ΟΜΗΡΟΣ: Ὀδύσσεια (3.395-3.446)

395 Αὐτὰρ ἐπεὶ σπεῖσάν τ᾽ ἔπιόν θ᾽ ὅσον ἤθελε θυμός,
οἱ μὲν κακκείοντες ἔβαν οἶκόνδε ἕκαστος,
τὸν δ᾽ αὐτοῦ κοίμησε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ,
Τηλέμαχον, φίλον υἱὸν Ὀδυσσῆος θείοιο,
τρητοῖς ἐν λεχέεσσιν, ὑπ᾽ αἰθούσῃ ἐριδούπῳ,
400 πὰρ δ᾽ ἄρ᾽ ἐϋμμελίην Πεισίστρατον, ὄρχαμον ἀνδρῶν,
ὅς οἱ ἔτ᾽ ἠΐθεος παίδων ἦν ἐν μεγάροισιν·
αὐτὸς δ᾽ αὖτε καθεῦδε μυχῷ δόμου ὑψηλοῖο,
τῷ δ᾽ ἄλοχος δέσποινα λέχος πόρσυνε καὶ εὐνήν.
Ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,
405 ὄρνυτ᾽ ἄρ᾽ ἐξ εὐνῆφι Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ,
ἐκ δ᾽ ἐλθὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ ξεστοῖσι λίθοισιν,
οἵ οἱ ἔσαν προπάροιθε θυράων ὑψηλάων
λευκοί, ἀποστίλβοντες ἀλείφατος· οἷσ᾽ ἔπι μὲν πρὶν
Νηλεὺς ἵζεσκεν, θεόφιν μήστωρ ἀτάλαντος·
410 ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἤδη κηρὶ δαμεὶς Ἄϊδόσδε βεβήκει,
Νέστωρ αὖ τότ᾽ ἐφῖζε Γερήνιος, οὖρος Ἀχαιῶν,
σκῆπτρον ἔχων. περὶ δ᾽ υἷες ἀολλέες ἠγερέθοντο
ἐκ θαλάμων ἐλθόντες, Ἐχέφρων τε Στρατίος τε
Περσεύς τ᾽ Ἄρητός τε καὶ ἀντίθεος Θρασυμήδης.
415 τοῖσι δ᾽ ἔπειθ᾽ ἕκτος Πεισίστρατος ἤλυθεν ἥρως,
πὰρ δ᾽ ἄρα Τηλέμαχον θεοείκελον εἷσαν ἄγοντες.
τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
«Καρπαλίμως μοι, τέκνα φίλα, κρηήνατ᾽ ἐέλδωρ,
ὄφρ᾽ ἦ τοι πρώτιστα θεῶν ἱλάσσομ᾽ Ἀθήνην,
420 ἥ μοι ἐναργὴς ἦλθε θεοῦ ἐς δαῖτα θάλειαν.
ἀλλ᾽ ἄγ᾽ ὁ μὲν πεδίονδ᾽ ἐπὶ βοῦν ἴτω, ὄφρα τάχιστα
ἔλθῃσιν, ἐλάσῃ δὲ βοῶν ἐπιβουκόλος ἀνήρ·
εἷς δ᾽ ἐπὶ Τηλεμάχου μεγαθύμου νῆα μέλαιναν
πάντας ἰὼν ἑτάρους ἀγέτω, λιπέτω δὲ δύ᾽ οἴους·
425 εἷς δ᾽ αὖ χρυσοχόον Λαέρκεα δεῦρο κελέσθω
ἐλθεῖν, ὄφρα βοὸς χρυσὸν κέρασιν περιχεύῃ.
οἱ δ᾽ ἄλλοι μένετ᾽ αὐτοῦ ἀολλέες, εἴπατε δ᾽ εἴσω
δμῳῇσιν κατὰ δώματ᾽ ἀγακλυτὰ δαῖτα πένεσθαι,
ἕδρας τε ξύλα τ᾽ ἀμφὶ καὶ ἀγλαὸν οἰσέμεν ὕδωρ.»
430 Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐποίπνυον. ἦλθε μὲν ἂρ βοῦς
ἐκ πεδίου, ἦλθον δὲ θοῆς παρὰ νηὸς ἐΐσης
Τηλεμάχου ἕταροι μεγαλήτορος, ἦλθε δὲ χαλκεὺς
ὅπλ᾽ ἐν χερσὶν ἔχων χαλκήϊα, πείρατα τέχνης,
ἄκμονά τε σφῦράν τ᾽ εὐποίητόν τε πυράγρην,
435 οἷσίν τε χρυσὸν ἐργάζετο· ἦλθε δ᾽ Ἀθήνη
ἱρῶν ἀντιόωσα. γέρων δ᾽ ἱππηλάτα Νέστωρ
χρυσὸν ἔδωχ᾽· ὁ δ᾽ ἔπειτα βοὸς κέρασιν περίχευεν
ἀσκήσας, ἵν᾽ ἄγαλμα θεὰ κεχάροιτο ἰδοῦσα.
βοῦν δ᾽ ἀγέτην κεράων Στρατίος καὶ δῖος Ἐχέφρων.
440 χέρνιβα δέ σφ᾽ Ἄρητος ἐν ἀνθεμόεντι λέβητι
ἤλυθεν ἐκ θαλάμοιο φέρων, ἑτέρῃ δ᾽ ἔχεν οὐλὰς
ἐν κανέῳ· πέλεκυν δὲ μενεπτόλεμος Θρασυμήδης
ὀξὺν ἔχων ἐν χειρὶ παρίστατο, βοῦν ἐπικόψων.
Περσεὺς δ᾽ ἀμνίον εἶχε· γέρων δ᾽ ἱππηλάτα Νέστωρ
445 χέρνιβά τ᾽ οὐλοχύτας τε κατάρχετο, πολλὰ δ᾽ Ἀθήνῃ
εὔχετ᾽ ἀπαρχόμενος, κεφαλῆς τρίχας ἐν πυρὶ βάλλων.

***

Κι όταν οι άλλοι στάλαξαν σπονδή κι ήπιαν όσο το θέλησε η ψυχή τους,
ξεκίνησαν να παν για ύπνο, καθένας σπίτι του.
Εκείνον όμως, τον Τηλέμαχο, παιδί μονάκριβο του θεϊκού Οδυσσέα,
400 εκεί τον έβαλε να κοιμηθεί ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ,
σε κλίνη τρυπητή, κάτω απ᾽ τη στέγη της πολύβοης στοάς·
πλάι του πλάγιασε ο Πεισίστρατος, ακοντιστής καλός κι αρχηγικός,
μόνος ανύπαντρος απ᾽ τα παιδιά του Νέστορα μες στο παλάτι.
Έγειρε τότε να κοιμηθεί κι αυτός στο βάθος του αψηλού ανακτόρου,
όπου οικοδέσποινα η γυναίκα του του ετοίμαζε συζυγικό κρεβάτι,
μαζί της κάθε νύχτα να πλαγιάζει.
Κι όταν ξημέρωσε την άλλη μέρα ροδίζοντας τον ουρανό η Αυγή,
από την κλίνη του σηκώθηκε ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ
και βγήκε έξω απ᾽ το παλάτι· πήγε και κάθησε σε πέτρες λαξεμένες,
εκεί μπροστά στημένες, στις πόρτες τις ψηλές,
λευκές, λαμποκοπώντας με το λιπαρό τους στίλβωμα.
Πιο πριν σ᾽ αυτές συνήθιζε να κάθεται ο Νηλέας, ζυγίζοντας
τους στοχασμούς του σαν θεός. Αλλ᾽ είχε πια από καιρό
410 παραδοθεί στον θάνατο και κατεβεί στον Άδη.
Τώρα ο Γερήνιος Νέστορας εκεί καθόταν, των Αχαιών ο στυλοβάτης,
με το βασιλικό σκήπτρο στο χέρι.
Στο μεταξύ γύρω του συναθροίστηκαν κι όλοι οι άλλοι γιοι του,
αφήνοντας την υπνοκάμαρή τους· Εχέφρων, Στράτιος,
Περσέας κι Άρητος, ο ισόθεος Θρασυμήδης.
Έκτος και τελευταίος έφτασε ο γενναίος Πεισίστρατος,
κι έφεραν να καθήσει πλάι του ο Τηλέμαχος, όμορφος σαν θεός.
Τότε πήρε τον λόγο μεταξύ τους μιλώντας πρώτος
ο ιππικός Γερήνιος Νέστωρ:
«Αγαπημένα μου παιδιά, ας γίνει αμέσως τώρα η επιθυμία μου πράξη·
απ᾽ όλους τους θεούς πρώτα της Αθηνάς ζητώ την επιείκεια,
420 που χθες προσήλθε και μου φανερώθηκε στο θείο, λαμπρό μας δείπνο.
Εμπρός λοιπόν, ένας ας πάει στον κάμπο να φέρει τη δαμάλα, πρέπει
να φτάσει εδώ το γρηγορότερο — μαζί της κι ο βουκόλος,
που ξέρει αυτός πώς να την οδηγήσει.
Άλλος ας τρέξει προς το μελανό καράβι του γενναίου Τηλέμαχου,
να προσκαλέσει τους συντρόφους όλους, αφήνοντας μονάχα δυο.
Ο τρίτος να καλέσει τον χρυσικό Λαέρκη, προστάζοντας να ᾽ρθει
για να περιχρυσώσει του βοδιού τα κέρατα.
Οι άλλοι μείνετε μαζί μου εδώ, και πείτε
οι δούλες στο περίλαμπρο παλάτι το γεύμα να ετοιμάσουν,
να συγυρίσουν τα καθίσματα, να φέρουν ξύλα
και πεντακάθαρο νερό.»
430 Έτσι τους μίλησε, κι όλοι τους με σπουδή κινήθηκαν. Ήλθε
η δαμάλα από τον κάμπο· ήλθαν απ᾽ το ισόβαρο ταχύ καράβι
οι εταίροι του γενναίου Τηλέμαχου· ήλθε κι ο χρυσικός,
στα χέρια του βαστώντας χάλκινα σύνεργα της τέχνης του,
σφυρί κι αμόνι, πυρολαβίδα καλοκαμωμένη — μ᾽ αυτά τα σύνεργά του
δούλευε το μάλαμα· ήλθε κι Αθηνά να υποδεχτεί την ιερή θυσία.
Οπότε ο ιππικός σεβάσμιος Νέστορας έδωσε το χρυσάφι, κι ο χρυσικός
με τέχνη περιχρύσωνε του δαμαλιού τα κέρατα, για να το δει
η θεά και να χαρεί, ν᾽ αγαλλιάσει.
Κι ενώ απ᾽ τα κέρατα τραβούσαν τη δαμάλα ο Στράτιος κι ο θείος Εχέφρων,
440 έφτασε ο Άρητος, φέρνοντας απ᾽ την κάμαρη νερό για νίψιμο
σ᾽ ένα ανθοστόλιστο λεβέτι — με τ᾽ άλλο χέρι του κρατούσε
πανέρι με κριθάρια.
Ο Θρασυμήδης, καρτερικός της μάχης, άδραξε κιόλας το πελέκι
και πλάι στημένος έτοιμος ήταν να κόψει τη δαμάλα,
ενώ ο Περσέας βαστούσε κούπα για το χυμένο αίμα.
Πρώτος τα χέρια του ένιψε, πασπάλισε κριθάρια κι άρχισε
με θέρμη να προσεύχεται στην Αθηνά ο ιππικός σεβάσμιος Νέστωρ,
καίγοντας στη φωτιά τρίχες απ᾽ της δαμάλας το κεφάλι.

Η λειτουργία της θλίψης

Η θλίψη είναι ένα από τα βασικά συναισθήματα, και περιγράφεται ως ένας συναισθηματικός πόνος που σχετίζεται με συναισθήματα:

• Μειονεκτικότητας ή κατωτερότητας
• Απώλειας ή πένθους
• Απογοήτευσης ή απελπισίας
• Ανημπόριας ή ανικανότητας
• Στεναχώριας ή πικρίας.

Σε αρκετές στιγμές τις ζωής μας θα έρθουμε αντιμέτωποι με δύσκολα ή δυσάρεστα συναισθήματα, όπως η θλίψη. Και εκεί καλούμαστε να διαχειριστούμε αυτά τα συναισθήματα και να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις όπου ενδεχομένως να μην γνωρίζουμε τι χρειάζεται να κάνουμε.

Τα πιο συχνά αναφερόμενα περιστατικά θλίψης είναι:

• Η απώλεια δικών μας ανθρώπων όπως:
• ο χωρισμός.
• ο αποχωρισμός (να μετακομίσουμε εμείς ή οι δικοί μας άνθρωποι – άρα να τους “χάσουμε” από κοντά μας.
• και φυσικά ο θάνατος των δικών μας ανθρώπων
• Ασθένεια (είτε δική μας ή δικών μας ανθρώπων).
• Απώλεια δικών μας πραγμάτων (κυρίως υλικών) με μια κάποια συναισθηματική αξία για μας.
• Αποτυχία επίτευξης κάποιον στόχων.
• Κακά νέα (από κοντινούς ανθρώπους) και άσχημες ειδήσεις (μέσω τον ΜΜΕ).
• Μοναξιά.
• Έλλειψη ευχάριστων εμπειριών στην καθημερινότητά μας.

H θλίψη είναι ένα από τα συναισθήματα που οι περισσότεροι θέλουμε να αποφύγουμε. Παρόλα αυτά, μπορεί να διαιωνίζεται από τις στρατηγικές αντιμετώπισης που επιλέγονται, όπως:

• Ο μηρυκασμός
• Πνίγοντας κάποιος την θλίψη του, (έχοντας αυτό μια διπλή σημασία):
• Να μην την εκφράζει ή να αρνείται την ύπαρξή της
• Να προσπαθεί να την καταπνίξει χρησιμοποιώντας άλλες μεθόδους και περισπασμούς (αλκοόλ, ουσίες κλπ).
• Απομόνωση (για σύντομο ή και μεγαλύτερο διάστημα)

Η εξελικτική λειτουργία της θλίψης στον άνθρωπο

Για να κατανοήσουμε τη θλίψη από εξελικτική άποψη, πρέπει πρώτα να εξετάσουμε τα βασικά συναισθήματα.

Ένα κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ διαφορετικών συναισθηματικών καταστάσεων είναι ότι αποτελούν μιαν αντίδραση του εγκεφάλου σε εξωτερικά και εσωτερικά ερεθίσματα. Όπου αυτά, συνδέονται με θετικές ή αρνητικές εμπειρίες (τραυματισμός, τιμωρία, επιβράβευση, κίνδυνος).

Τα συναισθήματα, έχουν εξελιχθεί για να κάνουν το άτομο να επιβιώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ο φόβος, για παράδειγμα, είναι ένα συναίσθημα που βοηθά το άτομο να αποφύγει τους κινδύνους.

Η ευχαρίστηση από την άλλη ενθαρρύνει την προσπάθεια επανάληψης προηγούμενων εμπειριών.

Οι άνθρωποι αντιμετωπίζουμε τη θλίψη με διαφορετικούς τρόπους και είναι ένα σημαντικό συναίσθημα επειδή μας βοηθά και μας παρακινεί να αντιμετωπίσουμε τις καταστάσεις ή τις προκλήσεις στις οποίες βρισκόμαστε.

Μερικά άτομα, όταν αισθάνονται λύπη ή θλίψη, μπορεί να γίνουν ληθαργικά και να απομακρυνθούν από το κοινωνικό τους περιβάλλον, ώστε να αφιερώσουν χρόνο για να ανακάμψουν. Αυτό γίνεται ώστε να μειωθεί η προσοχή του ατόμου προς τον εξωτερικό κόσμο και επομένως, να εστιάσει περισσότερο εσωτερικά. Αυτό βοηθά το άτομο στην διατήρηση της ενέργειας του έτσι ώστε να μπορέσει να επικεντρωθεί στην επίλυση του προβλήματος.

Βέβαια, συνήθως το αποτέλεσμα της θλίψης, κάνει το άτομο:

• Απαισιόδοξο
• Κοινωνικά αποσυρμένο
• Υπερβολικά ρεαλιστικό για τις προσωπικές δεξιότητες του
• Να έχει μικρή πρωτοβουλία για νέες σχέσεις ή έργα.

Η θλίψη από μόνη της δεν συνιστά την ύπαρξη της κατάθλιψης

Δυστυχώς πολλές φορές, συνδέεται το συναίσθημα της θλίψης, με την παθολογική της εκδήλωση την κατάθλιψη.

Ωστόσο, όπως κάθε συναίσθημα που βιώνουμε, μαζί και η θλίψη, εκδηλώνονται τόσο στη φυσιολογία του σώματός μας, όσο και στην συμπεριφορά μας. Και αυτό, μέσω των συναισθηματικών συστημάτων του εγκεφάλου μάς, μας επιτρέπει να προσαρμοζόμαστε και να αλληλεπιδρούμε με το περιβάλλον μας, και της συνθήκες που το διέπουν.

Αν δηλαδή, το περιβάλλον που βρισκόμαστε είναι αγχωτικό, τρομακτικό, απειλητικό ή ευχάριστο, ο οργανισμός μας θα προσαρμοστεί ανάλογα και θα δράσει τόσο σε σωματικό επίπεδο όσο και σε ψυχολογικό.

Για παράδειγμα, η προσαρμοστική λειτουργία της θλίψης, σχετίζεται με μια κινητήρια λειτουργία, καθώς όταν μια κατάσταση ή δράση αναγκάζει το άτομο να λυπηθεί, στο μέλλον θα προσπαθήσει να το αποφύγει.

Ή επιπλέον, μια σημαντική προσωπική λειτουργία της θλίψης, συνδέεται με την αύξηση της «αυτο-εστίασης» και του αναστοχασμού. Εκεί το άτομο, τείνει να αξιολογεί τις προτεραιότητές του όταν υπάρχει κάποια απώλεια ή όταν σκέφτεται για την πιθανότητα ενός τέτοιου επεισοδίου.

Αυτή η αξιολόγηση μπορεί να βοηθήσει στην αλλαγή της ισορροπίας μέσα στη ζωή, παρέχοντας ανατροφοδότηση σχετικά με το πού θα έπρεπε να έχουμε μεγαλύτερη εστίαση για το μέλλον μας, ή για την επιδίωξη των στόχων της.

Με λίγα λόγια, η ύπαρξη της θλίψης είναι κάτι φυσιολογικό που συμβαίνει στον οργανισμό μας, και δεν υποδηλώνει πάντα την ύπαρξη της παθολογικής της φύσεως, δηλαδή της κατάθλιψης.

Επίλογος

Η θλίψης ως συναίσθημα μάς βοηθάει στην αυτοσυντήρηση μας και επιπλέον βελτιώνει την κρίση μας και τον προβληματισμό/στοχασμό μας, σε σχέση με σημαντικές σχέσεις η καταστάσεις στη ζωή μας.

Ο πόνος που αισθανόμαστε όταν είμαστε θλιμμένοι είναι 100% υπαρκτός, μιας και οι οδοί του πόνου (είτε σωματικού, είτε ψυχολογικού πόνου), ακόμα και αν είναι διαφορετικοί, καταλήγουν και επεξεργάζονται στα ίδια κέντρα στον εγκέφαλό μας.

Δυστυχώς, κατά την διάρκεια της ζωής μας, και αρκετά έντονα στην παιδική μας ηλικία, μάθαμε ότι η θλίψη είναι κάτι κακό και πρέπει να αποφεύγεται (ή να καταπνίγεται). Μάθαμε ότι η θλίψη και το κλάμα είναι κάτι για τους αδύναμους και τους μαλθακούς.

Κάτι που θα ακούγαμε αρκετά στα παιδικά μας χρόνια από τους “μεγάλους” είναι το:

“Μην στεναχωριέσαι. Χαμογέλα. Είσαι μια χαρά. Σταμάτα να κλαις.”

Με αυτό τον τρόπο όμως μειώνεται ή υποβαθμίζεται το συναίσθημα μας, που όντως βιώνουμε εκείνη την στιγμή, και ουσιαστικά δεν μας δίνεται η ευκαιρία να το εκφράσουμε και να το εκτονώσουμε.

Μπορεί επίσης, να αισθανόμαστε (ως παιδιά ή ως ενήλικες) ενοχές και ντροπή, και ότι αυτό το συναίσθημα μας κάνει να μην παίρνουμε την αποδοχή από τους άλλους. Αντιθέτως, ότι η θλίψη είναι ένα συναίσθημα που πειράζει, κουράζει, ενοχλεί και γίνεται βάρος στους άλλους. Και άρα καταλήγουμε, στο ότι καλό είναι να μην την έχουμε(ή τουλάχιστον να μην την δείχνουμε).

Εμάς όμως συνεχίζουν να μας πειράζουν κάποια πράγματα, που όμως με την μη αποδοχή από τους σημαντικούς άλλους στη ζωή μας, κάποια στιγμή ενδεχομένως να μας γεννήθηκε η σκέψη:

“Μάλλον είμαι εγώ λάθος ή περίεργος που δεν είμαι χαρούμενος και δεν χαίρομαι και δεν είμαι ίδιος με τους άλλους, που μου λένε να μην είμαι έτσι. Μάλλον δεν είμαι normal“.

Ο άνθρωπος ερμαίο των συναισθημάτων του

Αναρωτιόμαστε τι είναι αυτό που βιώνουμε το τελευταίο καιρό. Μας ξαφνιάζει, μας αναστατώνει και όχι μόνο. Είναι τελικά ο άνθρωπος έρμαιο των συναισθημάτων του;

Με βάση τα ιστορικά δεδομένα ο άνθρωπος στρέφεται με άγχος στο μέλλον κατά τη διάρκεια φυσικών, πολιτικών, οικονομικών και πνευματικών αδιεξόδων, ιδίως όταν πολλαπλασιάζονται οι προσδοκίες του. Σήμερα, ξαναζούμε μια εποχή γεμάτη αποκαλυπτικές εικόνες. Οι κοινωνίες μας ολοένα και περισσότερο σκεπάζονται με ένα ηθικό σκοτάδι και εθνικό απολυταρχισμό. Έχουμε κάθε λόγω να ανησυχούμε. Πως οδηγηθήκαμε εδώ;

Από πολύ μικρή ηλικία αναγκαζόμαστε να διοχετεύσουμε σημαντική ενέργεια στη διαδικασία της απώθησης. Απωθούμε τους φόβους μας, την ανίσχυρη οργή μας, την απόγνωση και τον πόνο. Η απώθηση είναι σαν την κακή νεράιδα του παραμυθιού. Θα βοηθήσει εκείνη τη στιγμή αλλά το αντίτιμο θα έρθει να το εισπράξει αργότερα. Η σωτήρια λειτουργία της απώθησης στην παιδική ηλικία μετουσιώνεται αργότερα, στον ενήλικο, σε μια δύναμη καταστροφική για τη ζωή. Θα λέγαμε ότι με κάποιον τρόπο ένα παλιό συναίσθημα είναι σαν μια ομάδα πνευματικών χορδών πιάνου μέσα στην Ψυχή. Μία δόνηση εξωτερική μπορεί να προκαλέσει τρομακτική δόνηση στις χορδές του μυαλού. Υπάρχει μια συνεκτικότητα και αλληλουχία στο σύμπλεγμα με μεγάλο συναισθηματικό φορτίο.

Συνεπώς αν το παιδί έχει παραμεληθεί, βασανιστεί, τραυματιστεί ή τρομοκρατηθεί, αργότερα στην ενηλικίωση είναι πολύ πιθανό να αναβιώσει ίδια συναισθήματα. Αυτό το παιδί, ο σημερινός ενήλικας, είναι εκείνος ο σύντροφος, που αποβαίνει σε βίαιες συμπεριφορές, σωματικές ή ψυχολογικές, είναι εκείνος ο άντρας που καταλήγει παιδόφιλος, είναι εκείνος ο αστυνόμος που χρησιμοποίει την εξουσία που του δίνει ο ρόλος του, είναι εκείνος ο πολιτικός που συνεχίζει να βυθίζει το λαό του στη φτώχια και στη μιζέρια. Από την άλλη είναι και αυτή η σύντροφος που στη σχέση της έμαθε να ξεχειλώνει στην ανοχή της κακής συμπεριφοράς του συντρόφου της, είναι και εκείνη η νέα μητέρα που δεν αμφισβήτησε τη δική της μητέρα, για να μάθει να ακούει πραγματικά τις ανάγκες του παιδιού της.

Οι άνθρωποι μοιάζουμε συχνά με σκλάβους της φαντασίας μας. Αυτή η πλάνη της επιδερμικής αυτογνωσίας μας, αποδυναμώνει την ανάγκη μας για συντονισμό των αισθήσεων μας. Κάτω από αυτές τις συνθήκες λίγο μας εκπλήσσει το γεγονός ότι η ατομική κρίση γίνεται όλο και πιο αβέβαιη και το ότι η ευθύνη μαζικοποιείται όλο και περισσότερο, δηλαδή μετατοπίζεται από το άτομο και προσάπτεται σε κάποιο συλλογικό φορέα. Το κράτος μοιάζει με μια απόλυτα ζωντανή προσωπικότητα και εμείς συμπεριφερόμαστε σε αυτό συμφώνα με τα απωθημένα μας συναισθήματα. Μια αναπαράσταση της πιο σημαντικής μας διαπροσωπικής σχέσης, εκείνης της πρώτης σχέσης. Το κράτος, με τη δύναμη του, ασκεί την εξουσία του με διάφορες μορφές, με σκοπό να εκμεταλλευτεί την αδυναμία μου ως παραδομένου ερωτευμένου. Δεν μπορούμε να έχουμε πραγματικό Δημοκρατικό πολίτευμα αν δεν έχουμε δημοκρατική διαπαιδαγώγηση.

Η αποδοχή αυτής της πραγματικότητας δεν θα λύσει τα μάγια, αλλά θα βοηθήσει στην ενεργοποίηση της ατομική ευθύνης. Μιας ευθύνης που αρχικά αφορά την αποδοχή των απωθημένων μας συναισθημάτων και πως όλο αυτό αφορά μια ανακύκλωση γενεών. Υστέρα θα έρθει η αναθεώρηση. Αυτή την επανάσταση έχουμε ανάγκη.

Η σιωπή στα ζευγάρια

Μια από τις πιο στενόχωρες και ενοχλητικές εικόνες στις σχέσεις των ζευγαριών, είναι εκείνη των δύο συντρόφων που δειπνούν ή πλαγιάζουν βυθισμένοι σε εχθρική σιωπή.

Αυτό δείχνει καθαρά την αμετάκλητη διάλυση της σχέσης, η οποία, σ' αυτό το σημείο, φαίνεται ότι βρίσκεται μέσα σ' ένα απερίγραπτο εσωτερικό κενό.

Η σκηνή συνήθως περιλαμβάνει έναν άνδρα, που κάθεται σιωπηλός και περιμένει σαδιστικά την αναπόφευκτη ερώτηση της συντρόφου:

"Τι σκέφτεσαι;".

"Τίποτε"¨ είναι η συνήθης απάντηση, αν υπάρξει απάντηση...

Η σιωπή είναι έκφραση καταδίκης πολύ πιο ταπεινωτικής από οποιαδήποτε λεκτική κρίση, γιατί αρνείται τη σχέση καταργώντας κάθε πιθανή ευκαιρία, κάθε δυνατότητα άμυνας.

Κι αφού η σχέση ανήκει στον θηλυκό κόσμο, δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται εναντίον των γυναικών...

Αλλά η επιθυμία και η αναζήτηση της σχέσης είναι έμφυτη στον άνθρωπο και το θηλυκό διαθέτει μεγαλύτερη ικανότητα για σχέσεις απ΄ ότι το αρσενικό, διότι, όπως υποστήριξε ο Neumann, η σχέση του θηλυκού με τη μητέρα διαρκεί πολύ περισσότερο από ό,τι του αρσενικού, το οποίο επειδή πρέπει να αναπτύξει διαφορετική σεξουαλική ταυτότητα, αποσύρεται συντομότερα από τη μητρική σχέση.

Στη δυναμική του ζευγαριού, η αντίδραση του αρσενικού είναι συχνά ανεπαρκής, παιδαριώδης, αστεία...

Η σιωπή στο ζευγάρι σκοτώνει, εξουδετερώνει τον άλλο, αρνείται την ίδια του την παρουσία και σιγά-σιγά τον σπρώχνει προς μια διάσταση ανυπαρξίας... Όταν μας υποβάλλουν σε τέτοια εχθρική σιωπή αρχίζουμε να αμφιβάλλουμε για τα πάντα: υπάρχουμε ακόμη;

Στέλνουμε μηνύματα, προωθούμε ερωτήματα, αλλά όλα μας επιστρέφονται αναλλοίωτα μέσα στη σιωπή.

Θύματα είναι εν γένει οι γυναίκες, γιατί αυτές έχουν μεγαλύτερη τάση προς τη σχέση. Αυτό εξηγεί εν μέρει γιατί ο αριθμός των γυναικών που αναζητούν ψυχοθεραπεία είναι σταθερά μεγαλύτερος από αυτό των ανδρών.

Οι γυναίκες πασχίζουν να ξεφύγουν από την ακινησία της μη επικοινωνίας... Οι λέξεις είναι η πρώτη ύλη της ανθρώπινης επικοινωνίας και κάθε παθολογική αλλοίωση αυτής της δυναμικής καθηλώνει τους συνομιλητές μέσα σε ένα οδυνηρό κενό επαφής.

Σε άλλα άτομα οι ψυχολογικές διαταραχές εκδηλώνονται με τον ακριβώς αντίθετο τρόπο, δηλαδή με ακατάσχετη φλυαρία που έχει ως αποτέλεσμα το ίδιο κενό επαφής και ουσίας.

Η σιωπή όμως παραμένει το πιο ισχυρό και καταστροφικό όπλο, γιατί επιβάλλει μια καταδίκη χωρίς περιθώρια έφεσης, που δημιουργεί σ' αυτόν που την υφίσταται ενοχές τόσο πιο βασανιστικές, όσο πιο ανεξήγητες και αβάσιμες είναι.

Η σιωπή μας κάνει να νιώθουμε "τιμωρημένοι" χωρίς να ξέρουμε το γιατί. ..Η σιωπή μπορεί να είναι κυριολεκτικά, υπερβολικά "σκληρή", "ωμή", μπορεί να περιέχει ένα ισχυρό σαδιστικό στοιχείο, παρόλο που αυτός που τη χρησιμοποιεί εμφανίζεται σαν θύμα, αντιστρέφοντας τους ρόλους μέσω μιας εξόχως απορριπτικής και "παθητικής" επιλογής.

Ποιοι είναι οι πιο δύσκολοι τύποι προσωπικότητας σε μια σχέση

Η ιδέα ότι οι σχέσεις μπορεί να είναι δύσκολες είναι ευρέως αποδεκτή και κατανοητή, αλλά αυτό που είναι λιγότερο κατανοητό είναι οι συγκεκριμένοι τύποι προσωπικότητας που αποτελούν ιδιαίτερη πρόκληση όταν προσπαθεί κανείς να κάνει μια σχέση λειτουργική και αρμονική.

Oι τρεις τύποι προσωπικότητας που περιγράφονται παρακάτω φαίνεται να προκαλούν σημαντικές εντάσεις στις σχέσεις, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειακών, των πλατωνικών, των εργασιακών και των ερωτικών. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό αποτέλεσμα αυτών των τύπων είναι ότι αυτές οι προσωπικότητες παρουσιάζουν ένα φάσμα συμπεριφορών – λέξεις που εκφράζονται και πράξεις που γίνονται – που κάνουν τους γύρω τους να αισθάνονται αποπροσανατολισμένοι, απογοητευμένοι και, πάνω απ’ όλα, μπερδεμένοι.

Η αποφευκτική προσωπικότητα

Τα άτομα που έχουν αποφευκτική προσωπικότητα καταβάλλουν έντονη προσπάθεια να αποφεύγουν τα έντονα συναισθήματα και τη συναισθηματική οικειότητα, επειδή το συναισθηματικό περιεχόμενο και η εγγύτητα μοιάζουν απειλητικά. Ενώ ένα υποσύνολο ατόμων έχει την πλήρη διαταραχή, όπως διαγιγνώσκεται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (5η έκδοση, DSM-5, American Psychiatric Association, 2013), πολλά άτομα παρουσιάζουν κάποιο βαθμό τέτοιας αποφυγής χωρίς να πληρούν τα κριτήρια για την πλήρη διαταραχή.

Το να έχει κανείς μια σχέση στενής εγγύτητας με ένα άτομο που αποφεύγει, προκαλεί σύγχυση, επειδή το άτομο που αποφεύγει αντιστέκεται στην ξεκάθαρη, ανοιχτή επικοινωνία. Ένα άτομο που αποφεύγει μπορεί να νιώθει ένα συναίσθημα (θυμό, θλίψη ή κάποιο άλλο) αλλά δεν το εκφράζει ούτε καν το αναγνωρίζει όταν του ζητηθεί – αυτό είναι ένα μέσο για να αποφύγει τη σύγκρουση ή να νιώσει πολύ ευάλωτο.

Όσοι βρίσκονται σε μια σχέση με μια αποφευκτική προσωπικότητα δυσκολεύονται συναισθηματικά επειδή συχνά νιώθουν ότι τους αγνοούν ή ότι αδιαφορούν. Συνήθως χρειάζονται πολλά χρόνια στη σχέση για να καταλάβουν ότι η προσωπικότητα είναι με τέτοιο τρόπο διαμορφωμένη. Όσοι βρίσκονται σε σχέση με ένα τέτοιο άτομο αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους να ξεσπά σε φίλους για την έλλειψη σύνδεσης και την δυσκολία της αποφευκτικής συμπεριφοράς και συχνά απευθύνονται σε έναν θεραπευτή ή σε βιβλιογραφία αυτοβοήθειας για να ελέγξουν την πραγματικότητα και να βοηθηθούν.

Η ναρκισσιστική προσωπικότητα

Πολλά έχουν γραφτεί για τον ναρκισσισμό και πολλά θα συνεχίσουν να γράφονται για το θέμα, επειδή αυτός ο τύπος προσωπικότητας είναι τόσο δύσκολο για τους άλλους να κατανοήσουν το νόημα μιας σχέσης. Όσοι πάσχουν από την πλήρη διαταραχή, τη ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, όπως διαγιγνώσκεται στο DSM-5, παρουσιάζουν μια πομπώδη, ανώτερη αίσθηση του εαυτού τους και επιδεικνύουν μια εκπληκτική έλλειψη ενσυναίσθησης για τους άλλους. Όπως και με την αποφευκτική προσωπικότητα, ένα υποσύνολο του πληθυσμού πληροί τα πλήρη κριτήρια της διάγνωσης, ενώ η πλειονότητα των ναρκισσιστικών ατόμων παρουσιάζει κάποιο βαθμό ναρκισσιστικής παθολογίας.

Ένα από τα πιο συγκεχυμένα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά είναι ότι η εξωτερική εμφάνιση και η στάση του ναρκισσιστή (μαγκιά, ανωτερότητα και ότι έχει τα πάντα υπό έλεγχο) έρχονται σε αντίθεση με τις πραγματικές πεποιθήσεις και τα συναισθήματα που κρύβονται από κάτω. Αν και οι μηχανισμοί άμυνάς τους τους εμποδίζουν να το παραδεχτούν στους άλλους ή ακόμα και στον εαυτό τους, συχνά έχουν βαθύ άγχος για την αυτοεικόνα τους. Ανταγωνίζονται τους άλλους – ιδιαίτερα εκείνους που έχουν οποιουδήποτε είδους σχέση μαζί τους – για προσοχή και έγκριση και νιώθουν ευάλωτοι και ντρέπονται στην ιδέα ότι έχουν ελαττώματα.

Το να βρίσκεται κανείς σε στενή σχέση με έναν ναρκισσιστή προκαλεί επίσης σύγχυση, επειδή τα λόγια του ναρκισσιστή, αυτά που πραγματικά λέει, είναι συχνά κενά. Ένα ψυχολογικά υγιές άτομο έχει αυτογνωσία και είναι σε θέση να εκφράσει άμεσα και ξεκάθαρα αυτό που σκέφτεται και αισθάνεται. Από την άλλη πλευρά, ο ναρκισσιστής λέει αυτό που θέλει να ακούσει ο άλλος, αυτό που εξυπηρετεί τις ανάγκες ή τις επιθυμίες του ή αυτό που συνάδει με την εικόνα που θέλει να παρουσιάσει ο ναρκισσιστής. Με άλλα λόγια, ο ναρκισσιστής συχνά μιλά και λέει λόγια που δεν αντικατοπτρίζουν πραγματικά το πώς αισθάνεται ή πιστεύει, αλλά αυτό που θέλει να αισθάνεται ή να πιστεύει. Κατά κανόνα, προσπαθούν απεγνωσμένα να λένε στον εαυτό τους πράγματα που κατά βάθος γνωρίζουν ότι δεν είναι αλήθεια.

Η παθητική-επιθετική προσωπικότητα

Ο τρίτος δύσκολος τύπος προσωπικότητας είναι αυτός που προκαλεί σύγχυση και, αργότερα, έντονη απογοήτευση στους άλλους. Ενώ αυτός ο τύπος ιστορικά κατηγοριοποιούνταν ως ψυχική διαταραχή, δεν αναγνωρίζεται πλέον κλινικά. Ωστόσο, η παθητικο-επιθετική προσωπικότητα αναγνωρίζεται ευρέως και παρατηρείται να εκδηλώνεται στις κοινωνικές σχέσεις σε ολόκληρη την κοινωνία.

Αν είστε αποδέκτης παθητικο-επιθετικής συμπεριφοράς, αρχικά σας προκαλείται σύγχυση, επειδή οι πράξεις του ατόμου (συμπεριφορές, εκφράσεις του προσώπου και λέξεις που εκφράζονται) προφανώς δεν ταιριάζουν με το περιεχόμενο των λέξεων που λέγονται. Ένα τυπικό παράδειγμα της παθητικο-επιθετικής προσωπικότητας είναι κάποιος που βράζει από θυμό αλλά επιμένει με σφιγμένο σαγόνι και ήρεμη φωνή: «Είμαι πραγματικά καλά».

Ποτέ δεν ξέρει κανείς πραγματικά γιατί το παθητικό-επιθετικό άτομο είναι αναστατωμένο σε κάθε δεδομένη στιγμή, γεγονός που προκαλεί άγχος, απογοήτευση και θυμό. Ο αποδέκτης γνωρίζει ενστικτωδώς ότι έρχεται τιμωρία, προκαλώντας βαθιά αίσθηση αβεβαιότητας, φόβου και ανησυχίας για τη μορφή που μπορεί να πάρει η τιμωρία. Ο παραλήπτης νιώθει ότι πρέπει συνεχώς να προσέχει κάθε κίνησή του.

Αν η σχέση είναι μακροχρόνια, όσοι έχουν στενή σχέση με την παθητική προσωπικότητα έχουν συνήθως συσσωρεύσει χρόνια δυσαρέσκειας προς το παθητικό-επιθετικό άτομο και έχουν αρχίσει να βλέπουν πώς η αδικία καθορίζει μεγάλο μέρος της δυναμικής της σχέσης. Επιπλέον, όσοι βρίσκονται σε σχέση με ένα παθητικό-επιθετικό άτομο συχνά πείθονται ότι το παθητικό-επιθετικό άτομο αντλεί ικανοποίηση από την προσπάθεια να τους αναστατώσει, ότι το παθητικό-επιθετικό άτομο στην πραγματικότητα το απολαμβάνει. Δυστυχώς, προκύπτει δυσπιστία και τελικά επιδιώκεται η συναισθηματική απομάκρυνση από τον παθητικοεπιθετικό.

Πώς να επουλώσουμε τις πληγές μας και να αποκτήσουμε καθαρή κρίση

Επειδή μια σχέση με οποιονδήποτε από αυτούς τους τύπους προσωπικότητας προκαλεί ένα μείγμα αρνητικών συναισθημάτων, τα άτομα σε αυτές τις σχέσεις πρέπει να «βγουν» από αυτές και να είναι ειλικρινή με τον εαυτό τους σχετικά με το τι δεν λειτουργεί στη σχέση. Πρέπει να εξηγήσουν με ειλικρίνεια σε έμπιστα μέλη της οικογένειας, σε φίλους ή σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας πώς είναι η ζωή πίσω από τις κλειστές πόρτες.

Επειδή τα άτομα σε σχέσεις με αυτές τις προσωπικότητες έχουν στερηθεί την επικύρωση, είναι απαραίτητο να αναζητήσουν την επικύρωση από αξιόπιστους, κατάλληλους άλλους.

Ηράκλειτος: Η ψυχή βάφεται με το χρώμα από τις σκέψεις της

Ο Ηράκλειτος έζησε περίπου τον 5ο με 6ο π.Χ. αιώνα στην Έφεσο. Ονομάστηκε “Σκοτεινός” όχι γιατί ήταν, αλλά επειδή τα γραπτά του ήταν δύσκολο να τα κατανοήσουν. Ήταν μύστης της Γνώσης και της Σοφίας και αναζητητής την Αλήθειας. Πίστευε πως μόνο εκείνος που έχει γνώμονα την αναζήτησή της, μπορεί να γίνει πλήρως αφυπνισμένος αλλά και να ζει τη ζωή σε πληρότητα.

Δεν είχε μαθητές, ούτε σχολή. Κι όμως, η επίδρασή του ήταν άκρως σημαντική για την εξέλιξη τόσο της αρχαιοελληνικής, όσο και της δυτικής σκέψης. Παρακάτω, 12 από τα πιο δυνατά του γνωμικά – σκαλοπάτια αντίληψης.

12 δυνατά γνωμικά – σκαλοπάτια αντίληψης

1. Η μόνη σταθερά είναι η αλλαγή. Και στην αλλαγή βρίσκουμε τον Σκοπό

Τα πάντα ρέουν λοιπόν. Ό,τι μένει στάσιμο, πεθαίνει. Τα νερά που λιμνάζουν δεν έχουν καμία σχέση με εκείνα που κινούνται. Η ζωή επιβραβεύει την κίνηση, την εξέλιξη και την προσαρμοστικότητα. Το περιβάλλον επηρεάζει εσένα κι εσύ το περιβάλλον. Στην αλλαγή, άρα στην αλχημεία, μετουσίωση ή μετατροπή, βρίσκουμε το νόημα. Έναν θυμό μπορείς να τον μετατρέψεις σε άσκηση. Ένα πόνο να τον μετουσιώσεις σε μάθημα και έμπνευση. Μια χαρά σε δημιουργία. Η δυνατότητα αυτή είναι έμφυτη σε όλους μας. Το μόνο που μπλοκάρει την ροή είναι το εγώ, οι εσωτερικές αντιστάσεις και οι προσκολλήσεις. Όλα αλλάζουν, κι αυτό είναι το μόνο σταθερό. Εκτός από τις Αρετές και τους Συμπαντικούς Νόμους.

2. Το μεγαλύτερο κομμάτι της μάθησης δεν διδάσκει κατανόηση

Η σοφία και η κατανόηση είναι η μετατροπή της γνώσης. Σκέτη γνώση είναι σχεδόν άχρηστη. Η αξιοποίησή της είναι εκείνη που σε αναβαθμίζει. Ο Νους δεν είναι ένας σκληρός δίσκος που αποθηκεύεις πράγματα. Αυτό είναι δουλειά που την κάνει έτσι κι αλλιώς το υποσυνείδητο αυτόματα. Η μνήμη και η δυνατότητα του νου σου, είναι για να επεξεργάζεται, όπως και η ROM του υπολογιστή. Η επεξεργασία της γνώσης και η μετατροπή της σε συνειδητότητα είναι το κλειδί.

3. Κανένας δεν περπατάει στο ίδιο ποτάμι δυο φορές. Διότι το ποτάμι δεν είναι ποτέ το ίδιο, αλλά ούτε κι ο άνθρωπος

Το νερό σε ένα ποτάμι είναι πάντα διαφορετικό. Νέο. Είσαι το αποτέλεσμα των προηγούμενων εμπειριών σου. Κάθε στιγμή, κάθε εμπειρία, σκέψη, συναίσθημα προσθέτει ένα νέο συστατικό στο ποιος είσαι. Το σώμα σου συνεχώς αντικαθιστά παλιά κύτταρα με νέα. Άρα, κάθε στιγμή είσαι και μπορείς να είσαι ένας διαφορετικός άνθρωπος. Η αντίσταση στην αλλαγή και στο μάθημα είναι αυτή που σου προκαλεί την επανάληψη. Να βιώνεις τα ίδια και τα ίδια. Βαθιά θεμέλια προφανώς ευθύνονται για τους αυτοματισμούς σου.

Ο Τόνυ Ρόμπινς μιλάει για αυτό ακριβώς με ένα διαφορετικό παράδειγμα: το γκολφ. Αν κοιτάξεις στο τώρα σου, μισή μοίρα αριστερά ή δεξιά στον τρόπο που θα χτυπήσεις με το μπαστούνι σου, θεωρείς πως είναι μηδενική διαφορά. Αν το χτυπήσεις δυνατά και παρατηρήσεις μακριά (στον χρόνο) που θα προσγειωθεί, η απόκλιση θα είναι τεράστια. Δεν είναι μόνο οι ριζικές αλλαγές ή τα σοκ που σε αλλάζουν, αλλά και οι μικρές καθημερινές αλλαγές πίσω από την κάθε επιλογή σου. Μη φοβάσαι καμία επανάληψη κατάστασης. Ακόμα και να μοιάζει με κάτι από το παρελθόν, έχει έρθει είτε σαν τεστ, είτε για να σου δείξει ένα μάθημα που δεν έχεις πάρει. Δεν είσαι πια ο ίδιος άνθρωπος. Άρα, το αποτέλεσμα και η εμπειρία μπορεί να είναι διαφορετική. Αρκεί να την βιώσεις από τη νέα σου εκδοχή. Είναι πολύ σημαντικό να το καταλάβεις.

4. Δεν είναι ποτέ αργά για να αναζητήσεις έναν νέο κόσμο

Ο Ηράκλειτος γνώριζε πως μιας και η αλλαγή είναι η μόνη σταθερά, δεν είναι ποτέ αργά για να μπορέσεις να αλλάξεις το ποιος είσαι. Και κατ’ επέκταση τη ζωή σου. Αν το όραμά σου είναι δυνατό, έρχεται από το κέντρο σου (όχι από το εγώ), κι αν πιστέψεις σε εσένα, δεν είναι ποτέ αργά για τίποτα σε ό,τι είναι εν ζωή. Δεν σου αρέσει η δουλειά σου; Άλλαξε. Δε σου αρέσει που μένεις; Μετακόμισε. Δε σου αρέσουν οι παρέες σου; Δημιούργησε νέες.

Δεν σου αρέσει το σώμα σου; Δούλεψε το. Προφανώς και μιλάμε υπό το πρίσμα σκέψης του Ράινχολντ Νίμπουρ: “Θεέ μου χάρισέ μου την ηρεμία για να δεχτώ τα πράγματα που δεν μπορώ ν’ αλλάξω, το κουράγιο για ν’ αλλάξω τα πράγματα που μπορώ και τη σοφία για να μπορώ να διακρίνω τη διαφορά”. Το μόνο που στέκεται ανάμεσα σε σένα και την αλλαγή, είναι η διαφορά κόστους που είσαι διατεθειμένος να πληρώσεις, μεταξύ του να αλλάξεις, ή να παραμείνεις στα ίδια. Το προηγούμενο ξαναδιάβασέ το.

5. Η ψυχή βάφεται με το χρώμα από τις σκέψεις της

Η πραγματικότητα είναι κοινή για όλους, σαν γεγονότα. Το πως την αντιλαμβάνεσαι έχει να κάνει μόνο με τα φίλτρα μέσα από τα οποία την ζεις. Τα πιστεύω και τις πεποιθήσεις σου. Τον τρόπου που βλέπεις τις καταστάσεις. Αντίστοιχα, έχεις ως αποτέλεσμα υψηλές, χαμηλές δονήσεις, ή απάθεια μέσα σου. Αν πας να αλλάξεις το σύνολο της πραγματικότητας, μάλλον δε θα τα καταφέρεις. Αν αλλάξεις τα πρίσματά σου, θα καταφέρεις να την βιώσεις διαφορετικά. Κάνοντάς το αυτό σαν σύνολο η ανθρωπότητα, τότε θα μπορέσει να αλλάξει την πραγματικότητα.

6. Το περιεχόμενο του χαρακτήρα σου είναι δική σου επιλογή. Μέρα με τη μέρα, αυτό που επιλέγεις, σκέφτεσαι, και κάνεις, είναι αυτό που τελικά γίνεσαι

Έχει ενδιαφέρον, πως ενώ ο Ηράκλειτος έζησε στην Έφεσο, και ο Λάο Τσε στην Κίνα σε παρόμοια χρονική περίοδο, συναντιούνται στην κοινή σκέψη: “Πρόσεχε τι σκέφτεσαι, γιατί αυτό γίνεται το πεπρωμένο σου”, αλλά και “Ο χαρακτήρας του ανθρώπου είναι ο θεός του πεπρωμένου του“. Οι σκέψεις επηρεάζουν τα συναισθήματα, τις πράξεις, την καθημερινότητα και κατ’ επέκταση την ζωή σου. Έχεις πάντα μέσω ελεύθερης βούλησης την δύναμη της επιλογής. Σχεδόν σε οτιδήποτε. Άρα, είναι στο χέρι σου να διαμορφώσεις τόσο τον χαρακτήρα σου, όσο και τελικά το βίωμά σου στην συνολική πορεία. Το “έτσι είμαι εγώ και σ’ όποιον αρέσω” καταλαβαίνεις πως φράζει την όποια εξέλιξη, και κατά συνέπεια την όποια δύναμη πάνω στο πεπρωμένο σου.

7. Όλα είναι γραμμένα

Μία από τις φιλοσοφίες που τον κατέστησαν γνωστό είναι και εκείνη του Νόμου των Αντιθέτων. Έτσι, το “Εστιν ειμαρμένα πάντα”, έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με την συλλογιστική της προηγούμενης σκέψης. Είτε μια Ανώτερη Δύναμη, είτε η ίδια η Ψυχή, έχει προδιαγράψει την πορεία των γεγονότων της. Υπό αυτή την αντίληψη, αν δεχτείς πως για κάποιο λόγο συμβαίνουν όλα, και αναζητήσεις τον κάθε λόγο, τότε μπορείς να ζήσεις με αποδοχή, γαλήνη και συνεχή εξέλιξη. Η ανακάλυψη του λόγου συνήθως έρχεται αφού περάσει η μπόρα ή το όποιο γεγονός. Άρα θα χρειαστείς αποδοχή και πίστη σε ότι συμβαίνει. Μια χρυσή τομή ανάμεσα στα δύο ενδεχομένως να είναι μια προσέγγιση.

8. Όλα είναι ένα

Ο Ηράκλειτος φαίνεται πως από τότε γνώριζε αυτό που πλέον ακούμε συχνά στις μέρες μας. Μιλάμε τόσο για την θεωρία συστημάτων αλλά και την κοινή Ουσία που διέπει τα πάντα κάτω από τον μανδύα της ύλης που αντιλαμβανόμαστε ως φυσικότητα. Από το πέταγμα της πεταλούδας και την θεωρία του Χάους, μέχρι το πως το μέσα μας αντανακλά το έξω από εμάς αλλά και τα κύματα φωτός που είναι κάτω από τα υποατομικά σωματίδια της ύλης. Με αυτή την γνώση, ίσως μπορέσουμε να συμφιλιωθούμε με την ιδέα, αλλά και να δούμε, ότι στο σύνολο σαν ανθρωπότητα ό,τι βιώνουμε, είναι μια αντανάκλαση του τι συνολικά συμβαίνει μέσα μας.

9. Οι αφυπνισμένοι μοιράζονται έναν κοινό κόσμο. Αλλά όσοι κοιμούνται λοξοδρομούν σε υποκειμενικούς

Πολλές είναι οι διδασκαλίες που μιλούν για των κόσμο τον ιδεών, τα αρχέτυπα, αλλά και τα μορφογεννητικά πεδία. Όσο αφυπνίζεσαι και υπερβαίνεις την ύλη, αν δεν “χαθείς”, και παράλληλα διατηρείς την άγκυρά σου σε αυτήν, διαπιστώνεις πως όσο πλησιάζεις “εκεί”, τόσο λιγότερα γνωρίζεις, ενώ η Αλήθεια γίνεται όλο και πιο αντικειμενική. Άρα, κοινή. Αυτό που πρέπει να προσέχεις, είναι πως το “γήινο εγώ” έχει κι ένα αδερφάκι, το “πνευματικό εγώ”, το οποίο το γνωρίζεις καθώς ανεβαίνεις τα αντίστοιχα σκαλοπάτια.

10. Τα γαϊδούρια προτιμούν να τρώνε σκουπίδια παρά χρυσό

Δε φταίνε τα γαϊδούρια που δεν τρώνε τον χρυσό που προσφέρεις. Αλλά εσύ που σπαταλάς ανούσια κάτι που δεν μπορούν να λάβουν. Θα μπορούσε να θεωρηθεί αμαρτία (ψυχική αστοχία) το να σπαταλάς χρόνο και ουσία σε κάτι μη ωφέλιμο ή σε κάποιον που δεν θέλει ή δεν μπορεί να λάβει στη συγκεκριμένη φάση αυτό που μπορείς να δώσεις. Όταν παράλληλα κάποιος άλλος διψάει για αυτό ή το έχει πραγματικά ανάγκη. Είναι η αντίστοιχη παραβολή που λέει ο Μέγας Διδάσκαλος για την κάθε σπορά: “Άλλοι έπεσαν σε πετρώδες έδαφος που δεν είχε πολύ χώμα κι αμέσως φύτρωσαν, γιατί το χώμα ήταν λιγοστό. Μόλις όμως ανέτειλε ο ήλιος, κάηκαν, κι επειδή δεν είχαν ρίζες ξεράθηκαν. Άλλοι σπόροι έπεσαν στ’ αγκάθια, κι όταν τ’ αγκάθια μεγάλωσαν τους έπνιξαν και δεν καρποφόρησαν”. Το χρέος της διάκρισης είναι δικό σου.

11. Η παιδεία είναι άλλος ένας ήλιος για τους μορφωμένους

Το Φως είναι η γνώση, η επίγνωση, η αντίληψη, το πόσο γνωρίζεις και αναγνωρίζεις τον εαυτό σου με τα καλά και τα κακά. Σκοτάδι είναι η απουσία του, δηλαδή το να λειτουργείς αντιδραστικά, μηχανικά χωρίς να έχεις την αντίληψη αλλά και χωρίς να έχεις τον έλεγχο. Να επιτρέπεις δηλαδή σε σκέψεις συναισθήματα και καταστάσεις να σε κυριεύουν. Κι έτσι αντί να δρας, αντιδράς. Η παιδεία λοιπόν είναι ένας ακόμα Ήλιος, από τον οποίο φωτίζεσαι. Και όσο της επιτρέπεις να κατοικεί και να ποτίζει το μέσα σου, τόσο αυξάνεται το φως σου. Παιδεία δεν είναι η συσσώρευση γνώσης, αλλά η μετατροπή της σε σοφία και συνείδηση.

12. Η Μέρα και η Νύχτα είναι ένα. Το Καλό και το Κακό είναι ένα. Η Αρχή και το Τέλος ενός κύκλου είναι το ίδιο

Στο δίπολο των αντιθέτων που ζούμε, το κλειδί είναι να καταλάβουμε πως όλα επικοινωνούν, είναι συνδεδεμένα, και είναι στο χέρι μας το πρόσημο μέσα από το οποίο θα βιώσουμε. “Αγαθόν και κακόν ταυτόν”. Η μπαταρία έχει έναν θετικό και έναν αρνητικό πόλο. Η ουσία είναι στο ρεύμα. Η διαφορετικότητα είναι αυτή που δημιουργεί την τάση, και άρα την κίνηση. Το νερό στα άκρα του πριν εξατμιστεί ή παγώσει και αλλάξει μορφή, είναι ζεστό ή κρύο. Η θερμοκρασία είναι αυτή που το διαφοροποιεί. Η ουσία του είναι ίδια, υδρογόνο και οξυγόνο. Το σώμα είναι αρσενικό και θηλυκό, σε σπάνιες εξαιρέσεις ερμαφρόδιτο.

Η στολή αυτή σαν κράμα ξεκινάει ως θηλυκό και για τους άντρες και για τις γυναίκες. Μετά από κάποια περίοδο κύησης λαμβάνει την τελική μορφή (φύλο). Η ενέργεια είναι ίδια. Ψυχή, ή συνειδητότητα. Θηλυκή ενέργεια (φροντίδα, δημιουργία), Αρσενική Ενέργεια (προστασία, σπορά). Η ουσία σε κάθε σώμα είναι η επιλογή / αποδοχή και η εξισορρόπηση ανάμεσα στις ιδιότητες της κάθε μίας.

Νύχτα, Μέρα. Απουσία Φωτός, Παρουσία Φωτός. Ανάμεσα στους κύκλους συμβαίνει η ζωή με οφέλη στο κάθε στάδιο. Γνωρίζοντας τα άκρα ή μέρος τους, έρχεται η επιλογή από συνείδηση. Ο σπόρος γίνεται δέντρο. Το δέντρο βγάζει φύλα. Τον χειμώνα τα φύλλα πέφτουν. Γίνονται λίπασμα και τροφή. Το δέντρο τρέφεται. Την άνοιξη βγάζει νέα φύλλα. Αν είναι καρποφόρο, οι καρποί τρώγονται, ή μετατρέπονται σε νέα δέντρα. Αν η φύση είναι σωστή, τότε η ζωή και ο θάνατος είναι μονάχα μια μετατροπή. Επιστρέφοντας πολλές φορές στο ίδιο σημείο του κύκλου, βλέπεις τα ίδια πράγματα με νέα οπτική από τις εμπειρίες που αποκόμισες ταξιδεύοντας. Όταν είσαι έτοιμος, μπορείς να μεταβείς σε έναν νέο κύκλο. Με τα μέχρι τώρα δεδομένα, η Αρχή Διατήρησης της Ενέργειας νομοτελειακά μας δείχνει πως το μόνο που αλλάζει είναι η μορφή της.

Αν επιτρέψεις στην αντίληψή σου να αφομοιώσει αυτές τις παραδοχές, ο φόβος δεν θα μπορεί να ζήσει πια μέσα σου. Η δύναμη θα επιστρέψει. Και η συνειδητή αλλαγή στη ζωή σου πλέον θα εξαρτάται μόνο από εσένα. Το μυστικό του μύστη σπάει σε τρία επίπεδα: Το πρώτο είναι να κατανοήσεις τα άκρα. Το δεύτερο να διαλέξεις μεριά. Και το τρίτο, να τα υπερβείς. Και το Γινγκ, και το Γιανγκ, επιστρέφοντας στην Ενότητα. Μέχρι τότε, συνέχισε να προχωράς και να απολαμβάνεις τη διαδρομή.

Ο φόβος μπροστά στην ελευθερία

Παλεύουμε για να αισθανθούμε ελεύθεροι... να θεσπίσουμε τα όρια μας, να απαλλαγούμε από ότι μας βαραίνει και μας περιορίζει.

Υποβόσκει σχεδόν πάντα όμως κάποια κρυμμένη ικανοποίηση στην υποταγή.

Η υποταγή έχει πολλά πρόσωπα. Άλλοτε εκφράζεται μέσα από την εμμονή στην θλίψη, στον θυμό, στην υπακοή σε κάτι άλλο έξω από εμάς ή και σε πρόσωπα. Έχει πολλές μορφές, αλλά στην παρουσία της πάντα υποβόσκει η ανάγκη μας να εξαρτόμαστε από κάπου, από κάποιον… Φοβούμενοι την απελευθέρωση.

Διότι η ελευθερία είναι βαρύ φορτίο στους εύθραυστους ώμους του ανθρώπου.

Ο πόθος για την ελευθερία είναι βαθιά ριζωμένος μέσα σε όλους, ιδίως σε όσους έχουν υποστεί καταπίεση· όσο κι αν έχουμε συνηθίσει την υποταγή, όσο κι αν μπορεί να αποτελεί ρουτίνα μας, όσο κι αν δεν αναγνωρίζουμε την εικόνα της, όσο κι αν δεν αντιλαμβανόμαστε την φθορά που προκαλεί…

Ψάχνουμε κάτι για να πιαστούμε, κάποιον να στηριχτούμε, με όποιο κόστος, ώστε να μην νιώθουμε μόνοι…

Η θρησκεία, ο εθνικισμός, τα έθιμα, οι «φθηνές» κοινωνικές υποχρεώσεις και συναναστροφές, όσο μειωτικά ή χάσιμο χρόνου κι αν είναι κάποιες φορές, από την στιγμή που μας συνδέουν με άλλους ανθρώπους, αποτελούν καταφύγια απέναντι στον μεγαλύτερο φόβο μας, την απομόνωση.

Ο άνθρωπος έχει την πηγαία ανάγκη να σχετίζεται με τον κόσμο γύρω του ώστε να αποφεύγει την μοναξιά.

Υπάρχουν πολλοί κρυφοί εχθροί στις μέρες μας που παρεμποδίζουν την ουσιαστική πραγμάτωση της ελευθερίας.

Η μοναξιά, ο φόβος, η σύγχυση που προκαλούνται ζώντας σε ένα αβέβαιο περιβάλλον, είναι συνθήκες που δεν μπορούμε να αντέξουμε εύκολα και για μεγάλη διάρκεια. Έτσι αυτόματα γίνεται δύσκολο το φορτίο της ακεραιότητας, της ελευθερίας.

Στην προσπάθεια μας να αποδράσουμε από όλα αυτά που μας καθιστούν αδύναμους, βρισκόμαστε σε θέση να αποποιηθούμε σχεδόν οικειοθελώς και εν άγνοια μας, τον ατομικισμό μας. Μέσα από την ψυχαναγκαστική μας προσαρμογή σε αποδεκτά από την κοινωνία πρότυπα, προκειμένου να γίνουμε το άτομο που πιστεύουμε πως είναι πιο επιθυμητό και οφείλουμε να είμαστε.

Έχει αυξηθεί η ελευθερία μας σε δυνάμεις που είναι εξωτερικές για εμάς, όπως η επιφανειακή έκθεση μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι παροδικές, αναλώσιμες, κενές σχέσεις που εύκολα συνάπτουμε. Σχέσεις, συναναστροφές που μας αδειάζουν, αφαιρούν κομμάτια από το είναι μας… Βρισκόμενοι ξαφνικά, με τους γρήγορους ρυθμούς της καθημερινότητας μας, να αδυνατούμε να κοιτάξουμε ξάστερα μέσα μας. Επιτρέποντας στους εσωτερικούς ψυχαναγκασμούς, καταναγκασμούς και φόβους να εδραιωθούν όλο και πιο πολύ στις ζωές μας.

Έχουμε χαθεί με τις λάθος κατευθύνσεις που μας δίνονται από παιδιά, προκειμένου να αποπροσανατολιστούμε. Καταλήγοντας να υποτάσσουμε τις ζωές μας σε σκοπούς που δεν είναι πραγματικά δικοί μας.

Έχουμε φτάσει στο σημείο να αισθανόμαστε σαν ένα εμπόρευμα που καλούμαστε να το πουλάμε καθημερινά, για να νιώθουμε πως έχουμε αξία.

Τα ρούχα, το σπίτι, το αμάξι, η δουλειά μας, είναι πια σαν το δέρμα μας. Κι όσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από τον εαυτό μας τόσο περισσότερο αισθανόμαστε την ανάγκη να κατέχουμε πράγματα. Τα οποία εν τέλη, εφόσον χαθεί ο έλεγχος, μας κατέχουν. Έχοντας την ανάγκη να πιαστούμε από κάτι υλικό, φαινομενικά σταθερό, στο χάος της αβεβαιότητας που βιώνουμε καθημερινά.

Ουσιαστική ελευθερία είναι η ελευθερία που μας επιτρέπει να δούμε καθαρά τον εαυτό μας και την υπόσταση μας. Να πιστέψουμε μέσα από αυτήν την διαδικασία σε εμάς, αλλά και στην ζωή.

Ο δρόμος προς την ελευθερία μπορεί να επιτευχθεί μέσω της αυθεντικής έκφρασης των συναισθημάτων, των αισθημάτων και των διανοητικών δυνατοτήτων μας. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να έρθουμε ξανά κοντά με τον άνθρωπο, την φύση και κυρίως τον ίδιο μας τον ευατό. Δίχως να αφήσουμε πίσω μας την ανεξαρτησία μας και την αναζήτηση προς την ολοκλήρωση μας.

Μέσα από την αυθόρμητη δραστηριότητα μπορούμε να αγκαλιάσουμε τον κόσμο, διατηρώντας την ατομικότητα μας άθικτη, ισχυρότερη και πιο στέρεα.

Μόνο ο άνθρωπος που δεν καταπιέζεται και δεν απωθεί ουσιαστικά κομμάτια του εαυτού του μπορεί να φτάσει στην αυτογνωσία.

Για ένα ταξίδι αυτοβελτίωσης, μέσα από την απελευθέρωση!

Δεν πρέπει να λέμε πάντα τα πάντα, γιατί θα ήταν ανοησία· αυτό όμως που λέμε, πρέπει να είναι εκείνο που σκεφτόμαστε, διαφορετικά είναι κακία

Ακόμα και τα χαρίσματα που έχω και που δεν είναι αξιόμεμπτα, τα βρίσκω άχρηστα σε ετούτο τον αιώνα. Την ευπροσηγορία των τρόπων μου θα την ονόμαζε κανείς ανανδρία και αδυναμία· την πιστότητα και την ευσυνειδησία θα τις έβρισκε τραβηγμένες και δεισιδαίμονες· την ειλικρίνεια και την ανεξαρτησία οχληρές, απερίσκεπτες και ριψοκίνδυνες. Σε κάτι χρησιμεύει η κακοτυχία: καλό κάνει να γεννιέσαι σε έναν πολύ διεφθαρμένο αιώνα, γιατί – σε σύγκριση με άλλους καιρούς – θεωρείσαι ενάρετος δίχως να σου στοιχίζει ακριβά.

Αν στις μέρες μας ένας φίλος δεν αρνιέται ότι του εμπιστεύτηκες χρήματα, αν το παλιό σου πορτοφόλι σου επιστρέφει γεμάτο σκουριασμένα νομίσματα, θαύμα εμπιστοσύνης είναι κι άξιο στις δέλτους των Ετρούσκων να γραφεί, και του πρέπει θυσία στεφανοφόρας προβατίνας. (ΓΙΟΥΒΕΝΑΛΗΣ)

Τίποτα δεν είναι τόσο δημοφιλές όσο η καλοσύνη. (ΚΙΚΕΡΩΝ)

Με τέτοιο μέτρο σύγκρισης θα είχα βρει τον εαυτό μου σπουδαίο και σπάνιο, όπως τον βρίσκω πυγμαίο και κοινότατο σε σύγκριση με μερικούς περασμένους αιώνες, όπου ήταν σύνηθες (αν άλλα ισχυρότερα γνωρίσματα δεν συνέβαλαν), να βλέπεις έναν άνθρωπο συγκρατημένο στην εκδίκηση, αργό στην αδικοπραγία, ευλαβή στην τήρηση του λόγου του, ούτε διπρόσωπο ούτε ευεπηρέαστο ούτε ικανό να συμβιβάσει τις πεποιθήσεις του με τη θέληση άλλων και με τις περιστάσεις. Θα άφηνα μάλλον τα εκκρεμή ζητήματα να σπάσουν τα μούτρα τους, παρά να στρεβλώσω την αξιοπιστία μου προς εξυπηρέτησή τους. Όσο για ετούτη τη νεόφερτη αρετή της προσποίησης και της συγκάλυψης, που είναι αυτήν εδώ την ώρα σε τόσο μεγάλη εκτίμηση, τη μισώ θανάσιμα· και από όλα τα ελαττώματα, δεν βρίσκω κανένα άλλο που να μαρτυράει τόση ανανδρία και πνευματική χαμέρπεια. Είναι δειλό και δουλοπρεπές χαρακτηριστικό να μεταμφιέζεται κανείς και να κρύβεται κάτω από ένα προσωπείο και να μην τολμάει να εμφανιστεί όπως είναι. Με αυτό τον τρόπο οι σύγχρονοί μας εκπαιδεύονται στη δολιότητα: μαθημένοι να παράγουν ψεύτικους λόγους, δεν το θεωρούν θέμα συνείδησης αν παραβαίνουν το λόγο τους. Ένα ανώτερο μυαλό δεν πρέπει διόλου να διαψεύδει τις σκέψεις του: θέλει τα εσώτερα μέρη του να είναι ορατά. Εκεί, είτε κάθε τι είναι καλό είτε τουλάχιστον κάθε τι είναι ανθρώπινο.

Η αλήθεια είναι το πρώτο και βασικό μέρος της αρετής.

Πρέπει να την αγαπάει κανείς για αυτή την ίδια. Εκείνος που λέει την αλήθεια, επειδή είναι υποχρεωμένος από εξωτερικούς λόγους και επειδή τον εξυπηρετεί, και που δεν φοβάται διόλου να πει ένα ψέμα, όταν αυτό δεν έχει σημασία για κανέναν, δεν είναι επαρκώς φιλαλήθης. Από την ίδια της τη φύση, η ψυχή μου αποφεύγει το ψέμα και μισεί ακόμα και να το σκέφτεται.

Νιώθω μια εσωτερική ντροπή και μια αιχμηρή τύψη, αν καμιά φορά [το ψέμα] μου ξεφεύγει – όπως καμιά φορά μου ξεφεύγει – όταν οι περιστάσεις με αιφνιδιάζουν και με ταράζουν απρομελέτητα.
Δεν πρέπει να λέμε πάντα τα πάντα, γιατί θα ήταν ανοησία· αυτό όμως που λέμε, πρέπει να είναι εκείνο που σκεφτόμαστε, διαφορετικά είναι κακία. Δεν ξέρω τι πλεονέκτημα περιμένουν [οι ηγεμόνες] από τη συνεχή προσποίηση και παραποίηση, εκτός αν είναι να μη γίνονται πιστευτοί, ακόμα και όταν λένε την αλήθεια.

Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να πλανέψει τους ανθρώπους μια ή δύο φορές· να ομολογεί όμως κανείς ότι κρύβεται και να καυχιέται, όπως έκαμαν ορισμένοι ηγεμόνες μας, ότι “θα έριχναν το πουκάμισό τους στη φωτιά, αν ο κόσμος ήταν κοινωνός των αληθινών τους προθέσεων” (το οποίο είναι ρήση ενός αρχαίου, του Μέτελλου του Μακεδονικού) και ότι “όποιος δεν ξέρει να υποκρίνεται, δεν ξέρει να βασιλεύει” (ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ ΙΑ’), αποτελεί προειδοποίηση προς εκείνους που έχουν να κάμουν μαζί τους ότι όλα όσα λένε δεν είναι άλλο από κοροϊδία και ψέμα.

Όσο πιο πανούργος και πολύπειρος, τόσο πιο μισητός και ύποπτος είναι κανείς, όταν χάσει τη φήμη της τιμιότητας (ΚΙΚΕΡΩΝ)

Θα ήταν μεγάλη αφέλεια, αν αφηνόταν κανείς να τον αποκοιμίσουν η όψη ή τα λόγια εκείνου που έχει την πρόθεση να είναι πάντα διαφορετικός εξωτερικά από ό,τι είναι μέσα του, όπως έκανε ο Τιβέριος.
Εκείνοι οι συγγραφείς της εποχής μας, που όταν όρισαν τις υποχρεώσεις ενός ηγεμόνα, (αναφορά στον Ν. ΜΑΚΙΑΒΕΛΛΙ), έλαβαν υπόψη τους μόνο τι είναι καλό για τις υποθέσεις του κράτους και το έθεσαν πριν από την πιστότητα και τη συνείδησή του, θα είχαν κάτι να πουν σε έναν ηγεμόνα, που η τύχη θα του είχε τακτοποιήσει σε τέτοιο βαθμό τις υποθέσεις, ώστε θα μπορούσε να τις ορίσει μια για πάντα με μια μόνη παράλειψη και παράβαση του λόγου του. Όμως, το πράγμα δεν πάει έτσι.

Οι ηγεμόνες σκοντάφτουν συχνά σε παζαρέματα που δεν διαφέρουν το ένα από το άλλο: κάνουν ειρήνη περισσότερο από μία φορά, κάνουν περισσότερες από μία συνθήκες στη διάρκεια της ζωής τους.
Το κέρδος τούς προτρέπει, όταν για πρώτη φορά εμφανίζονται δόλιοι. Και πάντα σχεδόν εμφανίζεται κάποιο κέρδος, όπως συμβαίνει με όλες τις ανομίες (ανοσιουργήματα, φονικά, στάσεις, προδοσίες γίνονται για κάποιου είδους όφελος).

Αυτό το πρώτο κέρδος όμως κουβαλάει πίσω του αμέτρητες απώλειες, ρίχνοντας αυτό τον ηγεμόνα, εξαιτίας της πρώτης αθέτησης εμπιστοσύνης, έξω από κάθε διαπραγμάτευση και κάθε τρόπο συμφωνίας.

Πώς να αναγνωρίσετε και να ξεσκεπάσετε έναν δημαγωγό – Οι συμβουλές του Αριστοτέλη

Ο έπαινος, οι φιλοφρονήσεις, οι υποσχέσεις, τα δώρα, είναι τα όπλα με τα οποία μπορεί ένας πονηρός άνθρωπος να σας εξαπατήσει και να σας οδηγήσει εκεί που δεν θέλετε πραγματικά να πάτε. Όλοι έχουμε συναντήσει τέτοιους ανθρώπους, ειδικά πολιτικούς, που αγωνίζονται να μας πείσουν πως είναι φίλοι μας και θα εργαστούν για το καλό μας, αρκεί να τους εμπιστευτούμε. Στην πραγματικότητα, πολλοί από αυτούς, θέλουν απλώς να αρπάξουν την εξουσία για δικό τους όφελος. Σήμερα τους λέμε λαϊκιστές, στην αρχαία Ελλάδα τους έλεγαν κόλακες και δημαγωγούς.

Οι συμβουλές του Αριστοτέλη

Η τέχνη της πειθούς είναι αρχαιότατη και οι πολιτικοί την γνωρίζουν πολύ καλά, σε αντίθεση με τους περισσότερους απλούς πολίτες. Οι οποίοι είτε δεν γνωρίζουν αυτές τις τεχνικές είτε δεν είναι σε θέση να αντισταθούν στη γοητεία τους. Αν δώσουμε όμως προσοχή στις βασικές αρχές αυτής της τέχνης, που παραμένει ίδια εδώ και χιλιετίες, τότε θα ισχυροποιήσουμε τη θέση μας και δεν θα πέφτουμε τόσο εύκολα στην παγίδα τους.

Στο έργο του «Ρητορική», ο Αριστοτέλης δίνει συμβουλές στους ρήτορες, σε εκείνους που προσπαθούν να πείσουν το κοινό τους να πράξει ή να μην πράξει κάτι. Αν και προειδοποιεί με σαφήνεια πως το κίνητρο του ρήτορα θα πρέπει να είναι η καθοδήγηση του ακροατηρίου σε αποφάσεις που θα το ωφελήσουν, οι συμβουλές αυτές χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα ως τεχνικές εξαπάτησης. Εμείς μπορούμε να τις δούμε από τη δική μας θέση, να τις διασκευάσουμε, εργαλεία για τη δική μας προστασία.

Αντιμετωπίστε τις τεχνικές εξαπάτησης

Για να μπορέσετε να το κάνετε αυτό, θα πρέπει να γνωρίζετε καλά αυτές τις τεχνικές. Κι επειδή η αρχή είναι το ήμισυ του παντός, μην επιτρέπετε σε κανέναν να διαμορφώνει την προδιάθεσή σας όπως τον βολεύει. Ο Αριστοτέλης αναφέρει πέντε τεχνικές που χρησιμοποιούν οι ρήτορες για να μας προδιαθέσουν θετικά πριν μπουν στο κυρίως θέμα, κι εμείς θα αναπτύξουμε πέντε αντίστοιχες αμυντικές αντιδράσεις: Ο ρήτορας αποφεύγει την παράθεση επιστημονικών επιχειρημάτων και περιορίζεται σε γενικούς προβληματισμούς που συνδυάζουν την λογική με την ψυχολογία.

Γενικός προβληματισμός είναι, ας πούμε, η δήλωση «θα ενισχύσουμε τη δημοκρατία». Ωραίο ακούγεται (ποιος δεν αγαπά τη δημοκρατία!), αλλά πριν χειροκροτήσετε τον αγαπημένο σας πολιτικό σκεφτείτε: Τι στην ευχή σημαίνει αυτό; Ενίσχυση της δημοκρατίας είχε υποσχεθεί και ο Τζον Κένεντι, ο οποίος αγωνίστηκε για την διεύρυνση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις ΗΠΑ και δολοφονήθηκε γι’ αυτό, αλλά και ο Μάο Τσε Τουνγκ, που οδήγησε με την πολιτική του δεκάδες εκατομμύρια Κινέζους στον θάνατο. Ρωτήστε πώς ακριβώς, με ποια συγκεκριμένα μέτρα, σκοπεύει να ενισχύσει τη δημοκρατία. Αν αρνηθεί να απαντήσει, το πιθανότερο είναι πως έχει στον νου του μία «δημοκρατία» που δεν θα σας αρέσει καθόλου. Ο ρήτορας κερδίζει τη συμπάθεια των ακροατών του προβάλλοντας μία εντυπωσιακή προσωπικότητα και αξιολογώντας ηθικά τις ανθρώπινες καταστάσεις, για να δείξει πως γνωρίζει καλά τι σας απασχολεί και τι σας βασανίζει.

Οι γοητευτικές προσωπικότητες μας κάνουν να νιώθουμε ασφαλείς, αλλά μπορεί να αποδειχθούν πολύ επικίνδυνες. Όσο ο πολιτικός που υποστηρίζετε διαφημίζει τα ταλέντα του, και αγανακτεί με τις «άθλιες πρακτικές» εκείνων που έπληξαν τα συμφέροντά σας, εσείς ρίξτε μια ματιά στη ζωή του. Τι έχει κάνει ως τώρα; Ποιες κοινωνικές ομάδες υποστήριζε και πώς; Σεβόταν τον νόμο και τους συνανθρώπους του; Αν οι απαντήσεις που θα λάβετε δεν σας αρέσουν, να είστε σίγουροι πως δεν του ήρθε η επιφοίτηση του αγίου πνεύματος τώρα που επιδιώκει να τον ψηφίσετε. Οι δικές του πρακτικές θα είναι αθλιότερες από εκείνες των προκατόχων του, που σας ενοχλούσαν ως τώρα.

Ο ρήτορας δεν αναζητά την αλήθεια, αλλά βρίσκει επιχειρήματα για το αληθοφανές που θα εντυπωσιάσει το κοινό του.

Εδώ χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε την τάση να μένουμε προσκολλημένοι στις απόψεις που έχουμε ήδη σχηματίσει. Έτσι, είναι πολύ εύκολο να συμπαθήσουμε εκείνον που διατυπώνει τις ίδιες απόψεις και να αντιπαθήσουμε εκείνον που έχει την αντίθετη άποψη. Έχετε όμως βεβαιωθεί πως η άποψη που έχετε για ένα θέμα είναι όντως ορθή, ή μήπως την έχετε υιοθετήσει επιπόλαια, επειδή την εξέφρασε κάποιος που θαυμάζετε ή επειδή αυτή ήταν η άποψη των γονιών σας; Πριν αποφασίσετε αν αυτό που σας παρουσιάζει ο επίδοξος κυβερνήτης σας είναι αλήθεια ή ένα ψέμα που μοιάζει με αλήθεια, πρώτα πρέπει να μάθετε να αναγνωρίζετε την αλήθεια και να προσαρμόζετε τη σκέψη σας όταν τα δεδομένα διαψεύδουν εκείνο που πιστεύατε. Ο ρήτορας γνωρίζει πολύ καλά τι θεωρεί το ακροατήριό του ευτυχία και προσπαθεί να πείσει πως αυτός θα τους εξασφαλίσει αυτή την ευτυχία.

Η ευτυχία είναι το ζητούμενο στη ζωή του καθενός μας, αλλά δεν έχουμε όλοι την ίδια γνώμη για το τι είναι ευτυχία. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως όλες οι κοινωνίες συμπεριλαμβάνουν στις προϋποθέσεις της ευτυχίας την οικονομική ευημερία, αλλά για το πώς αυτή επιτυγχάνεται δεν έχουν όλες οι κοινωνίες την ίδια άποψη. Πάντως, ο καλός ρήτορας θα γνωρίζει πολύ καλά τι πιστεύει η κοινωνία στην οποία απευθύνεται και δική σας ευθύνη είναι να εξετάσετε αν έχει αυτός ο άνθρωπος τα προσόντα να υποστηρίξει το μοντέλο της δικής σας ευτυχίας. Αν έχετε ανταποκριθεί με επιτυχία στα τρία προηγούμενα σημεία, δεν θα δυσκολευτείτε να καταλήξετε σε ένα ασφαλές συμπέρασμα. Ο ρήτορας πρέπει να γνωρίζει ποιες αρετές εκτιμά το κοινό του, ώστε να το επαινέσει κατάλληλα.

Ο Σωκράτης έλεγε πως «Οι κυνηγοί θηρεύουν τους λαγούς με σκυλιά και οι κόλακες τους ανόητους με επαίνους». Σε μία χώρα με έντονο το θρησκευτικό συναίσθημα, ο επίδοξος ηγέτης θα επαινέσει τους κατοίκους για την ευσέβειά τους και την εκκλησία τους για το έργο που προσφέρει. Συμμερίζεται όμως ο ίδιος τις αξίες που επαινεί; Αν ανήκετε σε έναν λαό που φημίζεται για την φιλοπατρία του κι εκείνος σας επαινεί γι’ αυτό, πριν φουσκώσετε από υπερηφάνεια, ερευνήστε αν ο πολιτικός αυτός έχει επιδείξει ανάλογη συμπεριφορά και αν το πρόγραμμά που σκοπεύει να εφαρμόσει περιλαμβάνει μέτρα που προστατεύουν πράγματι την πατρίδα σας ή ενώ μοιάζουν πατριωτικά στην πραγματικότητα την καταστρέφουν.

Αν καταφέρετε να διαχειριστείτε με ψυχραιμία τα πέντε αυτά σημεία, τότε θα έχετε χτίσει ένα ισχυρό τείχος προστασίας απέναντι σε έναν επίδοξο απατεώνα.

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΚΑΤΑ ΦΙΛΙΠΠΟΥ Γ΄

ΔΗΜ 9.36–40

Πού οφείλεται η δουλοπρεπής στάση των Ελληνικών πόλεων απέναντι στον Φίλιππο

Ο Δημοσθένης στην επίθεσή του ενάντια στον Φίλιππο (βλ. και ΔΗΜ 9.1–9) αναφέρθηκε σε συγκεκριμένα γεγονότα που αποδείκνυαν την πρακτική του Φιλίππου να επικαλείται τις –κατ' όνομα– συνθήκες ειρήνης και συμμαχίας, μέχρι τη στιγμή που έκρινε ότι οι περιστάσεις ήταν κατάλληλες για επίθεση εναντίον όσων προηγουμένως είχαν πιστέψει στις δεσμεύσεις του. Αναρωτήθηκε, μάλιστα, πώς ανέχονταν οι Έλληνες να ενεργεί ο Μακεδόνας βασιλιάς κατά βούληση, όταν στο παρελθόν όλοι οι πόλεμοι στην Ελλάδα είχαν προκληθεί από την αντίδραση στην πολιτική των Αθηναίων ή των Λακεδαιμονίων να επιβάλλουν την ηγεμονία τους στους υπόλοιπους Έλληνες. Αφού απαρίθμησε όλες τις μέχρι τότε άδικες ενέργειες του Φιλίππου εναντίον των ελληνικών πόλεων, αναζητά την αιτία της ανοχής απέναντι σε αυτές.

[36] Τί οὖν αἴτιον τουτωνί; οὐ γὰρ ἄνευ λόγου καὶ δικαίας
αἰτίας οὔτε τόθ’ οὕτως εἶχον ἑτοίμως πρὸς ἐλευθερίαν οἱ
Ἕλληνες οὔτε νῦν πρὸς τὸ δουλεύειν. ἦν τι τότ’, ἦν, ὦ
ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἐν ταῖς τῶν πολλῶν διανοίαις, ὃ νῦν οὐκ
ἔστιν, ὃ καὶ τοῦ Περσῶν ἐκράτησε πλούτου καὶ ἐλευθέραν
ἦγε τὴν Ἑλλάδα καὶ οὔτε ναυμαχίας οὔτε πεζῆς μάχης οὐ-
δεμιᾶς ἡττᾶτο, νῦν δ’ ἀπολωλὸς ἅπαντα λελύμανται καὶ ἄνω
καὶ κάτω πεποίηκε τὰ τῶν Ἑλλήνων πράγματα. [37] τί οὖν ἦν
τοῦτο; οὐδὲν ποικίλον οὐδὲ σοφόν, ἀλλ’ ὅτι τοὺς παρὰ τῶν
ἄρχειν βουλομένων ἢ διαφθείρειν τὴν Ἑλλάδα χρήματα
λαμβάνοντας ἅπαντες ἐμίσουν, καὶ χαλεπώτατον ἦν τὸ δω-
ροδοκοῦντ’ ἐλεγχθῆναι, καὶ τιμωρίᾳ μεγίστῃ τοῦτον ἐκόλαζον,
καὶ παραίτησις οὐδεμί’ ἦν οὐδὲ συγγνώμη. [38] τὸν οὖν καιρὸν
ἑκάστου τῶν πραγμάτων, ὃν ἡ τύχη καὶ τοῖς ἀμελοῦσιν κατὰ
τῶν προσεχόντων πολλάκις παρασκευάζει, οὐκ ἦν πρίασθαι
παρὰ τῶν λεγόντων οὐδὲ τῶν στρατηγούντων, οὐδὲ τὴν πρὸς
ἀλλήλους ὁμόνοιαν, οὐδὲ τὴν πρὸς τοὺς τυράννους καὶ τοὺς
βαρβάρους ἀπιστίαν, οὐδ’ ὅλως τοιοῦτον οὐδέν. [39] νῦν δ’
ἅπανθ’ ὥσπερ ἐξ ἀγορᾶς ἐκπέπραται ταῦτα, ἀντεισῆκται δ’
ἀντὶ τούτων ὑφ’ ὧν ἀπόλωλε καὶ νενόσηκεν ἡ Ἑλλάς.
ταῦτα δ’ ἐστὶ τί; ζῆλος, εἴ τις εἴληφέ τι· γέλως, ἂν ὁμο-
λογῇ· συγγνώμη τοῖς ἐλεγχομένοις· μῖσος, ἂν τούτοις τις
ἐπιτιμᾷ· [40] τἆλλα πάνθ’ ὅσ’ ἐκ τοῦ δωροδοκεῖν ἤρτηται. ἐπεὶ
τριήρεις γε καὶ σωμάτων πλῆθος καὶ χρημάτων καὶ τῆς
ἄλλης κατασκευῆς ἀφθονία, καὶ τἆλλ’ οἷς ἄν τις ἰσχύειν τὰς
πόλεις κρίνοι, νῦν ἅπασι καὶ πλείω καὶ μείζω ἐστὶ τῶν τότε
πολλῷ. ἀλλὰ ταῦτ’ ἄχρηστα, ἄπρακτα, ἀνόνητα ὑπὸ τῶν
πωλούντων γίγνεται.

***

[36] Ποία λοιπόν είναι η αιτία τούτου του κακού; Διότι δεν είναι τυχαίον ούτε αδικαιολόγητον το γεγονός ότι οι Έλληνες έρρεπον άλλοτε ψυχικώς προς την ελευθερίαν, τώρα δε ρέπουν προς την δουλείαν. Υπήρχε τότε, υπήρχε, πολίται Αθηναίοι, εις τας ψυχάς πάντων κάτι το οποίον δεν υπάρχει σήμερον, κάτι το οποίον ενίκησε τον πλούτον των Περσών και καθίστα την Ελλάδα χώραν ελευθέραν, κάτι το οποίον ήτο αήττητον κατά θάλασσαν και ξηράν, κάτι του οποίου ήδη η απώλεια επέφερε την γενικήν διαφθοράν και ανεστάτωσε τα πάντα.

[37] Τι λοιπόν ήτο τούτο; (Τίποτε το περίπλοκον, τίποτε το σοφόν)· απλώς ότι άπαντες εμίσουν τους λαμβάνοντας χρήματα παρά των φιλοδόξων και των διαφθορέων της Ελλάδος και ήτο πολύ επικίνδυνον να αποδειχθή τις δωροδοκούμενος και επεβάλλετο εις αυτόν η μεγαλυτέρα τιμωρία (και ουδεμία αίτησις χάριτος ήτο παραδεκτή ούτε συγγνώμη). [38] Και ούτω την ευκαιρίαν της δράσεως εις εκάστην περίστασιν, ευκαιρίαν την οποίαν η τύχη πολλάκις παρασκευάζει (και εις αυτούς τους αμελείς εις βάρος των προσεκτικών, και εις τους μη θέλοντας να πράξουν τι εις βάρος των πραττόντων τα δέοντα), την ευκαιρίαν αυτήν δεν ήτο δυνατόν να την εξαγοράση τις παρά των ρητόρων ή των στρατηγών, αλλ' ουδέ την προς αλλήλους ομόνοιαν, ουδέ την προς τους τυράννους και τους βαρβάρους δυσπιστίαν, ουδέ άλλο τι των τοιούτων. [39] Επί των ημερών μας πάντα ταύτα έχουν πωληθή όπως εις την αγοράν· αντ' αυτών δε έχουν εισαχθή πάντα όσα κατέστρεψαν και διέφθειραν την Ελλάδα. Ποία δε είναι ταύτα; Η ζηλοτυπία προς εκείνον όστις έλαβε χρήματα· η συνήθεια να γελώμεν εάν κανείς το ομολογήση (η συγγνώμη προς τους αποδεικνυομένους ενόχους)· [40] το μίσος εναντίον εκείνων που τους στηλιτεύουν, και πάντα τα άλλα τα συνακολουθούντα την δωροδοκίαν. Διότι, τας τριήρεις και τον αριθμόν των στρατιωτών και την επάρκειαν των χρημάτων και των άλλων εφοδίων και τα άλλα εν γένει επί τη βάσει των οποίων κρίνεται η ισχύς των κρατών, τα έχομεν σήμερον κατά πολύ περισσότερα και μεγαλύτερα από άλλοτε· αλλά ταύτα πάντα έχουν καταστή άχρηστα, μάταια, ανωφελή υπό εκείνων που τα εμπορεύονται.