πονηρῶν πραγμάτων;

***
Οι επικριτές του Φιλίππου—Ποιά λάθη πρέπει να αποφύγει.
[72] Θα ήταν αρκετά πάνω σ᾽ αυτό το θέμα τα όσα σου ανάφερα, αν δεν σου είχα παραλείψει ένα σημείο, που δεν το ξέχασα, αλλά δίστασα να σου το πω· τώρα όμως νιώθω πως είναι ανάγκη να σου το φανερώσω, γιατί νομίζω ότι και εσύ έχεις συμφέρο να το ακούσεις, αλλά και εγώ έχω υποχρέωση να συζητήσω μαζί σου με απόλυτη ειλικρίνεια, χωρίς κανένα φόβο, όπως άλλωστε είμαι συνηθισμένος.

[73] Καταλαβαίνω καλά, θέλω να πω, ότι σε διαβάλλουν οι άνθρωποι που σε φθονούν, αυτοί που συνηθίζουν να φέρνουν ταραχές μέσα στις πόλεις τους και που νομίζουν πως η ειρήνη, που είναι κοινό αγαθό για όλο τον άλλο κόσμο, είναι ένας πόλεμος ολέθριος για το συμφέρο το δικό τους. Αυτοί άφησαν κατά μέρος κάθε άλλη φροντίδα και ασχολούνται μόνο με τη δική σου δύναμη. Λένε λοιπόν πως η ισχύς σου όλο απλώνεται και αυξάνει, όχι για το συμφέρο της Ελλάδας, αλλά για το κακό της· και ακόμη πως εσύ πάει καιρός τώρα που ετοιμάζεις σχέδια εχθρικά ενάντια σε όλους μας·

[74] πως μόνο με τα λόγια πρόκειται να βοηθήσεις τους κατοίκους της Μεσσηνίας, αν θα ταχτοποιήσεις πρώτα τις υποθέσεις των Φωκέων, σκοπός σου όμως στην πραγματικότητα είναι να υποτάξεις για καλά την Πελοπόννησο· πως είναι έτοιμοι να σε ακολουθήσουν οι Θεσσαλοί, οι Θηβαίοι και όλοι όσοι μετέχουν στην Αμφικτιονία· οι Αργείοι πάλι, οι Μεσσήνιοι και οι Μεγαλοπολίτες και αρκετοί από τους άλλους πως είναι πρόθυμοι να πολεμήσουν στο πλευρό σου, για να καταστρέψουν τους Λακεδαιμονίους· και πως, εάν κάνεις αυτά, στους άλλους Έλληνες μετά εύκολα, λέει, θα επιβληθείς.

[75] Αυτά φλυαρούν και ισχυρίζονται ότι τα ξέρουν όλα και έτσι με τα λόγια τους ανατρέπουν τα πάντα και παρασέρνουν πολλούς· πρώτα-πρώτα εκείνους που επιθυμούν τις ίδιες συμφορές με όσους κάνουν τον ύποπτο αυτό θόρυβο· έπειτα τους ανθρώπους που δίχως καμία λογική δεν έχουν το παραμικρό ενδιαφέρον για τα δημόσια πράγματα και είναι γεμάτοι ευγνωμοσύνη γι᾽ αυτούς που προσποιούνται ότι φοβούνται και ότι τρέμουν γι᾽ αυτά· τέλος, και εκείνους που δεν αποκλείουν την ιδέα ότι εσύ επιβουλεύεσαι τους Έλληνες και βρίσκουν τη μομφή αυτή πολύ ελκυστική.

[76] Και είναι τόσο ανόητοι, που δεν καταλαβαίνουν πως με τα ίδια λόγια άλλους μπορείς να βλάψεις και άλλους να ωφελήσεις. Νά, όπως τώρα λ.χ., αν κάποιος ισχυριζόταν πως ο βασιλιάς της Ασίας επιβουλεύεται τους Έλληνες και ετοιμάζεται να εκστρατεύσει εναντίον μας, δεν θα έλεγε τίποτα το ταπεινωτικό γι᾽ αυτόν· αντίθετα, θα τον έκαμνε να φαίνεται πιο ενεργητικός και πιο σπουδαίος. Αν όμως διατύπωνε την ίδια κατηγορία για κάποιον από τους απογόνους του Ηρακλή, που στάθηκε ευεργέτης όλης της Ελλάδας, σίγουρα θα τον έριχνε στην πιο μαύρη ντροπή.

[77] Ποιός δεν θα αγανακτούσε δηλαδή και δεν θα τον μισούσε, αν ήθελε να βλάψει αυτούς που για χατίρι τους ο πρόγονός του πέρασε τόσους κινδύνους, αν δεν θα έβαζε όλα τα δυνατά του, για να διατηρήσει την εύνοια των Ελλήνων, που κληροδότησε στους απογόνους του εκείνος, αν τα αμελούσε όλα αυτά και προτιμούσε πράξεις κακές μονάχα και έργα της ντροπής;

Η εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα ως παράγοντας διαμόρφωσης δυναμικού πολιτιστικού συνεχούς

Η εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα, η οποία συνδέεται άρρηκτα με κάθε είδους πολιτιστική ανάπτυξη που έλαβε χώρα κατά την ελληνική αρχαιότητα, επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη ενός δυναμικού πολιτιστικού συνεχούς που συνδέει το παρελθόν με το μέλλον και επεκτάθηκε στην ευρωπαϊκή Ήπειρο και στις κτήσεις της: είναι γνωστό σήμερα με τον γενικό όρο δυτικός πολιτισμός με κύρια χαρακτηριστικά τη δημοκρατία και την καλλιέργεια των γραμμάτων και των τεχνών. Παρακάτω θα εκτεθούν τα κύρια σημεία αυτού του παιδευτικού και εκπαιδευτικού «ιδανικού» έτσι όπως αναπτύχθηκε στις διαφορετικές πόλεις-κράτη της ελληνικής επικράτειας κατά την αρχαιότητα.

 

Η εκπαίδευση στην Αρχαία Σπάρτη και την Κρήτη

 

Σύμφωνα με τον μύθο ο Σκύθης Ανάχαρσις επιστρέφοντας από τα ταξίδια του ανέφερε πως οι Σπαρτιάτες ήταν η μόνη ελληνική φυλή με την οποία κατόρθωσε να συζητήσει λογικά γιατί μόνον αυτή είχε το χρόνο να είναι σοφή. Παρ’ όλες τις αντιρρήσεις του Ηροδότου, φαίνεται πως οι Σπαρτιάτες είχαν άφθονο χρόνο στη διάθεσή τους για πνευματική καλλιέργεια, όντας απελευθερωμένοι από την ανάγκη του πλουτισμού. Δεν ασκούσαν εμπόριο μήτε ήταν απασχολημένοι με κάποιο επάγγελμα. Έτσι, περνούσαν όλο το χρόνο τους αφιερωμένοι στην εκπαίδευσή τους σύμφωνα με τα σπαρτιατικά ιδεώδη. Ο χρόνος τους μοιραζόταν ανάμεσα στην φυσική εξάσκηση, τη στρατιωτική εκπαίδευση, το κυνήγι, τα δημόσια πράγματα και τις «λέσχες», στις οποίες δεν επιτρέπονταν οι συζητήσεις για δουλειές, παρά μόνο για ό, τι θεωρείτο ευγενές. Τα σπαρτιατικά σχολεία ήταν μόνο για τους ομοίους, δηλαδή για εκείνους που μπορούσαν να πληρώσουν την εγγραφή σε είδος. Ωστόσο, εκεί γίνονται επίσης δεκτά και άλλα παιδιά, αρκεί κάποιος να συνεισέφερε εκ μέρους τους το απαιτούμενο τίμημα, προκειμένου να συνοδεύουν οι εντεταλμένοι δούλοι τα παιδιά στο σχολείο. Η απόδοση σε κάποιον της ιδιότητας του σπαρτιάτη πολίτη γινόταν μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν η αξία του ή οι υπηρεσίες του ήταν τέτοιες που η πόλη-κράτος τις αναγνώριζε. Άλλοι μαθητές παρόμοιου είδους ήταν οι μόθωνες ή μόθακες και οι τρόφιμοι. Η διαφορά με τους τροφίμους βρίσκεται στο γεγονός ότι οι μόθωνες ήταν παιδιά ελεύθερων Σπαρτιατών και συνεπώς είχαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Το σύστημα εκπαίδευσης στην Κρήτη ήταν παρόμοιο με εκείνο της Σπάρτης από πολλές απόψεις και η εκπαίδευση κόστιζε στους γονείς ακόμη λιγότερα απ’ ότι στη Σπάρτη καθώς τα παιδιά τρέφονταν κυρίως με δημόσια έξοδα. Στη Σπάρτη, σε αυτό το απόλυτα οργανωμένο κράτος, το αγόρι έμενε σπίτι του ως τα επτά του χρόνια. Οι γονείς τους φρόντιζαν να παίρνουν μαζί τους τα αρσενικά παιδιά στα φειδίτια ή φιλίτια, τις κοινές τράπεζες των Σπαρτιατών. Τα αγόρια ήδη εκπαιδεύονταν στον σπαρτιατικό τρόπο ζωής. Τα κορίτσια έμεναν στο σπίτι και έπαιρναν το γεύμα μαζί με τη μητέρα τους. Στα φειδίτια οι γονείς ήταν υποχρεωμένοι να συνεισφέρουν κάθε μήνα ένα μέδιμνο κριθάρι, οκτώ χοές οίνου, πέντε μνες τυρί και μισή μνα σύκα. Αν ήταν τόσο φτωχοί, που δεν μπορούσαν να συνεισφέρουν, τότε έχαναν τα δικαιώματά τους ως πολίτες και τα παιδιά τους δεν ήταν δυνατόν να εκπαιδευτούν στο σπαρτιατικό σύστημα. Μετά τα επτά τους χρόνια τα αγόρια απομακρύνονταν από το σπίτι και οργανώνονταν σε έναν ιδιαίτερα συστηματικό τρόπο εκπαίδευσης σε αγέλες ή βούες. Υποδιαιρέσεις των αγελών ήταν οι ίλες οι οποίες πιθανώς είχαν δύναμη 64 αγοριών. Οι αγέλες τρέφονταν, κοιμούνταν και έπαιζαν μαζί και βρίσκονταν υπό την εποπτεία του παιδονόμου, ενός πολίτη που απολάμβανε του γενικού σεβασμού και κατείχε υψηλή θέση. Βοηθοί του ήταν οι μαστιγοφόροι οι οποίοι επέβαλαν τη σκληρή πειθαρχία, για την οποία φημισμένη ήταν η σπαρτιατική κοινωνία. Όταν έλειπε ο παιδονόμος ή οι μαστιγοφόροι, η πειθαρχία διατηρείτο ακέραια υπό την εποπτεία του βουαγόρα ή αγελάρχη, δηλαδή του περισσότερου θαρραλέου και λογικού αγοριού σε κάθε αγέλη. Επίσης στην εκπαίδευση των αγοριών συμμετείχε ένας νέος που είχε συμπληρώσει το 20ο έτος της ηλικίας του και ονομαζόταν είρην ή ιρήν. Αυτός παρακολουθούσε τις μάχες τους και τους χρησιμοποιούσε ως υπηρέτες στο σπίτι του για το γεύμα του. Τα μεγαλύτερα αγόρια του έφερναν ξύλα για τη φωτιά ενώ τα μικρότερα μάζευαν λαχανικά. Ο μοναδικός τρόπος για να αποκτηθούν αυτά τα παραπάνω ήταν η κλοπή από κήπους ή τις λέσχες των ανδρών, γεγονός που αύξανε τις ικανότητες των νέων στην ανίχνευση. Αφού γευμάτιζαν όλοι μαζί, τότε ο είρην τους προέτρεπε να τραγουδήσουν και κατόπιν να συζητήσουν θέματα ηθικής ή πολιτικής.

 

Η Εκπαίδευση στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας συγκριτικά με την εκπαίδευση στη Σπάρτη.

 

Στη Λακωνία και την Κρήτη -κυρίως αγροτικές περιοχές που στηρίζονταν στο σύστημα της γαιοκτησίας- δεν υπήρχε η ανάγκη εκπαίδευσης σε θέματα που σχετίζονταν με το εμπόριο ή τη βιοτεχνία. Θα περίμενε, λοιπόν, κανείς να ανακαλύψει πολλά τέτοια στοιχεία στους Αθηναίους ή τους Ίωνες της Μ. Ασίας. Η πραγματικότητα, όμως, ήταν εντελώς διαφορετική. Για τον Έλληνα η λέξη εκπαίδευση σήμαινε διάπλαση του χαρακτήρα, αρμονική ανάπτυξη του σώματος, του νου και της φαντασίας και συνεπώς κάθε είδους τεχνική εκπαίδευση αποκλειόταν από τα ελληνικά σχολεία ως βάναυσος. Ο Ηρόδοτος ισχυρίζεται πως οι Έλληνες απέκτησαν αυτή την άποψη από τους λαούς που τους περιέβαλλαν. Με τη σειρά του ο Πλάτων θεωρεί τον έμπορο ή τον τεχνίτη ακατάλληλο ως ενεργό πολίτη, όπως και ο Αριστοτέλης, ο οποίος θεωρεί ανάξιο ό,τι παρεμβάλλεται στη σωματική ή τη διανοητική ανάπτυξη. Πώς, λοιπόν, διδάσκονταν οι τέχνες και το εμπόριο στην αρχαία Ελλάδα; Από τις φιλολογικές μαρτυρίες που διαθέτουμε, οι τέχνες ή το εμπόριο ήταν κυρίως κληρονομική ενασχόληση. Οι γιοι των τεχνιτών μαθαίνουν την τέχνη του πατέρα τους. Στη Δημοκρατία ο Πλάτων αναφέρει πως οι παίδες των κεραμιστών είναι στην πραγματικότητα υπηρέτες και βοηθοί για μακρύ χρονικό διάστημα πριν τους επιτραπεί να φτιάξουν το δικό τους κεραμικό εργαστήριο και εμπορικό κατάστημα. Οι μαθητές ενός γιατρού που ονομαζόταν Πιτταλός αναφέρονται από τον Αριστοφάνη, ο κωμωδιογράφος Σωσίπατρος βάζει έναν μάγειρα να λέει πως οι μαθητές του πρέπει να γνωρίζουν αστρολογία, αρχιτεκτονική και στρατηγική, πριν έρθουν να μαθητεύσουν δίπλα του. Υπήρχε, λοιπόν, ένα σύστημα μεταβίβασης της γνώσης, σε ό, τι αφορούσε στο εμπόριο και τις τέχνες, αλλά η γενική άποψη ήταν πως «η τεχνική καθοδήγηση και όλη η διδασκαλία που αποβλέπει στην οικονομική απολαβή είναι χυδαία και δε δικαιούται το όνομα της εκπαίδευσης». Η αληθινή εκπαίδευση στοχεύει αποκλειστικά στην αρετή η οποία ωθεί το παιδί να είναι καλός πολίτης και ικανός να κυβερνήσει και να υπακούσει. Οι Σπαρτιάτες και οι Κρήτες δεν ήταν μόνοι σε αυτή τους την αντίληψη. Είχαν την υποστήριξη όλης της Ελλάδος στην απόφασή τους να εξορίσουν από τα σχολεία τους κάθε ιδέα τεχνικής ή επαγγελματικής εκπαίδευσης. Ωστόσο η εκπαίδευση και πάλι έμεινε μισή και τούτο γιατί απευθυνόταν μόνο στα αγόρια της οικογένειας. Οι γυναίκες ζούσαν καθεστώς ανατολίτικου περιορισμού, εκτός από τη Χίο, τη Λοκρίδα, την Κρήτη και φυσικά την Σπάρτη. Η Αθηναία μητέρα οφείλει να ζει τόσο αποσυρμένη ζωή, ώστε το όνομά της να μην ακούγεται ανάμεσα στους άνδρες, είτε για καλό είτε για κακό. Ο Πλάτων είναι ο πρώτος που ενδιαφέρεται για την εκπαίδευση των γυναικών. Με αυτόν τον τρόπο αντιτίθεται στην άποψη πως οι γυναίκες είναι μόνο για να κάνουν παιδιά και να φροντίζουν το νοικοκυριό τους. Παραδέχεται πως διαθέτουν λιγότερη σωματική ρώμη, αλλά είναι ικανές να κάνουν την ίδια δουλειά με τους άνδρες, οπότε τότε δικαιούνται τροφής και παιδείας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει να εκπαιδεύονται στη μουσική, τη γυμναστική και τον πόλεμο, όπως ακριβώς οι άνδρες. Σε παλαιότερες εποχές τούτη η πρωτοβάθμια εκπαίδευση διαρκούσε ως τα δεκαοκτώ. Αλλά προς το τέλος του 5ου π. Χ. αιώνα δημιουργήθηκε ένα δευτεροβάθμιο σύστημα εκπαίδευσης. Ο Πλάτωνας ο οποίος περιγράφει τη Δημοκρατία ως ένα σύστημα μαθητείας, στα μαθηματικά λίγο πριν την εφηβεία και στα πολιτικά ζητήματα λίγο πριν την ενηλικίωση συμφωνεί σε αρκετά σημεία με το μαθητή του Αριστοτέλη για την αξία της παιδείας και της εκπαίδευσης στη διαμόρφωση συνειδητών πολιτών . Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η ενασχόληση με τα πολιτικά ζητήματα εφαρμοζόταν τρία χρόνια πριν την εφηβεία, αν και στην πραγματικότητα η παρακολούθηση των μαθητών δεν ήταν αυστηρά καθορισμένη. Οι γιοί των φτωχών ολοκλήρωναν γρήγορα το πρόγραμμα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ενώ οι γόνοι των πλουσίων την καθυστερούσαν όσο ήθελαν, γεγονός που ο Ξενοφών θεωρεί απαξιωτικό για την αθηναϊκή εκπαίδευση. Μετά τα δεκαοκτώ οι νεαροί Αθηναίοι προχωρούσαν στην πολεμική τους εκπαίδευση. Τον πρώτο χρόνο αυτής της εκπαίδευσης τον περνούσαν στην Αθήνα και τον δεύτερο σε φρούρια των συνόρων και σε στρατόπεδα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου διέθεταν λίγο χρόνο για διανοητικές ενασχολήσεις. Όταν κατέρρευσε η στρατιωτική δύναμη των Αθηνών υπό την μακεδονική κυριαρχία, τα στρατιωτικά καθήκοντα των εφήβων έγιναν εθελοντικά και η εκπαίδευση τους αντικαταστάθηκε από μαθήματα φιλοσοφίας και λογοτεχνίας. Το στρατιωτικό σύστημα έγινε Πανεπιστήμιο, το οποίο παρακολουθούσαν λίγοι εύποροι νέοι ή πλούσιοι ξένοι. Ως πρόδρομος του πρώτου πανεπιστημίου, η δίχρονη εκπαίδευση των εφήβων δικαιούται τον τίτλο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, παρόλο που ως τον 3ο π. Χ. αιώνα παρείχε μόνο στρατιωτική εκπαίδευση. Η αθηναϊκή εκπαίδευση, όπως και η εκπαίδευση των άλλων πόλεων, διαιρείται σε τρία στάδια. Το Πρωτοβάθμιο από τα 6-14 έτη, το Δευτεροβάθμιο από τα 14-18 έτη και το Τριτοβάθμιο από τα 18-20. Από τα τρία παραπάνω στάδια μόνο το τρίτο ήταν υποχρεωτικό και το παρείχε η πόλη-κράτος. Το δεύτερο ήταν εντελώς προαιρετικό και μάλλον για τους εύπορους. Από το πρωτοβάθμιο τα γράμματα ήταν δια νόμου υποχρεωτικά, όπως φαίνεται από έναν παλιό νόμο που αποδίδεται στο Σόλωνα και ο οποίος αναφέρει πως το παιδί πρέπει να διδάσκεται γράμματα, κολύμπι κ.α.. Μετά από αυτό, οι φτωχοί μπορούν να στρέψουν την προσοχή τους στη γεωργία και το εμπόριο, ενώ οι πλουσιότεροι στη μουσική, τη γυμναστική, το κυνήγι και τη φιλοσοφία.

 

Η μουσική για τον Πλάτωνα

 

Ο Πλάτων που γεννήθηκε και έζησε στην Αθήνα, όπως ήταν φυσικό, δέχτηκε τις επιδράσεις της μουσικής των προγενεστέρων, αλλά και των συγχρόνων του. Στα μεγαλοφυή φιλοσοφικά του έργα αναφέρεται πολύ συχνά με έμφαση στη μουσική. Στον Πρωταγόρα παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τη διαπαιδαγώγηση των νέων και αναφέρει ότι τη μεγαλύτερη επίδραση στη διάπλαση του χαρακτήρα, το ήθος και την καλλιέργεια των νέων έχουν: η μουσική, η ποίηση και ο ρυθμός. Ο Πλάτων είχε σπουδάσει μουσική κοντά στον Δράκοντα, που ήταν μαθητής του Δάμωνος, συντρόφου του Περικλή. Ο Δάμων είχε γράψει ένα δοκίμιο, στο οποίο υποστήριζε ότι οι μουσικές αρμονίες συνδέονται άμεσα με τις ηθικές αξίες και ότι το κράτος έπρεπε να επιμελείται τα είδη σύνθεσης που εκτελούνταν, για να προστατεύσει το ήθος των νέων κατά τη σωστή διάπλαση του άπλαστου χαρακτήρα τους. Στον «Τίμαιο», ο Πλάτωνας, υποδεικνύει τρόπους για την τέλεια σωματική και ψυχική υγεία, για τη διάπλαση του τέλειου ανθρώπου. Πιστεύει, πως στο μεν σώμα είναι απαραίτητη η γυμναστική, ενώ στην ψυχή η Φιλοσοφία και η Μουσική. «Τό δέ κατά φύσιν αὐτοῦ διόρθωσις οὐκ ἄν δύναιτο ἄνευ μουσικῆς ὀρθότητος. Μουσική δέ ἄνευ παιδείας τῆς πάσης οὐκ ἄν αὖ ποτέ δύναιτο».(Πλάτωνος Νόμοι 642α).

Αναβάλλοντας

Αναβάλλουμε όταν δεν είμαστε σίγουροι γι' αυτό που θέλουμε, γι' αυτό που είμαστε.

Αναβάλλουμε όταν δεν είμαστε σίγουροι γι' αυτό που θέλουμε να είμαστε. 

 

Δεν αναγνωρίζουμε αυτόν τον εσωτερικό δισταγμό, αυτήν την βαθύτερη αμφιβολία που κρύβει ακόμα περισσότερα αφανέρωτα. Όμως, αναγνωρίζουμε πιο εύκολα (αν και όχι πάντα) το σύμπτωμά της, το φόβο, πιστεύοντας πως προκαλείται από άλλους, πως είναι ένα τέρμα.

 

Όταν δεν αναγνωρίζεται ούτε ο φόβος τότε μένουμε το θυμό, που μετατρέπεται και σε οργή, σε βία, θεωρώντας πως βρισκόμαστε μόνιμα απέναντι από εχθρούς που θέλουμε να εξοντώσουμε ή να μάς εξοντώσουν...ακόμα και τον ίδιο μας τον εαυτό.
 

Η συνεχιζόμενη αναβολή μεγαλώνει το φόβο, γεννά ακόμα περισσότερα τέρατα, δυσάρεστες συνέπειες, προκαλεί ακόμα περισσότερες εικονικές πραγματικότητες.

"Προκαλεί", όχι "δημιουργεί" γιατί η δημιουργία είναι συνειδητή ανάληψη ευθύνης , ενός άλλου επιπέδου, που δεν συμπεριλαμβάνει την καταστροφή. 

 

Σταδιακά, η αναβολή γίνεται τρόπος ζωής και εμπλουτίζεται με ηθική, με λογικά (παράλογα ουσιαστικά) συμπεράσματα για ν' αποκτήσει υπόσταση. Και φωλιάζει η πίκρα, ο θυμός, η αυτο-απομόνωση, προκαλώντας ασθένειες, ελλείψεις, αποτυχίες κ.ο.κ.
 

Για να έχει όμως υπόσταση, διάρκεια και ισχύ, όλος αυτός ο μηχανισμός χρειάζεται συμμάχους, υποκατάστατα, για να διατηρηθεί η ταυτότητα/εικόνα που εξουσιάζει την ύπαρξη, κρύβοντας την έκφραση του Εαυτού. 

 

Αναβάλλοντας δημιουργούμε χρόνο, εικονικές πραγματικότητες, φανταστικούς εχθρούς, φτιαχτά εμπόδια, εκλογικευμένα επιχειρήματα, κλεινόμαστε, αμυνόμαστε, διστάζουμε, δειλιάζουμε και πάλι από την αρχή.

 

Δημιουργούμε χρόνο;

Ναι, γίνεται φανερό όταν μπορούμε να παρατηρούμε τις λεπτομέρειες.
Φαίνεται ο χρόνος να παραμένει στάσιμος, γεγονότα να επαναλαμβάνονται, η πίκρα να φωλιάζει, η χαρά να στραγγίζει, η πάλη να συνεχίζεται...
 

Αναβάλλοντας... Είναι βολικό και σίγουρα πιο ασφαλές. Είναι όμως και βασανιστικό, περιοριστικό και ενισχύει μόνο την ταυτότητα/εικόνα που έχουμε ανάγκη να διατηρούμε για να μην εκτεθούμε μπροστά στον ίδιο μας τον Εαυτό.

 

Δεν το αντιλαμβανόμαστε βέβαια όταν θεωρούμε πως ο χρόνος και οι συνθήκες δημιουργούνται έξω από μας, ανεξάρτητα από εμάς...

Επιστήμονες καταλήγουν: πως οι άθεοι είναι πιο έξυπνοι

Οι Miron Zuckerman, Jordan Silberman and Judith A. Hall από το πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ και το πανεπιστήμιο του Νορθίστερν διεξήγαγαν μία στατιστική ανάλυση συνδυάζοντας 63 διαφορετικές επιστημονικές μελέτες και απέδειξαν πως υπάρχει αντιστρόφως ανάλογη σχέση ανάμεσα στη θρησκευτικότητα και την ευφυΐα/νοημοσύνη. Με λίγα λόγια όσο πιο πολύ πιστεύει κανείς τόσο χαμηλότερα παραμένουν τα επίπεδα νοημοσύνης του.

Η αντιστρόφως ανάλογη αυτή σχέση ήταν εντονότερη σε φοιτητές πανεπιστημίου και περισσότερο αδύναμη ανάμεσα σε εφήβους και παιδιά.

Η θρησκευτικότητα στην έρευνα ορίζεται ως ο βαθμός ανάμειξης/συμμετοχής σε μερικές ή σε όλες τις πλευρές μία θρησκείας. Για παράδειγμα πίστη στο υπερφυσικό ακόμη και με κοστοβόρες δεσμεύσεις προς αυτό όπως η προσφορά ιδιοκτησίας ως θυσία. Ή μία άλλη πλευρά είναι η συμμετοχή σε κοινά τελετουργικά όπως η επίσκεψη στην εκκλησία ή σε ασθενέστερες υπαρξιακές ανησυχίες όπως ο θάνατος και η πίστη στον παράδεισο

Χωρίς να γίνεται απολύτως σαφές το γιατί οι μη θρησκευόμενοι είναι περισσότερο ευφυείς η διαφορά ποικίλει σύμφωνα με την ηλικία. Στο Πανεπιστήμιο για παράδειγμα το χάσμα είναι ισχυρότερο. Ίσως σε αυτό οφείλεται το γεγονός πως πολλοί φοιτητές ενδεχομένως να τείνουν να «ασπαστούν» τον αθεϊσμό υιοθετώντας μία αντικομφορμιστική στάση.

Άλλωστε το πανεπιστήμιο τείνει να δημιουργεί νέες εικόνες στους φοιτητές καθώς αυτοί εκτίθενται σε νέα ερεθίσματα χάνοντας πλέον τις απόψεις και τα πιστεύω του παρελθόντος. Σαφέστατα, δεν αποκλείεται να τείνουν προς ακριβώς την αντίθετη κατεύθυνση και να γίνουν ακόμη πιο θρησκευόμενοι. Αυτές οι αλλαγές οφείλονται συχνά στο γεγονός ότι οι μαθητές «διανύουν μία περίοδο ανακαλύψεων η οποία αποτελεί χαρακτηριστικό της ενήλικης ζωής που αρχίζει να ξεδιπλώνεται μπροστά τους και δικαίως «ο χωρισμός από το πατρικό σπίτι και η έκθεση σε ένα περιβάλλον το οποίο ενθαρρύνει την αμφισβήτηση μπορούν να επιτρέψουν στην επικράτηση της νοημοσύνης επί των θρησκευτικών πιστεύω.

Η μελέτη προσθέτει επίσης πως χρησιμοποιώντας την κριτική ανάλυση οι πιο ευφυείς φοιτητές είναι ίσως πιο πιθανό να αποφύγουν τη θρησκεία. Εάν ο αθεϊσμός απορρίπτεται από το πατρικό, η υψηλότερη ευφυΐα μπορεί να διευκολύνει την αντίσταση του ατόμου στις πιέσεις συμμόρφωσης προς τη θρησκευτικότητα από τον περίγυρο.

Ενώ αργότερα στη ζωή, οι πιο έξυπνοι άνθρωποι έχουν περισσότερες πιθανότητες να παντρευτούν και να παραμείνουν παντρεμένοι, γεγονός που τους καθιστά λιγότερο εξαρτημένους από την προσκόλληση που παρέχει η λειτουργία της θρησκείας. Οι πιο έξυπνοι άνθρωποι είναι επίσης πιο πιθανό να έχουν θέσεις εργασίας υψηλότερου επιπέδου και να περάσουν περισσότερο χρόνο φοίτησης στο σχολείο, γεγονός που οδηγεί σε υψηλότερη αυτοεκτίμηση και "ενθαρρύνει τον έλεγχο των προσωπικών πεποιθήσεων" σύμφωνα με τη μελέτη.

Το πέρασμα του χρόνου ωστόσο και η γήρανση φέρνουν τον άνθρωπο πιο κοντά στο να συνειδητοποιήσει τη θνητότητά του. Η έρευνα αυτή διήρκησε περίπου 80 έτη και έχει εξετάσει άτομα όλων των ηλικιών. Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις μπορούν να βοηθήσουν περισσότερο στη διαχείριση του φόβου και της απελπισίας ενόψει επικείμενου θανάτου κάποιου προσώπου. Ωστόσο στην μελέτη δεν αποδείχθηκε πως άτομα υψηλής νοημοσύνης απώλεσαν τα ισχυρά τους πιστεύω ενάντια στη θρησκεία στα βαθειά τους γεράματα.

Σκεφθείτε ταπεινά

Δεν γνωρίζετε τον εαυτό σας τόσο καλά όσο νομίζετε. Μερικοί έξυπνοι κανόνες μπορούν όμως να βοηθήσουν – εσάς και τους γύρω σας – να καταλάβετε καλύτερα την αληθινή σας φύση

Τελικά μήπως αρμενίζετε στον κόσμο γνωρίζοντας ελάχιστα για τον εαυτό σας;

Βλέπετε τον εαυτό σας σαν έναν υπέροχο φίλο, εξαιρετικό μάγειρα, εκπληκτικό τραγουδιστή ή το εξυπνότερο άτομο στο γραφείο σας; Αν ναι, μάλλον έχετε «πλασματική υπεροχή» – η πεποίθηση την οποία τρέφουν πολλοί, τουλάχιστον στη Δύση, ότι είναι πάνω από τον μέσο όρο στα πάντα, από την οδήγηση ως τις επιδόσεις στη δουλειά.

 

Μελέτες σχετικά με το φαινόμενο αυτό δείχνουν ότι ξεγελιόμαστε σε πολύ μεγάλο βαθμό όταν πρόκειται να κρίνουμε χαρακτηριστικά τα οποία μας ενδιαφέρουν περισσότερο – εκείνα τα οποία θεωρούμε εξαιρετικά επιθυμητά ή εξαιρετικά ανεπιθύμητα.

 

Για παράδειγμα η Σιμίνε Βαζίρε, διευθύντρια του Εργαστηρίου Προσωπικότητας και Αυτογνωσίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις, και η συνάδελφός της Ερικα Κάρλσον διαπίστωσαν ότι οι αναφορές των φοιτητών περί της ευφυΐας τους δεν είχαν σχεδόν καμία σχέση με τα αποτελέσματα των τεστ IQ. Όσοι είχαν υψηλή αυτοεκτίμηση υπερτιμούσαν την εξυπνάδα τους, ενώ όσοι είχαν χαμηλή αυτοεκτίμηση την υποτιμούσαν, γεγονός το οποίο υποδηλώνει πως όταν πρόκειται για τις ιδιότητες τις οποίες συνδέουμε περισσότερο με την αξία του εαυτού μας οι κρίσεις μας βασίζονται περισσότερο στην αυτοπεποίθηση παρά στην αντικειμενικότητα.

 

Η εξωτερική εμφάνιση, μια άλλη ιδιότητα για την οποία πολλοί ενδιαφερόμαστε, είναι πολύ δύσκολο να κριθεί από το ίδιο το άτομο για τον ίδιο λόγο. «Η ακρίβειά μας δεν είναι μηδενική αλλά είναι κοντά στο μηδέν» λέει η κυρία Βαζίρε.

 

Η πλασματική υπεροχή μπορεί να έχει και ορισμένα πλεονεκτήματα. Τείνουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε καλύτεροι από τον μέσο όρο επειδή αυτό μας κάνει να αισθανόμαστε καλά, το οποίο με τη σειρά του προστατεύει την ψυχική υγεία μας, λέει ο Ντέιβιντ Ντάνινγκ από το Πανεπιστήμιο Κορνέλ στην Ιθακα της Νέας Υόρκης, πρωτοπόρος στην έρευνα που μελετά το συγκεκριμένο φαινόμενο. Η παραπανίσια αυτοπεποίθηση μπορεί επίσης να ενισχύσει την κοινωνική θέση σας. Στον αντίποδα, η υποτίμηση των ικανοτήτων σας μπορεί να σας προστατεύει από την αποτυχία αν μειώνει τις πιθανότητες να δοκιμάσετε τον εαυτό σας.

 

«Το οποιοδήποτε όφελος όμως ωχριά σε σχέση με το κόστος που επιφέρει η λανθασμένη αντίληψη του εαυτού» λέει ο ψυχολόγος Ζλάταν Κριζάν από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Αϊοβα. Υπογραμμίζει ότι για να προχωρήσουμε στη ζωή και στην κοινωνία πρέπει να κάνουμε επιλογές σχετικά με το πού θα επενδύσουμε τις προσπάθειές μας και το σε ποια αποτελέσματα θα ποντάρουμε την αυτοεκτίμησή μας. Η ανακριβής γνώση του εαυτού μας μάς οδηγεί σε κακές επιλογές και τελικά μας κάνει να αποτυγχάνουμε στα εγχειρήματά μας.

 

Είμαστε η ηθική μας; Συγγενείς ατόμων με άνοια έκριναν ότι ο άνθρωπός τους «δεν ήταν πια ο ίδιος» όχι όταν έχασε τη μνήμη ή στοιχεία της προσωπικότητάς του αλλά όταν απώλεσε ηθικά χαρακτηριστικά, όπως π.χ. η εντιμότητα.

 

Πώς μπορείτε να δείτε αν είστε υπόδουλος σε ένα σύμπλεγμα ανωτερότητας; Υπάρχουν κάποιοι δείκτες. Αν κρίνετε ένα χαρακτηριστικό στο οποίο έχετε ειδικότητα ή εμπειρία, τότε η αυτογνωσία σας είναι μάλλον καλή. Για παράδειγμα, οι επαγγελματίες αθλητές μπορούν να αντιληφθούν καλύτερα τα ταλέντα και τις αδυναμίες τους από τους ερασιτέχνες, ενώ οι γιατροί κρίνουν πιο σωστά την έκταση της ιατρικής γνώσης τους από ό,τι οι μη γιατροί. Αντιστρόφως οι νέοι και οι άπειροι έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιδείξουν κακή γνώση του εαυτού τους σε τομείς στους οποίους δεν έχουν ακόμη αποκτήσει εμπειρία. Επίσης τα άτομα με κατάθλιψη δεν τείνουν να έχουν πλασματική υπεροχή, επομένως είναι πιο σωστοί κριτές του εαυτού τους – τουλάχιστον όσον αφορά πράγματα όπως η ευφυΐα, η φήμη και η ικανότητά τους να ελέγχουν τα γεγονότα.

 

Φυσικά ορισμένοι άνθρωποι είναι εξυπνότεροι από τον μέσο όρο. Σε περίπτωση όμως που θέλετε να ξέρετε αν εσείς είστε ένας από αυτούς, ίσως θα ήταν σοφότερο να κάνετε ένα τεστ online από το να εμπιστευθείτε την κρίση σας.

Μην αφήνετε τους ανθρώπους να σας παρασύρουν στις φουρτούνες τους

Καταρχάς θα πρέπει να διαχωριστούν τα δικά σας προβλήματα από εκείνα των άλλων ανθρώπων. Πρέπει επίσης να μάθετε να αναγνωρίζετε τις αρνητικές σκέψεις και να βρίσκετε λύσεις που σας ικανοποιούν και σας φέρνουν γαλήνη.

Μερικοί άνθρωποι δημιουργούν οι ίδιοι τις φουρτούνες τους και μετά κλαίνε όταν βρέχει. Είμαστε σίγουροι ότι γνωρίζετε κάποιον με αυτή την προσωπικότητα.

 

Δημιουργούν οι ίδιοι τα προβλήματά τους και αργότερα θρηνούν επειδή έχουν χαθεί μέσα στο λαβύρινθο που οι ίδιοι δημιούργησαν.

 

Το πιο επικίνδυνο πράγμα σε αυτές τις καταστάσεις είναι ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, παρασύρουν άλλους ανθρώπους στις δικές τους εμμονές και στα ηθικά ή προσωπικά τους διλήμματα. Σας κάνουν να αισθάνεστε υπεύθυνοι, γεγονός που σας κάνει να επιβαρύνεστε με προβλήματα που δεν είναι δικά σας. Μην αφήνετε τους ανθρώπους να το κάνουν αυτό σε σας.

 

Πρόκειται για κάτι αρκετά συνηθισμένο, ειδικά σε ανώριμους και εξαρτημένους ανθρώπους. Οι φουρτούνες που προκαλούνται σε εποχές γαλήνης, ωστόσο, είναι κάτι που όλοι έχουμε αντιμετωπίσει κάποια στιγμή στη ζωή μας, λόγω περιόδων ανασφάλειας.

Ας ρίξουμε λοιπόν μια ματιά σε αυτό το θέμα.

Όταν δημιουργείτε φουρτούνες κατά τη διάρκεια μιας ήρεμης μέρας

Μερικές μέρες είναι εύκολο να παθαίνουμε εμμονή με πράγματα χωρίς να γνωρίζουμε πραγματικά γιατί. «Μα αν αυτό δεν πάει καλά… τι θα πρέπει να κάνω; Δεν έχω άλλη διέξοδο!» ή «Προφανώς είμαι καταδικασμένος να είμαι δυστυχισμένος, τίποτα δεν μου πάει καλά»

 

Αυτά τα μικρά παραδείγματα είναι καταστάσεις, σκέψεις και ιδέες στις οποίες μπορεί εύκολα να παγιδευτείτε σε συγκεκριμένες στιγμές στη ζωή σας. Μη θεωρείτε ότι πρόκειται για κάτι τραυματικό ή επικίνδυνο.

 

Οι υπαρξιακές κρίσεις αποτελούν στιγμές ζωτικής σημασίας που σας αναγκάζουν να λάβετε πολύ σημαντικές αποφάσεις.

• Όλοι είναι ικανοί να δημιουργήσουν φουρτούνες στον εαυτό τους οποιαδήποτε στιγμή, όμως θα πρέπει να πρόκειται για μονάχα σύντομες περιόδους αδυναμίας. Η αυτοεκτίμησή σας θα πρέπει να σας βοηθάει να στέκεστε ξανά στα πόδια σας και να κάνετε νέα σχέδια.
• Μη μετανιώνετε και μην υποτιμάτε αυτές τις σκέψεις. Γνήσιο θάρρος είναι να ξέρετε να παραδέχεστε ότι δεν βρίσκεστε σε καλή θέση και ότι στη φουρτούνα σας έχετε ανάγκη από ειρήνη και φως. Αναδιοργανώστε τις σκέψεις σας.
• Πρέπει να βάλετε τα συναισθήματά σας στην άκρη για να θυμηθείτε τι πραγματικά σας αξίζει. Σε κανέναν δεν αξίζει να ζει με τη σκέψη ότι ο κόσμος είναι εναντίον του και ότι η μοίρα έχει κλείσει για πάντα όλες τις πόρτες.

Γνωστική αναδόμηση

Η γνωστική αναδόμηση είναι μια εξαιρετικά χρήσιμη ψυχολογική στρατηγική για να εξαφανίσετε τις «διανοητικές φουρτούνες», από τις οποίες όλοι έχουμε υποφέρει ή μπορεί να υποφέρουμε κάποια στιγμή.

 

Μερικές φορές ο νους συνδυάζει τη συναισθηματική δυσφορία με αυτόματες σκέψεις χωρίς να το συνειδητοποιείτε, σκέψεις που επιδεινώνουν την κατάσταση που βιώνετε. Γι’αυτό είναι σημαντικό να έχετε υπόψη τις παρακάτω στρατηγικές.

• Κάθε συναίσθημα και αυτόματη σκέψη έχει μια θέση στον εγκέφαλο. Όταν λοιπόν παρατηρείτε ότι δεν βρίσκεστε σε καλή θέση, πάρτε ένα τετράδιο και περιγράψτε τι συμβαίνει μέσα στο μυαλό σας.
• Χρησιμοποιήστε λέξεις ή σύντομες φράσεις. Περιγράψτε πώς αισθάνεστε, τι βλέπετε, τι παρατηρείτε.
• Αυτό θα σας φέρει σε κάποια στιγμή που θα μπορείτε να «πολεμήσετε» και να αντιμετωπίσετε αυτές τις ιδέες.

«Αισθάνομαι θυμό». «Οι άνθρωποι είναι κακοί». «Γιατί αισθάνομαι θυμό; Γιατί πιστεύω ότι όλοι είναι κακοί;». «Επειδή κάποιος με απογοήτευσε;». «Τι μπορώ να κάνω για να αισθανθώ καλύτερα;». «Να μιλήσω στο συγκεκριμένο άτομο για το πώς νιώθω, να αντιμετωπίσω το πρόβλημα και να απελευθερώσω την οργή που αισθάνομαι».

• Μόλις έχετε προσδιορίσει το συναίσθημα και την αρνητική σκέψη, πρέπει να βάλετε σε προτεραιότητα τη λύση. Πρέπει να εμπνεύσετε μια θετική κατάσταση ελευθερίας στο νου σας για να σας βοηθήσει να ξεπεράσετε το πρόβλημα.

Προστατευτείτε από τις φουρτούνες που δεν είναι δικές σας

Μόλις δεχτήκαμε ότι και εμείς οι ίδιοι μπορούμε να δημιουργούμε τις φουρτούνες μας. Γνωρίζουμε ότι πρόκειται για μια εσωτερική και προσωπική διαδικασία και ότι μόνο εμείς είμαστε υπεύθυνοι για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

 

Ένα πολύ συνηθισμένο ζήτημα, ωστόσο, είναι ότι μερικοί άνθρωποι μπορούν να σας παρασύρουν στα δικά τους προβλήματα, στις δικές τους φουρτούνες. Μην επιτρέπετε στους ανθρώπους να το κάνουν αυτό.

• Ενώ μερικές φορές μπορεί να αντιμετωπίζετε στιγμές κρίσης, υπάρχουν μερικοί άνθρωποι που μοιάζουν να ζουν σε μια κατάσταση μόνιμης κρίσης.
• Οι προσωπικότητες αυτές είναι πολύ ανασφαλείς και έχουν ανάγκη για εκτίμηση, επιβεβαίωση και φροντίδα, επειδή θεωρούν τον εαυτό τους ανίκανο να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που οι ίδιοι έχουν δημιουργήσει.
• Μπορεί να έχετε φίλους, συγγενείς, ακόμα και ένα/μια σύντροφο με αυτό το είδος προσωπικότητας.
• Στις περιπτώσεις αυτές, περιβάλλεστε από μια ατμόσφαιρα γεμάτη αρνητικά συναισθήματα τα οποία είστε «υποχρεωμένοι» να ακούτε, αλλά και πρέπει να λύνετε προβλήματα που δεν είναι δικά σας.

Ο καλύτερος τρόπος δράσης σε περιπτώσεις όπως αυτές είναι να διατηρείτε τις ισορροπίες και να θέτετε τα όριά σας. Μπορείτε να βοηθήσετε αυτούς τους ανθρώπους με κάθε δυνατό τρόπο, όμως πρέπει να καταστήσετε σαφές ότι οι φουρτούνες που δημιουργούν πρέπει να αντιμετωπιστούν από το νου που τις δημιούργησε.

 

Στηρίξτε τους, ενθαρρύνετέ τους, όμως προσπαθήστε να τους κάνετε να συνειδητοποιήσουν ότι οι ίδιοι πρέπει να βρουν τις λύσεις τους. Αν τους βοηθήσετε εσείς, ίσως να μη μείνουν ικανοποιημένοι.

 

Κρατήστε τη σωστή συναισθηματική απόσταση. Έχετε ήδη τα δικά σας προβλήματα και τις δικές σας ευθύνες. Μη φέρετε τα βάρη άλλων ανθρώπων στη δική σας πλάτη, καθώς αυτό θα περιορίσει την προσωπική σας ανάπτυξη.

 

Προχωρήστε με προσοχή.

Κανείς δεν είναι αρκετά σημαντικός για να σας γεμίζει με πικρία

Για να καταφέρει κάποιος να καταστρέψει τη ζωή σας, θα πρέπει πρώτα να του το επιτρέψετε εσείς. Αν όχι, τότε δεν θα μπορεί κανένας να σας επηρεάσει και αυτό επειδή εσείς είστε οι αρχιτέκτονες της ευτυχίας σας. 

Οι άνθρωποι μπορούν να καταστρέψουν τη ζωή σας και να σας γεμίσουν με πικρία πολύ εύκολα. Μπορεί να χρησιμοποιήσουν το φόβο, την αρνητική συμπεριφορά, τις ανασφάλειές σας, να σας κάνουν να ανησυχείτε για πράγματα που δεν αξίζουν τον κόπο…

 

Είναι τόσο κοινό και δυσάρεστο· χωρίς να το καταλάβετε πέφτετε σε μια γκρίζα άβυσσο απάθειας και δυσφορίας.

 

Θα πρέπει να μάθετε να προσεγγίζετε τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο καθώς είναι πολύ εύκολο να αφήσετε τους άλλους να καταστρέφουν την ημέρα σας με την άσχημη συμπεριφορά τους.

 

Κάτι που πρέπει να έχετε υπόψη σας είναι το γεγονός ότι η πικρία πάνω από όλα χαρακτηρίζεται από την ανικανότητα να είναι κανείς ευτυχισμένος.

 

Πριν αρχίσετε να κατακρίνετε κάποιον ή να φωνάζετε «το μόνο που κάνεις είναι να καταστρέφεις τις ζωές των άλλων«, να είστε υπομονετικοί ή δεκτικοί μέχρι να καθορίσετε αν αυτό το άτομο αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα ή πάσχει από κατάθλιψη.

 

Αν υπάρχουν μόνο και μόνο για να σας κάνουν κακό, να σας ελέγχουν και να σας εκβιάζουν τότε απλά μην τους το επιτρέπετε.
 

Δεν επιτρέπεται να καταστρέφετε τις ζωές των άλλων

Ξεκινώντας από σήμερα κιόλας θα πρέπει να θέσετε σε εφαρμογή ένα νέο στόχο: μην αφήνετε κανέναν να σας αναστατώνει ή να σας γεμίζει με πικρία.

 

Θα ανοίξετε τη συναισθηματική σας ομπρέλα για να προστατευτείτε από τα βλαβερά λόγια των ανθρώπων που προσπαθούν να κόψουν τα φτερά σας όταν προσπαθείτε να πετάξετε, όταν προσπαθούν να σβήσουν τη φλόγα των ονείρων σας ή όταν επαναλαμβάνουν καθημερινά αυτή τη φράση «δεν μπορείς» ενώ εσείς νιώθετε ότι θέλετε να το κάνετε.

 

Για αυτό το σκοπό μπορείτε να εφαρμόσετε αυτές τις απλές στρατηγικές.

Σε ακούω, σε καταλαβαίνω αλλά προστατεύω τον εαυτό μου από εσένα

Όπως αναφέραμε και στην αρχή αυτού του άρθρου, η αρνητική συμπεριφορά μπορεί να χαρακτηρίζεται από πικρία, ευερεθιστότητα, απάθεια ή ακόμη και από ίχνη μιας κρυφής κατάθλιψης.

• Όταν ανταποκρίνεστε με θυμό και αδιαφορία μπορεί να εντείνετε τα αρνητικά συναισθήματα των άλλων.
• Το καλύτερο από όλα είναι τους ακούσετε και ήρεμα να αντιμετωπίσετε τις διαφωνίες σας με αυτοπεποίθηση και υπομονή.
• Αν χρειάζονται βοήθεια, προσφέρετε μερικές στρατηγικές και προσπαθήστε να καταλάβετε τι συμβαίνει μέσα τους.
• Αν απλά στερούνται εμπάθειας και σεβασμού προς το πρόσωπό σας, ανοίξτε την αμυντική ομπρέλα σας και κρατήστε τους σε απόσταση.

Η πικρία δεν επιλύεται με περισσότερη πικρία

Δεν μπορείτε να επιλύσετε μια προσβολή, προσθέτοντας άλλη μια. Οι φοβίες δεν εξαφανίζονται με την παρουσία μεγαλύτερων φόβων και ο πόνος δεν ξεπερνιέται με τη συσσώρευση περισσότερων αρνητικών συναισθημάτων.

• Αν κάποιο μέλος της οικογένειάς σας, ο σύντροφός σας ή φίλος σας έχει συνηθίσει να μαυρίζει τις όμορφες και χαρούμενες στιγμές, να κόβει τα όνειρα και τις ελπίδες σας μην προσπαθείτε να εντείνετε την κατάσταση με θυμό ή αντιδρώντας εχθρικά.
• Θα πρέπει να είστε δυναμικοί κι έξυπνοι. Μερικές φορές δεν μπορείτε να αλλάξετε τον τρόπο που σκέφτονται και ενεργούν ορισμένοι άνθρωποι. Υπάρχουν κάποια είδη χαρακτήρων που συνηθίζουν να δυσφημούν, να προσβάλλουν και να μειώνουν τους άλλους.

Όσο πιο σύντομα το αποδεχτείτε αυτό, τόσο το καλύτερο καθώς αυτό θα σας βοηθήσει να ενεργείτε με πιο λογικό τρόπο: από απόσταση ή θέτοντας αμυντικά τείχη.
 

Μερικοί τρόποι για να καταπολεμήσετε την πικρία

Ο Rafael Santandreu, ψυχολόγος, με το βιβλίο του: «Η τέχνη της ευτυχισμένης ζωής» κατάφερε να δείξει ότι η κακή ποιότητα ζωής που μπορεί να βιώσετε σε κάποιο στάδιο προέρχεται από την εφαρμογή μιας λανθασμένης φιλοσοφίας που οφείλεται στις πράξεις και στις σκέψεις σας.

 

Ένας τρόπος για να αντιμετωπίσετε αυτές τις ακατάλληλες απαντήσεις είναι να μάθετε πώς μπορείτε να κάνετε ορισμένα πράγματα να σας γεμίζουν με λιγότερη πικρία. Προσπαθήστε να κρατήσετε αυτές τις απλές στρατηγικές στο μυαλό σας:

• Προσπαθήστε να μην παραπονιέστε συνεχώς. Αντί να γκρινιάζετε για άσχημα πράγματα που σας έχουν συμβεί ή για κάτι που δεν έχετε,προσπαθήστε να εκτιμήσετε αυτά που έχετε ή να επιλύσετε αυτά που σας ανησυχούν.
• Για να χρησιμοποιήσουμε την ορολογία αυτού του ψυχολόγου, μην κάνετε τη ζωή σας χειρότερη. Οι άνθρωποι συνηθίζουν να λένε πράγματα όπως «αν παραιτηθώ από τη δουλειά, όλα θα τελειώσουν» ή «αν ο σύντροφός μου με αφήσει, θα πεθάνω«.
• Αν και μπορεί να μην το γνωρίζετε, δεν χρειάζεστε πολλά για να είστε ευτυχισμένοι. Δοκιμάστε να εκτιμήσετε αυτά τα λίγα πράγματα που σας περιβάλλουν.
• Παρακολουθήστε τον εσωτερικό σας διάλογο. Μερικές φορές, ο χειρότερος εχθρός σας είναι ο ίδιος σας ο εαυτός.
• Μην απαιτείται οτιδήποτε από οποιονδήποτε και μην περιμένετε τα πάντα από τους άλλους.
• Αγαπήστε τον εαυτό σας δίχως όρους και προσπαθήστε να αποδεχτείτε τους γύρω σας όπως είναι. Αγαπήστε τους με σεβασμό όπως σέβεστε τον εαυτό σας.
• Χρησιμοποιήστε το γέλιο για να πολεμήσετε το χάος που επικρατεί γύρω σας. Αν κάποιος είναι αποφασισμένος να σας βλάψει τότε απαντήστε του με χιούμορ.

Δεν αξίζει να αφήνετε κανένα από τα «βρώμικα κόλπα» τους να σας επηρεάζουν

Μιλάς, μιλάς μα τίποτε δε λες

Της είπα και ησύχασα. Ησύχασε κι εκείνη. Δε φημίζομαι για την αγένειά μου, όμως το μόνο που θυμάμαι από εκείνη τη βραδιά είναι μια γυναίκα που δε σταματούσε να μιλάει. Κυριολεκτικά δεν μπορούσε να μείνει σιωπηλή ούτε για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου. Το κεφάλι μου πήγε να εκραγεί από την πολλή φασαρία που έβγαινε από το στόμα της. Άρχισα να αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν να μιλάει κανείς τόσο πολύ και ταυτόχρονα να αναπνέει. Πράγματι ήταν αξιοπερίεργο. Μιλούσε τόσο πολύ, τόσο δυνατά, αλλά τα λόγια της ήταν κενά. Στην πραγματικότητα δεν έλεγε τίποτε.

Πολλές φορές οι άνθρωποι συνηθίζουν να μιλάνε ενώ στην πραγματικότητα δε λένε τίποτε. Ίσως επειδή θέλουν να αισθανθούν ότι κάποιος είναι εκεί και τους ακούει, ότι κάποιος αναγνωρίζει την ύπαρξη και την παρουσία τους. Είναι όμως ο μόνος τρόπος να ανακοινώσει κανείς την παρουσία του; Δε θα ήταν πιο σοφό να μιλάει κανείς λιγότερο και με αυτόν τον τρόπο να λέει περισσότερα ενώ ταυτόχρονα να βυθίζεται στις όμορφες στιγμές της σιωπής; Μου φαίνεται πως οι άνθρωποι έχουν μάθει ότι πρέπει να μιλάνε απλά και μόνο επειδή πιστεύουν πως η σιωπή δεν είναι κάτι καλό, είναι κάτι που θα πρέπει να το αποφεύγουν με κάθε κόστος.

Η σιωπή είναι ένα πολύτιμο δώρο. Είναι εκείνο το κενό μεταξύ των λέξεων που μπορούμε να βρούμε τον εαυτό μας. Όταν ο νους είναι ήσυχος, όταν δεν υπάρχουν σκέψεις και λέξεις που πρέπει να ειπωθούν, τότε είναι που ακούμε την καρδιά μας να μας μιλά. Μπορούμε να ακούσουμε την ψυχή μας, τη διαίσθησή μας. Όπως είπε και ο Herman Μelville: «η μόνη φωνή του Θεού είναι η σιωπή». Όταν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να είμαστε σιωπηλοί, να εισπνέουμε και να εκπνέουμε χωρίς να πιέζουμε τον εαυτό μας να πει μια λέξη ή να σκεφτεί μια άλλη σκέψη, τότε είναι που θα ακούσουμε τη δική μας φωνή, θα έρθουμε σε επαφή με την εσωτερική μας ομορφιά και τελειότητα.
Πραγματικά πιστεύω πως ο λόγος για τον οποίο βρισκόμαστε κάτω από υπερβολικό στρες είναι διότι δεν έχουμε μάθει να ησυχάζουμε τον νου μας και να αγκαλιάζουμε τη σιωπή. Δεν έχουμε μάθει να εκτιμούμε τη σοφία που ξεπροβάλλει μέσα από τη σιωπή. Δεν έχουμε μάθει να αφήνουμε τη σιωπή, να μας ψιθυρίζει στο αυτί και να μας δείχνει πράγματα μέσα από την ακινησία του νου.

Ποιος μας έχει πει ότι πρέπει να έχουμε πάντα κάτι να λέμε; Ποιος μας λέει πως δεν είναι εντάξει να έχουμε στιγμές όπου δε θέλουμε να πούμε απολύτως τίποτε; Ποιος μας είπε πως πρέπει να μιλάμε ακατάπαυστα και να ηχο-ρυπαίνουμε το νου του συνανθρώπων μας ακόμη κι αν δεν έχουμε τίποτε αξιόλογο να πούμε;

Ας μάθουμε να μιλάμε λιγότερο, λέγοντας έτσι περισσότερα. Να χρησιμοποιούμε τις λέξεις επειδή με αυτόν τον τρόπο θα φωτίσουμε τη μέρα κάποιου ή θα διδάξουμε σε κάποιον κάτι αξιόλογο. Ας μη χρησιμοποιούμε τις λέξεις απλά έτσι για να πούμε ότι είπαμε κάτι. Και όπως λέει μια Σουηδική παροιμία:

«Να φοβάσαι λιγότερο, να ελπίζεις περισσότερο.
Να κλαις λιγότερο, να αναπνέεις περισσότερο.
Να μιλάς λιγότερο, να λες περισσότερα.
Να θυμώνεις λιγότερο, να αγαπάς περισσότερο,
και όλα τα καλά του κόσμου θα είναι δικά σου».

ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ, ο “ΠΕΝΤΑΘΛΟΣ” της Φιλοσοφίας

Τα Άβδηρα ήταν ιωνική αποικία στις ακτές της Θράκης. Οι Αρχαίοι και κυρίως οι Αθηναίοι κωμωδιογράφοι δεν τα είχαν σε υπόληψη, αν κρίνουμε από το πλήθος ανέκδοτων που κυκλοφορούσαν σε βάρος τους και στα οποία εμφανίζονται ως πόλη βλακών.
(ακόμη και στην Αγγλική εμφανίζεται η λέξη  abderian (abderite) = ανόητος).

Αυτή η φήμη ΔΕΝ  ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα διότι εκεί γεννήθηκαν πολλοί μεγάλοι διανοητές όπως ο ΛΕΥΚΙΠΠΟΣ, ο ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ, ο ΕΚΑΤΑΙΟΣ  και ο ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ  και μάλλον η δυσφήμηση γεννήθηκε από κάποιο ανταγωνισμό μεταξύ Αθήνας και Αβδήρων.

Ο Δημόκριτος, γεννήθηκε στα Άβδηρα και ήταν το 3ο παιδί μιας πολύ πλούσιας οικογένειας (ο πατέρας του ήταν κάτι σαν τραπεζίτης στα Άβδηρα). Είχε για δασκάλους στην αρχή τον φιλόσοφο Λεύκιππο και κατόπιν τον Αναξαγόρα.

Ως μαθητής ήταν τόσο φιλόπονος ώστε είχε κλειστεί σε ένα χωριστό δωμάτιο στον κήπο του σπιτιού του και διάβαζε συνεχώς χωρίς να βγαίνει καθόλου.

Μέτα τα μαθήματα του Λεύκιππου, αποφάσισε πολύ νέος να μάθει περισσότερα ταξιδεύοντας στα μέρη της Αρχαίας σοφίας. Καθώς ο πατέρας του είχε πεθάνει, ζήτησε από τα άλλα 2 αδέλφια του το μερίδιο του από την τεράστια πατρική περιουσία. Εκείνοι όμως αντί του 1/3 του έδωσαν λιγότερα ,που έφταναν εντούτοις στο μυθώδες ποσό των εκατό ταλάντων (σήμερα περί τα 3 εκατομμύρια ευρώ !!!).

Ο Δημόκριτος ταξίδεψε στη Μικρασία, στην Περσία, επισκέφθηκε τους ναούς της Βαβυλώνας και έζησε 5 χρόνια στην Αίγυπτο, σπουδάζοντας και μελετώντας. Κατά τον Δημήτριο τον Φαληρέα έφτασε ως τις Ινδίες και γνώρισε τη σοφία των Γυμνοσοφιστών.

Κατά την πολύχρονη αποδημία του ξόδεψε όλη τη πατρική περιουσία και όταν ύστερα από χρόνια γύρισε στη πατρίδα του, ΗΤΑΝ ΜΕΝ ΔΙΑΣΗΜΟΣ ΚΑΙ ΣΟΦΟΣ αλλα ΑΠΟΡΟΣ και τον συντηρούσε ο αδελφός του Δαμάσιος.

Ίσχυε τότε στα Άβδηρα νόμος που όριζε πως, όποιος σπαταλούσε τη πατρική περιουσία, εθεωρείτο ΑΠΟΛΙΣ, δηλ έχανε τα πολιτικά του δικαιώματα καθώς και το δικαίωμα να ταφεί στον τόπο του.

Ο Δημόκριτος μια μέρα συγκέντρωσε τους πολίτες των Αβδήρων στο θέατρο της πόλης και τους διάβασε το κυριότερο έργο του, τον ΜΙΚΡΟ ΔΙΑΚΟΣΜΟ, που πραγματευόταν την συγκρότηση του σύμπαντος. Οι Αβδηρίτες τόσο ενθουσιάστηκαν με όσα άκουσαν, που ψήφισαν στην Εκκλησία του Δήμου απόφαση με την οποία η πόλη όταν μεν θα πέθαινε ο Δημόκριτος θα τον έθαβε με δημοσία δαπάνη επί του παρόντος δε, απέδιδε στον Δημόκριτο, από το δημόσιο ταμείο, πεντακόσια τάλαντα, πενταπλάσιο δηλαδή ποσό από τη περιουσία που ξόδεψε. Άλλο ένα δείγμα ότι οι Αβδηριτες δεν ήταν βλάκες ή γελοίοι.

Έγραψε πολλά βιβλία. Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει 70 τίτλους έργων του. Κανένα δεν έχει φτάσει ως εμάς. Από τον τεράστιο αυτό πλούτο σώθηκαν μόνο 300 αποσπάσματα.

Η συστηματική καταστροφή των βιβλίων του Δημόκριτου άρχισε από πολύ νωρίς. Πρώτος ο Πλάτων συγκέντρωσε όσα βιβλία του Δημόκριτου βρήκε και θέλησε να τα κάψει, αλλά τον εμπόδισαν 2 Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι, ο Αμύλκας και ο Κλεινίας, λέγοντάς του  πως δεν θα ωφελούσε σε τίποτα, γιατί τα βιβλία του Δημόκριτου ήταν πολλά και βρίσκονταν σε χέρια πολλών. Ότι δεν κατόρθωσε όμως ο Πλάτων το πέτυχαν 700 χρόνια αργότερα οι Χριστιανοί.

Παρόλα αυτά όμως ο Πλάτων αναγνώριζε το μεγαλείο της διάνοιας του Δημόκριτου, τον οποίο ονομάζει “ΠΕΝΤΑΘΛΟ” της Φιλοσοφίας. Πράγματι ο Δημόκριτος διακρίθηκε και στη Φυσική και στη Ηθική και στα Μαθηματικά και στους εγκύκλιους λόγους ενώ είχε πλήρη εμπειρία των Τεχνών. Αντίθετα δε με πολλούς σύγχρονούς του φιλοσόφους, όχι μόνο δεν καταφρονούσε την εργασία αλλά πίστευε ότι  “ΛΟΓΟΣ ΕΡΓΟΥ ΣΚΙΗ ” δηλαδή ο Λόγος είναι αποτέλεσμα του Έργου.

Ο Δημόκριτος έδινε τεράστια σημασία στη γνώση, γιατί πίστευε πως ο άνθρωπος, γνωρίζοντας τις αιτίες των διαφόρων φαινομένων ή τη φύση των πραγμάτων, μπορεί να καταλάβει καλύτερα τον κόσμο μέσα στον οποίο ζει και να απαλλαγεί από το φόβο. Ο μεγάλος αυτός σοφός πρέσβευε πως ο άνθρωπος με τη γνώση αυτή αποκτά ψυχική γαλήνη και εσωτερική ηρεμία, φτάνοντας σε μια κατάσταση που την ονόμαζε ευεστώ. Το επόμενο στάδιο της ψυχικής κατάστασης του ανθρώπου, που έχει κατακτήσει την «ευεστώ», είναι το στάδιο της «αθαμβίας», όταν ο άνθρωπος θα πάψει να καταπλήσσεται και να «θαμπώνεται» με όσα παράξενα ή ανεξήγητα βλέπει. Η ολοκλήρωση του ψυχικού κόσμου γίνεται, κατά το Δημόκριτο, με την κατάκτηση της «ευθυμίας», που σήμαινε ψυχική γαλήνη και ευεξία.

ΤΟ ΑΡΩΜΑ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗ ΣΟΥ.

 Ένα άρωμα· χαρακτηριστικό και μοναδικό. Η πιο υπέροχη μυρωδιά. Μια μυρωδιά που μένει για πάντα στο μυαλό μας. Είναι η ίδια μυρωδιά που υπήρχε μέσα μας πάντοτε και τώρα προσωποποιήθηκε. Επιτέλους, η απροσδιόριστη ηρεμία που μας πρόσφερε αυτή η νοητή μυρωδιά μπορεί να αποδοθεί σε ένα πρόσωπο. Κι είναι υπέροχη η αίσθηση να έχεις κάποιον να σε ηρεμεί όταν πραγματικά το έχεις ανάγκη.

Είναι υπέροχο να έχεις τον άνθρωπό σου. Να μπορείς να χρησιμοποιήσεις -δικαιωματικά- αυτή την κτητική αντωνυμία που τόσο αλλάζει τους προσδιορισμούς. Ο άνθρωπός σου έχει μοναδικά μάτια. Ίσως για όλους τους άλλους να είναι δύο -εκ των πολλών- καφέ μάτια, αλλά για σένα είναι τόσο διαφορετικά. Ο δικός σου άνθρωπος έχει το πιο όμορφο χαμόγελο. Δε διαφέρει απ’ το δικό μου κι ίσως ούτε απ’ το δικό σου, αλλά σε κάνει τόσο χαρούμενο.

Ο άνθρωπός σου έχει την πιο υπέροχη μυρωδιά. Είναι τόσο χαρακτηριστική που δεν μπορεί να φύγει απ’ το μυαλό σου. Κάποιος άλλος, μάλλον, δε θα την ξεχώριζε. Ίσως να του θυμίζει κάποιον άλλο. Ίσως να μη του φαίνεται ιδιαίτερη ούτε ωραία. Για σένα, ωστόσο, είναι το πιο μαγευτικό άρωμα που έχεις μυρίσει ποτέ. Σου θυμίζει κάτι απ’ τη χαμένη παιδικότητά σου. Ένα μακρινό άρωμα που έχεις να μυρίσεις χρόνια.

Ξέρεις, ο άνθρωπος ψάχνει την ασφάλεια. Κι αυτή δεν εξαγοράζεται. Δεν μπαίνει σε μικρά καλοσχηματισμένα μπουκαλάκια αρωμάτων. Δεν μπαίνει σε συμβόλαια ασφαλιστικών ούτε σε πληρωμένο έρωτα. Δεν κρύβεται σε χαρτονομίσματα και μετοχές -όπως πολλοί πίστεψαν. Δε γεννιέται σε άσκοπες συνευρέσεις κι ακριβά δώρα, ούτε και κατακτάται με τη μοναξιά.

Όσα ακριβά αρώματα κι αν αγοράσεις, όσο περίτεχνα κι αν είναι τα μικρά κατεργασμένα μπουκαλάκια τους, όσο όμορφα κι αν μυρίζουν, τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με τη μυρωδιά του ανθρώπου σου. Αν τη βρεις αυτή τη μυρωδιά έχεις κατοχυρώσει την ασφάλεια που τόσο πολύ ήθελες. Κατόρθωσες να έχεις κάτι που λίγοι θα βρουν και θα κρατήσεις.

Μην ανησυχείς. Θα μάθεις να αγαπάς – αν δε γνωρίζεις ήδη. Θα μάθεις να αγαπιέσαι και να νοιάζεσαι. Ίσως φοβάσαι. Φοβάσαι μήπως έρθει η στιγμή που η υπέροχη αυτή μυρωδιά χαθεί μια για πάντα -αβίαστα όπως μπήκε στη ζωή σου. Μήπως μείνεις εσύ πίσω μόνος, με τις αναμνήσεις και τη θύμησή της. Φοβάσαι -ίσως για πρώτη φορά- ότι θα χαθείς και θα τα χάσεις όλα.

Κι όσο περνάει ο καιρός, σκλαβώνεσαι όλο και περισσότερο σε αυτήν. Όμως τα δεσμά αυτά τα έδεσες μόνος γύρω σου. Εσύ -για πρώτη φορά στη ζωή σου- επέλεξες να είσαι δέσμιος. Επέλεξες να είσαι ο άνθρωπος κάποιου κι η δική σου μυρωδιά να αποτελεί το πιο εκλεκτό άρωμα για τον άνθρωπό σου.

Ήρθε η στιγμή να δεις την αλήθεια. Να λες εγώ, εγώ κάνω κάποιον άνθρωπο ευτυχισμένο. Εγώ κατάφερα μέσα σε αυτόν τον κόσμο να αγαπήσω. Κατάφερα να δεχτώ την αγάπη. Απέβαλα τον φόβο. Βρήκα έναν άνθρωπο. Τον δικό μου άνθρωπο. Έχω κάτι που όλοι θέλουν. Να λες τα κατάφερα!

Έχω το δικό μου άρωμα…

Δημιουργήθηκε ο μεγαλύτερος 3D χάρτης του διαστήματος – Επιβεβαιώνει την θεωρία του Αϊνστάιν

Ήταν 1905 όταν ο Αϊνστάιν δημοσίευε την θεωρία που θα έφερνε επανάσταση στον χώρο της φυσικής, αλλά και στην μελέτη του κόσμου.

Την θεωρία της Ειδικής Σχετικότητας. Σε αυτή, ανάμεσα σε πολλά ακόμα συμπεράσματα, ο Αϊνστάιν ισχυρίστηκε πως η ταχύτητα του φωτός στο κενό είναι η ίδια για όλους τους παρατηρητές, ανεξάρτητα από την πηγή. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1915, προχώρησε στην Γενική Σχετικότητα, με την οποία αποδείκνυε πως η βαρύτητα είναι ουσιαστικά μια στρέβλωση του χωροχρόνου.

Οι θεωρίες του Αϊνστάιν έδωσαν ένα μεγάλο πάτημα στους αστροφυσικούς, ώστε αυτοί να μελετήσουν πολύ αναλυτικότερα την συμπεριφορά και την εξέλιξη του σύμπαντος. Ωστόσο, η επιταχυνόμενη διαστολή του κόσμου, έβαλε πολλά ερωτήματα στα μυαλά των επιστημόνων. Αρκετοί ήταν αυτοί που αμφισβήτησαν την εγκυρότητα των εξισώσεων του Αϊνστάιν, αλλά και ολόκληρη την θεωρία της σχετικότητας.

Ωστόσο, η Γενική Σχετικότητα επιβεβαιώνεται από πάρα πολλές ενδείξεις και πλέον θεωρείται δεδομένη η ακρίβεια της. Ενα πρόσφατο πείραμα μιας διεθνούς ερευνητικής ομάδας, φρόντισε να αποδείξει με τον πιο… σαφή τρόπο πως ο σπουδαίος φυσικός είχε απόλυτο δίκιο.

Χρησιμοποιώντας δεδομένα από το τηλεσκόπιο Subaru, η ομάδα από το πανεπιστήμιο του Τόκιο δημιούργησε τον μεγαλύτερο και «βαθύτερο» τρισδιάστατο χάρτη του διαστήματος ως και σήμερα. Στον χάρτη του ιαπωνικού πανεπιστημίου περιλαμβάνονται περισσότεροι από 3.000 γαλαξίες, ενώ οι διαστάσεις του αντιστοιχούν σε 13 δισεκατομμύρια έτη φωτός!



Για να εξετάσει την θεωρία του Αϊνστάιν, η ομάδα χρησιμοποίησε πληροφορίες που συλλέχθηκαν από το FastSound Project τα προηγούμενα χρόνια. Με επικεφαλής τον Dr. Teppei Okumura, οι ερευνητές προσπάθησαν να εξακριβώσουν την πηγή της προέλευσης της κοσμικής «επιτάχυνσης», μελετώντας τις μετατοπίσεις των γαλαξιών από τα δεδομένα του τηλεσκοπίου Subaru.

Το εύρος και η εμβάθυνση της έρευνας είναι αξιομνημόνευτο, καθώς πρόκειται ίσως για την μεγαλύτερη μελέτη γύρω από την ταχύτητα, τις αποστάσεις και την συμπεριφορά των γαλαξιών. Η απόσταση των 13 δισεκατομμυρίων ετών φωτός που έφτασε η έρευνα, δεν είχε πραγματοποιηθεί ποτέ ξανά. Σε κάθε αντίστοιχη έρευνα, ο αριθμός των δισεκατομμυρίων ήταν μονοψήφιος.

Αυτή η τεράστια έρευνα λοιπόν, απέδειξε για ακόμα μια φορά (με πλήρως εμφατικό τρόπο) πως ο μεγαλύτερος φυσικός του 20ου αιώνα ήταν απόλυτα σωστός. Συγκρίνοντας τα αποτελέσματα με όσα θα προέβλεπε η Γενική Σχετικότητα και η κοσμολογική σταθερά, η έρευνα έδωσε πράσινο φως.
«Εξετάσαμε την Γενική Σχετικότητα σε βαθμό που κανείς ως τώρα δεν είχε κάνει. Είναι προνόμιο για εμάς το γεγονός ότι δημοσιεύουμε τα αποτελέσματα μας σχεδόν έναν αιώνα μετά από αυτή την συγκλονιστική ανακάλυψη» τόνισε ο κ. Okumura.

Θα μπορούσε κανείς να πει, πως το μόνο… λάθος του Αϊνστάιν, ήταν ότι ποτέ δεν πίστεψε στην κοσμολογική σταθερά που ο ίδιος ανακάλυψε. Είχε μάλιστα δηλώσει πως ήταν η μεγαλύτερη αποτυχία του! Οι ενδείξεις όμως αποδεικνύουν το αντίθετο…

Μετά τη μαύρη τρύπα, τι;

Με τον όρο αστρική μελανή οπή οι επιστήμονες ονόμασαν εκείνη τη θέση του Διαστήματος όπου υπήρχε ο πυρήνας ενός γιγάντιου άστρου, ένας πυρήνας ο οποίος περιείχε περισσότερα υλικά από δυόμισι ηλιακές μάζες και στην τελική φάση της εξέλιξης του άστρου έχασε την αναμέτρηση ενάντια στη βαρύτητα, με αποτέλεσμα τα υλικά του να καταρρεύσουν και να συμπιεστούν στον μέγιστο δυνατό βαθμό.

Οτιδήποτε πέσει στα βαρυτικά «δίχτυα» μιας μελανής οπής χάνεται μέσα σε αυτήν, τίποτε απολύτως δεν μπορεί να διαφύγει, ούτε καν το φως – γι’ αυτό και αυτές οι κοσμικές δομές ονομάστηκαν… μαύρες τρύπες. Αυτά ξέραμε ως πρόσφατα, όμως οι επιστήμονες λένε τώρα ότι οι μελανές οπές εξωτερικά τουλάχιστον μάλλον είναι φωτεινές, ενώ παράλληλα οι συνεχείς παρατηρήσεις που γίνονται σε αυτές αποκαλύπτουν νέα δεδομένα για τον μυστηριώδη και ακατανόητο ακόμη για εμάς κόσμο τους.

Το τελευταίο διάστημα διατυπώνονται νέες επαναστατικές προτάσεις για τη λειτουργία των μελανών οπών και ορισμένες από αυτές πάνε κόντρα στις πιο δημοφιλείς θεωρίες οι οποίες αναφέρουν πως οτιδήποτε πέσει σε μια μαύρη τρύπα είτε καταστρέφεται στα εξ ων συνετέθη είτε, ακόμη και αν δεν καταστρέφεται ολοκληρωτικά, εγκλωβίζεται για πάντα εκεί μέσα.

Ο άνθρωπος που έχει συνδέσει όσο κανένας άλλος το όνομά του με τις μαύρες τρύπες, ο Στίβεν Χόκινγκ, έδωσε πριν από λίγες ημέρες μια διάλεξη στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ κατά την οποία αναφέρθηκε στα όσα πιστεύει πλέον για αυτές ύστερα από τόσες δεκαετίες έρευνας που έχει πραγματοποιήσει.

Ο διάσημος αστροφυσικός έχει αναθεωρήσει την αρχική του άποψη ότι οι πληροφορίες της ύλης που πέφτουν μέσα σε μια μαύρη τρύπα καταστρέφονται. «Είναι σαν να βάζεις φωτιά σε μια εγκυκλοπαίδεια. Οι πληροφορίες δεν χάνονται αν κρατήσεις τις στάχτες, αλλά βέβαια είναι δύσκολο να τις διαβάσεις. Οι μαύρες τρύπες αποτελούν τους πιο αποδοτικούς σκληρούς δίσκους στο Σύμπαν.

Το πώς καταφέρνουν να αποθηκεύουν τόσο μεγάλο όγκο δεδομένων είναι μεγάλο μυστήριο που προσπαθούμε σκληρά να φωτίσουμε» ανέφερε ο Χόκινγκ, ο οποίος πιστεύει πλέον ότι οι μελανές οπές έχουν έξοδο! «Οι μαύρες τρύπες δεν είναι οι αιώνιες φυλακές που κάποτε πιστεύαμε ότι ήταν. Η ύλη μπορεί να διαφύγει από μια μαύρη τρύπα και ίσως να καταλήγει σε κάποιο άλλο σύμπαν. Αν λοιπόν νιώθεις ότι είσαι μέσα σε μια μαύρη τρύπα, μην εγκαταλείψεις την προσπάθεια, υπάρχει δρόμος διαφυγής».

Το πολυσύμπαν

 Αν λοιπόν ο Χόκινγκ έχει δίκιο και οι μαύρες τρύπες μάς οδηγούν κάπου αλλού, τι μπορεί να είναι αυτό το… αλλού; Ενα άλλο σύμπαν ή μήπως ένα πολυσύμπαν;

Βασικό στοιχείο της σύγχρονης Κοσμολογίας είναι η λεγόμενη θεωρία του πληθωρισμού, σύμφωνα με την οποία το νεογέννητο Σύμπαν πέρασε από μια φάση απότομης διόγκωσης.

Κεντρική ιδέα αυτής της θεωρίας είναι ότι το Σύμπαν μας είναι μόνο μία «μονάδα» μέσα σε ένα άπειρο και συνεχώς επεκτεινόμενο σύνολο ασύνδετων μεταξύ τους παράλληλων συμπάντων που αποτελούν το πολυσύμπαν. Την ύπαρξη του πολυσύμπαντος προτείνουν και άλλες θεωρίες, όπως η Θεωρία των Χορδών, καθώς και τομείς της θεωρητικής φυσικής όπως η κβαντομηχανική.

«Αν υπάρχει πληθωρισμός, υπάρχει και πολυσύμπαν. Κάθε παρατήρηση που πιστοποιεί τον πληθωρισμό φέρνει πιο κοντά στην επαλήθευση την ύπαρξη του πολυσύμπαντος» ανέφερε ο Αντρέι Λίντε, καθηγητής Φυσικής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ στις ΗΠΑ, ο οποίος δεν ήταν μέλος της ερευνητικής ομάδας που έκανε την ανακάλυψη.

Οι φυσαλίδες


Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι υπάρχουν πολλά σύμπαντα σε μορφή φυσαλίδων τα οποία σχετίζονται με τις μαύρες τρύπες

Μία από τις ιδέες που έχουν πέσει στο τραπέζι του επιστημονικού διαλόγου είναι ότι οι αρχές της κβαντομηχανικής που κανονικά επηρεάζουν μόνο τα μικρότερα σωματίδια παίζουν κεντρικό ρόλο και στην εξέλιξη του χωροχρόνου. Σύμφωνα με αυτή την ιδέα ένα αποτέλεσμα αυτής της επιρροής της κβαντομηχανικής είναι το ότι θα μπορούσε να αλλάξει την κβαντική κατάσταση ενός μικρού «τεμαχίου» χωροχρόνου δημιουργώντας μια κοσμική φυσαλίδα.

Τέτοιου είδους φυσαλίδες θα μπορούσαν να σχηματίζονται συνεχώς μέσα σε ένα νεαρό σύμπαν (σαν το δικό μας) που βρισκόταν σε κατάσταση διαστολής. Αυτές οι φυσαλίδες θα άρχιζαν να διαστέλλονται ανεξάρτητα σχηματίζοντας ένα νέο νεαρό σύμπαν και κάθε νέο νεαρό σύμπαν θα μπορούσε να γεννά εκ νέου τέτοιες φυσαλίδες που να σχηματίζουν νέα σύμπαντα δημιουργώντας τελικά ένα πολυσύμπαν.

Θιασώτης αυτής της ιδέας είναι ο Αλεξ Βιλένκιν, κοσμολόγος του Πανεπιστημίου Tufts στη Μασαχουσέτη. Ο Βιλένκιν και μια ομάδα συνεργατών του αποφάσισαν να αναζητήσουν τα ίχνη του πολυσύμπαντος. Σε πρώτη φάση έκαναν μαθηματικές αναλύσεις για να διερευνήσουν τι ακριβώς συμβαίνει με αυτές τις φυσαλίδες, τον σχηματισμό και την εξέλιξή τους. Οι ερευνητές κατέληξαν στο εξής συμπέρασμα: οι φυσαλίδες που δημιουργούνται στην αρχή αυτού του φαινομένου θα είναι μεγάλες και θα σχηματίζουν μεγαλύτερες από αυτές μαύρες τρύπες, μέσα στις οποίες θα… κρύβονται.

Οι επόμενες γενιές φυσαλίδων θα είναι μικρότερες και θα καταρρέουν σχηματίζοντας τις συμβατικές μελανές οπές που γνωρίζουμε με τον περίφημο «ορίζοντα γεγονότων», το λεγόμενο «σημείο χωρίς επιστροφή», δηλαδή το σημείο στο οποίο η βαρυτική έλξη γίνεται τόσο δυνατή ώστε κάθε διαφυγή να είναι αδύνατη.

Με απλά λόγια, οι ερευνητές αναφέρουν ότι οι κολοσσιαίες γαλαξιακές μελανές οπές, εκείνες που η μάζα τους είναι δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από αυτήν του Ηλίου και βρίσκονται στα κέντρα γαλαξιών, είναι πιθανώς πύλες πίσω από τις οποίες βρίσκονται άλλα σύμπαντα. Η μελέτη έχει ήδη προκαλέσει πολλά θετικά σχόλια από επιστήμονες σε όλον τον κόσμο και σίγουρα, αν μη τι άλλο, εξάπτει τη φαντασία.

N.Machiavelli: Ο διεφθαρμένος ηγεμόνας και ο ασθενής λαός

Σύμφωνα με τον Μακιαβέλι, η πολιτική διαθέτει μια δική της ηθική: φέρνει μέσα της εκείνα τα χαρακτηριστικά, που της επιτρέπουν να διασφαλίζει τον έναν ή τον άλλο τρόπο ζωής στο λαό. Απ’ αυτή την άποψη, ο ηγεμόνας, ο πολιτικός ηγέτης, δεν μπορεί να αποδίδει σε αιτίες, έξω από τη δική του πολιτική, την επιτυχία ή αποτυχία του πολιτικού του εγχειρήματοςˑ κάτι δηλαδή που συμβαίνει αδιάντροπα με τα λούμπεν στοιχεία της εν Ελλάδι κυβερνώσας καθεστωτικής-φεουδαρχικής «αριστεράς». Πρώτος που στράφηκε ενάντια σε τέτοιου είδους εξουσιαστικά λούμπεν στοιχεία ήταν ο ίδιος ο Μαρξ. Ορισμένες βασικές υποτυπώσεις της μακιαβελικής σκέψης είναι αποκαλυπτικές σχετικά με το πόσο λειτουργική είναι η πολιτική σχέση ανάμεσα στην κυβέρνηση και τον λαό. Η λειτουργικότητα αυτή δεν μας αφορά απλώς ιστοριογραφικά, αλλά κατ΄εξοχήν ιστορικά-οντολογικά, άρα πάντοτε επικαιρικά: π.χ. το δράμα της διακυβέρνησης της Ελλάδας από «μισθοφόρους και πραιτοριανούς», η άλωση κυριολεκτικά της εξουσίας από ανίκανους, διεφθαρμένους και αδίστακτους πολιτικάντηδες με «αριστερό» προσωπείο επαναθέτει με οξύτητα το ερώτημα: πώς αξίζει να σκέπτεται κανείς το Πολιτικό εν Ελλάδι; Προς αυτή την κατεύθυνση μας διδάσκει με περισσή ακρίβεια η πολιτική σκέψη του Μακιαβέλι. Τι μας διδάσκει; Ότι μέσα σε μια δυσλειτουργική κοινωνία, σαν τη δική μας, χρειάζεται να διερευνάμε εκ νέου και από τη ρίζα του το φαινόμενο της διασφάλισης μιας αρμονικής, ήτοι νομο-λειτουργικής συλλογικότητας, εντός της οποίας οι πολλοί αισθάνονται σιγουριά και βεβαιότητα. Η διερεύνηση ενός τέτοιου φαινομένου αφορά τόσο τις θετικές όσο και τις αρνητικές του όψεις. Ποιοι παράγοντες εμπλέκονται σε μια τέτοια συλλογικότητα; Η κυβέρνηση και ο λαός. Η λειτουργία μιας κυβέρνησης, μας λέει ο Μακιαβέλι, η συμπεριφορά της, η γενική της στάση, βρίσκεται σε ευθεία συνάρτηση με τη κατά το δυνατόν συνειδητή παρουσία του λαού μέσα σε ένα συνεχώς και όχι πάντοτε προσδοκώμενο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι.

Πώς αποτιμά ο Μακιαβέλι τη σκέψη και την κρίση του λαού εν γένει; Θεωρεί πως ο λαός διαθέτει μια αξιοσέβαστη κρίση, μια ικανότητα πολιτικού λέγειν και πράττειν, που εκδηλώνεται κυρίως ως ενδιαφέρον, ως έγνοια για τη διατήρηση του κράτους, όχι όμως και για τη θεμελίωσή του, για την αρχέγονη, πρωταρχική του σύλληψη. Τι σημαίνει αυτό; Πώς ο λαός, ως ποσοτικό πλήθος, με τη μια ή την άλλη ευκαιρία, δείχνει να αποζητά ηγέτες, κυβερνήτες, που θα εργαστούν για τη διατήρηση του κράτους. Χωρίς κυβέρνηση, ο λαός αισθάνεται ανερμάτιστος, ανύπαρκτος, άχρηστος. Ευθέως επομένως καταφάσκει την υπαγωγή του ζωτικού του Είναι στον ηγεμόνα. Στο κράτος, ανεξάρτητα από το πολίτευμα, εναποθέτει τη συνοχή και την αυτό-βεβαιότητά του. Τη δύναμή του, ως εκ τούτου, την εξαρτά από την ύπαρξη της κυβέρνησης: από την ικανότητα του ηγέτη να τον καθοδηγεί σωστά, δηλαδή να τον πείθει για εκείνο που ανταποκρίνεται στα συμφέροντα του salus populi. Ο λαός έτσι επιλέγει μόνος του τη θέση μέσα στη σχέση: κυβέρνησης-λαού. Ποια είναι αυτή η θέση; Η θέση του ακροατή, του υπηκόου· με σημερινούς όρους του οπαδού που έχει γνώμη για τα «πάντα», αλλά καμιά γνώση περί του ίδιου του βαθύτερου πολιτικού του Είναι. Ένας λαός, που είναι ακροατής, δεν στοχάζεται πάνω στο πολιτικο-κοινωνικό του Είναι, παρά προστρέχει πίσω από την ισχύ του ηγεμόνα. Ακριβώς γι’ αυτό, ο τελευταίος πρέπει να δείχνει αυτή την ισχύ του με το να κερδίζει, παντί τρόπω, την εμπιστοσύνη του λαού.

Με βάση τα παραπάνω, ένας καλός ηγεμόνας, σε ορθοφρονούσες δημοκρατίες, πρέπει να ενθαρρύνει τη δημιουργία ενός σκεπτόμενου ακροατηρίου (του), ώστε οι άνθρωποι που το απαρτίζουν να μπορούν να επιλέγουν τους πιο άξιους στα ανώτατα αξιώματα. Ωστόσο, αν και ακροατές χωρίς ιδιαίτερη στοχαστική ενατένιση, οι περισσότεροι άνθρωποι διέπονται κατά κανόνα από την επιθυμία να μην καταπιέζονται από τους ισχυρούς και τους πλούσιους. Αισθάνονται επομένως ασφαλείς απέναντι σε καταχρηστικές εξουσίες μόνο σε μια σύννομη λειτουργία των θεσμών και της διακυβέρνησης. Όταν όμως απουσιάζει μια τέτοια λειτουργία, δεσπόζει παντού η διαφθορά και η δεσποτική, τυραννική, αμοραλιστική συμπεριφορά των κυβερνώντων. Αυτοί οι διεφθαρμένοι πολιτικοί δεσπότες επεκτείνουν τη διαφθορά και τη συνενοχή ως μέσα στα σπλάχνα του λαού, και τούτο γιατί ο τελευταίος, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, εξαρτά την οντολογική του ύπαρξη από την αντίστοιχη του ηγεμόνα. Έτσι η σχέση κυβέρνησης–λαού μεταποιείται σε σχέση ενός διεφθαρμένου όλου. Εάν επιχειρήσει κανείς να ερμηνεύσει, έστω και κατ’ ελάχιστο, το πολιτικό status της Ελλάδας από την ως άνω σκοπιά του Μακιαβέλι, εύκολα πλέον διαγιγνώσκει, γιατί μια όχι ευκαταφρόνητη πλειοψηφία του λαού δεν καταδικάζει σε πολιτικό θάνατο τις σάπιες πολιτικές φατρίες και παρατάξεις. Όχι μόνο δεν τις καταδικάζει, αλλά εμπεδώνει, με τον τρόπο της, ξανά και ξανά, τη διεφθαρμένη δεσποτεία τους, παρότι αυτές τον έχουν οδηγήσει, ασύστολα ψευδόμενες, σε οντολογικό θάνατο. Ο Μακιαβέλι εν τέλει αποφαίνεται προ-φητικά: όταν μια διεφθαρμένη διακυβέρνηση διαποτίζει με διαφθορά ένα λαό, αυτός ο λαός ασθενεί και χρειάζεται μια ανώτερη ποιοτικά εξουσία, ικανή να αποκαταστήσει την υγεία του και να του διασφαλίσει την οντολογική του αυθυπαρξία.  

Προσωκρατικοί: το φως το μη-δύον ποτέ

Όσο πιο πολύπλοκη γίνεται η πραγματικότητα, τόσο περιπλέκεται και η διαφάνεια των πραγμάτων. Τότε συμβαίνει στ’ αλήθεια οι άνθρωποι να μη μπορούν εύκολα να ξεχωρίσουν το μεγάλο από το μικρό, το σημαντικό από το ασήμαντο, το άξιο από το ανάξιο, το λαμπρό από το τρισάθλιο, το χάος από το φως. Πέρα όμως από μια τέτοια σύγχυση υπάρχει πάντοτε μια κίνηση, χαρακτηριστική για την αναζήτηση του νοήματος του Είναι μας, για την οδήγησή μας στο ξέφωτο. Αυτή η κίνηση είναι το γίγνεσθαι του κόσμου, που συγχρόνως είναι και σκέπτεσθαι για τον κόσμο. Στο θέατρο του κόσμου λοιπόν συμβαίνει σκέψη, που έχει τις ρίζες της στο βάθος του χρόνου. Όταν κανείς συλλαμβάνει, και μάλιστα έγκαιρα, το συμβάν της σκέψης, είναι σε θέση να βρίσκει τάχιστα τον βηματισμό του στο παρόν και να μην κατακρημνίζεται μέσα στον άσπλαχνο σκοταδισμό. Όποιος λοιπόν θέλει να διανοίγεται σ’ αυτό το συμβάν, πρέπει να στρέφεται πίσω στις πηγές του, να πατά στέρεα στο έδαφός του. Με τον δικό του τρόπο, ο Χάιντεγκερ τονίζει σχετικά πως για να ανοιχθούμε στους ορίζοντες του μέλλοντος, πρέπει να κάνουμε ένα βήμα πίσω: να οπισθοδρομήσουμε στο παρελθόν και ν’ ακούσουμε προσεκτικά τους πρώτους μεγάλους στοχαστές, τους Προσωκρατικούς. Οπισθοδρόμηση στο παρελθόν σημαίνει ότι μπορείς να χαρείς τη συντροφιά των μεγάλων στοχαστών, να ανακαλύψεις τις δυνατότητες της ζωής που κρύβουν μέσα τους, να απαλλαγείς από τις αρρωστημένα μυαλά των πάσης φύσεως αμόρφωτων δοκησίσοφων και να αναχθείς στην κατόπτευση των πραγμάτων πάνω από τα συντρίμμια των εν λόγω αμόρφωτων. Εν τέλει, να μπορέσεις να ερμηνεύσεις βαθιά τα αλλόκοτα σημεία των καιρών μας. Όπως πολύ τραγικά σημειώνει ο Νίτσε: «πέσαμε σε χέρια βαρβάρων και δεν ξέρουμε πια πώς να σωθούμε!» (Η φιλοσοφία στα χρόνια της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, σ. 53).

Όταν μια κοινωνία και μια πολιτεία είναι άρρωστη στα θεμέλιά της, δεν απομένει παρά ο ανηλεής αγώνας-πόλεμος (Ηράκλειτος)ˑ ένας πόλεμος, με την έννοια της διαλεκτικής αντιπαράθεσης, ενάντια στους απαίδευτους φαντασιοκόπους, που είναι υπεύθυνοι για την επικράτηση του σκοταδισμού. Αυτό τον αγώνα-πόλεμο αναλαμβάνει η προσωκρατική φιλοσοφία, η οποία ξεδιπλώνεται ως «ορμητικός χείμαρρος με τους μεγαλοπρεπείς παφλασμούς κυμάτων» (Νίτσε, ό.π.). Η στροφή μας προς αυτή τη φιλοσοφία σημαίνει πως βυθιζόμαστε στη μελέτη μιας αυθεντικής κατεύθυνσης στοχασμούˑ μιας κατεύθυνσης τόσο αυθεντικής, ώστε να έχει κονιορτοποιήσει προ πολλού την κατ’ επίφαση «φιλοσοφία», που δρα «με πολιτικά και αστυνομικά μέτρα» (Νίτσε, ό.π.). Ο πρώτος που έκανε αυτή τη στροφή ήταν ο Χέγκελ. Στο πλαίσιο της Ιστορίας της Φιλοσοφίας επιχείρησε να απεικονίσει τον προσωκρατικό/Ηρακλείτειο Λόγο σε εσωτερική αντιστοιχία με τη Λογική της καθολικής πραγματικότητας και να τον μετουσιώσει περαιτέρω σε έναν διαλεκτικό Λόγο του παρόντος, ασυμβίβαστο, πολεμικό κάθε απατηλής λογιοσύνης, που εκφυλίζει την επιστημονική σκέψη σε ανιαρό θετικισμό και στενόκαρδο υπολογισμό. Η εν λόγω απεικόνιση είναι ουσιαστικά μια ιστορικο-φιλοσοφική συνόψιση της διαλεκτικής πράξης της Λογικής του. Ο Χέγκελ ανέλαβε με την Επιστήμη της Λογικής, γραμμένη όταν ήταν Γυμνασιάρχης στο Γυμνάσιο της Νυρεμβέργης, να αναζωογονήσει τη φιλοσοφία του Λόγου, η οποία είχε βληθεί θανάσιμα από το μονοδιάστατο θετικισιτικό πνεύμα της εποχής του (Διαφωτισμός κ.λπ.). Ανακαλύπτοντας έτσι στον προσωκρατικό στοχασμό, και δη στον Ηράκλειτο, μοναδικές ερμηνευτικές συλλήψεις, μεταξύ άλλων, της πραγματικότητας ως ενιαίου όλου, προχωρεί στη διαμεσολάβηση αρχαίας ελληνικής και σύγχρονης φιλοσοφίας: ξεκινά από την παρούσα κατάσταση της φιλοσοφίας, για να διαβάσει από κοινού παρελθόν και παρόνˑ και τούτη η συμπόρευση εκτυλίσσεται με βάση την ιστορία επίδρασης της αρχέγονης φιλοσοφικής σκέψης στο σύγχρονο Λόγο του πνεύματος.

Ο Νίτσε στρέφει κι αυτός το βλέμμα του στους Προσωκρατικούς με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ανθρωπολογική πλευρά της σκέψης τους. Εχθρός ο ίδιος της πολυμάθειας, ενός είδους πληροφιραικής κατάτμησης της γνώσης, ως κατεδαφιστικής πράξης της ανθρώπινης σκέψης, συναντά σ’ αυτούς τους πρώτους Έλληνες διανοητές μια πληθώρα μεγαλοφυών. Το κύριο χαρακτηριστικό τους ως στοχαστών είναι ότι αρθρώνουν έναν προ-φητικό λόγο, πλήρη νοημάτων και σημασιών, μοναδικών στο να φωτίσουν την ανθρώπινη ύπαρξη και την προοπτική της. Το θεμελιακό στοιχείο αυτής της προοπτικής είναι ο άνθρωπος στην ολότητά του και όχι με τη μορφή του νεωτερικού/μετανεωτερικού του τεμαχισμού. Ολότητα του ανθρώπου: σώμα και ψυχή, πνεύμα και υλικότητα, αγώνας και αδράνεια, ζωή και θάνατος, ήθος και ο δαίμων του (Ηράκλειτος) κ.λπ. Κατ’ αυτήν την προοπτική, η ζωή του ανθρώπου δεν είναι μια ευθύγραμμη πορεία προς τον θάνατο, αλλά ένα γίγνεσθαι ως συνολική εικόνα του κόσμου, ως Όλο. Ποικίλες εκφάνσεις αυτού του περιδινούμενου Όλου εκδηλώνονται ως αναπόφευκτες μορφές δια-Λόγου ανάμεσα στο Είναι και το μη-Είναι, στη διαύγεια και τη συσκότιση, στο χάος και τον κόσμο, στην αρρυθμία και το ρυθμό κ.λπ. Όλα αυτά συνέχονται υπό τη μορφή μιας αλυσίδας, την οποία δεν βλέπουμε, δεν ελέγχουμε, δεν καθορίζουμε. Μπορούμε μόνο να τη σκεφτούμε και να την ερμηνεύσουμε. Κάτι τέτοιο επιχείρησε και ο Χάιντεγκερ, με τη δική του ματιά προς τους Προσωκρατικούς. Με βάση την ορισμένη ιδιοτυπία της σκέψης του: για μια άλλη απαρχή στη φιλοσοφία με ένα βήμα προς τα πίσω, ο Χάιντεγκερ εγκαθίσταται στην έδρα του προσωκρατικού στοχασμού, για να κάνει το μεγάλο άλμα προς τα μπρος. Έτσι μεταφέρει το συγκαιρινό του παιγνίδι του Λόγου –θετικιστικο-επιστημονικού και εκτεχνικευμένου– στο πεδίο του πιο εύρωστου μετα-μετανεωτερικού διαλόγουˑ στο πεδίο, με άλλα λόγια, του μεταφιλοσοφικού αντι-Λόγου. 

Ο εν λόγω αντί-Λογος είναι και ένας δια-λογικός αντί-λογος προς τους Προσωκρατικούς. Μια αναγκαία, αλλά και γόνιμη συνθήκη για να συνομιλήσει αποδομητικά με το διαγραφόμενο στην εποχή του και εφαρμοζόμενο στην παρούσα εποχή πλανητικό αλυσόδεμα της ζωής και της σκέψης. Η οντολογική προβληματική λοιπόν του προσωκρατικού στοχασμού προοιωνίζει ήδη μια νέα οδό/μεθόδευση της σκέψης, που ξεπερνά με πόνο τα παραδοσιακά λογοπαίγνια μύθου και θρησκείας. Ο «ξυνός» (=κοινός) Λόγος συνιστά μια πρώτη απόπειρα γνωσιοντολογικής κατα-νόησης του παίγνιου του κόσμου, που ακατάπαυστα από τότε έως σήμερα και εσαεί διαδραματίζεται πέραν των διαθέσεων των υποκειμένων. Και ευτυχώς εν μέρει που συμβαίνει έτσι. Γιατί η κάθε υποκειμενικότητα δεν πληροί απροϋπόθετα τους γνωσιακούς-ερμηνευτικούς όρους κατανόησης της πολύπλοκης πραγματικότητας και ταυτόχρονα του δικού της Dasein. Ακριβώς επειδή συμβαίνει η ακατέργαστη υποκειμενικότητα –συλλογική ή ατομική– να εξουσιάζει τις Άριστες μορφές υποκειμενικότητας, μαζί και τις άριστες αντικειμενικότητές τους, ο Ηράκλειτος της κηρύσσει τον πόλεμο, ταυτίζοντάς την με τους φλύαρους ιδιώτες, με τον εσμό των βάρβαρων υλιστών της αγοράς που «αρκούνται να χορταίνουν σαν τα ζώα» (απ. 29). Η βάρβαρη τούτη υποκειμενικότητα κατηγοριοποιείται οντολογικά ως «ο βλάκας [που] χάνει το θάρρος του μπρος σε κάθε σειρά σκέψεων» (απ. 87). Σε αυτό το εσμό των βαρβάρων και όχι λιγότερο ηλιθίων συγκαταλέγει, πρωτίστως, ο Ηράκλειτος την οπορτουνιστική μάζα των πολιτικών, που είναι οι κύριοι καταστροφείς της αρμονίας ανάμεσα στην πόλη και τη φύση, ανάμεσα στο δίκαιο και το Είναι. Τη στιγμή που ο πόλεμος είναι συμπαντικός –πόλεμος όχι με τη συνήθη έννοια, αλλά ως έρις, ως η κινητήρια δύναμη των αντιθέτων μέσα στην ολότητα– το ανθρώπινο Είναι εναλλάσσεται μεταξύ σκλάβου και ελεύθερου, βασιλιά και δούλου, με μια φράση: μεταξύ αντιθέτων και τίποτα δεν διασφαλίζει την αιώνια ευτυχία του ενός και την αιώνια δυστυχία του άλλου. Ο πολιτικός έτσι δεν είναι περισσότερο ευτυχής από τον εξαθλιωμένο, αλλά μόνο η άλλη όψη του. Να γιατί υπέρτατος νόμος του ρυθμού και της εύτακτης ζωής είναι ο θείος νόμος, που τρέφει τους ανθρώπινους. Αυτό ισχύει παντοτινά και, υπό ένα ευρύτερο μεταφορικό νόημα, υπερασπίζεται την αυθυπαρξία του ανθρώπου ως πολίτη από τις αυθαίρετες –ενίοτε ή εν πολλοίς– νομοθετήσεις των εξουσιαστικών πιθήκων για λογαριασμό της δικής τους ιδιοτέλειας και όχι προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος. Η σήμερον ημέρα έχει να επιδείξει απειράριθμες τέτοιες πιθηκονομοθετήσεις στα μέτρα των λούμπεν στοιχείων του αδηφάγου εξουσιασμού. Όμως στο τέλος, η πολιτική ύβρις τιμωρείται και η εύρυθμη φωτεινότητα του Λόγου-νόμου αρχίζει και πάλι να ανατέλλει:

«Λήσεται μὲν γὰρ ἴσως τὸ αἰσθητὸν φῶς τις, τὸ δὲ νοητὸν ἀδύνατον ἐστιν …· τὸ μὴ δῦνόν ποτε πῶς ἂν τις λάθοι;» (απ.16).

[=Θα ξεφύγει ίσως κανείς από το αισθητό φως, αλλά είναι αδύνατο να ξεφύγει από το νοητό… πως κανείς να κρυφτεί απ' αυτό (το φως) που δεν δύει ποτέ;].

Διαλεκτική: από τον Πλάτωνα ως τον Χέγκελ

Λόγος και Διαλεκτική

Η καταγωγή της λέξης διαλεκτική είναι ελληνική. Συνδέεται ουσιωδώς με τον Λόγο τον διά-λογο και το δια-λέγεσθαι. Σε μια πρώτη, επομένως, σπερματική κατανόηση στοιχειοθετεί διάλογο ή ακόμη και αντίλογο. Και τούτο συμβαίνει κυρίως υπό τη μορφή διαλογικής συνομιλίας γύρω από την αναζήτηση της μιας ή της άλλης αλήθειας. Τότε είναι που προκαλούνται εντάσεις, ενστάσεις ή αντιρρήσεις και, ανάλογα με το επίπεδο της συνομιλίας, εξομαλύνονται ή οδηγούν την τελευταία σε αδιέξοδο. Οποιαδήποτε βέβαια συνομιλία στοιχειωδών αξιώσεων προϋποθέτει ελάχιστη κοινή βάση γνώσεωνˑ στοιχειώδη ικανότητα συμμετοχής στον κοινό Λόγο, κατά Ηράκλειτο. Έτσι, οριοθετείται, σε ένα ελάχιστο βαθμό, η ουσία του διαλέγεσθαι. Οποιοδήποτε υποτιθέμενο «διαλογικό» κουβεντολόι, ακόμη και μέσα σε πανεπιστημιακή αίθουσα μεταξύ διδασκόντων και διδασκομένων, δεν στοιχειοθετεί σοβαρή διαλογική συνομιλία, χωρίς την παραπάνω προϋπόθεση. Όπως επίσης το παντός είδους ανερμάτιστο κουβεντολόι, μέσα σε χώρους πολιτικούς, κοινοβουλευτικούς, πολιτιστικούς και παρόμοιους, δεν συνιστά απροϋπόθετα διαλογική συζήτηση. Μια διαλογική συνομιλία, που αναζητεί την αλήθεια, διεξάγεται ανάμεσα σε άτομα που διαθέτουν επαρκή σχετικά προπαιδεία, ελευθερία σκέψης και συνακόλουθα ικανότητα παραγωγής νοημάτων. Τι νοήματα να παραγάγει ή τι είδους ελευθερία σκέψης να διαθέτει ένας απαίδευτος κομισάριος των κομματικών μηχανισμών, από όσα μορφωτικά ιδρύματα κι αν περάσει;

  Παραδειγματικές απεικονίσεις διαλογικών συζητήσεων έχει φιλοτεχνήσει ο Πλάτων, με αριστουργηματικό τρόπο, στους Σωκρατικούς Διαλόγους., αλλά και στα ύστερα έργα του. Σ’ αυτούς του Διαλόγους κυριαρχούν, γενικώς ειπείν, τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: η αλήθεια δεν είναι δεδομένη ούτε προϋπάρχει ως προνόμιο κάποιου από τους συνομιλητέςˑ αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι δεσπόζει, από την αρχή ως το τέλος της συζήτησης, ένας απόλυτος σχετικισμός από την πλευρά του κάθε συνομιλητή, με αποτέλεσμα ο καθένας να λέει ό,τι του κατεβαίνει. Εάν συνέβαινε αυτό, τότε και ο κάθε άξεστος κομισάριος των διαφόρων μηχανισμών θα ήταν ο μέγιστος «φιλόσοφος» όλων των εποχών. Απεναντίας, ο ένας από τους συνομιλητές, συνήθως με τη μορφή του Σωκράτη, διευθύνει τη συζήτηση. Αντλεί δε την ικανότητα της διεύθυνσης όχι επειδή έτσι ορίστηκε από τον Πλάτωνα, αλλά επειδή διαθέτει την απαραίτητη φιλοσοφική γνώση και την αντιστοίχως κατάλληλη μεθοδολογία. Ακριβώς επειδή ξέρει να φιλοσοφεί αληθινά, ξέρει να διεξάγει διάλογο. Δεν βιάζεται να μεταδώσει κάποια ειδική γνώση εκ των προτέρων, αλλά συμβάλλει σε μια μεθοδική εκδίπλωση του διαλέγεσθαι και συναφώς αναλαμβάνει να αντιμετωπίσει με επιχειρήματα ενδεχόμενες εντάσεις ή να διασαφήσει, με ταιριαστές εκάστοτε συλλογιστικές, διάφορες ενστάσεις. Ένα πολύ ωραίο παράδειγμα, μεταξύ πολλών άλλων, μας δίνει ο Πλάτων στον Χαρμίδη: το αναγκαίο «γιατρικό» για να περάσει ο πονοκέφαλος του Χαρμίδη θα μπορούσε να του το χορηγήσει ο Σωκράτης, αλλά δεν βιάζεται προς τούτο, πριν ο νεαρός συνομιλητής του φτάσει σε τέτοιο επίπεδο φιλοσοφικής προπαιδείας και ανοίξει την ψυχή του στο εν λόγω φάρμακο, ώστε αυτό-εδώ να αποβεί ωφέλιμο: δεν του μεταδίδει δηλαδή γνώση, πριν ασκηθεί με το πνεύμα της φιλοσοφίας.

 Για να υπάρχει, ως προκύπτει, οιοσδήποτε διάλογος πρέπει να υπάρχει πρωτίστως Λόγος. Στην Πολιτεία (Ζ 534b) ο Πλάτων συνάπτει τη διαλεκτική με τον Λόγο, με την κατά Λόγο ερμηνεία: «δεν αποκαλείς διαλεκτικό εκείνον που απαιτεί μια κατά Λόγο εξήγηση για την ουσία κάθε πράγματος;». Ως εκ τούτου, η διαλεκτική συνδέεται βαθέως με τη γλώσσα και αποτελεί δημιούργημα του ομιλούντος ανθρώπου, ο οποίος όσο μαθαίνει να ομιλεί, σκέπτεται, και, όσο σκέπτεται, μαθαίνει να ομιλεί. Τι σημαίνει αυτό; Πως υπάρχει εσωτερική ανταπόκριση λόγου-ομιλίας και σκέψης και πως η διαλεκτική είναι ανθρώπινο δημιούργημαˑ δεν είναι κάποιο γεγονός, συμβάν ή κατάσταση, που προέρχεται από τη φύση. Δεν έχει να κάνει διόλου με τη φύση ως τέτοια, αλλά με την πνευματική φύση του ανθρώπου. Ό,τι λοιπόν παράγει, επιτυγχάνει ή δημιουργεί ο άνθρωπος, κατά την εξελικτική του πορεία ως πνευματικό ον, σχετίζεται έμμεσα ή άμεσα με τη διαλεκτική. Ακόμη και η θρησκευτική σχέση του ανθρώπου με το θείο, σύμφωνα με τον Χέγκελ, είναι διαλεκτική. Η ίδια η επιστήμη, θεμελιωδώς δε οι φυσικές επιστήμες, κινούνται πάνω στην τροχιά διαλεκτικών κινήσεων. Αλλά και η πρακτική στάση ζωής θεμελιώνεται στο διαλεκτικό τρόπο σκέψης. Από τα πιο μικρά θέματα έως και αυτά της προδοσίας της πατρίδας εξαρτώνται, μας λέει ο μεγάλος διαλεκτικός φιλόσοφος, από τον τρόπο σκέψης: ακολουθείς τη σοφιστική, προδίδεις την πατρίδα σουˑ εφαρμόζεις τη διαλεκτική, υπερασπίζεσαι την τιμή της, την ηθική τάξη της ζωής Με μοναδικά ευστοχία γράφει σχετικά:

«Δεν πρέπει να συγχέουμε τη διαλεκτική με την απλή σοφιστική, της οποίας η ουσία έγκειται στο να δίνει δικαιοδοσία σε μονομερείς και αφηρημένους προσδιορισμούς, μέσα στην απομόνωσή τους, αναλόγως με το πώς μπορεί κάτι τέτοιο να εξυπηρετεί το εκάστοτε συμφέρον και την εκάστοτε επί μέρους κατάσταση του ατόμου. Έτσι, για παράδειγμα, η φροντίδα για την ύπαρξή μου και για να έχω τα προς το ζην, είναι ουσιώδες κίνητρο της πρακτικής συμπεριφοράς. Εάν όμως δίνω έμφαση αποκλειστικά σ’ αυτή την φροντίδα, σ’ αυτή την αρχή της ευημερίας μου και συνάγω το συμπέρασμα ότι δικαιούμαι να κλέβω ή να προδίδω την πατρίδα μου, τότε αυτό είναι σοφιστική. Παρόμοια, αποτελεί ζωτική αρχή της πρακτικής μου συμπεριφοράς η υποκειμενική μου ελευθερία με το νόημα ότι έχω επίγνωση των πράξεών μου και εμφορούμαι από την πεποίθηση ότι πράττω σωστά. Εάν όμως ο λογισμός μου εμμένει μόνο σε τούτη την αρχή, τότε ομοίως πέφτω στη σοφιστική, με συνέπεια να ανατρέπονται όλες οι θεμελιώδεις αρχές της ηθικής τάξης. Η διαλεκτική διαφοροποιείται εντελώς από μια τέτοια πρακτική, γιατί στοχεύει ακριβώς στο να μελετήσει τα πράγματα καθεαυτά και διεαυτά» (Werke 8, σ. 172).

Αχ, αυτή η διαλεκτική! Λόγω διαλεκτικής, φαίνεται, μπόρεσε ο Χέγκελ να μιλήσει για τη σημερινή φαυλότητα του δημόσιου βίου, να μεθερμηνεύσει τη συντελούμενη, με σαθρές σοφιστείες, προδοσία σε βάρος ιστορικών λαών.