ΟΜΗΡΟΣ: Ὀδύσσεια (4.554-4.619)

ὣς ἐφάμην, ὁ δέ μ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμειβόμενος προσέειπεν·

555 υἱὸς Λαέρτεω, Ἰθάκῃ ἔνι οἰκία ναίων·
τὸν δ᾽ ἴδον ἐν νήσῳ θαλερὸν κατὰ δάκρυ χέοντα,
νύμφης ἐν μεγάροισι Καλυψοῦς, ἥ μιν ἀνάγκῃ
ἴσχει· ὁ δ᾽ οὐ δύναται ἣν πατρίδα γαῖαν ἱκέσθαι·
οὐ γάρ οἱ πάρα νῆες ἐπήρετμοι καὶ ἑταῖροι,
560 οἵ κέν μιν πέμποιεν ἐπ᾽ εὐρέα νῶτα θαλάσσης.
σοὶ δ᾽ οὐ θέσφατόν ἐστι, διοτρεφὲς ὦ Μενέλαε,
Ἄργει ἐν ἱπποβότῳ θανέειν καὶ πότμον ἐπισπεῖν,
ἀλλά σ᾽ ἐς Ἠλύσιον πεδίον καὶ πείρατα γαίης
ἀθάνατοι πέμψουσιν, ὅθι ξανθὸς Ῥαδάμανθυς,
565 τῇ περ ῥηΐστη βιοτὴ πέλει ἀνθρώποισιν·
οὐ νιφετός, οὔτ᾽ ἂρ χειμὼν πολὺς οὔτε ποτ᾽ ὄμβρος,
ἀλλ᾽ αἰεὶ ζεφύροιο λιγὺ πνείοντος ἀήτας
Ὠκεανὸς ἀνίησιν ἀναψύχειν ἀνθρώπους,
οὕνεκ᾽ ἔχεις Ἑλένην καί σφιν γαμβρὸς Διός ἐσσι.
570 ὣς εἰπὼν ὑπὸ πόντον ἐδύσετο κυμαίνοντα,
αὐτὰρ ἐγὼν ἐπὶ νῆας ἅμ᾽ ἀντιθέοις ἑτάροισιν
ἤϊα, πολλὰ δέ μοι κραδίη πόρφυρε κιόντι.
αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἐπὶ νῆα κατήλθομεν ἠδὲ θάλασσαν,
δόρπον θ᾽ ὁπλισάμεσθ᾽, ἐπί τ᾽ ἤλυθεν ἀμβροσίη νύξ,
575 δὴ τότε κοιμήθημεν ἐπὶ ῥηγμῖνι θαλάσσης.
ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,
νῆας μὲν πάμπρωτον ἐρύσσαμεν εἰς ἅλα δῖαν,
ἐν δ᾽ ἱστοὺς τιθέμεσθα καὶ ἱστία νηυσὶν ἐΐσῃς·
ἂν δὲ καὶ αὐτοὶ βάντες ἐπὶ κληῗσι καθῖζον·
580 ἑξῆς δ᾽ ἑζόμενοι πολιὴν ἅλα τύπτον ἐρετμοῖς.
ἂψ δ᾽ εἰς Αἰγύπτοιο, διιπετέος ποταμοῖο,
στῆσα νέας, καὶ ἔρεξα τεληέσσας ἑκατόμβας.
αὐτὰρ ἐπεὶ κατέπαυσα θεῶν χόλον αἰὲν ἐόντων,
χεῦ᾽ Ἀγαμέμνονι τύμβον, ἵν᾽ ἄσβεστον κλέος εἴη.
585 ταῦτα τελευτήσας νεόμην, δίδοσαν δέ μοι οὖρον
ἀθάνατοι, τοί μ᾽ ὦκα φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἔπεμψαν.
ἀλλ᾽ ἄγε νῦν ἐπίμεινον ἐνὶ μεγάροισιν ἐμοῖσιν,
ὄφρα κεν ἑνδεκάτη τε δυωδεκάτη τε γένηται·
καὶ τότε σ᾽ εὖ πέμψω, δώσω δέ τοι ἀγλαὰ δῶρα
590 τρεῖς ἵππους καὶ δίφρον ἐΰξοον· αὐτὰρ ἔπειτα
δώσω καλὸν ἄλεισον, ἵνα σπένδῃσθα θεοῖσιν
ἀθανάτοις ἐμέθεν μεμνημένος ἤματα πάντα.»
Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«Ἀτρεΐδη, μὴ δή με πολὺν χρόνον ἐνθάδ᾽ ἔρυκε.
595 καὶ γάρ κ᾽ εἰς ἐνιαυτὸν ἐγὼ παρὰ σοί γ᾽ ἀνεχοίμην
ἥμενος, οὐδέ με οἴκου ἕλοι πόθος οὐδὲ τοκήων·
αἰνῶς γὰρ μύθοισιν ἔπεσσί τε σοῖσιν ἀκούων
τέρπομαι· ἀλλ᾽ ἤδη μοι ἀνιάζουσιν ἑταῖροι
ἐν Πύλῳ ἠγαθέῃ· σὺ δέ με χρόνον ἐνθάδ᾽ ἐρύκεις.
600 δῶρον δ᾽ ὅττι κέ μοι δοίης, κειμήλιον ἔστω·
ἵππους δ᾽ εἰς Ἰθάκην οὐκ ἄξομαι, ἀλλὰ σοὶ αὐτῷ
ἐνθάδε λείψω ἄγαλμα· σὺ γὰρ πεδίοιο ἀνάσσεις
εὐρέος, ᾧ ἔνι μὲν λωτὸς πολύς, ἐν δὲ κύπειρον
πυροί τε ζειαί τε ἰδ᾽ εὐρυφυὲς κρῖ λευκόν.
605 ἐν δ᾽ Ἰθάκῃ οὔτ᾽ ἂρ δρόμοι εὐρέες οὔτε τι λειμών·
αἰγίβοτος, καὶ μᾶλλον ἐπήρατος ἱπποβότοιο.
οὐ γάρ τις νήσων ἱππήλατος οὐδ᾽ εὐλείμων,
αἵ θ᾽ ἁλὶ κεκλίαται· Ἰθάκη δέ τε καὶ περὶ πασέων.»
Ὣς φάτο, μείδησεν δὲ βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος,
610 χειρί τέ μιν κατέρεξεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·
«Αἵματός εἰς ἀγαθοῖο, φίλον τέκος, οἷ᾽ ἀγορεύεις·
τοιγὰρ ἐγώ τοι ταῦτα μεταστήσω· δύναμαι γάρ.
δώρων δ᾽ ὅσσ᾽ ἐν ἐμῷ οἴκῳ κειμήλια κεῖται,
δώσω ὃ κάλλιστον καὶ τιμηέστατόν ἐστι.
615 δώσω τοι κρητῆρα τετυγμένον· ἀργύρεος δὲ
ἔστιν ἅπας, χρυσῷ δ᾽ ἐπὶ χείλεα κεκράανται·
ἔργον δ᾽ Ἡφαίστοιο· πόρεν δέ ἑ Φαίδιμος ἥρως,
Σιδονίων βασιλεύς, ὅθ᾽ ἑὸς δόμος ἀμφεκάλυψε
κεῖσέ με νοστήσαντα· τεῒν δ᾽ ἐθέλω τόδ᾽ ὀπάσσαι.»

***

Έτσι του μίλησα, κι εκείνος αποκρίθηκε:
«Γιος του Λαέρτη, τόπος του η Ιθάκη·
τον είδα σ᾽ ένα απόμακρο νησί, να χύνει μαύρο δάκρυ
στο μέγαρο της νύμφης Καλυψώς, που άθελά του τον κρατεί
δικό της· κι εκείνος δεν μπορεί να βρει πατρίδα,
του λείπουν καράβια με κουπιά, του λείπουν σύντροφοι,
560 για να τον ταξιδέψουν στην πλατιά ράχη της θάλασσας.
Όσο για σένα, ω θεϊκέ Μενέλαε, δεν είναι το γραφτό σου
στο ιππόβοτο Άργος τα μάτια σου να κλείσεις
κι εκεί να βρεις τη μοίρα του θανάτου.
Στα πέρατα της γης, θα σε προπέμψουν στα Ηλύσια πεδία
οι θεοί· όπου ο ξανθός Ραδάμανθης, όπου ζωή μακαρισμένη,
χαρισάμενη μέλλεται των ανθρώπων.
Χιόνι δεν πέφτει, μήτε βαρύς χειμώνας με νεροποντές·
αδιάκοπα τις ξάστερες πνοές του ζέφυρου ο Ωκεανός
σηκώνει, και τη δροσιά χαρίζει στους ανθρώπους —
έχεις γυναίκα την Ελένη, είσαι του Δία γαμπρός.»
570 Τον λόγο του τελειώνοντας, βυθίστηκε στα πελαγίσια κύματα.
Τότε κι εγώ κίνησα στα καράβια, μαζί με τους ισόθεους συντρόφους,
κι όπως εβάδιζα, κυμάτιζε τα στήθη μου η καρδιά μου.
Ώσπου βρεθήκαμε ξανά στο πλοίο, κάτω στο περιγιάλι·
εκεί φροντίσαμε το δείπνο μας, σε λίγο νύχτα αθάνατη μας τύλιξε,
οπότε εμείς γείραμε στην ακτή, να κοιμηθούμε.
Όταν ξημέρωσε την άλλη μέρα ροδίζοντας τον ουρανό η Αυγή,
πρώτα στο θείο κύμα σύραμε τα καράβια,
ορθώσαμε κατάρτια και πανιά στα ισόρροπα πλεούμενα,
μετά ανεβήκαμε κι εμείς· οι σύντροφοι με τη σειρά κάθησαν
στα ζυγά και πήραν να χτυπούν με τα κουπιά
590 την αφρισμένη θάλασσα.
Γυρίζοντας πίσω στον Αίγυπτο, θείο ποτάμι με πηγές στον ουρανό,
έστησα τα καράβια και θυσία τελούσα τέλειες εκατόμβες.
Κι όταν μαλάκωσα τον χόλο των αθάνατων θεών,
ύψωσα σήμα του Αγαμέμνονα, να μείνει αλησμόνητο το κλέος του.
Τελειώνοντας αυτά, ξεκίνησα· αγέρι πρίμο οι θεοί
μού χάρισαν, και γρήγορα γυρίζοντας έφτασα
στη γλυκιά πατρίδα.
Αλλά κι εσύ, λέω να μείνεις κι άλλο στο παλάτι·
έντεκα μέρες, να συμπληρωθούν οι δώδεκα.
Τότε κι εγώ με το καλό θα σε ξεπροβοδίσω, δώρα λαμπρά
θα σου χαρίσω· άλογα τρία κι άμαξα καλοξυσμένη·
ακόμη θα σου δώσω ωραία κούπα, σπονδή να κάνεις
στους αθάνατους θεούς, παντοτινά να με θυμάσαι.»
Ο φρόνιμος Τηλέμαχος πήρε τον λόγο κι αποκρίθηκε:
«Μην επιμένεις, γιε του Ατρέα, να με κρατήσεις τόσες μέρες
στο παλάτι· μόλο που θα δεχόμουν να μείνω πλάι σου
καθηλωμένος ακόμη κι ένα χρόνο ολόκληρο, και δεν θ᾽ αποζητούσα
γονείς και σπίτι· τόσο τα λόγια σου, οι ιστορίες που λες
με τέρπουν. Αλλά θα δυσφορούν οι σύντροφοι
στην αγιασμένη Πύλο που εσύ με κράτησες, κι αργοπορώ.
600 Το δώρο πάλι, ό,τι μου δώσεις, θα το ᾽θελα να στέκεται στο σπίτι.
Δεν παίρνω πάντως στην Ιθάκη τ᾽ άλογα· εδώ τ᾽ αφήνω,
σ᾽ εσένα να τα χαίρεσαι. Που κυβερνάς σε κάμπον ανοιχτό,
όπου φυτρώνει πυκνό τριφύλλι κι άλλη τόση κύπερη,
σιτάρι, ζειά, λευκό κριθάρι σ᾽ έκταση μεγάλη.
Όσο για την Ιθάκη, αυτής της λείπουν δρόμοι ευρύχωροι
ή και λιβάδια· είναι γιδότοπος, απρόσφορος για τις βοσκές αλόγων.
Κανένα απ᾽ τα νησιά, όσα ακουμπούν στη θάλασσα, δεν έχει
ελεύθερους λειμώνες, να καλπάζουν άλογα — η Ιθάκη
απ᾽ όλα το λιγότερο.»
Έτσι του μίλησε, και χαμογέλασε ο Μενέλαος με τη βαριά φωνή·
610 απλώνοντας το χέρι του τον χάιδεψε, κι είπε λέξη προς λέξη:
«Καλό το γονικό σου αίμα, παιδί μου αγαπημένο, το μαρτυρούν τα λόγια σου.
Λοιπόν, εγώ την προσφορά μου αλλάζω — στο χέρι μου είναι.
Όσα κειμήλια βρίσκονται στο σπίτι μου, θα σου χαρίσω
το ομορφότερο, το πιο πολύτιμο· σου δίνω έναν κρατήρα,
τέλεια καμωμένο, ατόφιο ασήμι και στα ακρόχειλα
με μάλαμα στεφανωμένον — έργο του Ηφαίστου,
δωρισμένο από τον φημισμένο Φαίδιμο, των Σιδονίων βασιλιά,
όταν στο σπίτι του φιλόξενα με στέγασε, περαστικό
στου γυρισμού τον δρόμο. Δικός σου ο κρατήρας τώρα,
με τη θέλησή μου, χάρισμά σου.»

Οι άνθρωποι σήμερα δεν ξέρουν να σχετίζονται

«Δεν φταίνε οι άνθρωποι σήμερα όταν δεν μπορούν να ερωτευθούν, όταν ταυτίζουν τον έρωτα μόνο με τη χρήση του άλλου»

ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ἔχουμε δύο λέξεις γιὰ νὰ σημάνουμε τὰ ἀντι-κείμενα τῆς ἐμπειρικῆς μας πιστοποίησης: τὴ λέξη «πράγματα» καὶ τὴ λέξη «χρήματα».

«Πράγματα» εἶναι τὰ παράγωγα τοῦ πράττειν, τὰ ἀποτελέσματα μιᾶς ποιητικῆς ἐνέργειας, τὰ πεπραγμένα ἑνὸς δημιουργοῦ προσώπου. «Χρήματα» εἶναι ἐκεῖνα ἀπὸ τὰ πράγματα ποὺ καθορίζονται κυρίως ἀπὸ τὴ χρήση τους, ἐξυπηρετοῦν χρηστικὲς ἀνάγκες, εἶναι χρήσιμα στὴν πρακτικὴ τοῦ βίου.

Τὰ πράγματα ἐνδέχεται νὰ διασώζουν τὴν ἑτερότητα (μοναδικότητα καὶ ἀνομοιότητα) ἑνὸς προσωπικοῦ δημιουργικοῦ λόγου, νὰ παραπέμπουν στὸ πρόσωπο τοῦ δημιουργοῦ τους (ὅπως ἡ ζωγραφιὰ στὸν ζωγράφο καὶ τὸ ποίημα στὸν ποιητή).

Τὰ χρήματα ταυτίζονται ἁπλῶς μὲ τὴ χρηστική τους σκοπιμότητα, παραπέμπουν στὴν ἴδια γιὰ ὅλους ὠφέλιμη διευκόλυνση.

EΧΟΥΜΕ ΚΑΙ ΜΙΑ ΤΡΙΤΗ ΛΕΞΗ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: τὴ λέξη «νομίσματα». Εἶναι ἐκεῖνα ἀπὸ τὰ χρήματα ποὺ τὴ χρήση τους τὴν καθορίζουμε ἐμεῖς (κάθε ἀνθρώπινη κοινωνία) μὲ κοινὴ συμφωνία-σύμβαση. Ἀντιπροσωπεύουν τὴ σύμβαση (τὸν δικό μας «νόμο»), δὲν ἔχουν δική τους «φύση-οὐσία», γι’ αὐτὸ καὶ τὰ λέμε «νομίσματα»: εἶναι τὰ νομιζόμενα, «ὅτι οὐ φύσει, ἀλλὰ νόμῳ κεῖνται», καθὼς ὅρισε ὁ Ἀριστοτέλης.

Μὲ τὰ νομίσματα κατορθώνουμε οἱ ἄνθρωποι νὰ «ἰσάζωμεν» τὶς ἀνταλλακτικές μας σχέσεις, νὰ κοινωνοῦμε τὶς ἀνάγκες μας «κατὰ λόγον», μὲ τρόπο λογικό: τὸν τρόπο τῆς συμπαντικῆς ἁρμονίας καὶ κοσμιότητας. Στόχος εἶναι οἱ ἁρμονικές, κόσμιες σχέσεις μας (στόχος ὑπαρκτικῆς ἀλήθειας καὶ γνησιότητας τόσο γιὰ τοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες ὅσο —ὡς ἐλευθερία ἀγάπης— καὶ γιὰ τοὺς Χριστιανούς).

ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΛΩΣ ΤΟ ΜΕΣΟ, τὸ ἐργαλεῖο ποὺ ὑπηρετεῖ τὴ λογικότητα τῶν σχέσεών μας. Γι’ αὐτὸ καὶ μοιάζει ἀδιανόητο (τουλάχιστον γιὰ τὸν Ἀριστοτέλη) νὰ αὐτονομεῖται τὸ νόμισμα, νὰ λειτουργεῖ ἄσχετα ἀπὸ τὶς σχέσεις, γιὰ παράδειγμα νὰ αὐτοπολλαπλασιάζεται μὲ τὸν «τόκο»: ὁ τόκος, τὸ νὰ «τίκτει» τὸ νόμισμα, «παρὰ φύσιν τῶν χρηματισμῶν ἐστι».

Τὰ «πράγματα» προσφέρονται στὴ σχέση, τὰ «χρήματα» καὶ τὰ «νομίσματα» στὴ χρήση ποὺ ὑπηρετεῖ τὴ σχέση (ὅταν ἀποβλέπει ἡ χρήση στὴν «κοινωνία τῆς χρείας»).

ΟΜΩΣ ΣΗΜΕΡΑ ΖΟΥΜΕ ΣΕ ΚΟΙΝΟ ΤΡΟΠΟ ΒΙΟΥ (δηλαδὴ πολιτισμό) ποὺ μειώνει συνεχῶς τὸ πεδίο τῶν σχέσεων, τὸ ἐνδιαφέρον ἢ τὴν ἀνάγκη τῆς σχέσης, γιὰ χάρη τῆς προτεραιότητας τῶν χρήσεων.

Στὸν πολιτισμό μας ἡ χρήση αὐτονομεῖται ἀπὸ τὴ σχέση, τείνει νὰ ὑποκαταστήσει τὴν κοινωνία τῆς χρείας μὲ παράλληλες ἄπληστες χρήσεις. Διαμορφώνει ἀνεπαίσθητα τὸν ψυχισμό μας αὐτὸς ὁ πολιτισμός, μᾶς μπολιάζει μὲ ἀντανακλαστικὰ κυρίως χρησιμοθηρικά, μὲ προϊούσα ἀνικανότητα σχέσης, ἀνέραστη συμπεριφορά.

ΔΕΝ ΦΤΑΙΝΕ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΗΜΕΡΑ ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΡΩΤΕΥΘΟΥΝ, ὅταν ταυτίζουν τὸν ἔρωτα μόνο μὲ τὴ χρήση τοῦ ἄλλου. Δὲν φταῖνε, γιατὶ δὲν ἀσκήθηκαν ποτὲ στὴ σχέση, δὲν ξέρουν νὰ σχετίζονται, κάθε ἐπιθυμία τους ἐκπληρώνεται πατώντας ἕνα κουμπί. Δὲν ἔμαθαν νὰ μοιράζονται τὸ θέλημά τους, νὰ βγαίνουν ἀπὸ τὸ ἐγώ τους. Ξέρουν μόνο τὴ χρήση, ὄχι τὴ σχέση, μόνο τὰ χρήματα, ὄχι τὰ πράγματα.

Καμύ: Έχουμε χάσει το φως, τα πρωινά, την αθωότητα εκείνου που συγχωρεί μόνος του τον εαυτό του

«Ξέρετε τι είναι η γοητεία; Ένας τρόπος να ακούς να σου απαντούν ναι, χωρίς να ‘χεις κάνει καμιά συγκεκριμένη ερώτηση»

«Μόνο που, να, η επιβεβαίωση δεν είναι ποτέ οριστική, πρέπει να την κάνεις πάλι από την αρχή με κάθε πλάσμα. Κάνοντάς την πάλι από την αρχή, σου γίνεται συνήθεια. Σύντομα σου ‘ρχονται τα λόγια χωρίς να τα σκεφτείς, κι ακολουθεί η κίνηση αντανακλαστικά: μια μέρα βρίσκεσαι να παίρνεις, δίχως να ποθείς πραγματικά. Πίστεψε με, για μερικά τουλάχιστον πλάσματα, το πιο δύσκολο πράγμα στον κόσμο είναι να μην παίρνεις ό,τι δεν ποθείς»

«Να λοιπόν τι δε μπορεί ν’ ανεχτεί κανείς (εκτός από αυτούς που δεν ζουν, θέλω να πω: τους εγκρατείς). Η μόνη άμυνα βρίσκεται στην κακεντρέχεια. Οι άνθρωποι λοιπόν σπεύδουν να κρίνουν για να μην κριθούν οι ίδιοι. Τι τα θέλετε; Η πλέον φυσική ιδέα στον άνθρωπο, αυτή που του έρχεται αυθόρμητα, σαν από τα βάθη της φύσης του, είναι η ιδέα της αθωότητάς του….

Το ουσιώδες είναι να μείνουν αθώοι, να μην μπορούν να τεθούν υπό αμφισβήτησιν οι έμφυτες αρετές τους, και τα σφάλματά τους, αποκυήματα μιας παροδικής δυστυχίας, να είναι πάντοτε προσωρινά. Σας το ‘πα, το ζήτημα είναι να γλιτώσεις απ’ την κρίση. Επειδή είναι δύσκολο να της γλιτώσεις και απαιτεί μεγάλη επιδεξιότητα να καταφέρεις να θαυμάζουν και να συγχωρούν ταυτόχρονα τη φύση σου, επιδιώκουν όλοι να’ ναι πλούσιοι.

Γιατί; Αναρωτιέστε; Για τη δύναμη, φυσικά. Κυρίως όμως γιατί ο πλούτος απαλλάσσει από την άμεση κρίση, σε τραβάει από το πλήθος του μετρό για να σε κλείσει σ ένα νικέλινο αμάξι, σε απομονώνει σε απέραντα φυλαγμένα πάρκα, σε βαγκόνλι, σε καμπίνες πολυτελείας. Ο πλούτος, αγαπητέ μου φίλε, δεν είναι ακόμα η αθώωση, αλλά η αναστολή που ‘ναι πάντα καλό να παίρνεις…»

«Καμιά φορά τα χάνεις, αμφιβάλλεις για το ολοφάνερο, ακόμα κι όταν έχεις ανακαλύψει το μυστικό μιας καλής ζωής. Η λύση μου, φυσικά, δεν είναι η ιδανική. Όταν όμως δεν αγαπάς τη ζωή σου, όταν ξέρεις πως πρέπει να αλλάξεις ζωή, δεν έχεις περιθώρια επιλογής, δεν είναι; Τι να κάνεις για να ‘σαι ένας άλλος; Αδύνατο. Θα ‘πρεπε να μην είσαι πια κανένας, να ξεχάσεις τον εαυτό σου για κάποιον, έστω και για μια φορά. Πώς όμως; Μη με παραφορτώνετε. Είμαι σαν εκείνον το γερό-ζητιάνο που δεν ήθελε ν αφήσει το χέρι μου, μια μέρα έξω σ ένα καφενείο:

«Αχ κύριε» έλεγε, «δεν είναι που ‘σαι κακός, είναι που χάνεις το φως σου».

Ναι, έχουμε χάσει το φως, τα πρωινά, την άγια αθωότητα εκείνου που συγχωρεί μόνος του τον εαυτό του.»

Αλμπέρ Καμί, Πτώση

Το Νόημα της Ζωής

Οι μεγαλύτερες προσωπικότητες που έζησαν ποτέ, οι κορυφαίες διάνοιες που περπάτησαν σε αυτό το κόσμο. Πνεύματα ανήσυχα, ζωηρά, άνθρωποι που αφιέρωσαν ολόκληρη τη ζωή τους για να βρουν την απάντηση στο πιο καυτό ερώτημα όλων των εποχών.

Ποιο είναι το νόημα της ζωής;

Αναμφίβολα σε κάποια φάση της ζωή μας είτε λιγότερο είτε περισσότερο έχουμε ασχοληθεί με αυτό το ερώτημα. Το υπαρξιακό ζήτημα έχει απασχολήσει φιλόσοφους, επιστήμονες, θεολόγους και κάθε είδους άνθρωπο σε όλες τις περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας.

Υπάρχει άραγε μια απολυτή αλήθεια; Μια κοινή αρχή που η παραδοχή της να ενώνει την ανθρωπότητα κάτω απο τη σκέπη της;

Για να το απαντήσουμε αυτό θα πρέπει να διερωτηθούμε ορισμένα καίρια ερωτήματα.

Υποκειμενικότητα

Τι χρώμα θα είχε άραγε ένας ιδανικός κόσμος; Αν εσύ ήσουν ο ζωγράφος, σε ποιες αποχρώσεις θα δημιουργούσες την πραγματικότητα;

Πιστεύεις ότι το αποτέλεσμα θα άρεσε σε όλους; Ανεξάρτητα απο το χρώμα που θα επέλεγες, πιστεύεις πως όλοι θα είχαν την ίδια άποψη με σένα;

Κι αν όχι, γιατί όχι; Τι είναι αυτό που δημιουργεί τη διαφορά, τι είναι αυτό που κάνει δισεκατομμύρια ανθρώπους να ζουν σε έναν, ουσιαστικά, διαφορετικό κόσμο;

Το υπόβαθρο αυτό ονομάζεται: Υποκειμενικότητα.

Ουσιαστικά προσπαθώντας να βρεις το νόημα της ζωής και να το αποτυπώσεις σαν μια απολυτή αρχή στην οποία “πρέπει να υποταχθούν” όλοι οι άνθρωποι είναι απο μόνο του ένα ουτοπικό εγχείρημα με μια δόση “ρομαντισμού”.

Η υποκειμενικότητα δημιουργεί το ουράνιο τόξο για να επιλέξεις πιο χρώμα προτιμάς περισσότερο.

Κάνει τα βλέμματα των ανθρώπων ξεχωριστά για να έχουν διαφορετικό νόημα στη ζωή σου.

Είναι αυτό που σε βάζει στη θέση του δημιουργού, αυτό που σου δίνει τη δυνατότητα να ορίσεις τη ζωή σου διαφεντεύοντας την.

Όσο αναζητάς έξω το νόημα, τόσο περισσότερο απομακρύνεσαι απο αυτό. Ψάχνοντας το με αντικειμενικά κριτήρια, εγκλωβίζεσαι σε μια αόρατη φυλακή. Γεμίζεις τη ζωή σου με χρώματα και σώματα ξένα.

Με ανούσιες υποσχέσεις, με κάλπικους σωτήρες, με διθυράμβους για το τίποτα.

Κοιτώντας έξω για να βρεις τον δρόμο, αποπροσανατολίζεσαι. Ακούγοντας τις σειρήνες στο ταξίδι σου προς την “Ιθάκη” δεν θα ανταμώσεις την ευτυχία. Επιτρέποντας πρακτικά και θεωρητικά σε άλλους να κουμαντάρουν τη ζωή σου βαδίζεις σε αδιέξοδο και αυτό είναι κάτι που το νιώθεις…

Τα συναισθήματα σου δεν είναι τίποτα περισσότερο απο έναν μηχανισμό καθοδήγησης. Εκεί που τα μάτια δεν μπορούν να δουν και τα αυτιά δεν μπορούν να ακούσουν, τα συναισθήματα είναι ο φάρος που σε οδηγεί, είναι ο σύμμαχος σου, ο οδηγός που σου δείχνει προς τα που να βαδίσεις.

Φυσικά και έχεις το δικαίωμα να τα αγνοήσεις, μα να ξέρεις πως αγνοείς την ευτυχία σου, κι αν εκείνη δεν έρθει ή αργήσει, δεν ευθύνεται η ζωή ούτε η μοίρα, αλλά συγκεκριμένες επιλογές που βασίζονται σε ψευδαισθήσεις, σε ελπίδες που θα γίνουν καυσόξυλα και θα σιγοκαίνε στη φωτιά που κάνει σταχτή τη ζωή σου και το χρόνο σου.

Η Πραγματικότητα

Κι αν υπήρχε ένας νομός απαράβατος που αποτελούσε εξαίρεση αυτός δεν θα ήταν άλλος απο την αγάπη.

Πολλοί ιστορικοί, φιλόσοφοι και κάθε λογής ειδικοί, διαφώνησαν σε πολλά ζητήματα κατά τη διάρκεια της ιστορίας, μα σε αυτό βρισκόντουσαν όλοι σε απόλυτη σύμπνοια: η αγάπη είναι η οδός.

Ο νόμος της αγάπης αφορά την ίδια μας την ουσία. Αν εμείς είμαστε πλασμένοι κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του θεού και ο θεός είναι αγάπη, τότε η ίδια μας η υπόσταση είναι η αγάπη!

Νιώθοντας αγάπη είμαστε ευτυχισμένοι, είμαστε πλήρεις, είμαστε ζωντανοί και παντοδύναμοι. Νιώθοντας αγάπη και εκφράζοντας τη, εκπληρώνουμε το σκοπό μας!

Και πως το γνωρίζουμε αυτό εφόσον δεν υπάρχουν απόλυτοι κανόνες; Απλά παρατήρησε τι κάνεις και ποσό όμορφα νιώθεις, όταν αισθάνεσαι το θετικό κύμα της αγάπης και θα καταλάβεις πως η αγάπη είναι ο κανόνας.

Με γνώμονα τα παραπάνω δεν είμαστε παρά διαφορετικές εκδοχές του ίδιου πράγματος, διαφορετικές όψεις της ίδιας ουσίας.

Είμαστε εδώ για να εκφράσουμε, ο καθένας με τον τρόπο του, τις άπειρες εκφάνσεις της αγάπης, του υπέρτατου συναισθήματος.

Ίσως για αυτό ψάχνοντας προς τα έξω να μη βρεις ποτέ κάτι. Η ουσία είναι μέσα, ξεκινάει εσωτερικά και έχεις την μοναδική ικανότητα να την εκφράσεις με όποιον τρόπο επιθυμείς.

Έχεις τη δυνατότητα με την αγάπη σου και την αλήθεια σου να χτίσεις κόσμους ατελείωτους, τους κόσμους της αληθινής σου ευτυχίας και ευδαιμονίας.

Ίσως αυτό να είναι το νόημα της ζωής, ίσως αυτή να είναι και η μαγεία της.

Τι κρύβεις μέσα σου

Η ανθρώπινη οντότητα, για να βρει το δρόμο που οδηγεί στον Εαυτό της, πρέπει να ανακαλύψει πρώτα τις βασικές λειτουργίες της ίδιας της διάνοιάς της. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να αποφύγει τις συμπληγάδες πέτρες της παραπληροφόρησης, που της κλείνει το δρόμο.

Ο ίδιος ο Εαυτός μας τις περισσότερες φορές είναι παγιδευμένος από τον τρόπο σκέψης της ίδιας της διανόησης μας.

Νομίζω λοιπόν, ότι επειδή κανένας δεν είναι σε θέση να γνωρίζει την ουσία των πραγμάτων, σ’ αυτό το Πεδίο, γι’ αυτό δεν επιτρέπει σε κανένα να επιβάλει την “αλήθεια” του στους άλλους.

Όμως εδώ βρίσκεται το τραγικό λάθος των ανθρώπων, που είναι η προσπάθεια επιβολής της δικής τους θεώρησης των πραγμάτων στους άλλους. Μια τέτοια παγιδευμένη προσωπικότητα, που έχει δημιουργήσει ένα γυάλινο και εύθραυστο κάστρο, για έναν εξωτερικό παρατηρητή. Τρέχει με μεγάλη ταχύτητα μέσα στο “κάστρο” της, χωρίς να μπορεί να συλλάβει άλλες αξίες πέρα από τις δικές της.

Ξαφνικά λοιπόν εκεί που τρέχει σταματά μπροστά σε κάποια που του μιλάει στο μυαλό και του λέει ότι είναι ο Ανώτερός του Εαυτός, και η μοναδική αλήθεια. Δεν προλαβαίνει να αντιληφθεί αυτό που είναι πίσω από αυτό που φαίνεται. Διότι οραματίζεται σύμφωνα με τα όσα εσφαλμένα έχει “χτίσει” μέσα του.

Το μυστικό λοιπόν βρίσκεται στην απουσία έργου, στην εκμηδένιση του έργου, στην ηρεμία της δράσης. Διότι οι Πύλες της ύπαρξης δεν ανοίγουν με υποκειμενικά κριτήρια και παραπλανήσεις.

Η Ανώτερη γνώση που προέρχεται από τις Ανώτερες Νοητικές σφαίρες της ύπαρξής μας, φέρνει σε επαφή την συνείδηση με τον πρωταρχικό λόγο συχνότητα. Με τη συμπαντική ιδιοσυχνότητα.

Όταν δηλαδή η συνείδηση ταυτιστεί με την Παγκόσμια συχνότητα τότε η “μάζα” γίνεται άπειρη. Τότε Γνωρίζει. Αν τώρα είναι αναγκαίο να κοινοποιηθεί κάποιος σημαντικό κομμάτι γνώσης, τότε πρέπει να δίνεται μέσα σε ειδικό “κέλυφος”, για να μην μπορεί να επηρεάσει αρνητικά “αμύητες” συνειδήσεις, αλλά και για να μη “φθαρεί” η ίδια.

Αυτά τα τελευταία μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι έχουν επιτευχθεί.

Αγαπητοί συνταξιδιώτες, δεν δίνεται αυτό που λέγεται “μασημένη τροφή”. Διότι εάν συνέβαινε αυτό, θα αδρανοποιούσε τις δικές σας ιδιαίτερες διαδικασίες σκέψης.

Το μεγαλύτερο λάθος είναι να πιστεύει κανείς πως ο άνθρωπος είναι μόνος του και αβοήθητος σε τούτο τον κόσμο.

Ο άνθρωπος αποτελείται από επτά καταστάσεις συνείδησης. Ο μυημένος ζει πλέον τα τρία ανώτερα επίπεδα συνείδησης, που αντιπροσωπεύουν την “ Εγώ Ειμί Παρουσία”.

Η κυριαρχία των τριών ανώτερων στα τέσσερα κατώτερα επίπεδα είναι το βασικό μέλημα κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου που θα ήθελε η ανθρώπινη υπόστασή του να περιέλθει στον ανώτερο εαυτό της. Στον πνευματικό εαυτό της.

Η προαγωγή του ατόμου στις πνευματικές σφαίρες, είναι κατορθωτή δια μέσου της γνώσεως , όπως αυτή απορρέει από τον ανώτερο εαυτό του. Ανεξάρτητα από τον βαθμό εξέλιξής του, διότι η εξέλιξη είναι άπειρη.

Ας μην ξεχνάμε , ότι ο άνθρωπος είναι ένα μικρό μόριο της Θεότητας και με το καιρό μέλλει να εξελιχθεί σε πλήρη θεϊκή υπόσταση.

Εκείνος λοιπόν που ακολουθεί την μύηση μαθαίνει την αλήθεια που έρχεται από τις ανώτερες σφαίρες , μέσω της εσωτερικής του φωνής, και επαναλαμβάνει “το γνώθι σ’ αυτόν” πετυχαίνοντας να αναγνωρίσει στον εαυτό του τον ίδιο τον θεό του .

Με άλλα λόγια είναι κάτι σαν την “εσωτερική φωνή του Σωκράτη”.

H ανεξαρτησία είναι αρετή

Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πόσα πράγματα μπορείς να κάνεις μόνος σου κι εσύ απλά περιμένεις τους άλλους;

Η κοινωνία μας βασίζεται σε πολλές προκαταλήψεις, στις οποίες πολλές φορές είναι εξαιρετικά περίεργο το να κάνεις οτιδήποτε μόνος σου, να πας για καφέ, μια βόλτα, να πιείς ένα ποτό, να πας μια εκδρομή, να κάνεις οποιαδήποτε δραστηριότητα εσύ επιθυμείς.

Αν και υπάρχουν μερικά δείγματα, αυτή η προκατάληψη καλό θα ήταν σιγά σιγά να εξαγνίζεται.

Μέσα από τα πάντα που εσύ επιθυμείς, όταν συνειδητοποιήσεις πως μπορείς να τα κάνεις μόνος σου απευθείας έχεις ζήσει περισσότερα απ' το να περιμένεις!

Βασική προϋπόθεση είναι να συμφιλιωθείς με τον εαυτό σου από πριν, αλλά και στην πορεία! Να αγαπάς τον χρόνο που περνάς με τον εαυτό σου, να είσαι αυτάρκης, ανεξάρτητος.

Δεν μου μοιάζει περίεργο το γεγονός πως θα πάω μια βόλτα μόνος μου, θέατρο, για περπάτημα, για σερφ, για ορειβασία.

Δεν ξέρει τι χάνει ο άνθρωπος που δεν έχει κάνει τα πάντα και μόνος του. Είναι απ’ τα πιο δυνατά συναισθήματα. Ασφαλώς και η ανθρώπινη συναναστροφή είναι βασική και την επιθυμούμε αλλά δεν χρειάζεται να πληροί βασική προϋπόθεση γι αυτά που θέλουμε να κάνουμε.

Πολύς κόσμος δεν αντέχει δευτερόλεπτο δίχως κάποιον άλλον δίπλα του. Δεν μπορεί να φανταστεί πως είναι να πηγαίνεις κάπου μόνος, ή να ξεκινάς με αυτόν τον όρο.

Δημιουργούμε γερές σχέσεις με τον εαυτό μας, μη ξεχνάμε πως αυτός μας συντροφεύει μια ζωή, τον αγαπάμε, τον φροντίζουμε . Γιατί να χάνουμε χρόνο; Ξεκίνα τώρα και κάνε πράγματα μόνος σου, θα ‘ρθεις σε ευγνωμοσύνη. Θα έχεις ισορροπία, δύναμη, σεβασμό. Βγες απ' τη ζώνη ασφαλείας που πιστεύεις πως σου προσφέρει ο οποιοσδήποτε και νιώσε τη δύναμη της ανεξαρτησίας!

Το πιο δυνατό όπλο για υγιή ζωή είναι αυτή, από εκεί ξεκινούν όλα και πάνω σε αυτή πατάει η πορεία σου.

Ολη η ιστορία της φιλοσοφίας συνιστά υποσελίδες σημειώσεις στους πλατωνικούς διαλόγους

Ο Πλάτωνας γεννήθηκε το 428 π.Χ. σε μια οικογένεια της αθηναϊκής αριστοκρατίας.

Ο πατέρας του Πλάτωνα ήταν συγγενής εξ αγχιστείας με τον Σόλωνα, έναν από τους Επτά Σοφούς της Ελλάδας. Τα μεγαλύτερα αδέρφια του ήταν ο Γλαύκωνας των Αθηνών, φιλόσοφος, η Πωτώνη, μητέρα του Σπευσίππου (μελλοντικός μαθητής του Πλάτωνα) και του Αδειμάντου, που εμφανίζεται σε κάποιους από τους διαλόγους του.
Ήταν ετεροθαλής αδερφός του Αντιφώντα, ενός σπουδαίου ρήτορα. Επιπλέον, δύο από τα μέλη της δικτατορίας των Τριάντα Τυράννων (η κυβέρνηση που επιβλήθηκε μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο στην Αθήνα όπου πριν υπήρχε δημοκρατία) ήταν από την οικογένειά του.
Κατά τον Διογένη Λαέρτιο, ιστορικό της ελληνικής φιλοσοφίας, το πραγματικό όνομα του Πλάτωνα ήταν Αριστοκλής. Το παρατσούκλι τού το έδωσε ο καθηγητής του στη γυμναστική, γιατί Πλάτωνας, στα αρχαία Ελληνικά, σημαίνει “αυτός που έχει φαρδιά πλάτη”.
Από νέος ενδιαφέρθηκε για τη γυμναστική και τη φυσική άσκηση, όπως και για την ποίηση, τη δραματουργία και τη ζωγραφική. Είχε διαβάσει πολλούς κλασικούς συγγραφείς και είχε μια παιδεία ανώτερη απ’ ό,τι η πλειονότητα των συγχρόνων του.
Περίπου είκοσι ετών γνώρισε τον Σωκράτη και μπήκε στον κύκλο των μαθητών του. Πριν είχε γνωρίσει τον Κρατύλο, ο οποίος τον μύησε στη μελέτη της φιλοσοφίας. Ωστόσο, ο Σωκράτης επηρέασε σε τέτοιο βαθμό τον τρόπο σκέψης του, που ο Πλάτωνας αποφάσισε να αφιερώσει τη ζωή του στη φιλοσοφία.
Μετά την καταδίκη του Σωκράτη σε θάνατο, ο Πλάτωνας μετακόμισε στο σπίτι που είχε ο Ευκλείδης1 στη Σικελία μαζί με άλλους οπαδούς του δασκάλου. Από εκεί έκανε κάποια ταξίδια στην Ιταλία, και σίγουρα, επίσης, στην Αίγυπτο και στην Κυρήνη, μέσα σε διάστημα δώδεκα χρόνων.
Στην Ιταλία γνώρισε τους πυθαγόρειους και τους ελεάτες, που έφεραν νέες ιδέες στη σκέψη του. Επίσης, έζησε στη σικελική πόλη Σιρακούσες, που εκείνο τον καιρό την κυβερνούσε ένας τύραννος, ο Διονύσιος. Εξήγησε την άποψή του περί ηδονής και περί αρετής και την πολιτική του ιδεολογία στον κουνιάδο του Διονυσίου, τον Δίωνα, με την πρόθεση να τις εφαρμόσουν στην κυβέρνησή τους, αλλά δεν τις εκτίμησαν και ο Πλάτωνας απογοητεύτηκε.
Όταν γύρισε στην Αθήνα, ίδρυσε την πασίγνωστη Ακαδημία σε έναν ελαιώνα στα περίχωρα της πόλης – η ελιά ήταν ένα από τα σύμβολα της Αθηνάς, της ελληνικής θεάς της σοφίας και των τεχνών. Ήταν πολύ σημαντικός θεσμός, γιατί εκεί διδάσκονταν και καλλιεργούνταν επιστήμες όπως τα μαθηματικά, η ιατρική, η αστρονομία, και φυσικά η φιλοσοφία.
Η πλατωνική Ακαδημία, αρχικά, φιλοξενούσε τον Πλάτωνα και τους μαθητές του. Ο διασημότερος αυτών υπήρξε ο Αριστοτέλης, ο οποίος παρακολούθησε τα μαθήματα του Πλάτωνα ως τον θάνατο αυτού κι έπειτα ίδρυσε το δικό του εκπαιδευτικό κέντρο, το Λύκειο.
Για τα μέλη του θεσμού ήταν τόσο σημαντική η γνώση, που στην πύλη πρόβαλε η εξής επιγραφή: “Εδώ δεν εισέρχεται κανείς αν δεν ξέρει γεωμετρία”.
Συνεπώς, για να φοιτήσει κάποιος εκεί, ήταν απαραίτητο να έχει από πριν κάποιες μαθηματικές και επιστημονικές γνώσεις, που θα συμπληρώνονταν μετά ώστε να μπορεί να συμμετέχει στη φιλοσοφική συζήτηση, που ήταν και η κύρια δραστηριότητα της Ακαδημίας.
Από την ίδρυσή της, παρέμεινε ανενεργή για κάποιες περιόδους, αλλά λειτουργούσε για πολύ καιρό.
Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α’ την έκλεισε οριστικά το 529 μ.Χ., πιστεύοντας ότι τα μη χριστιανικά σχολεία ήταν απειλή για το δόγμα του.
Ο Πλάτων συνέχισε να διδάσκει στην Ακαδημία μέχρι το τέλος της ζωής του, το 447 π.Χ.
Πέθανε στα ογδόντα του περίπου.
Το έργο του παραμένει ζωντανό μέσα στο χρόνο και έχει εμπνεύσει πολλούς άλλους φιλοσόφους, όπως τον Γερμανό Άλφρεντ Ν. Ουάιτχεντ, που είπε ότι “όλη η ιστορία της φιλοσοφίας συνιστά υποσελίδες σημειώσεις στους πλατωνικούς διαλόγους”.

Ο καθένας βλέπει τον εαυτό του σαν κέντρο του κόσμου

Ο εγωισμός, εκ φύσεως, δεν γνωρίζει όρια: ο άνθρωπος έχει μία και μοναδική απόλυτη επιθυμία, να συντηρήσει την ύπαρξή του, ν’ απαλλαγεί από κάθε πόνο, ακόμη κι από την παραμικρή στέρηση – αυτό που θέλει είναι η μεγαλύτερη δυνατή καλοπέραση, η κατοχή όλων των απολαύσεων που μπορεί να φανταστεί και τις οποίες σκαρφίζεται τρόπους να ποικίλλει και ν’ αναπτύσσει χωρίς σταματημό. Κάθε εμπόδιο που υψώνεται ανάμεσα στον εγωισμό του και τις επιθυμίες του του χαλάει τη διάθεση, προκαλεί την οργή του, το μίσος του: είναι ένας εχθρός που πρέπει να συντρίψει. Θα ήθελε όσο γίνεται ν’ απολαύσει τα πάντα, να αποκτήσει τα πάντα. Μην μπορώντας κάτι τέτοιο, τουλάχιστον θα ήθελε να δέσποζε πάνω σε όλα. «Όλα για μένα, τίποτε για τους άλλους» είναι το σύνθημά του. Ο εγωισμός έχει κολοσσιαίες διαστάσεις, το σύμπαν ολόκληρο δεν φτάνει για να τον χωρέσει. Διότι, αν έδινε κανείς στον καθένα τη δυνατότητα επιλογής ανάμεσα στον αφανισμό του σύμπαντος και στην προσωπική του απώλεια, δεν χρειάζεται να πω ποια θα ήταν η απάντησή του. Ο καθένας βλέπει τον εαυτό του σαν το κέντρο του κόσμο, ανάγει το καθετί στον εαυτό του- μέχρι και τις μεγαλύτερες αναστατώσεις των αυτοκρατοριών τις βλέπει πρώτα απ’ όλα από την άποψη του προσωπικού του συμφέροντος, όσο μηδαμινό, όσο μακρινό μπορεί να είναι αυτό. Υπάρχει πιο χτυπητή αντίθεση; Από τη μια μεριά, αυτό το ανώτερο, αποκλειστικό ενδιαφέρον που ο καθένας δείχνει για τον εαυτό του κι από την άλλη, αυτό το αδιάφορο βλέμμα που ρίχνει σε όλους τους άλλους ανθρώπους. Είναι μάλιστα και κωμική αυτή η πεποίθηση τόσων ανθρώπων, οι οποίοι ενεργούν σαν να υπάρχουν πραγματικά μόνο αυτοί και σαν οι όμοιοι τους να είναι απλώς μάταιες σκιές, καθαρά φαντάσματα.

Το κράτος, αυτό το αριστούργημα του ευφυούς και υστερόβουλου εγωισμού, αυτό το άθροισμα όλων των ατομικών εγωισμών, έχει εναποθέσει τα δικαιώματα του καθενός στα χέρια μιας δύναμης απείρως ανώτερης από τη δύναμη του ατόμου, η οποία και εξαναγκάζει το τελευταίο αυτό να σέβεται τα δικαιώματα των άλλων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο εξουδετερώθηκε ο υπέρμετρος εγωισμός σχεδόν όλων, η κακία πολλών και η αγριότητα ορισμένων: ο καταναγκασμός τους κρατάει δέσμιους, αλλά από την κατάσταση αυτή προκύπτει μια απατηλή φαινομενικότητα. Ευθύς ως η προστατευτική δύναμη του κράτους παραλύσει ή πάψει να υπάρχει, όπως συμβαίνει συχνά, βλέπει κανείς να κάνουν θριαμβευτικά την επανεμφάνισή τους οι πιο άπληστες ορέξεις, η πιο άθλια φιλαργυρία, η πιο συγκεκαλυμμένη δολιότητα, η κακία, η κακοπιστία των ανθρώπων και τότε οπισθοχωρούμε, βάζουμε τις φωνές, σαν να πέφτουμε πάνω σε ένα τέρας ακόμα άγνωστο ωστόσο, χωρίς τον εξαναγκασμό των νόμων, χωρίς την ανάγκη που έχει κανείς να τον τιμούν και να τον υπολογίζουν οι άλλοι, όλα αυτά τα πάθη θα θριάμβευαν κάθε μέρα. Θα πρέπει να διαβάσει κανείς τα πρακτικά των μεγάλων δικών, την ιστορία των περιόδων αναρχίας για να δει τι υπάρχει στο βάθος του ανθρώπου, τι αξίζει η ηθική του! Τα χιλιάδες άτομα που βρίσκονται εδώ μπροστά στα μάτια μας, υποχρεωμένα αμοιβαίως να σέβονται την ειρήνη, κατά βάθος είναι τίγρεις και λύκοι, που ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό φίμωτρο τους εμποδίζει να δαγκώσουν. Φανταστείτε ότι καταργείται η δημόσια εξουσία, ότι βγαίνει το φίμωτρο: θα κάνατε πίσω από τρόμο μπροστά στο θέαμα που θα προσφερόταν στα μάτια σας, θέαμα που ο καθένας εύκολα μπορεί να φανταστεί· δεν είναι αλήθεια άραγε ότι, σε μια τέτοια περίπτωση, θα ομολογούσατε πόσο λίγη σημασία αποδίδετε στη θρησκεία, στη συνείδηση, στην έμφυτη ηθική, όποια κι αν είναι η θεμελίωσή τους; Σ’ αυτή την περίπτωση, ωστόσο, απέναντι σε εγωιστικά αισθήματα αντίθετα προς κάθε ηθικό κανόνα, αχαλίνωτα, θα βλέπατε επίσης να αποκαλύπτεται το πραγματικό ηθικό ένστικτο μέσα στον άνθρωπο.

Συγχωρήστε τους. Όχι γιατί το αξίζουν, αλλά για το δικό σας καλό

Το άτομο που σας πρόδωσε και έφυγε, το άτομο που σας καταλήστεψε κι εξαφανίστηκε, το άτομο που σας φέρθηκε ύπουλα και αδιαφόρησε – συγχωρήστε το. Όχι επειδή του αξίζει, αλλά για το δικό σας καλό – αποκλειστικά και μόνο. Δεν του αξίζει· αλλά είστε άνθρωποι.

Συγχωρήστε.
Για να ελευθερωθείτε. Για να γίνετε χαρούμενοι.

Δεν είναι εύκολο, και σίγουρα μοιάζει άδικο. Μπορεί ξαφνικά να νιώσετε πολύ μεγάλο θυμό. Μπορεί να κυλήσουν δάκρυα στο πρόσωπό σας. Επιτρέψτε στα συναισθήματά σας να αναδυθούν κι αφήστε τα να εκδηλωθούν. Αποδεχτείτε τα ευγενικά και εγκάρδια.

Όταν τα δάκρυα στερέψουν, κάντε στον εαυτό σας μια ερώτηση με ήρεμο τρόπο: «Θέλω στ’ αλήθεια να κουβαλώ την πίκρα αυτή μες στην καρδιά μου; Θέλω να ζω για πάντα σαν θύμα;».

Όταν βρείτε τη δύναμη, πάρτε την απόφαση. Η καρδιά δεν υπακούει στις βουλές του νου, όμως εσείς πάρτε την απόφαση να συγχωρήσετε και να ελευθερώσετε τον εαυτό σας από τη συναισθηματική σκλαβιά.

Έπειτα παρατηρήστε ξανά τα συναισθήματα του θυμού και της πίκρας. Αφήστε τα να εκφραστούν πιο ελεύθερα. Πώς εκδηλώνονται μέσα στο σώμα σας; Γίνονται μήπως μυϊκά πιασίματα, ξαφνικές ταχυκαρδίες ή κοκκινίλες στο δέρμα; Ή μήπως δύσπνοια και βάρος στο στήθος;

Αφήστε τα συναισθήματα να βγουν στην επιφάνεια κι έπειτα να καταλαγιάσουν. Συνοδέψτε τα μέσα στο σώμα σας.

Όταν ηρεμήσετε, κοιτάξτε λίγο βαθύτερα και δείτε τι βρίσκεται εκεί. Μήπως υπάρχουν κι άλλα συναισθήματα κρυμμένα πίσω από τον θυμό και την πίκρα;

Μήπως υπάρχει φόβος, ντροπή και θλίψη; Μοναξιά και ανασφάλεια; Αντί να πνίγεστε σε αυτά, παρατηρήστε τα.

Όσο η καρδιά σας ανοίγει και μαλακώνει, στρέψτε την προσοχή σας στο άτομο που ενήργησε εναντίον σας. Μπορείτε να δείτε πίσω από τη μάσκα του και να νιώσετε τι είναι κρυμμένο πίσω από τόση βία και εχθρότητα;

Μπορείτε να νιώσετε τον φόβο, την ανασφάλεια και την ανικανότητα, τη μοναξιά και τη ντροπή που υπάρχουν κάτω από την επιφάνεια; Αντί να παραδοθείτε σε όλα αυτά, παρατηρήστε τα με συμπόνια.

Μέσα μας υπάρχει το απόκρημνο βουνό του φόβου και το βαθύ ποτάμι της θλίψης. Υπάρχει και ο συμπονετικός παρατηρητής που παρακολουθεί τις κινήσεις στο εσωτερικό τοπίο. Μακάρι να βρείτε τον εσωτερικό σας παρατηρητή, αυτή την πηγή ελευθερίας και ίασης.

Ένας δάσκαλος βουδισμού μού είπε κάποτε ότι υπάρχουν δύο ειδών παιδιά στον κόσμο:
εκείνα που ανταποδίδουν την ευγένεια στους γονείς τους κι εκείνα που γεννιούνται μονάχα για να αποκτήσουν όσα έχουν οι γονείς τους.

Ρωτήστε τον εαυτό σας: Τι είδους γιος ή κόρη είμαι;

Άραγε, η μοναξιά που λέτε ότι νιώθετε οφείλεται στο ότι είστε πραγματικά μόνοι;

Και το πιο μικρό χορταράκι έχει τον φύλακα άγγελό του. Οι άγγελοι ψιθυρίζουν σε κάθε χορταράκι: “Μεγάλωσε! Μεγάλωσε!”

Αφού και το πιο μικρό χορταράκι έχει έναν άγγελο, θα πρέπει να έχει έναν και ο καθένας από εμάς.
Όταν λοιπόν νιώσετε μοναξιά, φέρτε στο μυαλό σας αυτόν τον άγγελο που βρίσκεται πάνω στον ώμο σας και νιώστε ευγνωμοσύνη που σας φυλάει.

Το ψυχολογικό υπόβαθρο της αχάριστης συμπεριφοράς

Γιατί μερικοί άνθρωποι είναι από τη φύση τους λιγότερο ευγνώμονες ή ικανοποιούνται λιγότερο από κάποιους άλλους; Η απάντηση έγκειται στις ρίζες της αχαριστίας και στον τρόπο με τον οποίο μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ικανότητα ενός ατόμου να αναζητά και να χαίρεται τα καλά πράγματα που συμβαίνουν στη ζωή του.

Όλοι έχουμε ακούσει τις σοφές λαϊκές φράσεις, όπως του χαρίζανε γάιδαρο και τον κοίταζε στα δόντια ή μην δαγκώνεις το χέρι που σε ταΐζει. Ομοίως, όλοι προβληματιζόμαστε αναλογίζοντας τα καλά πράγματα που συμβαίνουν στη ζωή μας και αναζητώντας τη θετική πλευρά τους.

Για κάποιους από εμάς, αυτό είναι δύσκολο να γίνει εξαιτίας της αδυναμίας μας να έχουμε επίγνωση οποιασδήποτε καλοσύνης λαμβάνουμε, καθώς βασανιζόμαστε από αυτές που αποκαλώ «τρεις αιτίες της αχαριστίας:» Ο φθόνος, η πεποίθηση ανωτερότητας και η προσδοκία.

1. Φθόνος

Οι άνθρωποι που υποφέρουν από φθόνο περνούν τη ζωή τους με οδυνηρό τρόπο παθαίνοντας εμμονή με τα προνόμια που απολαμβάνουν οι άλλοι. Η έντονη επιθυμία τους να βιώσουν τα ίδια προνόμια, τούς προκαλεί έντονη δυσαρέσκεια, που συχνά οδηγεί σε θυμό και δυστυχία. Η ζήλεια μπορεί να εμποδίσει τη χαρά και την ικανοποίηση σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Συγκρίνοντας αυτά που έχουμε εμείς με αυτά που έχουν οι άλλοι, μειώνουμε την ικανότητά μας να εκτιμούμε τα καλά πράγματα στη ζωή μας.

2. Πεποίθηση ανωτερότητας

Οι άνθρωποι που πιστεύουν αδικαιολόγητα ότι αξίζουν ορισμένα προνόμια, οφέλη ή παροχές, τείνουν να βιώνουν τη ζωή μέσα από μια σειρά απαιτήσεων και αγωνίζονται να εξισορροπήσουν το δούναι με το λαβείν. Εκτιμούν τις σχέσεις με βάση το τι μπορούν να τους δώσουν οι άλλοι και είναι δυσαρεστημένοι όταν δεν παίρνουν αυτό που θεωρούν ότι αξίζουν.

Για παράδειγμα κάποιοι έφηβοι που ζητούν να αποζημιωθούν ή να ανταμειφθούν για καθήκοντα που πρέπει να κάνουν, φοιτητές που αισθάνονται ότι αξίζουν να πάρουν «άριστα» επειδή πληρώνουν για την εκπαίδευσή τους αλλά δεν έχουν δουλέψει αρκετά για το βαθμό τους, και τα περιστασιακά θύματα που χρησιμοποιούν τη δυστυχία τους ως δικαιολογία για να λάβουν πρόσθετα οφέλη ή για να ευνοηθούν. Η πεποίθηση ανωτερότητας συχνά οδηγεί σε απογοήτευση και δυσαρέσκεια.

3. Προσδοκία

Ορισμένες προσδοκίες είναι φυσιολογικές. Για παράδειγμα, ο προϊστάμενός μου περιμένει να παρουσιάζομαι στη δουλειά κάθε μέρα και εγώ περιμένω μία πληρωμή στο τέλος κάθε μήνα ως αντάλλαγμα. Αν δεν πάω στη δουλειά, αναμένω ότι δεν θα πληρωθώ.

Δυστυχώς, η αχαριστία είναι το αποτέλεσμα αδικαιολόγητων ή ακατάλληλων προσδοκιών, όπως η προσδοκία να διαβάζουν οι άλλοι το μυαλό μας, περιμένοντας οι άλλοι να εγκαταλείψουν τα πάντα για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες μας πριν από τις δικές τους και περιμένοντας τους άλλους να μας δίνουν συνεχώς όταν εμείς δεν προσφέρουμε τίποτα ως αντάλλαγμα.

Όταν προσδοκίες όπως αυτές δεν εκπληρώνονται, η δυσαρέσκεια και ο θυμός βγαίνουν στην επιφάνεια και παρεμποδίζουν την ικανότητά μας να απολαμβάνουμε και να μην θεωρούμε δεδομένα τα καλά πράγματα που συμβαίνουν στη ζωή μας.

Ο φθόνος, η πεποίθηση ανωτερότητας και η υπερβολική προσδοκία είναι επικίνδυνες συμπεριφορές και συνήθως οδηγούν σε ανθυγιεινά επίπεδα θυμού, δυσαρέσκειας, απογοήτευσης, δυστυχίας και κατάθλιψης. Συναισθήματα όπως αυτά καθιστούν εξαιρετικά δύσκολη την αντιμετώπιση των καταστάσεων όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως θα θέλαμε και μας κάνουν να συμπεριφερόμαστε αναποτελεσματικά όταν προσπαθούμε να κινηθούμε προς την αλλαγή, την υπερπήδηση των αποτυχιών ή την κάλυψη των αναγκών των άλλων.

Τα καλά νέα είναι ότι αυτά τα τρία βασικά αίτια της αχαριστίας μπορούν να ξεπεραστούν. Με μια στοχευμένη καθημερινή προσπάθεια αναζήτησης και απόλαυσης της θετικής πλευράς σε όλες τις καταστάσεις, η αχαριστία μπορεί να αντικατασταθεί από την ευγνωμοσύνη και ένα βαθύτερο νόημα γνήσιας εκτίμησης για όλα αυτά που η ζωή έχει να μας προσφέρει.

Επιλογές και Χαρακτήρας

Οι επιλογές που κάνουμε καθορίζουν την αληθινή φύση του χαρακτήρα μας.

Κάθε έθνος έχει μια ιστορία και μια εποχή που ορίζει το έθνος ως μεγάλο, όταν οι άνθρωποι αυτού του έθνους σκέφτονται μια στιγμή δόξας, είναι ο τρόπος με τον οποίο θεωρούν τον εαυτό τους ως μέλος αυτού του έθνους. Για την Αγγλία, η εθνική δόξα ήταν την εποχή της Αυτοκρατορίας… Βασίλισσες Ελισάβετ και Βικτώρια, Φράνσις Ντρέικ, Ινδία, Ρατζ… για την Γαλλία, είναι ο Ναπολέοντας και όταν οι Άραβες σκέφτονται την εποχή της δόξας τους, είναι ο τρόπος ζωής των Βεδουίνων και η άνοδος του Ισλάμ που διαμορφώνει την εικόνα του εαυτού τους. Για τους Έλληνες είναι η Αρχαία Κλασσική εποχή (Ηράκλειτος, Αναξαγόρας, Θεμιστοκλής, Λεωνίδας, Ηρακλής, Θησέας κ.ά.) αλλά και η νεώτερη επανίδρυση του κράτους τους (έστω και λειψού).

Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, η κυρίαρχη εθνική εικόνα διαμορφώθηκε κατά την διάρκεια της εξάπλωσης προς τα δυτικά. όταν οι ξένοι σκέφτονται αυτή την χώρα, σκέφτονται τους καουμπόηδες και τους Ινδιάνους και οι περισσότεροι σήμερα, που μεγάλωσαν κατά την διάρκεια των δεκαετιών του 1950 και του 1960 θυμούνται τα καουμπόικα… Wyatt Earp, Daniel Boone, Gunsmoke, Dodge City… αυτή την εικόνα του γενναίου εποίκου, ο ευγενής Μάρσαλ, ο άγριος, ευγενής άγριος Ινδιάνος πολεμιστής ήταν ένα σημαντικό μέρος της ψυχής του έθνους των ΗΠΑ για σχεδόν εκατό χρόνια. Παιδιά στις αρχές του 20ου αιώνα έτρεχαν κρυφά πίσω από τον αχυρώνα για να διαβάσουν τα τελευταία μυθιστορήματα για τον Μπάφαλο Μπιλ και την Κάλαμιτι Τζέιν.

Η μοναδική πτυχή του αμερικανικού μύθου είναι η έμφαση που δίνει στην καλοσύνη. Η Βρετανική αυτοκρατορία είχε την κατασκότεινή της πλευρά, ο Ναπολέων ήταν χασάπης και η εικόνα των Αράβων Βεδουίνων είναι εικόνα ψέματος κι εξαπάτησης, αλλά η εικόνα του αμερικανικού καουμπόη βασίστηκε στην ειλικρίνεια, την εμπιστοσύνη, την ανεξαρτησία και την ελευθερία. Οι Αμερικανοί έβλεπαν πάντα τον εαυτό τους ως καλούς ανθρώπους, περισσότερο από τους περισσότερους άλλους πολιτισμούς. Στην πραγματικότητα, οι Αμερικανοί έχουν συχνά υβριστεί από τους πιο «σοφιστικέ» Ευρωπαίους για την αφέλειά τους, για τους Αμερικανούς είναι η δύναμή τους, για την Ευρώπη είναι η αδυναμία τους.

Ένα από τα πιο δημοφιλή αμερικανικά τηλεοπτικά σόου στην δεκαετία του 1950 ήταν το «Father Knows Best», με πρωταγωνιστές τους Robert Young, Jane Wyman, Elinor Donahue, Billy Gray και Lauren Chapin. Αυτή ήταν μια παράσταση για μια εξιδανικευμένη αμερικανική οικογένεια του 1950. Ο πατέρας ήταν παντογνώστης, η μητέρα ήταν η τέλεια οικονόμος και τα παιδιά, ενώ μερικές φορές ήταν άτακτα, προσπαθούσαν να είναι καλά. Αυτή η τηλεοπτική εκπομπή ήταν απόρροια αυτής της «καλής» αυτοεικόνας που οι Αμερικανοί πίστευαν ότι αντικατόπτριζε πραγματικά την κοινωνία τους. Καθόρισε την ιδανική οικογένεια για εκατομμύρια Αμερικανούς της εποχής, διαμορφώνοντας ένα ιδανικό για το οποίο προσπάθησε ένα μεγάλο μέρος της Αμερικής.

Φυσικά, υπήρχαν προβλήματα με αυτή την εικόνα. Αν εμφανίζονταν μαύροι ή ινδιάνοι σε αυτή την παράσταση, ήταν αμόρφωτοι και ανόητοι. Κάποιος έβλεπε σπάνια, έως ποτέ, μια γυναίκα επαγγελματία και κάποιος σπάνια, αν ποτέ, έβλεπε κάποιον φτωχό, πεινασμένο ή άπορο… αυτό ήταν το σημαντικό παράπονο που έγινε για την παράσταση και, εξ ορισμού, η εικόνα των Ηνωμένων Πολιτειών ως ‘Η δεκαετία του 1950’ τελείωσε και τα παιδιά που είχαν μεγαλώσει κάτω από την ομπρέλα του «Father Knows Best» έγιναν έφηβοι και μετά φοιτητές, κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1960. Αυτά τα παιδιά άρχισαν να βλέπουν διαφορετικές Ηνωμένες Πολιτείες από αυτές που παρουσίαζε ο Ρόμπερτ Γιανγκ και η απογοήτευσή τους ξέσπασε σε μια τεράστια έκκληση για αλλαγές στην αμερικανική κοινωνία, για να ευθυγραμμιστεί ολόκληρη αυτή η κοινωνία, όχι μόνο η λευκή μεσαία τάξη της Αμερικής, με το ιδανικό που αντιπροσωπεύεται από εκείνη την τηλεοπτική εκπομπή.

Λοιπόν… χρόνια μετά, και καταφέρανε, πράγματι, να καταστρέψουνε αυτήν την εικόνα που δημιουργήθηκε από το «Father Knows Best». Δεν τους διδάσκουν πλέον, στις πανεπιστημιουπόλεις των χρυσοπληρωμένων κολεγίων, για την (έστω και υποτιθέμενη) καλοσύνη του αμερικανικού λαού… στην πραγματικότητα, οι καθηγητές τους, τα ίδια παιδιά της δεκαετίας του 1960 που απογοητεύτηκαν από την αγενή αφύπνιση τους στον πραγματικό κόσμο, διδάσκουν τώρα στις νέες γενιές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι, πράγματι, κακές. Λογικό αφού όλοι οι καθηγητές των Αμερικάνικων Πανεπιστημίων (και όχι μόνον των Αμερικάνικων) υπάγονται και υπακούουν στην μιαρή “Σχολή της Φρανκφούρτης”. Το ποσοστό διαζυγίων είναι υψηλό και αυξάνεται, τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα παραδοσιακό και φυσιολογικό διγονικό νοικοκυριό αποτελούν στην πραγματικότητα ένα μικρό ποσοστό όλων των παιδιών που μεγαλώνουν σε αυτή την χώρα και εξετάζουν το ενδεχόμενο να διευρύνουν τον ορισμό του γάμου ώστε να συμπεριλάβει ομοφυλόφιλους και άλλες «εναλλακτικές» παραφύση μορφές σχέσεων.

Ήταν ποτέ οι Ηνωμένες Πολιτείες τόσο καλές όσο απεικονίζονται στο «Ο πατέρας ξέρει καλύτερα;» Φυσικά και όχι. Η συχνότητα της συζυγικής κακοποίησης, της παιδικής κακοποίησης και της παιδικής αδιαφορίας ήταν -και είναι- τόσο υψηλή εκείνη την εποχή όσο και τώρα. Τώρα ξέρουμε περισσότερα γι’ αυτό. Τότε κανείς δεν τολμούσε να μιλήσει γι’ αυτό.

Είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες τόσο κακές όσο απεικονίζονται σε πολλές Πανεπιστημιουπόλεις σήμερα; Φυσικά και όχι. Ως έθνος που αποτελείται από θνητά ανθρώπινα όντα, έχουν κάνει πολλά και πολύ άσχημα πράγματα. Κράτησαν και κρατούν ακόμη (παρά την προπαγάνδα προς το αντίθετο) Αφρικανούς σκλάβους, κάνουν συστηματική γενοκτονία κατά των Ινδιάνων της Αμερικής, η μεταχείρισή τους προς άλλες εθνοτικές ομάδες είναι άθλια και αρνούνται στις γυναίκες την αυτοδιάθεση τους και στα παιδιά περικόπτουν το πλήρες δυναμικό τους. Στο πλαίσιο του 16ου -19ουαιώνα, το ιστορικό σε όλα τα παραπάνω ήταν ελάχιστα διαφορετικό από το ιστορικό άλλων “πολιτισμένων” εθνών, ούτε χειρότερο, ούτε καλύτερο… η διαφορά είναι ότι οι Αμερικανοί ούτε έμαθαν ούτε προσπάθησαν να επανορθώσουν. Υπάρχουν πολλά έθνη με ανώτερο ιστορικό στην δημόσια υπηρεσία, τον εθελοντισμό και την βοήθεια. Υπάρχουν έθνη που έδωσαν Φως στην ανθρωπότητα και υπάρχουν έθνη που έδωσαν σκοτάδι. Η Αμερική, η Αγγλία, η Γερμανία η Ιαπωνία, η Ρωσία, η Κίνα κ.ά. έδωσαν σκοτάδι, πόνο, σφαγές…

Θα ήταν ευχής έργο να σταματήσουν τα σκοτεινά έθνη ν’ αυτοκτονούν. Αλλά δεν μπορούν ακόμη κι αν το θελήσουν και το επιβάλλουν στους λαούς τους. Δεν διαθέτουν το απαιτούμενο DNA γι αυτό.

Είναι τόσο μεγάλη η Ύβρι που έχουν διαπράξει που πλέον η Νέμεσι είναι μονόδρομος γι’ αυτούς.

Όχι μόνο δεν είναι καλοί άνθρωποι, αλλά, επίσης, συμπεριφέρονται σαν να είναι το πρότυπο του πώς πρέπει να λειτουργεί μια σύγχρονη δημοκρατία, χωρίς όμως οι ίδιοι να σκέφτονται και να ενεργούν σαν παράδειγμα. Ο κόσμος δεν εξαρτάται από αυτούς για πολλά πράγματα, ακόμη κι αυτοί που τους θαυμάζουν (Όμοιος ομοίω αεί πελάζει) δεν μπορούν να τους ακολουθήσουν στην κατρακύλα τους.

Τα εξοπλιστικά προγράμματα και οι κινήσεις εξαπάτησης, πολέμου, λογοκρισίας, η “Νέα Επανεκκίνηση” και οι σαπουνόπερες πανδημίας… δεν είναι η απάντηση. Τα όντα αυτά πρέπει να κοιτάξουν πρώτα βαθιά μέσα τους και κατόπιν στο περιβάλλον τους, να μελετήσουν την ιστορία τους παλαιότερη και νεώτερη, να αποδεχτούν τα εγκλήματά τους, να κάνουν απολογισμό του συστήματος πεποιθήσεών τους και να δεχτούν την ασημαντότητα τους ως προς τα υπόλοιπα έθνη του πλανήτη. Να συμπορευτούν μαζί τους αντί να τους επιβάλλονται και να τα καταστρέφουν. Μην αρχίσω να κάνω αναφορές της σκοτεινιάς τους, γιατί δεν με φτάνει ολόκληρη η μέρα για ν’ αναφέρω τα αίσχη και την Ύβρη τους.

Οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν να «κάνουν το σωστό», να είναι καλοί. Πρέπει να μάθουν να είναι καλοί.

Υπάρχουν συστήματα που (πολύ βολικά για το ταμείο τους) λένε πως οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως καλοί. Αυτό είναι μιμίδι, μια προπαγάνδα για να κρύψουν την βιαιότητα και την κακία τους. Όχι, οι άνθρωποι αυτού του είδους είναι εκ φύσεως κακοί και πρέπει, επιβάλεται (για το μέλλον της ανθρωπότητας) να προσπαθήσουν να είναι καλοί. Με κάθε κόστος, με κάθε τίμημα.

Εάν το ένστικτό σου σου λέει ότι αυτό που κάνεις ή λες είναι λάθος, τότε μην το κάνεις, μην το πεις. Μην οδηγείς το αυτοκίνητό σου πολύ γρήγορα, ούτε μεθυσμένος, μην είσαι κακός με άλλους ανθρώπους, μην υπακούς, μην πιστεύεις, μην υποτάσσεσαι στην ασχήμια και την κακία τους… κάνε ό,τι καλύτερο μπορείς για να γίνεις πρότυπο για για το πώς ένας καλός άνθρωπος πρέπει να ζει την ζωή του… δώσε το παράδειγμα, όχι επειδή θέλεις να πας στον παράδεισο ή να διαφυλάξεις το κάρμα σου… κι άλλες τέτοιες μπούρδες, ή να θέλεις να ευχαριστήσεις τους άλλους, αλλά να είσαι καλός επειδή το να είσαι καλός είναι το σωστό. Σε κάνει να νιώθεις καλύτερα, και κάνει τους άλλους καλούς ανθρώπους να νιώθουν καλύτερα.

Κοίτα τον εαυτό σου στον καθρέπτη χωρίς να ντρέπεσαι.

Να είσαι καλός άνθρωπος. Αν όλοι επιδιώκαμε αυτό μόνο, το να είμαστε καλοί άνθρωποι, το έθνος μας θα ήταν το καλύτερο μέρος για να ζει ένας καλός άνθρωπος.

Ξέρω είναι δύσκολο να είσαι καλός όταν γύρω σου υπάρχουν τόσοι κακοί. Αλλά πως αλλιώς θα είχε αξία το παιχνίδι;

Αν όλοι οι άνθρωποι ήταν καλοί, η ανθρωπότητα θα ήταν εντελώς διαφορετική. Και όχι, δεν είναι, ούτε θα γίνει ποτέ.

Αυτό όμως δεν εμποδίζει εσένα κι εμένα να είμαστε καλοί άνθρωποι.

Η φιλία κατά τον Αριστοτέλη: Τρία τα είδη της, μόνο το ένα αξίζει πραγματικά

Σε ηλικία 17 ετών, ο Αριστοτέλης γράφτηκε στην Ακαδημία του Πλάτωνα, στην οποία θα έμενε για 20 χρόνια. Ο νεαρός Αριστοτέλης θα γινόταν ο καλύτερος μαθητής της Ακαδημίας που ιδρύθηκε από τον άνθρωπο που έμεινε στην ιστορία ως ο πατέρας της φιλοσοφίας. Είχε, βλέπετε, την τάση να κάνει πολλές ερωτήσεις και να απαντά σε ακόμα περισσότερες.

Η ακριβής χρονολογία της αναχώρησής του από την Ακαδημία είναι αμφιλεγόμενη, αλλά εικάζεται πως έφυγε λίγο μετά τον θάνατο του Πλάτωνα, καθώς δεν του άρεσε η νέα τάξη των πραγμάτων στη σχολή, μετά τη «φυγή» του δασκάλου του. Ωστόσο, στα χρόνια που ακολούθησαν, θα διαφωνούσε με πολλές από τις βασικές ιδέες του.

Δεν μπορούμε να ξέρουμε πόσα ακριβώς έγραψε ο Αριστοτέλης, αλλά ακόμα και από αυτό το μέρος της δουλειάς του που έχει διασωθεί μέχρι σήμερα, είναι ασφαλές να συμπεράνουμε πως το εύρος των θεμάτων που ασχολήθηκε, είναι πραγματικά εντυπωσιακό. Όλα τα πεδία, επιστημονικά και μη, από την αστρονομία και τη φυσική, μέχρι την ηθική και τα οικονομικά, έχουν επηρεαστεί από τον Αριστοτέλη. Για παραπάνω από 2.000 χρόνια μετά τον θάνατό του, έχει κατορθώσει να παραμείνει ένας από τους πιο γνωστούς στοχαστές της ιστορίας.

Ενώ, λοιπόν, η επιρροή του είναι φανερή σε πολλά θέματα της σημερινής εποχής, κάποιες από τις πιο εύστοχες παρατηρήσεις του σχετίζονται με τη φιλία. Έβλεπε τη φιλία ως μία από τις πραγματικές χαρές της ζωής και θεωρούσε πως για να ζήσει κάποιος μια ευτυχισμένη ζωή, χρειάζεται μια πραγματική φιλία. Με δικά του λόγια:

«Η φιλία είναι ένα είδος αρετής ή τουλάχιστον συνυφασμένη με την αρετή. Εκτός όμως απ΄ αυτό, η φιλία είναι και πράγμα πάρα πολύ αναγκαίο στη ζωή του ανθρώπου, γιατί κανείς δεν θα προτιμούσε να ζει χωρίς φίλους, έστω κι αν έχει στην κατοχή του όλα τα άλλα αγαθά. Γι΄ αυτό ακόμα και οι πλούσιοι και εκείνοι που κατέχουν αξιώματα και πολιτική εξουσία, πιστεύουν ότι η παρουσία φίλων είναι πολύ μεγάλη ανάγκη. Εξάλλου οι άνθρωποι στη φτώχεια και στις άλλες δυστυχίες τους, πιστεύουν ότι το μόνο καταφύγιο είναι οι φίλοι. Επιπλέον, οι φίλοι συνδράμουν τους νέους, ώστε να τους αποτρέψουν από τα λάθη, και, προκειμένου, για τους μεγάλους στην ηλικία, τους φροντίζουν και αναπληρώνουν τις δυνάμεις που τους λείπουν. Δύο πηγαίνουν μαζί, διότι και οι δυο είναι πιο ικανοί να κατανοήσουν από κοινού και να ενεργήσουν».

Οι συμπτωματικές φιλίες

Ο Αριστοτέλης υπογράμμισε δύο συνηθισμένα είδη φιλίας που βασίζονται περισσότερο στη σύμπτωση, παρά στην πρόθεση.

1) Φιλία ωφελιμότητας

Η πρώτη είναι η φιλία που βασίζεται στην ωφελιμότητα. Σε αυτό το είδος φιλίας, τα δύο μέρη δεν τρέφουν αληθινά φιλικά συναισθήματα, αλλά διατηρούν τη σχέση τους γιατί αποκομίζουν οφέλη.

Αυτή η φιλία, δεν είναι μόνιμη. Όταν τελειώνουν τα οφέλη, συνήθως τελειώνει και η φιλία. Ο Αριστοτέλης παρατήρησε πως αυτή η σχέση είναι πιο συνηθισμένα ανάμεσα σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

Ένα σωστό παράδειγμα τέτοιας φιλίας, είναι οι σχέσεις που φτιάχνουμε με συνάδελφους στη δουλειά. Μπορεί όντως να περνάμε καλά μαζί, αλλά μόλις η κατάσταση αλλάξει, συνήθως αλλάζει και η φύση της σχέσης μας.

2) Φιλία απόλαυσης

Αντίστοιχα, το δεύτερο είδος συμπτωματικής φιλίας βασίζεται στην απόλαυση. Αυτό, όμως, είναι πιο συνηθισμένο σε νεαρούς ανθρώπους. Είναι το είδος φιλίας που παρατηρείται ανάμεσα σε συμμαθητές, συμφοιτητές και άτομα που ανήκουν στην ίδια αθλητική ομάδα.

Η πηγή της φιλίας είναι πιο συναισθηματική, αλλά ταυτόχρονα, είναι το είδος της φιλίας που συνήθως κρατάει λιγότερο. Μόλις τα ενδιαφέροντα των φίλων πάψουν να είναι κοινά, σταματάει και η απόλαυση και κατά επέκταση, η φιλία. Συνήθως, αυτό συμβαίνει, επειδή μεγαλώνουμε, ωριμάζουμε και αλλάζουμε.

Οι περισσότερες φιλίες, ανήκουν σε αυτές τις δύο κατηγορίες και ενώ ο Αριστοτέλης ποτέ δεν τις χαρακτήρισε με αρνητικό τρόπο, πίστευε πως το μικρό βάθος τους περιόριζε την ποιότητά τους.

Είναι καλό, για την ακρίβεια, είναι απαραίτητο, να έχουμε συμπτωματικές φιλίες, αλλά μπορούμε να τα πάμε ακόμα καλύτερα.

Η φιλία της αρετής και του αγαθού

Η τελευταία μορφή φιλίας που κατέγραψε ο Αριστοτέλης είναι η καλύτερη από όλες. Αντί να βασίζεται στο συμφέρον ή στην απόλαυση, το τρίτο είδος φιλίας βασίζεται στην κοινή εκτίμηση των αρετών και των ιδανικών, ανάμεσα στα δύο μέρη. Είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι και οι αξίες, τις οποίες αντιπροσωπεύουν που αποτελούν το κίνητρο διατήρησης των φιλικών δεσμών.

Συνήθως, αυτή η φιλία κρατάει μέχρι τέλους, αλλά για τη δημιουργία της απαιτείται η ύπαρξη ενός βασικού επίπεδου καλοσύνης στο καθένα από τα δύο άτομα. Σαν να μην έφτανε αυτό, απαιτούν χρόνο και εμπιστοσύνη για να σφυρηλατηθούν σωστά.

Οι άνθρωποι που δεν έχουν ενσυναίσθηση και δεν νοιάζονται για τον συνάνθρωπό τους συχνά αποτυγχάνουν να αναπτύξουν τέτοιες σχέσεις και καταλήγουν στα πρώτα δύο είδη φιλιών. Ο κάθε άνθρωπος έχει περισσότερες πιθανότητες να πετύχει αυτό το επίπεδο φιλίας με κάποιον που ξέρει πολύ καλά, τον έχει δει στη χειρότερη φάση της ζωής του και έπειτα τον είδε να την ξεπερνάει. Το ίδιο πράγμα ισχύει και για φίλους που αντιμετώπισαν και ξεπέρασαν μαζί τις ίδιες δυσκολίες.

Πέρα από το βάθος και την οικειότητα που προκύπτει σε αυτές τις σχέσεις, η ομορφιά τους κρύβεται και στο γεγονός πως συμπεριλαμβάνουν τα πλεονεκτήματα και από τα δύο προηγούμενα είδη φιλίας. Είναι ωφέλιμες και απολαυστικές.

Όταν σέβεσαι τον άλλον και νοιάζεσαι για το καλό του, χαίρεσαι και μόνο που είσαι μαζί του, μπορείτε να βρείτε πράγματα που θα διασκεδάσουν και τους δύο σας, αλλά και να βοηθήσετε ο ένας τον άλλον.

Αυτές οι σχέσεις απαιτούν χρόνο και προσπάθεια, αλλά όταν ανθίσουν, οι καρποί τους είναι η εμπιστοσύνη, ο θαυμασμός και το δέος, δηλαδή οι πιο γλυκοί καρποί που έχει να μας προσφέρει η ζωή.

Δείξε μου τον φίλο σου…

Αν σε διαβάζουν για πάνω από 2.000 χρόνια, τότε κάτι πρέπει να έχεις κάνει σωστά.

Ο Αριστοτέλης μάς έμαθε να εξετάζουμε τον κόσμο εμπειρικά και ενέπνευσε γενιές στοχαστών και φιλοσόφων να αναθεωρήσουν τον ρόλο και την αξία της ηθικής στην καθημερινότητά μας.

Για τον μέσο άνθρωπο, όμως, τα πιο χρήσιμα διδάγματα του Αριστοτέλη, με αξία και στη σημερινή εποχή, είναι αυτά που σχετίζονται με τις καλές σχέσεις. Ο Αριστοτέλης είδε την αξία των συμπτωματικών φιλιών, αλλά η προσωρινή τους φύση, τον έσπρωξε να να τις απορρίψει. Στα μάτια του, δεν είχαν γερά θεμέλια.

Για αυτό τον λόγο, επιχειρηματολόγησε υπέρ της καλλιέργειας ενάρετων σχέσεων, οικοδομημένες σε καλές προθέσεις, προσπάθεια και αμοιβαία εκτίμηση του χαρακτήρα και της καλοσύνης που έχει η κάθε πλευρά. Ήξερε πως το πέρασμα του χρόνου δεν θα μπορούσε να φθείρει μια τέτοια φιλία. Αντίθετα, πιθανώς θα την ενίσχυε. Για τον Αριστοτέλη, λίγα πράγματα πλησίαζαν την αξία μιας τέτοιας φιλίας.

Και η σκέψη του έχει βάση. Σε τελική ανάλυση, οι δεσμοί που δημιουργούμε με τους άλλους, διαμορφώνουν την ποιότητα ζωής μας. Είμαστε και γινόμαστε, τα άτομα με τα οποία συναναστρεφόμαστε.

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΠΑΡΑΓΡΑΦΗ ΥΠΕΡ ΦΟΡΜΙΩΝΟΣ

ΔΗΜ 36.1–3

Προοίμιον: στόχος η οριστική απαλλαγή του Φορμίωνα από κάθε κατηγορία

Ο Φορμίωνας, αρχικά δούλος, στη συνέχεια βοηθός και στο τέλος μισθωτής της τράπεζας του Πασίωνα, πήρε, σύμφωνα με τη διαθήκη του τραπεζίτη, γυναίκα τη χήρα του. Ύστερα από τον θάνατο και αυτής οικειοποιήθηκε χρηματικό ποσό, το οποίο διεκδίκησε ο μεγαλύτερος γιος του Πασίωνα, ο Απολλόδωρος. Ο Φορμίωνας με την παρούσα δίκη εισηγείται την παραγραφή της αγωγής του τελευταίου. Την εκφώνηση του λόγου αναλαμβάνει ο Δημοσθένης ή κάποιος άλλος συνήγορος.

[1] Τὴν μὲν ἀπειρίαν τοῦ λέγειν, καὶ ὡς ἀδυνάτως ἔχει Φορ-
μίων, αὐτοὶ πάντες ὁρᾶτ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι· ἀνάγκη δ’
ἐστὶν τοῖς ἐπιτηδείοις ἡμῖν, ἃ σύνισμεν πολλάκις τούτου
διεξιόντος ἀκηκοότες, λέγειν καὶ διδάσκειν ὑμᾶς, ἵν’ εἰδότες
καὶ μεμαθηκότες ὀρθῶς τὰ δίκαια παρ’ ἡμῶν, ἃν ᾖ δίκαια
καὶ εὔορκα, ταῦτα ψηφίσησθε. [2] τὴν μὲν οὖν παραγραφὴν
ἐποιησάμεθα τῆς δίκης, οὐχ ἵν’ ἐκκρούοντες χρόνους ἐμ-
ποιῶμεν, ἀλλ’ ἵνα τῶν πραγμάτων, ἐὰν ἐπιδείξῃ μηδ’ ὁτιοῦν
ἀδικοῦνθ’ ἑαυτὸν οὑτοσί, ἀπαλλαγή τις αὐτῷ γένηται παρ’
ὑμῖν κυρία. ὅσα γὰρ παρὰ τοῖς ἄλλοις ἐστὶν ἀνθρώποις
ἰσχυρὰ καὶ βέβαια ἄνευ τοῦ παρ’ ὑμῖν ἀγωνίσασθαι, ταῦτα
πάντα πεποιηκὼς Φορμίων οὑτοσί, καὶ πολλὰ μὲν εὖ πε-
ποιηκὼς Ἀπολλόδωρον τουτονί, [3] πάντα δ’, ὅσων κύριος τῶν
τούτου κατελείφθη, διαλύσας καὶ παραδοὺς δικαίως, καὶ
πάντων ἀφεθεὶς μετὰ ταῦτα τῶν ἐγκλημάτων, ὅμως, ὡς
ὁρᾶτε, ἐπειδὴ φέρειν τοῦτον οὐχ οἷός τ’ ἐστίν, δίκην ταλάν-
των εἴκοσι λαχὼν αὐτῷ ταύτην συκοφαντεῖ. ἐξ ἀρχῆς οὖν
ἅπαντα τὰ πραχθέντα τούτῳ πρὸς Πασίωνα καὶ Ἀπολλό-
δωρον ὡς ἂν δύνωμαι διὰ βραχυτάτων εἰπεῖν πειράσομαι,
ἐξ ὧν εὖ οἶδ’ ὅτι ἥ τε τούτου συκοφαντία φανερὰ γενή-
σεται, καὶ ὡς οὐκ εἰσαγώγιμος ἡ δίκη γνώσεσθ’ ἅμα ταῦτ’
ἀκούσαντες.

***
[1] Και σεις οι ίδιοι βλέπετε, άνδρες Αθηναίοι, ότι ο Φορμίων δεν έχει την ικανότητα να ομιλή και ότι είναι ανίκανος να υπερασπίση τον εαυτόν του· διά τούτο έχομεν καθήκον ημείς οι φίλοι του, οι οποίοι είμεθα εν γνώσει των υποθέσεών του, διότι τον ηκούσαμεν πολλάς φοράς να εκθέτη ταύτας, να σας διαφωτίσωμεν περί τούτων· ούτως έχοντες κατατοπισθή ακριβώς από ημάς, θα δυνηθήτε να εκφέρετε γνώμην συμφώνως προς την δικαιοσύνην και τον όρκον σας. [2] Την μεν λοιπόν ένστασίν μας περί του απαραδέκτου της μηνύσεως του μηνυτού υπεβάλομεν, ουχί ίνα εξαπατώντες επιφέρωμεν αναβολάς, αλλ' ίνα ο Φορμίων, εάν αποδείξη δι' αυτής της ουσίας της υποθέσεως ότι ουδέν άδικον έπραξεν εις τον αντίπαλόν του, επιτύχη εκ μέρους σας οριστικήν απόφασιν, ήτις θα τον απαλλάξη πάσης κατηγορίας. Όλας τας εξασφαλίσεις και εγγυήσεις τας οποίας δύναται τις να παράσχη εις τας εν τη κοινωνία σχέσεις, χωρίς να καταφύγη εις το δικαστήριόν σας, ο Φορμίων τας παρέσχε. Προσέφερε πλείστας υπηρεσίας εις τον αντίπαλόν του Απολλόδωρον. [3] Όλην την περιουσίαν τούτου, της οποίας υπήρξεν ούτος κατά την διαθήκην διαχειριστής, διεχειρίσθη πιστώς και την απέδωσεν εν τάξει, διά τούτο δε απηλλάγη πάσης υποχρεώσεως, η οποία ηδύνατο να εγερθή μελλοντικώς. Εν τούτοις ο Απολλόδωρος, ωθούμενος από μίσος άσβεστον, όπως βλέπετε, εγείρει συκοφαντικώς κατ' αυτού την δίκην ταύτην, απαιτών παρ' αυτού είκοσι τάλαντα. Θα προσπαθήσω λοιπόν να εκθέσω προς σας όσον δύναμαι συντόμως εξ αρχής όλας τας υποθέσεις που είχεν ο Φορμίων με τον Πασίωνα και Απολλόδωρον· εκ τούτων είμαι βέβαιος, ότι και η συκοφαντία τούτου θα γίνη φανερά και θα αναγνωρίσετε συγχρόνως ότι η μήνυσίς του δεν πρέπει να γίνη δεκτή.