ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Ἱππῆς (1078-1110)

ΔΗ. εἶἑν. τούτοις ὁ μισθὸς τοῖς ἀλωπεκίοισι ποῦ;
ΑΛ. ἐγὼ ποριῶ, καὶ τοῦτον ἡμερῶν τριῶν.
1080 ἀλλ᾽ ἔτι τόνδ᾽ ἐπάκουσον, ὃν εἶπέ σοι ἐξαλέασθαι
χρησμὸν Λητοΐδης, Κυλλήνην, μή σε δολώσῃ.
ΔΗ. ποίαν Κυλλήνην; ΑΛ. τὴν τούτου χεῖρ᾽ ἐπόησεν
Κυλλήνην ὀρθῶς, ὁτιή φησ᾽· «ἔμβαλε κυλλῇ.»
ΠΑ. οὐκ ὀρθῶς φράζει· τὴν Κυλλήνην γὰρ ὁ Φοῖβος
1085 ἐς τὴν χεῖρ᾽ ὀρθῶς ᾐνίξατο τὴν Διοπείθους.
ἀλλὰ γάρ ἐστιν ἐμοὶ χρησμὸς περὶ σοῦ πτερυγωτός,
αἰετὸς ὡς γίγνει καὶ πάσης γῆς βασιλεύεις.
ΑΛ. καὶ γὰρ ἐμοί· καὶ γῆς καὶ τῆς ἐρυθρᾶς γε θαλάσσης,
χὤτι γ᾽ ἐν Ἐκβατάνοις δικάσεις, λείχων ἐπίπαστα.
1090 ΠΑ. ἀλλ᾽ ἐγὼ εἶδον ὄναρ, καί μοὐδόκει ἡ θεὸς αὐτὴ
τοῦ δήμου καταχεῖν ἀρυταίνῃ πλουθυγίειαν.
ΑΛ. νὴ Δία καὶ γὰρ ἐγώ· καί μοὐδόκει ἡ θεὸς αὐτὴ
ἐκ πόλεως ἐλθεῖν καὶ γλαῦξ αὐτῇ ᾽πικαθῆσθαι·
εἶτα κατασπένδειν κατὰ τῆς κεφαλῆς ἀρυβάλλῳ
1095 ἀμβροσίαν κατὰ σοῦ, κατὰ τούτου δὲ σκοροδάλμην.
ΔΗ. ἰοῦ ἰοῦ.
οὐκ ἦν ἄρ᾽ οὐδεὶς τοῦ Γλάνιδος σοφώτερος.
καὶ νῦν ἐμαυτὸν ἐπιτρέπω σοι τουτονὶ
γερονταγωγεῖν κἀναπαιδεύειν πάλιν.
1100 ΠΑ. μήπω γ᾽, ἱκετεύω σ᾽, ἀλλ᾽ ἀνάμεινον, ὡς ἐγὼ
κριθὰς ποριῶ σοι καὶ βίον καθ᾽ ἡμέραν.
ΔΗ. οὐκ ἀνέχομαι κριθῶν ἀκούων· πολλάκις
ἐξηπατήθην ὑπό τε σοῦ καὶ Θουφάνους.
ΠΑ. ἀλλ᾽ ἄλφιτ᾽ ἤδη σοι ποριῶ ᾽σκευασμένα.
1105 ΑΛ. ἐγὼ δὲ μαζίσκας γε διαμεμαγμένας
καὶ τοὔψον ὀπτόν· μηδὲν ἄλλ᾽ εἰ μὴ ᾽σθιε.
ΔΗ. ἁνύσατέ νυν, ὅ τι περ ποήσεθ᾽· ὡς ἐγώ,
ὁπότερος ἂν σφῷν νῦν με μᾶλλον εὖ ποῇ,
τούτῳ παραδώσω τῆς πυκνὸς τὰς ἡνίας.
1110 ΠΑ. τρέχοιμ᾽ ἂν εἴσω πρότερος. ΑΛ. οὐ δῆτ᾽, ἀλλ᾽ ἐγώ.

***
ΔΗΜ. Μπήκα. Και πού θα βρεθεί ο μιστός για τ᾽ αλεπουδάκια;
ΑΛΛ. Θα τους τον βρω εγώ, και μάλιστα πριν περάσουν τρεις μέρες.
[1080] Όμως άκουσε ακόμα έναν χρησμό· ο γιος της Λητώς σου παραγγέλνει (Διαβάζει:)
«Φυλάξου απ᾽ την Κυλλήνη τη νεράιδα
μη σου πλανέψει το μυαλό με πονηριές και χάδια».
ΔΗΜ. Για ποιά Κυλλήνη μιλάς;
ΑΛΛ. Πολύ σωστά ονομάτισε την παλάμη αυτουνού «Κυλλήνη», μια και απλώνει το κοίλωμα της παλάμης του και λέει: «Τον οβολό σας».
ΠΑΦ. Δεν τα εξηγά καλά· γιατί ο Φοίβος έξυπνα το ᾽παιξε, Κυλλήνη λέει την παλάμη του Διοπείθη, του μάντη. Όμως έχω κι έναν φτερωμένο χρησμό για σένα:
«Γίνεσαι αϊτός — σ᾽ όλη τη γη εσύ θα βασιλεύεις».
ΑΛΛ. Έχω κι εγώ έναν:
«Στη γη, στην Ερυθρή τη θάλασσα, κι ακόμα πέρα,
των Εκβατάνων δικαστής, γαλέτες μασουλώντας».
ΠΑΦ. [1090] Μα εγώ είδα όνειρο· μου φάνηκε:
Από κανάτι χάλκινο η Αθηνά ατή της
να χύνει πάνω στον λαό καλήν υγειά και πλούτο.
ΑΛΛ. Κι εγώ είδα όνειρο, μά τον Δία:
Κατέβη απ᾽ την Ακρόπολη η Αθηνά αυτή της
με κουκουβάγια καθιστή στην περικεφαλαία·
κι από μια φλάσκα ράντιζε των δυο σας τα κεφάλια·
με αμβροσία εσένανε, με σκορδαλιά ετούτον.
ΔΗΜ. Βρε! βρε! Κανείς δεν πιάνει χαρτωσιά μπροστά στη σοφία του Γλάνη! (Στον Αλλαντοπώλη:) Και τώρα σου εμπιστεύομαι τούτον εδώ (δείχνει τον εαυτό του) να τον γερονταγωγήσεις και να του δώσεις ανατροφή εξαρχής.
ΠΑΦ. [1100] Σε παρακαλώ, ανάβαλέ το, κάνε λιγάκι υπομονή, και θα δεις: εγώ θα σου εξασφαλίσω κριθάλευρο και το μεροκάματό σου.
ΔΗΜ. Να μη ξανακούσω για κριθάλευρο! Δεν είναι η πρώτη φορά που μ᾽ εξαπατήσατε, εσύ κι ο γραμματικός σου, ο Θεοφάνης.
ΠΑΦ. Μα τώρα θα σου εξασφαλίσω αλεύρι έτοιμο για ζύμωμα.
ΑΛΛ. Κι εγώ κουλούρες καλοζυμωμένες και το ψάρι σου ψημένο· δεν έχεις παρά ν᾽ απλώσεις το χέρι σου και φάε.
ΔΗΜ. Μπρος λοιπόν κι ό,τι είναι να κάνετε κάντε το γρήγορα. Γιατί εγώ θα παραδώσω τα χαλινάρια της Πνύκας σ᾽ όποιον από τους δυο σας μου εξασφαλίσει περισσότερη καλοπέραση.
ΠΑΦ. Τρέχω μέσα, εγώ πρώτος! (Μπαίνει στο σπίτι του Δήμου).
ΑΛΛ. [1110] Γελιέσαι· εγώ πρώτος! (Μπαίνει κι αυτός).

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ, Καθαρμός στη γέννηση, τον γάμο, τον θάνατο

Καθαρμός με νερό επιβάλλεται ακόμη σε σημαντικές, και ακραίες, στιγμές στη ζωή του ανθρώπου: στη γέννηση, τον γάμο, τον θάνατο.

1. Στις πηγές ανευρίσκονται πληροφορίες για το λουτρό των εξής θεών αμέσως μετά τη γέννησή τους: του Απόλλωνα, της Άρτεμης, του Ερμή, του Δία, του Διόνυσου.

 

Για τον Απόλλωνα ο ομηρικός ύμνος παραδίδει ότι θεαί λόον ὓδατι καλῷ ἁγνῶς καὶ καθαρῶς (120-121) στα νερά του ποταμού Ινωπού στη Δήλο, λέει ο Καλλίμαχος (4ος Ύμνος, στ. 6).

 

Στη βρύση Κισσούσα των Θηβών, όπου οι παραμάνες έλουσαν τον Διόνυσο μόλις γεννήθηκε, το νερό έχει το χρώμα του κρασιού, είναι λαμπερό, καθαρό, όμορφο στη γεύση (Πλούτ. Λύσ. 28).

 

Ο ποταμός Γορτύνιος, όπου έλουσαν τον Δία μετά τη γέννησή του, μετονομάστηκε σε Λούσιο (Παυσ. 8.2), ενώ Νύμφες έλουσαν τον Ερμή στις τρεις κρήνες των ορέων των Φενεατών στην Αρκαδία, τα Τρίκρηνα, οι οποίες θεωρούνται ιερές (ό.π., 16.1) -ίσως γι' αυτό στον ομηρικό ύμνο ο Ερμής λέγεται νεόλλουτος (Ι, 241).

 

Αλλά και ο τρόπος της γέννησης της Αφροδίτης από τη θάλασσα θα μπορούσε να εκληφθεί και ως το πρώτο μπάνιο της θεάς.

 

Δεν πρόκειται βέβαια για ένα λουτρό που αφορά μόνο στους θεούς. Όμως οι σχετικοί με αυτό θεογονικοί μύθοι αποτελούν μιαν ένδειξη ότι το πρώτο λουτρό του ανθρώπου, που αφορά στη φυσική καθαριότητα, αποτελεί και «τον πρώτο θρησκευτικό καθαρμό του». Σε άλλες βέβαια περιπτώσεις, το πρώτο αυτό λουτρό αποτελεί πραγματικά μια «τελετουργία διάβασης» στο δικαίωμα στη ζωή και στην κοινωνική ένταξη των παιδιών, καθώς με αυτό δοκιμάζεται η υγεία των νεογέννητων και η παραμονή τους στη ζωή. Στη Σπάρτη λ.χ. το πρώτο λουτρό γινόταν με κρασί· από την αντίδραση του παιδιού σε αυτό κρινόταν αν θα παρέμενε στη ζωή ή αν θα ριχνόταν στους αποθέτας του Ταΰγετου (Παυσ., Λυκ., 16). Ο Αριστοτέλης επίσης αναφέρει ότι τα παιδιά θα πρέπει να συνηθίζουν στο ψύχος, και γι' αυτό σε πολλούς βαρβαρικούς λαούς επικρατεί η συνήθεια […] να βυθίζουν τα νεογέννητα σε ψυχρά νερά (Πολ. Ε. 15, 1336a).

 

2. Μεγάλη σημασία στις προετοιμασίες του γάμου είχε το μύρωμα* της νύφης και του γαμπρού, ενώ στα έθιμα του γάμου περιλαμβάνεται και ένα τελετουργικό λουτρό για τη νύφη την ίδια την ημέρα του γάμου με νερό από ιδιαίτερη πηγή ή ποτάμι, λ.χ. από την πηγή Καλλιρόη στην Αθήνα (Θουκ., Β, 15, 3) (Την εποχή του Θουκυδίδη η πηγή ονομαζόταν Εννεάκρουνος από το σχήμα που έδωσαν σε αυτήν οι Πεισιστρατίδες), τον Ισμηνό στη Θήβα (Ευρ., Φοίν. 347-8), τον Σκάμανδρο στην Τροία (Αισχ., Επιστολαί 10, 3).

 

Οι πληροφορίες από τις πηγές μας επιτρέπουν δύο συμπεράσματα: Πρώτον, το λουτρό αφορά στη γονιμότητα, αν λάβει κανείς υπόψη του και τις αντιλήψεις για τη σημασία του νερού στην καρποφορία. Ο Θεόφραστος λ.χ. σημειώνει: ἑνιαχοῦ φασὶ τὶ ὓδωρ παιδογόνον εἷναι γυναιξίν, ὣσπερ καὶ ἐν Θεσπιαῖς (Ιστ. Φυτ. ix 8, 10), ενώ ο Ευστάθιος, σε σχόλιό του στο Ψ 141** της Ιλιάδας, επισημαίνει: κουροτρόφοι ἐνομίζοντο οἱ ποταμοὶ διὰ τὴν ὑγρότητα καθὴ καὶ ὁ ἣλιος Ἀπόλλων διὰ θερμότητα. και: τὸ λουτρὸν ἐκ τοῦ ποταμοῦ τοῖς νυμφίοις ἐκομίζετο, οἰωνιζομένοις τὸ γόνιμον (Ο Απόλλων λατρεύεται και ως θεός κουροτρόφος, κουρίδιος και γενέτωρ στη Δήλο, κούρεος στην Τέω). Ανεξάρτητα από την ορθότητα της ιδέας στο συγκεκριμένο σημείο της Ιλιάδας, το σχόλιο απηχεί δοξασίες βαθιά ριζωμένες. Ο Αισχίνης παραδίδει ότι σύμφωνα με νόμο οι μελλόνυμφες της Τροίας έπρεπε να λουστούν στα νερά του Σκάμανδρου. Επρόκειτο για τελετή δημόσιου χαρακτήρα, αφού συγγενείς και ο υπόλοιπος κόσμος παρακολουθούσαν από μακριά «όπως επιτρέπει ο νόμος». Στη διάρκεια του λουτρού αυτού οι κοπέλες πρόφεραν ιερά λόγια: «Πάρε, Σκάμανδρε, την παρθενιά μου» (Αισχ., Επιστολαί 10, 3). Ακόμη και η μαρτυρία του Παυσανία (Ζ, 22, 11) ότι τα κοπάδια που έπιναν από τον ποταμό Χάραδρο, πιο κάτω από το ιερό της Τρικλαρίας Αρτέμιδος κοντά στην πόλη των Πατρών, γεννούσαν την άνοιξη αρσενικά, επιτείνει την ερμηνεία του γονιμοποιού λουτρού. Εξάλλου, στη θεά Άρτεμη οι κοπέλες αφιέρωναν τα παιδικά παιχνίδια τους πριν από τον γάμο.

Παρόμοιο τελετουργικό λουτρό προετοιμαζόταν και για τους νέους την ημέρα του γάμου τους: Η ευμετάβλητη Τύχη σας έδωσε «Κήρες» (πνεύματα θανάτου) για νύφες, και σ' εμένα τη δυστυχισμένη δάκρυα για τα λουτρά σας, λέγει η Μεγάρα για τους γιους της που θα σκοτώσει ο πατέρας τους Ηρακλής σε κρίση τρέλας (Ευρ., Ηρακλής 480-82). Πάντως, ο Ησίοδος επισημαίνει ότι ένας άνδρας δεν πρέπει να λούζεται μέσα σε νερό που λούστηκε γυναίκα. γιατί θάρθει και δω η τιμωρία, αργά βέβαια αλλά φοβερή (Έργα και Ημέραι 753-755).

 

Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι το νερό από συγκεκριμένη πηγή δίνει συνέχεια στη γενιά. Πρόκειται για άποψη που τη βρίσκουμε στον Ησίοδο (Θεογονία 346-348), στην αφήγηση για το γένος του Ωκεανού: Και γέννησε [η Τηθύς] την ιερή γενιά των θυγατέρων του. αυτές με τη βοήθεια του αφέντη Απόλλωνα και των Ποταμών αντρώνουνε τους νέους στη γη και τέτοια από το Δία την κλήραν έχουνε. Αλλά και όσα λέει η Ιοκάστη στη συνάντησή της με τον Πολυνείκη στις Φοίνισσες του Ευριπίδη για τον γάμο που έκανε με την Αργεία, την κόρη του βασιλιά του Άργους Άδραστου (337- 349), προσφέρουν μια καλή πληροφορία για το προγαμιαίο λουτρό των νέων, ενώ τα λόγια της επιδέχονται και μια πολιτική ανάγνωση για τη σημασία της καταγωγής της νύφης και του γάμου:

 

Άκουσα, γιε μου, για τους γάμους σου

και πως παιδιά σε ξένα σπίτια χαίρεσαι.

Σε ξένους δίνεις τις φροντίδες σου.

Αβάσταγα για τη μητέρα σου είναι τούτα

και για του Λάιου τη γενιά.

Παντρειά ξενικιά, κακορίζικη.

Κι εγώ δεν άναψα στον γάμο σου

λαμπάδες, όπως συνηθιέται και ταιριάζει

σε μάνα ευτυχισμένη.

Και το ποτάμι του Ισμηνού

δε παραστάθηκε στου γάμου τις γιορτές,

να σε λουτροστολίσει

Μέσα στη Θήβα δεν αντήχησε

το δέξιμο της νύφης.

 

Θυμίζουμε, ακόμη, ότι πάμπολλες είναι οι γενεαλογίες ηρώων από ποταμούς και ότι μια τέτοια καταγωγή εγγυόταν γενναιότητα. Θα αναφέρουμε μερικά παραδείγματα:

 

Ο Αστεροπαίος από την εύφορη Παιονία (Φ 154), πριν συγκρουστεί με τον Αχιλλέα, δήλωσε: κατάγομαι απ' τον Αξιόν, πλατύρροο ποτάμι (Φ 157) (Έχει επισημανθεί ότι ο Αξιός ήταν γεωγραφικό σημείο αναφοράς,

«γνωστός τόσο για έναν υπαρκτό λαό που είχε ρίζες και θέση στην περιοχή όσο και για μια οικιστική ενότητα η οποία αναφέρεται ως Αμυδώνα, η θεϊκή προσωποποίηση του Αξιού ταυτίζεται με την πεποίθηση ότι αυτός ήταν ο ιερός πρόγονος των ευγενών ηρώων της Αμυδώνας. Οι τοξοφόροι και δορυφόροι Παίονες με το επιβλητικό κράνος και το αλογοτρίχινο λοφίο ένιωθαν ότι κυλούσε μέσα τους το ποταμίσιο πνεύμα. Ήταν ανδρείοι πολεμιστές που μνημονεύονται τιμητική στο πανελλήνιο έπος. Αυτοί ταυτίζονταν με την ποιοτική και ποσοτική αρετή του ποταμού αλλά και με την αισθητική του πάνω στη γη»). Και όταν ο Αχιλλέας τον καταβάλλει, του λέει:

 

Ήταν βαρύ με του Διός του μεγαλοδυνάμου,

αν και ποταμογέννητος, τα τέκνα να παλαίσης.

Αν από μέγαν ποταμόν εσύ γενοκρατιέσαι,

στην γενεάν καυχώμ' εγώ του υπέρτατου Δία.

(Φ 184-187)

 

Και λίγο παρακάτω:

 

και ως είναι ο Ζευς των ποταμών, που στα πελάγη ρέουν

ανώτερος, ανώτεροι γεννούντ' οι απόγονοί του.

Μέγαν κοντά σου ποταμόν έχεις και συμβοηθόν σου

αν ημπορούσεν, αλλά ποιος μετριέται με τον Δία;

Που μήτε ο μέγας προς αυτόν συγκρίνεται Αχελώος,

μήτ' η ορμή του Ωκεανού με το βαθύ του ρεύμα

απ' όπου όλες οι θάλασσες και οι ποταμοί πηγάζουν

και όλες οι βρύσες εις την γην και τα βαθιά πηγάδια·

τρέμει και αυτός τον κεραυνόν του φοβερού Κρονίδου,

όταν βροντά τρομακτικά από τα ουράνια κάτω

(Φ 190-199)

 

Κι ακόμη:

 

Σύζυγος του Μιλήτου, του οικιστή της ομώνυμης πόλης στα παράλια της Μικράς Ασίας, είναι η Ειδοθόη, κόρη του ποταμού Εύρυτου, ή η Κυάνη, κόρη του ποταμού Μαίανδρου. Εύρυτος όμως, που σημαίνει καλλίρροος, είναι ο ίδιος ο ποταμός Μαίανδρος, είναι ένα επίθετο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο οικιστής της πολιτείας δεν είναι γιος αλλά γαμπρός του αρχέγονου ποταμού της περιοχής.

------------------------

* Μύρωμα γαμπρού και νύφης

Όταν η Πηνελόπη ανακοινώνει την απόφασή της να παρουσιαστεί στους μνηστήρες, η βάγια της λέει να λούσει το κορμί της και να αλείψει με μύρα τα μάγουλά της (στ. 171). Στην άρνηση της Πηνελόπης να το κάνει, γιατί συλλογιέται ακόμη τον Οδυσσέα, παρεμβαίνει η Αθηνά που στον ύπνο της καθαρίζει το πρόσωπο με τα μύρα της Αφροδίτης και την κάνει να δείχνει πιο ψηλή και λευκή, εξάπτοντας έτσι τον πόθο των μνηστήρων (στ. 187-196, 208-213). Αλλά και τον ίδιο τον Οδυσσέα, μετά τη μνηστηροφονία, και στήνοντας ένα γαμήλιο γλέντι από τον φόβο των συγγενών των μνηστήρων, τον λούζουν, τον αλείφουν μύρα, τον ντύνουν· στο τέλος η Αθηνά του χαρίζει ξεχωριστή ομορφιά (Για το μύρωμα βλ. και Αριστοφ., Πλουτ. 529, Ειρ. 859-862, Λυσιστρ. 938-42, Κάτουλλος 61.142).

 

**Ο Αχιλλέας στον Σπερχειό

Είναι η στιγμή που ο Αχιλλέας κόβει την ξανθήν του κόμην που εφύλαγε του ποταμού Σπερχειού, προσφορά στον νεκρό Πάτροκλο, λέγοντας:

 

Άλλα σου ευχήθη, ω Σπερχειέ, το στόμα του πατρός μου

όταν εκεί θα εγύριζα στην γην την πατρικήν μου,

να δώσει εσέ την κόμην μου και αγίαν εκατόμβην,

και αυτού στο κτήμα, στες πηγές, πόχεις βωμόν ευώδη

πεντήκοντ' αμουνούχιστα κριάρια να μου σφάξη.

(Όμ., Ιλ. Ψ 144-148)

Φυλλάδιο του Έρωτα

Έρωτας, ευλογία ή κατάρα; Ψυχική πληρότητα ή ξεπούλημα ψυχικό; Ότι και αν είναι βέβαια, μιλάμε για ένα μικρό αλλά ζαβολιάρη θεό, που παίζει συνεχώς με τις καρδιές των ανθρώπων. Όσοι βίωσαν αυτό το συναίσθημα, δεν μπορούν να το ξεχάσουν και όσοι δεν στάθηκαν τυχεροί, το αναζητούν εναγωνίως, ίσως και για ολόκληρη τη ζωή.

Απίστευτα συναισθήματα ξυπνούν μέσα μας. Πρωτόγνωρα, έντονα και πολλές φορές δυναμικά. Έρωτας, πάθος, διεκδίκηση, ζήλεια, απόρριψη, πόνος και πάλι από την αρχή. Μεγάλος κύκλος, ολοκληρωτικός. Νιώθεις ότι τα έχεις ζήσει όλα, ότι έχεις βιώσει κάθε συναίσθημα που σου θυμίζει ότι είσαι θνητός άρα και ευάλωτος. Γιατί, έτσι μας θέλει ο έρωτας, μικρούς και ευάλωτους.

Μην σκοτώνετε τον Έρωτα! Σταματήστε πια να μην καταλαβαίνετε, το πώς και το γιατί του. Ερωτευτείτε τον Έρωτα που σας ερωτεύτηκε και ζήστε μαζί του, ίσως και για πάντα.

Ανάγκη ή επιθυμία είναι ο έρωτας;

Ανάγκη αρχικά για να τεστάρεις τα όρια του ίδιου σου του εαυτού, να μετρήσεις τις υπομονές και τις αντοχές σου, να ελέγξεις πόσες νέες λέξεις μπορείς να δημιουργήσεις, να ξυπνήσεις τον ποιητή μέσα σου αλλά και να επεξεργαστείς την απόρριψη και την προδοσία. Γιατί ο έρωτας τα έχει όλα, τα θέλει όλα, δε συμβιβάζεται με τίποτα μέτριο ή λίγο. Σιχαίνεται τα χαλαρά, τα δήθεν, τα ίσως. Μόνο το πολύ δέχεται, μόνο το πέρα από τα όρια του ίδιου μας του εαυτού. Για αυτό άλλωστε είναι μοναδικός και ανεπανάληπτος, γιατί δεν μπορείς να ξεχάσεις αυτό που βίωσες, αυτό που ένιωσες. Ίσως και να μη θέλεις να το ξεχάσεις, είναι κομμάτι πλέον της ίδιας σου της ψυχής, είσαι εσύ σε μια μυστηριακή συνένωση έξω από τον κόσμο του πραγματικού.

Στον έρωτα παραδίνεσαι και απαιτείς παράδοση

Είσαι ολόκληρος εκεί, δίνεσαι απόλυτα και θέλεις και τον άλλο απόλυτα αφοσιωμένο εκεί, σε σένα, σε σας. Για αυτό και είναι δύσκολος μετά ο χωρισμός. Στον έρωτα φεύγει αυτός που ένιωσε λιγότερο. Αυτός που συγκρατημένα έδωσε και δόθηκε. Στον έρωτα είσαι μόνος! Μόνος εξυψώνεσαι, μόνος καθαιρείσαι! Όλα τα συναισθήματα γεννιούνται και πεθαίνουν στο πλήρες γέμισμά τους. Φεύγει όποιος δεν αγαπά πια. Φεύγει όποιος θέλει να ξαναβρεί τον χαμένο εαυτό του, τον εαυτό που χάθηκε στη ζάλη της ερωτικής πλάνης. Και αυτός είναι που φταίει φυσικά σύμφωνα με τη δική μας άποψη.

Πάντα ο άλλος φταίει στον έρωτα

Ο άλλος δεν έδωσε, ο άλλος δεν κατάλαβε, ο άλλος δεν αγάπησε τόσο. Ανώριμες βιαστικές απαντήσεις ενός ανοργάνωτου και φοβισμένου εγώ. Ενός εγώ που αποσυντονίζεται από την αλλαγή, ενός εγώ που αρνείται να δεχτεί και να διαχειριστεί το τέλος του ερωτικού συμβολαίου. Γιατί και ο έρωτας κάποτε τελειώνει. Κλείνει ο κύκλος. Αν είμαστε τυχεροί θα μεταμορφωθεί σε αγάπη. Εάν όχι, θα γίνει βάσανο, πόνος και καημός για το βίαιο τέλος του. Ίσως οδηγηθεί και στη σφαίρα του ανεκπλήρωτου. Εκεί θα ζει με τρυφερότητα στη σκέψη μας, κατακλύζοντας συχνά αφοπλιστικά τα όνειρά μας.

Ο έρωτας δεν αξίζει εάν δεν έχει μαγεία, δημιουργικότητα, ανιδιοτελή προσφορά, εάν δε σου χαρίζει στιγμές ευτυχίας, αγκαλιά και χάδι, την χαρά του επόμενου πρωινού. Και όταν έρθει η στιγμή του τέλους, κάνε την τελετή αποχωρισμού και προχώρα. Αποχαιρέτησε τον παλιό, ζήσε το πένθος και τη θλίψη αλλά μη σταματάς. Η ζωή προχωρά και μαζί της και εμείς. Δεν υπάρχει κανένας νέος έρωτας, που να σε περιμένει όταν πενθείς τον παλιό. Μη μένεις πίσω και μη κρατάς κακίες, μη κλαις, είσαι εκεί που θα έπρεπε να είσαι, για να πάρεις δύναμη και να ξεκινήσεις από την αρχή. Βρες το λάθος σου μέσα σε κάθε μάθημα και άστο να φύγει. Φόρα το ωραιότερό σου χαμόγελο, άδραξε τη μέρα και απόλαυσε ξανά τη ζωή. Και που ξέρεις; Ίσως ένας καινούριος έρωτας να σε περιμένει στη γωνία…. Και πάλι φτου και από την αρχή……

Τι πρέπει να ξέρετε για τον Αθεϊσμό

Πριν μερικές ημέρες, ένας αναγνώστης του μπλογκ, απάντησε σε ένα άρθρο, πολύ ευγενικά είναι αλήθεια, και ακολούθησε μεγάλη αλληλογραφία. Πέραν του κεντρικού θέματος της επικοινωνίας που ήταν το κατά πόσο πρέπει ένας Χριστιανός να προσβάλλεται από αυτά που γράφω, πρόσεξα πως ο συγκεκριμένος αναγνώστης έκανε συνεχώς λάθη σχετικά με τον αθεϊσμό.

 

Συνεπώς νιώθω την ανάγκη να ξεκαθαρίσω μερικά θέματα άλλη μια φορά.

1. Ο αθεϊσμός δεν είναι πολύπλοκο θέμα. Αντιθέτως είναι εξαιρετικά απλό. Απλώς δεν πιστεύω σε κανένα θεό. Αυτό είναι το μόνο χαρακτηριστικό που χρειάζεται να έχει κάποιος για να τον αποκαλέσουμε άθεο. ΤΟ ΜΟΝΟ!

2. Άθεος δεν σημαίνει πως η ζωή μου δεν έχει νόημα, γιατί έχει, δεν σημαίνει πως πιστεύω στην εξέλιξη των ειδών, αν και πιστεύω, δεν σημαίνει πως πιστεύω στον διάβολο, μιας και αν δεν πιστεύεις στον θεό τότε δεν πιστεύεις ούτε στον διάβολο που είναι δημιούργημά Του.

3. Άθεος δεν σημαίνει πως είμαι καλός άνθρωπος ή πως είμαι κακός άνθρωπος. Υπάρχουν καλοί και κακοί άθεοι.

4. Γιατί δεν πιστεύω στον θεό; Γιατί οι αποδείξεις που βλέπω και που μου έχουν δοθεί δεν είναι αρκετές για να με πείσουν.

5. Οι άθεοι δεν έχουμε όλοι τις ίδιες πεποιθήσεις. Κάποιοι είναι αριστεροί άθεοι, άλλοι φιλελεύθεροι, άλλοι φεμινιστές, άλλοι φιλόζωοι, άλλοι δημοκράτες, άλλοι φασίστες, οτιδήποτε.

6. Αυτές μας οι πεποιθήσεις ΔΕΝ προέρχονται από τον αθεϊσμό μας. Αν προέρχονταν θα είχαμε όλοι τις ίδιες πεποιθήσεις. Αντιθέτως ο ίδιος ο αθεϊσμός είναι προϊόν των πεποιθήσεών μας για την επιστήμη και τη προέλευση το ανθρώπου.

7. Κανένας λογικός άθεος δεν είναι δογματικά ταγμένος να μην πιστέψει στο Θεό. Απλώς οι αποδείξεις για την ύπαρξή του είναι ...χάλια μαύρα. Θα ήταν απίστευτα απλό για ένα παντοδύναμο Ον να γράψει ένα κεφάλαιο στο ιερό του βιβλίο με το οποίο θα έσβηνε όλες τις αμφιβολίες που έχει ένας άθεος. Θα μπορούσε να μας δώσει τις λύσεις για όλα τα σημαντικά προβλήματα του 21ου αιώνα, ή της κάθε εποχής που ζει, ή να ευθυγραμμίσει τα αστέρια ώστε να γράφουν «ΘΕΟΣ», ή «ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ» (το ίδιο είναι). Αυτό θα με έκανε και εμένα πιστό. Αντί για αυτό μας δίνει οδηγίες πως να σφάξουμε κατσίκες και να πουλήσουμε γυναίκες.

8. Δεν μπορείς να τσουβαλιάσεις όλους τους άθεους μαζί. Είμαστε διαφορετικοί. Το μόνο κοινό που έχουμε είναι πως δεν έχουμε πεισθεί για την ύπαρξη Θεού. Μπορεί να έχουμε και άλλα κοινά, μπορεί και όχι.

9. Οι περισσότεροι άθεοι μεγάλωσαν από τους γονείς του ως πιστοί. Το γεγονός πως μας μεγάλωσαν να πιστεύουμε σε κάτι δεν σημαίνει πως πρέπει να παραμείνουμε κολλημένοι σε αυτό το δόγμα.

10. Στη εκκλησία, αλλά και με τη θρησκεία είχα και καλές και κακές εμπειρίες. Αυτές σε μεγάλο βαθμό με έκαναν αυτό που είμαι σήμερα. Αλλά δεν είμαι θυμωμένος με τον Θεό. Είναι δύσκολο να θυμώσεις με κάτι που δεν πιστεύεις πως υπάρχει και αν το κάνεις, ίσως το πρόβλημά σου να είναι ...διαφορετικής φύσης.

11. Μπορεί να μην είμαι θυμωμένος με τον Θεό, αλλά είμαι εξαιρετικά τσαντισμένος με την οργανωμένη θρησκεία. Δεν αναφέρομαι μόνο στο Χριστιανισμό αλλά σε όλες τις θρησκείες, απλώς μιλάω για τον Χριστιανισμό μιας και αυτόν ξέρω καλύτερα.

12. Μερικά από τα προβλήματα που έχω με το Χριστιανισμό είναι πως είναι κατά των ίσων δικαιωμάτων των γυναικών, κατά της επιστήμης, κατά της προόδου, σεξιστικός, ομοφοβικός, υπέρ της δουλείας, βίαιος, υπέρ της ανθρωποθυσίας και επειδή χρησιμοποιεί το φόβο ως εργαλείο ελέγχου.

13. Το ότι είμαι άθεος δεν σημαίνει πως δεν έχω ηθική. Αυτό είναι μεγάλο θέμα το οποίο έχω αναλύσει σε προηγούμενο πρόσφατο άρθρο, οπότε απλώς να πω πως θεωρώ πως η ηθική της Βίβλου είναι εξαιρετικά προβληματική για να την ακολουθήσω. Δεν μπορώ να δεχθώ πως κάτι είναι καλό απλώς επειδή το είπε ο Θεός. Αν πιστεύετε πως αυτό είναι λάθος τότε υποθέτω πως είστε έτοιμοι να σκοτώσετε το παιδί σας αν σας το πει ο Θεός. Τι; Όχι; Χμμμ....

14. Ο αριθμός των ανθρώπων που πιστεύουν στο Θεό σε όλο τον κόσμο είναι τεράστιος, αυτό όμως δεν αποτελεί απόδειξη της ύπαρξης του Θεού. Αν ήταν απόδειξη, τότε ποιανού Θεού;

15. Ο αθεϊσμός δεν είναι μια πίστη. Πρόκειται για την άρνηση αυτής της πίστης για λόγους που προανέφερα.

16. Οι άθεοι δεν ισχυριζόμαστε πως έχουμε την υπέρτατη αλήθεια. Δεν έχουμε αλάνθαστα βιβλία. Δεν έχουμε ιερούς συγγραφείς. Ουδείς αλάνθαστος, ούτε ο Πάπας.

17. Αγνωστικιστής είναι αυτός που ζητάει γνώση για να λάβει θέση. Αυτό είναι διαφορετικό από την αθεΐα όπου απορρίπτουμε την ύπαρξη του Θεού. Αλλά μπορεί να υπάρξει αγνωστικιστής άθεος, σαν εμένα, ο οποίος λέει πως δεν γνωρίζει αν υπάρχει Θεός και επιλέγει να μη πιστέψει καθώς και γνωστικός άθεος που είναι βέβαιος πως δεν υπάρχει θεός.

18. Η αθεΐα δεν είναι πίστη (ξανά). Δεν είναι μια κοσμοθεωρία ώστε να σκοτώσεις στο όνομά της. Οι φόνοι έχουν πολλά κίνητρα, αλλά η έλλειψη πίστης δεν είναι ένα από αυτά.

Τέλος,

19. Οι άθεοι δεν τρώμε μωράκια. Σίγουρα δεν τρώμε μωράκια κάθε Πέμπτη και Σάββατο οπότε τρώμε γατάκια και σκυλάκια. Αυτό το πράγμα με τα μωράκια είναι μύθος.

Βάζω στοίχημα πως υπάρχουν πολλοί συνάνθρωποι που λένε πως δεν ξέρουν αν υπάρχει θεός, αλλά δεν έχουν συνειδητοποιήσει πως στην ουσία είναι άθεοι.

Όποιος από αυτούς διαβάζει αυτό το άρθρο νομίζω πως είναι σημαντικό να καταλάβει πως η αθεΐα δεν είναι κάτι κακό, όπως ίσως του έχουν πει. Πρόκειται απλώς για την ουδέτερη στάση στον ισχυρισμό πως υπάρχει Θεός όπως αυτός περιγράφεται στα διάφορα ιερά βιβλία.

Ο αθεϊσμός όχι μόνο δεν είναι κακός αλλά προκειμένου να ξεμπλέξουμε με αρκετά από τα κακά τη θρησκείας θα πρέπει να μαζευτούμε πολλοί και να οργανωθούμε καλύτερα.

Το πρώτο βήμα όμως είναι να το καταλάβουμε.

Ακολουθεί ένα βίντεο διάρκειας 9:57′ για να ευθυμήσουμε…
Διάλογος με χριστιανούς – Christianity Debate

Ένα διάρκειας 3:44’…
Αν οι άθεοι μιλούσαν σαν τους χριστιανούς…

Γονέας, παιδί ή ενήλικας; Τρεις πιθανοί ρόλοι στη σχέση του ζευγαριού

Κάθε οικογένεια έχει τον δικό της τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας. Εκείνη ορίζει το ρόλο που θα διαδραματίζουν τα μέλη της.

 

Αυτό αποτελεί μια προσωπική κληρονομιά που ακολουθεί κάθε μεμονωμένο άτομο στη δημιουργία των μετέπειτα συντροφικών σχέσεών του.

 

Ο Ερικ Μπερν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τους ρόλους που υιοθετεί κάθε άνθρωπος στην αλληλεπίδραση του με τους άλλους και η θεωρία του έμεινε γνωστή ως «συνδιαλλακτική ανάλυση».

 

Ως συναλλαγή ο Μπερν ορίζει τη μονάδα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Υπάρχει το ερέθισμα που προκαλείται από το ένα άτομο και η αντίδραση που ακολουθεί από το άλλο.

 

Τρεις πιθανοί ρόλοι (καταστάσεις του εγώ) μπορεί να υιοθετηθούν στη διαδικασία αυτής της συναλλαγής. Αυτοί είναι ο γονέας, το παιδί και ο ενήλικας.

 

Ο γονέας σχετίζεται με αναμνήσεις των πρώτων πέντε ετών ζωής που αφορούν εξωτερικά γεγονότα, έτσι όπως αυτά έγιναν αντιληπτά. Αυτές οι αναμνήσεις στην πλειοψηφία τους αφορούν πράξεις των γονέων. Ο γονέας, λοιπόν, είναι μια κυριαρχική φιγούρα που θέλει να παίρνει αποφάσεις για τους άλλους. Επιθυμεί να ελέγχει τον σύντροφο του και να του δίνει οδηγίες για το πώς να δράσει. Παράλληλα, ασκεί κριτική στις πράξεις που δε συμφωνούν με τις δικές του αντιλήψεις, εμποδίζοντας το σύντροφο να αυτονομηθεί. Νιώθει ότι τον έχει υπό την προστασία του.

 

Το παιδί αφορά τις αναμνήσεις των πέντε πρώτων ετών της ζωής, αλλά όχι για τα ίδια τα εξωτερικά γεγονότα, αλλά για τα συναισθήματα που προκάλεσαν στο παιδί εκείνη την περίοδο. Το παιδί έχει την τάση να εξαρτάται από τους άλλους και χρειάζεται την καθοδήγησή τους. Μπορεί να είναι υπάκουο και να συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις των άλλων ή επαναστατημένο και να αντιδρά σε αυτές.

 

Από την άλλη πλευρά ο ενήλικος αποτελεί την τελευταία κατάσταση του εγώ. Όταν το παιδί είναι ενός έτους αρχίζει να εκδηλώνει κινητική ικανότητα και καταλαβαίνει ότι μπορεί να ασκεί έλεγχο στα αντικείμενα γύρω του. Ο ενήλικος μπορεί να εκτιμήσει διαφορετικά, πέρα από αυτά που έχει παρατηρήσει (γονέας) ή αισθανθεί (παιδί). Αυτός έχει την ικανότητα να αντλεί δεδομένα από την κατάσταση του γονέα, του παιδιού και τα εξωτερικά ερεθίσματα και μετά να παίρνει αποφάσεις. Έτσι είναι ελεύθερος και ικανός να σχηματίζει τη δική του γνώμη, έχοντας φιλτράρει τα δεδομένα.

 

Ο ιδανικός ρόλος για το ίδιο το άτομο ως οντότητα, αλλά και ως μέλος της σχέσης είναι αυτός του ενήλικου. Πολλές φορές στη διάρκεια της ζωής μας υιοθετεί κανείς ακατάλληλους ρόλους, προσωρινά και όταν δεν προσβάλλει τον άλλο. Για παράδειγμα, όταν μια γυναίκα υιοθετεί το ρόλο της μητέρας, επειδή ο σύντροφος της βρίσκεται σε στιγμή πόνου ή θλίψης. Όταν, όμως μπαίνουμε στο ρόλο συνεχώς προκαλούμε σύγχυση στη σχέση και μπορεί να αναγκάσουμε το σύντροφο μας να αφήσει κι αυτός το ρόλο του ενήλικου.

 

Ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της θεωρίας του Μπερν είναι το πώς ο ρόλος που υιοθετεί ο κάθε σύντροφος επηρεάζει τον άλλο. Η πιο απλή συναλλαγή είναι μεταξύ δυο ενηλίκων, οπού υπάρχει αρμονία και συνεργασία. Άλλη μια απλή συναλλαγή είναι αυτή γονέα-παιδιού. Ο γονέας είναι κυριαρχικός και το παιδί υιοθετεί τη στάση του θύματος που ικανοποιεί τις απαιτήσεις του γονέα, κυρίως λόγω της εξάρτησης που νιώθει από αυτόν. Ακόμα και αυτή η συναλλαγή είναι συμπληρωματική και μπορεί να χαρακτηριστεί λειτουργική αν ο κάθε σύντροφος μπαίνει στους ρόλους γονέα-παιδιού με δική του βούληση και όχι αναγκαστικά.

 

Οι υπόλοιποι συνδυασμοί μεταξύ των καταστάσεων του εγώ οδηγούν σε σύγκρουση καθώς δεν είναι συμπληρωματικοί.

 

Για παράδειγμα, όταν ο ένας σύντροφος είναι ενήλικας και εκφράζει ξεκάθαρα μια ανάγκη του, αν έχει απέναντί του ένα παιδί εκείνο όχι απλά δεν θα την καταλάβει, αλλά θα εκφράσει και ένα (συνήθως αρνητικό) συναίσθημα γύρω από αυτήν. Επίσης, ο γονέας δεν μπορεί να συμβιώσει αρμονικά με έναν ενήλικο, καθώς ο δεύτερος δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του πρώτου και να του δώσει τον κυρίαρχο ρόλο στη σχέση. Έτσι, ο ένας σύντροφος αποφεύγει τον άλλο και δημιουργούνται προβλήματα στη σχέση.

 

Για το ρόλο που θα επιλέξει κάθε άτομο παίζουν σημαντικό ρόλο οι εμπειρίες των πρώτων χρόνων της ζωής αλλά και τα βιώματά του μέσα στην οικογένεια και το εξωτερικό περιβάλλον. Ο ρόλος που τελικά υιοθετείται δε φαίνεται μόνο από τα λεκτικά μηνύματα, αλλά και από τα μη λεκτικά, όπως ο τόνος της φωνής, η ένταση, οι εκφράσεις του προσώπου, οι κινήσεις του σώματος.

 

Το να γνωρίζει κανείς το ρόλο που υιοθετεί σε μια σχέση είναι πολύ σημαντικό και στη θεραπεία ζεύγους, όπου υπάρχει αλληλεπίδραση αλλά και στην ατομική θεραπεία και αυτογνωσία του ατόμου.

 

Μας ενδιαφέρει όσον αφορά την επιλογή του συντρόφου, τις πιθανές αιτίες διατήρηση μιας δυσλειτουργικής σχέσης, τις εμπειρίες ζωής που έπαιξαν ρόλο στη διαμόρφωση του ρόλου, αλλά και τη δυνατότητα υιοθέτησης του ρόλου του ενήλικου, που θεωρείται η ιδανική κατάσταση.

Δράσε ή σιώπα

Βλέπεις το μπουρίνι να πλησιάζει και βάζεις στοίχημα με τo αδύνατο. Αυτό που θα σε κάνει να ξεπεράσεις τον εαυτό σου. Υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων. Αυτοί που μόλις δουν να σηκώνεται αεράκι πάνε και λουφάζουν στην αδράνεια και εκείνοι που σηκώνουν το ανάστημά τους απέναντι στους καιρούς και είναι έτοιμοι να παλέψουν. Με λίγα λόγια, οι δειλοί που ψάχνετε από κάπου να πιαστείτε, αλλά με βάση τα δικά σας δεδομένα δεν υπάρχει σωτηρία και οι τολμηροί και δραστήριοι τύποι που έχουν τόσο έντονη προσωπικότητα, που δεν τους σταματάει ούτε ο κεραυνός.

Καθισμένος στον καναπέ κανείς δεν έκανε τίποτα. Γκρινιάζεις όλη μέρα για το παραμικρό. Για τη δουλειά σου, για τη ζωή σου, την καθημερινότητα, τα παιδικά σου χρόνια. Σου φταίει το σύμπαν, ο κόσμος γύρω σου, ακόμα και το περιστέρι που κουτσούλισε αριστερά και όχι δεξιά του μπαλκονιού. Δεν κάνεις τίποτα που να σε γεμίζει και ό, τι προσπάθησες να ξεκινήσεις αμέσως το βαρέθηκες. Βάζεις σε όλα ταμπέλες και τα καταδικάζεις πριν καλά-καλά σου προσφέρουν κάτι.

Κοιμάσαι και ξυπνάς με την πικρή γεύση του μάταιου. Όπου και να κοιτάξεις βλέπεις το αναπόφευκτο, το αδύνατο. Πέφτεις συνεχώς σε τοίχο γιατί δεν είσαι καθόλου αισιόδοξος και έχεις μόνο τα αρνητικά στο μυαλό σου. Δε σε ευχαριστεί πλέον τίποτα και σου φαίνονται όλα ανούσια. Μαλώνεις με τους ανθρώπους που σε αγαπάνε και σε στηρίζουν, επειδή νομίζεις πως έχεις δίκιο σε όλα. Τηρείς επί λέξη το καθημερινό βαρετό σου πρόγραμμα, με λίγα λόγια «τούβλο πας, τούβλο γυρνάς». Ε, σκάσε επιτέλους.

Δες τη θετική πλευρά της ζωής. Για όλα υπάρχουν λύσεις. Όλα μπορείς να τα καταφέρεις, να τα ανατρέψεις, να τα κατακτήσεις. Βάλε το μυαλουδάκι σου να δουλέψει, την ψυχούλα σου να λαχταρίσει. Σήκω, ντύσου, πάρε μια βαθιά ανάσα και ανακάλυψε τον εαυτό σου. Κοίτα μέσα σου και ψάξε τι πραγματικά θέλεις, τι είναι αυτό που σε κάνει ευτυχισμένο. Δράσε τώρα, μην αφήνεις τίποτα για αύριο. Βρες το κρυμμένο σου ταλέντο και αξιοποίησέ το. Ό,τι σε ταράζει άλλαξέ το και μην το αφήνεις στη μοίρα του.

Εσύ αποφασίζεις τι σου ανήκει, τι σου ταιριάζει και τι όχι. Άνοιξε το διακόπτη που έχεις κλείσει χρόνια τώρα και βάλε τη ζωή σου ξανά σε λειτουργία. Μην καταθέτεις τα όπλα σαν να είσαι ο τελευταίος καημένος, που δεν κατάφερε ούτε την κλωστή να περάσει από τη βελόνα. Άνοιξε τις πόρτες να μπει καθαρός αέρας και θετική ενέργεια και κούνα το δαχτυλάκι σου, δε θα καταστραφεί ο πλανήτης. Βάλε ένα «σύστημα συναγερμού» στον εαυτό σου και κάθε φορά που τον πιάνεις να αδιαφορεί, να γίνεται κυνικός θα χτυπάει αυτή η σειρήνα, θα σου υπενθυμίζει πως κάνεις μεγάλος λάθος. Λάθος, που αφήνεις να περνάνε έτσι αδιάφορα οι μέρες.

Την επιτυχία δεν μπορείς να τη ράψεις στα μέτρα σου. Πολλές φορές έρχεται σε λάθος μέγεθος και λάθος χρώμα. Είναι στο χέρι σου να τη φορέσεις. Πέτα το πέπλο της αρνητικότητας και φόρεσε το πιο ωραίο χαμόγελο. Κάνε μια επανεκκίνηση στην αντικειμενική σου αξία και θάψε ό,τι σε κάνει να πλήττεις. Μην κάθεσαι και διαβάζεις την είδηση, άλλαξέ την.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: ΠΕΡΙ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Πολιτικά 1337b 22

Περίπου τέσσερα είναι τα είδη μαθημάτων που συνηθίζουν να δίνουν στους νέους: γράμματα (= ανάγνωση και γραφή), γυμναστική, μουσική και τέταρτο ιχνογραφία που τη διδάσκουν ορισμένοι. Γράμματα και ιχνογραφία μαθαίνουν επειδή χρησιμεύουν και εξυπηρετούν πολλές βιοτικές ανάγκες, και τη γυμναστική επειδή συντελεί στην ανδρεία. Σε σχέση με τη μουσική θα μπορούσε κανείς να εκφράσει τώρα την απορία γιατί διδάσκεται, αφού σήμερα ο περισσότερος κόσμος τη χρησιμοποιεί για διασκέδαση. Οι παλιοί νομοθέτες όμως τη θεωρούσαν ως προϋπόθεση της παιδείας, γιατί η φύση, όπως πολλές φορές είπαμε, θέλει να χρησιμοποιεί σωστά ο άνθρωπος όχι μόνο τον χρόνο δουλειάς αλλά να απολαμβάνει και τον χρόνο της σχόλης. Γιατί η φύση, το ξαναλέμε, είναι η μία και μόνη αρχή των πάντων. Αν είναι απαραίτητα και τα δύο, και αν είναι προτιμότερη και σκοπός η σχόλη παρά η δουλειά, πρέπει να αναζητούμε πώς να αξιοποιούμε καλύτερα τη σχόλη.

Είναι λοιπόν σαφέστατο πως και για την ώρα της σχόλης μας πρέπει να διδασκόμαστε ορισμένα πράγματα, και τις γνώσεις τούτες και τη μάθηση να τα αποκτήσουμε για χάρη δική μας, ενώ στην εργασία να μαθαίνουμε όσα χρειάζεται και για χάρη των άλλων. Για τον λόγο αυτό οι πρόγονοί μας είχαν βάλει τη μουσική στην παιδεία όχι σαν κάτι απαραίτητο (αφού δεν εξυπηρετεί κάποια ανάγκη) ούτε σαν κάτι χρήσιμο (όπως για παράδειγμα τα γράμματα που πρέπει να ξέρει ο καθένας για να αποκτήσει χρήματα, για να διαχειριστεί τα οικονομικά του για να μορφωθεί και για την πολιτική του δράση. Και η ιχνογραφία θεωρείται επίσης χρήσιμη για να κρίνουμε καλύτερα τα έργα των καλλιτεχνών)· ούτε όπως θεωρείται η γυμναστική που βοηθά στην υγεία και τη δύναμη του σώματος (αφού κανένα από τα δύο δεν βλέπουμε να γίνεται με τη μουσική). Απομένει λοιπόν να παραδεχτούμε πως η μουσική χρησιμεύει για να κάνει ευχάριστες τις ελεύθερες ώρες.

Νανοσωματίδια επιδρούν κατά της γήρανσης των κυττάρων

Είθισται να διαβάζουμε έρευνες για το μέλλον της ανθρωπότητας στο Διάστημα. Οι εξελίξεις στο κλίμα του πλανήτη, η αύξηση του πληθυσμού και πολλά ακόμα, καθιστούν απαραίτητη την έρευνα για κόσμους που κάποια στιγμή στο μέλλον, ίσως χρειαστεί να φιλοξενήσουν τις επόμενες γενεές του ανθρώπου. Εκτός από την επόμενη μέρα, όμως, υπάρχει και το σήμερα. Η γήρανση θεωρείται ασθένεια από τον ιατρικό κόσμο και ως εκ τούτου, υπάρχει «φάρμακο».

Στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό διεξάγεται ένα πείραμα, που ενδέχεται να προκαλέσει ένα... θαύμα! Είναι πιθανό, εκεί στο Διάστημα, να βρεθεί το «ελιξήριο της νιότης», καθώς νανοσωματίδια, μέσω μίας συγκεκριμένης μεθόδου, φαίνεται να επιδρούν κατά της γήρανσης των κυττάρων, με συνέπεια την αντιμετώπιση ασθενειών που προσβάλουν τους αστροναύτες εκτός Γης, αλλά και ασθενειών που σχετίζονται με τη γήρανση για όσους κατοικούν στη Γη.

Το πείραμα στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό θα δοκιμάσει τα αποτελέσματα της μικροβαρύτητας σε ζωντανά κύτταρα. Η δοκιμή είναι πιθανόν να οδηγήσει σε ισχυρά νέα αντιοξειδωτικά, μέσω των οποίων θα θεραπεύονται επιβλαβείς επιδράσεις της παρατεταμένης έκθεσης στο Διάστημα, καθώς και διάφορες ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία.

Οι πρώτες ύλες για την έρευνα έφθασαν στο ISS νωρίτερα σήμερα, μέσω φορτίου που μετέφερε το διαστημόπλοιο SpaceX Dragon, όπως ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία. Σκοπός του σχεδίου είναι να βρεθούν νέοι τρόποι διέγερσης των κυττάρων, ώστε να μπορούν να αντισταθούν στην αρνητική επίδραση της μικροβαρύτητας στους μύες και τα οστά των αστροναυτών κατά τη διάρκεια αποστολών μακράς διαρκείας στο αχανές Διάστημα. Ως πρόσθετο πλεονέκτημα, η ίδια τεχνολογία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και στη Γη, προκειμένου να θεραπεύσει τους ηλικιωμένους και τους ανθρώπους με μυϊκές ασθένειες!

Τα νανοσωματίδια που έχουν σχεδιαστεί σε εργαστήριο, θα προστεθούν σε μια καλλιέργεια ζωντανών κυττάρων και θα διατηρηθούν σε θερμοκρασία 30 βαθμών Κελσίου (80 βαθμοί F) για έξι ημέρες. Τα νανοσωματίδια αυτά έχουν σχεδιαστεί για να μιμούνται τον τρόπο δράσης των ενζύμων σε ζωντανούς οργανισμούς και να σαρώνουν τους οργανισμούς εντοπίζοντας βλάβες που προκαλούνται από το οξειδωτικό στρες. Ο επικεφαλής επιστήμονας του σχεδίου, Gianni Ciofani από το Ιταλικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας, χρησιμοποιεί το περιβάλλον microgravity στο ISS για να μελετήσει τον τρόπο με τον οποίο η έλλειψη βαρύτητας επηρεάζει την ανάπτυξη αυτής της θεωρίας.

«Αυτά τα νανοϋλικά που έχουν σχεδιαστεί χημικά στο εργαστήριό μας είναι πολύ ελπιδοφόρα για την αντιοξειδωτική τους δραστηριότητα», δήλωσε ο Ιταλός επιστήμονας. «Τα σωματίδια μπορούν να προστατεύσουν τους οργανισμούς από τις βλάβες που προκαλούνται από το οξειδωτικό στρες. Η νανοτεχνολογία έχει ερευνηθεί στη Γη, αλλά η εφαρμογή της στο διάστημα είναι ακόμη σε νηπιακό στάδιο», πρόσθεσε.

Η ομάδα της Ciofani μελετά το ρόλο που διαδραματίζει η βαρύτητα στην παραγωγή αντιδραστικών ειδών οξυγόνου (ROS), τόσο στο μοριακό όσο και στο κυτταρικό επίπεδο, αναφέρει η NASA.

Μόλις ολοκληρωθεί το εξάμηνο πείραμα, τα δείγματα θα αποθηκευτούν στους -80 βαθμούς Κελσίου (-112 βαθμοί F) και στη συνέχεια θα επιστραφούν στη Γη. Τα δείγματα θα συγκριθούν με αυτά από ένα διπλό πείραμα στη Γη, το οποίο χρησιμεύει ως έλεγχος. Μαζί, τα πειράματα είναι δυνατόν να αποκαλύψουν τα μοναδικά αποτελέσματα της μικροβαρύτητας στην ανάπτυξη της κυτταρικής καλλιέργειας.

Στην ιδανική περίπτωση, αυτή η έρευνα θα μπορούσε να οδηγήσει σε θεραπείες που περιλαμβάνουν χάπια ή ενέσεις, με τις επιδράσεις να διαρκούν κάθε φορά αρκετές αρκετές εβδομάδες. Τα νανοσωματίδια έχουν τη δυνατότητα να αποτρέψουν την απώλεια μυών στους αστροναύτες και επίσης να εργαστούν ως θεραπεία κατά της γήρανσης για ηλικιωμένους ή για άτομα με νόσο του Πάρκινσον και άλλες μορφές μυϊκής ατροφίας.

Μία συζήτηση με τον Δημήτρη Νανόπουλο

Πώς ακριβώς άρχισε να δημιουργείται το Σύμπαν; Ενδεχομένως δεν υπάρχει στο ανθρώπινο μυαλό μεγαλύτερο ερώτημα… Κι αν το ερώτημα αυτό έμεινε αναπάντητο στην πορεία των χιλιετιών, σήμερα η ανθρωπότητα βρίσκεται στο σημείο ακριβώς, όπου η απάντηση αρχίζει να γίνεται ορατή σύμφωνα με τον ακαδημαϊκό Δημήτρη Νανόπουλο.

Αυτό, καθώς τα μοντέλα για τις απαρχές του Σύμπαντος βρίσκονται πλέον πάνω στα τραπέζια των εργαστηρίων.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο άλμα που θα μπορούσε να επιτευχθεί στην επιστήμη σήμερα, για να μάθουμε περισσότερα; Τι δεν μας έχει "πει" ακόμη η αρχική ακτινοβολία από το Big Bang; Και σε ένα Σύμπαν που με βάση την κβαντομηχανική δεν λειτουργεί σαν "κουρδισμένο πορτοκάλι", αλλά διέπεται από τυχαιότητα, έχει η Κβαντική Φυσική κάποια απάντηση ως προς το αν οι άνθρωποι έχουμε πραγματικά ελεύθερη βούληση;

 

Πώς επηρεάζουν οι επιστημονικές ανακαλύψεις για το Σύμπαν τις θρησκείες, τη φιλοσοφία και οι τέχνες ; Θα μεταλλαχθεί η δημοκρατία, θα φτάσει ο Άνθρωπος σε νέα εσωτερικά "ξέφωτα", θα ταξιδέψει άραγε ο Μετάνθρωπος στον χωροχρόνο μέσα σε "σκουληκότρυπες";

Μία συζήτηση με τον Δημήτρη Νανόπουλο
Μια συζήτηση με τον θεωρητικό φυσικό και ακαδημαϊκό Δημήτρη Νανόπουλο, που υποστηρίζει ένθερμα την τυχαιότητα και την ανυπαρξία συμπαντικού σκοπού - μάλλον δεν είναι …τυχαίο ότι στρέφεται στον έναστρο ουρανό.

Η συζήτηση δεν μένει όμως εκεί: ο διακεκριμένος 'Έλληνας επιστήμονας, που ανήκε στο ανώτερο ερευνητικό προσωπικό του Κέντρου Πυρηνικών Ερευνών Ευρώπης (CERN) κι από το 2002 κατέχει την έδρα Mitchell/Heep της Φυσικής Υψηλών Ενεργειών στο Πανεπιστήμιο Τέξας A&M, απαντάει σε όλα τα ερωτήματα.

Από το τι θεωρεί ότι προκάλεσε την κρίση στην Ελλάδα μέχρι το τι θα έκανε αν ήταν σήμερα νεαρός επιστήμονας στην Ελλάδα, όπως και το ποια είναι η άποψή του για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια…

Ο Πικάσο, ο Βολταίρος και ο Ελον Μασκ
Στη συζήτηση περίπου μιάμισης ώρας με τον κ. Νανόπουλο, διευθυντή του Κέντρου Αστροσωματιδιακής Φυσικής του Κέντρου Προχωρημένων Ερευνών (HARC) στο Χιούστον, ο Αϊνστάιν συναντά τον Πικασό, τον Ντιντερό, τον Βολταίρο, τον Σαρτρ και τον Καμί, με φόντο …τον γαλαξία μας, αλλά και την πρώτη φωτογραφία μιας μαύρης τρύπας.

Το κείμενο της συνέντευξης του θεωρητικού φυσικού Δημήτρη Νανόπουλου στη δημοσιογράφο Αλεξάνδρα Γούτα για το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ακολουθεί:

«Ως μικρό κράτος πρέπει να διατυμπανίζουμε τα επιτεύγματα των Ελλήνων»
Η πρώτη φωτογραφία μιας μαύρης τρύπας επιβεβαιώνει κατά τα φαινόμενα τον Einstein. Πώς νιώθει ένας φυσικός όταν βλέπει αυτές τις "χίλιες λέξεις";

Θεωρώ ότι η φωτογραφία αυτή είναι από μόνη της ένα πολύ σημαντικό επίτευγμα και εξίσου σημαντικό βέβαια είναι ότι ένας 'Ελληνας συνέβαλε σε αυτό το σπουδαίο έργο (σ.σ. ο Δημήτρης Ψάλτης, καθηγητής Αστρονομίας και Φυσικής του Πανεπιστημίου της Αριζόνας). Αυτό πρέπει να το τονίζουμε πάντοτε. Δεν λέω ότι η Φυσική είναι εθνική ή εθνικιστική, αλλά επειδή είμαστε μικρό κράτος, αυτά πρέπει να τα διατυμπανίζουμε.

Ο Αμερικανός και ο Εγγλέζος δεν χρειάζεται να το κάνει, εμείς όμως ας το τονίσουμε, γιατί έτσι θα ανέβουμε. Παρόλο όμως που η φωτογραφία είναι ενδιαφέρουσα, επειδή είναι ένα από τα πολλά πράγματα  που επαληθεύουν τη θεωρία του Αϊνστάιν, δεν θα τη συνέκρινα με την ανακάλυψη των βαρυτικών κυμάτων που έγινε πριν 3-4 χρόνια.

Να σας πω και κάτι ανάποδο; Θα ήταν πιο συναρπαστικό αν βρίσκανε ότι αυτό που βλέπουν δεν είναι συμβατό με τη θεωρία της σχετικότητας. Αυτό δηλαδή που πάντα θέλουμε εμείς οι θεωρητικοί φυσικοί να βλέπουμε…

«Το Σύμπαν ως έρμαιο της τύχης και η έλλειψη συμπαντικού σκοπού»
Το σύμπαν διέπεται, με βάση την κβαντομηχανική, από τυχαιότητα. Θεωρείτε ότι μέσα σε αυτή την τυχαιότητα οι άνθρωποι έχουμε πραγματικά ελεύθερη βούληση;

Μα αν αυτό (το Σύμπαν) ήταν ένα κουρδισμένο πορτοκάλι, αν όπως έλεγε ο Νεύτων κάποιος το κούρδισε και δουλεύει και πηγαίνει έτσι, τότε προφανώς δεν θα είχαμε ελεύθερη βούληση. Μα εδώ, στη βάση της καινούργιας φυσικής, της κβαντομηχανικής στον μικρόκοσμο, είναι ακριβώς η έννοια της πιθανότητας και του τυχαίου, που μάς δίνει τη δυνατότητα να έχουμε πραγματικά ελεύθερη βούληση. Έχει σαφέστατη απάντηση σε αυτό το θέμα η κβαντική φυσική.

Δεν είμαστε όμως ταυτόχρονα και έρμαια της τυχαιότητας αυτής;
Βεβαίως είμαστε, αλλά με αυτό δεν υπονοώ ότι βγαίνω στον δρόμο με ένα πιστόλι, σκοτώνω κάποιον και λέω "κοίταξε να δεις, μου έτυχε εκείνη τη στιγμή, μια άλλη στιγμή δεν θα γινόταν". Δεν μιλάμε για κάτι τέτοιο, προφανώς, αλλά βεβαίως είμαστε έρμαια της τύχης, όλο το σύμπαν είναι έρμαιο εδώ που τα λέμε. Δεν είναι μόνο ότι είναι τυχαίο γεγονός ότι μένουμε στον τρίτο βράχο από τον ήλιο, ούτε πολύ κοντά ούτε πολύ μακριά, σε ένα ηλιακό σύστημα, σε έναν τυχαίο γαλαξία, σε ένα τυχαίο σύμπαν.

Αλλά η τυχαιότητα βεβαίως συνεπάγεται και την έλλειψη συμπαντικού σκοπού… Κι όπως έλεγε κι ο Καμί και ο Σαρτρ, ο καθένας μας δίνει τον σκοπό στη ζωή του, δεν υπάρχει κανένας σκοπός που είναι γραμμένος κάπου με φωτεινά γράμματα, ότι αυτό έχουμε γεννηθεί να κάνουμε. Ο καθένας γεμίζει τη ζωή του με τον δικό του σκοπό…

«Σπάζοντας τα δεσμά 2000 ετών»
Οι φιλοσοφικές προεκτάσεις της θεωρίας του Πολυσύμπαντος, έχετε πει ότι παραπέμπουν σε νέο Διαφωτισμό. Τι μπορεί να σημαίνει αυτός ο νέος Διαφωτισμός για την ανθρωπότητα;

Ο Διαφωτισμός δε γεννήθηκε έτσι ξαφνικά. Δεν βρέθηκαν ο Βολταίρος και ο Ντιντερό ξαφνικά και έκαναν Διαφωτισμό. Αυτά ήταν παράγωγα -και το τονίζω αυτό για να το ακούσουν οι φιλόσοφοι- της φυσικής του Νεύτωνα και του Γαλιλαίου και του Κοπέρνικου κτλ. Κατάλαβαν όμως οι Γάλλοι αστοί, γιατί ήταν μορφωμένοι -το τονίζω αυτό- τι ήθελαν να πουν ο Νεύτων και ο Γαλιλαίος και ο Κοπέρνικος και άρχισαν να εμπιστεύονται τον ορθό λόγο και το πείραμα κι έγινε η Γαλλική Επανάσταση κι από εκεί και πέρα τα πράγματα έγιναν όπως τα ξέρουμε…

Ο καινούργιος Διαφωτισμός, με αυτά που είπαμε προηγουμένως για τυχαιότητα και έλλειψη σκοπού, νομίζω πως λύνει τα χέρια των ανθρώπων με ανοιχτά μυαλά και τους οδηγεί σε ένα καινούργιο ξέφωτο. Και δεν μιλάω μόνο για το ξέφωτο που στηρίζεται πάνω στην τεχνολογία, μιλάω για εσωτερικό ξέφωτο, που το βλέπεις, το καταλαβαίνεις και λες, "είμαι αυτό, είμαι από εδώ μέχρι εκεί"… Ο νέος Διαφωτισμός είναι αυτός που μας ελευθερώνει από τα δεσμά 2000 ετών. Ο καθένας θα πρέπει να ανοίξει τα φτερά του, αλλά παράλληλα με αυτό πρέπει να χρησιμοποιηθεί σωστά και η τεχνολογία και η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Καμιά φορά παίζω με τις λέξεις και επειδή ξέρουμε ότι το φως είναι φωτόνια, ονομάζω τον νέο Διαφωτισμό "Διαφωτινισμό"…

Θεωρείτε πως σε μια περίοδο τόσο ραγδαίων αλλαγών χρειάζεται κάποιο είδος ρύθμισης;
Τώρα αγγίξατε ένα θέμα πολύ σημαντικό, που το συζητάω συχνά στις παρέες. Και βέβαια χρειάζεται ρύθμιση… Ακόμα και η έννοια της δημοκρατίας όπως την έχουμε γνωρίσει, θα χρειαστεί να έχει μεταλλάξεις κατά κάποιον τρόπο… Και τι εννοώ ρύθμιση… Όταν μιλάμε για την αθηναϊκή δημοκρατία του Περικλέους, μιλάμε για μια κοινωνία όπου όλοι, grosso modo, ήταν στο ίδιο πνευματικό επίπεδο.

Δεν εννοώ ότι δεν υπήρχαν πιο έξυπνοι και λιγότεροι έξυπνοι, αλλά το επίπεδο της γνώσης ήταν περίπου στα ίδια επίπεδα για όλους.

Σήμερα έχουμε φτάσει σε μια τεράστια συσσώρευση γνώσης, στην οποία όμως ο περισσότερος κόσμος έχει μείνει πίσω, και πιστεύω πως ο καθένας μας φταίει γιατί μένει και μένουμε πίσω κι έχει γίνει ένας τεράστιος διαχωρισμός ανάμεσα σε αυτούς που ξέρουν κι αυτούς που δεν ξέρουν. Και δυστυχώς, αυτοί που δεν ξέρουν είναι πολύ περισσότεροι από αυτούς που ξέρουν…Κι άρα ο μέσος όρος της αισθητικής, της παιδείας και της κουλτούρας προέρχεται από αυτούς που δεν ξέρουν κι αυτό το βλέπουμε κάθε μέρα. Στο ερώτημα γιατί δεν ξέρουν, πιστεύω ότι είναι και δικό τους εσωτερικό πρόβλημα και της πολιτικής πρόβλημα.

Η νέα πρακτική φιλοσοφία κι ο Πικασό
Σε μια εποχή που η Φυσική κι η Κοσμολογία απαντούν σε προαιώνια φιλοσοφικά και υπαρξιακά ερωτήματα, πώς εικάζετε ότι θα επηρεαστούν στο μέλλον οι τέχνες κι η φιλοσοφία;

Αν μπορούσα και ζούσα παράλληλα σε παράλληλο σύμπαν, θα ήθελα να γίνω ένας καινούργιος Βολταίρος ή Ντιντερό. Αυτοί αφομοίωσαν τι ήθελε να πει ο Νεύτωνας και ο Γαλιλαίος, τα πέρασαν στην κοινωνία με τον δικό τους τρόπο και έγινε ο Διαφωτισμός. Οι φιλόσοφοι δεν είναι για να αναμασούν τι έλεγαν ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, γιατί πιστεύω ότι αν αυτοί ζούσαν σήμερα θα γελάγανε με τους πλατωνικούς και τους αριστοτελικούς… Τον Πλάτωνα τον έβλεπα να γινόταν κοσμολόγος και τον Αριστοτέλη νευροβιολόγος… Άρα λοιπόν οι φιλόσοφοι πρέπει να βρουν μια καινούργια πρακτική φιλοσοφία για τον κόσμο.

Η φιλοσοφία στην οποία αναφέρομαι εγώ είναι αυτή που θα δώσει στον κόσμο να καταλάβει πώς είναι τα πράγματα και η καινούργια μορφή γνώσης που έχουμε πώς μεταφράζεται σε καθημερινή βάση. Πιστεύω ότι κάποιος από αυτούς που έχουν κάνει σοβαρή δουλειά στις "σκληρές" επιστήμες πρέπει να καθίσει κάτω και να δει τι σημαίνουν όλα αυτά… Οι τέχνες επίσης πρέπει να αλλάξουν, με όλα αυτά τα καινούργια πράγματα που βλέπουμε.

Όπως η ανακάλυψη του κινηματογράφου και της φωτογραφίας άλλαξε την κλασική τέχνη… Ο Πικάσο δεν βγήκε έτσι ξαφνικά να κάνει τις "Δεσποινίδες της Αβινιόν", ούτε ο Μπρακ τα δικά του έργα. Όλα αυτά έγιναν γιατί όταν ανακαλύφθηκε η φωτογραφία, καταλάβανε ότι το να φτιάξεις ένα ωραίο πρόσωπο ή τοπίο δεν αρκεί, το παίρνεις μια φωτογραφία και τελείωσε.

Οπότε η τέχνη, με την είσοδο της κβαντομηχανικής στη ζωή μας, πρέπει να αλλάξει, σίγουρα θα αλλάξει. Οι νέοι δεν θα κάνουν τους ίδιους πίνακες. Πρέπει να προχωρήσει το πράγμα και ίσως βρουν νέες μορφές τέχνης. 'όπως ο άνθρωπος θα είναι ένα σύνολο μεταξύ ψηφιακού και φυσικού, ένα ημι-ρομποτάκι, έτσι και οι τέχνες θα πρέπει να κινηθούν παράλληλα και να βγουν καινούργιες μορφές τους.

«Τι δεν μας έχει πει ακόμη η αρχική ακτινοβολία από το Big Bang;»
Τι δεν μας έχει πει ακόμη η αρχική ακτινοβολία από το Big Bang, που ευελπιστείτε να το μάθουμε; Ποιο είναι το πιο συναρπαστικό κομμάτι του παζλ στο CERN, που εξακολουθεί να λείπει;

Η κοσμολογία, δηλαδή αυτά που μας δίνουν τα space telescopes, μας έχει πει καταπληκτικά πράγματα. Και εξακολουθεί να μας λέει. Από την άλλη, στο CERN προσπαθούμε να δούμε ό,τι αφορά αυτό που λέμε "υπερσυμμετρικό κόσμο", που νομίζω ότι για τους περισσότερους από εμάς (τους φυσικούς) είναι αναπόφευκτος…

Μάλιστα, όταν βρέθηκε το σωματίδιο του Higgs και είδαμε τη μάζα που έχει, δηλαδή 125 GeV (σ.σ. γίγα-ηλεκτρονιοβολτ), αυτό αποτέλεσε χαρακτηριστική ένδειξη ότι υπάρχουν κι άλλα πράγματα, ένα καινούριο υπόστρωμα της ύλης που για πολλά χρόνια τώρα το λέμε "υπερσυμμετρική ύλη".

Όμως δεν το έχουμε βρει ακόμα. Πολλοί από εμάς θα θέλαμε ήδη να το έχουν βρει, αλλά δεν έχουμε παραδώσει ακόμα τα όπλα, δεν έχουμε "ρίξει την πετσέτα στο ρινγκ". Μάλιστα περιμένουμε πολύ σύντομα πολύ θετικά αποτελέσματα…

Τι θα μας "πει" η ανακάλυψη της υπερσυμμετρικής ύλης και την αναμένουμε εναγωνίως;
θα μας πει ότι είμαστε στον σωστό δρόμο για μια ενοποιημένη θεωρία, θα είναι πάρα πολύ καλό για αυτό που λέμε "string theory" (σ.σ. θεωρία χορδών), χωρίς -το τονίζω- να σημαίνει ότι η ύπαρξη υπερσυμμετρικής ύλης αποδεικνύει την ορθότητα της θεωρίας των υπερχορδών, αλλά θεωρείται ότι είναι αναγκαίο πράγμα προς αυτή την κατεύθυνση, που νομίζω ότι θα βοηθήσει πάρα πολύ στην εξέλιξη, να προχωρήσουμε παραπέρα.

Γι' αυτό περιμένουμε, με μεγάλη αγωνία από τον CERN να βρεθεί κάτι εκεί -θα μας πει πάρα πολλά.
Γενικά, ποιο πιστεύετε ότι είναι σήμερα το μεγαλύτερο άλμα που μπορεί να επιτευχθεί στην επιστήμη σας, που μετά από αυτό τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο;

Στη δική μου επιστήμη περιμένουμε κι από το CERN αυτά που προείπα και κάποια άλλα πράγματα, πιο ειδικά. Αλλά περιμένουμε και από τα τηλεσκόπια να μας δώσουν λίγες περισσότερες πληροφορίες για τη θεωρία του πληθωρισμού (στην κοσμολογία), που είναι γενικά παραδεκτή από όλους, αλλά υπάρχουν μερικές μετρήσιμες ποσότητες, που δεν έχουν μετρηθεί και θέλουμε να δούμε τις ακριβείς τιμές τους. Γιατί αυτό θα μας δείξει ακριβώς, από μια κατηγορία θεωριών, ποια είναι η σωστή. Και θα δώσει μεγάλη ώθηση, γιατί βασικά τι θα μας λέει; Ότι ξέρουμε ακριβώς πώς ξεκίνησε το Σύμπαν.

Δεν νομίζω ότι υπάρχει σε ανθρώπινο μυαλό μεγαλύτερη ερώτηση… Και είμαστε εκεί τώρα! Υπάρχουν πάνω στα τραπέζια αυτή τη στιγμή μοντέλα που μας λένε πώς ξεκίνησε το Σύμπαν. Όλα που έχουμε πει παραπάνω στηρίζονται σε αυτό και καταλήγουν σε αυτό, με την έννοια ότι επειδή το Σύμπαν διαστέλλεται -άρα στην αρχή του ήταν πάρα πολύ μικρό, μικρόκοσμος, μικρότερο από άτομα, πυρήνες, κουάρκς και ηλεκτρόνια- αυτό σημαίνει ότι υπακούει στους νόμους της κβαντικής φυσικής και άρα υπακούει και στην αρχή της αβεβαιότητας, που είναι το "σέντερ φορ" της κβαντικής φυσικής, άρα να η τυχαιότης κι η πιθανότης!

Ταξίδι σε «σκουληκότρυπα»
Έχουμε εικόνα σε σχέση με το ποια μπορεί να είναι πράγματι η αίσθηση της προσέγγισης μιας "σκουληκότρυπας" (γέφυρα Einstein-Rosen); Υπάρχει κάποια εκτίμηση ως προς το πόσο γρήγορα θα είναι δυνατά ταξίδια στον χωροχρόνο όπως αυτά που βλέπουμε σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας (πχ. Interstellar);

Εδώ τα πράγματα είναι λιγάκι πιο "σκοτεινά". Πραγματικά αυτό που λέμε "σκουληκότρυπα" είναι μια ειδική λύση της θεωρίας της σχετικότητας, άρα υπάρχει κάποιο μαθηματικό υπόβαθρο, αλλά ακόμα είμαστε πίσω. Πολλά από αυτά που γράφονται και λέγονται έχουν μεν μια δόση πραγματικότητας και στη φυσική λέμε πάντοτε "ποτέ μη λες ποτέ", αλλά είμαστε αρκετά μακριά.
Θα τολμούσα να πω ότι ξέρουμε πάρα πολύ περισσότερα για τις μαύρες τρύπες, από όσα ξέρουμε για τις σκουληκότρυπες. 'Ολα αυτά είναι πολύ γοητευτικά, αλλά επαναλαμβάνω ότι ενώ έχουν κάποια μαθηματική βάση, θέλει δουλειά ακόμα για να τα δούμε.

Και βεβαίως αν είναι έτσι, θα είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον και για ταξίδια στον χρόνο κτλ. Χονδρικά, για να πούμε μια αναλογία, φανταστείτε ότι ανοίγεται στη Γη μια μεγάλη στοά, που ξεκινά από ένα σημείο "Α" και πηγαίνει  κάτω στο αντιδιαμετρικό σημείο, το "-Α". Κι αυτό περνά από το κέντρο της γης.

Τότε για να πας από το Α στο αντιδιαμετρικό του, ανεξάρτητα από τη μάζα κτλ, φτάνεις από το ένα σημείο στο άλλο σε περίπου 42 λεπτά. Για φανταστείτε το! Αν δεν υπήρχαν λύσεις για τις σκουληκότρυπες από τη βασική θεωρία που έχουμε, της σχετικότητας, τότε θα αρνιόμουν να το συζητήσω, αλλά εδώ υπάρχουν τέτοιου είδους λύσεις και αυτό σημαίνει ότι κάποια στιγμή, με τον χρόνο, θα έχουμε νέα πράγματα.

Έχετε πει πως πιθανώς οι περισσότεροι άνθρωποι θα μεταναστεύσουν σε άλλους πλανήτες και σε κάποιες δεκαετίες θα υπάρχουν παιδιά που στην ταυτότητά τους θα αναγράφεται "τόπος γέννησης, σελήνη". 'Έχετε προσδιορίσει χρονικά το πότε θα μπορούσε να συμβεί αυτό;

Δεν είμαι ειδικός επί του θέματος, δεν είμαι επαγγελματίας μελλοντολόγος αλλά γενικά νομίζω ότι στα επόμενα 20-30 χρόνια, θα αρχίσει αυτό για τα οποίο μιλάμε να γίνεται πάρα πολύ αισθητό. Από τα διαβάσματά μου και από συζητήσεις με συναδέλφους μου από τη NASA και την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA), τα πράγματα αυτά «συμβαίνουν» κι εργάζονται πολλοί επιστήμονες πάνω σε αυτές τις δυνατότητες αυτή την ώρα που μιλάμε εμείς…

Σας φοβίζει καθόλου ότι το επόμενο μεγάλο άλμα σε αυτό το πεδίο πιθανότατα θα γίνει από εταιρείες όπως η SpaceX του Elon Musk ή η Blue Origin του Jeff Bezos;

Πιστεύω πως κι αυτοί οι άνθρωποι έχουν την αγωνία ότι η Γη δεν θα αντέξει και θέλουν να φτιάξουν κι αυτοί κάτι για να βοηθήσουν στο μέλλον. Θα έλεγα ότι (η εμπλοκή τους) θα λειτουργήσει θετικά. Όταν δε, μιλάμε για αυτούς που θα φύγουν (από τη Γη), δεν θα είναι αυτοί που θα έχουν τα πουγκιά και θα πετάνε τις λίρες και θα λένε "πάρε τα λεφτά, μπαίνω στο πλοίο και φεύγω". Θα υπάρχουν άλλου είδους κριτήρια, γιατί δεν θα θέλουμε να πάμε σε άλλους πλανήτες και να φτιάξουμε το Μετάνθρωπο από αυτούς που κάναν τη Γη όπως είναι τώρα…

Πώς όμως μπορεί να γίνει η επιλογή αυτών που θα αποικίσουν άλλους πλανήτες; 
Πρέπει να το πάρουμε απόφαση: Όλοι οι άνθρωποι προφανώς γεννιόμαστε ίσοι, δεν το συζητάμε αυτό τώρα, όλοι έχουμε προφανώς τα ίδια δικαιώματα, αλλά σίγουρα δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Είναι καθαρά τυχαίο αυτό -κι ευτυχώς δεν έχει σχέση ούτε με κοινωνικές τάξεις, ούτε με φιλοσοφίες, ούτε με δεξιούς κι αριστερούς, όπως έλεγε κάποια φίλη μου. Το πνεύμα το πού πάει και κάθεται, το αποφασίζει μόνο του.

«Στο μέλλον ο άνθρωπος δεν θα έχει ανάγκη να πιστεύει σε κάτι»
Ο άνθρωπος παραβίασε την "κλειδαριά" της εξέλιξής του και κατά πολλούς ο Homo Sapiens όπως τον ξέραμε τελειώνει. Πού πιστεύετε ότι οδεύουμε ως είδος;

Θα είμαστε ένα περίεργο μείγμα, δεν μπορεί να το προσδιορίσει κάποιος ακριβώς, αλλά σίγουρα δεν θα είμαστε όπως είμαστε. Αυτό που λέτε για την παραβίαση της κλειδαριάς της εξέλιξης είναι πάρα πολύ ωραίο και βασικό. Γιατί είχαμε φτιαχτεί για να είμαστε πάνω στα δέντρα και να τρώμε χαρούπια.

Έπεσε κάποιος κάτω από το δέντρο -ή αν είχε DNA ελληνικό τον έσπρωξε κάποιος- και είδε ότι εκεί είναι καλύτερα. Σηκώθηκε στα δύο πόδια και κατάλαβε ότι έτσι βλέπει πιο εύκολα τα λιοντάρια να έρχονται από ό,τι όταν είναι πεσμένος στα τέσσερα…

Δεν είχε όμως η φύση προβλέψει ότι το μυαλό μας θα είναι αυτό που έχουμε τώρα… 'Εχοντας αυτό το μυαλό επιδράσαμε πάνω στη φύση. Δεν μιλάω μόνο για τις κλιματικές αλλαγές.

Η φύση δεν νόμιζε ότι θα πάει κάποιος να μείνει στη Στοκχόλμη λόγω του κρύου, και δεν είναι τυχαίο ότι οι πρώτοι μεγάλοι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν χάρη στο κλίμα στην ανατολική Μεσόγειο, αλλά το ανθρώπινο είδος κατασκεύασε ατμομηχανές, θέρμανση, ηλεκτρικό και τώρα η Σουηδία έχει γίνει καλύτερη από την Ελλάδα. Τώρα λοιπόν νομίζω ότι αυτό που συζητάνε όλοι, μέσα από την 4η βιομηχανική επανάσταση, είναι ο Μετάνθρωπος, η νέα εξέλιξη του ανθρώπινου είδους.

Η στιγμή του θανάτου φαίνεται ότι απομακρύνεται ολοένα χρονικά για τον μέσο άνθρωπο και αρκετοί είναι αυτοί που μιλούν πλέον ακόμη και για κατάργησή του -τρόπον τινά. Αν βγάλουμε τον θάνατο από την εξίσωση, σε τι εκτιμάτε ότι θα πιστεύει ο άνθρωπος μελλοντικά;

Δεν θα έχει ανάγκη να πιστεύει σε κάτι. Υποτίθεται ότι όταν γίνει ο Μετάνθρωπος θα έχει μυαλό. Δεν με νοιάζει αν αυτό το μυαλό θα είναι φυσικό ή ψηφιακό αλλά θα υπάρχει ένας πολύ ανεβασμένος μέσος όρος κι αυτό θα δώσει μια εντελώς διαφορετική όψη στον κόσμο γενικά.

Μην ξεχνάμε ότι όλες οι σοβαρές θρησκείες έχουν πατήσει πάνω στον φόβο του ανθρώπου για τον θάνατο, αυτό είναι ιστορικό γεγονός. Αν λοιπόν κάνουμε στο μέλλον τη ζωή να τραβάει όσο θέλεις, μέχρι να "βαριέσαι" -και δεν υπάρχουν θεωρήματα που να μας λένε ότι υπάρχει ανώτερο όριο- τότε τα πράγματα αλλάζουν εντελώς ως προς αυτό το θέμα.

Ελληνιστική Γραμματεία: Ποιητική και αισθητική, Τα εξωλογοτεχνικά συμφραζόμενα, Η επιστήμη γίνεται ποίηση

Η επιστήμη, που, μαζί με τη φιλολογία, αποτέλεσε την κεντρική δραστηριότητα των λογίων του Πτολεμαϊκού Μουσείου, δεν μπορούσε παρά να επηρεάσει βαθιά τη θεματική και το ύφος της «αλεξανδρινής» ποιητικής. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι ένα ξεχωριστό λογοτεχνικό είδος, το διδακτικό έπος, καλλιεργήθηκε σε μεγάλη κλίμακα στα ελληνιστικά χρόνια, με πιο γνωστό παράδειγμα το αστρονομικό έπος Φαινόμενα του Αράτου.

 

Ποίηση και επιστήμη είναι τόσο στενά συνυφασμένες ώστε εντελώς απροσδόκητα μια κλινική περιγραφή ή ένα μετεωρολογικό φαινόμενο ή μια λέξη από το επιστημονικό λεξιλόγιο μπορεί να βρεθούν σε καθαρά ποιητικά συμφραζόμενα. Είναι αξιοσημείωτη η τάση των ποιητών, λόγου χάρη, να περιγράφουν τον έρωτα ως παθολογική κατάσταση με κλινικά συμπτώματα. Έτσι ο έρωτας της Κυδίππης για τον Ακόντιο στα Αίτια του Καλλίμαχου εκδηλώνεται πρώτα σαν επιληπτική κρίση, μετά σαν τεταρταίος πυρετός και τέλος σαν ρίγος — εξίσου έντονα είναι τα «συμπτώματα» της ερωτευμένης Μήδειας στα Αργοναυτικά του Απολλωνίου.

 

Η ιατρική, μαζί με δεδομένα από τη ζωολογία, τη φυτολογία και τη φαρμακολογία, θεματοποιείται στα δύο διδακτικά έπη του Νίκανδρου από την Κολοφώνα (2ος ή 1ος αι. π.Χ.), με τίτλο Θηριακά (και θέμα τα δηλητηριώδη τσιμπήματα των ερπετών και τα συμπτώματά τους) και Αλεξιφάρμακα (και θέμα τα αντίδοτα στα δηλητήρια).

 

Μία ξεχωριστή περίπτωση αποτελεί η σύμμιξη μύθου και επιστήμης στους επονομαζόμενους καταστερισμούς, δηλαδή την κατηγορία εκείνη των ιστοριών που εξηγούν έναν αστερισμό με βάση έναν μύθο. Κι αν ο μεγάλος επιστήμονας Ερατοσθένης φέρεται να έγραψε ένα ποίημα σε τραγικούς τόνους για τον καταστερισμό της ηρωίδας Ηριγόνης, ο Καλλίμαχος ο Κυρηναίος αφιέρωσε μια ελεγεία στον αστερισμό που είναι γνωστός με την ονομασία Κόμη της Βερενίκης. Στο ποίημα, που γράφτηκε με παιγνιώδη διάθεση, ο πλόκαμος της βασίλισσας Βερενίκης απευθύνεται στον αστρονόμο Κόνωνα που την ανακάλυψε στον ουρανό [Καλλίμαχος Αίτια απ. 110]:

 

«Εκείνος που είδε τις τροχιές των άστρων του μεγάλου ουρανού, την ανατολή και τη δύση τους, πώς η φλεγόμενη λάμψη του ήλιου σκοτεινιάζει, πώς τα αστέρια εξαφανίζονται σε ορισμένους χρόνους, πώς ο γλυκός έρωτας κατεβάζει την Άρτεμη από τα ουράνια κρυφά στο Λάτμιο άντρο: εκείνος ο ίδιος άνθρωπος, ο Κόνων, με παρατήρησε στον ουρανό, εμένα τον πλόκαμο της Βερενίκης που εκείνη αφιέρωσε σε όλους τους θεούς…».

Κείμενα:

· Καλλίμαχος, Αίτια απ. 110 (Η κόμη της Βερενίκης)

· Άρατος, Φαινόμενα

· Νίκανδρος, Θηριακά