ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἑκάβη (98-152)

ΧΟΡΟΣ
Ἑκάβη, σπουδῇ πρὸς σ᾽ ἐλιάσθην
τὰς δεσποσύνους σκηνὰς προλιποῦσ᾽,
100 ἵν᾽ ἐκληρώθην καὶ προσετάχθην
δούλη, πόλεως ἀπελαυνομένη
τῆς Ἰλιάδος, λόγχης αἰχμῇ
δοριθήρατος πρὸς Ἀχαιῶν,
οὐδὲν παθέων ἀποκουφίζουσ᾽,
105 ἀλλ᾽ ἀγγελίας βάρος ἀραμένη
μέγα σοί τε, γύναι, κῆρυξ ἀχέων.
ἐν γὰρ Ἀχαιῶν πλήρει ξυνόδῳ
λέγεται δόξαι σὴν παῖδ᾽ Ἀχιλεῖ
σφάγιον θέσθαι. τύμβου δ᾽ ἐπιβὰς
110 οἶσθ᾽ ὅτε χρυσέοις ἐφάνη σὺν ὅπλοις,
τὰς ποντοπόρους δ᾽ ἔσχε σχεδίας
λαίφη προτόνοις ἐπερειδομένας,
τάδε θωύσσων·
Ποῖ δή, Δαναοί, τὸν ἐμὸν τύμβον
115 στέλλεσθ᾽ ἀγέραστον ἀφέντες;
πολλῆς δ᾽ ἔριδος συνέπαισε κλύδων,
δόξα δ᾽ ἐχώρει δίχ᾽ ἀν᾽ Ἑλλήνων
στρατὸν αἰχμητήν, τοῖς μὲν διδόναι
τύμβῳ σφάγιον, τοῖς δ᾽ οὐχὶ δοκοῦν.
120 ἦν δὲ τὸ μὲν σὸν σπεύδων ἀγαθὸν
τῆς μαντιπόλου Βάκχης ἀνέχων
λέκτρ᾽ Ἀγαμέμνων·
τὼ Θησείδα δ᾽, ὄζω Ἀθηνῶν,
δισσῶν μύθων ῥήτορες ἦσαν·
125 γνώμῃ δὲ μιᾷ συνεχωρείτην,
τὸν Ἀχίλλειον τύμβον στεφανοῦν
αἵματι χλωρῷ, τὰ δὲ Κασάνδρας
λέκτρ᾽ οὐκ ἐφάτην τῆς Ἀχιλείας
πρόσθεν θήσειν ποτὲ λόγχης.
130 σπουδαὶ δὲ λόγων κατατεινομένων
ἦσαν ἴσαι πως, πρὶν ὁ ποικιλόφρων
κόπις ἡδυλόγος δημοχαριστὴς
Λαερτιάδης πείθει στρατιὰν
μὴ τὸν ἄριστον Δαναῶν πάντων
135 δούλων σφαγίων οὕνεκ᾽ ἀπωθεῖν,
μηδέ τιν᾽ εἰπεῖν παρὰ Περσεφόνῃ
στάντα φθιμένων
ὡς ἀχάριστοι Δαναοὶ Δαναοῖς
τοῖς οἰχομένοις ὑπὲρ Ἑλλήνων
140 Τροίας πεδίων ἀπέβησαν.
ἥξει δ᾽ Ὀδυσεὺς ὅσον οὐκ ἤδη,
πῶλον ἀφέλξων σῶν ἀπὸ μαστῶν
ἔκ τε γεραιᾶς χερὸς ὁρμήσων.
ἀλλ᾽ ἴθι ναούς, ἴθι πρὸς βωμούς,
145 Ἀγαμέμνονος ἵζ᾽ ἱκέτις γονάτων,
κήρυσσε θεοὺς τούς τ᾽ οὐρανίδας
τούς θ᾽ ὑπὸ γαίας.
ἢ γάρ σε λιταὶ διακωλύσουσ᾽
ὀρφανὸν εἶναι παιδὸς μελέας,
150 ἢ δεῖ σ᾽ ἐπιδεῖν τύμβου προπετῆ
φοινισσομένην αἵματι παρθένον
ἐκ χρυσοφόρου
δειρῆς νασμῷ μελαναυγεῖ.

***
ΧΟΡΟΣ
Τρέχοντας ξέφυγα για νά ᾽ρθω σε σένα,
Εκάβη, τις σκηνές παρατώντας
των αρχόντων,
100 όπου με κλήρο διατάχτηκα σκλάβα να ζω,
απ᾽ την Τροία σερμένη μακριά,
των Αργείων αιχμάλωτη, κι ούτε
κανένα ξαλάφρωμα φέρνω στα πάθη σου,
μονάχα ένα βάρος κομίζω, ένα μήνυμα
και για μένανε δυσκολοβάσταχτο
και για σένα, Κυρά μου, πικρό.
Καθώς λένε, στη μεγάλη τη σύναξη
των Αχαιών, η απόφαση πάρθηκε
θυσία να δώσουν την κόρη σου
στον Αχιλλέα. Το ξέρεις
110 πως πάνω απ᾽ τον τάφο του πρόβαλε
με τη χρυσή αρματωσιά του,
και τα θαλασσοτάξιδα καράβια σταμάτησε,
που είχανε κιόλας τα πανιά τους απλωμένα,
κράζοντας:
«Για πού σαλπάρετε, Δαναοί, παρατώντας
τον τάφο μου ατίμητο;»
Συνέρια σηκώθηκε τότε, φουρτούνα σωστή,
κι ήταν στη γνώμη ο στρατός των Ελλήνων
μοιρασμένος, αφού άλλοι το κρίνανε πρέπον
να δώσουν σφαχτάρι στον τάφο, κι άλλοι όχι.
120 Για το δικό σου το καλό προσπαθούσε
ο Αγαμέμνονας
που πολύ λογαριάζει
της θεόληπτης μαντεύτρας την κλίνη.
Όμως οι γιοι του Θησέα, τα δυο
της Αθήνας βλαστάρια, παίρνοντας τον λόγο
χωριστά σε μια γνώμη συμπέσανε:
πως αίμα νεανικό θα πρέπει
να στολίσει
του Αχιλλέα τον τάφο· ποτέ,
καθώς λέγανε,
δεν θα μπορούσε να λογαριαστεί
της Κασάνδρας η κλίνη περσότερο
από το σπαθί του Αχιλλέα.
130 Οι αντίμαχες γνώμες φαινόταν
να ισοζυγιάζουνε, ως τη στιγμή που ο παμπόνηρος,
εκείνος ο λογάς, ο λαοπλάνος
γιος του Λαέρτη, πήρε με το μέρος του
το στράτευμα λέγοντας πως
δεν πρέπει οι Έλληνες να καταφρονέσουν
τον πιο αντρειωμένο τους για το χατίρι
μιας σκλάβας που ήταν να σφαγεί· έτσι μόνο
δεν θα μπορέσει κανείς πεθαμένος να πει
καθώς θα στέκεται στης Περσεφόνης το πλάι,
πως αχάριστοι φάνηκαν οι Δαναοί
στους Δαναούς που για την Ελλάδα χαθήκανε
140 στους τρωαδίτικους κάμπους.
Κι όπου να ᾽ναι ο Οδυσσέας θα ᾽ρθει,
θα χιμήξει στην αγκαλιά σου
κι απ᾽ τα γέρικα χέρια σου θ᾽ αρπάξει την κόρη.
Στους ναούς τρέξε, στους βωμούς δίχως άργητα,
στου Αγαμέμνονα πέσε τα γόνατα ικέτισσα,
παραστάτες σου κράξε τους θεούς
τ᾽ ουρανού και της γης· και μπορεί,
με τις προσευχές, να γλιτώσεις
τη δόλια σου κόρη.
Γιατί αλλιώς,
150 την παρθένα θα δεις σ᾽ έναν τάφο γερμένη
να βάφεται με αίμα,
που θα κυλάει μαυροκόκκινο αυλάκι
από λαιμό χρυσοστόλιστο.

Μακεδονία εν μύθοις φθεγγομένη: Μύθοι τοπικοί - Κρουσίδα

Για την Κρουσίδα, ο Στέφανος Βυζάντιος παραδίδει ότι έλαβε το όνομά της «από Κρούσσιος υιού του Μύγδονος».

Ο μύθος αυτός για τη συγγένεια των προσώπων αντανακλά ίσως τη σχέση μεταξύ Κρουσίδας και Μυγδονίας.

Όλοι έχουμε μέσα μας μιαν άλλη ζωή η οποία ενοχλεί, απαιτεί, παραπονιέται, δεν έζησε

Όλοι έχουμε μέσα μας μιαν άλλη ζωή η οποία ενοχλεί, απαιτεί, παραπονιέται, δεν έζησε.

Νομίζω πως η παραπάνω φράση, ταιριάζει στον καθένα μας. Ακόμα κι ευχαριστημένος να είναι κάποιος στη ζωή του, πάντα κάτι θα υπάρχει που “ενοχλεί”, θα ήθελε να είναι διαφορετικό… Άλλωστε τέλειες ζωές δεν υπάρχουν. Συνήθως κάτι λείπει… ίσως για να υπάρχει μια ισορροπία…

Ο κάθε δρόμος που επιλέγουμε, αυτομάτως αποκλείει κάποιον άλλον -που δε θα μάθουμε ποτέ πού θα μας οδηγούσε και αν θα είμασταν ευτυχισμένοι με μιαν άλλη επιλογή. Η φύση του ανθρώπου, όμως, είναι τέτοια που ονειρεύεται τον εαυτό του να “πρωταγωνιστεί” σε ένα ρόλο διαφορετικό από αυτόν που ζει στο σήμερα…

Τακτοποιημένη ζωή, άτακτα συναισθήματα. Όλοι έχουμε μέσα μας μια άλλη ζωή η οποία ενοχλεί, απαιτεί, παραπονιέται, δεν έζησε.

Δε με ενδιαφέρει τι θα γίνω όταν πεθάνω. Δε με ενδιαφέρει τι θα συμβεί όταν δεν θα ζω. Ο θάνατος είναι απόλυτος. Άμα τελειώνουμε, να τελειώνουμε. Τελεία και παύλα. Όχι αποσιωπητικά. Τα αποσιωπητικά φτάνουν όσο ζούμε. Αν αυτό λέγεται εγωπάθεια, το δέχομαι προθύμως.

Δεν επιτρέπεται να αποφέρεται κανείς για τον έρωτα όσο είναι εν δράσει. Αυτό που ισχύει για τον έρωτα είναι ό,τι ειπωθεί αφού τελειώσει.

Έρωτας είναι αυτό που δεν είχες. Το θλιβερό είναι ότι υπάρχουν άνθρωποι που νομίζουν ότι ερωτεύτηκαν ενώ δεν έχουν ερωτευτεί ποτέ.

Υπάρχουν στιγμές που ο άνθρωπος θέλει κάποιον να τον αγκαλιάσει χωρίς να υπάρξει συνέχεια. Αυτή η στιγμή του αγκαλιάσματος είναι πάρα πολύ μεγάλη στιγμή, περιεκτική. Η αγκαλιά σε παίρνει ολόκληρο και σε προστατεύει. Σχεδόν δεν έχει σχέση με τον σαρκικό έρωτα.

Ο έρωτας δε θέλει χρόνο. Θέλει ταχύτητα. Είναι απόκτηση, μονοπωλιακό είδος. Θέλεις τον άλλο δικό σου. Δεν τον μοιράζεσαι. Είναι ένα μυστικό γι’ αυτό και πρέπει να μένει στα σκοτεινά. Είναι πάρα πολύ ωραίο όταν συμβαίνει, σε όποιον από τους δύο συμβαίνει και για όσο συμβαίνει. Αλλά πάντα τελειώνει. Είναι αδύνατο να συντονιστούν δύο άνθρωποι στον έρωτα. Μπορεί να συμβεί για ένα μήνα. Μέχρι εκεί. Μετά, ο ένας επιμένει. Είναι απαραίτητο ένας από τους δύο να παραμείνει ερωτευμένος. Η ζήλεια, βέβαια, είναι κριτήριο του αισθήματος. Ο έρωτας είναι φθαρτός και εφήμερος. Ο πρώτος σταθμός όταν εκείνος φεύγει είναι η λύπη. Λύπη και γι’ αυτόν που αγαπάει και ίσως και για εκείνον που δεν αγαπάει γιατί χάνει ένα αφοσιωμένο πρόσωπο. Δεν επιτρέπεται να αποφέρεται κανείς για τον έρωτα όσο είναι εν δράσει. Αυτό που ισχύει για τον έρωτα είναι ό,τι ειπωθεί αφού τελειώσει.

Ο έρωτας είναι σαφέστερος και ειλικρινέστερος από την αγάπη. Η αγάπη είναι μια λέξη η οποία προσφέρεται για πάρα πολλές χρήσεις. Αγάπη μητρική, συζυγική, αγάπη προς τον ανήμπορο ή προς αυτό που ονειρευόμαστε. Η αγάπη έχει πάντα τις εξηγήσεις της. Ο έρωτας δεν τις έχει. Αυτή η αγάπη δεν μας παρατάει σύξυλους να φύγει όπως μας παρατάει ο έρωτας. Είναι λέξη μεγάλης αντοχής. Δεν τη βλέπεις ξαπλωμένη κάτω και διαψευδόμενη όπως βλέπεις τον έρωτα. Η αγάπη είναι κι αυτή ένα αίσθημα που δε συμβαίνει ποτέ ταυτόχρονα και στους δύο και πεθαίνει πριν προλάβει να γεράσει. Αγάπη και έρωτας είναι μια διεκδίκηση, όχι μια κατάκτηση. Είναι μια πάλη.

Η αγάπη είναι ένα θύμα του σωματέμπορα εγωισμού μας. Αυτοί που αγαπάμε είμαστε ζωντανοί νεκροί. Επί πόσο μπορείς να αγαπάς κάποιον που δεν σ’ αγαπάει; Ο βασανισμός κάνει πολύ καλό στα αισθήματα αλλά όχι για πολύ. Θα πρέπει ο βασανιστής να ξέρει τις δόσεις. Δεν τις ξέρει όμως. Πληγώνομαι, σημαίνει, κοντά στα άλλα, αποκτώ γνώσεις. Ε, με λίγη παραπάνω μελέτη της ματαιότητας, ένα ψήγμα σοφίας κουτσά στραβά το παίρνεις. Σε έναν χωρισμό κλαίμε μόνο για μας. Όταν είσαι ερωτευμένος θέλεις να δώσεις στον άλλο. Αυτό είναι ο έρωτας. Υπάρχει όμως και η τραγική κατάσταση ο άλλος να μην θέλει να πάρει αυτό που του δίνεις. Εκεί αρχίζουν οι μεγάλες συγκρούσεις.

Το μυαλό είναι ένας Θεός που δημιουργεί τον κόσμο από την αρχή. Έναν άλλο κόσμο. Αναπληρώνει, αντικαθιστά, είναι φοβερό το πως διορθώνει σαν τον μεγαλύτερο αισθητικό της ασχήμιας όσα δεν μας αρέσουν. Η λογική λέει πως δεν υπάρχει ελπίδα κι όμως το μυαλό σε κάνει να ελπίζεις. Είναι τρελό.

Η ομορφιά είναι ένα πράγμα που ανήκει παντού. Σκεφτείτε ένα άσχημα κατασκευασμένο πλάσμα. Πόσο δύσκολο είναι να απιστήσει; Έχει να αντιμετωπίσει πάρα πολύ λίγους πειρασμούς. Ένα ωραίο πλάσμα όμως, είναι γεννημένο άπιστο. Δεν υπάρχουν δεδομένα. Η ίδια η ζωή τα ανατρέπει. Προσωπικά πάντως ποτέ δε θα μπορέσω να καταλάβω πώς ένας/μια αγαπάει και κοιμάται με κάποιον/α άλλον/η. Δεν ξέρω από ποια τάση κυνηγιού προέρχεται αυτό. Μη νομίζετε όμως, ακόμα όλοι θέλουν να είναι άπιστοι/ες. Δεν το επιχειρούν εύκολα όμως λόγω των παιδιών.

Η εκδικητικότητα είναι τόσο ακραίο πράγμα που δε με πείθει. Δε μπορώ να φανταστώ ότι γίνεται με συνείδηση για να εκδικηθείς έναν άνθρωπο που σε πρόδωσε. Εκδίκηση είναι να επιτευχθεί μέσα σου η αλλαγή, εσύ να σηκώσεις το μαχαίρι σχεδόν εναντίον σου. Αυτή είναι η μεγαλύτερη ζημιά που μας κάνουν αυτοί που μας υποχρεώνουν να μην τους αγαπάμε. Είναι δική μας ζημιά, όχι δική τους.

Ο έρωτας είναι “εκείνος” που σου γεμίζει το μυαλό. Που σε κατακλύζει. Ανυπεράσπιστος.

Τί γίνεται όταν επικρατεί ο πληθυντικός αριθμός; Όταν μετά από χρόνια, θυμάσαι τους έρωτες που πέρασαν… Κι επικρατεί ο φόβος… Εκείνος ο φόβος που σε νίκησε, αλλά εσύ άργησες να το καταλάβεις. Νόμιζες ότι θα τα κατάφερνες και θα τον απέφευγες. Τον αγνοούσες αλλά “εκείνος” σιγά-σιγά πολλαπλασιάστηκε. Κι έγινε πληθυντικός αριθμός. Φόβοι… που δεν μπορείς πια να αγνοήσεις…

Η μνήμη ό,τι και να γίνει παραμένει ακλόνητη… ‘Ερχονται στιγμές που όλα στριφογυρίζουν στο μυαλό σου…

Και μετά η μαγική νύχτα που κάποτε σε γοήτευε έγινε… νύχτες… Και πάλι πληθυντικός αριθμός… Οι νύχτες που πέρασαν και οι νύχτες που θα έρθουν. Οι νύχτες που για κάποιους έρωτες χαράμισες και οι νύχτες που για νέους έρωτες θα χαραμίσεις…

Ο έρωτας,

όνομα ουσιαστικόν,

πολύ ουσιαστικόν,

ενικού αριθμού,

γένους ούτε θηλυκού ούτε αρσενικού,

γένους ανυπεράσπιστου.

Πληθυντικός αριθμός οι ανυπεράσπιστοι έρωτες…

Ο φόβος,

όνομα ουσιαστικόν,

στην αρχή ενικός αριθμός

και μετά πληθυντικός:

οι φόβοι.

Οι φόβοι για όλα από δω και πέρα…

Η μνήμη,

κύριο ονομάτων θλίψεων,

ενικού αριθμού,

μόνον ενικού αριθμού

και άκλιτη.

Η μνήμη, η μνήμη, η μνήμη…

Η νύχτα,

όνομα ουσιαστικόν,

γένους θηλυκού, ενικός αριθμός.

Πληθυντικός αριθμός οι νύχτες. Οι νύχτες από δω και πέρα…

Χωρισμός

Ο χωρισμός είναι ακρωτηριασμός.

Πονάει αφόρητα. Συνθλίβει τον άνθρωπο.

Όπως λένε οι ειδικοί, «Το μέγεθος του ψυχολογικού πόνου είναι μεγαλύτερο μόνο σε πραγματικά φρικιαστικά γεγονότα, όπως η απώλεια ενός παιδιού».

Τι φταίει στη διάρρηξη μιας σχέσης;

Στην ουσία τίποτα, αν δεν υπάρχει κάποιο εμφανές ατόπημα, αλκοολισμός, ναρκωτικά, τζόγος, βία, απιστία. Απλώς δεν γεφυρώθηκε το χάσμα των δύο φύλων. Αυτό το χάσμα είναι η εγγενής κατάρα, αρρώστια, αδυναμία του ανθρώπινου είδους.

Οι εκατέρωθεν κατηγορίες δεν αρκούν· «δεν είναι πια αυτός πού ήταν» , «δεν τρέχει μέλι πια από τα μάτια της». Πίσω από κάθε χωρισμό υπάρχει σταθερά το ίδιο ρητό ή άρρητο απλό μοτίβο «γιατί δεν είσαι αυτό που θα ‘θελα να είσαι».

Όταν η ερωτική πανδαισία τελειώσει, μπορούμε να χτυπιόμαστε˙ βροχή τα παράπονα και οι κατάρες, «μαύρη η ώρα πού σε γνώρισα», «τι ήθελα κι έμπλεκα μαζί σου».

Εκείνη η μέρα και η ώρα ήταν η ευτυχέστερη στη ζωή σου· είχες μεγάλη και πολύ βαθιά ανάγκη αυτό το πρόσωπο, ευχόσουν ολόψυχα να συμβεί.

Τα ήμουν μικρός, ήμουν μικρή, δεν περνάνε.

Αυτό ακριβώς ήθελες.

Δεν ισχύει το «μου έφαγες τα καλύτερά μου χρόνια».

Αυτά τα χρόνια ήταν όντως τα καλύτερα γιατί ήσασταν μαζί. Το πάθος, οι αγωνίες, τα καρδιοχτύπια, ο πόνος που βιώσατε είναι εντελώς σύμφυτα με την ανθρώπινη ύπαρξη˙ αυτό που ζήσατε σας πλούτισε τη ζωή ανυπολόγιστα.

Ο πόνος εξανθρωπίζει. Μας φέρνει σε επαφή με τον εσώτερο εαυτό μας. Ανακαλύπτουμε πτυχές μας που δεν γνωρίζαμε. Δεν θα υποφέρουμε μόνο για τα οικονομικά, τη δουλειά ή τα κιλά μας. Ελέγχουμε με αξιοπρέπεια τον πόνο μας, με την επίγνωση ότι μόνο όσοι δεν έζησαν δεν έχουν πονέσει.

Ο χωρισμός είναι πιο επώδυνος γιο τον άντρα.

Είναι αρκετά πιθανόν έναν άντρα που πρόδωσε και εγκατέλειψε η γυναίκα του, να τον προδώσει και η καρδία του˙ αυτό το συχνό φαινόμενο οι επιστήμονες το αποκαλούν «Σύνδρομο Ραγισμένης Καρδιάς». Κι αν δεν συμβεί αυτό, τα ποσοστά αυτοκτονίας των αντρών που βίωσαν την απόρριψη είναι τετραπλάσια από των γυναικών.

Ο χωρισμός δεν είναι καταστροφή. Αφορά μια μικρή περίοδο της ζωής μας, κάποια χρόνια που βραχυκυκλώσαμε, ξεμυαλιστήκαμε, είδαμε οράματα. Δεν αφορά ολόκληρη τη ζωή μας.

Όπως χάθηκε η χαρά, θα χαθεί κι ο πόνος. Νέος έρωτας θα μας προκύψει, είναι βέβαιο.

Μας διασώζει η φύση μας. Είμαστε φτιαγμένοι να ερωτευόμαστε, οι επιθυμίες μας δεν τελειώνουν˙ κι όπως λέει ένα ποίημα «Επιθυμούμε με τον ίδιο τρόπο που ένας σκύλος δηλητηριασμένος δυο φορές αντικρίζει ένα τρίτο κομμάτι κρέας».

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: Δεν έχουμε ανάγκη ανθρώπων που κλαίνε και θρηνούν μαζί μας, σαν άλλοι χοροί της τραγωδίας, σε καταστάσεις δυσάρεστες, αλλά ανθρώπους που μιλούν με ειλικρίνεια και μας διδάσκουν

Το έργο Περί φυγής απευθύνεται ως επιστολή σε εξόριστο από τις Σάρδεις, όπως επανειλημμένα δηλώνει ή υποδηλώνει ο Πλούταρχος μέσα στο κείμενο, χωρίς, ωστόσο, να αναφέρει πουθενά το όνομά του. Οι μελετητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πρόκειται κατά πάσα πιθανότητα για τον Μενέμαχο, τον νεαρό από τις Σάρδεις, προς τον οποίο στέλνει, ύστερα από παράκλησή του, ο Πλούταρχος τα Πολιτικά παραγγέλματα του.

ΠΕΡΙ ΦΥΓΗΣ

Οι καλύτεροι και πιο σίγουροι λόγοι, όπως ακριβώς και φίλοι, είναι, λένε, όσοι με την παρουσία τους στις συμφορές ωφελούν και προσφέρουν βοήθεια. Διότι, βέβαια, εμφανίζονται πολλοί και μιλούν σε εκείνους που έχουν σκοντάψει, η επέμβασή τους όμως είναι άχρηστη, ή καλύτερα βλαβερή, και μοιάζουν με ανθρώπους που, χωρίς να ξέρουν κολύμπι, προσπαθούν να βοηθήσουν αυτούς που πνίγονται, αγκαλιάζοντάς τους όμως και παρασύροντάς τους μαζί τους στον βυθό.

Πρέπει, λοιπόν, ο λόγος όσων αγαπούν και προσπαθούν να βοηθήσουν να είναι παρηγοριά, και όχι συνηγορία υπέρ αυτού που προξενεί τη λύπη. Στ’ αλήθεια, δεν έχουμε ανάγκη ανθρώπων που κλαίνε και θρηνούν μαζί μας, σαν άλλοι χοροί της τραγωδίας, σε καταστάσεις δυσάρεστες, αλλά ανθρώπους που μιλούν με ειλικρίνεια και μας διδάσκουν ότι το να παραδίδεται κανείς στη θλίψη και να ταπεινώνει τον εαυτό του είναι σε κάθε περίπτωση και αποδεικνύεται άσκοπο κι ανόητο. Να μας διδάσκουν επίσης ότι, όπου οι ίδιες οι καταστάσεις, αφού τις ψηλαφήσει και τις φέρει στο φως ο λόγος, προσφέρουν τη δυνατότητα να πούμε στον εαυτό μας:

“Κακό δεν έπαθες, αν δεν το φτιάξεις ο ίδιος στο μυαλό σου”. Είναι εντελώς γελοίο να μη ρωτάμε τη σάρκα να μάθουμε τι έπαθε, ούτε την ψυχή για το αν με αυτό που της έτυχε έγινε χειρότερη, αλλά να έχουμε τους έξω, που στενοχωριούνται και θλίβονται μαζί μας, ως δασκάλους της λύπης.

Επομένως, μόνοι με τον εαυτό μας ας εξετάζουμε της κάθε συμφοράς το βάρος, σαν να ήταν φορτίο. Το σώμα πιέζεται με το βάρος του φορτίου, ενώ η ψυχή συχνά προσθέτει από μόνη της βάρος στις καταστάσεις. Η πέτρα είναι από τη φύση της σκληρή, ο πάγος είναι από τη φύση του ψυχρός και δεν προβάλλουν αντίσταση ούτε προκαλούν πάγωμα από άσχετες εξωτερικές αιτίες. Για την εξορία όμως, την έλλειψη δόξας και την απώλεια των τιμών, όπως ακριβώς για τα αντίθετα επίσης, τα στεφανάκια, δηλαδή, τα αξιώματα, τις πρωτοκαθεδρίες, έχοντας ως μέτρο της λύπης και της χαράς που γεννούν όχι τη δική τους φύση αλλά τη δική μας κρίση, ο καθένας μας τα κάνει για τον εαυτό του ελαφρά και βαριά, εύκολα να τα αντέξει ή το αντίθετο. Ας ακούσουμε τον Πολυνείκη, που απαντά στο ερώτημα:

“Τι είναι να χάσεις την πατρίδα; Είναι, στ’ αλήθεια, μεγάλο κακό;”

“Το πιο μεγάλο, και στην πράξη μεγαλύτερο απ’ ό,τι στα λόγια”.

Αλλά και τον Αλκμάνα, όπως τον έχει βάλει να λέει εκείνος που έγραψε το επίγραμμα.

“Σάρδεις, αρχαία πατρίδα των προγόνων μου, αν σε σας είχα μεγαλώσει, ιερέας θα ήμουν τώρα ή ευνούχος χρυσοντυμένος, χτυπώντας φλύαρα τύμπανα- τώρα ευτυχώς Αλκμάν είναι το όνομά μου, της Σπάρτης με τους πολλούς τρίποδες και γνώρισα τις Ελληνίδες Μούσες, που από τον τύραννο τον γιο του Δασκύλεω, τον Γύγη, με έκαναν ανώτερο”.

Έτσι, το ίδιο πράγμα η γνώμη για τον ένα το κάνει εύχρηστο, σαν να ήταν ισχύον νόμισμα, ενώ για τον άλλο δύσχρηστο και βλαβερό.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, ΗΘΙΚΑ

Μάλλον έκανε πολλά λάθη ο έρωτας

Ένας παλιός γνωστός μύθος λέει ότι όλα τα βιώματα και τα συναισθήματα του ανθρώπου μαζεύονταν συχνά σ’ ένα πυκνό, μαγικό δάσος για να παίξουν. Εκεί το μίσος, η ελπίδα, η ζήλια, ο έρωτας και ο φόβος έτρεχαν πέρα-δώθε γελώντας χωρίς σταματημό, και ξοπίσω τους τρέχανε η μνησικακία, η τρέλα, η προδοσία, η χαρά και η περιέργεια.

Λέγεται ότι μια μέρα που έπαιζαν κρυφτό, η τρέλα έψαχνε τον έρωτα, που είχε κρυφτεί πίσω από μια φυλλωσιά. Η προδοσία πήγε κοντά της, της έδειξε μια μυτερή τρίαινα και της πρότεινε ν’ αρχίσει να την καρφώνει μέσα στη φυλλωσιά για να τον ξετρυπώσει. Η τρέλα, χωρίς να υπολογίσει το κακό που μπορεί να προκαλούσε η πράξη της, την άκουσε κι άρχισε να καρφώνει την τρίαινα μέσα στα φύλλα. Από τότε, λέει ο μύθος, ο έρωτας έμεινε τυφλός, και η τρέλα, γεμάτη ενοχές, αποφάσισε να γίνει οδηγός στα βήματά του.

Η καταπληκτική φίλη μου, συγγραφέας και αφηγήτρια παραμυθιών Βιβή Γκαρσία, λέει ότι μετά από τόσο καιρό που πήγαιναν δίπλα δίπλα ο έρωτας με την τρέλα, κατέληξαν να γίνουν ζευγάρι και να ζουν όμορφα. Λίγα πράγματα όμως κρατάνε για πάντα, κι έτσι έφτασε η στιγμή που ο έρωτας, κουρασμένος από το παραλήρημα, την ακαταστασία και την αβεβαιότητα, παράτησε την τρέλα που τον οδηγούσε κι αποφάσισε να παντρευτεί τη λογική.

Δεν ήταν λάθος η απόφαση του έρωτα, γιατί με οδηγό τη λογική εξανεμίστηκαν οι κίνδυνοι και οι ανασφάλειες.

Τίποτα όμως δεν είναι τέλειο. Αφού πέρασε λίγος καιρός, ο έρωτας συνειδητοποίησε ότι χάρη στην ασφάλεια είχε μεν την ηρεμία του, πλην όμως έπληττε αφόρητα. Η Βιβή λέει ότι, αφού το σκέφτηκε πολύ και συμβουλεύτηκε τη φίλη του, τη φαντασία, ο έρωτας πήρε μια απόφαση – ή μάλλον δύο: Θα έμενε παντρεμένος με τη λογική, αλλά πότε πότε θα επέτρεπε στον εαυτό του να ξαναβλέπει την παλιά αγαπημένη σύντροφο, ν’ αφήνεται να τον παρασύρει και, για λίγο, να χάνεται μέσα στην τρέλα. Μετά, μπορούσε να επιστρέφει ανανεωμένος στην ασφαλή αγκαλιά της λογικής.

Η τεχνητή νοημοσύνη βρήκε για πρώτη φορά νέο ισχυρό αντιβιοτικό κατά των μικροβίων

Ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που ανέπτυξαν ερευνητές του Πανεπιστημίου ΜΙΤ στις ΗΠΑ, βρήκε ένα ισχυρό νέο αντιβιοτικό (halicin), το οποίο μπορεί να καταστρέψει πολλά είδη βακτηρίων ανθεκτικών σε άλλα αντιβιοτικά όπως τα carbapenem.

Είναι η πρώτη φορά που η τεχνητή νοημοσύνη βρήκε εκ του μηδενός ένα νέο αντιβιοτικό και μάλιστα πανίσχυρο, ανοίγοντας νέες δυνατότητες στο πεδίο της φαρμακευτικής, καθώς κάτι ανάλογο θα μπορούσε μελλοντικά να γίνει και για άλλους είδους φάρμακα, π.χ. για νευροεκφυλιστικές παθήσεις ή για τον καρκίνο. Οι επιστήμονες αισιοδοξούν ότι το «έξυπνο» σύστημα θα μπορεί να σχεδιάσει διάφορα νέα φάρμακα, με βάση όσα έχει μάθει για τις χημικές δομές που επιτρέπουν στα φάρμακα να σκοτώνουν τα βακτήρια.

Χρησιμοποιώντας ένα νέο αλγόριθμο μηχανικής μάθησης, οι επιστήμονες και μηχανικοί, με επικεφαλής τον καθηγητή Ιατρικής Μηχανικής & Επιστήμης Τζέιμς Κόλινς και την καθηγήτρια του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Υπολογιστών Ρετζίνα Μπαρζιλάι, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας Cell (Κύτταρο), ανέλυσαν πολλές υποψήφιες χημικές ουσίες, βρίσκοντας τελικά μία με ισχυρές αντιβιοτικές ιδιότητες.

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχουν βρεθεί ελάχιστα νέα αντιβιοτικά και τα περισσότερα δεν είναι παρά ελαφρώς παραλλαγμένες εκδοχές προϋπαρχόντων φαρμάκων. Οι σημερινές μέθοδοι ανάπτυξης νέων αντιβιοτικών είναι πολύ δαπανηρές, χρονοβόρες και συνήθως περιορίζονται σε μια μικρή γκάμα χημικών ουσιών.

«Αντιμετωπίζουμε μια εντεινόμενη κρίση λόγω αφενός ενός αυξανόμενου αριθμού παθογόνων μικροοργανισμών που γίνονται ανθεκτικοί στα υπάρχοντα αντιβιοτικά και αφετέρου μιας αναιμικής ανακάλυψης νέων αντιβιοτικών από τις φαρμακευτικές και βιοτεχνολογικές εταιρείες. Αν δεν αντιμετωπίσουμε την κρίση έως το 2050, οι θάνατοι κάθε χρόνο λόγω λοιμώξεων από ανθεκτικά βακτήρια θα φθάσουν τα δέκα εκατομμύρια, περισσότεροι και από τους ετήσιους θανάτους από καρκίνο», δήλωσε ο Κόλινς.

Η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί το νέο συμπαραστάτη σε αυτή την προσπάθεια, καθώς υπόσχεται να βρει τελείως νέα αντιβιοτικά, πιο γρήγορα και με πολύ χαμηλότερο κόστος. Το νέο αντιβιοτικό, το οποίο δοκιμάσθηκε στο εργαστήριο, εξόντωσε αρκετά στελέχη βακτηρίων που είναι ανθεκτικά σε όλα τα γνωστά αντιβιοτικά (Clostridium difficile, Acinetobacter baumannii, Mycobacterium tuberculosis, Enterobacteriaceae κ.α.), με εξαίρεση το ανθεκτικό βακτήριο Pseudomonas aeruginosa που πλήττει τους πνεύμονες. Επίσης «καθάρισε» μέσα σε 24 ώρες τις λοιμώξεις σε πειραματόζωα (ποντίκια) που είχαν κολλήσει Acinetobacter baumannii, ένα πολύ ανθεκτικό βακτήριο που έχει μολύνει πολλούς Αμερικανούς στρατιώτες στο Ιράκ και το Αφγανιστάν.

Ακόμη, το γνωστό E.coli διαπιστώθηκε ότι δεν αναπτύσσει ανθεκτικότητα στο νέο αντιβιοτικό μετά από θεραπεία διάρκειας 30 ημερών με αυτό. Αντίθετα, ο εν λόγω μικροοργανισμός αναπτύσσει αντίσταση π.χ. στο αντιβιοτικό σιπροφλοξασίνη της κατηγορίας των κινολονών μέσα σε μόνο μία έως τρεις μέρες.

«Αναπτύξαμε μια πλατφόρμα που μας επιτρέπει να χαλιναγωγήσουμε τη δύναμη της τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να ανοίξουμε το δρόμο για μια νέα εποχή στην ανακάλυψη νέων αντιβιοτικών. Έτσι, ανακαλύψαμε ήδη ένα εντυπωσιακό μόριο, το οποίο είναι αναμφισβήτητα ένα από τα πιο ισχυρά αντιβιοτικά που έχει ποτέ ανακαλυφθεί», ανέφερε ο Κόλινς.

Η αρχική «εκπαίδευση» του αλγόριθμου έγινε μέσω τροφοδοσίας του με περίπου 2.500 μόρια δραστικών ουσιών, εκ των οποίων τα 1.700 ήσαν φάρμακα εγκεκριμένα από την αρμόδια εποπτική αρχή των ΗΠΑ, την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), ενώ τα υπόλοιπα 800 ήσαν φυσικά προϊόντα. Μετά την «μόρφωση» του, το «έξυπνο» σύστημα δοκιμάστηκε σε περίπου 6.000 άλλα μόρια με πιθανή αντιβιοτική δράση, τα οποία περιέχονται στη βάση δεδομένων Drug Repurposing Hub. Από αυτά -μέσα σε μερικές μόνο ώρες- η τεχνητή νοημοσύνη επέλεξε 100 υποψήφια για φυσικές δοκιμές και τελικά ένα μόριο με χημική δομή διαφορετική από κάθε γνωστό αντιβιοτικό βρέθηκε να είναι το πιο αποτελεσματικό κατά του βακτηρίου E.coli.

 Η ουσία αυτή, που ονομάστηκε "halicin", παραπέμποντας στο διάσημο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης HAL του βιβλίου και της ταινίας «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος», είχε στο παρελθόν εξετασθεί ως πιθανό αντιδιαβητικό φάρμακο, αλλά χωρίς επιτυχία. Οι ερευνητές σκοπεύουν να κάνουν περαιτέρω δοκιμές της halicin σε συνεργασία με φαρμακευτική εταιρεία ή μη κερδοσκοπικό οργανισμό, ώστε τελικά να αναπτύξουν ένα αντιβιοτικό για χρήση στους ανθρώπους.

Επίσης το ίδιο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, ψάχνοντας σε μια βάση δεδομένων (ZINC15) με 107 εκατομμύρια μόρια, έφερε στο φως άλλες 23 υποψήφιες δραστικές αντιμικροβιακές ουσίες. Μετά από δοκιμές σε ζώα, οι επιστήμονες κατέληξαν σε οκτώ με αντιβακτηριακές ιδιότητες και από αυτές ιδίως δύο είναι πολλά υποσχόμενες να αποτελέσουν αντιβιοτικά, γι' αυτό θα δοκιμασθούν περαιτέρω. 

Αστρονόμοι έχουν ανιχνεύσει μοριακό οξυγόνο σε έναν άλλο γαλαξία – πάνω από μισό δισεκατομμύριο έτη φωτός μακριά – για πρώτη φορά

Είναι η τρίτη τέτοια ανίχνευση που έγινε ποτέ εκτός του Ηλιακού Συστήματος – και η πρώτη εκτός του Γαλαξία μας.  Το οξυγόνο είναι το τρίτο πιο άφθονο στοιχείο στο Σύμπαν, πίσω από το υδρογόνο (φυσικά) και το ήλιο. Έτσι η χημεία και η αφθονία στα διαστρωματικά νέφη είναι σημαντικά για την κατανόηση του ρόλου του μοριακού αερίου στους γαλαξίες.

Ο γαλαξίας Markarian 231 – 561 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά

Οι αστρονόμοι έχουν ψάξει για οξυγόνο, χρησιμοποιώντας χιλιοστομετρική αστρονομία, η οποία ανιχνεύει τα ραδιοκύματα (μήκους κύματος χιλιοστών) που εκπέμπονται από τα μόρια. Όπως και την φασματοσκοπία, η οποία αναλύει το φάσμα για να αναζητήσει μήκη κύματος που απορροφώνται ή εκπέμπονται από συγκεκριμένα μόρια.

 

Αλλά αυτές οι αναζητήσεις έδειξαν μια αινιγματική έλλειψη μορίων οξυγόνου. Αυτό σημαίνει ότι «μια ολοκληρωμένη εικόνα της χημείας του οξυγόνου σε διαφορετικά διαστρωματικά περιβάλλοντα εξακολουθεί να λείπει», γράφει μια ομάδα αστρονόμων με επικεφαλής τον Junzhi Wang της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών.

 

Το μοριακό οξυγόνο που έχει εντοπιστεί είναι το νεφέλωμα του Ωρίωνα. Έχει υποτεθεί ότι έξω στο διάστημα, το οξυγόνο δεσμεύεται με υδρογόνο με τη μορφή νερού σε πάγο που προσκολλάται σε κόκκους σκόνης.

 

Αλλά το νεφέλωμα του Ωρίωνα είναι ένα αστρικό βρεφοκομείο και είναι πιθανό η έντονη ακτινοβολία από πολύ καυτά νεαρά αστέρια να αναγκάζει  τον πάγο του νερού σε εξάχνωση και να διασπά έτσι τα μόρια του νερού απελευθερώνοντας το οξυγόνο.

 

Κι αυτό συνέβη σε ένα γαλαξία που ονομάζεται Markarian 231.

 

Ο Markarian 231 είναι ξεχωριστός. Είναι 561 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά, και τροφοδοτείται από ένα κβάζαρ. Το κβάζαρ είναι ένας εξαιρετικά φωτεινός γαλαξιακός πυρήνας με ενεργή υπερμεγέθη μαύρη τρύπα στο κέντρο του. Είναι τα πιο λαμπρά αντικείμενα στο Σύμπαν και ο Markarian 231 περιέχει το πλησιέστερο κβάζαρ στη Γη.

 

Στην πραγματικότητα, οι αστρονόμοι θεωρούν ότι ο Markarian 231 μπορεί να έχει δύο ενεργές υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες στο κέντρο του, που περιστρέφονται η μία γύρω στην άλλη.

 

Ένας ενεργός γαλαξιακός πυρήνας οδηγεί μοριακές εκροές, προκαλώντας συνεχείς διαταραχές του είδους που μπορεί να απελευθερώνουν οξυγόνο από το νερό σε μοριακά νέφη. Οι μοριακές εκροές στο Markarian 231 είναι ιδιαίτερα υψηλές, οπότε ο Wang και οι συνεργάτες του αναζητούσαν εκεί μέσα οξυγόνο.

 

Χρησιμοποιώντας το ραδιοτηλεσκόπιο IRAM 30 μέτρων στην Ισπανία, έλαβαν παρατηρήσεις του γαλαξία για τέσσερις ημέρες σε διάφορα μήκη κύματος. Σε αυτά τα δεδομένα, βρήκαν τη φασματική υπογραφή του οξυγόνου, σύμφωνα με την υπόθεση, κάπου 32.615 έτη φωτός μακριά από το κέντρο του γαλαξία Markarian 231 και μπορεί να προκαλείται από την αλληλεπίδραση μεταξύ του ενεργού γαλαξιακού πυρήνα και του εξωτερικού δίσκου με τα μοριακά νέφη

Οι μετρήσεις της ομάδας αποκάλυψαν ότι η αφθονία του οξυγόνου σε σύγκριση με το υδρογόνο ήταν περίπου 100 φορές υψηλότερη από αυτή που βρέθηκε στο νεφέλωμα του Ωρίωνα, οπότε ο γαλαξίας θα μπορούσε να υποβληθεί σε μια πιο έντονη εκδοχή της ίδιας διαδικασίας διάσπασης μορίων

ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΟΡΘΟΦΩΝΙΑ
 

Μιά βασική προϋπόθεση γιά τήν κοινωνική συμβίωση οποιοσδήποτε ανθρώπινης ομάδας είναι ή δυνατότητα επικοινωνίας ανάμεσα στά μέλη της. Όσο ανετότερα επικοινωνούν τόσο συνεκτικότερη είναι ή κοινωνία τους. Στίς αναπτυγμένες κοινωνίες ή ουσιαστικότερη επαφή τών μελών τους πραγματοποιείται όταν επικοινωνεί τό ανώτερο χαρακτηριστικό τους, αυτό πού τά κάνει νά ξεχωρίζουν από τά άλλα ζώα, ή προηγμένη λογική τους. Αυτή ή επικοινωνία εκφράζεται άμεσα μέ τόν προφορικό λόγο, καί έμμεσα μέ τό γραπτό.

 

Ό προφορικός λόγος, πού φορέας του είναι ή φωνή, προσφέρει λοιπόν τή μεγαλύτερη δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας ανάμεσα στούς ανθρώπους, όταν επικοινωνεί τό ανώτερο χαρακτηριστικό, ή λογική. Αυτό τό γεγονός κάνει τή φωνή απαραίτητη στόν κοινωνικό άνθρωπο. Καί δέν είναι μόνο ή απώλειά της πού δημιουργεί εμπόδια, αλλά καί ή παραμικρή της ατέλεια, πού μπορεί συχνά νά τόν φέρει σέ δύσκολη θέση ή νά τού χαρίσει τόν τίτλο τού «ακατάληπτου».

 

Όλοι δυστυχώς ακούμε καθημερινά ανθρώπους, πού δέν μπορούν νά αρθρώσουν ένα ή καί περισσότερα γράμματα, ή πού κόβουν τήν αναπνοή τους στό πιό σημαντικό σημείο τής πρότασης καί παίρνουν βαθιά ανάσα γιά νά συνεχίσουν, μέ αποτέλεσμα νά λαχανιάσουν σύντομα καί νά μή βγει κανένα νόημα από τά λεγόμενό τους. Ακούμε άλλους πού δέ μιλάνε καθαρά, άλλους πού μιλάνε μέσα από τά δόντια, μέ τή μύτη, μέ τό λάρυγγα, μέ τό φάρυγγα. Ακούμε άλλους πού τσιρίζουν, άλλους πού βροντοφωνάζουν, άλλους πού μιλούν τρεμουλιαστά. Άλλους πού έχουν λαθεμένη προφορά, πού μιλάνε βιαστικά, παράτονα, πηδηχτά, χωρίς σωστούς χρωματισμούς, χωρίς καλή στίξη, χωρίς ένταση, χωρίς πνοή.

 

Σίγουρα τέλος θά έχει τύχει καί σέ μάς τούς ίδιους νά βραχνιάσουμε καί νά μιλάμε μέ γδαρμένη τή φωνή, γδέρνοντάς την όλο καί περισσότερο γιά νά ακουστούμε.

 

Είναι κρίμα όταν ακούει κανείς πολιτικούς, δάσκαλους, καθηγητές, δικηγόρους, ηθοποιούς, παρουσιαστές, εκφωνητές, νά κάνουν τά λάθη αυτά σέ τέτοιο βαθμό, πού νά εκνευρίζουν πολλές φορές τό ακροατήριό τους. Κι είναι ακόμα πιό κρίμα όταν πολλοί πιστεύουν, πώς τά ελαττώματα αυτά είναι χαρακτηριστικά τού εαυτού τους καί αθεράπευτα. Κι όμως πρόκειται γιά απλό ζήτημα παιδείας. Υπάρχει ή θεραπεία σέ όλα αυτά τά λάθη ένα πρός ένα, αρκεί νά δοθεί ή κατάλληλη προσοχή, νά ακολουθηθεί ή κατάλληλη διαδικασία καί νά εκτελεστούν οί κατάλληλες ασκήσεις, πού καί εύκολες καί λιγόλεπτες είναι.

 

Ή εφαρμοσμένη επιστήμη πού ασχολείται μέ τήν απάλειψη τών φωνητικών ατελειών καί τή θεραπεία όλων τών ελαττωμάτων, αλλά καί τή βελτίωση τού προφορικού λόγου καί τής φωνής, λέγεται αγωγή τον λόγου. Ξεκινάει δέ από τήν πηγή τής φωνής, τήν αναπνοή, προσδιορίζοντάς την καί δείχνοντας τούς τρόπους γύμνασής της. Εξετάζει μέ λεπτομέρεια τή δημιουργία τής φωνής καί μελετά όλες τίς δυνατότητες άσκησής της, τόσο γιά τή βελτίωση τής ίδιας τής φωνής, όσο καί γιά τή βελτίωση τού λόγου, πού φορέας του είναι ή φωνή. Τελειώνει μέ τήν υγιεινή τής φωνής, αφού εξετάζει πριν τίς φυσιολογικές καί οργανικές παθήσεις τής φωνής καί τίς δυνατότητες αντιμετώπισης καί θεραπείας τους.

Φιλοσοφία του Ρομαντισμού

Ο Ρομαντισμός ως φιλοσοφικό εγχείρημα

· Τι εννοούμε με την έννοια του Ρομαντισμού; Κυρίως το πνευματικό κίνημα που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη από τα τέλη του 18ου έως τα μέσα του 19ου αιώνα.
· Έδειχνε να εκφράζει ένα εκρηκτικό πνεύμα, που υπό τη λογοτεχνική και γενικότερα την καλλιτεχνική του μορφή υποσχόταν να πυροδοτήσει την ανθρώπινη χειραφέτηση πρακτικά και άμεσα.
· Το πνεύμα του μεταφράζει σε πράξη την εναγώνια προσπάθεια της ανθρώπινης συνείδησης να απελευθερωθεί από κανονιστικά σχήματα σκέψης, αισθητικής, πολιτισμού, αλλά και κοινωνικοπολιτικού ετεροκαθορισμού.
· Η συνολική πράξη του Ρομαντισμού προωθεί με μοναδικό τρόπο, στην ιστορική σκηνή, τη ρήξη με καθετί το συμβατικό και κομφορμιστικό.
· Βυθίζεται με ασυγκράτητο ενθουσιασμό στην γοητευτική ολότητα του συναισθήματος και αναγνωρίζει στην απόλυτη αυτοδιάθεση του εαυτού την άπειρη ικανότητα της ελευθερίας του ανθρώπου.
· Ο θυμικός λόγος του Ρομαντισμού τροφοδοτεί τη φιλοσοφία με μια υπόρρητη δυναμική, η οποία της επιτρέπει να χωρεί πάνω από τη βίαιη διχοτόμηση αίσθησης και νόησης και να δικαιώνει την ερμηνευτική της συνέπεια.
· Η φιλοσοφική εποπτεία, από την πλευρά της, παρέχει στο ρομαντισμό τη δυνατότητα να αποκαλύπτει την αυτο-υπονόμευση του λόγου του και να ανασύρει από τη λήθη τη σεμνή του έκφραση.
· Μια τέτοια σεμνή έκφραση, σε συνδυασμό με το πνευματικό άρωμα της φιλοσοφίας, απαλλάσσει τον άνθρωπο από τη ματαιοδοξία στερεότυπων δογμάτων ή από τον εγκλωβισμό σε κτητικές βλέψεις και σε πολιτικές αυταπάτες.
· Επίσης περιορίζει την τεχνική τυπολογία της γλώσσας και αποδυναμώνει την εργαλειακή της χρήση. Εμμένει στην ανοικτότητα της ποιητικής πράξης, που συνδυάζει συναίσθημα και λόγο.
· Ο εσωτερικός ρυθμός του αισθανόμενου Εγώ πάλλεται από αγωνία και συγκίνηση και μέσα στο συντακτικό στοιχείο της γλώσσας ανα-πλάθεται σε αισθητική πράξη.
· Οι φόρμες που προσλαμβάνει τότε η γλώσσα ως σκέψη ακυρώνουν στην πράξη τη μηχανιστική οργάνωση του λόγου και ανοίγουν δρόμο στη θυμική του λειτουργία.
· Κι ακόμη, η νόηση δεν οχυρώνεται πίσω από αφαιρέσεις για να εκτοπίσει τη μαρτυρία των αισθήσεων και να διαιωνίσει τη διαίρεση ύλης και πνεύματος, αλλά ομιλεί τη γλώσσα της αντίφασης, της α-ταξίας, της υπέρβασης, της διονυσιακής διάχυσης.
· Ο ρομαντικός λόγος, συνακόλουθα, αναδύεται ως η συνεκτική δύναμη των συνειδησιακών μορφωμάτων καθώς και των προταγμάτων ζωής που υπαγορεύει η βουλητική νόηση. Ως προς την έρευνα της φύσης, αυτός ο λόγος κυλίεται αποκαλυπτικά μέσα στα πράγματα και δεν περιορίζεται σε μια ψυχρή ανάλυση που να τον αποστασιοποιεί οικτρά από το φυσικό κόσμο.
· Κατ’ αυτό τον τρόπο ανα-δέχεται την πραγματικότητα ως ένα σύμπλεγμα σημασιών και συμβολικών σημάνσεων, οι οποίες διδάσκουν και καλλιεργούν τον πυρήνα του συνειδητού-Είναι (Bewusst-sein).
· Η εξελικτική δυναμική αυτών των σημάνσεων ανάγει τη ρίζα της στη συλλογική γνώση ως σοφία παλαιοτέρων μορφών ζωής ή ενοράσεων που δεν μπορεί να κατανοήσει η τεχνική ή εμπειρική γνώση των φυσικών επιστημών.
· Δεν μπορεί να κατανοήσει, γιατί αυτές οι επιστήμες, σύμφωνα με τον Dilthey, εργάζονται με την έννοια της εξήγησης περισσότερο παρά με εκείνη της κατανόησης.
· Όταν ο Ρομαντισμός αντι-στέκεται στη μονομερή άποψη του επιστημονικού πνεύματος, δεν επιζητεί απλώς να αρνηθεί την άτεγκτη επιβολή του, αλλά να διατηρήσει αυτό που αρνείται μαζί με το αντίθετό του.
· Η ρομαντική ορμή, όταν αγκαλιάζει όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης συνεισφέρει περισσότερο στην εσωτερική αυτοκάθαρση του λόγου. Η αυτοκάθαρση τούτη δεν είναι η απόρριψη της μιας εκδοχής για χάρη της άλλης, αλλά η παραδοχή πως η αντί-δραση είναι η δράση που δεν αναγνωρίζει κανένα καθοδηγητικό αξίωμα.
· Ο ρομαντισμός εν τέλει διέλυσε τις αυταπάτες περί αδιαμφισβήτητης τελειότητας των συναρτήσεων του επιστημονισμού και του άκαμπτου ορθολογισμού. Μπόρεσε έτσι να θέσει το πρόβλημα της ανθρώπινης συνείδησης σε ένα ευρύτερο οντολογικό πεδίο:
· Δεν αναγνωρίζει μόνο το συνειδητό αλλά και το ασυνείδητο τμήμα της ανθρώπινης ουσίας, δεν βλέπει μόνο τον λόγο αλλά και το άλογο, δεν προϋποθέτει μόνο τον εαυτό αλλά και τον άλλο, δεν ενδιαφέρεται μόνο για το πνεύμα αλλά και για το σώμα, δεν προσηλώνεται μόνο στη φωτεινή όψη του πράγματος, αλλά και στη σκοτεινή του.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ρητορική (1382b-1383b)

Τὰ μὲν οὖν φοβερὰ καὶ ἃ φοβοῦνται σχεδὸν ὡς εἰπεῖν τὰ μέγιστα ταῦτ᾽ ἐστίν, ὡς δὲ διακείμενοι αὐτοὶ φοβοῦνται, νῦν λέγωμεν. εἰ δή ἐστιν ὁ φόβος μετὰ προσδοκίας τινὸς τοῦ πείσεσθαί τι φθαρτικὸν πάθος, φανερὸν ὅτι οὐδεὶς φοβεῖται τῶν οἰομένων μηδὲν ἂν παθεῖν, οὐδὲ ταῦτα ἃ μὴ οἴονται οὐδὲ τούτους ὑφ᾽ ὧν μὴ οἴονται, οὐδὲ τότε ὅτε μὴ οἴονται. ἀνάγκη τοίνυν φοβεῖσθαι τοὺς οἰομένους τι παθεῖν ἄν, καὶ τοὺς ὑπὸ τούτων καὶ ταῦτα καὶ τότε. οὐκ οἴονται δὲ παθεῖν

[1383a] ἂν οὔτε οἱ ἐν εὐτυχίαις μεγάλαις ὄντες καὶ δοκοῦντες (διὸ ὑβρισταὶ καὶ ὀλίγωροι καὶ θρασεῖς, ποιεῖ δὲ τοιούτους πλοῦτος ἰσχὺς πολυφιλία δύναμις), οὔτε οἱ ἤδη πεπονθέναι πάντα νομίζοντες τὰ δεινὰ καὶ ἀπεψυγμένοι πρὸς τὸ μέλλον, ὥσπερ οἱ ἀποτυμπανιζόμενοι ἤδη· ἀλλὰ δεῖ τινα ἐλπίδα ὑπεῖναι σωτηρίας, περὶ οὗ ἀγωνιῶσιν. σημεῖον δέ· ὁ γὰρ φόβος βουλευτικοὺς ποιεῖ, καίτοι οὐδεὶς βουλεύεται περὶ τῶν ἀνελπίστων· ὥστε δεῖ τοιούτους παρασκευάζειν, ὅταν ᾖ βέλτιον τὸ φοβεῖσθαι αὐτούς, ὅτι τοιοῦτοί εἰσιν οἷον παθεῖν (καὶ γὰρ ἄλλοι μείζους ἔπαθον), καὶ τοὺς τοιούτους δεικνύναι πάσχοντας ἢ πεπονθότας, καὶ ὑπὸ τοιούτων ὑφ᾽ ὧν οὐκ ᾤοντο, καὶ ταῦτα καὶ τότε ὅτε οὐκ ᾤοντο.

Ἐπεὶ δὲ περὶ φόβου φανερὸν τί ἐστιν, καὶ τῶν φοβερῶν, καὶ ὡς ἕκαστοι ἔχοντες δεδίασι, φανερὸν ἐκ τούτων καὶ τὸ θαρρεῖν τί ἐστι, καὶ περὶ ποῖα θαρραλέοι εἰσὶ καὶ πῶς διακείμενοι θαρραλέοι εἰσίν· τό τε γὰρ θάρσος τὸ ἐναντίον τῷ ‹φόβῳ, καὶ τὸ θαρραλέον τῷ› φοβερῷ, ὥστε μετὰ φαντασίας ἡ ἐλπὶς τῶν σωτηρίων ὡς ἐγγὺς ὄντων, τῶν δὲ φοβερῶν ἢ μὴ ὄντων ἢ πόρρω ὄντων. ἔστι δὲ θαρραλέα τά τε δεινὰ πόρρω ὄντα καὶ τὰ σωτήρια ἐγγύς, καὶ ἐπανορθώσεις ἂν ὦσι καὶ βοήθειαι πολλαὶ ἢ μεγάλαι ἢ ἄμφω, καὶ μήτε ἠδικημένοι μήτε ἠδικηκότες ὦσιν, ἀνταγωνισταί τε ἢ μὴ ὦσιν ὅλως, ἢ μὴ ἔχωσιν δύναμιν, ἢ δύναμιν ἔχοντες ὦσι φίλοι ἢ πεποιηκότες εὖ ἢ πεπονθότες, ἢ ἂν πλείους ὦσιν οἷς ταὐτὰ συμφέρει, ἢ κρείττους, ἢ ἄμφω. αὐτοὶ δ᾽ οὕτως ἔχοντες θαρραλέοι εἰσίν, ἂν πολλὰ κατωρθωκέναι οἴωνται καὶ μὴ πεπονθέναι, ἢ ἐὰν πολλάκις ἐληλυθότες εἰς τὰ δεινὰ καὶ διαπεφευγότες ὦσι· διχῶς γὰρ ἀπαθεῖς γίγνονται οἱ ἄνθρωποι, ἢ τῷ μὴ πεπειρᾶσθαι ἢ τῷ βοηθείας ἔχειν, ὥσπερ ἐν τοῖς κατὰ θάλατταν κινδύνοις οἵ τε ἄπειροι χειμῶνος θαρροῦσι τὰ μέλλοντα καὶ οἱ βοηθείας ἔχοντες διὰ τὴν ἐμπειρίαν. καὶ ὅταν τοῖς ὁμοίοις φοβερὸν μὴ ᾖ, μηδὲ τοῖς ἥττοσι καὶ ὧν κρείττους οἴονται εἶναι· οἴονται δὲ ὧν κεκρατήκασιν ἢ αὐτῶν ἢ τῶν κρειττόνων ἢ τῶν ὁμοίων. καὶ ἂν ὑπάρχειν αὑτοῖς οἴωνται πλείω καὶ μείζω, οἷς ὑπερέχοντες φοβεροί εἰσιν·

[1383b] ταῦτα δέ ἐστι πλῆθος χρημάτων καὶ ἰσχὺς σωμάτων καὶ φίλων καὶ χώρας καὶ τῶν πρὸς πόλεμον παρασκευῶν, ἢ πασῶν ἢ τῶν μεγίστων. καὶ ἐὰν μὴ ἠδικηκότες ὦσιν μηδένα ἢ μὴ πολλοὺς ἢ μὴ τούτους παρ᾽ ὧν φοβοῦνται, καὶ ὅλως ἂν τὰ πρὸς τοὺς θεοὺς αὐτοῖς καλῶς ἔχῃ, τά τε ἄλλα καὶ τὰ ἀπὸ σημείων καὶ λογίων· θαρραλέον γὰρ ἡ ὀργή, τὸ δὲ μὴ ἀδικεῖν ἀλλ᾽ ἀδικεῖσθαι ὀργῆς ποιητικόν, τὸ δὲ θεῖον ὑπολαμβάνεται βοηθεῖν τοῖς ἀδικουμένοις. καὶ ὅταν ἐπιχειροῦντες ἢ μηδὲν ἂν παθεῖν μηδὲ πείσεσθαι ἢ κατορθώσειν οἴωνται. καὶ περὶ μὲν τῶν φοβερῶν καὶ θαρραλέων εἴρηται.

***
Αυτά είναι σε γενικές γραμμές τα πιο σημαντικά από τα πράγματα που προξενούν φόβο και τα φοβούνται οι άνθρωποι. Ας μιλήσουμε λοιπόν τώρα για τη γενικότερη κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι άνθρωποι που φοβούνται. Αν ο φόβος συνοδεύεται, όπως είπαμε, από την προσδοκία κάποιου καταστρεπτικού κακού, είναι φανερό ότι κανείς δεν φοβάται όταν πιστεύει πως δεν υπάρχει περίπτωση να πάθει οτιδήποτε: δεν φοβάται ούτε πράγματα για τα οποία πιστεύει ότι δεν υπάρχει περίπτωση να τα πάθει, ούτε πρόσωπα από τα οποία θεωρεί ότι δεν υπάρχει περίπτωση να πάθει οτιδήποτε, ούτε χρονικές στιγμές κατά τις οποίες πιστεύει ότι δεν υπάρχει περίπτωση να πάθει οτιδήποτε. Κατανάγκην λοιπόν φοβούνται εκείνοι που πιστεύουν ότι μπορεί να πάθουν κάτι, και μάλιστα από συγκεκριμένα πρόσωπα, συγκεκριμένα πράγματα και σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές. Δεν πιστεύουν ότι μπορεί να πάθουν κάτι

[1383a] α) όσοι βρίσκονται ή θεωρούν ότι βρίσκονται σε περίοδο μεγάλης εύνοιας της τύχης (αυτός είναι ο λόγος που οι άνθρωποι αυτοί είναι αναιδείς και προσβλητικοί, περιφρονητές και θρασείς — έτσι τους κάνει ο πλούτος, η σωματική δύναμη, ο μεγάλος αριθμός φίλων, η δύναμη), β) αυτοί που πιστεύουν ότι δεν υπάρχει πράγμα που να μη το έχουν πάθει και, γι᾽ αυτό, το μέλλον τούς αφήνει ψυχρά αδιάφορους, ακριβώς όπως αυτούς που υφίστανται το μαρτύριο της μαστίγωσης μέχρι θανάτου: για να εξακολουθήσει να υπάρχει φόβος χρειάζεται να υπάρχει κάποια ελπίδα σωτηρίας από αυτό που προκαλεί την αγωνία· ιδού και το σημάδι: ο φόβος κάνει τους ανθρώπους να σκέφτονται και να μελετούν τα πράγματα με προσοχή, και φυσικά κανείς δεν σκέφτεται προσεκτικά ούτε συζητάει με επιμονή πράγματα για τα οποία δεν υπάρχει ελπίδα.

Συμπέρασμα: Όταν είναι προτιμότερο οι ακροατές να αισθανθούν φόβο, ο ρήτορας πρέπει να τους κάνει να πιστέψουν πως είναι πολύ πιθανό να πάθουν κάποιο κακό (αφού και άλλοι, ανώτεροί τους, το έπαθαν)· να τους δείξει, επίσης, καθαρά ότι άνθρωποι σαν κι αυτούς παθαίνουν αυτή τη στιγμή κάποιο κακό ή ότι το έχουν ήδη πάθει, προσθέτοντας ότι το κακό αυτό το έπαθαν από ανθρώπους από τους οποίους δεν το περίμεναν, με έναν τρόπο και σε μια χρονική στιγμή που επίσης δεν το περίμεναν.

Αφού έγινε φανερό τί είναι ο φόβος, ποιά είναι τα πράγματα που τον προκαλούν και ποιά είναι η γενικότερη κατάσταση του κάθε επιμέρους ατόμου που αισθάνεται φόβο, γίνεται τώρα, από όλα αυτά, φανερό τί είναι, επίσης, το θάρρος, τί λογής πράγματα αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι με θάρρος και ακόμη ποιά είναι η γενικότερη κατάστασή τους όταν έχουν θάρρος· γιατί και το θάρρος είναι το αντίθετο του φόβου, και αυτό που προκαλεί θάρρος είναι το αντίθετο αυτού που προκαλεί φόβο. Λογική συνέπεια: η ελπίδα για τα πράγματα που μπορεί να μας σώσουν συνοδεύεται από την ιδέα ότι αυτά βρίσκονται πολύ κοντά μας και ότι τα πράγματα που προκαλούν φόβο ή δεν υπάρχουν ή βρίσκονται μακριά μας. Θάρρος μας δίνουν και τα φοβερά πράγματα, αν βρίσκονται μακριά μας, και τα σωτήρια, αν είναι κοντά μας. Επίσης αν υπάρχουν τρόποι θεραπείας και διάφορες βοήθειες — πολλές ή μεγάλες ή και τα δύο μαζί. Επίσης αν δεν έχουμε υποστεί ούτε έχουμε κάνει αδικία. Επίσης αν δεν έχουμε καθόλου ανταγωνιστές, ή αν έχουμε ανταγωνιστές, δίχως όμως καμιά δύναμη, ή αν οι ανταγωνιστές μας έχουν δύναμη, είναι όμως φίλοι μας, είτε γιατί μας έχουν ευεργετήσει είτε γιατί τους έχουμε ευεργετήσει, ή αν αυτοί που έχουν το ίδιο με εμάς συμφέρον είναι πιο πολλοί ή πιο δυνατοί ή και τα δύο μαζί.

Θάρρος έχουν οι άνθρωποι που βρίσκονται στην ακόλουθη, γενικά, κατάσταση: Αν πιστεύουν ότι πέτυχαν πολλά και δεν έπαθαν τίποτε, ή αν βρέθηκαν πολλές φορές μπροστά στον κίνδυνο και όμως τον ξέφυγαν· γιατί οι άνθρωποι γίνονται άφοβοι με δύο τρόπους: είτε γιατί δεν έχουν ποτέ δοκιμάσει κίνδυνο είτε γιατί έχουν την αναγκαία βοήθεια, ακριβώς όπως στους κινδύνους της θάλασσας αντιμετωπίζουν με θάρρος την έκβαση των πραγμάτων από τη μια όσοι ποτέ ως τότε δεν είχαν ζήσει μια μεγάλη φουρτούνα και από την άλλη όσοι, λόγω πείρας, κατέχουν τρόπους αντιμετώπισής της. Επίσης αν πρόκειται για πράγμα που δεν προκαλεί φόβο ούτε στους ομοίους τους ούτε στους κατωτέρους τους ούτε σ᾽ αυτούς από τους οποίους θεωρούν πως είναι ανώτεροι (θεωρούν πως είναι ανώτεροι από αυτούς που οι ίδιοι τούς έχουν νικήσει — ή αυτούς τους ίδιους ή τους ανωτέρους τους ή τους ομοίους τους). Επίσης αν πιστεύουν ότι έχουν πιο πολλά και πιο μεγάλα πλεονεκτήματα: η υπεροχή που τα πλεονεκτήματα αυτά τους προσφέρουν τους κάνει να προκαλούν τον φόβο·

[1383b] αυτά είναι η αφθονία του χρήματος, η σωματική δύναμη, η δύναμη των φίλων, η ισχύς της χώρας και η υπεροχή της πολεμικής προπαρασκευής (στο σύνολό της ή στα βασικότερα μέρη της). Επίσης όσοι δεν έχουν αδικήσει κανέναν, ή όχι πολλούς, ή όχι αυτούς τους οποίους φοβούνται. Γενικά, θάρρος έχουν όσοι έχουν καλές σχέσεις με τους θεούς, από κάθε βέβαια άποψη, ιδίως όμως σε ό,τι αφορά στους οιωνούς και τους χρησμούς: η οργή είναι κάτι που δίνει θάρρος· το να μην κάνει λοιπόν κανείς αδικίες, να υφίσταται όμως αδικίες είναι κάτι που προκαλεί οργή, και το θείον θεωρείται ότι βοηθάει τους αδικούμενους. Έχουν επίσης θάρρος όσοι πιστεύουν ότι σε ό,τι επιχειρήσουν δεν υπάρχει πιθανότητα να αποτύχουν, ή ότι σίγουρα δεν θα αποτύχουν, ή ότι θα πετύχουν.

Είπαμε ό,τι είχαμε να πούμε για τα πράγματα που προκαλούν φόβο και γι᾽ αυτά που προκαλούν θάρρος.