ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΛΥΣΙΑΣ - Κατὰ Ἐρατοσθένους (48-52)

[48] Τῶν μὲν μαρτύρων ἀκηκόατε. τὸ δὲ τελευταῖον εἰς τὴν ἀρχὴν καταστὰς ἀγαθοῦ μὲν οὐδενὸς μετέσχεν, ἄλλων δὲ πολλῶν. καίτοι εἴπερ ἦν ἀνὴρ ἀγαθός, ἐχρῆν αὐτὸν πρῶτον μὲν μὴ παρανόμως ἄρχειν, ἔπειτα τῇ βουλῇ μηνυτὴν γίγνεσθαι περὶ τῶν εἰσαγγελιῶν ἁπασῶν, ὅτι ψευδεῖς εἶεν, καὶ Βάτραχος καὶ Αἰσχυλίδης οὐ τἀληθῆ μηνύουσιν, ἀλλὰ τὰ ὑπὸ τῶν τριάκοντα πλασθέντα εἰσαγγέλλουσι, συγκείμενα ἐπὶ τῇ τῶν πολιτῶν βλάβῃ.

[49] καὶ μὲν δή, ὦ ἄνδρες δικασταί, ὅσοι κακόνοι ἦσαν τῷ ὑμετέρῳ πλήθει, οὐδὲν ἔλαττον εἶχον σιωπῶντες· ἕτεροι γὰρ ἦσαν οἱ λέγοντες καὶ πράττοντες ὧν οὐχ οἷόν τ᾽ ἦν μείζω κακὰ γενέσθαι τῇ πόλει. ὁπόσοι δ᾽ εὖνοί φασιν εἶναι, πῶς οὐκ ἐνταῦθα ἔδειξαν, αὐτοί τε τὰ βέλτιστα λέγοντες καὶ τοὺς ἐξαμαρτάνοντας ἀποτρέποντες;

[50] Ἴσως δ᾽ ἂν ἔχοι εἰπεῖν ὅτι ἐδεδοίκει, καὶ ὑμῶν τοῦτο ἐνίοις ἱκανὸν ἔσται. ὅπως τοίνυν μὴ φανήσεται ἐν τῷ λόγῳ τοῖς τριάκοντα ἐναντιούμενος· εἰ δὲ μή, ἐνταυθοῖ δῆλος ἔσται ὅτι ἐκεῖνά τε αὐτῷ ἤρεσκε, καὶ τοσοῦτον ἐδύνατο ὥστε ἐναντιούμενος μηδὲν κακὸν παθεῖν ὑπ᾽ αὐτῶν. χρῆν δ᾽ αὐτὸν ὑπὲρ τῆς ὑμετέρας σωτηρίας ταύτην τὴν προθυμίαν ἔχειν, ἀλλὰ μὴ ὑπὲρ Θηραμένους, ὃς εἰς ὑμᾶς πολλὰ ἐξήμαρτεν.

[51] ἀλλ᾽ οὗτος τὴν μὲν πόλιν ἐχθρὰν ἐνόμιζεν εἶναι, τοὺς δ᾽ ὑμετέρους ἐχθροὺς φίλους, ὡς ἀμφότερα ταῦτα ἐγὼ πολλοῖς τεκμηρίοις παραστήσω, καὶ τὰς πρὸς ἀλλήλους διαφορὰς οὐχ ὑπὲρ ὑμῶν ἀλλ᾽ ὑπὲρ ἑαυτῶν γιγνομένας, ὁπότεροι τὰ πράγματα πράξουσι καὶ τῆς πόλεως ἄρξουσιν.

[52] εἰ γὰρ ὑπὲρ τῶν ἀδικουμένων ἐστασίαζον, ποῦ κάλλιον [ἂν] ἦν ἀνδρὶ ἄρχοντι, ἢ Θρασυβούλου Φυλὴν κατειληφότος, τότε ἐπιδείξασθαι τὴν αὑτοῦ εὔνοιαν; ὁ δ᾽ ἀντὶ τοῦ ἐπαγγείλασθαί τι ἢ πρᾶξαι ἀγαθὸν πρὸς τοὺς ἐπὶ Φυλῇ, ἐλθὼν μετὰ τῶν συναρχόντων εἰς Σαλαμῖνα καὶ Ἐλευσῖνάδε τριακοσίους τῶν πολιτῶν ἀπήγαγεν εἰς τὸ δεσμωτήριον, καὶ μιᾷ ψήφῳ αὐτῶν ἁπάντων θάνατον κατεψηφίσατο.

***
[48] Ακούσατε τους μάρτυρες. Τέλος, όταν ανέβηκε στην εξουσία, δε βοήθησε να γίνει τίποτε καλό, παρά ένα σωρό άλλα. Αν ήταν έντιμος άνθρωπος, έπρεπε πρώτα πρώτα να μην πάρει στα χέρια του παράνομη εξουσία· ύστερα, να αποκαλύψει στη βουλή σχετικά με τις καταδόσεις ότι ήταν πλαστές και ότι τα όσα καταγγέλλουν ο Βάτραχος και ο Αισχυλίδης δεν είναι αλήθεια, αλλά απλώς μεταφέρουν τις κατηγορίες που είχαν επινοήσει οι Τριάντα, με σκοπό να βλάψουν τους πολίτες.

[49] Άλλωστε, δικαστές, όσοι ήταν εχθρικοί απέναντι στη δημοκρατική μερίδα του λαού σας, δεν έχαναν τίποτε με το να σωπαίνουν, αφού άλλοι πρότειναν και εκτελούσαν όλα εκείνα, που χειρότερά τους δεν ήταν δυνατό ποτέ να συμβούν στην πόλη. Όσοι πάλι ισχυρίζονται ότι είχαν ευνοϊκές διαθέσεις, πώς δεν τις έδειξαν τότε, και λέγοντας οι ίδιοι ό,τι ήταν το σωστό και εμποδίζοντας όσους παρανομούσαν;

[50] Θα μπορούσε ίσως ο κατηγορούμενος να ισχυριστεί ότι φοβόταν, και αυτό θα ικανοποιήσει μερικούς από σας. Μόνοι μη τύχει και προσπαθήσει να αποδείξει στην απολογία του ότι εναντιώθηκε στους Τριάντα. Γιατί εδώ ακριβώς θα φανεί ότι όλα εκείνα τα επιδοκίμαζε και μάλιστα ότι είχε τόση δύναμη, ώστε, μολονότι αντιδρούσε, δεν έπαθε τίποτε απ᾽ αυτούς. Άλλωστε, αυτή την προθυμία του όφειλε να την εκδηλώσει για να σώσει εσάς και όχι το Θηραμένη, που σας έβλαψε τόσο πολύ.

[51] Αυτός όμως θεωρούσε εχθρό του την πόλη και φίλους του τους δικούς σας εχθρούς, όπως πρόκειται αμέσως να σας εκθέσω με πολλές αποδείξεις και για τις δύο περιπτώσεις, καθώς επίσης για το ότι οι διαφορές μέσα στην ομάδα των Τριάντα αναφύονταν όχι για το δικό σας συμφέρον αλλά για το δικό τους: ποιά δηλαδή από τις δύο μερίδες θα εφαρμόσει το πρόγραμμα τους και θα πάρει στα χέρια την εξουσία της πόλης.

[52] Γιατί, αν πραγματικά συγκρούονταν ανάμεσά τους για χάρη αυτών που αδικούνταν, πού αλλού ήταν ωραιότερο για έναν άνθρωπο που είχε την εξουσία να εκδηλώσει την καλή του διάθεση, παρά όταν ο Θρασύβουλος είχε καταλάβει τη Φυλή; Αυτός όμως, αντί να υποσχεθεί ή να προσφέρει κάποια βοήθεια σ᾽ αυτούς που βρίσκονταν στη Φυλή, πέρασε με τους συνεργάτες του στη Σαλαμίνα και μετά στην Ελευσίνα και εκεί έκλεισε στη φυλακή τριακόσιους πολίτες και με μια κοινή ψήφο τούς καταδίκασε όλους σε θάνατο.

Η μεταρρύθμιση ως μέσο καθιέρωσης της παρουσίας των πολιτών

Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε, ο Κλεισθένης δεν άλλαξε καθόλου τα δικαιώματα της εκκλησίας του Δήμου· ίσως να θέσπισε την τακτική σύγκλησή της και να παραχώρησε στη Βουλή των Πεντακοσίων το δικαίωμα αυτής τής σύγκλησης.[1] Δημιούργησε πολύ στενούς δεσμούς ανάμεσα στη Βουλή αυτή και την κοινωνία, θεσπίζοντας από τη μια σχετικά μεγάλο αριθμό μελών και από την άλλη, με τη μεταρρύθμιση των φυλών, που καθεμιά τους έστελνε πενήντα βουλευτές στη Βουλή. Υποθέτουμε ότι οι βουλευτές ήδη τότε αποστέλλονταν από τους δήμους, ανάλογα με το μέγεθος των τελευταίων. Αντιστοιχούσε ένας βουλευτής για κάθε εξήντα ενήλικες πολίτες. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και ένα μεσαίου μεγέθους χωριό έστελνε στην Αθήνα τρεις ή τέσσερεις βουλευτές. Οι βουλευτές ταξίδευαν στην Αθήνα για να παρακολουθήσουν τη συνεδρίαση και επέστρεφαν στον τόπο τους.[2] Πιθανόν ο Κλεισθένης εισήγαγε και διάφορες μορφές κλήρωσης για την εκλογή τους. καθώς και ρυθμίσεις, ώστε να μην εκλέγονται κάθε χρόνο οι ίδιοι.[3]

 

Μέσω αυτής τής Βουλής, το σύνολο τής αττικής κοινωνίας αποκτούσε ισχυρή παρουσία στην Αθήνα κατά ιδανικό τρόπο. Ταυτόχρονα η πολιτική βούληση, που διαμορφωνόταν στο άστυ, προβαλλόταν στην περιφέρεια, σε κάθε δήμο. Η Βουλή συνεπώς, ως χώρος ανταλλαγής απόψεων και κρίσεων, έπαιζε τον σημαντικό ρόλο τού συνδετικού κρίκου μεταξύ των διαφόρων τμημάτων τής κοινότητας.

 

Οι πολίτες τής Αττικής, στα χρόνια τού Κλεισθένη, πρέπει να απόλαυαν σχεδόν ιδανικής εκπροσώπησης, ακόμη και σε τόσο πρώιμη περίοδο, αν από την εποχή τού Κλεισθένη υπήρχε ο γνωστός σε μας από μεταγενέστερη εποχή όρος τού συντάγματος ότι οι βουλευτές κάθε φυλής είχαν την υποχρέωση να είναι εκ περιτροπής παρόντες στο Πρυτανείο για ένα δέκατο τού έτους. Η δυσκολία τού ταξιδιού και ο συγκριτικά μικρός αριθμός αυτών που είχαν αρκετά μέσα ώστε να γίνουν βουλευτές, συνηγορούν με το ότι ο όρος υπήρχε ήδη από την εποχή τού Κλεισθένη. Αυτό πρόσθετε κύρος στη νέα οργάνωση των φυλών, που καθεμιά αποτελούσε απλώς ένα τυχαίο δέκατο τής κοινωνίας. Η πλατιά αλληλεγγύη των πολιτών συντελούσε επίσης στην αντιπροσωπευτικότητα των πρυτανειών.[4]

 

Η μεταρρύθμιση των φυλών στο σύνολό της αποσκοπούσε όμως και στο να τεθούν, όσο καλύτερα γινόταν, οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία και την (έμμεση και κάποτε άμεση) έκφραση τής λαϊκής πολιτικής βούλησης. Το γεγονός ότι στο εξής η οργάνωση τής κοινωνίας θα βασιζόταν στους δήμους, σήμαινε πως η ιδιότητα τού πολίτη αποκτούσε ήδη δημοκρατικές προεκτάσεις. Γινόταν δυνατόν για όλους να έχουν μια γενική εικόνα των συνθηκών, σε αυτό το τοπικό επίπεδο, και να γνωρίζουν όσα συνέβαιναν. Καθένας μπορούσε να υπερασπιστεί το δίκιο του και η υπερβολική επιρροή μιας χούφτας ευγενών αντισταθμιζόταν από το πλήθος των άλλων. Εδώ υπήρχαν άλλωστε πανάρχαιοι δεσμοί γειτονίας' ένας βαθμός αλληλεγγύης υπήρχε ήδη μέσα στους δήμους, που ανταγωνίζονταν τις μονάδες τού παραδοσιακού συστήματος.[5] Αυτή η λαϊκή αλληλεγγύη ενισχυόταν τώρα, καθώς στους δήμους και τους δημοκρατικά εκλεγόμενους άρχοντες τους αναθέτονταν μια σειρά αρμοδιότητες.[6] Ο περιορισμένος βιοτικός χώρος τού χωριού ή τής μικρής πόλης ενσάρκωνε τώρα μέρος τού δημόσιου βίου.[7] Σαν αποτέλεσμα, κάθε πολίτης ήταν λιγότερο απομονωμένος πολιτικά, λιγότερο εξαρτημένος από τους αριστοκράτες και μπορούσε να λάβει μέρος στη διευθέτηση των τοπικών ζητημάτων σε συνεργασία με τους συνδημότες του. Ταυτόχρονα η ομάδα μέσα στην οποία ζούσε και είχε κάποια πέραση γινόταν η βάση τής πολιτικής του ύπαρξης. Εδώ λοιπόν βρίσκονταν οι απαρχές μιας grassroots-democracy.[8] Και αυτό είχε από κάθε άποψη ανεκτίμητη σπουδαιότητα για τον αθηναίο πολίτη.[9]

 

Άλλωστε, και αυτό είναι πολύ σημαντικό, κάθε δήμος είχε πια. μέσω τής Βουλής, πρόσβαση στην πολιτική ζωή τής Αθήνας. Το άτομο είχε έτσι την ευκαιρία να προασπίσει τα συμφέροντά του χωρίς τη βοήθεια των αριστοκρατών. Η ευκαιρία δεν τού δινόταν μόνο όταν αποκτούσε τη βουλευτική ιδιότητα, αλλά και μέσω γνωριμίας με μέλη τής Βουλής και κυρίως με τη διαμεσολάβηση τής τριττύος και τής φυλής. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι φυλές υπερασπίζονταν τους πολίτες και στο δικαστήριο, συνεπώς υπεισέρχονταν και από αυτή την άποψη σε αρμοδιότητες που μέχρι τότε ανήκαν στις παλιές κοινοτικές υποδιαιρέσεις.[10] Ακριβώς εξ αυτού προέκυψε μεγαλύτερη ατομική ανεξαρτησία. Οποιαδήποτε επιρροή εξακολουθούσαν να ασκούν στους δήμους οι αριστοκράτες, εξουδετερωνόταν στα πλαίσια τής τριττύος και τής φυλής. Ο αριστοκράτης που ήθελε να χαίρει κάποιας εκτίμησης, έπρεπε τώρα να τα έχει καλά με τους συμπολίτες του·[11] ίσως να χρησιμοποιούσαν τις υπηρεσίες του. Παρά την ενδεχομένως συνεχιζόμενη προσωπική υπεροχή των ευγενών, άλλαξαν οι ισορροπίες και στους δήμους. Αυτό το σύστημα σήμαινε συνεπώς ότι, το αργότερο στη φάση αυτή, η σχέση εξάρτησης από τους αριστοκράτες μετατράπηκε από κανόνας σε εξαίρεση. Πολλοί, μέχρι τότε έντονα εξαρτημένοι ακόμη από την αριστοκρατία, απελευθερώνονταν όλο και περισσότερο από τους δεσμούς που άλλοτε τους έδεναν με αυτήν. Έτσι η αριστοκρατία έχανε ακόμη περισσότερο τον έλεγχο των πολιτών ως ατόμων, ενώ παράλληλα αυξανόταν η δύναμη τής κοινωνίας των πολιτών ως συνόλου.

 

Χάρη στην αρχή τής ανάμειξης, η νέα οργάνωση των φυλών ήταν σε θέση να συμβάλει ουσιαστικά στην ενοποίηση τού συνόλου. Βέβαια δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πόσο γρήγορα άρχισαν να αναπτύσσονται μέσα στις φυλές νέοι δεσμοί και αλληλεγγύη -για παράδειγμα, σαν αποτέλεσμα τής κοινής στρατιωτικής θητείας ή τής αναγκαιότητας για συνεργασία στην κατανομή δικαιωμάτων και υποχρεώσεων.[12] Αλλά δεν έχει και μεγάλη σημασία. Μια άλλη μορφή αλληλεγγύης ήταν πια στο προσκήνιο: η αλληλεγγύη των ευρύτερων τμημάτων τού συνόλου, και πάνω σε αυτή τη βάση ήταν δυνατόν για τις τριττῦς και τις φυλές να φέρουν σε πέρας σημαντικές διαμεσολαβητικές λειτουργίες. Επειδή ολόκληρη σειρά υποθέσεων έπρεπε να διευθετηθεί κατά την πορεία καθιέρωσης τού νέου συστήματος, αναπτύχθηκαν πολλές επαφές, γνωριμίες και διασυνδέσεις ανάμεσα στους πολίτες διάφορων περιοχών τής Αττικής. Αυτές οι σχέσεις πύκνωναν όλο και περισσότερο. Για να το παρουσιάσουμε σχηματοποιημένα και με κάποια υπερβολή: ενώ οι πολίτες τής τριττύος ΑΙ συνεργάζονταν με τους πολίτες τής AΙΙ και τής ΑΙΙΙ διαφορετικών περιοχών τής χώρας, οι γείτονές τους από τις τριττῦς ΒΙ και ΓΙ έρχονταν σε επαφή με τους πολίτες από τις τριττῦς ΒΙΙ, BΙΙΙ, ΓΙΙ και ΓΙΙΙ, που με τη σειρά τους βρίσκονταν επίσης σε διαφορετικές περιοχές. Άλλες πάλι κατευθύνσεις είχαν οι επαφές των γειτόνων των τριττύων AΙΙ και ΑΙΙΙ. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε ολόκληρο δίκτυο διασυνδέσεων, που κάλυπτε ολόκληρη τη χώρα και αναγκαστικά με τον καιρό θα πύκνωνε όλο και περισσότερο.

 

Οι προσωπικές επαφές όμως πολλαπλασιάστηκαν κυρίως μέσω τής κοινής θητείας στη Βουλή των Πεντακοσίων και τής συνεργασίας σε διάφορους πολιτικούς τομείς.

 

Ποικίλες όψεις λοιπόν τής μεταρρύθμισης τού Κλεισθένη βοήθησαν να δημιουργηθεί στις μεσαίες κοινωνικές τάξεις αυτό που η αριστοκρατία απόλαυε προ πολλού και στο οποίο εν μέρει όφειλε την υπεροχή της: προσωπικές επαφές και σχέσεις μεταξύ των μελών των ηγετικών κύκλων, που τώρα ήταν ο σχετικά ευρύς κύκλος αυτών που στο μέλλον θα εγγυώνταν και θα έκαναν πράξη την αποτελεσματική συμμετοχή τής μεγαλύτερης μάζας των πολιτών στην πολιτική ζωή. Παρόμοιοι υπολογισμοί απλών πρακτικών παραγόντων δεν θα περνούσαν ποτέ από το μυαλό ενός σύγχρονου μελετητή (καθώς η επιστήμη μας τείνει προς μια πιο αποστασιοποιημένη θεώρηση). Δεν μπορούμε όμως να αμφισβητήσουμε ότι η κοινή πολιτική των ευρύτερων και, απλούστερα, των αγροτικών τάξεων προϋποθέτει, σε ένα σχετικά μεγάλο κράτος, όχι μόνο κοινή αντίληψη των στόχων, αλλά και γνωριμίες.[13] Αλλιώς δεν θα μπορούσαν να κάνουν κάτι περισσότερο από το να συμμετέχουν σε μικροεφευρέσεις ή να υποστηρίζουν κάποιον λαοφιλή ηγέτη, με αναπόφευκτο αποτέλεσμα να παραμένει η πολιτική στα χέρια επαγγελματιών πολιτικών.

 

Η συνεργασία μεγάλου αριθμού ανθρώπων, άγνωστων μεταξύ τους, με βάση την υπάρχουσα αλληλεγγύη, τους οδήγησε να δράσουν με μια ιδιότητα ασυνειδητοποίητη και ως τότε δευτερεύουσας σημασίας· την ιδιότητα τού πολίτη. Γιατί με αυτή την ιδιότητα ήταν που συναντιόνταν, γνωρίζονταν και απαιτούσαν ο ένας τις καλές υπηρεσίες τού άλλου. Έτσι η κοινή πολιτική βούληση απέκτησε παράλληλα διάρκεια και δύναμη, εκδηλώθηκε με συγκεκριμένη μορφή και ρίζωσε με μια κοινή πολιτική ταυτότητα. Γιατί αυτό που δημιουργήθηκε τότε δεν μπορεί να διατυπωθεί καλύτερα, παρά λέγοντας ότι πολλοί πήραν την πρωτοβουλία ή ένιωσαν την ανάγκη να ασχοληθούν με την πολιτική. Παρόμοιες συνθήκες αναδύονται και κυρίως διατηρούνται μόνο αν η δραστηριότητα - με την αρχαία έννοια - που συνεπάγονται, χαίρει διαρκούς και ιδιαίτερου κύρους, αν δηλαδή γίνουν θεσμός μέσα στον κύκλο των αμοιβαίων προσδοκιών οι οποίες, εκπληρούμενες, γεννούν νέες προσδοκίες. Μόνο έτσι μπορεί να παραχθεί και να διατηρηθεί ο απαραίτητος κοινωνικός δυναμισμός. Προς αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση έγινε κατά την εποχή τού Κλεισθένη ένα ζωτικό βήμα, και αυτό στο οποίο οδήγησε ήταν εν συνεχεία δυνατόν να αναπαραχθεί. [14]

 

Το συμπέρασμα που προκύπτει από την ανάλυση του αττικού δήμου, ότι δηλαδή πρόθεση τού Κλεισθένη δεν ήταν τόσο η απόρριψη ή η καταστροφή τού παλιού καθεστώτος, αλλά μάλλον ένα θετικό δημιουργικό αποτέλεσμα, προκύπτει συνεπώς από πολύ συγκεκριμένους συλλογισμούς, αρκεί να θέλουμε να δούμε το πρόβλημα στην ουσία του. Ο στόχος δεν ήταν τόσο να καταλυθεί το παλιό δίκτυο επιρροής, όσο να αποκτήσει διάρκεια η ήδη υπάρχουσα και σχετικά αυθόρμητη αλληλεγγύη, και γι’ αυτό χρειαζόταν η μείξη τού πληθυσμού. Και το γεγονός ότι ο Κλεισθένης χώρισε σε διαφορετικές τριττῦς περιοχές των οποίων οι κάτοικοι όφειλαν τη συνοχή τους σε κοινές λατρευτικές δραστηριότητες, δεν σημαίνει ότι ήθελε να καταστρέψει τις «συνήθεις φιλικές σχέσεις». Πώς θα μπορούσε να το κάνει χωρίς να κτίσει τείχη;[15] Θα μπορούσε, στην καλύτερη περίπτωση, να τις είχε αντισταθμίσει ή υποκαταστήσει με νέες ανταγωνιστικές σχέσεις. Προφανώς όμως τις χρησιμοποίησε συνειδητά, γιατί ήθελε να συσφίξει περισσότερο τους δεσμούς των πολιτών. Γιατί ακόμη και «οι συνήθεις φιλικές σχέσεις» πρέπει να άλλαξαν πρόσωπο, καθώς ισχυροποιήθηκαν και συναδελφώθηκαν οι μεσαίες τάξεις. Πιθανώς λοιπόν τα σχέδια τού Κλεισθένη να μην εμποδίστηκαν αλλά να προωθήθηκαν, με τη διατήρηση τής παλιάς οργάνωσης των φυλών και ιδιαίτερα με το ότι άφησε την εισδοχή των νεογέννητων στις φρατρίες· τη λήψη δηλαδή από αυτές τής πρώτης απόφασης για την ενσωμάτωση τους στην κοινωνία.

 

Η ανάλυσή μας συνεπούς οδηγεί στην άποψη ότι θα έπρεπε να κατανοήσουμε τη μεταρρύθμιση τού Κλεισθένη με πιο συγκεκριμένους όρους και ουσιαστικότερα απο όσο μέχρι σήμερα. Στόχος της ήταν να αποκτήσουν με τον καιρό τα ευρύτερα στρώματα τής αττικής κοινωνίας περισσότερη ανεξαρτησία, να γνωριστούν καλύτερα μεταξύ τους και να γίνουν ισχυρότερα. Αυτό συνοψίζεται με τον καλύτερο τρόπο, λέγοντας ότι θα τους δινόταν πολιτική παρουσία στην Αθήνα. Αυτό είναι το αποφασιστικό σημείο, από άποψη συγκεκριμένου αποτελέσματος, συσχετισμού δυνάμεων και διαμόρφωσης πολιτικής βούλησης. Μόνο με τον τρόπο αυτό μπορούσε η δύναμη όλων των πολιτών να επικεντρώνεται σε ένα σημείο, να ανανεώνεται διαρκώς και να στοχεύει στη σωστή κατεύθυνση, μέσω τής σύνδεσης των διάσπαρτων τμημάτων τής κοινότητας με την έδρα τής εξουσίας. Μόνο με τον τρόπο αυτό ήταν δυνατόν να καθιερωθεί σε σταθερή βάση ο έλεγχος και η αποτελεσματική συμμετοχή στα κοινά. Θεωρώ λάθος να πούμε πως ο Κλεισθένης οδήγησε την πόλη τής Αθήνας σε θέση εξουσίας·[16] η Αθήνα βρισκόταν εκεί από καιρό. Μόνο που αυτή η εξουσία ήταν μέχρι τότε έρμαιο πολλών ειδικών συμφερόντων. Αντίθετα τώρα, η πρόσβαση σ’ αυτή τη θέση εξουσίας διευρύνθηκε ουσιαστικά, αυξήθηκε η δύναμή της και αντανακλούσε μεγαλύτερη επιρροή' επήλθε σύγκλιση εξουσίας και εξουσιαζόμενων.

 

Αλλαγές στις αρμοδιότητες των συνταγματικών οργάνων δεν θα είχαν νόημα χωρίς αναδόμηση τής κοινωνίας. Η κοινωνία έπρεπε να μεταμορφωθεί πρώτα, όχι το σύνταγμα. Η προβληματική τής προσπάθειας να παραχωρηθεί στις ευρύτερες τάξεις δικαίωμα λόγου στην πολιτική, ήταν διαφορετική από την προβληματική τής εποχής των επαναστάσεων τής σύγχρονης ιστορίας. Εξάλλου είναι αμφίβολο αν ήταν δυνατόν να διανοηθεί κάποιος τότε ακριβέστερη αναδιανομή των αρμοδιοτήτων· πιθανόν οι πνευματικές δυνατότητες τής εποχής δεν ήταν ακόμη επαρκείς. Πάνω από όλα, ήταν ξεκάθαρο ότι θα έπρεπε να συνεχίσουν να διαχειρίζονται τις περισσότερες υποθέσεις οι παλιοί αξιωματούχοι - που αναγκαστικά ανήκαν στην ανώτερη τάξη[17] - και ο Άρειος Πάγος.[18] Η Βουλή των Πεντακοσίων δηλαδή είχε αρχικά αντιπολιτευτικό κυρίως ρόλο.[19] Έπρεπε να παίρνει θέση όταν θίγονταν εμφανώς τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των πολιτών - και ειδικά όπου έπρεπε να μπει στο παιχνίδι η Εκκλησία τού Δήμου. Η θέση που με τον καιρό κατέκτησαν οι πολίτες στο σύνολό τους, στην αλληλεπίδραση των συνταγματικών οργάνων, δεν εξαρτάτο τόσο από τις αρμοδιότητες τής Βουλής των Πεντακοσίων όσο από τη συχνότητα των συνεδριάσεών της και τη δύναμη που τη στήριζε. Αυτό που είχε σημασία ήταν οι πολίτες· η Εκκλησία τού Δήμου και η Βουλή είχαν σημασία στον βαθμό που μπορούσαν να τους υπηρετούν ως όργανά τους.

------------------------------------------------ 

[1] Hignett (όπως σημ. 5) 155· De Sanctis (όπως σημ. 10) 352· πρβλ. Busolt και Swoboda, 992. Διαφορετική η άποψη τού Rhodes (όπως σημ. 5) 21 σημ. 4. 

[2] Ορισμένες τροποποιήσεις προέκυψαν αργότερα, αφού η σύνδεση με τον δήμο ήταν κληρονομική και ανεξάρτητη τού τόπου κατοικίας (πρβλ. Gomme όπως σημ. 32, 39 κ.ε., που πιθανώς υπερεκτιμά τον βαθμό κινητικότητας, πρβλ. τα τεκ­μήρια που παραθέτει στη σελ. 46). Όμως αυτή ήταν η πρόθεση τού Κλεισθένη (ο Α. Aymard, Peuples et Civilisations 1 [Παρίσι 1950], 590, υποστηρίζει το αντίθετο), ο γενικός κανόνας κατά πάσα πιθανότητα δεν άλλαξε πολύ. 

[3] Οι βουλευτές αργότερα εκλέγονταν με κλήρο (Αθ. Πολ. 43.2· Rhodes 6 κ.ε.). Κανένας δεν επιτρεπόταν να υπηρετήσει δύο θητείες σαν βουλευτής (Αθ. Πολ. 62.3· πρβλ. Hignett 227 κ.ε. και 23Γ Rhodes 3 κ.ε. και 242 κ.ε.). Αυτή η τελευταία διάταξη, που προϋποθέτει την πληρωμή των εξόδων, δεν μπορεί να αναχθεί στον Κλεισθένη, ενώ η πρώτη θα μπορούσε. Ο Κλεισθένης θα μπορούσε τουλάχιστον να είχε εισαγάγει ρυθμίσεις με αυτό το πνεύμα (π.χ. κλήρωσις έκ προκρίτων πρβλ. Αθ. Πολ. 43.2· Busolt και Swoboda, 882· Headlam, όπως σημ. 91, 187 κ.ε. και 196 κ.ε.· Will, όπως σημ. 2, 68· για. τις Ερυθρές, μαρτυρείται μεταγενέστερη διάταξη σύμφωνα με την οποία κανείς δεν μπορούσε να γίνει βουλευτής περισσότερο από μία φορά σε περίοδο τεσσάρων ετών Larsen, όπως σημ. 36, 12). 

[4] Rhodes, 16 κ.ε.· Will, 67 κ.ε.· Bradeen (όττως σημ. 40) 27 κ.ε. Το καθεστώς των νέων φυλών δεν ήταν το μόνο μέσο για να καταστεί η πρυτανεία αντιπροσωπευτική (θα ήταν δυνατόν να εκλέγεται το ένα δέκατο των πολιτών με κλήρο). Φυσικά οι αναπτυσσόμενοι δεσμοί μεταξύ των μελών των φυλών μπορούσαν να διευκολύνουν τη συνεργασία και τη διεκπεραίωση παρόμοιων καθηκόντων. Χωρίς αμφιβολία, η προσφυγή στις φυλές γι’ αυτούς και πολλούς άλλους λόγους, ήταν σε αρμονία με τις ελληνικές συνήθειες (Larsen, 12 κ.ε.). Τόσο προφανής ήταν η λύση. Παρ’ όλα αυτά, ο Will υιοθετεί μια αδικαιολόγητα περιοριστική άποψη, όταν ερμηνεύει τη μεταρρύθμιση σαν να αφορά αποκλειστικά στη Βουλή των Πεντακοσίων. Όπως αποδείχθηκε, η Βουλή αυτή έπρεπε να είναι αναπόσπαστο τμήμα τής κοινότητας των πολιτών και τής απέναντι στους ευγενείς αυτονομίας της. Αυτό απαιτούσε μεγάλης κλίμακας μεταμόρφωση. 

[5] Latte, ΚΙ. Schr. (όπως σημ. 8) 254 κ.ε. Για τη μεταγενέστερη περίοδο, δες Glotz και Cohen, Histoire Grecque II, 236 κ.ε.· F.hrenberg (όπως σημ. 13)219 κ.ε.

[6] Β. Haussoullier, La Vie Municipale en Attique (Παρίσι 1884)· Busolt και Swoboda, 964 κ.ε.· Headlam (όπως οημ. 91) 167· R.J. Hopper, The Basis of the Athenian Democracy (Σέφηλντ 1957), 14 κ.ε.

[7] To τι μπορεί να σημαίνει αυτό υποδεικνύεται από τα Πολιτικά τού Αρι­στοτέλη 1309al1.

[8] Τ. Tarkiainen, Die athenische Demokratie (Ζυρίχη 1966), 299.

[9] J.G. Droysen, Kieine Schritten zuralten Gcschichte I (Λειψία 1893). 373 κ.ε.· Ostwald (όπως σημ. 2) 152 κ.ε.

[10] Latte, 267. 

[11] Πρβλ. Πλούτ., Κίμων 10.2· Ehrenberg, 220.

[12] Glotz και Cohen, 241 κ.ε.

[13] Πρβλ. Πλάτ., Νόμοι 738d-e (από διαφορετική άποψη)· Αρ., Πολιτικά 1319a30, 1326b 14 (πρβλ. 1305a32)' Θουκ., 8.66.3 (για τις δυσκολίες που εξακολουθούσαν να υπάρχουν έναν αιώνα αργότερα)' Αρ., Πολιτικά 1313a40· 1313b4. 

[14] Πρβλ. A. Gehlen, Urmensch und Spatkultur (2^η έκδ. Φραγκφούρτη/Βόννη 1964), 60, όπου δηλώνει: Είναι αδύνατον να αλλάξουμε τη συμπεριφορά κοινωνίας προτείνοντας απλώς ή προωθώντας «αξίες»· πρέπει να προσφέρονται και οι κατάλληλοι θεσμοί. Αν κάποιοι κανόνες πρόκειται να επιλεγούν και να δηλωθεί ότι είναι έγκριτοι, πρέπει να υπάρχει μεγάλη δόση σταθερής, άμεσης διαπροσωπικής επαφής. 

[15] Απόψεις στη σύγχρονη βιβλιογραφία δημιουργούν την εντύπωση ότι ο Κλεισθένης, στην πραγματικότητα, εγκατέστησε σε νέο χώρο τους πολίτες ή έκτι­σε τείχη για να τους χωρίσει: π.χ. D. Lewis, Historia 12 (1963) 30 κ.ε.· Leveque και Vidal-Naquet, Clisthene I'Athenien, 18 (που χρησιμοποιούν τη φράση ... detruire le contexte geographique...). Για τον Προβάλινθο, πρβλ. Eliot (όπως σημ. 37) 144· idem, Phoenix 22 (1968) 11 κ.ε. Ο Κλεισθένης σαφώς συναντούσε μεγάλες δυσκο­λίες στη δημιουργία τριττύων με εσωτερική συνοχή (όχι φυλών όμως, με κάθε σεβα­σμό προς τον Eliot). Εντούτοις δεν πρέπει να ήταν πολύ μεγάλες. Πρόκειται για αρκετά εύλογο συμπέρασμα και πλησιάζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στην ερμηνεία τής διαίρεσης που υιοθέτησε. Έτσι η απόσπαση τού Προβάλινθου από την Τετράπολη ήταν ασφαλώς αναγκαία (και δεν δημιουργεί πολιτικά ερωτήματα). Από την άλλη μεριά, προκαλεί εντύπωση ότι - όπως ο Άλιμος - δεν τοποθετήθηκε στην όμορη τριττῦν, αλλά σε τριττῦν πολύ μακρύτερα. Δεν μπορούν να παρατεθούν πολιτικοί λόγοι γι’ αυτό. Σαφώς γνωρίζουμε πάρα πολύ λίγα για την Αττική αυτής τής περιόδου, για να αντλήσουμε οποιοδήποτε ακριβές συμπέρασμα. Δεν έχουμε καθόλου βέβαιους αριθμούς' οι αριθμοί των πολιτών που μαρτυρούνται κατά τη διάρκεια πολλών αιώνων από συγκεκριμένους δήμους δεν είναι στατιστικά σαφείς ή αρκετά συναφείς, ώστε να μας επιτρέπουν να επεκταθούμε σε συμπεράσματα. (Ο Eliot, Phoenix 7 κ.ε., διαφωνεί). Ο αριθμός των βουλευτών που στέλνονταν στην Αθήνα από έναν δεδομένο δήμο δεν μας λέει πολλά, αφού η αναλογική αντιπροσώπευση ίσχυε μόνο εντός τής φυλής, όχι εντός τής κοινότητας γενικά (W.E. Thompson, Historia 13 [1964] 402 κ.ε.· Eliot, Phoenix 7). Για όσα ακολουθούν, δες Traill 99 κ.ε. 

[16] Αυτή την άποψη έχουν οι Leveque και Vidal-Naquet, 16 κ.ε.

[17] Hignett (όπως σημ. 5) 156.

[18] Δες κατωτέρου, σελ. 144 σημ. 7· Rhodes (όπως σημ. 5) 162,200,202 κ.ε., 209 κ.ε.· Will (όπως σημ. 2) 67 και Revue Historique 257 (1977) 382 κ.ε.

[19] Αυτό περιλαμβάνει την αρμοδιότητα διενέργειας προκαταρκτικών συζητήσεων. Ο ισχυρισμός ότι αυτή ήταν η μόνη σημαντική αρμοδιότητα τής Βουλής τών Πεντακοσίων (Rhodes 209) δεν δίνει την απαιτούμενη προσοχή στη συνταγματική κατάσταση, συγκεκριμένα στην έλλειψη ισορροπίας μεταξύ διαφόρων οργάνων και την ανάγκη σταθερής επόπτευσης των όσων συντελούνταν στην Αθήνα. Η επόπτευση τής Εκκλησίας τού Δήμου δεν ήταν απαραίτητη την περίοδο αυτή. Για τον περιορισμένο ρόλο τής Βουλής των Πεντακοσίων, δες και Martin (όπως σημ. 2) 23. Δύο Βουλές μαρτυρούνται στη Χίο (δες σημ. 94) και στο Άργος (Θουκ. 5.47· Μ. Worrle, Untersuchungen zur Verfassungsgeschichte von Argos im 5, Jh. [Erlangen διατρ. 1964], 56 κ.ε.). Η συνύπαρξη πιθανόν δύο Βουλών στην Έφεσο ανάγεται σε παρόμοια κατάσταση (Dittenberger, Sylloge Inscriptionum Graecarum [3^η έκδ.], αρ. 353· πρβλ. Στράβ. 14.1.21. Ο D. van Berchem - σε πραγματεία, Πρίνστον 1979 - διατυπώνει την ιδέα ότι η βουλή ίσως είχε συσταθεί ταυτόχρονα με κάποια μεταρρύθμιση των φυλών και την επαναποδοχή των πολιτών από τον Αρίσταρχο. Ίσως και αυτή να ξεκίνησε σαν «Βουλή των φυλών» και όργανο αντιπολίτευσης).

Τα μάτια λένε πάντα την αλήθεια, μας αρέσει δε μας αρέσει

Μάθε να ακούς αυτό που βλέπεις! Μάθε να δέχεσαι και να καταλαβαίνεις τα μηνύματα που σου στέλνουν τα μάτια του κάθε ανθρώπου. Μηνύματα τα οποία με λόγια δεν λέγονται, μόνο μέσω των ματιών είναι πιο εύκολο να σταλούν και να λεχθούν.

Τα μάτια λένε πάντα την αλήθεια, όποια κι αν είναι αυτή, μας αρέσει, δε μας αρέσει.

Μάτια που άσχετα από το σχήμα, το χρώμα τους, το μέγεθός τους, πάντα θα διαγράφουν μέσα τους τα συναισθήματα των ανθρώπων. Συναισθήματα αγάπης, χαράς, λύπης, πόνου, στεναχώριας, ζήλειας, κακίας, μίσους, φθόνου. Πάντα μέσα στα δυο μάτια θα κρύβονται είτε θετικά είτε αρνητικά συναισθήματα. Μέσα από τα μάτια θα μάθεις να ξεχωρίζεις αν ο άνθρωπος που έχεις δίπλα σου, σου λέει αλήθεια ή ψέματα. Γιατί, μπορεί με λόγια να σου λέει πράγματα που φαίνονται αληθοφανή, όμως, μέσω του βλέμματός του και των ματιών του να δείχνει κάτι άλλο, να δείχνει αυτό που πραγματικά είναι, αυτό που πραγματικά νιώθει, αυτό που πραγματικά σκέφτεται. Αυτό θα το καταλάβεις από τον τρόπο που σε κοιτά. Μέσα από τα μάτια του θα καταλάβεις αν αυτός ο άνθρωπος είναι ευτυχισμένος ή δυστυχισμένος. Αν αυτός ο άνθρωπος υποφέρει ή όχι, αλλά ντρέπεται ή φοβάται να το πει. Αν αυτός ο άνθρωπος σε ζηλεύει και θέλει το κακό σου.

Μέσα από τα μάτια του ο καθένας προδίδεται, όσο και να προσπαθεί να κρύψει καλά τα συναισθήματά του και ενδεχομένως τις πράξεις του. Μέσα από τα μάτια όλα μπορούν να λεχθούν και να αποκαλυφθούν, χωρίς να χρειάζεται στην πραγματικότητα να πει τίποτα με το στόμα, ούτε μια λέξη. Γιατί οι πιο δυνατές λέξεις, τα πιο δυνατά θέλω, λέγονται μέσα από τα μάτια.

Μάθε να παρατηρείς τον άλλο! Γιατί, μπορεί κάποιος να δείχνει καλά, αφού χαμογελάει, όμως τα μάτια του να είναι θλιμμένα, κάτι που μπορεί να τον προδώσει. Να φανεί, δηλαδή, πως προσποιείται, πως προσπαθεί να φαίνεται καλά, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι, πως έχει ανάγκη από στήριξη, αλλά διστάζει να το πει.

Η ευτυχία, όπως και η δυστυχία, πάντα φαίνεται μέσα στα μάτια. Όταν κάποιος είναι ευτυχισμένος τα μάτια του λάμπουν, όπως και όταν είναι δυστυχισμένος και μέσα του πονά τα μάτια του συννεφιάζουν και ετοιμάζονται για βροχή και καταιγίδες. Όταν αγαπάει, τα μάτια του κρύβουν μέσα τους την ηρεμία και τη γαλήνη της θάλασσας, καθώς κοιτάει τον άνθρωπο εκείνο για τον οποίο τρέφει όμορφα και αληθινά συναισθήματα, ενώ, όταν καταλαμβάνεται από συναισθήματα θυμού, τα μάτια του πετάνε φλόγες. Εκείνες τις φλόγες της ανελέητης φωτιάς που ετοιμάζεται να κάψει τα πάντα στο πέρασμά της, χωρίς κόστος και ίσως με ανυπολόγιστες ζημιές…

Τα μάτια του κάθε ανθρώπου είναι ο καθρέφτης της ψυχής του!
Αυτή η ψυχή μπορεί να αποκαλυφθεί γυμνή μπροστά σου, αν εσύ μάθεις να διαβάζεις σωστά τα μάτια αυτού που έχεις απέναντί σου. Μάθε, λοιπόν, να τον κοιτάς μέσα στα μάτια, για να καταλάβεις όσα με λόγια δεν σου λέει. Εκεί, μέσα στα μάτια, φαίνονται όλα. Εκεί, μέσα στα μάτια κρύβονται, όλα τα αληθινά συναισθήματα και όλα τα ανείπωτα λόγια. Γιατί τα μάτια λένε πάντα την αλήθεια, ποτέ δεν ψεύδονται.

Πρέπει, λοιπόν, να διαβάζουμε τα μάτια « για να μην μας πνίξουν τόσα ανείπωτα λόγια », όπως χαρακτηριστικά λέει ο Τάσος Λειβαδίτης.

Ξεκίνα από σήμερα και κάνε το πράξη! Πολλά θα καταλάβεις, πολλά θ’ αλλάξουν!

Να επιζητούμε συναναστροφή με ανθρώπους που μας κάνουν καλύτερους, όχι με εκείνους που ενθαρρύνουν τον χειρότερο μας εαυτό

Οι άνθρωποι είναι σαν τα χημικά στοιχεία: όταν δύο από αυτά έρχονται σε επαφή, είτε αδρανούν είτε αντιδρούν. Στη δεύτερη περίπτωση αλλάζουν και τα δύο.

 

Πολλές φορές, μετά από μια βραδιά που περάσαμε μαζί με άλλους, λέμε: «Απόψε το κανιβαλίσαμε». Τι σημαίνει αυτό; Το αισθητικό μας επίπεδο έπεσε, η συμπεριφορά μας αλλοιώθηκε λόγω της ύπαρξής μας στο εσωτερικό μιας ομάδας. Η ομάδα εξασκεί μια μορφή πίεσης, μας κάνει όλους λίγο πολύ όμοιους, μας ισοπεδώνει.

Χρειάζεται προσοχή: όταν συναναστρεφόμαστε ανθρώπους, είτε γινόμαστε ίδιοι με αυτούς («Αν ο γείτονάς σου είναι βρόμικος, θα σε βρομίσει κι εσένα» λέει ο Επίκτητος) είτε εκείνοι ακολουθούν τους δικούς μας τρόπους. Οι περισσότεροι από μας δεν καταφέρνουμε να κατευθύνουμε τις συναναστροφές μας — αφηνόμαστε να μας κατευθύνουν εκείνες. Η οχλοκρατία είναι η ακραία μορφή αυτής της συμπεριφοράς: το άτομο αποποιείται κάθε ευθύνη και συμπεριφέρεται σαν μέλος ενός κοπαδιού.

 

Λέει ο Βρετανός συγγραφέας Τέρρυ Πράτσετ: «Το IQ του όχλου ισούται με το IQ του πιο ηλιθίου που βρίσκεται μέσα σ’ αυτόν διαιρεμένο διά του πλήθους του».

 

Συχνά παρασυρόμαστε από χυδαίες αντιλήψεις, χρησιμοποιούμε χυδαία γλώσσα, η αυτοάμυνά μας εξασθενεί. Κατά κάποιον τρόπο χάνουμε τον εαυτό μας — ο Όσκαρ Ουάιλντ έλεγε: «Να είσαι ο εαυτός σου, όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι». Για να διατηρήσουμε τον εαυτό μας, χρειάζεται ένστικτο και αυστηρότητα στην επιλογή των ανθρώπων που μας περιβάλλουν. Χρειάζεται ένστικτο και αυστηρότητα στην επιλογή των συζητήσεων και των πράξεων στις οποίες συμμετέχουμε. Το ερώτημα είναι ένα: θα το έλεγα αυτό, θα έκανα το Α ή θα έκανα το Β αν ήμουν μόνος; Θα έλεγα το Α ή το Β, θα έκανα το Α ή το Β αν έπρεπε να αναλάβω ολόκληρη την ευθύνη;

 

Καλό είναι να μη συζητάμε πράγματα που είναι σημαντικά για μας με ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε και δεν εμπιστευόμαστε. «Ου πάντα τοις πάσι ρητά» (δεν λέγονται όλα σε όλους) έγραφε ο Πυθαγόρας ο Σάμιος. Οι άνθρωποι μπορούν να παρερμηνεύσουν, να διαστρεβλώσουν, να κουτσομπολέψουν.

 

Ανεξαρτήτως τόπου και χρόνου, πρέπει να συμπεριφερόμαστε σαν διακεκριμένα πρόσωπα. Και να θυμόμαστε πως ο φθόνος των άλλων για μας δεν είναι παρά συντετριμμένος θαυμασμός.

Το υπερβολικό συναίσθημα συχνά έχει τα ίδια αποτελέσματα με το καθόλου

Όπου υπάρχει χημεία απαιτείται προσοχή. Πειράματα, μετρημένες δόσεις, προσθήκη κι αφαίρεση στοιχείων, παρατηρητικότητα, δράσεις κι αντιδράσεις. Κάπως έτσι κάποιες «συνταγές» καταλήγουν πετυχημένες και κάποιες άλλες αποτυχημένες. Αυτό όμως που θα καταλήξει να ορίσει τον καλό επιστήμονα ή μάγειρα θα είναι η προσοχή. Το πάθος γι’ αυτό που κάνει κι όχι η αδιαφορία.

Δε θα πετύχουν όλες οι προσπάθειες, αυτό είναι το μόνο σίγουρο, γιατί έτσι κι αλλιώς μπαίνουν κι άλλοι παράγοντες στο παιχνίδι, σημασία έχει όμως να μαθαίνεις απ’ τα λάθη σου και να μην τα επαναλαμβάνεις. Και μιας και κάναμε λόγο για προσοχή, ούτε αυτή στην υπερβολή της κάνει καλό. Είναι όμορφο να ‘σαι συγκεντρωμένος στο αντικείμενο που σε παθιάζει, αλλά σκέψου πόσο πνιγηρό είναι και για σένα τον ίδιο το να ασχολείσαι μόνο μ’ αυτό.

Θέλω να καταλήξω μέσα από όλα αυτά πως κάπως έτσι δημιουργεί κάποιος και μια υγιή σχέση. Δε χρειάζονται πολλά. Βασικό συστατικό είναι ο έρωτας, η τρέλα, το καλό σεξ, η διάθεση να κάνετε πράγματα μαζί και το αμοιβαίο νοιάξιμο. Δοκιμάζεις και προσπαθείς να προσαρμόσεις τα «θέλω» σου με τα «θέλω» άλλων ανθρώπων, ίσως πολύ διαφορετικών από εσένα. Κάποτε πετυχαίνει, κάποτε όχι.
Το ζήτημα είναι να καταλαβαίνεις τους λόγους και να μην κυνηγάς τα ίδια τοξικά στοιχεία. Να μη χάνεις τον εαυτό σου μέσα στη σχέση, να δίνεις στον άλλο όση προσοχή έχει ανάγκη, να τον εκπλήσσεις με την κατανόησή σου και να μην τα παίρνεις όλα στα σοβαρά, γιατί το να ‘σαι καταπάνω και να δείχνεις εξαρτημένος και προσκολλημένος πάνω του μόνο κουραστικό κι απωθητικό μπορεί να καταλήξει. Έχεις κι εσύ ζωή κι είχες και πριν γνωρίσεις το σύντροφό σου, πώς έβαλες στην άκρη όλα όσα έβρισκες ενδιαφέροντα πριν για χάρη του;

Προσοχή σε μια σχέση δε σημαίνει να είναι κολλημένος ο άλλος πάνω σου σαν το χταπόδι και να σε παίρνει διακόσια τηλέφωνα τη μέρα. Προσοχή δεν είναι να ζηλεύει ακόμη και τον αέρα που αναπνέεις και να σου αγοράζει ό,τι μπορείς να φανταστείς ως ένδειξη μεταμέλειας. Προσοχή επίσης, δεν είναι να αναλαμβάνει κάποιος ξαφνικά το ρόλο των γονιών σου. Να σε σπιτώνει, να σε ταΐζει , να διαλέγει τα ρούχα σου και να οργανώνει εκείνος το πρόγραμμά σου κουνώντας σου το χέρι δεικτικά για να δεις πώς γίνονται κάποια πράγματα μιας κι είσαι μικρός κι άμαθος ακόμη. Τέτοιες σχέσεις είναι αποπνικτικές κι εξαρτησιογόνες κι οι περισσότεροι δεν τις επιλέγουμε, θέλω να πιστεύω.

Στην αρχή σίγουρα μια πιο υπερβάλλουσα προσοχή δείχνει πως ο άλλος σε βλέπει πιο σοβαρά και του αρέσεις πραγματικά. Το να θέλει όμως να ‘ναι μαζί σου εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο και να ξέρει την κάθε σου κίνηση δε σου βγάζει μια ανασφάλεια; Μήπως εδώ πρέπει να ρωτήσεις τον εαυτό σου και το σύντροφό σου αν υπάρχει αληθινή εμπιστοσύνη ανάμεσά σας;

Επιπλέον, φαντάσου έναν άνθρωπο να μεριμνά και να σου παρουσιάζει όλες σου τις επιθυμίες πριν καν τις εκφράσεις. Φαντάζει ιδανικό έτσι; Τώρα σκέψου πόσο γρήγορα όλο αυτό μπορεί να καταλήξει βαρετό και πώς αυτό μπορεί να οδηγήσει το παιγνίδι της διεκδίκησης σε πρόωρη λήξη.

Όταν λέμε πως θέλουμε κάποιον να μας προσέχει σαν τα μάτια του εννοούμε πως ψάχνουμε για κάποιον που θα μας κάνει να νιώσουμε ξεχωριστοί με το δικό του μοναδικό τρόπο. Θέλουμε να νιώθουμε πως υπάρχει πάντα ένα στήριγμα εκεί για μας που θα μας παρηγορήσει σε κάθε δυσκολία, θα μας συμβουλεύσει και θα μας προστατέψει απ’ τις κακοτοπιές δανείζοντάς μας τη δική του οπτική για τα θέματα που μας απασχολούν.

Θέλουμε να είμαστε επιθυμητοί κι ο άλλος να μας δείχνει το ενδιαφέρον του με κάθε ευκαιρία. Να μας επιβεβαιώνει και να καλύπτει τα συναισθηματικά μας κενά, χωρίς να γίνεται κουραστικός, αλλά με σπάνιες αιφνιδιαστικές κινήσεις. Θέλουμε κάποιον που να μας εξασφαλίζει συναισθηματικά.

Δε θα έβγαζες ποτέ μόνος σου τα μάτια σου, ούτε θα προσπαθούσες να τα πληγώσεις αφού εκείνα συγκεντρώνοντας φως σε βοηθούν να βλέπεις νέα πράγματα, να προχωράς και να διευρύνεις τους ορίζοντές σου. Κάπως έτσι λειτουργεί και το άτομο που έχουμε επιλέξει να ‘ναι το άλλο μας μισό. Γνωρίζουμε μαζί του νέα πράγματα, βιώνουμε συναισθήματα ίσως πρωτόγνωρα και προσπαθούμε να εξελισσόμαστε και να πάμε αυτή τη σχέση ένα βήμα πιο πέρα.

Ο κάθε δεσμός είναι διαφορετικός, οι απαιτήσεις όμως και τα θέλω των ανθρώπων μέσα στη σχέση τείνουν να συγκλίνουν. Σίγουρα όλοι μας δρούμε ασυναίσθητα, αυθόρμητα, υπερβάλλουμε κι αναλόγως τη μέρα γινόμαστε  άθελα μας πότε φορτικοί, πότε αδιάφοροι.

Όταν έχεις να κάνεις με ανθρώπους δεν υπάρχουν συνταγές και δοσολογίες, μονάχα πειράματα. Ρίσκαρε να δώσεις κάτι παραπάνω ή και κάτι λιγότερο, να δοκιμαστείς κάτω από διαφορετικές συνθήκες. Δεν εγγυώμαι ότι θα πετύχει, αν πετύχει όμως θα ‘ναι κάτι το πρωτόγνωρο που θα σε συνεπάρει.

Όταν το παρελθόν ξαναγυρνάει, τίποτα δεν είναι το ίδιο

Άνθρωποι πηγαίνουν κι έρχονται, σχέσεις που σου άφησαν και από μια πληγή, άνθρωποι που σου έλεγαν ότι είσαι η ζωή τους και σε άφησαν. Αγάπες, φίλιες που ξεθωριάζουν πλέον στο παρελθόν με βασανιστικό τρόπο δίνοντας σου κι ένα μάθημα ζωής.

Όλα αυτά κατάφεραν να ραγίσουν μια όμορφη καρδιά και είναι δύσκολο να την ξανακολλήσεις διότι κάθε κομμάτι που συναρμολογείς σε κάνει να ματώνεις και όσες γάζες και να βάλεις τίποτα δεν είναι καλύτερο από το να αφήσεις να γιατρευτεί η πληγή με τον χρόνο.

Και όταν πλέον νιώθεις  ελεύθερος/η, το παρελθόν σου ξανά χτυπά την πόρτα. Μπορεί να είναι ο παλιός σου ερωτάς ή μια δυνατή φιλία. Το δύσκολο είναι ότι πρέπει να αποφασίσεις εάν θ' ανοίξεις την πόρτα ή θα το αφήσεις έξω.

Δύσκολη απόφαση, μα πώς μπορείς να δεις τον άνθρωπο που κάποτε αγάπησες με όλη την ψυχή σου και να τον αφήσεις να στέκεται έξω;

Και τότε ολόκληρες στιγμές περνάνε από το μυαλό σου κι εσύ ανυποψίαστος/η τις αφήνεις να περάσουν, όμως συνήθως κανείς δεν αναρωτήθηκε γιατί ξαναγύρισαν.

Γύρισαν γιατί κάτι θέλουν από εσένα, ίσως τη συντροφιά σου, τα λεφτά σου κάτι...

Κι όμως, ποτέ δε θέλησαν εσένα. Και ξανά τα ίδια λάθη, ξανά τα σκορπισμένα κομμάτια, ξανά ο πόνος...

Μεγαλώνοντας μαθαίνεις ότι οι άνθρωποι μπερδεύουν την καλοσύνη με την αδυναμία, ότι ο τοξικός άνθρωπος δε θα διστάσει να σε καταστρέψει και δεύτερη φορά.

Όταν κάτι παλιό γυρνά τίποτα δεν είναι το ίδιο, ξέρεις γιατί; Γιατί οι πληγές που σου δημιούργησε φωνάζουν κάθε φορά που τον/την  αντικρίζεις.

Για αυτό μην μας παρεξηγείτε εμάς που δε σας δεχτήκαμε πίσω, απλώς δε θέλουμε να ξαναπληγωθούμε από εσάς.

Πλέον μάθαμε πως το να μαυρίζεις την καρδιά σου για κάποιον ο οποίος αυτός στο προκάλεσε, δεν αξίζει...

Η ωριμότητα του ανθρώπου είναι να ξαναβρεί τη σοβαρότητα με την οποία έπαιζε όταν ήταν παιδί

Αυτό ήταν το θέμα που απασχολούσε σε μεγάλο βαθμό τον Νίτσε, ο οποίος δήλωνε ότι «σε κάθε αυθεντικό άνθρωπο υπάρχει ένα παιδί που θέλει να παίξει».

Για τον Γερμανό φιλόσοφο, το να πιστεύει κανείς ότι τα παραμύθια και τα παιχνίδια είναι πράγματα της παιδικής ηλικίας είναι σημάδι μεγάλης  νοητικής μυωπίας, αφού μόνο αυτός που μπορεί να διατηρήσει την περιέργεια και το μαχητικό πνεύμα της παιδικής ηλικίας θα κατορθώσει να έχει πάντα καινούρια επιτεύγματα.

Το παιδί θεωρεί το παιχνίδι του δουλειά και το παραμύθι αλήθεια, και την ίδια αυτή στάση δείχνουν να έχουν οι επιστήμονες, οι καλλιτέχνες και οι διανοούμενοι. Γι’ αυτό, πρέπει πάντα να έχουμε το ένα μας πόδι στη φαντασία.

Ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν έλεγε ότι «τα παραμύθια γράφονται για να κοιμούνται τα παιδιά, αλλά και για να ξυπνάνε οι ενήλικες».

Η ωριμότητα του ανθρώπου είναι να ξαναβρεί τη σοβαρότητα με την οποία έπαιζε όταν ήταν παιδί!

Ίσως να έφτασε η στιγμή να αφήσουμε για λίγο κατά μέρος τον κόσμο των ενηλίκων και να αρχίσουμε να τρέφουμε τη δημιουργική ψυχή μας με τις εμπνεύσεις του τη γέμιζαν όταν ήμασταν μικροί.

Νίτσε

ΜΗΝ ΦΟΒΑΣΤΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ… ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΕΙΑ!

Ενώ είμαστε όλοι σε ένα μοναδικό μονοπάτι, πολλές από τις ιστορίες σας έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά γνωρίσματα: πολλοί από εσάς κοιτάζετε το χάος στο οποίο η ανθρωπότητα έχει μπει και αναρωτιέστε πώς θα μπορέσουμε να βρούμε το πέρασμα για μια νέα ακτή. Για μένα, όλα πηγαίνουν τέλεια, σύμφωνα με το θείο σχέδιο. Ναι, σίγουρα υπάρχει περισσότερη αστάθεια, και το σύστημα μοιάζει όλο και πιο τρελό και παράξενο με το κάθε λεπτό που περνάει. Αλλά τα πράγματα θα πρέπει να καταρρεύσουν για να αναδυθεί το καινούριο…

Το καρότο και το ραβδί:
Οφείλω να ομολογήσω, μερικές φορές κοιτάζω το τεράστιο έργο που εμείς οι πολεμιστές του φωτός έχουμε αναλάβει, και αυτό με κάνει να κοντοστέκομαι λίγο, να κάνω ένα βήμα πίσω για να πάρω μια ανάσα. Κοιτάζω τον τρόπο που η κοινωνία μας ακόμα καταστρέφει ανεξέλεγκτα το φυσικό μας περιβάλλον, παρατηρώ την δυσαρμονία και την διχόνοια μεταξύ των ανθρώπων, και παρατηρώ την φανερή αδικία των πλουσίων που γίνονται υλικά πλουσιότεροι, ενώ οι φτωχοί γίνονται όλο και φτωχότεροι (κάτι που έχει γίνει ακόμη πιο ακραία από την τελευταία πολιτική ηγεσία).

Ωστόσο, καθώς κοιτάζω πιο βαθιά, βλέπω τις τέλειες συνθήκες να συγκεντρώνονται. Γνωρίζουμε ότι η κοινωνία στην πραγματικότητα δεν μας υπηρετεί, έτσι δεν είναι; Γνωρίζουμε ότι οι ελεγχόμενοι, συνηθισμένοι, και διαμερισματοποιημένοι τρόποι ζωής μόνον στερούν τους ανθρώπους από την ανθρώπινη φύση τους και την θεία ευαισθησία τους. Αλλά παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ακόμα το δέλεαρ, εξακολουθεί να υπάρχει η προφανής εξάρτηση – το καρότο και το ραβδί – που κάνει τους ανθρώπους να συνεχίζουν να είναι επιφυλακτικοί και κολλημένοι στο συνηθισμένο. Έτσι, αν η κατάσταση αποκαλύπτει πιο έντονα την σκοτεινή της πλευρά, για μένα αυτό είναι σίγουρα κάτι καλό.

Η ζωή αλλάζει, εμείς αλλάζουμε. Η Αντίθετη Συνειδητότητα που στηρίζει την παλιά πραγματικότητα, μπορεί να το αισθανθεί, και έχει ξεχυθεί προσκολλώντας απεγνωσμένα, με δόντια και με νύχια, στους παλιούς τρόπους. Να θυμάστε ότι φαίνεται πάντα ισχυρή στο τέλος – αλλά είναι ως επί το πλείστον νταηλίκι και μπλόφα.

Με δύναμη η παλιά πραγματικότητα αποκαλύπτει τώρα την συγκλονιστική σκοτεινή πλευρά της και η νέα γίνεται όλο και περισσότερο φανερή. Αλλά δεν μπορείτε κατ’ ανάγκη να δείτε τη Νέα Πραγματικότητα με τα μάτια των τριών διαστάσεων (εκτός από μεταφορικά). Πρέπει να κοιτάξουμε πέρα από το εξελισσόμενο υλικό δράμα και να διαισθανθούμε την ιστορία μέσα στην ιστορία, και στις δικές μας ζωές και στην παγκόσμια σκηνή.

Για κάθε τι υπάρχει ένας λόγος
Η κάθε στιγμή έχει ένα λόγο, ένα σκοπό, άσχετα από το πόσο προκλητική ή δύσκολη η στιγμή αυτή μπορεί να είναι. Χάνουμε τη δουλειά μας για παράδειγμα, οι σχέσεις μας γίνονται δύσκολες ή διαλύονται, αντιμετωπίζουμε δυσκολίες με τα υπάρχοντα μας, όπως με το αυτοκίνητο, τον υπολογιστή ή την τηλεόραση. Φαίνεται ότι η ζωή μας είναι γεμάτη με ταλαιπωρίες. Αλλά υπάρχει πάντα η αλήθεια μέσα στην ταλαιπωρία.

Όταν οι άνθρωποι έρχονται στα Πνευματικά Μαθήματα για Προχωρημένους που κάνουμε, τα οποία στοχεύουν πάντα στο να ευθυγραμμιστούν και να ακολουθήσουν το μονοπάτι της ψυχής, λίγο-πολύ τα ολοκληρώνουν πάντα με μια βαθιά εσωτερική επιθυμία να ακολουθήσουν πραγματικά το μονοπάτι της ζωής για την οποία προορίζονται. Έτσι, κάποια στιγμή αφού το μάθημα έχει ολοκληρωθεί, κάτι απρόσμενο συχνά συμβαίνει που θα τους βγάλει από το παλιό μονοπάτι.

Ο στοχασμός και η εσωτερική διερεύνηση θα αποκαλύψουν σίγουρα τις ενέργειες του ανώτερου εαυτού που ψάχνουμε να εντάξουμε. Αλλά είναι η άμεση πρακτική εφαρμογή τους στην καθημερινή ζωή όπου επιτυγχάνουμε την αληθινή γνώση του εαυτού. Ποιες είναι οι προκλήσεις των διαπροσωπικών σχέσεων ή της καριέρας σας; Πάνω απ’ όλα, τι σας συμβαίνει όταν τα πράγματα πάνε στραβά; Τα χάνετε, τα παρατάτε; Ή μήπως το βλέπετε σαν μια ευκαιρία για να μαλακώσετε και να πάτε ακόμα πιο βαθιά;

Επεκταθείτε σε αυτή τη στιγμή:
Έτσι, όταν (δήθεν) «αρνητικά» πράγματα μου συμβαίνουν αυτές τις ημέρες, αντιστέκομαι στον πειρασμό να σφιχτώ, πέφτω βαθύτερα στο συναίσθημα της στιγμής μέσα στο σώμα μου και επεκτείνομαι μέσα σε αυτή. Συχνά ένα ειρωνικό χαμόγελο προκύπτει αυθόρμητα από μέσα μου: «Εν τάξει, τι μου έχει στείλει το σύμπαν αυτή τη φορά;» «Τι υποτίθεται ότι πρέπει να πάρω, τι μπορώ να μάθω;»

Εγκαταλείπω οποιαδήποτε υποτιθέμενη ανάγκη για ένα αποτέλεσμα, και αντ’ αυτού ψάχνω για το βαθύτερο νόημα. Δεν αντιστέκομαι στην ροή, τη φυσική οργανωτική ενέργεια της στιγμής. Αντ’ αυτού εργάζομαι με ακριβώς αυτό που συμβαίνει, κάνοντας χρήση ολοένα και αυξανόμενης επίγνωσης να διαισθανθώ τα νέα μαθήματα, τις νέες δυνατότητες: Μόλις έχασα ένα αληθινά ακριβό ζευγάρι ακουστικά – αμέσως γνωρίζω ότι πρέπει να συντονιστώ με την υψηλότερων διαστάσεων ομάδα μου περισσότερο (αν και πρέπει να πω ότι νευρίασα λίγο!)

Πάντα μα πάντα λειτουργεί – μια απάντηση ακολουθεί. Μπορεί να μας δυσκολεύει ναι, αλλά δεν θα αναπτυσσόμασταν ποτέ χωρίς την δυσκολία – αν αυτές τις καταστάσεις δεν τις νιώθαμε πολύ πραγματικές (όπως το να έχουμε οικονομικές δυσκολίες, για παράδειγμα), τότε δεν θα είχαμε κίνητρο για να αλλάξουμε. Και έχω μάθει να εμπιστεύομαι, στα πολύ βαθύτερα επίπεδα. Έχω μια ιδέα για το τι είμαι εδώ να κάνω. Αν κι αυτό που συμβαίνει σήμερα αρχικά δεν φαίνεται να με πηγαίνει προς αυτήν την κατεύθυνση, συνειδητοποιώ ότι το ταξίδι των χιλίων μιλίων δεν θα ολοκληρώνονταν χωρίς το κάθε ένα βήμα, χωρίς κάθε στροφή και γωνία.

Όλο και πιο βαθιά στην παρουσία:
Έχω συνειδητοποιήσει ότι το ένα αληθινό πράγμα που μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα μας, να χαλαρώσει όλους του κόμπους μας και να ισορροπήσει όλες τις εξισώσεις μας είναι η αυξανόμενη παρουσία. Η στιγμή σκόπιμα αποκαλύπτει τα τυφλά σημεία σας – όπου ταυτίζεστε, όπου μπορεί και να γίνετε κτήμα της ψευδαίσθησης. Έτσι, ψάχνω για τα μέρη εκείνα και πέφτω βαθύτερα μέσα τους…

Αγαπητοί φίλοι η δυσφορία είναι ένα ανεκτίμητο δώρο! Η κοινωνία τόσο συχνά θέλει να μας το αφαιρέσει, να μας πετάξει το χάπι, να μας κάνει να γίνουμε αναίσθητοι, αλλά ο πόνος είναι το πέρασμα μας στην ελευθερία και την εξελικτική ανάπτυξη.

Κάθε φορά που κτυπάτε στο «τυφλό σημείο» και λυγίζετε αυτή είναι ακριβώς η κατάσταση η οποία παρέχει μια ανεκτίμητη ευκαιρία να εξελιχθείτε και να αναπτυχθείτε. Έτσι μην το φοβάστε και μην το σπρώχνετε μακριά, αντ’ αυτού αγκαλιάστε το, δείτε το σαν μέρος της διαδρομής, στη συνέχεια διεκδικήστε εκ νέου το ανεκτίμητο ενδυναμωτικό δώρο που είναι κρυμμένο μέσα στο βήμα.

Όταν το κάνω αυτό, οι πύλες ανοίγουν και πλημμυρίζω, η συνειδητότητα της ενότητας κυλάει σαν χείμαρρος μέσα από τον προηγούμενο περιορισμό. Το μονοπάτι κυλάει και πάλι. Στην πραγματικότητα, συνειδητοποιώ ότι δεν θα είχα γνωρίσει αυτήν την επέκταση και την υπέροχη ελευθερία της ροής αν δεν είχα πρώτα γνωρίσει τον περιορισμό που την μπλοκάρει.

Μην διστάζετε να μοιραστείτε τις δικές σας προκλήσεις και την προσέγγιση με την οποία τις ξεπερνάτε. Θα εκπλαγείτε με το πόσο πολύ μπορεί να φέρει τα πράγματα στο φως.

Εγώ, θα ερωτεύομαι πάντα την θλίψη...

“-Τι είσαι; Πνεύμα ή αερικό;

-Είμαι η θλίψη…”

Αγαπημένη φράση από αγαπημένη ταινία, που έμελλε να με στοιχειώσει τελικά.

Έχω ερωτευτεί μιαν ιδέα.
Δεν έχει χέρια για να με αγκαλιάσει, πόδια για να έρθει κοντά μου.
Δεν έχει μαλλιά για να πλέξω μέσα τους τα δάχτυλά μου, ούτε ώμους για να γείρω πάνω τους.
Δεν έχει καρδιά για να με αγαπήσει. Έχει ψυχή που λάμπει σαν πνεύμα.
Έχει την άπιαστη ομορφιά ενός αερικού. Αλλά δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ίσως πάντα να ερωτευόμουν την θλίψη τελικά.

Την συννεφιά σε κάποια βλέμματα που στο “τι κάνεις” απαντούν με ένα “καλά” που συνοδεύεται από ένα χαμογελάκι ίσα για να καλύψουν αυτήν την θλίψη στην ψυχή.

Τα κρύα χέρια ανεξαρτήτως εποχής, που όταν σε αγκαλιάζουν το κάνουν τόσο δυνατά σα να εκλιπαρούν για μια κάποια σωτηρία. Το τρέμουλο στην φωνή όταν με νύχια και με δόντια προσπαθούν να πνίξουν αυτόν τον λυγμό που έχει κατακτήσει κάθε τους φωνήεν και σύμφωνο. Τις ατέλειωτες σιωπές όταν το βλέμμα τους χάνεται στο πλήθος σαν κάποιον να γυρεύουν.
Τελικά την θλίψη ερωτεύομαι στους ανθρώπους.

Κάτι με τραβάει σε αυτήν. Κάτι με προκαλεί να τους γνωρίσω καλύτερα, ίσως γιατί κάτι μέσα μου σπαράζει και μου κραυγάζει να κάνω έστω μια προσπάθεια για να τους θεραπεύσω.
Δεν είμαι πνεύμα. Δεν είμαι αερικό. Κάποτε ναι, ήμουν η θλίψη.
Όχι πια.

Τώρα είμαι εδώ γιατί έχω ανάγκη να σε γιατρέψω με μια μου αγκαλιά. Και που ξέρεις, ίσως μια μέρα κάποιος να ερωτευτεί σε εμένα αυτό το διαφορετικό. Και λύσει αυτήν μου την κατάρα να ερωτεύομαι την θλίψη.

Εγώ μπορεί να πει μόνο όποιος γνωρίζει τον εαυτό του, όποιος είναι κύριος της ζωής του... όποιος έχει βούληση

«Είσαι σε φρικτή κατάσταση! - είπε χωρίς να γυρίσει - Το νιώθω από τον τρόπο που μπήκες, από τα βήματά σου και κυρίως από τη μπόχα των συναισθημάτων σου.

Είσαι μια πληθώρα, ένα πλήθος σκέψεων. Πού πηγαίνεις σ’ αυτή την κατάσταση;
Όπως έχεις καταντήσει σε χίλια κομμάτια, πολύ δύσκολα μπορείς να ζήσεις τη ζωή σου σαν υπάλληλος».

«Εγώ δεν είμαι ένας υπάλληλος» του απάντησα κοφτά, σαν να αμυνόμουνα ενάντια σε μια ξαφνική επίθεση. Όποιος και να ήταν, σκόπιμο θα ήταν να καθορίσουμε αμέσως τις σωστές μεταξύ μας αποστάσεις. Αλλά η ορμή των λόγων μου έσβησε προσκρούοντας σε τοίχους από βαμβάκι. Κυριευμένος από έναν άγνωστο φόβο, δυσκολεύτηκα να βρω το σθένος να απαντήσω: «Εγώ είμαι ένας μάνατζερ!».

Η σιωπή που ακολούθησε απλώθηκε απεριόριστα στο Είναι μου.

Ένας χλευασμός αντήχησε μέσα μου για κάμποση ώρα. Έμεινα μετέωρος, με πόνο, αβέβαιος για ποιο κομμάτι του εαυτού μου χλευαζόταν και ποιο χλεύαζε.

Έπειτα, η φωνή ήχησε ξανά από εκείνη την αιωνιότητα.
«Με ποιο δικαίωμα λες ‘εγώ - είπε με ένα περιφρονητικό ύφος που με χτύπησε σαν ένα δυνατό χαστούκι στο πρόσωπο - Στον δικό μου κόσμο είναι βλασφημία, και μόνο να προφέρεις τη λέξη ‘εγώ’.

Εγώ ’είναι ο διχασμός που έχεις μέσα σου... ‘εγώ ’είναι το πλήθος των ψεμάτων σου... Κάθε φορά που επιβεβαιώνεις ένα από τα ‘μικρά σου εγώ ψεύδεσαι.

Εγώ μπορεί να πει μόνο όποιος γνωρίζει τον εαυτό του, όποιος είναι κύριος της ζωής του... όποιος έχει βούληση».

Οι ρόλοι είναι φυλακές... τα κάγκελά τους είναι αόρατα, αλλά πιο ανθεκτικά κι από το πιο σκληρό ατσάλι...

Η έλλειψη της αμφιβολίας και του φόβου είναι μια κατάσταση έκστασης, ελευθερίας, που μόνο ένας ακέραιος άνθρωπος μπορεί να αντέξει.

«Αυτό σου προσφέρω. Η ελευθερία είναι πολύ ακριβή, αλλά όχι γι ’ αυτό ακατόρθωτη».

«Ακόμα ψάχνεις ανάμεσα στις σκιές του παρελθόντος κάποια παλιά μάσκα για να φορέσεις» με επέκρινε.

Στη φωνή Του υπήρχε ο οίκτος που νιώθουμε για κάποιον ανίκανο, ανυπεράσπιστο.

Στον ίδιο τόνο, πρόσθεσε: «Νιώθεις την έλλειψη των ρόλων...

Ο άνθρωπος δεν μπορεί να καθοδηγείται από το παρελθόν ούτε από τις εμπειρίες που έζησε.

♦Past is dust. Στην πορεία προς την ακεραιότητα θα πρέπει να εμπιστευτεί νέες αισθήσεις: τη διαίσθηση, και μια έβδομη αίσθηση, το ‘όνειρο ’.

♦Οι ρόλοι είναι φυλακές... τα κάγκελά τους είναι αόρατα, αλλά πιο ανθεκτικά κι από το πιο σκληρό ατσάλι...

Επιστημονική έρευνα: Οι άθεοι και οι πιο πιστοί φοβούνται λιγότερο τον θάνατο

Οι άθεοι και οι πιο ένθερμοι πιστοί, δηλαδή όσοι βρίσκονται στα άκρα, σύμφωνα με μια νέα διεθνή επιστημονική μελέτη φοβούνται λιγότερο τον θανατο. Όσοι βρίσκονται κάπου στη μέση - και είναι μάλλον οι περισσότεροι- αυτοί τρέμουν τον θάνατο, είτε το παραδέχονται είτε όχι

 

Οι ερευνητές βρετανικών και άλλων πανεπιστημίων (Οξφόρδης, Κόβεντρι, Royal Holloway Λονδίνου, Μελβούρνης Αυστραλίας, Οτάγκο Ν.Ζηλανδίας), με επικεφαλής τον δρα Τζόναθαν Τζονγκ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Religion, Brain and Behavior" (Θρησκεία, Εγκέφαλος και Συμπεριφορά), ανέλυσαν 100 μελέτες μεταξύ 1961-2015 πάνω στη σχέση άγχους θανάτου και θρησκευτικών πεποιθήσεων, οι οποίες αφορούσαν συνολικά περίπου 26.000 ανθρώπους από όλο τον κόσμο.

  

Η μετα-ανάλυση έδειξε ότι τα υψηλά επίπεδα θρησκευτικότητας (συμμετοχή στη ζωή της εκκλησίας, πίστη στο Θεό και στη μετά θάνατο ζωή κ.α.) συνδέονται -αν και όχι σε μεγάλο βαθμό- με μειωμένο άγχος για το θάνατο.

   

Η εικόνα είναι όμως μάλλον μπερδεμένη, καθώς αυτή τη σχέση μειωμένου άγχους θανάτου-θρησκευτικότητας την έχει διαπιστώσει με σαφήνεια μόνο το 30% των έως τώρα μελετών. Το 18% των μελετών δείχνουν το αντίθετο (ότι οι θρησκευόμενοι φοβούνται περισσότερο το θάνατο) και το 52% συμπέραναν ότι δεν υπάρχει ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα σε αυτά τα δύο. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι οι πολιτισμικές διαφορές από χώρα σε χώρα επηρεάζουν διαφορετικά τους ανθρώπους.

         

Από τις 100 μελέτες, οι δέκα έχουν καταλήξει σαφώς στο συμπέρασμα ότι οι άπιστοι και οι πολύ πιστοί φοβούνται λιγότερο το θάνατο, σε σχέση με τους ενδιάμεσους.

Αόρατη «ασπίδα» αγκαλιάζει τη Γη

Ο μηχανισμός προστατεύει τον πλανήτη μας από τα «ηλεκτρόνια-δολοφόνους».

Tα επικίνδυνα ηλεκτρόνια που βρίσκονται στα εξωτερικά όρια των ζωνών Βαν Αλεν μπλοκάρει μια αόρατη  «ασπίδα» που περιβάλλει τη Γη, υποστηρίζουν αμερικανοί επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο στο Μπόλντερ και από το Τεχνολογικό Ινσιτούτο της Μασαχουσέτης (MIT).

Σύμφωνα με τους ειδικούς, το αόρατο πέπλο της Γης δεν επιτρέπει στα επικίνδυνα σωματίδια να απειλήσουν τη ζωή των αστροναυτών που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη μας ή να προκαλέσουν βλάβες σε δορυφόρους ή άλλα διαστημικά συστήματα.

Όπως εξηγούν οι ερευνητές με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Nature», τα ηλεκτρόνια «φρενάρονται» σε υψόμετρο που αγγίζει τα 11.500 χλμ. από την επιφάνεια της Γης. «Είναι σαν να πέφτουν πάνω σε έναν γυάλινο διαστημικό τοίχο. Μοιάζει λίγο με τις ασπίδες πεδίων του Σταρ Τρεκ, οι οποίες χάριζαν προστασία ενάντια στα εξωγήινα όπλα – βλέπουμε δηλαδή μια αόρατη ασπίδα η οποία μπλοκάρει τα συγκεκριμένα ηλεκτρόνια. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά μυστηριώδες φαινόμενο» αναφέρουν χαρακτηριστικά.

Τα νέα ευρήματα
Μελετώντας μια σειρά από πιθανά σενάρια, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το «φρενάρισμα» δεν οφείλεται στο γήινο μαγνητικό πεδίο, αλλά στα ηλεκτρομαγνητικά κύματα χαμηλής συχνότητας που αναπτύσσονται στην πλασμόφαιρα – ένα στρώμα με πυκνό και χαμηλής ενέργειας πλάσμα.

Τα συγκεκριμένα κύματα φαίνεται να προστατεύουν τον πλανήτη μας από τα ταχέως κινούμενα ηλεκτρόνια, αφού τα εκτρέπουν από την πορεία τους. Έτσι, τα σωματίδια συγκρούονται με ουδέτερα άτομα αερίων στα ανώτερα όρια της ατμόσφαιρας, με αποτέλεσμα να απορροφώνται.

Οι ζώνες Βαν Αλεν
Οι ζώνες ακτινοβολίας Βαν Αλεν ανακαλύφθηκαν το 1958 από τον Τζέιμς Βαν Αλεν, από τον οποίο και πήραν το όνομά τους. Πρόκειται για δυο δαχτυλίδια που σχηματίζονται από σωματίδια υψηλής ενέργειας – τα «ηλεκτρόνια-δολοφόνους», όπως αποκαλούνται – τα οποία παγιδεύονται στο μαγνητικό πεδίο της Γης.

Η εσωτερική ζώνη, η οποία βρίσκεται πιο κοντά στον πλανήτη μας, είναι σχετικά σταθερή. Η εξωτερική ζώνη, η οποία αρχίζει να εκτείνεται από ένα υψόμετρο 13.000 ως 40.000 χλμ από την επιφάνεια της Γης, είναι εξαιρετικά ασταθής και παρουσιάζει τεράστιες διακυμάνσεις. Μέσα σε μερικές ώρες, ή και λεπτά, τα ηλεκτρόνια που την αποτελούν μπορούν να αγγίξουν την ταχύτητα του φωτός ενώ το μέγεθός της μπορεί να γίνει εκατονταπλάσιο.

Αν και η ύπαρξή τους είναι γνωστή εδώ και δεκαετίες, οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν πολλά για αυτές τις ζώνες ακτινοβολίας, πέραν του ότι μπορούν να προκαλέσουν βλάβες σε δορυφόρους και διαστημόπλοια ή και στα ηλεκτρονικά συστήματα εδώ στη Γη. Στις 30 Αυγούστου του 2012 η NASA εκτόξευσε τα δυο ερευνητικά σκάφη Van Allen με στόχο την άντληση περισσότερων πληροφοριών σχετικά με αυτές. Τον Μάρτιο του 2013, τα ερευνητικά σκάφη αποκάλυψαν την παροδική ύπαρξη γύρω από τη Γη μιας τρίτης ζώνης ακτινοβολίας Βαν Αλεν, την οποία οι επιστήμονες αγνοούσαν παντελώς.

«Πιστεύω ότι το κλειδί είναι να συνεχίσουμε να παρατηρούμε λεπτομερώς τη συγκεκριμένη περιοχή, γεγονός που μπορεί να γίνει με τη βοήθεια του εκλεπτυσμένου εξοπλισμού που διαθέτουν τα ερευνητικά σκάφη Van Allen» αναφέρει ο επικεφαλής του Εργαστηρίου Ατμοσφαιρικής και Διαστημικής Φυσικής του Πανεπιστημίου του Κολοράντο στο Μπόλντερ, δρ Ντάνιελ Μπέικερ.

Μυστηριώδης ευθυγράμμιση των γαλαξιών στον ιστό του Σύμπαντος

Η ανακάλυψη υποδηλώνει «ότι κάποιο συστατικό λείπει από τα σημερινά μοντέλα για το Σύμπαν» λένε οι ερευνητές

 

Κοσμικό μυστήριο: Οι μαύρες τρύπες που κρύβονται στα κέντρα μακρινών γαλαξιών περιέργως τείνουν να έχουν παράλληλους άξονες περιστροφής, ευθυγραμμισμένους με τις μεγαλύτερες δομές του Σύμπαντος. Η ανακάλυψη υποδηλώνει «ότι κάποιο συστατικό λείπει από τα σημερινά μοντέλα για το Σύμπαν» λένε οι Ευρωπαίοι ερευνητές.

 

Ένα βίντεο για το εντυπωσιακό φαινόμενο

Η ανακάλυψη

Χρησιμοποιώντας το «Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο» (VLT) του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή, οι ερευνητές εξέτασαν 93 κβάζαρ. Τα κβάζαρ είναι εξαιρετικά φωτεινοί γαλαξίες με δραστήριες μαύρες τρύπες στο κέντρο τους. Το υλικό που περιδινίζεται γύρω από τη μαύρη τρύπα θερμαίνεται και εκπέμπει πίδακες ακτινοβολίας πριν χαθεί για πάντα μέσα στο τέρας. Η ακτινοβολία είναι απίστευτα έντονη, πιο έντονη από τη λάμψη όλων των άστρων του γαλαξία μαζί.

 

Τα δεκάδες κβάζαρ που εξετάζει η μελέτη είναι διασκορπισμένα σε μια έκταση δισεκατομμυρίων ετών φωτός, την οποία βλέπουν οι αστρονόμοι όπως ήταν όταν το Σύμπαν είχε το ένα τρίτο της σημερινής του ηλικίας. Οι άξονες περιστροφής των κβάζαρ δεν μπορεί να γίνει άμεσα ορατός, ωστόσο οι ερευνητές κατάφεραν να υπολογίσουν τους προσανατολισμούς τους με έμμεσες μεθόδους που καταγράφουν τη γωνία πόλωσης του φωτός.

 

«Το πρώτο περίεργο που παρατηρήσαμε είναι ότι οι άξονες περιστροφής ορισμένων κβάζαρ ήταν ευθυγραμμισμένοι μεταξύ τους, παρόλο που τα κβάζαρ αυτά απέχουν μεταξύ τους δισεκατομμύρια έτη φωτός» αναφέρει ο Ντέιμιεν Χουτσεμέκερς του Πανεπιστημίου της Λιέγης στο Βέλγιο.

 

Οι άξονες

Στο επόμενο στάδιο, οι αστρονόμοι εξέτασαν το εάν οι άξονες περιστροφής είναι ευθυγραμμισμένοι όχι μόνο μεταξύ τους αλλά και με τον λεγόμενο κοσμικό ιστό, την αδρή υφή του Σύμπαντος. Οι γαλαξίες δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένοι στο Σύμπαν, αν κοιτάξει κανείς σε κλίμακες της τάξης των μερικών εκατομμυρίων ετών φωτός.

 

Σύμφωνα με το κυρίαρχο μοντέλο της σημερινής Κοσμολογίας, οι γαλαξίες τείνουν να συγκεντρώνονται σε αχανή νήματα και «σβόλους», ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν αχανείς, σχεδόν άδειες εκτάσεις.

 

Οι νέες παρατηρήσεις δείχνουν ότι οι άξονες περιστροφής των κβάζαρ τείνουν να είναι παράλληλοι με τα κοσμικά νήματα. Με άλλα λόγια, οι άξονες εκτείνονται κατά μήκος των νημάτων.

 

Οι ερευνητές υπολογίζουν ότι η πιθανότητα να προέκυψε αυτή η ευθυγράμμιση από καθαρή τύχη είναι μόλις 1%. Και αυτό σημαίνει ότι η παράξενη ευθυγράμμιση των κβάζαρ ίσως έχει σημασία για τα υπολογιστικά μοντέλα των κοσμολόγων. «Ο συσχετισμός ανάμεσα στον προσανατολισμό των κβάζαρ και τις δομές στις οποίες αυτά ανήκουν είναι μια σημαντική πρόβλεψη των αριθμητικών μοντέλων για την εξέλιξη του Σύμπαντος» εξηγεί ο Ντομινίκ Σλους του Πανεπιστημίου της Λιέγης, επίσης μέλος της ερευνητικής ομάδας.

 

Παραδέχεται ωστόσο ότι το φαινόμενο παραμένει δυσεξήγητο. Όπως επισημαίνει, «οι ευθυγραμμίσεις στα νέα δεδομένα μας, σε κλίμακες μεγαλύτερες από ό,τι οι προβλέψεις των προσομοιώσεων, ίσως αποτελούν ένδειξη ενός συστατικού που λείπει από τα σημερινά μοντέλα για τον Κόσμο».

Το κυνήγι της αόρατης σκοτεινής ύλης

Αναζητώντας την ύλη που μας «λείπει» για να εξηγήσουμε τις κινήσεις των άστρων και των γαλαξιών βασιζόμαστε σε υποθετικά και άγνωστα σωματίδια που τα ονομάζουμε «σκοτεινή ύλη»

 

Εικόνα του γιγαντιαίου σμήνους γαλαξιών CL0025+1654, στην οποία φαίνονται τόσο οι γαλαξίες (κόκκινες κηλίδες) όσο και η σκοτεινή ύλη του σμήνους (κυανό χρώμα)

 

Τα βράδια, κοιτάζοντας τον ουρανό,  βλέπουμε αστέρια, γαλαξίες και νεφελώματα και έχουμε την αίσθηση ότι κοιτάζουμε ολόκληρο το Σύμπαν, ως εκεί που φτάνει το μάτι μας. Κι όμως, αυτό που βλέπουμε δεν είναι παρά ένα μικρό μόνο μέρος από το υλικό περιεχόμενο του Σύμπαντος. Μας διαφεύγει το μεγαλύτερο μέρος του, επειδή δεν εκπέμπει φως και, άρα, δεν είναι ορατό. Εξαιτίας αυτής ακριβώς της ιδιότητάς της, η ύλη που δεν φαίνεται έχει ονομασθεί «σκοτεινή ύλη» και η φύση της αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα άλυτα προβλήματα της Αστρονομίας σήμερα.

Το «κάτι» που λείπει…

Στη δεκαετία του 1930 δύο μεγάλοι αστρονόμοι, ο Ολλανδός Γιαν Οορτ και ο Ελβετοαμερικανός Φριτς Ζβίκι, παρατήρησαν δύο παρόμοια αστρονομικά «παράδοξα». Συγκεκριμένα, ο Οορτ διεπίστωσε ότι οι ταχύτητες των αστέρων στον Γαλαξία μας είναι μεγαλύτερες απ’ ό,τι δικαιολογεί η μάζα του Γαλαξία και ο Ζβίκι παρατήρησε ότι οι ταχύτητες των γαλαξιών που κινούνται μέσα σε μεγάλα σμήνη γαλαξιών είναι μεγαλύτερες απ’ ό,τι δικαιολογεί η μάζα των ίδιων των σμηνών.

 

Για να καταλάβουμε σε τι συνίσταται το «παράδοξο», αρκεί να φέρουμε στο μυαλό μας, ως μοντέλο, την κίνηση των πλανητών γύρω από τον Ήλιο. Για παράδειγμα, η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ηλιο με ταχύτητα 107.000 χιλιομέτρων την ώρα. Αν δεν υπήρχε η μάζα του Ηλίου, για να την έλκει προς το κέντρο του ηλιακού συστήματος και να την αναγκάζει να κινείται σε κύκλο, η Γη θα εκινείτο σε ευθεία γραμμή και θα είχε απομακρυνθεί από τον Ήλιο εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. Αντιστοίχως, τα αστέρια του Γαλαξία μας κινούνται σε (σχεδόν) κυκλικές τροχιές γύρω από το κέντρο του Γαλαξία, επειδή τα έλκει η μάζα του ίδιου του Γαλαξία. Για τον ίδιο λόγο οι γαλαξίες σε ένα σμήνος γαλαξιών δεν απομακρύνονται από αυτό, επειδή τους έλκει η μάζα των υπόλοιπων γαλαξιών του σμήνους. 

 

Ο Γιαν Οορτ υπολόγισε τη μάζα του Γαλαξία μας από τη μάζα των αστέρων και των νεφών αερίου και σκόνης που περιέχονται σε αυτόν, και διεπίστωσε με έκπληξη ότι είναι πολύ μικρότερη από τη μάζα που φαίνεται να έλκει τους αστέρες, έτσι ώστε να κινούνται γύρω από το κέντρο του Γαλαξία με τις συγκεκριμένες ταχύτητες που μετρούμε παρατηρησιακά. Παρομοίως ο Φριτς Ζβίκι διεπίστωσε ότι η μάζα ενός σμήνους γαλαξιών, που υπολογίζεται προσθέτοντας τις μάζες του καθενός από αυτούς, δεν είναι αρκετή για να «κρατήσει» τους γαλαξίες-μέλη του σμήνους συγκεντρωμένους. Το «παράδοξο» αυτό είναι γνωστό στην Αστρονομία ως «φαινόμενο της ελλείπουσας μάζας».

 

Τι «αισθάνονται» τα άγνωστα σωματίδια

 

Προσομοίωση της κατανομής της σκοτεινής ύλης στα πρώτα στάδια της δημιουργίας του Σύμπαντος

 

Από το 1930 ως σήμερα οι αστρονόμοι έχουν ελέγξει ένα πλήθος υποθέσεων για τη φύση της ελλείπουσας μάζας, δηλαδή της μάζας που έλκει τους αστέρες και τους γαλαξίες αλλά δεν είναι ορατή. Θα μπορούσε να οφείλεται σε «αστρικά πτώματα», δηλαδή λευκούς νάνους, αστέρες νετρονίων ή μελανές οπές, τα οποία δεν ακτινοβολούν αισθητά επειδή δεν έχουν πια διαθέσιμες πηγές ενέργειας. Θα μπορούσε να οφείλεται σε ουράνια σώματα με μάζα μικρότερη από εκείνη των αστέρων, ώστε να μην είναι δυνατή σε αυτά η σύντηξη του υδρογόνου σε ήλιο, αντίδραση που είναι υπεύθυνη για την παραγωγή της ενέργειας των αστέρων. Θα μπορούσε να οφείλεται σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία εκτός του ορατού φάσματος (αφού σύμφωνα με τη Θεωρία της Σχετικότητας η ενέργεια της ακτινοβολίας είναι ισοδύναμη με μάζα). Τέλος, θα μπορούσε να οφείλεται στην ύπαρξη άλλων στοιχειωδών σωματιδίων εκτός από πρωτόνια, νετρόνια και ηλεκτρόνια, τα οποία γνωρίζουμε ότι σχηματίζουν τα άτομα από τα οποία αποτελείται η ύλη γύρω μας. Οι παρατηρήσεις έχουν δείξει ότι όλα αυτά τα είδη ύλης και ενέργειας υπάρχουν πραγματικά, όμως ακόμη και όλα μαζί δεν είναι ικανά να δικαιολογήσουν ολόκληρη την ποσότητα της ελλείπουσας μάζας. Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι τα άτομα κάθε είδους χημικών στοιχείων αποτελούν το 12% της συνολικής μάζας του Σύμπαντος, τα νετρίνα το 10% και η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία άλλο ένα 15%, ενώ το υπόλοιπο 63% αντιπροσωπεύει ύλη, η φύση της οποίας δεν είναι σήμερα γνωστή. Υποθέτουμε ότι η ύλη αυτή αποτελείται από σωματίδια που «αισθάνονται» τη βαρύτητα αλλά δεν «αισθάνονται» τις πυρηνικές δυνάμεις ώστε να σχηματίσουν άτομα, ούτε είναι ηλεκτρικά φορτισμένα ώστε να δέχονται ηλεκτρικές δυνάμεις, ενώ είναι πιθανό να «αισθάνονται» τη λεγόμενη «ασθενή πυρηνική δύναμη», δηλαδή την τέταρτη από τις τέσσερις γνωστές σήμερα δυνάμεις της Φύσης. Για τον λόγο αυτόν τα υποθετικά αυτά σωματίδια αναφέρονται από τους επιστήμονες με το όνομα «WIMPs», που είναι το αρκτικόλεξο της ονομασίας «Weakly Interacting Massive Particles» (σωματίδια με μάζα τα οποία αλληλεπιδρούν μέσω της ασθενούς δύναμης).

 

Διαπερνούν το σώμα μας κατά χιλιάδες, κάθε στιγμή

Τα νετρίνα είναι ένα είδος WIMPs, αφού δεν έχουν ηλεκτρικό φορτίο και επηρεάζονται μόνο από τη βαρυτική και την ασθενή πυρηνική δύναμη. Οπως όμως αναφέρθηκε ήδη, ο αριθμός τους, που είναι γνωστός από πειράματα και θεωρητικές εκτιμήσεις, δεν μπορεί να δικαιολογήσει παρά ένα μέρος μόνο της ελλείπουσας μάζας.

 

Έτσι η μόνη «λογική» λύση που απομένει στο μυστήριο της ελλείπουσας μάζας είναι η ύπαρξη σωματιδίων που δεν έχουν ανιχνευθεί ως σήμερα. Αν αυτό είναι σωστό, τότε χιλιάδες τέτοιου είδους σωματίδια θα πρέπει να διέρχονται από κάθε τετραγωνικό εκατοστό του σώματός μας κάθε δευτερόλεπτο. Δυστυχώς, ως σήμερα δεν έχει αναφερθεί η ανίχνευσή τους με πειραματικά στοιχεία πέραν πάσης αμφιβολίας.

 

Αν όμως θεωρεί κανείς ότι η αδυναμία πειραματικής επιβεβαίωσης της ύπαρξης αυτών των σωματιδίων, η οποία θα έλυνε το μυστήριο της ελλείπουσας μάζας, είναι ένα είδος βόμβας στα θεμέλια της σήμερα αποδεκτής επιστημονικής γνώσης, η περίπτωση να μην υπάρχουν τελικά τέτοιου είδους σωματίδια έχει ακόμη πιο σοβαρές συνέπειες. Κι αυτό επειδή υπάρχουν περιορισμένες εναλλακτικές ερμηνείες του μυστηρίου της ελλείπουσας μάζας, οι οποίες δημιουργούν ακόμη «χειρότερα» προβλήματα.

 

Συγκεκριμένα, θα πρέπει να κάνουμε μία ή περισσότερες από τις παρακάτω υποθέσεις. Ο νόμος της παγκόσμιας έλξης του Νεύτωνα δεν ισχύει για όλες τις αποστάσεις, η παγκόσμια σταθερά της έλξης δεν είναι σταθερά, ο χώρος αποτελείται από 10 διαστάσεις και, τέλος, ο χώρος δεν είναι συνεχής αλλά αποτελείται από τη συνένωση στοιχειωδών σωματιδίων χωροχρόνου. Καμία από τις παραπάνω εναλλακτικές ερμηνείες δεν ανήκει στο σήμερα γενικά αποδεκτό οικοδόμημα της Φυσικής. Η διευκρίνιση του ποια τελικά από τις ερμηνείες ισχύει, η ύπαρξη άγνωστων σωματιδίων ή η ανατροπή των γνωστών νόμων της Φυσικής, αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες προκλήσεις της σύγχρονης επιστήμης.

Κάθετος κήπος ομορφαίνει… ουρανοξύστη!

Ο ουρανοξύστης της Τουλούζης Occitanie Tower ντύνεται στην πρόσοψή του με έναν εντυπωσιακό κάθετο κήπο και ομορφαίνει το τοπίο. Ο αρχιτέκτονας τοπίου Nicolas Gilsoul επέλεξε το 40 ορόφων κτήριο στο κέντρο της πόλης για να το μεταμορφώσει σε μια πράσινη όαση.





Το καμπύλο σχήμα της δομής ήταν ιδανικό για να αναδειχτεί ο κήπος, με τα πράσινα φυτά να ξεκινούν από τη βάση του και να φτάνουν μέχρι την οροφή, κάνοντας συστροφές και ακολουθώντας την “κίνηση” του κτηρίου. Η κατασκευή του κήπου θα ξεκινήσει το 2018 και αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το 2022.

Τι φανερώνει η απάντηση στο “τι κάνεις;” σύμφωνα με τους ψυχολόγους;

Ίσως είναι και η πιο συχνή ερώτηση που ακούτε μέσα στην ημέρα, είτε την ακούτε από κάποιον άλλον, είτε τη λέτε εσείς.

 Αν το σκεφτείτε λίγο, η ερωταπάντηση στο “τι κάνεις;” μοιάζει με ένα χιλιοπαιγμένο σενάριο από σκηνή της καθημερινότητας.

– Τι κάνεις;

– Καλά, μια χαρά, εσύ;

 

Σας θυμίζει κάτι η παραπάνω στιχομυθία; Δεν χρειάζεται καν να σταματήσετε και να σκεφτείτε αν είστε πραγματικά είστε καλά ή όχι. Μα ούτε και το άτομο που σας ρωτάει δεν έχει πραγματικά αναλογιστεί την πιθανή απάντησή σας. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι εκτελείται απλά ένα σενάριο ανταλλαγής κοινότυπων αστεϊσμών, που δεν επιφέρουν καμία πραγματική επικοινωνία.

 

Έχετε σκεφτεί ποτέ τι θα κάνατε αν αυτή η ερώτηση απαντιόταν κάθε φορά με ειλικρίνεια; Οι διαπροσωπικές μας σχέσεις θα περνούσαν σε ένα άλλο, πολύ πιο ουσιαστικό επίπεδο. Σίγουρα θα μας έβγαζε από τον προφορικό μας… λήθαργο.

 

Δείτε τι άλλο προσθέτει σε αυτό το θέμα, το οποίο ελάχιστοι από εμάς αναλογιζόμαστε στην σωστή του έκταση, η δρ Susan Krauss Whitbourne, καθηγήτρια Επιστημών Ψυχολογίας και Εγκεφάλου στο πανεπιστήμιο Amherst της Μασαχουσέτης στις ΗΠΑ:

 

Το ερώτημα του πόσα πρέπει να αυτο-αποκαλύψει κανείς, όταν του ζητηθεί μια ερώτηση σχετικά με την εσωτερική του κατάσταση είναι μια σχέση, την οποία οι ερευνητές επιδιώκουν συχνά να μελετήσουν. Στο κάτω-κάτω της γραφής, αν προσπαθείτε να εμβαθύνετε την ποιότητα μιας σχέσης, ίσως να είστε πρόθυμοι να κάνετε αυτό το μεγάλο βήμα και να μοιραστείτε βαθύτερα συναισθήματα και εμπειρίες με το άλλο πρόσωπο. Η κεντρική ιδέα είναι ότι όσο πιο προσωπική είναι η ερώτηση, τόσο μεγαλύτερη αυτο-αποκάλυψη απαιτείται από εκείνον που απαντάει.

 

Οι έρευνες για την αυτο-αποκάλυψη ενισχύουν σταθερά το επιχείρημα ότι για να αυξηθεί η οικειότητα απαιτείται η αποκάλυψη ενδότερων συναισθημάτων. Αυτό, αντανακλάται και στην αυξανόμενη παρουσία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και μαζικής ενημέρωσης στην καθημερινή μας ζωή. Ένα μεγάλο μέρος αυτών των ερευνών επικεντρώνεται στο επίπεδο αυτο-αποκάλυψης στο Facebook και σε κείμενα και μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email). Με άλλα λόγια δεν μελετάει τις απευθείας, πρόσωπο με πρόσωπο, συνομιλίες.

 

Σε αυτές τις συνομιλίες, ομοίως, φαίνεται ότι προτιμούμε η απάντησή μας στην ερώτηση “τι κάνεις;” να είναι πολύ επιφανειακή. Δεν ανοιγόμαστε σχεδόν ποτέ, ακόμα και σε δικά μας άτομα. Οπότε, φαίνεται ότι δεν μας είναι επαρκής η απλή ερώτηση “τι κάνεις;” για να εξωτερικεύσουμε τα συναισθήματά μας.

 

Από την άλλη πλευρά, όταν ένα άτομο μας απαντάει σχεδόν αυτόματα “Καλά, εσύ;”μας ακούγεται λίγο περίεργο. Όταν η απάντηση έρχεται χωρίς καμία περισυλλογή μας φαίνεται υπερβολικά επιφανειακή, στον βαθμό που ενδόμυχα, νιώθουμε και λίγο προσβεβλημένοι, παρά το γεγονός ότι η όλη στιχομυθία είναι ένα χιλιοπαιγμένο σενάριο! Αυτή η ανταλλαγή, η οποία μπορεί να πάρει μόνο μερικά δευτερόλεπτα, δεν κάνει τίποτα για να προωθήσει τη σύνδεση που έχετε με το άλλο πρόσωπο.

 

Υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ της υπερβολικής και της καθόλου αυτο-αποκάλυψης όταν απαντάμε στην ερώτηση “τι κάνεις;”. Μέρος της εξίσωσης είναι η εγγύτητα της σύνδεσής μας με το άλλο πρόσωπο, αλλά και τι είδους προσωπικότητα είναι ο καθένας, όπως το αν κανείς είναι εξαιρετικά εξωστρεφής, οπότε και το να μοιράζεται τα εσωτερικά του, είναι πολύ δύσκολο για εκείνον.

 

Η εγγύτητα της σύνδεσής σας με το άλλο άτομο διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Αν πρόκειται για ένα άτομο που θα θέλατε να γνωρίσετε καλύτερα, είναι καλό να αντικαταστήστε την αυτόματη απάντηση με κάτι λίγο πιο ουσιώδες, όπως:

 

– Τι κάνεις;

– Καλύτερα τώρα τελευταία (αφήστε δηλαδή στον άλλο “την πόρτα ανοιχτή” για να σας ρωτήσει περισσότερες λεπτομέρειες για εσάς)

ή

– Τι κάνεις;

– Πολύ καλά. Μόλις [μου συνέβη το Χ πράγμα στην ζωή μου] και είμαι πολύ χαρούμενος/η

 

Η βασική αρχή που πρέπει να θυμάστε είναι ότι αξίζει να βάλετε λίγη σκέψη στην απάντησή σας. Ο αυτοματισμός της αλληλεπίδρασης καθιστά εύκολη, αλλά και ανόητη την στιχομυθία. Ταυτόχρονα την ρίχνει σε ένα αδιάφορο και απρόσωπο επίπεδο, που αντί να εμβαθύνει την σύνδεσή σας με το άλλο άτομο, την παγιώνει σε μια ουδέτερη φάση.

 

Σε τελική ανάλυση, οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις, είναι, επί της ουσίας, αυτό που κρατά τις διαπροσωπικές μας συνδέσεις ζωντανές. Οι δικές σας μπορεί να γίνουν πολύ πιο ζωντανές και να σας γεμίσουν με θετικά συναισθήματα, αρκεί να πάρετε τον χρόνο και να σκεφτείτε ότι η ερώτηση “τι κάνεις;” πρέπει να σταματήσει να είναι ένας προφορικός λήθαργος.