ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Χοηφόροι (66-83)

δι᾽ αἵματ᾽ ἐκποθένθ᾽ ὑπὸ χθονὸς τροφοῦ [στρ. γ]
τίτας φόνος πέπηγεν οὐ διαρρύδαν.
διαλγὴς ἄτη διαφέρει
τὸν αἴτιον παναρκέτας νόσου βρύειν
70 [τοὺς δ᾽ ἄκραντος ἔχει νύξ].

θιγόντι δ᾽ οὔτι νυμφικῶν ἑδωλίων [ἀντ. γ]
ἄκος, πόροι τε πάντες ἐκ μιᾶς ὁδοῦ
† βαίνοντες τὸν χερομυσῆ
φόνον καθαίροντες ἴθυσαν μάταν.

ἐμοὶ δ᾽ (ἀνάγκαν γὰρ ἀμφίπτολιν [ἐπῳδ.] 75
θεοὶ προσήνεγκαν· ἐκ γὰρ οἴκων
πατρῴων δούλιόν ‹μ᾽› ἐσάγαγον
αἶσαν) δίκαια καὶ μὴ δίκαια,
πρέποντ᾽ ἀρχὰς βίου,
80 βίᾳ φερομένων, †αἰνέσαι, πικρὸν φρενῶν
στύγος κρατούσῃ. δακρύω δ᾽ ὑφ᾽ εἱμάτων ματαί-
οισι δεσποτᾶν τύχαις,
κρυφαίοις πένθεσιν παχνουμένη.

***
Απ᾽ τα αίματα που χύθηκαν και τα ᾽πιε η μάνα η Γη,
έπηξε η στάλα ασκόρπιστη, εκδίκηση ως να βρει·
σ᾽ άγρια μαρτύρια ο ένοχος μαύρη ζωή περνά
70 και δεν του λείπει βάσανο να μην τον τυραγνά.

Γιατρειά δεν έχει αν ο ανθός της παρθενιάς ᾽γγιχτεί
κι από ᾽να δρόμο όλοι της γης να ᾽ρθουν οι ποταμοί,
του κάκου· όσο να λούζουνε, δεν τα ξεπλένουν πια
τα αίματα, που μολεύουνε το χέρι του φονιά.

Μα εγώ, μια που οι θεοί την ίδια ορίσανε
μοίρα σαν της πατρίδας μου και μένα,
— γιατί μακριά απ᾽ την πατρική τη στέγη μου
με ρίξαν στη σκλαβιά σε χέρια ξένα —
πρέπει σ᾽ αυτούς που με τη βία με ορίζουνε
80 σε δίκια κι άδικα την κεφαλή να σκύβω
πνίγοντας μες στα στήθη μου
την πικρήν έχθρα μου που κρύβω.
Μα κλαίω και κλαίω κάτω απ᾽ τα πέπλα μου
την άραχλη του αφέντη μας την τύχη
και μου μαργώνει την καρδιά
η μαύρη που ζητώ να κρύψω λύπη.

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ

Τήν ἄνοιξη τοῦ 431, πρώτου ἔτους τοῦ Πελοποννησιακοῦ πολέμου, μιά ὁμάδα Πλαταιέων ὀλιγαρχικῶν ὑπό τη ἡγεσία κάποιου Ναυκλείδη συμφώνησαν μέ τούς Θηβαίους ὁμοϊδεάτες τους, καί συγκεκριμένα μέ τόν Εὐρύμαχο, γιό τοῦ Λεοντιάδη, «ἀνδρός Θηβαίου δυνατωτάτου», κατά Θουκυδίδη, νά βοηθήσουν ἔσωθεν τούς Θηβαίους να κυριεύσουν τήν πόλη τους, τίς Πλαταιέ, με ἀντάλλαγμα νά τούς δοθεῖ ἀργότερα ἡ ἐξουσία. Αὐτή ἦταν οὐσιαστικά καί ἡ πρώτη ἐχθροπραξία τοῦ ὅλου πολέμου, καθώς οἱ μέν Θηβαῖοι συμμαχοῦσαν μέ τούς Σπαρτιάτες καί τήν Πελοποννησιακή Συμμαχία, οἱ δέ Πλαταιεῖς μέ τους Ἀθηναίους καί τή Συμμαχία τῆς Δήλου. Ἀκολούθησε προδοσία ὑπό μορφήν πεμπτοφαλαγγίτικης δράσης, οἱ Θηβαῖοι κατόρθωσαν νά εἰσέλθουν στίς Πλαταιές, ἀλλά τελικά οἱ εἰσβολεῖς ἀπέτυχαν νά ἐπωφεληθοῦν ἀπό τήν ἀρχική τους ἐπιτυχία καί νά ἀντισταθοῦν ἀποτελεσματικά στήν ἀντεπίθεση τῶν δημοκρατικῶν δυνάμεων τῆς πόλης την ἐπαύριον τῆς εἰσβολῆς.

 

 Ἡ παραπάνω πεμπτοφαλαγγίτκη δράση τῶν ὀλιγαρχικῶν Πλαταιέων, σε συνδυασμό με τη μεταχείρηση τῶν Θηβαίων αἰχμαλώτων πολέμου ἀπό τους Πλαταιεῖς, συνστᾶ ἕνα ἀπό τά πιό ἐνδιαφέροντα προβλήματα τῆς πρώτης φάσης τῶν «Πλαταϊκῶν» στόν Πελοποννησιακό πόλεμο, ὅπως τά ἱστορεῖ ὁ Θουκυδίδης στό Β’ βιβλίο τῶν Ἱστοριῶν του[1]. 

     

Πρῶτο θέμα εἶναι αὐτό τῶν κινήτρων τῆς πράξης τῶν Πλαταιέων πεμπτοφ αλαγγιτῶν. Ὁ Θουκυδίδης στήν ἀρχή δηλώνει ἀπερίφραστα[2] ὅτι ἡ συνεννόηση ἔγινε για να τους δοθεῖ ἡ ἐξουσία στην πόλη τους ἀπό τούς Θηβαίους, μόλις ἀνατρέψουν τή δημοκρατική παράταξη ἀπό τήν κυβέρνηση. Ὁ ἴδιος ὅμως ὁ Θουκυδίδης[3] ἀργότερα βάζει στο στόμα τοῦ ἀντιπροσώπου τῆς Βοιωτικῆς Ὁμοσπονδίας τήν ἄποψη ὅτι ἡ δράση τῶν παραπάνω ἀπέβλεπε στό νά ἀποσπάσουν τίς  Πλαταιές ἀπό τήν Ἀθηναϊκή Συμμαχία καί νά τήν ἐπαναφέρουν στή Βοιωτική Ὁμοσπονδία[4]. Οἱ μαρτυρίες δείχνουν καί ἡ σύγχρονη ἔρευνα ἐπιβεβαιώνει ὅτι, ὡς πρός το status τῶν Πλαταιῶν σέ σχέση μέ τούς λοιπούς Βοιωτούς, ἡ πόλη δέν ἦταν μέλος τῆς Βοιωτικῆς Συμμαχίας τό 431 π.Χ. Σ’ αὐτό συμφωνοῦν καί ὁ I.A.F. Bruce[5] καί ὁ O.L.A. Losada[6]. Ὁ J.A.O. Larsen[7] ἐξάλλου, σέ παλαιότερο ἔργο του ὑποστήριζε ὅ, τι καί οἱ παραπάνω , ἀλλά ἀργότερα σέ νεότερο ἔργο του[8] ἀναθεώρησε τη προηγούμενη ἄποψή του καί, παλινωδώντας, δέχεται ὅτι οἱ Πλαταιεῖς κατά παράδοση εἶχαν δημοκρατικό καθεστώς καί, λόγω τῆς μάχης τῶν Πλαταιῶν, στή διάρκεια τῶν Περσικῶν ἡ πόλη διατηροῦσε στενούς δεσμούς μέ τήν Ἀθήνα καί οἱ κάτοικοί της εἶχαν, κατά μοναδική γιά μή Ἀθηναίους ἐξαίρεση, δικαιώματα Ἀθηναίων πολιτῶν.

 

[Ὅπως σωστά παρατηρεῖ ὁ Losada] ὅτι ὁ Ναυκλείδης αὐτός καί τό κόμμα του ἦταν ὀλιγαρχικοί εἶναι σαφές ἀπό τήν περιγραφή τους ἀπό τόν Θουκυδίδη διά στόματος τοῦ Θηβαίου ἐκπροσώπου: «ἄνδρες ὑμῶν (sc. τῶν Πλαταιέων) οἱ πρῶτοι και χρήμασι καί γένει»[9]. Καί ἐδῶ ἔχουμε για μια ἀκόμη φορά τή ρητή διάκριση σε δημοκρατικούς καί ὀλιγαρχικούς μέ βάση τά στοιχεῖα περιουσίας καί κοινωνικῆς τάξης, μέ την ἐπιφύλαξη ὅτι, ὅπως δίδαξε ὁ M.I. Finley[10], στη βεμπεριανή του ἀνάλυση τοῦ ἀρχαίου κόσμου, στόν ἀρχαῖο κόσμο δέν πρέπει νά μιλᾶμε για κοινωνικές τάξεις ἀλλά για status. Εἶναι ἐπίσης σαφές ὅτι αὐτοί οἱ Πλαταιεῖς ὀλιγαρχικοί πού συνομώτησαν, εἶχαν μικρή  μόνο λαϊκή ὑποστήριξη ἀπό τούς συμπατριῶτες τους. Ὁ ἴδιος ὁ Θουκυδίδης ἐξάλλου[11] ἐξηγεῖ ὅτι ἡ πλειονότητα τῶν Πλαταιέων, ὅταν ἀντελήφθησαν ὅτι θά μποροῦσαν νά ὑπερισχύσουν τῶν Θηβαίων ἀμέσως μετά τήν εἰσβολή τῶν τελευταίων στίς Πλαταιές, τό ἐπέτυχαν, γι’αυτό δέν ἐπιθυμοῦσαν νά ἀπομακρυνθοῦν ἀπό τή συμμαχία μέ τήν Ἀθήνα. Αὐτό στό ἐπίπεδο τῆς κομματικῆς, παραταξιακῆς, πολιτικῆς  [συνεχίζει ο Losada] σημαίνει ὅτι οἱ ὀλιγαρχικοί δεν κατάφεραν νά ἀποτελέσουν σοβαρό κίνδυνο γιά τό νομιμόφρον στήν Ἀθήνα δημοκρατικό καθεστώς τῆς πόλης τους. Καί μάλιστα δέν ὑπάρχει καμιά ἔνδειξη ὅτι ἡ κομματική ἀντίθεση και ἀντιπαράθεση στίς Πλαταιές εἶχε φτάσει στό ἐπίπεδο τῆς στάσεως, τῆς ἀνοιχτῆς ἐμφύλιας διαμάχης, κι αὐτό ἐξαιτίας τοῦ ὅτι τά ὀλιγαρχικά συμφέροντα  δε εἶχαν μεγάλη ὑποστήριξη. Τό ὅτι ἡ ἀνοιχτή πεμπτοφαλαγγίτικη δράση τῶν ὀλιγαρχικῶν Πλαταιέων δέν ἔγινε στή διάρκεια ἐμφύλιου πολέμου εἶναι πολύ σημαντικό. Ὁ Θουκυδίδης στήν παθολογά τοῦ πολέμου πού κάνει στο Γ’ βιβλίο μέ εὐκαιρία τήν ἐμφύλια σύρραξη στήν Κέρκυρα τό 427[12] δηλώνει ὅτι τά ἀρνητικά ἀποτελέσματα τῆς στάσεως ἦταν τέτοια ὥστε παράνομες καί βίαιες πράξεις, περιλαμβανομένης τῆς προδοσίας, ἦταν κάτι τό πολύ κοινό καί, ὅπως ἐπισημαίνει ὁ Losada, «ἡ προδοσία ἦταν συχνά προϊόν στάσεως, ἀλλά αὐτό δέν σημαίνει ὅτι κάθε φορά πού μιά πόλη προδιδόταν, αὐτό γινόταν στή διάρκεια στάσεως».          

--------------------- 

[1] . Κεφ. 204.

[2] . 2.2.2.

[3] . 3.65.2.

[4] . «τῆς μέν Συμμαχίας ὑμᾶς παῦσαι, εἰς δέ τά κοινά τῶν πάντων Βιοιωτῶν πάτρια καταστῆσαι».

[5].  I.A.F. Bruce, An Historical Commentary on the Hellenica Oxyrhynchia, Cambridge, 1967, 105 καί τοῦ τοῦ ἴδιου, “ Plataia and the Beotian Confederacy”, Phoenix 22.3 (1968), 190.

[6]. O.L.A. Losada, The Fifth Column in the Peloponnesian War, Lugduni Batavatum E.J. Brill, 1972, 607f.

[7]. J.A.O. Larsen, Representative Govemment of Greek and Roman History, Berkeley, 1955, 317f .

[8]. J.A.O. Larsen, Greek Federal StatesQ  Their Institutions and History, Oxford, 1908, 20-40.

[9] . 3.65.2.

[10]. M.I. Finley, Οἰκονομία καί κοινωνία στήν Ἀρχαία Ἑλλάδα (μέρος πρῶτο, μετάφραση Ἀνδρέας Παναγόπουλος), Ἀθήνα, 1988, 132 κ.ἑ.

[11] . 2.3.2.

[12] . 3.82.

Ο Αριστοτέλης και η αξία της ηθικής φιλοσοφίας

Αφού εξηγήθηκαν επακριβώς όλες οι διανοητικές αρετές (φρόνηση, σύνεση, γνώμη), που καθορίζουν την κατάκτηση της ηθικής αρετής (κι όχι τη γνώση των επιστημών), ο Αριστοτέλης αναρωτιέται: «Σε τι χρησιμεύουν οι διανοητικές αυτές αρετές;» (1143b 12, 19-20).

Ξεκινώντας τη διερεύνηση διατυπώνει μια πιθανή σκέψη κάποιου που αγνοεί τα ζητήματα της φιλοσοφίας: «Η φιλοσοφική σοφία δεν πρόκειται να σκεφτεί και να εξετάσει τίποτε από αυτά που μπορούν να κάνουν ευδαίμονα έναν άνθρωπο (για το λόγο ότι δεν έχει για αντικείμενό της οποιαδήποτε μορφή γένεσης)» (1143b 12, 20-21).

Όσο για τη φρόνηση, θα μπορούσε, επίσης, κάποιος να πει: «Η φρόνηση είναι, ασφαλώς, η διανοητική αρετή που ασχολείται με τα δίκαια, τα ωραία και τα καλά για τον άνθρωπο πράγματα, αυτά όμως ακριβώς είναι τα πράγματα που είναι στη φύση του ανθρώπου να τα πράττει, και με το να τα γνωρίζουμε δεν είμαστε καθόλου πιο ικανοί να τα πράττουμε, αν είναι αλήθεια ότι οι αρετές είναι έξεις – ακριβώς όπως η απλή γνώση των σχετικών με την υγεία και την καλή μας φυσική κατάσταση δε θα μας κάνει πιο ικανούς να πράττουμε τα σχετικά με την υγεία και την καλή μας φυσική κατάσταση (όχι με το νόημα ότι παράγουν υγεία ή σωματική δύναμη, αλλά με το νόημα ότι είναι το αποτέλεσμα της σχετικής έξης)· γιατί δεν είμαστε πιο ικανοί να πράττουμε όλα τα σχετικά με την υγεία ή την καλή μας φυσική κατάσταση, αν έχουμε απλώς γνώση της ιατρικής ή της γυμναστικής» (1143b 12, 23-30).

Και οι αντιρρήσεις θα μπορούσαν να συνεχιστούν: «Αν όμως πρέπει να πούμε ότι ένας άνθρωπος πρέπει να έχει φρόνηση όχι γι’ αυτά, αλλά για να γίνει ενάρετος άνθρωπος, η φρόνηση δε θα ήταν καθόλου χρήσιμη σ’ αυτούς που είναι ήδη ενάρετοι άνθρωποι – πολύ περισσότερο σ’ αυτούς που δεν έχουν αρετή· γιατί δεν έχει καμιά σημασία αν έχουν οι ίδιοι φρόνηση ή αν ακολουθούν τις υποδείξεις άλλων που την έχουν. Για μας θα είναι αρκετό να κάνουμε αυτό που κάνουμε στην περίπτωση της υγείας: θέλουμε να είμαστε υγιείς, δε μαθαίνουμε όμως γι’ αυτό την ιατρική τέχνη» (1143b 12, 30-36).

Θα έλεγε κανείς ότι οποιοσδήποτε που δεν κατέχει τη φρόνηση (όπως δεν κατέχει την ιατρική) θα μπορούσε να απευθυνθεί σε κάποιον επαγγελματία σύμβουλο που την κατέχει (σε αντιστοιχία με τον επαγγελματία γιατρό) και να ανταποκριθεί επαρκώς στις περιστάσεις που τον αφορούν. Από αυτή την άποψη, η κατοχή της φρόνησης καθίσταται περιττή.

Ο Αριστοτέλης θα απαντήσει ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατο να γίνει, γιατί δεν υπάρχει φρόνηση που να μη συνοδεύεται από την ελεύθερη βούληση. Ο φρόνιμος άνθρωπος, αυτός που είναι σε θέση να πάρει τις ορθές αποφάσεις προς την κατεύθυνση της ευτυχίας, επιλέγει ελεύθερα τις ενάρετες πράξεις, ακριβώς επειδή τις προτιμά και εισπράττει χαρά κάνοντάς τες. Αντίθετα, εκείνος που δεν είναι φρόνιμος δεν έχει εθιστεί και δεν μπορεί να συνδυάσει τη χαρά με τις πράξεις της φρόνησης. Εφόσον, όμως, δε νιώθει χαρά, δεν υπάρχει καμία συμβουλή που να μπορεί να τον αναγκάσει. Ο άνθρωπος που νιώθει χαρά από τις τιποτένιες πράξεις θα καταφύγει σ’ αυτές, ακόμη κι αν όλοι οι φρόνιμοι της γης τον συμβουλεύουν για το αντίθετο.

Γι’ αυτό ο εθισμός έχει τεράστια σημασία. Ο δάσκαλος, ο νομοθέτης, το κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον πρέπει να δράσουν αποτελεσματικά, ώστε να εθιστεί κανείς από μικρή ηλικία στις πράξεις της αρετής. Αν ο εθισμός δε συντελεστεί, φρόνηση κατά παραγγελία δεν υπάρχει: «Όπως δηλαδή λέμε ότι κάποιοι άνθρωποι πράττουν πράξεις δικαιοσύνης χωρίς ακόμη αυτό να σημαίνει ότι είναι δίκαιοι άνθρωποι (παράδειγμα όλοι αυτοί που κάνουν όσα ορίζουν οι νόμοι ή χωρίς τη θέλησή τους ή από άγνοια ή για κάποιον άλλο άσχετο λόγο και, πάντως, όχι γι’ αυτές τις ίδιες τις πράξεις) και όμως κάνουν αυτά που πρέπει και όλα όσα πρέπει να κάνει ο ενάρετος άνθρωπος, έτσι, φαίνεται, ότι για να γίνει κανείς αγαθός άνθρωπος πρέπει να βρίσκεται σε μια ορισμένη κατάσταση όταν κάνει την κάθε του πράξη· αυτό θα πει ότι πρέπει κανείς να κάνει τις πράξεις του ως αποτέλεσμα επιλογής και προτίμησης, και, πάντως, για τις ίδιες τις πράξεις» (1144a 12, 15-22).

Η αρετή είναι η δύναμη που ωθεί την επιλογή προς το σωστό και γι’ αυτό πρέπει να συνδέεται με θετικά συναισθήματα, αφού κανείς δεν μπορεί να επιμένει σε πράξεις που του προκαλούν δυσφορία: «Την επιλογή, τώρα και προτίμηση την κάνει σωστή η αρετή, όσα όμως είναι φυσικό να πρέπει να γίνουν για την πραγματοποίησή της, αυτό δεν ανήκει στην αρετή, αλλά σε κάποια άλλη ιδιότητα/δύναμη» (1144a 12, 23-25).

Κι αυτή την άλλη ιδιότητα/δύναμη ο Αριστοτέλης την ονομάζει δεινότητα: «Υπάρχει λοιπόν μια ιδιότητα/ικανότητα που τη λένε δεινότητα. Το χαρακτηριστικό της γνώρισμα είναι ότι όλα όσα συμβάλλουν στην επίτευξη του σκοπού που θέσαμε στον εαυτό μας αυτή μπορεί να τα κάνει και να τα πετύχει. Αν λοιπόν ο σκοπός είναι ωραίος, η ιδιότητα αυτή είναι αξιέπαινη, ενώ αν είναι ευτελής, τότε αυτή είναι πανουργία» (1144a 12, 26-30).

Η δεινότητα είναι η δύναμη για την εκπλήρωση της επιθυμίας. Ως εκ τούτου, από μόνη της δεν συντάσσεται ούτε με το καλό ούτε με το κακό. Το καλό και το κακό έχουν να κάνουν με την ποιότητα του στόχου που θα θέσει κανείς ενεργοποιώντας τη δεινότητά του. Το ζήτημα είναι να βλέπει κανείς καθαρά τις αρχές της πράξης του (αν δηλαδή σχετίζονται με την αρετή, τα μέσα και το τέλος της). Ο Αριστοτέλης σημειώνει: «η κακία μας διαστρέφει και μας κάνει να ξεγελιόμαστε ως προς τις αρχές της πράξης. Είναι, επομένως, φανερό ότι είναι αδύνατο να είναι κανείς φρόνιμος άνθρωπος χωρίς να είναι ενάρετος» (1144a 12, 39-41).

Η κατάδειξη του αλληλένδετου της αρετής με τη φρόνηση καταδεικνύει και την απάντηση στο αρχικό ερώτημα της χρησιμότητας που μπορεί να έχει η κατοχή της. Πρέπει να είναι κανείς φρόνιμος γιατί μόνο έτσι μπορεί να φτάσει στην αρετή. Και πρέπει να φτάσει στην αρετή, γιατί μόνο έτσι θα μπορεί να είναι ευτυχισμένος.

Κι εδώ βρίσκεται και η απάντηση στο πρώτο μέρος των αμφισβητήσεων σχετικά με τη σημασία της γνώσης της ηθικής φιλοσοφίας, η οποία (θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί) δε βοηθάει τον άνθρωπο, αφού δεν είναι σε θέση να παράξει τίποτε για χάρη του («δεν έχει για αντικείμενό της οποιαδήποτε μορφή γένεσης»): «παράγουν, στην πραγματικότητα, και οι δυο τους» (εννοείται η φιλοσοφική σοφία και η φρόνηση) «κάτι, όχι όπως η ιατρική την υγεία, αλλά: όπως η υγεία είναι η δημιουργός της υγιεινής μας κατάστασης, έτσι η φιλοσοφική σοφία είναι η δημιουργός της ευδαιμονίας» (1144a 12, 4-6).

Κι αφού η αρετή προτείνεται για μια ακόμη φορά ως κλειδί της ευτυχίας, ο Αριστοτέλης νιώθει την ανάγκη να επανέλθει στην εξέτασή της: «Είναι ανάγκη λοιπόν να επανέλθουμε στην εξέταση της αρετής» (1144b 13, 1). Αυτό που τον απασχολεί είναι η εσφαλμένη εντύπωση που βλέπει ότι υπάρχει στους περισσότερους, οι οποίοι εκλαμβάνουν την αρετή σαν κάτι που δίνεται από τη φύση: «Όλοι, πράγματι, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι οι διάφορες επιμέρους μορφές χαρακτήρα υπάρχουν κατά κάποιο τρόπο μέσα στον άνθρωπο εκ φύσεως· γιατί και δίκαιοι είμαστε, και ανδρείοι είμαστε, και τάση να γίνουμε σώφρονες έχουμε, και όλες τις άλλες ηθικές ιδιότητες τις έχουμε από την πρώτη στιγμή της γέννησής μας» (1144b 13, 4-7).

Το ζήτημα όμως για τον Αριστοτέλη δεν είναι αυτό: «παρόλα όμως αυτά εμείς ζητούμε κάτι άλλο: την αρετή στην κυριολεκτική της σημασία· ζητούμε δηλαδή αυτές οι ιδιότητες να υπάρχουν μέσα μας με έναν άλλο τρόπο» (1144b 13, 7-8).

Και θα εξηγήσει: «οι φυσικές προδιαθέσεις υπάρχουν και στα παιδιά και στα ζώα, είναι όμως φανερό ότι δίχως τον νου αυτές είναι επιβλαβείς, και το μόνο που μπορεί να προσέξει κανείς είναι τούτο: όπως ένας δυνατός άνθρωπος που κινείται δίχως όραση μπορεί να σκοντάφτει άσχημα, αφού δε βλέπει, έτσι και εδώ· αν όμως ο άνθρωπος αποκτήσει νου, παρουσιάζει τότε μεγάλη διαφορά στις πράξεις του» (1144b 13, 9-14).

Με άλλα λόγια: «η προδιάθεσή του, που ως τότε έμοιαζε με την αρετή, τώρα πια θα είναι αρετή στην πλήρη της σημασία. Όπως λοιπόν ενσχέσει με το δοξαστικό μέρος της ψυχής υπάρχουν δύο έξεις, η δεινότητα και η φρόνηση, έτσι και ενσχέσει με το ηθικό της μέρος υπάρχουν δύο ιδιότητες, η φυσική αρετή και η αρετή στην κυριολεκτική της σημασία – και η δεύτερη δεν μπορεί να υπάρχει δίχως τη φρόνηση» (1144b 13, 14-19).

Η αρετή που δίνεται από τη φύση έχει περισσότερο το χαρακτήρα της δυνατότητας. Ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να κατακτήσει την αρετή και γι’ αυτό είναι σε θέση να την κατανοήσει (ακόμη και να την εφαρμόσει ως ένα βαθμό) κινούμενος από τα φυσικά ένστικτα. Η κατάκτηση της αρετής όμως (όχι πια ως δυνατότητα, αλλά ως αμετάβλητη πράξη) είναι κάτι εντελώς διαφορετικό, γιατί εμπεριέχει τη συνείδηση που προέρχεται από τη λειτουργία του νου και της φρόνησης. Κι αυτό πρέπει να το μάθει κανείς, γιατί μόνο έτσι μπορεί να φτάσει στην ολοκλήρωση. Αλλιώς θα είναι σαν το τυφλό που είναι αδύνατο να ελέγξει τη δύναμή του σκοντάφτοντας διαρκώς σε όλα τα εμπόδια που θα βρεθούν μπροστά του.

Όμως, το αλληλένδετο της φρόνησης με την αρετή δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στην καθολικότητα: «Από όσα λοιπόν είπαμε είναι φανερό ότι δεν είναι δυνατό να είναι κανείς αγαθός (με το αληθινό περιεχόμενο της λέξης) δίχως φρόνηση, ή να είναι κανείς φρόνιμος δίχως την ηθική αρετή. Με αυτόν όμως τον τρόπο αναιρείται και το διαλεκτικό επιχείρημα, με το οποίο θα δοκίμαζε κανείς να αποδείξει ότι οι αρετές μπορούν να υπάρχουν χωριστά: να υπάρχουν κάποιες χωρίς να υπάρχουν άλλες, και αυτό για το λόγο ότι ο ίδιος άνθρωπος δεν είναι το ίδιο καλά προικισμένος από τη φύση για όλες τις αρετές, και έτσι κάποια στιγμή θα έχει αποκτήσει τη μια, την άλλη όμως όχι ακόμη» (1144b 13, 34-39).

Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι δυνατό, αφού αρμόζει περισσότερο στις φυσικές αρετές: «Αυτό όμως είναι δυνατό στην περίπτωση των φυσικών αρετών, δεν είναι όμως δυνατό στην περίπτωση εκείνων των αρετών ενσχέσει με τις οποίες ο άνθρωπος αποκαλείται γενικά αγαθός· γιατί από τη στιγμή που θα υπάρχει η μία, η φρόνηση, θα υπάρξουν και όλες οι άλλες» (1144b 13, 40 και 1145a 1-2).

Η φρόνηση, ως καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, με την έννοια της εκλογικευμένης ισορροπίας στα συναισθήματα και στις πράξεις δε θα μπορούσε να δράσει επιλεκτικά. Κάποιος ή είναι φρόνιμος ή δεν είναι. Κι από τη στιγμή που είναι, θα συμπεριφερθεί αναλόγως σε όλες τις περιστάσεις. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Αριστοτέλης διαφωνεί με το Σωκράτη στο συσχετισμό που κάνει ανάμεσα στην αρετή και τη φρόνηση: «ο Σωκράτης, ενώ τη μια φορά ακολουθούσε στις έρευνές του το σωστό δρόμο, την άλλη έπαιρνε λανθασμένο δρόμο: όταν θεωρούσε ότι όλες οι αρετές είναι μορφές φρόνησης, έκανε λάθος, όταν όμως υποστήριζε ότι οι αρετές δεν υπάρχουν δίχως φρόνηση, μιλούσε σωστά» (1144b 13, 20-23).

Το ότι δεν υπάρχουν αρετές χωρίς τη φρόνηση έχει ήδη διατυπωθεί από τον Αριστοτέλη, επομένως δε θα μπορούσε να υπάρξει διαφωνία. Η άποψη όμως ότι «όλες οι αρετές είναι μορφές φρόνησης» προϋποθέτει ότι η φρόνηση είναι πολλών ειδών πράγμα που θα ακύρωνε την καθολικότητά της, αφού κάποιος θα μπορούσε να το έχει ένα είδος, ενώ το άλλο όχι. Η φρόνηση δεν έχει πολλές μορφές, πολλές μορφές έχει η αρετή που πραγματώνεται από τη φρόνηση, η οποία παραμένει πάντα σταθερή στις αρχές του ορθού λόγου και της μεσότητας. Το ότι η αρετή παίρνει τη μορφή της ανδρείας ή της εγκράτειας ή της επιείκειας ή της πραότητας κλπ, δε σημαίνει ότι αλλάζει η μορφή της φρόνησης που την κινητοποιεί. Κι αυτός είναι ο λόγος της καθολικότητας που της αποδίδει ο Αριστοτέλης.

Θα λέγαμε ότι για τον Αριστοτέλη η φρόνηση δεν είναι απλό παράγωγο της λογικής, αλλά η ίδια η υπόστασή της: «Αρετή δεν είναι η έξη που βρίσκεται απλώς σε συμφωνία με τον ορθό λόγο· αρετή είναι η έξη που είναι ένα με τον ορθό λόγο· και ορθός λόγος στα θέματα αυτά είναι η φρόνηση» (1144b 13, 28-31).

Το τελικό συμπέρασμα θα τεθεί ευθέως: «Είναι, επίσης, φανερό ότι και αν ακόμη η φρόνηση δεν είχε την ικανότητα να ρυθμίζει τις πράξεις των ανθρώπων, θα μας ήταν απαραίτητη, γιατί είναι, όπως το είπαμε, αρετή ενός μέρους της ψυχής μας, και ακόμη, γιατί οι επιλογές και οι προτιμήσεις μας δε θα ήταν σωστές δίχως τη φρόνηση, όπως και δίχως την αρετή: η αρετή καθορίζει το τέλος, ενώ η φρόνηση μας κάνει να εκτελούμε αυτά που οδηγούν στο τέλος». (1145a 13, 3-6).

Κι αφού ως τέλος για τον άνθρωπο ορίζεται σταθερά η ευτυχία, η φρόνηση και η αρετή είναι το θεμέλιο της ανθρώπινης ολοκλήρωσης. Από αυτή την άποψη, η ηθική φιλοσοφία παίρνει διαστάσεις απάντησης στο αιώνιο ερώτημα περί του νοήματος της ζωής. Εφόσον το νόημα της ζωής είναι η ολοκλήρωση, δηλαδή η ευτυχία, ο τρόπος για την επίτευξη αυτού είναι η πραγμάτωση της τέλειας αρετής που θα οδηγήσει και στην τέλεια συνύπαρξη. Κι απ’ ότι φαίνεται ο άνθρωπος χρειάζεται κι άλλο χρόνο για να το συνειδητοποιήσει αυτό.

Αριστοτέλης: Ηθικά Νικομάχεια

Για την αξιοπιστία της ηθικής

(Μια απάντηση σε θεωρήσεις του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Επίκουρου, στις διαφορές διαμάχες περί ηθικής και, γενικά, μια απάντηση προς ηθικούς και ανήθικους).

Πέρα από το γεγονός ότι η ηθική διαφέρει από τόπο σε τόπο και ότι αλλάζει με το χρόνο μπορούμε να διακρίνουμε ότι η ηθική επιχειρεί για το κοινό καλό, δηλαδή υπάρχει για να προσφέρει αξία και προοπτική στις σχέσεις των ανθρώπων.

Με άλλη διατύπωση η ηθική ενδιαφέρεται πρωτίστως για την εκπλήρωση συλλογικών αναγκών και επιθυμιών και όταν οι ατομικές ανάγκες και επιθυμίες είναι σε αντίθεση με τις συλλογικές τότε υποστηρίζει τις συλλογικές έναντι των ατομικών.

Σε κάθε περίπτωση η ηθική είναι προσανατολισμένη στον άνθρωπο ‒είναι ανθρωποκεντρική‒ και φροντίζει ΚΥΡΙΩΣ για εκπλήρωση συλλογικών αναγκών και επιθυμιών.

Η ηθική λειτουργώντας με κέντρο τον άνθρωπο ΔΕΝ έχει ως βάση την ένταξη των ανθρώπων στην εξελικτική/νοητική διεργασία ‒δηλαδή στη διεργασία που δημιούργησε τον άνθρωπο και κάθε τι υπαρκτό‒, καθώς θεωρεί ότι οι εξελίξεις οφείλουν να εξυπηρετούν το κοινό καλό.

Επομένως η ηθική ΔΕΝ έχει ως βάση τα δεδομένα που ισχύουν αμετάβλητα στο χρόνο και το χώρο (Βασικές Αρχές και Θεμελιώδεις Κανόνες) αλλά το κοινό καλό όπως αυτό γίνεται αντιληπτό από τόπο σε τόπο και σύμφωνα με τις οποίες αλλαγές συλλογικών πεποιθήσεων συμβαίνουν μέσα στο χρόνο.

Θα πρέπει να εξετάσουμε τι συμβαίνει όταν η ηθική ‒έτσι όπως ο καθένας ερμηνεύει τους διάφορους κανόνες της ηθικής‒ μας ωθεί να ενεργούμε αντίθετα σε Βασικές Αρχές και Θεμελιώδεις Κανόνες, δηλαδή αντίθετα σε όσα ορίζουν δεδομένα που ισχύουν πάντα, αμετάβλητα στο χρόνο και το χώρο.

Αν παρατηρήσουμε θα διαπιστώσουμε ότι ενεργώντας ηθικά ουδόλως ενδιαφερόμαστε για τα όσα ορίζουν, η Αρχή της Διαρκούς Μεταβολής / Εξέλιξης, η Αρχή της Ελάχιστης Δράσης, η Αρχή της Αβεβαιότητας / Απροσδιοριστίας. Ούτε μας ενδιαφέρουν οι Θεμελιώδεις Κανόνες του κοινωνικού γνωστικού πεδίου που καθορίζουν ότι το συναίσθημα ευνοεί και καθιερώνει την επανάληψη του επιθυμητού και άρα περιορίζει και διακόπτει την αξιόπιστη διερευνητική και εξελικτική συμπεριφορά και στάση ζωής.

Επιπλέον η ηθική ΔΕΝ ενδιαφέρεται και ΔΕΝ υπολογίζει τις συναισθηματικές εντάσεις όταν προκύπτουν αποκλίσεις από τους κανόνες που ορίζει. Σε πολλές περιπτώσεις η ηθική είναι αυτή που δημιουργεί συναισθηματικές εντάσεις και ενοχές, όταν οι κανόνες της ηθικής δεν τηρούνται. Επομένως, παρότι όλοι συμφωνούμε ότι οι συναισθηματικές εντάσεις πάντα, σε κάθε περίπτωση και χωρίς καμία εξαίρεση, τόσο άμεσα όσο και σε βάθος χρόνου αθροιζόμενες στη μνήμη αποδιοργανώνουν το νου και υποβαθμίζουν την ποιότητα αντίληψης και δράσης, ενεργώντας ηθικά ο θεμελιώδης αυτός κανόνας του κοινωνικού γνωστικού πεδίου είτε είναι αόρατος είτε ΔΕΝ αποτελεί τη ΒΑΣΗ αντίληψης και διαχείρισης γεγονότων και καταστάσεων (της πραγματικότητας).

Γενικά για την ηθική η συμμόρφωση με όσα ορίζουν οι Βασικές Αρχές και οι Θεμελιώδεις Κανόνες, δηλαδή η συμμόρφωση με όσα ορίζουν τα δεδομένα που ΟΛΟΙ συμφωνούμε ότι ισχύουν πάντα, αμετάβλητα στο χρόνο και το χώρο, είναι μία πράξη που ΔΕΝ έχει νόημα και αξία.

Αυτό σημαίνει ότι η ηθική μόνο από τύχη μας ωθεί να ενεργούμε σύμφωνα με όσα ορίζουν δεδομένα που ισχύουν αμετάβλητα στο χρόνο και το χώρο (Βασικές Αρχές, Θεμελιώδεις Κανόνες, γενικά Αρχές και Κανόνες που ισχύουν στα διάφορα γνωστικά πεδία), δηλαδή με τα δεδομένα που καθορίζουν τη δημιουργία, τις εξελίξεις που από πάντα διαμορφώνουν την απέραντη και αέναα μεταβαλλόμενη πραγματικότητα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η ηθική προσεγγίζει τα προβλήματα και, γενικά, την πραγματικότητα ΚΥΡΙΩΣ επιθυμητικά, συναισθηματικά, ΑΝΤΙΘΕΤΙΚΑ, (μέσα από κανόνες διαμορφωμένους για την κάλυψη συλλογικών αναγκών και επιθυμιών) και ΟΧΙ διαρκώς διερευνητικά, δηλαδή με ΒΑΣΗ την εξελικτική – νοητική διεργασία που την καθορίζουν οι μεμονωμένες και οι ταυτόχρονες (συνδυαστικές) επιδράσεις των αμετάβλητων στο χρόνο και το χώρο δεδομένων.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ: Κάθε τι υπαρκτό υπάρχει για κάποιο λόγο. Όταν διερευνούμε τους λόγους για τους οποίους υπάρχει κάτι, π.χ. η ηθική, το συναίσθημα, η επιθυμία, η ανάγκη κτλ., αυτό σημαίνει ότι αντιλαμβανόμαστε τα όριά του, τους περιορισμούς και τις στρεβλώσεις που προκαλεί. Δεν εξωραΐζουμε ούτε κατηγορούμε το υπαρκτό (π.χ. την ηθική, το συναίσθημα, την επιθυμία, την ανάγκη κτλ.). Ανακαλύπτουμε τι υπάρχει πριν από το υπαρκτό και πώς αυτό το ΠΡΙΝ συμβάλει στη βελτίωση της χρήσης του υπαρκτού, στην εξέλιξή του, στη μεταβολή του.

Όταν ο νους λειτουργεί διερευνητικά – εξελικτικά χρησιμοποιώντας ως ΒΑΣΗ δεδομένα που ΟΛΟΙ συμφωνούμε ότι ισχύουν πάντα, αμετάβλητα στο χρόνο και το χώρο, αποκτά δυνατότητες όλο και πιο αξιόπιστης προσέγγισης της πραγματικότητας. Ο ανθρωποκεντρισμός αγνοεί την καθοριστική αξία της εξελικτικής – νοητικής διεργασίας και για αυτόν το ΚΕΝΤΡΟ των πάντων είναι ο άνθρωπος.

Οι συνειδητοί και οι ασυνείδητοι λάτρεις του ανθρωποκεντρισμού ΔΕΝ αναγνωρίζουν την εξελικτική – νοητική διεργασία ως τη διεργασία που καθορίζει τη δημιουργία, δηλαδή τη διεργασία που διαμορφώνει την πραγματικότητα. Έχουν άλλες, πολλές και διαφορετικές, βάσεις (κοινωνικές, θρησκευτικές, φιλοσοφικές, ηθικές κ.τ.λ.) και αυτές χρησιμοποιούν για να αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα και να πορεύονται στη ζωή.

Χαριτολογώντας, αν στους συνειδητούς ή τους ασυνείδητους λάτρεις του ανθρωποκεντρισμού είχε τεθεί το δίλημμα: «Τι να σωθεί η Γη και το σύμπαν ή το ανθρώπινο είδος;», θα τους βλέπαμε να μένουν μετέωροι και αποσβολωμένοι, καθώς δεν θα μπορούσαν να βρουν κανένα απολύτως νόημα σε μια Γη και ένα σύμπαν όπου δεν υπάρχει το ανθρώπινο είδος.

Μην γίνεις φόβος της αλλαγής, γίνε η δυνατότητά της

Τα πάντα γύρω μας κινούνται, όλα αλλάζουν και μαζί τους αλλάζουμε και εμείς. Όπως η γη δεν μπορεί παρά να κινείται γύρω από τον ήλιο, όπως ο ήλιος διαμορφώνει τις εποχές και καθιερώνεται με έναν τρόπο σε αυτές, έτσι και οι καταστάσεις αλλάζουν. Διάφοροι παράγοντες βρίσκουν τρόπο να τρυπώσουν σε αυτές και να τις επηρεάσουν.

Με άλλα λόγια, δεν ξέρεις τι ξημερώνει αύριο, βροχές, καταιγίδες, άνεμοι ή ηλιόλουστες Κυριακές; Είναι μυστήρια η ζωή, τα πάντα αλλάζουν σε ένα μόλις λεπτό, και όταν σου χαμογελά γλυκά, την ίδια ώρα σου κρύβει ένα χουνέρι. Είναι μυστήρια η ζωή και πολλές φορές άδικη, χτυπά αλύπητα εκεί που πιο πολύ πονά.

Ποτέ δεν ξέρεις τι ξημερώνει αύριο, υπάρχει όμως μία σταθερά, αύριο ξημερώνει, και ξημερώνει μία καινούργια μέρα. Χθεσινές φοβίες μόνο τρέμεις, τις σημερινές ποτέ σου δεν τις ξέρεις. Αύριο ξημερώνει μία καινούργια μέρα, το μόνο που θυμίζει τη χθεσινή είναι ο εαυτός σου και οι φοβίες σου, τίποτε άλλο. Αύριο όλα μπορούν να γίνουν, όχι γιατί οι ουρανοί θα ανοίξουν και θαύματα θα ακουστούν, αλλά γιατί το αύριο κουβαλάει την εμπειρία του χθες.

Μπορείς να θυμάσαι τα λάθη σου, να πονάς για τα σωστά που δεν μπόρεσες, μπορείς να ποθείς μια χαμένη ευτυχία, μα δεν μπορείς να αφήνεις τον εαυτό σου να πιστεύει πως είσαι όσα δεν μπόρεσες να γίνεις. Γι’ αυτό σου λέω, κράτα την εμπειρία του παρελθόντος πετώντας την άχρηστη ανασφάλεια, που δε υποτιμώ καθόλου, κάπου κάπως κάποτε λίγη ανασφάλεια, λίγη αμφιβολία μας έσωσε όλους από μοιραία λάθη.

Είναι πραγματικά τρομακτικό να αλλάζουν τα πράγματα, μα και τόσο παρήγορο όσο τίποτε άλλο σε αυτόν τον κόσμο. Ό,τι αυτή τη στιγμή σε πονά, αύριο δεν υπάρχει ούτε σαν ιδέα, ό,τι σήμερα σε εμποδίζει να φτάσεις στο στόχο σου, αύριο το έχεις ξεπεράσει και έχεις βγει «μεγαλύτερος» από αυτό. Οι ευτυχισμένες μέρες της ζωής είναι λίγες, όπως και οι δυστυχισμένες, η μεταβολή έχει δύο πρόσωπα και αν έχεις υπομονή θα βρεις την ομορφιά της.

Η κοινωνικότητα είναι απαραίτητη για την ομαλή συνύπαρξη των ανθρώπων

Σίγουρα θα σας έχει τύχει να βρεθείτε με κάποιον γνωστό σας σε ένα κοινό χώρο, και να διαπιστώνετε ότι προσπαθεί να σας κρυφτεί ή να προσποιείται πως δεν σας έχει δει και τελευταία στιγμή να σας λέει «Σε σκεφτόμουν αυτές τις μέρες, ήθελα να σε πάρω τηλέφωνο. Πώς είσαι;». Κατανοείτε πως πρόκειται για ένα υποκριτικό ενδιαφέρον, για μία παράσταση, ένα θέατρο, το οποίο ξεχωρίζει από μακριά.

Δεν πρόκειται για κοινωνικότητα. Αν ήθελε να δείξει αληθινό ενδιαφέρον, δεν θα κρυβόταν, θα σας χαιρετούσε τυπικά ή εγκάρδια αναλόγως τη σχέση που έχετε μαζί του. Και σίγουρα, θα σας έπαιρνε τηλέφωνο, όταν σας σκέφτηκε. Η λέξη κοινωνικότητα είναι η ικανότητα του ανθρώπου να συναναστρέφεται με άλλους ανθρώπους και να συνάπτει φιλικές σχέσεις.

Αν θέλεις να ζεις σε μία πολιτισμένη κοινωνία, δηλαδή μαζί με άλλους ανθρώπους με τους κανόνες και τις υποχρεώσεις που την διέπουν, οφείλεις να έχεις τη διάθεση και τη θέληση να τους ακολουθήσεις. Αυτά μπορεί να είναι οι νόμοι της κοινωνίας ή τα έθιμα, τα οποία χαρακτηρίζουν τις κοινωνίες των ανθρώπων. Πρέπει να τα σεβόμαστε για να μην δημιουργηθούν είτε παρεξηγήσεις είτε δυσάρεστες καταστάσεις.

Από την άλλη πλευρά, αν θέλεις να ζεις ως ερημίτης σε ένα νησί, μονάχος, μακριά από τον κόσμο, δεν χρειάζεται να ακολουθήσεις κάποιον από τους κανόνες της κοινωνικότητας. Αν όμως, σέβομαι και υπακούω τους νόμους που έχουν θεσπιστεί για την καλύτερη δυνατή συμβίωση, τότε δεν υποκρίνομαι. Θέλω να ανήκω στην κοινωνία, να ζήσω σε αυτήν και να συνυπάρχω με άλλα άτομα. Η κοινωνικότητα και η υποκρισία έχουν αντίθετες όψεις. Για να δούμε ποιες είναι οι βασικές τους διαφορές:

Στην κοινωνικότητα ο άνθρωπος σέβεται, σκέφτεται τις ανάγκες του άλλου, βοηθάει, κάνει μόνο καλό, βελτιώνει τη συνύπαρξή μας με τους άλλους αλλά και τον χαρακτήρα μας, είναι μία μορφή αγάπης για τον συνάνθρωπο. Ενώ στην υποκρισία ο άνθρωπος ψεύδεται, υποκρίνεται, σκέφτεται εγωιστικά, χειροτερεύει τη συνύπαρξη, δυσαρεστεί (ειδικά αν αποκαλυφθεί), είναι συνήθως μεταμφιεσμένη κάτω από το πέπλο της αγάπης και έτσι εξαπατά τον συνάνθρωπο.

Το μόνο πράγμα που μετράει, είναι το πώς έπαιξες το παιχνίδι

Ο νικητής σπέρνει μίσος, επειδή ο ηττημένος υποφέρει.
Άφησε τις νίκες και τις ήττες και βρες τη χαρά.

Πώς να βρεις τη χαρά; Άφησε τη φιλοδοξία σου να εξαφανιστεί. Η φιλοδοξία είναι το εμπόδιο. Φιλοδοξία σημαίνει να μπαίνεις στην εγωιστική διαδικασία “θέλω αυτό, θέλω εκείνο, θέλω περισσότερα χρήματα, θέλω περισσότερο κύρος”.

Να θυμάσαι όμως, ο νικητής σπέρνει μίσος, επειδή ο ηττημένος υποφέρει.

Άφησε τις νίκες και τις ήττες και βρες τη χαρά. Αν θέλεις να βρεις τη χαρά, ξέχνα τις νίκες και τις ήττες. Η ζωή είναι ένα παιχνίδι. Παίξε το όμορφα και ξέχνα όλες τις νίκες και τις ήττες.

Το πραγματικά αθλητικό πνεύμα δεν είναι η νίκη, είναι η απόλαυση του παιχνιδιού.

Αν παίζεις για να κερδίσεις, παίζεις με ένταση, με αγωνία. Δεν ασχολείσαι με το ίδιο το παιχνίδι, αλλά με το αποτέλεσμα.

Δεν είναι αυτός ο σωστός τρόπος για να ζεις μέσα στον κόσμο.

Ζήσε μέσα στον κόσμο, χωρίς να έχεις ιδέα για το τι πρόκειται να συμβεί.

Είτε είσαι νικητής είτε είσαι ηττημένος, αυτό δεν έχει καμία σημασία. Το μόνο πράγμα που μετράει – και αυτό συνέβαινε πάντοτε – είναι το πώς έπαιξες το παιχνίδι.

Το ευχαριστήθηκες; – το παιχνίδι αυτό καθαυτό;
Τότε, κάθε στιγμή είναι στιγμή χαράς.

Κρίνοντας επίσης με πολλή ευθυκρισία πως οι δυνάμεις μου δεν ήταν ικανές για μεγάλα πράγματα

Έχω ψυχή που ανήκει ολότελα στον εαυτό της, συνηθισμένη να συμπεριφέρεται κατά τον τρόπο της. Μη έχοντας ως ετούτη τη στιγμή κανέναν να μου δίνει διαταγές ούτε αφεντικό πάνω από το κεφάλι μου, προχώρησα τόσο μακριά και με το βηματισμό που μου άρεσε. Αυτό ακριβώς με έκαμε νωθρό και άχρηστο να υπηρετήσω άλλους· με έκαμε καλό για τον εαυτό μου και μόνο. Και για να υπηρετήσω τον εαυτό μου, δεν υπήρξε ανάγκη να βιάσω αυτό το βαρύ, τεμπέλικο και νωθρό φυσικό μου. Γιατί, καθώς βρέθηκα από γεννησιμιού μου σε τέτοιο βαθμό τύχης, ώστε είχα κάθε λόγο να είμαι ικανοποιημένος με αυτά που έχω, και με τόσο μυαλό όσο χρειαζόταν για να εκτιμήσω αυτό το γεγονός, δεν ζήτησα τίποτα και ούτε πήρα τίποτα.

Το μόνο τάλαντο που μου χρειάστηκε ήταν να είμαι ευχαριστημένος με τον εαυτό μου, πράγμα που αν το κατανοήσει κανείς σωστά, σημαίνει τη ρύθμιση της ψυχής, κάτι εξίσου δύσκολο υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και που στην πράξη βλέπουμε να βρίσκεται ευκολότερα εκεί όπου υπάρχει ανέχεια παρά όπου υπάρχει αφθονία, ίσως επειδή, όπως συμβαίνει επίσης με όλα τα άλλα πάθη μας, η πείνα του πλούτου οξύνεται περισσότερο από τη χρήση του παρά από την έλλειψή του και η αρετή της μετριοπάθειας είναι σπανιότερη από την αρετή της αντοχής. Ό,τι χρειάστηκα δεν ήταν άλλο παρά να απολαμβάνω ήρεμα και καλά. Δεν δοκίμασα ποτέ κανενός είδους βασανιστική εργασία. Δεν είχα να διαχειριστώ παρά πολύ λίγα πράγματα εκτός από τα δικά μου ζητήματα· ή αν είχα να κάνω οτιδήποτε άλλο, αυτό γινόταν υπό συνθήκες που μου επέτρεπαν να διαχειρίζομαι τα πράγματα στην ώρα μου και με τον τρόπο μου, διορισμένος από ανθρώπους που μου είχαν εμπιστοσύνη και που δεν με πίεζαν και με γνώριζαν. Γιατί οι έμπειροι άνθρωποι ξέρουν να αντλούν κάποια εξυπηρέτηση ακόμα και από άλογο δύστροπο και ασθματικό.

Επειδή δεν έχω αρκετή αποφασιστικότητα, ώστε να ανέχομαι την όχληση των ανάποδων περιστάσεων στις οποίες όλοι υποκείμεθα και επειδή δεν μπορώ να αντέξω την ένταση που δημιουργεί η ρύθμιση και τακτοποίηση των υποθέσεών μου, εγκαταλείποντας ολοκληρωτικά τον εαυτό μου στην τύχη, καλλιεργώ μέσα μου όσο μπορώ τη γνώμη που βλέπει τα πράγματα από τη χειρότερη πλευρά τους. Και τότε παίρνω την απόφαση να φορτωθώ το χειρότερο ήρεμα και υπομονετικά. Σε αυτό και μόνο καταγίνομαι και αυτός είναι ο σκοπός όπου κατευθύνω όλους τους λογισμούς μου.

Αντιμέτωπος με κάποιον κίνδυνο, δεν σκέφτομαι τόσο πώς θα ξεφύγω αλλά πόσο λίγο έχει σημασία να ξεφύγω. Αν παρέμενα σε κίνδυνο, τι θα πείραζε; Μια και δεν μπορώ να ελέγξω τα γεγονότα, ελέγχω τον εαυτό μου: προσαρμόζομαι στα γεγονότα, αν τα γεγονότα δεν προσαρμόζονται σε εμένα. Δεν κατέχω καμία από τις τέχνες να γνωρίζω πώς να κοροϊδεύω την τύχη και πώς να της ξεφεύγω ούτε πώς να της επιβάλλομαι και να τακτοποιώ και να κατευθύνω τα πράγματα προς τον σκοπό που έχω θέσει με σωφροσύνη.

Έχω μάλιστα ακόμα λιγότερες δυνάμεις υπομονής, ώστε να αντέξω τη δύσκολη και επίμοχθη φροντίδα που χρειάζεται γι’ αυτό. Και η πιο δυσάρεστη κατάσταση για μένα είναι να βρίσκομαι μετέωρος ανάμεσα σε πράγματα που επείγουν και να κλυδωνίζομαι μεταξύ φόβου και προσδοκίας.

Στα γεγονότα φέρομαι αντρίκια· στο χειρισμό τους, παιδιάστικα. Η φρίκη να στραβοπατήσω μου φέρνει δυνατότερο πυρετό παρά να πέσω κατάχαμα. Το πράγμα δεν αξίζει τόση κουβέντα: ο σφιχτοχέρης υποφέρει χειρότερα από το πάθος του παρά ο φτωχός και ο ζηλιάρης σύζυγος χειρότερα από τον κερατωμένο.

Και συχνά, μικρότερο κακό είναι να χάσεις το αμπέλι σου παρά να πας για δαύτο στο δικαστήριο. Το χαμηλότερο σκαλί είναι το στερεότερο.

Είναι η έδρα της σταθερότητας. Εκεί, δεν έχεις ανάγκη παρά τον εαυτό σου.

Η σταθερότητα εκεί εδράζεται και ακουμπάει ολάκερη στον εαυτό της.

Όσο για την φιλοδοξία, που είναι γειτόνισσα της αλαζονείας ή μάλλον αδερφή της, θα είχε χρειαστεί, για να με προωθήσει η Τύχη, να έρθει να με πάρει από το χέρι. Γιατί το να μπω στον κόπο για μιαν αβέβαιη προσδοκία και να υποταχθώ σε όλες τις δυσκολίες που συνοδεύουν όσους αποζητούν να σπρώξουν τον εαυτό τους στην εύνοια στην αρχή της σταδιοδρομίας τους, δεν θα είχα ποτέ καταφέρει να το κάμω.

Δεν πληρώνω μετρητοίς κάποια μελλοντική ελπίδα. (ΤΕΡΕΝΤΙΟΣ)

Και ύστερα, σπανίως φτάνει κανείς σε τέτοια προαγωγή [με τη βοήθεια της Τύχης], εκτός αν πρώτα διακινδυνέψει ό,τι έχει. Και είμαι της γνώμης πως αν, αυτό που έχει κανείς, αρκεί να διατηρήσει τον τρόπο ζωής στον οποίο γεννήθηκε και ανατράφηκε, είναι παραφροσύνη να το παρατήσει από τα χέρια του με την αβεβαιότητα να το αυγατίσει. Εκείνος που υ Τύχη τού αρνείται να στηρίξει το πόδι του κάπου και να τακτοποιήσει μια ήσυχη και αναπαυμένη ζωή, δικαιολογείται αν ποντάρει στη μοίρα ό,τι έχει, αφού έτσι και αλλιώς η ανάγκη τον στέλνει να αναζητήσει [μέσα επιβίωσης]:
στην κακοτυχία επικίνδυνο δρόμο πρέπει να πάρεις. (ΜΑΡΚΟΣ ΑΝΝΑΙΟΣ ΣΕΝΕΚΑΣ)

Βρήκα πράγματι τον συντομότερο και ευκολότερο δρόμο, χάρη στη συμβουλή καλών μου φίλων του παρελθόντος, απαλλάσσοντας τον εαυτό μου από το βάρος τέτοιων επιθυμιών και μένοντας ήρεμος.

Όπως εκείνος που κερδίζει τον γλυκό κότινο δίχως τη σκόνη του αγώνα (ΟΡΑΤΙΟΣ),
κρίνοντας επίσης με πολλή ευθυκρισία πως οι δυνάμεις μου δεν ήταν ικανές για μεγάλα πράγματα.

Ντροπή να φορτώνεσαι στο κεφάλι βάρος που δεν σηκώνεις και σε λίγο να λυγίζεις τα γόνατα και να το βάζεις στα πόδια. (ΠΡΟΠΕΡΤΙΟΣ)

ΜΙΣΕΛ ΝΤΕ ΜΟΝΤΑΙΝΙ, ΔΟΚΙΜΙΑ

Αν δεν θυμάσαι την πιο ανάλαφρη τρέλα, που ο έρωτας σ’ έβαλε να κάνεις, τότε δεν έχεις αγαπήσει

Ο έρωτας και η τρέλα πάνε μαζί, προπαντός στη νεότητα, όταν η απειρία προστίθεται σε μια εξιδανικευμένη άποψη της έννοιας του ζευγαριού.

Συχνά οι ρομαντικές ταινίες και τα μυθιστορήματα μεταδίδουν το μήνυμα ότι κάθε ειδύλλιο πρέπει να βιωθεί με τρόπο απόλυτο και παθιασμένο, γιατί, όπως έλεγε ο Πλάτωνας “Δεν υπάρχει άνθρωπος ο οποίος, όσο δειλός και να είναι, να μην μπορεί να γίνει ήρωας από έρωτα”.

Γι’ αυτό ένας κεραυνοβόλος έρωτας είναι ισχυρό ερέθισμα για την ύπαρξή μας, δεδομένου ότι αυτή καταλήγει πιο ηρωική και λαμπερή. Από την άλλη μεριά ο έρωτας είναι επίσης βάλσαμο, χάρη στις ευεργεσίες που μας αποφέρει:

1. Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης από το απλό γεγονός ότι αισθανόμαστε αγαπημένοι, αξιοθαύμαστοι και αξιόλογοι.
2. Αύξηση της δημιουργικότητας γιατί δε θέλουμε να πάψουμε να εκπλήσσουμε τον άλλον.
3. Μεγαλύτερη αντίσταση απέναντι στα προβλήματα της καθημερινότητας.

Ωστόσο, ο έρωτας είναι δίκοπο μαχαίρι. Όπως αποδεικνύουν πολλές τραγωδίες του Σαίξπηρ, μια φλογισμένη καρδιά είναι επίσης μια πηγή μόνιμης οδύνης, πέρα από πυξίδα που μπορεί να μας οδηγήσει σε λάθος δρόμους.

Μια και μιλάμε για τρέλες, ας δούμε μερικές που ποτέ δεν θα έπρεπε να κάνουμε από έρωτα:

1. Να απαρνιόμαστε τις προτεραιότητές μας και τον τρόπο ύπαρξής μας.
2. Να υποτάσσουμε όλη την ευτυχία μας στις φροντίδες που μας παρέχει άφθονα το αγαπημένο πρόσωπο.
3. Να δημιουργούμε δεσμούς εξάρτησης, με τα συνακόλουθα αρνητικά συναισθήματα.
4. Να σκεφτόμαστε ότι μπορούμε να ζήσουμε “με αέρα κι έρωτα”.

ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΩΤΟ: δεν αρκεί ν’ αγαπάμε. Για να ξέρουμε να ζούμε με ή για κάποιον, πρώτα χρειάζεται να μάθουμε να ζούμε για τον εαυτό μας.

ΣΑΙΞΠΗΡ ΓΙΑ ΕΡΩΤΕΥΜΕΝΟΥΣ

Η διασκέδαση είναι ένα αποτελεσματικό παυσίπονο, γιατί μιμείται την ευτυχία

Στην “πλάκα” που είναι η αγαπημένη ενασχόληση του σύγχρονου κόσμου, επικρατεί μια μεγάλη παρανόηση που μας απομακρύνει από την ευτυχία που ψάχνουμε: Συχνά, κάτι που μοιάζει με ευτυχία, στην πραγματικότητα δεν είναι!

Μπορούμε να παραβλέψουμε τη διαφορά ανάμεσα στην ευτυχία και στη διασκέδαση. Ανταλλάσσουμε την πραγματική ευτυχία με όπλα μαζικού περισπασμού: πάρτι, ποτό, φαγητό, ψώνια ή σεξ.

Βιολογικά μιλώντας, το να νιώθουμε καλά παίζει σημαντικό ρόλο στον μηχανισμό επιβίωσής μας. Τα μυαλά μας το χρησιμοποιούν σε συμπεριφορές επιβίωσης που δεν σχετίζονται με άμεσες απειλές. Για να το πετύχουμε αυτό, οι εγκέφαλοί μας πλημμυρίζουν τα σώματά μας με σεροτονίνη, ωκυτοκίνη και άλλα χημικά που μας κάνουν να νιώθουμε όμορφα στη διάρκεια δραστηριοτήτων που θέλουν να μας ενθαρρύνουν να τις κάνουμε συχνότερα. Η αναπαραγωγή, ας πούμε, είναι θεμελιώδης για το είδος μας, αλλά το να ζεις χωρίς παιδιά δεν αποτελεί άμεσα κίνδυνο για τους μελλοντικούς γονείς. Χωρίς την απόλαυση που σχετίζεται μι το σεξ μια τόσο σημαντική λειτουργία επιβίωσης θα περνούσε απαρατήρητη. Το ζευγάρωμα μας δίνει απόλαυση – και αυτό κάνει το είδος μας να αναπαράγεται και να πολλαπλασιάζεται.

Η διασκέδαση, λοιπόν, είναι χρήσιμη, αλλά κάποιοι άνθρωποι την αποζητούν απεγνωσμένα, για να ξεφύγουν, γιατί φοβούνται τις δύσκολες σκέψεις τους. Υπ’ αυτήν την έννοια, η διασκέδαση που επιδιώκουν είναι σαν ένα παυσίπονο, για να απαλύνουν πόνο. Η διασκέδαση είναι ένα αποτελεσματικό παυσίπονο, γιατί μιμείται την ευτυχία, διακόπτοντας την αδιάκοπη σκέψη που πλημμυρίζει τους εγκεφάλους μας – για λίγο.

Μόλις η προσωρινή χαρά μας, όμως, εξασθενήσει, οι αρνητικές σκέψεις επιστρέφουν και μας κάνουν πάλι να υποφέρουμε. Έτσι, συνεχίζουμε, λοιπόν, να ζητάμε κι άλλη.

Ακριβώς όπως και με τα παυσίπονα, όταν η επήρεια του πρώτου πέφτει, πίνουμε ακόμα ένα, μέχρι, τελικά, η απλή λήψη παυσίπονων να μην μπορεί πια να αντιμετωπίσει τον πόνο. Τότε προσπαθούμε να βάλουμε πιο υπερβολικές απολαύσεις στη ζωή μας: εξτρίμ σπορ, πιο άγρια πάρτι και κάθε είδους διασκέδαση. Όσο περισσότερη η αδρεναλίνη, τόσο πιο γρήγορα εξασθενούν τα αποτελέσματα και τόσο πιο βαθιά βυθιζόμαστε στον πόνο. Όταν αυτός ο κύκλος γίνεται ανυπόφορος, κάποιοι καταφεύγουν σε μέτρα απελπισίας και αντιμετωπίζουν τον πόνο τους χημικά, χρησιμοποιώντας πραγματικά φάρμακα ή αλκοόλ, σε μια ύστατη προσπάθεια να βρουν γαλήνη στο μυαλό τους.

Καταφεύγοντας σε αυτή τη διασκέδαση για να ξεφύγουμε, αφήνουμε άλυτη την Εξίσωση της Ευτυχίας μας και αγνοούμε τα θεμελιώδη ζητήματα που μας κάνουν δυστυχισμένους. Η διασκέδαση, τότε, παρά τη βραχυπρόθεσμη χαρά που μας δίνει, ουσιαστικά μετατρέπεται σε εμπόδιο για την αυθεντική ευτυχία μας.

Η διασκέδαση, ωστόσο, δεν είναι μόνο κάτι κακό. Για την ακρίβεια, η διασκέδαση δεν είναι καθόλου κακή.

Μια συνετή χρήση της ευχαρίστησης είναι ένας διακόπτης έκτακτης ανάγκης που μας χαρίζει προσωρινά διαλείμματα γαλήνης, ώστε να μπορούμε να κάνουμε τη φωνή στο κεφάλι μας να χαλαρώσει. Όποτε νιώθετε τις σκέψεις στο κεφάλι σας να γίνονται αρνητικές, απολαύστε μια υγιή διασκέδαση – γυμναστείτε, ακούστε μουσική ή κάντε ένα μασάζ. Αυτό πάντα θα κλείσει για λίγο τον διακόπτη.

Μια ακόμα πιο συνετή χρήση της διασκέδασης είναι όταν προγραμματίζετε σταθερές δόσεις υγιών απολαύσεων, τις οποίες εγώ ορίζω ως απολαύσεις που δεν πληγώνουν τους άλλους ή τον ίδιο μας τον εαυτό. Η διασκέδαση, τότε, δεν είναι απλώς ένα παυσίπονο, είναι περισσότερο ένα συμπλήρωμα ευτυχίας που παίρνετε συστηματικά για να παραμείνετε υγιείς. Ως επιχειρηματίας, έμαθα ότι μπορούμε να βελτιώσουμε μονάχα ό,τι μπορούμε να μετρήσουμε. Έτσι, θέστε ως στόχο ένα ποσοστό διασκέδασης. Εγώ το κάνω! Έχω έναν καθημερινό στόχο ως προς τη μουσική κι έναν εβδομαδιαίο στόχο για τη γυμναστική μα και για άλλες ευχάριστες δραστηριότητες. Με αρκετή ευχαρίστηση στη ζωή σας, τα παρατεταμένα διαλείμματα γαλήνης εμποδίζουν το μυαλό σας να κυριεύει τις μέρες σας με αδιάκοπες αρνητικές σκέψεις.

Μην ξεχνάτε, όμως: Η διασκέδαση και οι απολαύσεις κάθε είδους είναι μια προσωρινή υπεκφυγή – μια κατάσταση άγνοιας. Μη μένετε ποτέ εκεί για μεγάλο διάστημα. Περάστε, όσο πιο γρήγορα γίνεται, στην πορεία σας για την αυθεντική, μακροχρόνια ευτυχία.

Η Ρωσία δημιουργεί βάση μακροπρόθεσμης παραμονής στο φεγγάρι

Η Ρωσία σχεδιάζει να δημιουργήσει μια βάση παραμονής μακράς διάρκειας στον φυσικό δορυφόρο της Γης και να τον μελετήσει με τη βοήθεια ρομπότ σύμφωνα με τα όσα δήλωσε ο επικεφαλής της Roscosmos Ντμίτρι Ρογκοζίν στο Sputnik.

Μια επισκέψιμη ρωσική βάση στο φεγγάρι προανήγγειλε η ρωσική διαστημική υπηρεσία.
Στις προδιαγραφές της περιλαμβάνεται η επίσκεψη για μεγάλο χρονικό διάστημα αλλά όχι τη μόνιμη διαβίωση

«Πρόκειται για τη δημιουργία μιας βάσης μακράς παραμονής, φυσικά, όχι κατοικήσιμη, αλλά επισκέψιμη. Θα σηματοδοτήσει τη μετάβαση από ρομποτικά συστήματα, σε avatars που θα ολοκληρώσουν μια σειρά προγραμματισμένων ερευνών στην επιφάνεια της Σελήνης», ανέφερε μεταξύ άλλων ο Ρογκοζίν.

Την ίδια στιγμή, ο επικεφαλής της Roscosmos δεν διευκρίνισε πόσος χρόνος θα μπορούσε να περάσει από την έναρξη επανδρωμένων πτήσεων στη Σελήνη προτού δημιουργηθεί μια πλήρης βάση.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η προσγείωση του πρώτου Ρώσου κοσμοναύτη στη Σελήνη είναι προγραμματισμένη για το 2030.

Ερευνητές θέλουν να χρησιμοποιήσουν λέιζερ για να φέρουν εξωγήινους στη Γη

Οι επιστήμονες θέλουν να κατασκευάσουν ένα λέιζερ που θα μπορούσε να καθοδηγήσει έναν εξωγήινο πολιτισμό στον πλανήτη μας. Μια νέα ερευνητική εργασία από έναν μεταπτυχιακό φοιτητή του ΜΙΤ επισημαίνει ότι η ανθρωπότητα θα μπορούσε να κατασκευάσει ένα λέιζερ υπέρυθρων ακτίνων που θα μπορούσε να είναι τόσο θερμές και φωτεινές, ώστε να προσελκύσει εξωγήινους που έχουν στόχο να αποικίσουν σε κοντινούς μας πλανήτες. Ο Τζέιμς Κλαρκ, ο συγγραφέας της εργασίας, αναφέρει πως αυτή η καινοτομία «θα μπορούσε να έχει επιτυχία». 

 

Μια μελέτη στο MIT προτείνει ότι λέιζερ πάνω στη Γη θα μπορούσε να εκπέμψει σαν ένας φάρος αρκετά ισχυρός για να προσελκύσει την προσοχή ακόμα και 20.000 έτη φωτός μακριά

«Ακούγεται δύσκολο εγχείρημα, αλλά όχι αδύνατο», συνεχίζει. «Τα είδη των λέιζερ και των τηλεσκοπίων που κατασκευάζονται σήμερα μπορούν να παράγουν ένα ανιχνεύσιμο σήμα, έτσι ώστε ένας αστρονόμος ενός ξένου πολιτισμού να μπορεί να κοιτάξει τον πλανήτη μας και να δει αμέσως κάτι ασυνήθιστο για το φάσμα του»

 

Ένα τέτοιο σήμα θα μπορούσε να ανιχνευθεί από ξένους αστρονόμους που πραγματοποιούν μια συνοπτική έρευνα του τμήματος του Γαλαξία μας – ειδικά αν αυτοί οι αστρονόμοι ζουν σε κοντινά συστήματα, όπως κοντά στο Proxima Centauri, το πλησιέστερο αστέρι στη Γη, ή το TRAPPIST-1, 40 έτη φωτός μακριά που φιλοξενεί επτά εξωπλανήτες, τρεις από τους οποίους είναι δυνητικά κατοικήσιμοι. Αν το σήμα εντοπιστεί από κάποιο από αυτά τα κοντινά συστήματα, σύμφωνα με τη μελέτη, το ίδιο λέιζερ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να στείλει ένα σύντομο μήνυμα με τη μορφή παλμών παρόμοιο με τον κώδικα Morse.

 

Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο The Astrophysical Journal , προειδοποιεί ότι η πιθανότητα επαφής είναι χαμηλή με τη τρέχουσα τεχνολογία, αλλά η πρόοδος τα  επόμενα χρόνια θα μπορούσε να την καταστήσει δυνατή. 

 

Στην έρευνα σημειώνεται ότι ένα λέιζερ με ισχύ 1 έως 2 μεγαβάτ, που προέρχεται από ένα τηλεσκόπιο μήκους τουλάχιστον 100 ποδιών στοχεύοντας στο διάστημα, θα μπορούσε να προσελκύσει την προσοχή άλλων πολιτισμών μέχρι και 20.000 ετών φωτός μακριά από τη Γη.

 

Παρά τον ενθουσιασμό της κατασκευής ενός τέτοιου εγχειρήματος , υπάρχουν εγγενή προβλήματα ασφαλείας, είπε ο Clark, συμπεριλαμβανομένης της εγγενής δύναμης που πηγάζει από το λέιζερ.
 

Μια προσπάθεια, πάντως, αυτής της φιλόδοξης ιδέας, δεν πρόκειται να βλάψει κανέναν. Ούτε τους «ντόπιους», ούτε τους «ξένους».

Δανοί φυσικοί αμφισβητούν την ανίχνευση των κυμάτων βαρύτητας

Η πρώτη άμεση ανίχνευση των βαρυτικών κυμάτων  ανακοινώθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2016 και προκάλεσε πρωτοσέλιδα σε όλο τον κόσμο, απέσπασε το βραβείο Νόμπελ Φυσικής του 2017 και ξεκίνησε επίσημα μια νέα εποχή, αυτής της αποκαλούμενης αστρονομίας «πολλών αγγελιοφόρων». Ωστόσο, μια ομάδα φυσικών στο Ινστιτούτο Niels Bohr της Κοπεγχάγης, λέει ότι η ανίχνευση αυτή είναι αμφισβητήσιμη με βάση τη δική της ανεξάρτητη ανάλυση δεδομένων που πραγματοποιήθηκε τα τελευταία δυόμισι χρόνια.

 

Οι δυαδικές μαύρες τρύπες 30  ηλιακών μαζών που παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά από τον ανιχνευτή LIGO να συγχωνεύονται με άμεση κατάρρευση, συνέβη πολλά δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Αλλά μια νέα δημοσίευση αμφισβητεί την ανάλυση του LIGO αλλά και την ίδια την ύπαρξη αυτών των συγχωνεύσεων.

Η ομάδα πιστεύει ότι το αρχικό σήμα βαρυτικών κυμάτων που ανιχνεύτηκε από το Παρατηρητήριο Βαρυτικών Κυμάτων (LIGO) είναι μια «ψευδαίσθηση». Οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι η συνεργασία LIGO μπέρδεψε μοτίβα θορύβου με ένα σήμα. Ο εκπρόσωπος των Δανών Andrew Jackson είχε κτυπήσει όμως τα τύμπανα αμφισβήτησης και παλιά , αφού αντιμετώπισε για πρώτη φορά με επιφυλάξεις την ανάλυση του LIGO, όπως παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου της 11ης Φεβρουαρίου 2016 στην Ουάσινγκτον. Η  πρωτότυπη ανάλυση των Δανών δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Journal of Cosmology and Astroparticle Physics τον Αύγουστο του ίδιου έτους, και από τότε υπήρξε μια σημαντική συζήτηση μέσα στην κοινότητα της φυσικής σχετικά με τους ισχυρισμούς του Andrew Jackson .

 

«Ο Andrew Jackson και η ομάδα του λένε τα τελευταία χρόνια ότι οι ανιχνεύσεις του LIGO δεν είναι πραγματικές», λέει ο εκτελεστικός διευθυντής του LIGO David Reitze από το Caltech. «Η ανάλυσή τους έχει εξεταστεί από πολλούς ανθρώπους που έχουν καταλήξει ότι δεν υπάρχει απολύτως καμία ισχύς για τους ισχυρισμούς τους». Ο Reitze χαρακτήρισε το άρθρο του New Scientist που  περιγράφει τους ισχυρισμούς τους ως «πολύ προκατειλημμένο και εντυπωσιακό».

 

Μια απλοποιημένη απεικόνιση του συστήματος συμβολομέτρων με λέιζερ του LIGO. Δεδομένου ότι οι ανιχνευτές βρίσκονται εδώ στη Γη, και οι δύο βιώνουν σεισμικές και άλλες μορφές θορύβου, αλλά ο θόρυβος μεταξύ των ανιχνευτών πρέπει να είναι ασυσχέστιστος.

 

Οι μετρήσεις των ανιχνευτών με τη βοήθεια λέιζερ είναι πράγματι τρομερά δύσκολες, καθώς αφορούν ασύλληπτα ανεπαίσθητες ρυτιδώσεις του χωροχρόνου από τα βαρυτικά κύματα, της τάξης του ενός δισεκατομμυριοστού του δισεκατομμυριοστού της διαμέτρου ενός ατόμου.

 

Απαντώντας, το LIGO έκανε γνωστό ότι πράγματι θα δημοσιεύσει μια λεπτομερή εξήγηση του τρόπου που αναλύει τον «θόρυβο» στους ανιχνευτές του, αν και δεν διευκρίνισε πότε θα συμβεί αυτό.

 

Ο εκπρόσωπος του LIGΟ, David Shoemaker, του Πανεπιστημίου ΜΙΤ, δήλωσε ότι υπάρχει παρεξήγηση για τις μεθόδους ανάλυσης των δεδομένων από το LIGO. «Ο σκεπτικισμός είναι πραγματικά καλός στην επιστήμη, πρέπει κανείς να αμφισβητεί τα ευρήματα. Όμως εδώ έχουμε να κάνουμε με πολύπλοκα δεδομένα, που δεν είναι απλά στην κατανόηση. Τίποτε από ό,τι ισχυρίζεται ο Τζάκσον και η ομάδα του δεν μας δίνει οποιοδήποτε λόγο για να αμφιβάλουμε σχετικά με τα ευρήματά μας», όπως είπε.

 

«Η ανάλυση των Δανών είναι απλώς λάθος», πρόσθεσε ο αναλυτής δεδομένων του LIGO Neil Cornish του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Μοντάνα.

 

Λογική η αμφιβολία

Αυτό είναι ένα πεδίο γεμάτο με αμφιβολίες. Στη δεκαετία του 1960, ο φυσικός Joseph Weber του Πανεπιστημίου του Maryland σχεδίασε και δημιούργησε τον δικό του ανιχνευτή χρησιμοποιώντας συντονισμένα ραβδία τα οποία αναμενόταν να δονηθούν ως απάντηση σε ένα βαρυτικό κύμα. Η συσκευή ήταν ένας συμπαγής αλουμινένιος κύλινδρος μήκους 2 μέτρων, διαμέτρου 1 μέτρου και βάρους 3.000 λίβρες. Ο Weber ισχυρίστηκε ότι είχε εντοπίσει ένα σήμα το 1969. Δυστυχώς, κανένας άλλος δεν θα μπορούσε να αναπαράγει αυτό το αποτέλεσμα και η επαγγελματική φήμη του Weber δεν ανέκαμψε πλήρως.

 

Στη συνέχεια, το 2014, η συνεργασία BICEP2 – η οποία κυνηγάει τις αποκαλυπτικές υπογραφές των βαρυτικών κυμάτων στο κοσμικό μικροκυματικό υπόβαθρο (την ακτινοβολία που απομένει από το Big Bang) – ανακοίνωσε ότι είχε εντοπίσει έμμεσες ενδείξεις αυτών των κυματισμών στον ιστό του χωροχρόνου. Πολλή φαντασία ακολούθησε. Εντός εβδομάδων, ωστόσο, άρχισαν να εμφανίζονται σοβαρές αμφιβολίες. Τελικά, αποδείχθηκε ότι η συνεργασία BICEP είχε κάνει λάθος με σύννεφα κοσμικής σκόνης στο σήμα.

 

Το χτύπημα ήταν βαρύ. Η κοινότητα των βαρυτικών κυμάτων είχε κάψει την εμπιστοσύνη από το λάθος του BICEP2, γι αυτό και η κοινότητα του LIGO επέλεξε μια μυστικότητα. Οι ερευνητές του πέρασαν αρκετούς μήνες μεταξύ της ανίχνευσης των σημάτων και της επίσημης ανακοίνωσης τον Φεβρουάριο του 2016 για να διπλασιάσουν, να τριπλασιάσουν και να τετραπλασιάσουν την ανάλυσή τους για να προφυλαχθούν από μια άλλη εσφαλμένη ανίχνευση.

 

Πώς μπορεί να συμβεί αυτό ξανά;

Πρώτον, είναι πολύ απίθανο να έχει συμβεί ξανά. Αλλά η απάντηση είναι ότι ο διαχωρισμός του σήματος από τον θόρυβο είναι πολύ, πολύ δύσκολο σε αυτό το είδος ανάλυσης. Το σήμα είναι εξαιρετικά εξασθενημένο (της τάξης ενός δισεκατομμυριοστού ενός δισεκατομμυριοστού της διάμετρος ενός ατόμου). Γι ‘αυτό χρειάζεστε τέτοιους ευαίσθητους ανιχνευτές για να τις μην γίνουν ξανά λάθη. 

 

Επίσης, το Σύμπαν είναι πραγματικά μια πολύ θορυβώδης θέση. «Το πρόβλημα δεν είναι τόσο η απόλυτη αδυναμία των κυμάτων. Το πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν πολλές άλλες διαταραχές που μετακινούν και το συμβολόμετρο», γράφει η  φυσικός Sabine Hossenfelder στο Forbes πίσω στο 2017, τότε που για πρώτη φορά αμφισβητήθηκε η ανακοίνωση του LIGO από τον εκπρόσωπος των Δανών Andrew Jackson και έκανε τον γύρο του κόσμου.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: ΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ - Εισαγωγή στα ομηρικά έπη - Χρονολόγηση & Η ταυτότητα του Ομήρου

Χρονολόγηση

Λόγω του ρευστού της χαρακτήρα αλλά και της έλλειψης των σχετικών τεκμηρίων, η σύνθεση των κεντρικών και των περιφερειακών ειδών της αρχαϊκής επικής ποίησης είναι εξαιρετικά δύσκολο να χρονολογηθεί με ακρίβεια. Σύμφωνα με την επικρατούσα σήμερα άποψη, τα δύο ομηρικά έπη έχουν πάρει σταθερή μορφή γύρω στα μέσα με τέλη του 8ου αι. π.Χ.· προηγείται η σύνθεση της Ιλιάδαςκαι έπεται η αντίστοιχη της Οδύσσειας. Ακολουθούν, τέλη του 8ου με αρχές του 7ου αι. π.Χ, η Θεογονία, τα Έργα και ο Γυναικών Κατάλογος του Ησιόδου. Αν και ο πυρήνας του αποσπασματικού επικού κύκλου που αναφέρεται στον τρωικό πόλεμο και τα παρεπόμενά του θεωρείται κατά βάση προομηρικός, εκτιμάται ότι ολοκληρώνεται σε μεταγενέστερα χρόνια προκειμένου να συμπληρώσει τη θεματογραφία της Ιλιάδας και της Οδύσσειας.

Η ταυτότητα του Ομήρου

Τα τεκμήρια για τη γέννηση και τη δράση του Ομήρου είναι λειψά, με δεδομένον τον ανεκδοτολογικό χαρακτήρα των σχετικών αρχαίων βιογραφιών (Βίοι Ομήρου) και των ετερόκλητων υποθέσεων για το όνομά του. Για συμβατικούς μάλλον λόγους, το όνομα "Όμηρος" παραπέμπει στον ποιητή/τές των δύο ομηρικών επών, ανεξαρτήτως αν, για πολλούς ειδικούς σήμερα, και όχι μόνον για τους χωρίζοντες της αλεξανδρινής περιόδου (Ξένωνα και Ελλάνικο), η Οδύσσεια υπολογίζεται ως έργο διαφορετικού ποιητή. Σχετικώς αδιάγνωστος παραμένει ο τόπος της σύνθεσης των δύο επών, καθώς πόλεις και νησιά της ανατολικής Μεσογείου στην περιοχή της Ιωνίας, ιδίως η Σμύρνη και η Χίος, ήδη από την αρχαιότητα, διεκδικούσαν τον τίτλο της γενέθλιας γης και τον τόπο δράσης του Ομήρου. Ισχυρότεροι πάντως θεωρούνται οι δεσμοί του ποιητή με τη Χίο, καθώς το όνομά του συνδέθηκε με τις συντεχνίες των ραψωδών του νησιού, τους Ομηρίδες (6ος αι. π.Χ.).

 

Η φήμη που απέκτησε ο Όμηρος την αρχαία εποχή ήταν ο βασικός λόγος για να του αποδοθεί η σύνθεση πολλών έργων, κάτι όμως που σήμερα ισχυρώς αμφισβητείται. Ενδεικτικώς μόνον αναφέρονται τα Κύπρια και οι παρωδίες Βατραχομυομαχία (μάχη βατράχων και ποντικών) και Μαργίτης(ιστορία ενός αφελούς νεαρού).

 

Το βέβαιο είναι ότι στην αρχαιότητα δεν γνώριζαν με σιγουριά περισσότερα πράγματα για την προσωπικότητα και το έργο του Ομήρου από ό,τι εμείς σήμερα. Στα νεότερα πάντως χρόνια έγιναν πολλές προσπάθειες, ώστε από τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται αοιδοί της Οδύσσειας(κυρίως οι επώνυμοι, ο Δημόδοκος στη Σχερία και ο Φήμιος στην Ιθάκη) να ανασυντεθεί η μορφή και η κοινωνική θέση του Ομήρου, ο χρόνος και ο τρόπος σύνταξης του έργου του. Καθώς στο οδυσσειακό έπος οι δεξιοτέχνες αοιδοί εντοπίζονται στην αυλή ηγεμόνων και το έργο τους απευθύνεται σε ακροατήριο ευγενών, συμπεραίνεται ότι ο χρόνος που έζησε ο ποιητής περιορίζεται σε μια περίοδο κατά την οποία η τάξη των ευγενών βρίσκεται σε πλήρη ακμή. Σε συνδυασμό με τα σχετικά αρχαιολογικά και ιστορικά ευρήματα και πορίσματα, είναι εξαιρετικά πιθανό η άνθηση της αριστοκρατικής τάξης, που εκπροσωπείται στον κόσμο της Οδύσσειας, να συμπίπτει με το δεύτερο μισό του 8ου αι. π.Χ. Η σύνθεση-εκτέλεση των επών συνέβη πιθανώς για πρώτη φορά σε κάποια μεγάλη γιορτή στην περιοχή της Ιωνίας (λ.χ. στα Πανιώνια στη Μυκάλη), όπου ο ποιητής είχε στη διάθεσή του πολύ περισσότερο, ασφαλώς, χρόνο για να παρουσιάσει το εκτενές έργο του από ό,τι οι αοιδοί της Οδύσσειας.