ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (10.512-10.579)

Ὣς φάθ᾽, ὁ δὲ ξυνέηκε θεᾶς ὄπα φωνησάσης,

καρπαλίμως δ᾽ ἵππων ἐπεβήσετο· κόψε δ᾽ Ὀδυσσεὺς
τόξῳ· τοὶ δ᾽ ἐπέτοντο θοὰς ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν.
515 Οὐδ᾽ ἀλαοσκοπιὴν εἶχ᾽ ἀργυρότοξος Ἀπόλλων,
ὡς ἴδ᾽ Ἀθηναίην μετὰ Τυδέος υἱὸν ἕπουσαν·
τῇ κοτέων Τρώων κατεδύσετο πουλὺν ὅμιλον,
ὦρσεν δὲ Θρῃκῶν βουληφόρον Ἱπποκόωντα,
Ῥήσου ἀνεψιὸν ἐσθλόν· ὁ δ᾽ ἐξ ὕπνου ἀνορούσας,
520 ὡς ἴδε χῶρον ἐρῆμον, ὅθ᾽ ἕστασαν ὠκέες ἵπποι,
ἄνδρας τ᾽ ἀσπαίροντας ἐν ἀργαλέῃσι φονῇσιν,
ᾤμωξέν τ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα φίλον τ᾽ ὀνόμηνεν ἑταῖρον.
Τρώων δὲ κλαγγή τε καὶ ἄσπετος ὦρτο κυδοιμὸς
θυνόντων ἄμυδις· θηεῦντο δὲ μέρμερα ἔργα,
525 ὅσσ᾽ ἄνδρες ῥέξαντες ἔβαν κοίλας ἐπὶ νῆας.
Οἱ δ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἵκανον ὅθι σκοπὸν Ἕκτορος ἔκταν,
ἔνθ᾽ Ὀδυσεὺς μὲν ἔρυξε Διῒ φίλος ὠκέας ἵππους,
Τυδεΐδης δὲ χαμᾶζε θορὼν ἔναρα βροτόεντα
ἐν χείρεσσ᾽ Ὀδυσῆϊ τίθει, ἐπεβήσετο δ᾽ ἵππων·
530 μάστιξεν δ᾽ ἵππους, τὼ δ᾽ οὐκ ἀέκοντε πετέσθην
νῆας ἔπι γλαφυράς· τῇ γὰρ φίλον ἔπλετο θυμῷ.
Νέστωρ δὲ πρῶτος κτύπον ἄϊε φώνησέν τε·
«ὦ φίλοι, Ἀργείων ἡγήτορες ἠδὲ μέδοντες,
ψεύσομαι, ἦ ἔτυμον ἐρέω; κέλεται δέ με θυμός.
535 ἵππων μ᾽ ὠκυπόδων ἀμφὶ κτύπος οὔατα βάλλει.
αἲ γὰρ δὴ Ὀδυσεύς τε καὶ ὁ κρατερὸς Διομήδης
ὧδ᾽ ἄφαρ ἐκ Τρώων ἐλασαίατο μώνυχας ἵππους·
ἀλλ᾽ αἰνῶς δείδοικα κατὰ φρένα μή τι πάθωσιν
Ἀργείων οἱ ἄριστοι ὑπὸ Τρώων ὀρυμαγδοῦ.»
540 Οὔ πω πᾶν εἴρητο ἔπος ὅτ᾽ ἄρ᾽ ἤλυθον αὐτοί.
καί ῥ᾽ οἱ μὲν κατέβησαν ἐπὶ χθόνα, τοὶ δὲ χαρέντες
δεξιῇ ἠσπάζοντο ἔπεσσί τε μειλιχίοισι·
πρῶτος δ᾽ ἐξερέεινε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ·
«εἴπ᾽ ἄγε μ᾽, ὦ πολύαιν᾽ Ὀδυσεῦ, μέγα κῦδος Ἀχαιῶν,
545 ὅππως τοῦσδ᾽ ἵππους λάβετον καταδύντες ὅμιλον
Τρώων, ἦ τίς σφωε πόρεν θεὸς ἀντιβολήσας.
αἰνῶς ἀκτίνεσσιν ἐοικότες ἠελίοιο.
αἰεὶ μὲν Τρώεσσ᾽ ἐπιμίσγομαι, οὐδέ τί φημι
μιμνάζειν παρὰ νηυσὶ γέρων περ ἐὼν πολεμιστής·
550 ἀλλ᾽ οὔ πω τοίους ἵππους ἴδον οὐδ᾽ ἐνοήσα.
ἀλλά τιν᾽ ὔμμ᾽ ὀΐω δόμεναι θεὸν ἀντιάσαντα·
ἀμφοτέρω γὰρ σφῶϊ φιλεῖ νεφεληγερέτα Ζεὺς
κούρη τ᾽ αἰγιόχοιο Διὸς γλαυκῶπις Ἀθήνη.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
555 «ὦ Νέστορ Νηληϊάδη, μέγα κῦδος Ἀχαιῶν,
ῥεῖα θεός γ᾽ ἐθέλων καὶ ἀμείνονας ἠέ περ οἵδε
ἵππους δωρήσαιτ᾽, ἐπεὶ ἦ πολὺ φέρτεροί εἰσιν.
ἵπποι δ᾽ οἵδε, γεραιέ, νεήλυδες, οὓς ἐρεείνεις,
Θρηΐκιοι· τὸν δέ σφιν ἄνακτ᾽ ἀγαθὸς Διομήδης
560 ἔκτανε, πὰρ δ᾽ ἑτάρους δυοκαίδεκα πάντας ἀρίστους.
τὸν τρισκαιδέκατον σκοπὸν εἵλομεν ἐγγύθι νηῶν,
τόν ῥα διοπτῆρα στρατοῦ ἔμμεναι ἡμετέροιο
Ἕκτωρ τε προέηκε καὶ ἄλλοι Τρῶες ἀγαυοί.»
Ὣς εἰπὼν τάφροιο διήλασε μώνυχας ἵππους
565 καγχαλόων· ἅμα δ᾽ ἄλλοι ἴσαν χαίροντες Ἀχαιοί.
οἱ δ᾽ ὅτε Τυδεΐδεω κλισίην εὔτυκτον ἵκοντο,
ἵππους μὲν κατέδησαν ἐϋτμήτοισιν ἱμᾶσι
φάτνῃ ἐφ᾽ ἱππείῃ, ὅθι περ Διομήδεος ἵπποι
ἕστασαν ὠκύποδες μελιηδέα πυρὸν ἔδοντες·
570 νηῒ δ᾽ ἐνὶ πρύμνῃ ἔναρα βροτόεντα Δόλωνος
θῆκ᾽ Ὀδυσεύς, ὄφρ᾽ ἱρὸν ἑτοιμασσαίατ᾽ Ἀθήνῃ.
αὐτοὶ δ᾽ ἱδρῶ πολλὸν ἀπονίζοντο θαλάσσῃ
ἐσβάντες κνήμας τε ἰδὲ λόφον ἀμφί τε μηρούς.
αὐτὰρ ἐπεί σφιν κῦμα θαλάσσης ἱδρῶ πολλὸν
575 νίψεν ἀπὸ χρωτὸς καὶ ἀνέψυχθεν φίλον ἦτορ,
ἔς ῥ᾽ ἀσαμίνθους βάντες ἐϋξέστας λούσαντο.
τὼ δὲ λοεσσαμένω καὶ ἀλειψαμένω λίπ᾽ ἐλαίῳ
δείπνῳ ἐφιζανέτην, ἀπὸ δὲ κρητῆρος Ἀθήνῃ
πλείου ἀφυσσόμενοι λεῖβον μελιηδέα οἶνον.

***

Και την φωνήν της Αθηνάς άκουσε αυτός και ανέβη
σ᾽ ένα των ίππων κι έπληκτε τους ίππους με το τόξο
ο Οδυσσεύς κι επέταξαν προς τα γοργά καράβια.
515 Και ο Φοίβος ο αργυρότοξος άμ᾽ είδε στον Τυδείδην
συμπροβοδόν την Αθηνά, οργίσθη κι εκατέβη
στων Τρώων το στρατόπεδον κι εσήκωσε απ᾽ τον ύπνον
των Θρακών έναν αρχηγόν, εξάδελφον του Ρήσου,
τον μέγαν Ιπποκόωντα. Και ως εσηκώθη εκείνος
520 κι είδε των ίππων έρημον τον τόπον, και τους άνδρες
να σπαρταρούν στο αίμα τους, βοήν έσυρε πόνου
κι εφώναξε κατ᾽ όνομα τον ποθητόν του φίλον.
Και οι Τρώες όλοι με βοές και αλαλαγμόν χυθήκαν
κι εθαύμαζαν το φοβερό κατόρθωμα που επράξαν
525 εκείνοι, κι έπειτ᾽ άβλαπτοι στα πλοία τους γυρίσαν.
Κι εκείνοι οπόταν έφθασαν εκεί που ᾽χαν φονεύσει
τον Δόλωνα, εσταμάτησε τους ίππους ο Οδυσσέας·
πήδησ᾽ ο άλλος εις την γην και τα αιματοβαμμένα
λάφυρα επήρε κι έβαλε στα χέρια του Οδυσσέως.
530 Ανέβη πάλι, εκέντησε τα γρήγορα πουλάρια
και αυτά πετούσαν πρόθυμα στων Αχαιών τα πλοία.
Τον κρότον πρώτος άκουσεν ο Νέστωρ και τους είπεν:
«Ω πολεμάρχοι αγαπητοί, προστάτες των Αργείων,
μαντεύω ή σφάλλω; Και η καρδιά μού λέγει να ομιλήσω.
535 Κρότον ακούω καθαρά των ταχυπόδων ίππων.
Να ᾽φερναν εδώ λάφυρον απ᾽ τον στρατόν των Τρώων
αυτούς τους ίππους ο Οδυσσεύς και ο δυνατός Τυδείδης.
Αλλ᾽ όμως η καρδία μου τρομάζει μήπως πάθουν
από των Τρώων την ορμήν εκείν᾽ οι ανδρειωμένοι».
540 Τον λόγον δεν τελείωσεν, κι ήσαν εκείνοι εμπρός τους.
Κι ευθύς επέζευσαν αυτοί και όλοι φαιδροί τριγύρω
οι Αργείοι τους ασπάζοντο και τους γλυκομιλούσαν.
Και ο Νέστωρ ο Γερήνιος ερώτησέ τους πρώτος:
«Λέγε μας πώς ελάβετε, τρισένδοξε Οδυσσέα,
545τους ίππους τούτους; Λάφυρον τους πήρετε των Τρώων,
ή δώρον είν᾽ ενός θεού που σας εφανερώθη;
Του ηλίου, θαύμα τρομερόν, ομοιάζουν τες ακτίνες.
Πάντοτε μέσα ευρίσκομαι στες φάλαγγες των Τρώων,
ότι αν και γέρος μαχητής, θαρρώ που οκνός δεν μένω,
550 αλλ᾽ ίππους τόσο θαυμαστούς ποτέ μου εγώ δεν είδα.
Ναι, με το χέρι του θεός σας έδωκε τους ίππους,
διότι αγάπην περισσήν σας έχουν και των δύο
και η γλαυκόφθαλμη Αθηνά και ο βροντητής Κρονίδης».
Σ᾽ αυτόν τότε ο πολύβουλος απάντησε Οδυσσέας·
555«Νέστωρ Νηλείδη σεβαστέ, των Αχαιών ω δόξα,
εύκολα δύνανται οι θεοί, που τόσο ανώτερ᾽ είναι,
ίππους να δώσουν και απ᾽ αυτούς, αν θέλουν, καλυτέρους.
Και τούτ᾽ είναι νεόφερτοι από την Θράκην ίπποι·
τον κύριόν τους φόνευσεν ο δυνατός Τυδείδης
560 και δώδεκα στο πλάγι του των πρώτων ανδρειωμένων.
Και άλλον στα πλοία μας σιμά δέκατον τρίτον άνδρα
φονεύσαμε που έρχονταν κατάσκοπος σταλμένος
των Τρώων και του Έκτορος εις το στρατόπεδόν μας».
Είπε κι ευθύς τον χάντακα περνούσε, με τους ίππους
565 περήφανος· και ολόχαροι κατόπ᾽ οι πολεμάρχοι.
Και ότ᾽ έφθασε στην στερεήν σκηνήν του Διομήδη,
εις το παχνί με τα λουριά προσέδεσαν τους ίππους
όπ᾽ ήσαν και τα γρήγορα πουλάρια του Τυδείδη
και σίτον έτρωγαν γλυκόν. Και απέθεσε στην πρύμνην
570 ο Οδυσσεύς του Δόλωνος τα όπλα αιματωμένα
ώσπου θυσίαν της θεάς κατόπιν ετοιμάσουν.
Και αυτοί μέσα στην θάλασσαν εμπήκαν ν᾽ αποπλύνουν
σκέλη, μεριά και τράχηλον απ᾽ τον πολύν τον ίδρο.
Και αφού τον ίδρο τον πολύν το κύμα της θαλάσσης
575 ένιψε από το σώμα τους κι εδροσολογηθήκαν,
κατέβηκαν κι ελούσθηκαν στους σκαλιστούς λουτήρες.
Και αφού λουσθήκαν και άλειμμα το σώμα τους εχρίσαν,
εις το τραπέζι εκάθισαν και το κρασί, που ευφραίνει,
από κρατήρα ολόγεμον της Αθηνάς σπονδίζαν.

Από τον εξαρτημένο στον ανεξάρτητο νου

Ένας εξαρτημένος νους μπορεί να γνωρίζει μόνο το σώμα. Δεν μπορεί να γνωρίζει τίποτα πέρα από αυτό. Αν ο νους γίνει ανεξάρτητος, μπορεί να γνωρίζει αυτό που είναι η πηγή της απόλυτης ελευθερίας, αποκαλέστε το ψυχή, νου ή με οποιοδήποτε άλλο όνομα.

Μόνο όταν ένας άνθρωπος χάνει όλες τις πατερίτσες του, ξυπνά η εσωτερική του ενέργεια. Όσο μένουμε προσκολλημένοι σε υποστηρίγματα, είμαστε εχθροί του ίδιου μας του εαυτού και δεν επιτρέπουμε στις αδρανείς δυνάμεις μέσα μας να ξυπνήσουν.

Μόνο ένας ανεξάρτητος νους μπορεί να γίνει ικανός να γνωρίσει την ελευθερία. Μόνο ένας ανεξάρτητος νους μπορεί να κοιτάξει προς μια ανεξάρτητη ψυχή. Ένας εξαρτώμενος νους είναι ικανός να κοιτάζει μόνο το εξαρτημένο σώμα.

Το σώμα είναι αναπόφευκτα εξαρτημένο και η ψυχή είναι αναπόφευκτα ανεξάρτητη. Ο νους μπορεί να είναι ανεξάρτητος καθώς και εξαρτημένος.

Είναι στο χέρι σας τι από τα δύο είναι ο νους σας - ανεξάρτητος ή εξαρτημένος.

Αν θέλετε να κρατήσετε το νου σας μόνο εξαρτημένο, δεν θα μπορέσετε να γνωρίσετε τίποτα πέρα από το σώμα. Καθώς το σώμα θα πεθάνει, δεν θα μπορέσετε να γνωρίσετε τίποτα πέρα από τον θάνατο. Αλλά, αν ο νους σας γίνει ανεξάρτητος, θα μπορέσετε να γνωρίσετε την ψυχή.

Η ψυχή είναι αθάνατη. Δεν έχει ούτε γέννηση ούτε θάνατο. Ωστόσο, δεν μπορεί να γίνει απλώς και μόνο επειδή το λέω εγώ. Αν λέω ότι η ψυχή ούτε γεννιέται ούτε πεθαίνει κι εσείς απλώς το επαναλάβετε, είναι επικίνδυνο, έχει γίνει μια πίστη.

Γι' αυτό σας λέω: μην πιστεύετε απλώς ότι η ψυχή υπάρχει. Από εδώ και πέρα, μην το πιστεύετε. Αυτή τη στιγμή το μόνο που πρέπει να ξέρετε είναι ότι ο νους σας είναι εξαρτημένος, και πρέπει να γεμίσετε με τη λαχτάρα να τον κάνετε ανεξάρτητο. Την ημέρα που ο νους σας θα γίνει τελείως ανεξάρτητος, εκείνη τη μέρα θα ριζώσετε στην ψυχή. Αυτό από μόνο του είναι το κέντρο όλου του κόσμου, όλης της δύναμης, και όλης της ύπαρξης.

Εκεί κρύβεται το νόημα της ζωής. Αλλά μόνο εκείνοι που είναι πρόθυμοι να γίνουν ανεξάρτητοι μπορούν να γνωρίσουν αυτό το νόημα. Αν θέλετε να μάθετε την αλήθεια της ζωής, πρώτα πρέπει να απελευθερωθείτε. Αν είστε έτοιμοι γι' αυτό, μπορείτε να γνωρίσετε την αλήθεια της ζωής. Αν δεν είστε έτοιμοι, δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίσετε τίποτα άλλο πέρα από τον θάνατο.

Η κατάσταση της σκέψης είναι απλώς μια σκάλα. Δεν πρέπει να σταματάτε εκεί. Πρέπει να πάτε πιο πέρα από αυτή. Όταν πρέπει να ανέβουμε σε μια ταράτσα, χρησιμοποιούμε μια σκάλα, αλλά, αν σταματήσουμε στη σκάλα, δεν μπορούμε να φτάσουμε στην ταράτσα. Έτσι χρησιμοποιούμε τη σκάλα και μετά την πετάμε. Για να φτάσουμε στην ψυχή, θα πρέπει να πάμε από την κατάσταση απουσίας της σκέψης στην κατάσταση σκέψης.

Και θα πρέπει να αφήσουμε την κατάσταση της σκέψης και να κατακτήσουμε μια κατάσταση μη σκέψης.

Αν αποφασίσετε να είστε ανεξάρτητοι στο επίπεδο του νου, κανένας στον κόσμο δεν μπορεί να σας στερήσει τη δυνατότητα να γνωρίσετε την ψυχή σας.

Αλλά θα πρέπει να πάρετε μια απόφαση: «Τώρα αποφασίζω να γίνω ανεξάρτητος στο επίπεδο του νου. Αποφασίζω ότι δεν θα δεχτώ τη σκλαβιά κανενός στο επίπεδο του νου. Αποφασίζω ότι δεν θα δεχτώ τη σκλαβιά κανενός στο επίπεδο της σκέψης μου. Αποφασίζω ότι δεν θα γίνω ακόλουθος κανενός. Κανένα δόγμα δεν θα μπορέσει να επιβαρύνει το μυαλό μου. Θα θεωρώ αλήθεια μόνο την αλήθεια που βρίσκω μόνος μου. Κάποιος άλλος μπορεί να έχει μια άλλη αλήθεια, αλλά δεν είναι η αλήθεια για μένα».

Αν δεν έχετε αυτό το θάρρος, δεν μπορείτε να βρείτε τη ζωή. Αν δεν έχετε αυτό το θάρρος, ο νους σας ίσως να μη γίνει ποτέ ανεξάρτητος.

Επιτρέψτε μου να σας πω επίσης αυτό: μια σκλαβιά που κρατάει πολύ καιρό γίνεται ελκυστική. Μια σκλαβιά που κρατάει πολύ καιρό αρχίζει να φαίνεται ευχάριστη. Φοβάστε να απελευθερωθείτε από αυτή, φοβάστε να την αφήσετε.

Το μεγαλύτερο εμπόδιο για να απομακρύνετε τη σκλαβιά είναι ότι ο ίδιος ο σκλάβος ερωτεύεται τη σκλαβιά του -κανείς άλλος δεν μπορεί να τον ελευθερώσει. Ο ίδιος ο σκλάβος αρχίζει να αγαπάει τη σκλαβιά του σε τέτοιο βαθμό, ώστε είναι έτοιμος ακόμα και να πεθάνει για να την υπερασπιστεί.

Επιθετικότητα και ναρκισσισμός

Το τελευταίο διάστημα αρχίζουν να γνωστοποιούνται συμπεριφορές βίας τόσο σωματικής όσο και λεκτικής στο ενδοοικογενειακό και εργασιακό περιβάλλον στην χώρα μας. Η ναρκισσιστική διαταραχή την οποία και θα αναλύσουμε παρακάτω μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να αποτελέσει και βασικό συνδετικό στοιχείο στο εγχείρημα αναζήτησης αιτιών και παραγόντων που επηρεάζουν αισθητά την δραματική αύξηση συμπεριφορών βίας τόσο στην οικογένεια όσο και στην δουλειά του ατόμου.

 
Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας

Η λέξη ναρκισσιστική παραπέμπει στον «Νάρκισσο» και στην αρχαία ελληνική μυθολογία. Ο Νάρκισσος μόλις αντίκρισε την αντανάκλασή του προσώπου του στα νερά μιας πηγής γοητεύτηκε τόσο πολύ που έμενε εκεί συνέχεια, ερωτεύτηκε την εικόνα του μέχρι που πέθανε.

Η Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας συνήθως εμφανίζεται από την πρώιμη ενήλικη ζωή του ατόμου και μερικά από τα διαγνωστικά κριτήρια για αυτή την διαταραχή είναι η αίσθηση μεγαλείου και σπουδαιότητας καθώς και η υπερευαισθησία του ατόμου στην απόρριψη και την κριτική άλλων ανθρώπων.

Τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή συνηθίζουν να έχουν έντονες φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, εξυπνάδας, ομορφιάς και ιδανικής αγάπης.

Αναζητά συνέχεια τον θαυμασμό και επιδιώκει περισσότερο να συναναστρέφεται ανθρώπους υψηλού κύρους. Το άτομο με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά ή ναρκισσιστική διαταραχή δυσκολεύεται να δημιουργήσει σταθερές και γνήσιες ανθρώπινες σχέσεις καθώς τείνει να υποτιμάει τους υπόλοιπους ανθρώπους και να τους φθονεί ή να πιστεύει ότι οι υπόλοιποι άνθρωποι τον φθονούν.

Επίσης, το άτομο αυτό έχει την αίσθηση ότι οι άλλοι πρέπει να τον μεταχειρίζονται με ιδιαίτερα ευνοϊκό τρόπο ενώ συνήθως δημιουργεί διαπροσωπικές σχέσεις με στόχο να πετύχει τους σκοπούς του.

Τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή έχουν πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση και νιώθουν συχνά εύθραυστοι στην κριτική των άλλων γιατί φοβούνται ότι θα καταρρεύσουν και θα νιώσουν σαν να είναι το απόλυτο τίποτα. Είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικά άτομα και νιώθουν πως απειλούνται από τα υπόλοιπα επιτυχημένα άτομα. Πληγώνονται εύκολα αλλά τείνουν να δείχνουν την θλίψη τους με την μάσκα της οργής.

Επιθετικότητα και ναρκισσιστική διαταραχή

Σύμφωνα με ευρήματα της μελέτης που διεξήχθη στο πανεπιστήμιο του Οχάϊο από του καθηγητή Brad Bushman η επιθετικότητα και η ναρκισσιστική διαταραχή έχουν πολύ μεγάλη σύνδεση μεταξύ τους. Η επιθετικότητα ορίζεται ως οποιαδήποτε συμπεριφορά έχει ως σκοπό να βλάψει κάποιον που δεν θέλει να τον βάψουν ενώ η βία είναι η επιθετικότητα που έχει ακραία σωματική βλάβη και μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στον θάνατο.

Μετέπειτα έγιναν και άλλες πολλές έρευνες και μελέτες με πολλούς συμμετέχοντες που επιβεβαίωσαν το εύρημα αυτό φανερώνοντας μάλιστα πως ο ναρκισσισμός σχετίζεται με 21% της αύξησης της επιθετικότητας και με 18% της αύξησης της βίας. Σύμφωνα με ειδικούς ο ναρκισσιστικός χαρακτήρας νιώθει συνεχώς πως τον προκαλούν και μπορεί να γίνουν ιδιαίτερα επιθετικοί ακόμη και αν δεν τον προκαλούν.

Έχουν μια μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους και πιστεύοντας ότι είναι ανώτεροι από τους υπόλοιπους μπορεί να προβούν σε επιθετικές συμπεριφορές (εκφοβισμός, σωματική, λεκτική βία) θεωρώντας απλά ότι έχουν το δικαίωμα να το κάνουν. Άνθρωποι νάρκισσοι στην πραγματικότητα έχουν μέσα τους το κενό δείχνοντας αδυναμία να νιώσουν ενσυναίσθηση, να μπουν δηλαδή στη θέση του άλλου και να τον κατανοήσουν.

Η επιθετική και βίαιη συμπεριφορά στους άλλους τους δίνει την επιβεβαίωση που αναζητούσαν, το κάνουν γιατί θεωρούν πως είναι ανώτεροι και οποιοσδήποτε τολμήσει να τους αμφισβητήσει θα υποστεί και το τέρας που κρύβουν μέσα τους.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως ο Ναρκισσισμός και η αυτοεκτίμηση είναι δύο έννοιες που συχνά συγχέονται αν και έχουν μεγάλη διαφορά μεταξύ τους ως προς την σημασιολογία και την νοηματοδότηση τους.

Πιο συγκεκριμένα, ο ναρκισσισμός τείνει να επιβάλλεται μέσω της επίδειξης, ενώ αντιθέτως η αυτοεκτίμηση κάνει αισθητή την παρουσία της απλά με την ύπαρξή της.

Ένας άνθρωπος με υψηλή αυτοεκτίμηση είναι σε θέση να λεκτικοποιήσει και να αφηγηθεί τις καλές για εκείνον στιγμές, αναφέροντας τους στόχους του, τις προσπάθειες που κατέβαλε και τους ανθρώπους που τον στήριξαν στην διάρκεια της προσπάθειάς του.

Αντιθέτως ένα ναρκισσιστικό άτομο θα προσπαθήσει να μεγαλοποιήσει την προσπάθεια που κατέβαλε για να καταφέρει να βρίσκεται σε μία υψηλού κοινωνικού κύρους θέση προβάλλοντας τον εαυτό του ως ένα ανώτερο ον.

Ναρκισσισμός και ψυχανάλυση

Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική σκέψη και τον Φρόιντ (1914) ο ναρκισσισμός νοείται ως η αγάπη που στρέφεται προς τον εαυτό μας και η εν μέρει ικανοποίηση μερικών ενορμήσεων του ατόμου.

Υπάρχουν τρεις μορφές αγάπης του εαυτού: ο αυτοερωτισμός, ο πρωτογενής ναρκισσισμός και ο δευτερογενής ναρκισσισμός.

Το στάδιο του αυτοερωτισμού αναφέρεται στην πρώιμη βρεφική ηλικία που το άτομο ικανοποιεί μερικές απο τις ενορμήσεις του μέσω μερικών οργάνων.

Το ίδιο το όργανο αποτελεί το αντικείμενο της ενόρμησης. Την περίοδο του αυτοερωτισμού το έμβρυο δεν έχει σχηματίσει ακόμη την έννοια του ενιαίου σώματος αλλά και την έννοια του Εγώ, δεν μπορεί να ξεχωρίσει τον εαυτό του με την εξωτερική πραγματικότητα και επομένως δεν έχει ακόμη μια δομημένη ταυτότητα.

Η πιθανή παλινδρόμηση (επιστροφή) σε αυτην την φάση αποτελεί πραγματικό κίνδυνο για την ψυχική υγεία του ατόμου. Την περίοδο του πρωτογενούς ναρκισσισμού το σώμα του ατόμου από σκόρπιο (στην φάση του αυτοερωτισμού) ενοποιείται και αποτελεί το πρώτο αντικείμενο αγάπης για το έμβρυο.

Στην φάση του δευτερογενούς ναρκισσισμού το Εγώ σχηματίζεται και αποτελεί πλέον το αντικείμενο εναποθέτησης των σεξουαλικών ενορμήσεων του ατόμου. Σε αυτή τη φάση το Εγώ κυριαρχεί στο Εκείνο (απο το οποίο πηγάζουν οι σεξουαλικές μας ενορμήσεις) και αποτελεί πλέον το μοναδικό αντικείμενο αγάπης για το έμβρυο.

Στις δυο αυτές φάσεις ναρκισσισμού το έμβρυο βρίσκει ικανοποίηση μόνο από τον εαυτό του και βρίσκεται σε μία μοναχική φάση.

Ωστόσο, με την σεξουαλική εξέλιξη το άτομο θα αναζητήσει ένα αντικείμενο για να ικανοποιήσει τις ενορμήσεις του, θα αποχωριστεί την παντοδυναμία του Εγώ και θα υποστεί τεράστιο πόνο.

Στην αρχή της ζωής του το άτομο νιώθει μίσος για το εξωτερικό αντικείμενο καθώς διαχωρίζει το Εγώ με το μη Εγώ και αυτό αποτελεί μια απώλεια για τον ναρκισσισμό του.

Το εξωτερικό αντικείμενο πρώτα αναγνωρίζεται μέσω του μίσους. Αργότερα το άτομο ξεπερνώντας την φάση του μίσους μπορεί να αναγνωρίσει το αντικείμενο ως πηγή ευχαρίστησης.

Επομένως, σύμφωνα με τον Φρόιντ το μίσος προηγείται της αγάπης (Φρόιντ,1914).

Ο ναρκισσισμός και η αγάπη προς τον εαυτό προηγείται εξελικτικά από την αγάπη για τους άλλους και ο ναρκισσισμός αποτελεί σύμφωνα με τον Φρόιντ μέρος της ψυχικής εξέλιξης του ατόμου. Αν το άτομο δεν καταφέρει να ξεπεράσει επιτυχώς μερικά από τα στάδια που αναφέραμε δημιουργείται έντονο πλήγμα στην ψυχική του ισορροπία.

Τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή δυσκολεύονται να δημιουργήσουν λειτουργικές σχέσεις με τους άλλους καθώς τους βλέπουν ως αντικείμενα επιβεβαίωσης της σπουδαιότητάς τους. Θεωρούν δεδομένο πως οι υπόλοιποι άνθρωποι θα ικανοποιήσουν τις επιθυμίες τους.

Για τον νάρκισσο κανένας δεν είναι ισάξιος με εκείνον. Η απόρριψη θα τον πυροδοτήσει με έντονα αισθήματα θυμού και επιθετικότητας. Η επιβολή είναι το μόνο που ενδιαφέρει ένα νάρκισσο και αυτό θα γίνει χωρίς να τον ενδιαφέρει το πώς θα αισθάνεται ο άλλος. Για εκείνον δεν έχει καμία αξία.

Πώς μπορεί λοιπόν ένα άτομο με ναρκισσισμό να δεχτεί την απόρριψη από τον σύντροφό του, όταν αυτό σηματοδοτεί για εκείνον απόρριψη και μη αποδοχή της απεριόριστης αξίας του;

Τα πάθη: To τρωκτικό του νου και της ψυχής

Την σημασία και την σπουδαία έλξη των παθών κατέδειξαν πρώτοι απ’ όλους οι αρχαίοι Έλληνες με την τόσο ευρηματική και διαχρονική ρήση ότι τα πάθη είναι η φυλακή της ψυχής.

Πόσες φορές η πνευματική μας διαύγεια κλονίστηκε και στάθηκε απογοητευτικά αδύναμη στην αντιμετώπιση της σκοτεινής αυτής δύναμης; Αλλά και πόσες άλλες φορές αν και σκεφθήκαμε ότι πράττουμε φαύλα, δίχως δεύτερη σκέψη αφεθήκαμε στο θελκτικό κάλεσμα των σειρήνων; Αν φέρουμε στο νου μας το πόσο εύκολα υπήρξαμε έρμαια των αδυναμιών μας, είναι πολύ πιθανό αρκετοί να απογοητευτούν, άλλοι να αφυπνιστούν και άλλοι να σταθούν παθητικά αδιάφοροι.

Σκοπός μας δεν είναι να καταδείξουμε τον λόγο ύπαρξης των παθών, καθώς αυτά «μοιραία» συνιστούν αξεχώριστο στοιχείο της υπόστασης μας, αλλά να στοχαστούμε τον λόγο για τον οποίο πολλάκις έχουν προσπελάσει κάθε είδους ενδοιασμό και μας οδήγησαν στην αδυναμία να προβάλλουμε μια σθεναρή και άξια λόγου αντίσταση.

Αν κάναμε μια προσπάθεια να απαριθμήσουμε ρητώς λόγους οι οποίοι συνδράμουν στην ευδοκίμηση της κατάστασης, σίγουρα η προσπάθεια μας θα ήταν επίπονη, ενδεχομένως και δυσπρόσιτη. Και τούτο ακριβώς θα ελάμβανε χώρα διότι η κύρια αιτία είναι μοναδική. Φυσικά κάνουμε λόγο για την πνευματική αδυναμία και την έλλειψη ψυχικο-πνευματικού σθένους να χαλιναγωγήσει και να τιθασεύσει τις άκρατες επιθυμίες και ορμές οι οποίες κατασπαράσσουν το πνεύμα και το καθιστούν υποχείριο στα χέρια του δυνάστη. Ουκ ολίγες φορές το σκοτεινό μέρος των παθών αναδύεται στο προσκήνιο και επισκιάζει το φως, το όποιο φως, το δικό σου φως.

Η πεμπτουσία του όλου ζητήματος εκεί λανθάνει, όταν δηλαδή τη στιγμή που το σώμα καταρρίπτεται και ολιγοψυχεί, το πνεύμα να φανεί θαρραλέο, ισχυρό και να μην υποκύψει. Αν αυτό λάβει σάρκα και οστά, ο θρίαμβος θα επέλθει και σταδιακά η νοσηρή αυτή δύναμη θα αποσυρθεί ενώ η ολική επικράτηση θα υπάρξει όταν το πνεύμα απαλλαγεί μία και έξω από τα διλήμματα των ηδονών και των καταστάσεων που αμβλύνουν την ακεραιότητα του πνεύματος.

Η Παιδεία σπουδαίος οδηγός και συνοδοιπόρος και σε αυτό το μονοπάτι, μονοπάτι το οποίο στο τέλος του θα μας βοηθήσει να απεμπλακούμε, αλλά και να λυτρωθούμε απ’ την δίνη και την βαρβαρότητα των παθών.

Τα πνευματικά πλημμελήματα και κακουργήματα μετουσιώνονται σε πάθη και αυτά αιτιακά οδηγούν στον ευτελισμό της ύπαρξης μας εν συνόλω. Θα επρόκειτο περί αστεϊσμού αν κάναμε λόγο για εξάλειψη των παθών, διότι όπως λέχθηκε προηγουμένως ο άνθρωπος βαδίζει με αυτά. Μόνο για περιορισμό μπορούμε να μιλήσουμε και για καταστολή των σε έναν σημαντικό βαθμό, ούτως ώστε εμείς να τα ορίζουμε και όχι εκείνα εμάς. Τα πάθη ταπεινώνουν, το πάθος για την ανατροπή της κατάστασης εξυψώνει. Εξάλλου, «θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία» και μόνο αν τολμήσουμε θα δικαιωθούμε!

Με όσα επιμένουμε να αγνοούμε, παραμένουμε δυστυχείς ή έστω συμβιβασμένοι

Στηριζόμαστε στα εγχειρίδια και τους οδηγούς ευτυχίας, ψάχνουμε μότο που φτιάχνουν τη μέρα μας και φυλαχτά που μας κρατούν μακριά από κακοτοπιές και στιγμές δυστυχίας και αγνοούμε το προφανές, αυτό που άλλοι -με πνεύματα σαφώς ευρύτερα από το δικό μας- είχαν ανακαλύψει και μοιραστεί με την ανθρωπότητα. Ποιος είπε ότι η φιλοσοφία είναι απλώς μια βαρετή επιστήμη και όχι μια πυξίδα για να ευτυχήσει κανείς στην καθημερινότητα του; Τι θα σκεφτόταν ο Σωκράτης, για παράδειγμα, αν μας έβλεπε να πνιγόμαστε σε μια κουταλιά νερό; Τι θεωρούσε ο Κομφούκιος ως πεμπτουσία της ευτυχίας; Μια ματιά σε όσα πίστευαν γι’ αυτήν -και το άπιαστο της- 9 από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους όλων των εποχών, ίσως αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τη ζωή και τις (όποιες) δυσκολίες της.

Μπέρτραντ Ράσελ

«Απ’ όλα τα προληπτικά μέτρα που λαμβάνουμε, το πιο θανάσιμο κι εκείνο που σκοτώνει την πιθανότητα μας να ευτυχήσουμε αληθινά, είναι το να προφυλασσόμαστε από την αγάπη». Κι αυτό το έλεγε ο Ράσελ, ένας εραστής των μαθηματικών, της επιστήμης και του ορθολογισμού, αν κάτι λέει αυτό.

Φρίντριχ Νίτσε

«Ευτυχία είναι η αίσθηση ότι η δύναμη αυξάνεται – ότι μία αντίσταση εξουδετερώνεται». Αναμενόμενη, αλλά ενδιαφέρουσα η προσέγγιση του μηδενιστή Νίτσε, που πίστευε ότι η ευτυχία κρύβεται στον έλεγχο που μπορεί κάποιος να ασκεί στο περιβάλλον του και στον εαυτό του. Αυτό το αίσθημα ότι κάποιος έχει τον έλεγχο των εμπειριών του, εγγυάται ευτυχισμένη ζωή, κατά τον φιλόσοφο πάντα.

Τζον Στιούαρτ Μιλ

«Έχω μάθει να αναζητώ την ευτυχία, οριοθετώντας τις επιθυμίες μου, παρά προσπαθώντας να τις ικανοποιήσω». Αναμενόμενη προσέγγιση από τον πατέρα του φιλελευθερισμού, που όταν η κουβέντα γύριζε στα περί προσωπικής ζωής και ευτυχισμένου βίου, ασπαζόταν περισσότερα τα αρχαιοελληνικά ιδανικά: κοινώς, η ευτυχία του είχε όριο, για να μπορέσουν να ευτυχήσουν και οι γύρω του.

Σωκράτης

«Το μυστικό της ευτυχίας, βλέπετε, δεν βρίσκεται στο να αναζητάτε περισσότερα, αλλά στο να διαμορφώσετε τη δεξιότητα του να απολαμβάνετε τα λιγότερα». Για τον δικό μας Σωκράτη, η ευτυχία δεν ήταν θέμα εξωτερικών παραγόντων, αλλά προϊόν εσωτερικών διεργασιών. Με το να τιθασεύουμε την επιθυμία για ολοένα και περισσότερα αγαθά -ή ό,τι επιθυμεί ο καθένας- μαθαίνουμε να εκτιμάμε τις απλές και αληθινές χαρές της ζωής.

Η πεποίθηση του Σωκράτη ήταν ότι πρέπει να εξερευνούμε τη ζωή που ζούμε, ενώ η φράση, Την ανεξερεύνητη ζωή, δεν αξίζει να την ζει κανείς, ήταν εν μέρει εμπνευσμένη από την περίφημη φράση-επιγραφή «Γνώθι σαυτόν» στο ιερό του μαντείου των Δελφών. Γι' αυτό και ερωτούσε συνέχεια τους συνομιλητές του για να τους αναγκάσει να εξετάσουν σε βάθος τις πεποιθήσεις τους.

Η φράση αυτή ειπώθηκε από τον Σωκράτη κατά την διάρκεια της δίκης του

Ο Σωκράτης αισθανόταν τόσο πάθος για την αξία της αυτογνωσίας, ώστε διερευνούσε προσεκτικά όχι μόνο τις δικές του πεποιθήσεις και τις αξίες του , αλλά και εκείνες των άλλων μέσα από μια αδιάκοπη ανάκριση και αμφισβήτηση τους.

Κομφούκιος

«Όσο περισσότερο διαλογίζεται ο άνθρωπος πάνω το καλό, τόσο καλύτερος θα γίνεται ο κόσμος του και ο κόσμος όλος». Αυτά από τον φιλόσοφο που ενέπνευσε το κίνημα της θετικής σκέψης και της συμπεριφορικής ψυχολογίας, που παρακίνησε την ανθρωπότητα να αναζητήσει τη βαθύτερη σύνδεση αισθημάτων, σκέψεων και συμπεριφορών. Κατά το κομφουκιανό θεώρημα η ευτυχία δεν είναι παρά μία προφητεία που ο καθένας εκπληρώνει για τον εαυτό του, ανακαλύπτοντας τα βαθύτερα ιδανικά που τρέφουν την ύπαρξη του.

Σενέκας

«Οι μεγαλύτερες ευλογίες της ανθρωπότητας βρίσκονται μέσα μας. Ο σοφός άνθρωπος είναι ικανοποιημένος με όσα έχει, όσα κι αν είναι αυτά, χωρίς να προσεύχεται για όσα δεν έχει». Ο στωικός φιλόσοφος με ρήσεις σαν κι αυτή εδραίωσε αυτό που στη σύγχρονη ψυχολογία γνωρίζουμε ως κέντρο ελέγχου των επιθυμιών μας. Για τους οπαδούς της θεωρίας του αυτό το κέντρο ζει για πάντα και καθοδηγεί με ασφάλεια και σοφία τις κινήσεις τους σαν εμπνευσμένη εξωγενής δύναμη.

Λάο Τσε

«Αν νιώθεις θλιμμένος ζεις στο παρελθόν. Αν είσαι αγχωμένος, ζεις στο μέλλον. Αν είσαι γαλήνιος, ζεις στο παρόν». Μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της κινεζικής φιλοσοφίας, ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ. γνώριζε αυτό που συνεχώς λέμε στον εαυτό μας -μήπως και το πιστέψουμε: ζήστε τη στιγμή. Η σύγχρονη ψυχολογία υιοθετώντας την άποψη του υποστηρίζει ότι οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι οι αφοσιωμένοι σ’ αυτό που κάνουν, τη στιγμή που το κάνουν.

Σόρεν Κίρκεγκαρντ

«Η ζωή δεν είναι ένα πρόβλημα που πρέπει να λυθεί, αλλά μία πραγματικότητα που οφείλουμε να βιώσουμε». Ο δανός φιλόσοφος, θεολόγος και ποιητής πηγαίνοντας λίγο μακρύτερα τη σκέψη του Λάο Τσε είχε να προτείνει το εξής: όλα αντιμετωπίζονται καλύτερα, όταν παύουμε να τα θεωρούμε προβλήματα, αλλά εμπειρίες που κάπως πρέπει να χειριστούμε. Από τον χειρισμό εξαρτάται η ευτυχία μας. Απλό.

Χένρι Ντέιβιντ Θορώ

«Η ευτυχία είναι σαν μια πεταλούδα. Όσο περισσότερο την κυνηγάς, τόσο σου ξεφεύγει. Αλλά αν στρέψεις την προσοχή σου σε κάτι άλλο, θα έρθει να καθίσει απαλά στον ώμο σου». Με άλλα λόγια, ένας από τους μεγαλύτερους προβοκάτορες της παγκόσμιας λογοτεχνίας εξηγεί γιατί το κυνήγι της ευτυχίας -και η ρουτίνα που αυτό επισύρει- διαλύει τη μαγεία του αιφνιδιασμού. Όσο λιγότερο δεσμεύεται κανείς στη συνήθεια, τόσο αποκτά μια ευρύτερη, σχεδόν κοσμική άποψη για όλα εκείνα που -όποτε θέλει- φέρνει η ζωή. Τα οποία έρχονται, όταν παύουμε να τα περιμένουμε με το ρολόι στο χέρι.

Σου ανήκει μόνο το τώρα

Μέσα στους κύκλους του χρόνου, εκεί που συναντιέται το παρελθόν με το μέλλον, γίνεται μια μαγική ένωση, το παρόν. Μόλις που προλαβαίνουμε όμως να το αντιληφθούμε και έπειτα χάνεται, χαρίζεται στο παρελθόν ενώ το «τώρα» διαρκώς αναπλάθεται, γεννιέται από τις στάχτες του πριν και το φως του μετά. Κάπου εκεί στα ασαφή πλαίσια του χρόνου και του χώρου, όπου ορίζουμε εμείς οι άνθρωποι με «ασφάλεια» την πραγματικότητα μας, υπάρχει αυτό που ονομάζουμε ζωή.

Ο χρόνος, είναι η αέναη μετάβαση από το παρελθόν, στο παρόν και αμέσως μετά στο μέλλον. Είναι αψηλάφητος, κυλά μέσα από τα χέρια μας σαν νερό και σαν να μην υπάρχει παρά μονάχα στο μυαλό μας.

Ανάμεσα στα λεπτά αυτά νήματα που ενώνουν τους χρόνους, η ζωή μοιάζει στιγμές, από τις οποίες απλά αντλούμε σταγόνες ευτυχίας. Από την φύση μας όμως είμαστε σε διαρκή αναζήτησή αυτής.

Είναι όμως εφικτό να ζήσουμε ουσιαστικά ευτυχισμένοι, αρκεί να ζούμε το «τώρα» με όλη μας την καρδιά, το μυαλό και την ψυχή.

Το μέλλον άλλωστε, είναι αβέβαιο και το παρελθόν ανήκει στο χθες, όσο μάταια και αν προσπαθούμε ενίοτε να κρατηθούμε από αυτά. Αν ζούμε εστιάζοντας στο πρώτο θα έχουμε άγχος, αν ζούμε εστιάζοντας στο δεύτερο θα ζούμε με θλίψη. Ενώ αν ζούμε στο «τώρα», μπορούμε να είμαστε πιο ευτυχισμένοι.

Η ικανότητα να εστιάζουμε και να συγκρατούμε την προσοχή μας στην παρούσα στιγμή αναπτύσσεται με εξάσκηση και προσπάθεια.

Παρατηρώντας τον εαυτό μας κάθε λεπτό, τι κάνει, πως νιώθει, πως κινείται και ελέγχοντας την αναπνοή μας, βοηθάει στο να επαναφέρουμε την παρουσία μας στην στιγμή.

Η επαφή με την φύση μπορεί επίσης να μας ωθήσει στο να εστιάσουμε στο τώρα. Αρκεί να παρατηρήσουμε με προσοχή κάτι που δεν είναι φτιαγμένο από ανθρώπινα χέρια. Ένα αστέρι, ένα δέντρο, ένα λουλούδι, μια πεταλούδα. Να συγκεντρώσουμε όλες μας τις αισθήσεις στην μαγεία της φύσης, στις μελωδίες της. Στην ροή του ποταμού, στα κύματα της θάλασσας, στον αέρα που φυσά και στον τρόπο που μας χαϊδεύει τα μαλλιά και μας αγγίζει απαλά το δέρμα.

Κάτι τέτοιες στιγμές μπορούμε να νιώσουμε το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον να γίνονται ένα. Ο χρόνος τότε μοιάζει να σταματά. Η αίσθηση της απόλυτης παρουσίας μας στη στιγμή, αρκεί ώστε να αρχίσει η ευτυχία να ρέει μέσα μας.

Μερικές σκέψεις μου πάνω στα αποφθέγματα του Mark Twain

9 συμβουλές από τον Μαρκ Τουέιν για μια εξαιρετική ζωή

Δίνω μερικές πρακτικές συμβουλές για προσωπική ανάπτυξη και βήμα-βήμα τις στρατηγικές που λειτουργούν στην πραγματική ζωή για να παράγουν θετικά αποτελέσματα. Εδώ είναι μερικές σκέψεις μου πάνω στα αποφθέγματα του Mark Twain.

“Δεν είναι περίεργο ότι η αλήθεια είναι πιο παράξενη από τη φαντασία. Η φαντασία πρέπει να έχει νόημα.”

“Ας ζήσουμε, έτσι ώστε όταν θα έρθει να πεθάνουμε ακόμα και ο επιχειρηματίας θα λυπηθεί”

“Όταν οι φίλοι σου αρχίζουν να σε κολακεύουν για το πόσο νέος δείχνεις, είναι σίγουρο σημάδι ότι μεγαλώνεις”

“Σε είκοσι χρόνια από τώρα θα έχεις μετανιώσει για αυτά που δεν έκανες παρά για αυτά που έκανες”

Ίσως γνωρίζετε τον Μαρκ Τουέιν για μερικά από τα πολύ δημοφιλή βιβλία του, όπως Οι περιπέτειες του Huckleberry Finn και Οι περιπέτειες του Τομ Σόγιερ. Ήταν ένας συγγραφέας και χιουμορίστας, σατιρικός και λέκτορας.

Ο Τουέιν είναι γνωστός για τα πολλά και συχνά χιουμοριστικά αποφθέγματα του. Εδώ είναι μερικές από τις αγαπημένες μου δικές του συμβουλές.

1. Ενέκρινε τον εαυτό σου.

“Ένας άνθρωπος δεν μπορεί να είναι άνετος, χωρίς τη δική του έγκριση.”

Αν δεν εγκρίνεις τον εαυτό σου, τη συμπεριφορά σου και τις πράξεις σου στη συνέχεια πιθανώς θα περπατάς το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας μα ένα ανήσυχο συναίσθημα. Αν, από την άλλη, εγκρίνεις τον εαυτό σου στη συνέχεια θα τείνεις να χαλαρώσεις και να κερδίσεις εσωτερική ελευθερία να κάνεις περισσότερα από αυτά που πραγματικά θες.

Αυτό μπορεί, με σχετικό τρόπο, να είναι ένα μεγάλο εμπόδιο στην προσωπική ανάπτυξη. Μπορεί να έχεις όλα τα σωστά εργαλεία για να αυξηθεί κατά κάποιο τρόπο, αλλά μπορείτε να αισθανθείτε μια εσωτερική αντίσταση. Δεν μπορείς να πας εκεί.

Σε τι μπορεί προσκρούσεις σε εκεί, είναι εμπόδια επιτυχίας. Βάζεις εμπόδια στο μυαλό σου σχετικά με τι μπορεί ή δεν μπορεί να αξίζεις. Ή εμπόδια που να σου λένε για το τι είσαι ικανός. Μπορούν να σου πουν ότι δεν είσαι πραγματικά αυτό το είδος προσώπου που προσπαθείς να είσαι.

Ή αν κάνεις κάποια πρόοδο προς την κατεύθυνση που θέλεις να πας, μπορεί να αρχίσεις να σαμποτάρεις για τον εαυτό σου. Να κρατήσεις τον εαυτό σου σε ένα μέρος που είναι οικείο.

Έτσι χρειάζεται να δώσεις έγκριση και επιτρέψεις στον εαυτό σου να είναι αυτός που θέλεις να είναι. Μη ψάχνεις για την έγκριση από τους άλλους. Αλλά από τον εαυτό σου. Να διαλυθεί το εσωτερικό εμπόδιο ή να αφήσει να φύγει εκείνη η τάση για. Αυτό δεν είναι εύκολη υπόθεση και μπορεί να πάρει χρόνο.

2. Οι περιορισμοί σου μπορεί να είναι μόνο στο μυαλό σου.

«Η ηλικία είναι ένα ζήτημα του νου πάνω στην ύλη. Αν δεν σε πειράζει, δεν πειράζει.»

Τόσοι πολλοί περιορισμοί είναι ως επί το πλείστον στο μυαλό μας. Για παράδειγμα, μπορεί να πιστεύουμε ότι οι άνθρωποι θα αποδοκιμάζουν γιατί είμαστε πάρα πολύ ψηλοί, πολύ παλιοί. Αλλά αυτές οι πτυχές έχουν σημασία όταν σκέφτεσαι ότι έχουν σημασία. Γιατί γίνεσαι ενσυνείδητος και ανησυχείς για το τι οι άνθρωποι μπορούν να σκεφτούν.

Και άνθρωποι αναφέρονται σε αυτό και να μπορεί να αντιδράσουν με αρνητικούς τρόπους. Ή μπορεί να ερμηνεύσεις ό,τι κάνουν ως αρνητική αντίδραση, γιατί φοβάσαι τόσο μια κακή αντίδραση και τόσο επικεντρωμένος προς τα μέσα για τον εαυτό σου.

Αν, από την άλλη πλευρά, δεν σε πειράζει, τότε δεν θα πειράζει και τους ανθρώπους τόσο πολύ. Και αν δεν σε πειράζει τότε θα δεν θα αφήσεις αυτό το μέρος του εαυτού σου γίνει μια αυτοεπιβαλλόμενη φραγή στη ζωή σου.

Είναι, για παράδειγμα, σπάνια πολύ αργά να κάνεις ό, τι θέλεις να κάνεις.

3. Ελάφρυνε και διασκέδασε

«Το χιούμορ είναι η μεγαλύτερη ευλογία της ανθρωπότητας.»

«Ενάντια στην επίθεση του γέλιου, τίποτα δεν μπορεί να σταθεί.»

Το χιούμορ και το γέλιο είναι καταπληκτικά εργαλεία. Αυτά μπορούν να μετατρέψουν οποιαδήποτε σοβαρή κατάσταση σε κάτι αστείο. Αυτά μπορούν να ελαφρύνουν το κλίμα ακριβώς για οπουδήποτε.

Και μία ελαφρύτερη διάθεση είναι συχνά ένας καλύτερος χώρος για να εργασθείς, επειδή τώρα το σώμα και το μυαλό δεν είναι γεμάτα με αρνητικά συναισθήματα. Όταν είστε πιο ανέμελοι και χαλαροί τότε η λύση σε μια κατάσταση είναι συχνά ευκολότερο να βρεθεί και να εφαρμοστεί.

4. Άφησε το θυμό.

«Ο θυμός είναι ένα οξύ που κάνει περισσότερη ζημιά στο δοχείο που το περιέχει, παρά σε οτιδήποτε χύνεται»

Ο θυμός είναι τις περισσότερες φορές αρκετά άσκοπος. Μπορεί να προκαλέσει καταστάσεις και να ξεφύγει από τον έλεγχο. Και από μια εγωιστική προοπτική, είναι συχνά πιο οδυνηρό για αυτόν που είναι θυμωμένος, από το πρόσωπο για τον οποίο είναι θυμωμένος.

Έτσι ακόμα κι αν αισθάνεσαι θυμωμένος με κάποιον για ημέρες, κατάλαβε ότι ως επί το πλείστον μόνο τον εαυτό σου βλάπτεις. Το άλλο πρόσωπο μπορεί να μην γνωρίζει καν ότι είσαι θυμωμένος με αυτόν. Έτσι, είτε μιλάς με το πρόσωπο για λυθεί η σύγκρουση, είτε αφήνεις το θυμό σου , το συντομότερο δυνατό, είναι αρκετά καλές συμβουλές για να κάνουν τη ζωή σου πιο ευχάριστη.

5. Άφησε τον εαυτό σου από τη σιγουριά.

«Μην τριγυρνάς λέγοντας ότι ο κόσμος σου οφείλει τη ζωή. Ο κόσμος δεν σου οφείλει τίποτα. Ήταν εδώ πρώτα.»

Όταν είσαι νέος, η μαμά και ο μπαμπάς μπορούν να δώσουν πολλά πράγματα. Καθώς μεγαλώνεις, μπορεί να έχεις ένα είδος δικαιώματος. Ίσως αισθάνεσαι ότι ο κόσμος πρέπει να σου δώσει ό, τι θέλεις, ή ότι σου χρωστάει κάτι.

Αυτή η πεποίθηση μπορεί να προκαλέσει πολλή οργή και απογοήτευση στη ζωή σου. Επειδή ο κόσμος δεν μπορεί να σου δώσει αυτό που περιμένεις. Από την άλλη πλευρά, αυτό μπορεί να είναι πάρα πολύ απελευθερωτικό. Αντιλαμβάνεσαι ότι στο χέρι σου να διαμορφώσεις τη ζωή σου και να δουλέψεις πάνω σε αυτά που θες. Δεν είσαι παιδί πια, να περιμένεις του γονείς ή τον κόσμο να σου δώσει κάτι.

Τώρα είσαι στη θέση του οδηγού. Και μπορείς να πας σχεδόν οπουδήποτε θες.

6. Αν ακολουθείς διαφορετική πορεία, ετοιμάσου για αντιδράσεις

«Ένα πρόσωπο με μια νέα ιδέα είναι ένας στρόφαλος έως ότου πετύχει η ιδέα.»

Νομίζω ότι σχετίζεται λίγο με την αυτο-βελτίωση.

Αν αρχίσεις να αλλάζεις ή κάνεις κάτι διαφορετικό από ότι συνήθως κάνεις, τότε οι άνθρωποι μπορεί να αντιδράσουν με διαφορετικούς τρόπους. Μερικοί μπορεί να είναι χαρούμενοι για σένα. Μερικοί μπορεί να είναι αδιάφοροι. Μερικοί μπορεί να προβληματιστούν ή να αντιδράσουν με αρνητικούς και αποθαρρυντικούς τρόπους.

Μεγάλο μέρος αυτών των αντιδράσεων κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι τόσο πολύ για σένα, αλλά για το πρόσωπο που είπε ότι και τη ζωή του/της. Πώς αισθάνονται για τον εαυτό τους φαίνεται στις λέξεις και την κριτική που κάνουν

Και αυτό είναι εντάξει. Νομίζω ότι είναι αρκετά πιθανό ότι δεν θα αντιδρούν τόσο αρνητικά, όπως μπορείς να φανταστείς. Ή κατά πάσα πιθανότητα πολύ σύντομα πηγαίνουν πίσω εστιάζοντας τις δικές τους προκλήσεις.

Έτσι ότι άλλοι άνθρωποι λένε και σκέφτονται και τους αφήνεις να σε κρατάνε πίσω, είναι πιθανώς μόνο στη φαντασία σου και ένα εμπόδιο που βάζεις στο μυαλό σου.

Μπορεί να διαπιστώσεις ότι, όταν τελικά, διασχίσεις εκείνο το εσωτερικό όριο που δημιούργησες, τότε οι άνθρωποι γύρω σου δεν μπορούν να σε αποφεύγουν ή να σε κυνηγάνε. Μπορεί να είναι απλά: “ΟΚ”.

7. Φρόντισε να εστιάζεις σταθερά σε ό,τι θέλεις.

“Σύρε τις σκέψεις σου μακρυά από τα προβλήματα σου… από τα αυτιά, από τα τακούνια, ή οποιοδήποτε άλλο τρόπο, μπορείς να το διαχειριστείς.”

Σε τι θα επικεντρωθείς, καθορίζει πως θα εξελιχθούν τα πράγματα. Μπορείς να εστιάσεις στα προβλήματα σου και αν σταθείς στον πόνο και την νοοτροπία του θύματος. Ή μπορείς να εστιάσεις στο θετικό της κατάστασης, τι μπορείς να μάθεις από αυτή την κατάσταση ή απλά να επικεντρώσεις το μυαλό σου σε κάτι εντελώς διαφορετικό.

Μπορεί να είναι “φυσιολογικό” να σταθείς σε προβλήματα και να μετακινήσε σε μια θάλασσα της αρνητικότητας. Αλλά αυτό είναι μια επιλογή. Και μια συνήθεια της σκέψης. Μπορείς να αρχίσεις, αντί να στέκεσαι σε προβλήματα, να επικεντρώνεις εκ νέου το μυαλό σου σε κάτι πιο χρήσιμο. Αλλά μπορείς επίσης να αρχίσεις να οικοδομείς μια συνήθεια της μάθησης για να κερδίζεις όλο και περισσότερο τον έλεγχο, όπου εστιάζεις.

8. Μην επικεντρώνεσαι τόσο στο να κάνεις τον εαυτό σου να αισθάνεται καλά

«Ο καλύτερος τρόπος για να φτιάξεις το κέφι στον εαυτό σου, είναι να προσπαθήσεις να φτιάξει το κέφι σε κάποιον άλλο.»

Αυτό μπορεί να είναι κάτι λίγο από μια αντι-διαισθητική συμβουλής. Αλλά όπως έγραψα χθες, ένας από τους καλύτερους τρόπους για να αισθάνεσαι καλά για τον εαυτό σου, είναι να κάνεις κάποιον άλλο να αισθάνεται καλά ή να τους βοηθήσεις με κάποιο τρόπο.

Αυτό είναι ένας πολύ καλός τρόπος να δεις τα πράγματα για να δημιουργήσεις μια ανοδική πορεία της θετικότητας και ανταλλαγή αξίας μεταξύ των ανθρώπων. Βοηθάς κάποιον και αισθάνεστε και οι δύο καλά. Το πρόσωπο που βοήθησες αισθάνεται την τάση να σας βοηθήσει αργότερα, δεδομένου ότι οι άνθρωποι τείνουν να θέλουν να ανταποδώσουν. Και έτσι, και οι δύο από σας αισθάνονται καλά βοηθώντας ο ένας τον άλλον.

Αυτά τα θετικά συναισθήματα είναι μεταδοτικά σε άλλους ανθρώπους, και έτσι μπορεί να καταλήξεις δημιουργώντας τα, να αισθάνεσαι εξίσου καλά. Και τη βοήθεια που έλαβες από το φίλο σου, μπορεί να σε εμπνεύσει να βοηθήσεις έναν άλλο φίλο. Και έτσι η ανοδική πορεία αναπτύσσεται και συνεχίζει.

9. Να κάνεις ότι θέλεις να κάνεις.

«Είκοσι χρόνια από τώρα, θα είσαι περισσότερο απογοητευμένος από τα πράγματα που δεν έκανες παρά από αυτά που έκανες. Πλεύσε μακριά από το ασφαλές λιμάνι. Πιάσε τους ανέμους στα πανιά σου. Εξερεύνησε. Ονειρέψου. Ανακάλυψε.»

Φοβερό απόσπασμα. Και πραγματικά δεν έχω πολλά να προσθέσω. Καλά, ίσως να το γράψεις κάπου και να το κρατήσεις ως καθημερινή υπενθύμιση για το τι μπορείς πραγματικά να κάνεις με τη ζωή σου.

Κάτι τελειώνει, κάτι αρχίζει, κάτι χάνεται, μα κάτι άλλο έρχεται

Τέτοια είναι η ζωή. Κάτι τελειώνει, κάτι αρχίζει, κάτι χάνεται, μα κάτι άλλο έρχεται. Αυτή είναι και η φύση μας, η πραγματικότητα μας και όσοι θέλουν να το αποφύγουν, καταλήγουν αιώνια εγκλωβισμένοι. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να παραμείνουμε μέσα στην ροή των πραγμάτων, σαν το ποτάμι. Εμείς θα δημιουργήσουμε το μονοπάτι να περάσει από μέσα το νερό και καθώς το χτίζουμε ακολουθάμε. Όσοι το καταφέρνουν αυτό, δεν πνίγονται, δεν τους παρασέρνει το ποτάμι και έτσι προχωράς.

Κάθε φορά που βιώνουμε μια απώλεια, κάθε φορά που απογοητευόμαστε είτε από μας είτε από τους άλλους, ακόμη κι αν έχουμε χάσει την ελπίδα μας, επέρχεται η λύπη. Βιολογικά η λύπη ελαττώνει την ενέργεια και τον ενθουσιασμό για τις δραστηριότητες της ζωής και όσο βαθαίνει γίνεται ένα τεράστιο μαύρο πέπλο που με την σειρά του επηρεάζει το σώμα και το μυαλό. Αυτή η εσωστρεφής απομόνωσή μας δίνει την ευκαιρία να θρηνήσουμε και όσο είμαστε μέσα στην κατάσταση του θρήνου, καθαρίζει το μυαλό μας. Ετοιμαζόμαστε για το καινούργιο μας ξεκίνημα.

Η απώλεια ενέργειας που έρχεται μαζί με την λύπη, μας βοηθάει να μείνουμε μέσα, να μην έχουμε επαφή με τον έξω κόσμο, να παραμείνουμε σιωπηλοί. Είμαστε κουρασμένοι, εξουθενωμένοι, χρειαζόμαστε διάλειμμα. Επιτρέπουμε του εαυτού μας να τσακιστεί, να λυπηθεί, να βγάλει από πάνω του τους διάφορους ρόλους που παίρνουμε καθημερινά, να αφεθεί. Το σώμα έχει ανάγκη να ξαποστάσει, ο νους θέλεις επαναπρογραμματισμό και κάπου εκεί κάτι γεννιέται. Εξάλλου τα περισσότερα εκπληκτικά κείμενα έχουν γραφτεί σε περίοδο εγκλεισμού.

Ο θυμός καταλαγιάζει με την συμπόνια και την κατανόηση. Συγχωρώ πάει να πει πως δίνω χώρο στον εαυτό μου να κατανοήσει και να δει τα πράγματα από μια άλλη οπτική, έτσι ώστε να νιώσω ειρήνη μέσα μου και να προχωρήσω μπροστά.

Ο φόβος χάνει την δύναμη του καθώς προχωρώ και ανακαλύπτω πως τελικά δεν ήταν τόσο όσο να με κρατήσει φυλακισμένο. Το άγνωστο προκαλεί περίεργα σενάρια στο μυαλό μας και όσο πιο μακριά μου κρατάω αυτό που με τρομάζει, τόσο μεγαλώνουν τα σενάρια. Γίνεται γνωστό και πραγματικό μονάχα όταν βιώσω αυτό που σκέφτομαι.

Οι καλύτερες ιστορίες είναι για εκείνους που αντίκρισαν, πάλεψαν και νίκησαν το βαθύ σκοτάδι του είναι τους. Είναι εκείνοι που ενώ βούλιαζαν, δεν ξέχασαν να αφήσουν τις φυσαλίδες απ’ τις αναπνοές τους για να βρουν τον δρόμο, που ενώ έβρεχε και έριχνε κεραυνούς δεν πήραν ομπρέλες, αλλά χόρεψαν στον ρυθμό του φόβου και στους μεγαλύτερους σεισμούς, βρήκαν καταφύγιο μέσα στην αλήθεια τους. Μέσα στο ολόμαυρο τούνελ, μπόρεσαν να δουν μια σταλιά φωτός να αχνοφαίνεται. Βλέπετε μονάχα οι θαρραλέοι έχουν την ικανότητα να βλέπουν στο σκοτάδι. Όταν άνθιζε ο κήπος τους, τον πότιζαν, όταν σάπιζαν τα φρούτα τους, τα πετούσαν. Δεν είναι για πολλά πολλά, γιατί να φροντίσεις εξάλλου κάτι που έχει σαπίσει; Και πολύ περισσότερο, γιατί να το φας;

Γι’ αυτούς που αναγνωρίζουν τις επιλογές τους, που η πίστη τους δεν κλονίζεται με σκόρπια λόγια και κρατάνε το κεράκι αναμμένο ακόμη κι αν έξω λυσσομανάει. Θέλει κουράγιο να αντιμετωπίζεις το θηρίο μέσα σου, αλλά ακόμη περισσότερο να μπορέσεις να το ημερεύεις.

Σε όλους εμάς λοιπόν που δεν κρυφτήκαμε πίσω από καλοφτιαγμένους ουρανούς και κορδέλες, που δεν μας παρέσυρε το σκηνικό μιας καμουφλαρισμένης κωμωδίας, έχω να πω “ Κρατάτε γερά, καλύτερα να ζούμε στην πραγματικότητα, παρά σε ψευδαισθήσεις που οδηγούν σιωπηλά στο τίποτα. Όπου να’ ναι ξημερώνει και αυτό που αναζητάμε το βρήκαμε ήδη, την αλήθεια μας, εμάς!”

Ας αισθανθούμε και συναισθανθούμε! Τα καλύτερα ηλιοβασιλέματα τα αναζητήσαμε στα όμορφα.

Μοιραστείτε όσα νιώθεται, να τα δίνεται να τα παίρνει ο αέρας. Το σώμα μας δεν είναι φτιαγμένο για να μαραίνεται.

Εύχομαι ο καθένας να βρει την γαλήνη μέσα του, να σπάσει τις αλυσίδες του και να ζήσει εκπληρώνοντας τον οποιοδήποτε σκοπό αναζητάει η καρδιά!

Καλές ψυχικές αναγεννήσεις…

Όταν είσαι δυστυχισμένος, όλος ο κόσμος σού δείχνει συμπάθεια, ενώ όταν είσαι ευτυχισμένος, οι πάντες σε ζηλεύουν

Όταν είσαι δυστυχισμένος, όλος ο κόσμος σού δείχνει συμπάθεια, ενώ όταν είσαι ευτυχισμένος, οι πάντες σε ζηλεύουν. Όταν είσαι ευτυχισμένος, κανένας δεν μπορεί να σε συγχωρήσει, ενώ όταν είσαι δυστυχισμένος, οι πάντες είναι τόσο ευγενείς μαζί σου, τόσο φιλικοί, τόσο γενναιόδωροι. Όταν είσαι ευτυχισμένος, οι πάντες γίνονται εχθροί. Για έναν ευδαιμονικό άνθρωπο, ολόκληρος ο κόσμος γίνεται εχθρός. Ο Σωκράτης δηλητηριάστηκε επειδή τόλμησε να είναι ευτυχισμένος.

Αυτοί οι δυστυχισμένοι άνθρωποι που βρίσκονται παντού γύρω σου, δεν μπορούν να αντέξουν έναν εκστατικό άνθρωπο, επειδή εκείνος ο εκστατικός άνθρωπος τούς θυμίζει τη δική τους αποτυχία. Εσύ τι κάνεις εδώ; Εσύ έχεις πουλήσει τον εαυτό σου για ασήμαντα πράγματα κι αυτός εδώ ο άνθρωπος είναι γεμάτος χαρά, γεμάτος φως. Δεν μπορείς να αντέξεις αυτόν τον άνθρωπο. Αυτός ο άνθρωπος είναι ένα αγκάθι που πονάει. Αν είναι εφικτό για τον Σωκράτη, τότε για σένα γιατί δεν είναι εφικτό; Κατάστρεψε αυτόν τον άνθρωπο και νιώσε άνετα. Τότε ξέρεις: «Οι πάντες είναι σαν κι εμένα κι ακόμη χειρότερα από μένα.» Και αυτό σε κάνει να νιώθεις καλά.

Γι’ αυτό αρέσει στους ανθρώπους να μαθαίνουν άσχημα πράγματα για τους άλλους. Αν αρχίσεις να μιλάς για κάποιον και πεις ότι είναι άγιος, αμέσως ο άνθρωπος που σε ακούει, θα αρχίσει να επικρίνει και να ζητάει αποδείξεις για την αγιοσύνη που περιγράφεις. Αν πεις όμως ότι είναι ο μεγαλύτερος εγκληματίας, τότε ο άλλος θα πει: «Ναι, έχεις δίκιο.» Εκεί δεν χρειάζεται καμία απόδειξη!

Λίγοι είναι αυτοί που βλέπουν με τα δικά τους μάτια και αισθάνονται με τη δική τους καρδιά

Το να έχουμε προσωπική άποψη είναι συνώνυμο της αυθεντικότητας, πράγμα που δεν αντιτίθεται στο να μαθαίνουμε από τους άλλους και να ακολουθούμε το παράδειγμα εκείνων που λατρεύουμε. Σημαίνει να ζούμε συνειδητά ό,τι αποφασίζουμε να κάνουμε, όπως επίσης και να αναλαμβάνουμε την ευθύνη των συνεπειών των πράξεών μας.

Κατά τον ψυχίατρο Ενρίκε Ρόχας, αυθεντικό άτομο είναι εκείνο που έχει μέσα του τη δική του βάση, που αγωνίζεται να είναι συνεπές —σε σκέψη, λόγο και πράξη—, δηλαδή «το αυθεντικό άτομο ζει όπως σκέφτεται: είναι το αντίθετο της διπλής ή ηθικολογικής ζωής. Είναι ευθύτητα το να ζει με υπευθυνότητα, να μπορεί να πηγαίνει κόντρα στο ρεύμα όταν ο κοινωνικός περίγυρος γίνεται επιτρεπτικός και προβάλλει το “όλα καλά”, το “κάνε αυτό που θέλεις”, ή αυτό που εκφράζεται στη διάλεκτο του δρόμου ως “ζήσε τη στιγμή και μη σκέφτεσαι περισσότερο”».

Ο άνθρωπος που έχει προσωπική άποψη είναι απλός και φυσικός, χωρίς παγίδες ή προσωπεία, αφού εμφανίζεται έτσι όπως είναι. Κι αυτό δεν είναι εύκολο, δεδομένου ότι η απλότητα είναι μια άσκηση ταπεινότητας που απαιτεί κόπο και σταθερότητα.

Κατά τον Ενρίκε Ρόχας, η αυθεντικότητα πάει μαζί με:

• Το να είσαι αληθινός με τον εαυτό σου. «Η συμπεριφορά του είναι σαφής, ολοκάθαρη, κι όταν λέει κάτι, λέει αυτό που νιώθει και το κάνει όντας υπεύθυνος γι’ αυτή την τοποθέτηση».

• Το να προτάσσεις την αλήθεια. «Αυτός που είναι αυθεντικός λέει τα πράγματα με το όνομά τους και είναι ικανός να πάει αντίθετα στο ρεύμα ακόμα κι αν η πλειοψηφία λέει άλλο πράγμα, αποφεύγει το ψέμα και τις πολλαπλές προσωπικότητες, όπως επίσης την αλλαγή γνώμης και την ψυχολογία της κακοπροαίρετης διάθεσης».

• Το να απαλείψεις τις αντιφάσεις. «Δεν υπάρχει αληθινή προσωπική πρόοδος χωρίς αγώνα, χωρίς κόπο για να λειανθεί και να καθαριστεί ό,τι συνιστά εμπόδιο. Ό,τι δεν πάει καλά. Αργεί κανείς να γίνει αυθεντικός, δεν είναι αμαξιτός δρόμος αλλά μονοπάτι γεμάτο αγκάθια, που στο τέρμα του όμως βρίσκεται η χαρά».

• Το να ξέρεις πού πηγαίνεις. «Να έχει έναν γενικό προσανατολισμό σε κάθε περίσταση για να ζει από μόνος του. Εξαρτάται ελάχιστα από το έξω και πολύ από το μέσα, από τα δικά του κριτήρια. Η εξωτερική πίεση τον επηρεάζει ελάχιστα και δε λέει πως είναι αλήθεια κάτι επειδή το λέει η πλειοψηφία ή οι στατιστικές».

• Το να είσαι ακέραιος. «Αποφεύγει το φαίνεσθαι, το να δίνει άλλη εικόνα προς τα έξω και μια διαφορετική προς τα μέσα, ξέρει να υπερασπίζεται σε οποιοδήποτε περιβάλλον τις ιδέες του και τα πιστεύω του, ακόμα κι αν δεν αρέσουν ή δεν είναι της μόδας ή δεν είναι πολιτικά ορθά. Κι αυτό είναι το μεγαλείο του όπως και η απαίτησή του».

Φτάνοντας στη δική μας οπτική γωνία, η αυθεντικότητα, παρά τα όσα μπορεί να σκεφτούν ή να πουν οι άλλοι, είναι ένας δύσκολος και μακρύς δρόμος, που όμως φέρνει πνευματική γαλήνη, αυτονομία και τη χαρά του να είμαστε συνεπείς με τον εαυτό μας, αφοσιωμένοι σε αυτό που μας δίνει πραγματικά νόημα.

Καμιά υπόθεση των ανθρώπων δεν αξίζει το ακραίο άγχος

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που συναντάμε σήμερα είναι ότι δεν ξέρουμε να κατεβάζουμε το επίπεδο του στρες και της υπερδραστηριότητας που βιώνουμε. Και, αν καταφέρουμε να έχουμε στη διάθεσή μας μια στιγμή παύσης για μας τους ίδιους, δεν ξέρουμε τι να την κάνουμε, γιατί δεν είμαστε συνηθισμένοι να έχουμε μια στιγμή χαλάρωσης.

Οι μελέτες αποδεικνύουν ότι το υπερβολικό στρες επηρεάζει βαθιά το σώμα, μια και τροφοδοτεί σοβαρές ασθένειες και μειώνει το προσδόκιμο της ζωής.

Γι’ αυτό έφτασε η στιγμή να σταματήσουμε για λίγο, ώστε να ξεκουράσουμε όχι μόνο το σώμα αλλά και το μυαλό.

Πρέπει να μάθουμε ν’ αφήνουμε για λίγο τα προβλήματα και το άγχος, έστω και για μια στιγμή καθημερινά, και να έχουμε έτσι χρόνο για μας τους ίδιους και για τα πρόσωπα που μας ενδιαφέρουν αληθινά.

Και πώς θα το πετύχω; Πώς θα αποσυνδεθώ όταν έχω τόσα πράγματα να κάνω; Και τόσο δύσκολα που είναι όλα;

Ναι, είναι εύκολο να πέσεις στην παγίδα του άγχους.

Κοίτα το ημερολόγιο, κοίτα μακροπρόθεσμα. Κι έπειτα κοίτα πίσω. Συνειδητοποίησε ότι, όσο κι αν μπορείς να προβλέψεις το μέλλον, στο τέλος πάντα συμβαίνουν πράγματα ανέλπιστα, που δεν είσαι σε θέση να ελέγξεις.

Και, παρ’ όλα αυτά, καταφέρνεις να τα ξεπερνάς.

Γι’ αυτό μην ανησυχείς τόσο πολύ για το μέλλον και ζήσε το παρόν, για το οποίο έχεις τη δυνατότητα να αποφασίζεις.

Απόλαυσε τον κόσμο. Παρατήρησε τα μικρά πράγματα, όπως η ηλιαχτίδα που μπαίνει από το παράθυρο, η ριπή του ανέμου που σου ανακατεύει τα μαλλιά αλλά σε κάνει να νιώθεις λίγο πιο ζωντανός.

Συνειδητοποίησε ότι είμαστε μικρές υπάρξεις σ’ έναν πολύ μεγάλο κόσμο.

Και θα δεις πως τα προβλήματά σου, συγκρινόμενα με το αχανές του σύμπαντος, φαίνονται πιο ασήμαντα.

Όπως έγραψε ο ποιητής Ραλφ Ουάλντο Έμερσον στην κοπέλα που αγωνιούσε για την φοίτησή της στο πανεπιστήμιο:

Τελείωνε την κάθε μέρα δίχως να την τριβελίζεις άλλο.

Για να ζεις σοφά, το να θυμάσαι είναι ελάττωμα. Κάποιες αστοχίες και παραλογισμοί σίγουρα θα έχουν τρυπώσει στη μέρα σου.

Αλλά ξέχνα τα όσο πιο γρήγορα μπορείς, γιατί αύριο είναι μια καινούργια μέρα.

Ξεκίνα την καλά και γαλήνια, με το πνεύμα ανεβασμένο τόσο που να μην το επηρεάζουν οι παλιές σου ανοησίες.

Ελάχιστοι νικούν… Οι πλείστοι πεθαίνουν χωρίς να γνωρίσουν το αληθινό πρόσωπό τους

Ψεύδος και νοθεία στην έκφραση δεν είναι το ίδιο πράγμα. Μολονότι και η μία και η άλλη εκτροπή παρατηρείται όχι μόνο στη συγκινησιακή, αλλά και στη νοητική και στη βουλητική σφαίρα του ψυχικού είναι, ευκολώτερη γίνεται η διαστολή στις συναισθηματικές παρορμήσεις. Άλλα είναι τα αναληθή, τα ψεύτικα συναισθήματα και άλλα τα νόθα. Όταν λ.χ. σκόπιμα παίρνω την εξωτερική πρόσοψη της λύπης, για ν’ αποκρύψω τα αληθινά εσωτερικά γεγονότα του ψυχικού μου κόσμου, υποκρίνομαι, και η έκφρασή μου είναι ένα ψεύδος, που μπορεί να μου προσφέρει πολλές υπηρεσίες:να προσθέσει στην υπόληψή μου, ή στην τσέπη μου. Ούτε λυπούμαι ούτε θέλω να λυπηθώ∙ προσποιούμαι τον λυπημένο, για να επιτύχω σ’ αυτήν ή σ’ εκείνη την επιδίωξή μου. —Στην περίπτωση του νόθου συναισθήματος η κατάσταση είναι διαφορετική. Εδώ είμαι τίμιος στις προθέσεις μου και προσπαθώ με ειλικρίνεια να λυπηθώ για ένα περιστατικό (για το ατύχημα π.χ. ενός συναδέλφου μου), αλλά δεν το κατορθώνω∙ το «εσωτερικό» μου, το βάθος της ψυχής μου δεν παρακολουθεί (είτε γιατί άλλα, συνειδητά ή ασύνειδα, ελατήρια εμποδίζουν, είτε γιατί η φιλαλληλία ως αληθινό βίωμα είναι μέσα στον ψυχικό μου κόσμο μια φτωχή και ασήμαντη φλέβα). Ντύνομαι λοιπόν εξωτερικά τη λύπη, επειδή ντρέπομαι, φοβούμαι να προδοθώ, αλλά όλη η συμπεριφορά μου είναι απλούστατα μια ηθοποιία. Και στις δύο λοιπόν περιπτώσεις (του ψεύδους και της νοθείας) φορώ μια μάσκα, παρουσιάζομαι εξωτερικά διαφορετικός από κείνον που είμαι εσωτερικά. Αλλά στο ψεύδος έχω στην ψυχή μου ένα γεγονός που με την πλαστή έκφραση το κρύβω, ενώ στη νοθεία μέσα μου υπάρχει κενό∙ η εξωτερική συμπεριφορά είναι μια φόρμα αδειανή. (Όσους ενδιαφέρονται να μελετήσουν το φαινόμενο τούς παραπέμπω στη μελέτη του ψυχολόγου του Μονάχου Phil. Lersch: «Ψυχική γνησιότης και ψυχική νοθεία» που δημοσιεύτηκε ελληνικά στο «Αρχείον Εφηρμοσμένης Ψυχολογίας» Αθηνών, τεύχος Οκτωβρίου ‐ Δεκεμβρίου 1960. Εκεί θα βρουν και τη σχετική βιβλιογραφία).

Με τη μικρή αυτή ανάλυση καταλαβαίνομε, νομίζω, καλύτερα τι είναι στην υπόσταση του ανθρώπου το πρόσωπο, και τι το προσωπείο. Όπου η φανέρωση (έκφραση, λόγος, ζωή) αναβλύζει από τον μέσα μας κόσμο με αλήθεια και γνησιότητα, αυθόρμητα και ειλικρινά, με ακρίβεια και συνέπεια, εκεί είμαστε και για τους άλλους αυτοί που είμαστε για τον εαυτό μας, καθαροί και ακέραιοι∙ επομένως αυτό που δείχνομε προς τα έξω είναι το πρόσωπό μας. Όπου όμως καμιά αντιστοιχία δεν υπάρχει μεταξύ της εξωτερικής μας επιφάνειας και του εσωτερικού μας είναι, αλλά η φανέρωσή μας είναι μια κατασκευή που έγινε για να κρύψει στους άλλους ό,τι είμαστε για τον εαυτό μας ή για να σκεπάζει το μέσα μας κενό, εκεί αυτό που δείχνομε δεν είναι το πρόσωπο αλλά το προσωπείο μας.

—Κατά βάθος συμβατικός, ψεύτικος και νόθος είναι ο άνθρωπος που πάσχει από ψυχική πενία, από έλλειψη δημιουργικότητας, από δειλία ή οκνηρία, από αδυναμία (με μια λέξη) να προχωρήσει έως τις πηγές της αληθινής ζωής και εκεί μέσα να καθαρίσει και ν’ ανανεώσει τον εαυτό του.

Ο Nietzsche διατύπωσε επιγραμματικά αυτή τη μεγάλη αλήθεια. «Όσο μεγαλύτερη» γράφει «είναι η ουσία της πραγματικότητας και η δημιουργική δύναμη του ανθρώπου, τόσο περισσότερο αναπηδάει από τα μέσα προς τα έξω η φυσιογνωμία του∙ όταν είναι μικρή η δημιουργική δύναμη, η προσωπικότητα διαπλάσσεται από τα έξω προς τα μέσα και διαμορφώνεται κάτω από την επίδραση της παράδοσης, του ειδώλου του παρελθόντος, της κοινωνίας και της κοινής γνώμης».

Ο άνθρωπος είναι απ’ όλα τα ζώα το εφευρετικότερο και το ικανότερο να ψευτίζει και τα πράγματα γύρω του και τον ίδιο τον εαυτό του. Για τούτο η αλήθεια έγινε ανέκαθεν ο μεγάλος καημός, το ιδανικό και η αρετή του. Από τα πρώτα βήματα της ζωής το ψεύδος μας πολιορκεί και προσπαθεί να μας υποτάξει. Αδύνατοι καθώς είμαστε στην αρχή, πριν γνωρίσομε το αληθινό μας πρόσωπο, κατασκευάζομε σιγά ‐ σιγά το προσωπείο μας — για να αμυνόμαστε με τις περισσότερες ελπίδες και να κάνομε τις επιθέσεις μας με τις λιγότερες απώλειες. Όσο δυναμώνομε και πλουτίζομε τον εσωτερικό μας κόσμο, όσο γινόμαστε στερεώτεροι, τόσο η «ηθοποιία» μάς στενοχωρεί και μας ντροπιάζει και αναζητούμε στην αλήθεια την ελευθερία μας, το φανέρωμα και την πραγμάτωση του γνήσιου εαυτού μας. Η αναζήτηση αυτή είναι ένας θανάσιμος, τραχύς και επικίνδυνος αγώνας, όπου ελάχιστοι νικούν και σώζονται. Οι πλείστοι πεθαίνουν χωρίς ούτε οι άλλοι, ούτε οι ίδιοι να γνωρίσουν το αληθινό πρόσωπό τους.

Οι έντονες ανησυχίες και τα δυσάρεστα συναισθήματα προλαλούν μείωση της μνήμης

Οι άνθρωποι που υποφέρουν από χρόνιο στρες και έχουν τάση να παρουσιάζουν συχνά αρνητικά συναισθήματα όπως θυμό, κατάθλιψη, στεναχώρια και ανησυχίες, κινδυνεύουν πολύ περισσότερο να έχουν απώλεια μνήμης και γνωσιακές μειονεξίες.

Οι ήπιες γνωσιακές μειονεξίες, θεωρούνται ως ένα μεταβατικό στάδιο μεταξύ της κανονικής γήρανσης και της άνοιας της οποίας η συχνότερη μορφή είναι η νόσος Αλτσχάιμερ.

Πολλοί από τους ηλικιωμένους που παρουσιάζουν ήπιες γνωσιακές μειονεξίες, θα προσβληθούν αργότερα στη ζωή τους από νόσο του Αλτσχάιμερ.

Περίπου 15% των ηλικιωμένων παρουσιάζουν ήπιας μορφής γνωσιακές μειονεξίες. Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται μεταξύ άλλων από μόνιμες δυσκολίες της μνήμης χωρίς όμως σοβαρές ανεπάρκειες. Τα άτομα αυτά ξεχνούν τα ονόματα, τοποθετούν σε λάθος τόπο αντικείμενα και δεν θυμούνται ορισμένα πράγματα.

Παρατηρείται σήμερα σημαντική αύξηση των νέων περιπτώσεων της νόσου Αλτσχάιμερ. Στα χρόνια που έρχονται η αύξηση αναμένεται να είναι δραματική. Για τους λόγους αυτούς, είναι επιτακτικό να κατανοηθούν οι παράγοντες που προάγουν τη γένεση της εν λόγω εκφυλιστικής πάθησης.

Ο ρόλος του χρόνιου στρες, της κατάθλιψης και των άλλων αρνητικών συναισθημάτων στις λειτουργικές ικανότητες του εγκεφάλου απασχολεί έντονα τους ερευνητές.

Μια πρόσφατη εργασία από γιατρούς του πανεπιστημίου του Σικάγο και της Φιλαδέλφειας, είχε ως στόχο να εξετάσει γιατί μερικοί άνθρωποι παρουσιάζουν ήπιες γνωσιακές μειονεξίες ενώ άλλοι όχι. Μελετήθηκαν 1256 ηλικιωμένοι. Στην αρχή της έρευνας κανένας από αυτούς δεν είχε πρόβλημα μνήμης.

Οι συμμετέχοντες αξιολογούνταν για το πόσο επιρρεπείς ήταν για χρόνιο στρες, ανησυχίες, κατάθλιψη, θυμό, στεναχώρια και άλλα αρνητικά συναισθήματα. Μεταξύ άλλων έπρεπε να δηλώνουν το βαθμό συμφωνίας τους με δηλώσεις όπως “Δεν είμαι άνθρωπος που στενοχωριέται εύκολα”, “Συχνά αισθάνομαι ένταση και νευρικότητα”, “Συχνά θυμώνω για τον τρόπο με τον οποίο με μεταχειρίζονται οι άνθρωποι”.

Μετά από 12 χρόνια παρακολούθησης, 482 άνθρωποι παρουσίασαν ήπιες γνωσιακές μειονεξίες.

Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε ότι οι ηλικιωμένοι με τη μεγαλύτερη τάση για στρες, ανησυχίες, κατάθλιψη και άλλα αρνητικά συναισθήματα, είχαν 40% περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν αργότερα στη ζωή τους ήπιες γνωσιακές μειονεξίες σε σύγκριση με τους συμμετέχοντες με τη χαμηλότερη τάση για αρνητικά συναισθήματα.

Προηγούμενη έρευνα από την ίδια ερευνητική ομάδα, είχε δείξει ότι οι άνθρωποι που ψυχολογικά καταπονούνται εύκολα, έχουν περισσότερες πιθανότητες να προσβληθούν από Αλτσχάιμερ σε σύγκριση με ανθρώπους που παίρνουν τη ζωή πιο χαλαρά.

Τονίζεται από τους ερευνητές ότι υπάρχουν αρκετά στοιχεία που στηρίζουν τη θέση ότι το στρες είναι παράγοντας που προάγει τα προβλήματα μνήμης και ότι δεν αποτελεί ένα από τα πρώτα σημεία της νόσου Αλτσχάιμερ.

Για παράδειγμα το επίπεδο ψυχολογικής καταπόνησης το οποίο εξαρτάται από την τάση για στρες, ανησυχίες, στεναχώρια, νευρικότητα, θυμό, δεν φαίνεται να αυξάνεται με την αύξηση της ηλικίας. Αντίθετα οι παθολογικές αλλοιώσεις στον εγκέφαλο που σχετίζονται με προβλήματα μνήμης και Αλτσχάιμερ, αυξάνονται με την αύξηση της ηλικίας.

Οι άνθρωποι διαφέρουν στον τρόπο με τον οποίο βιώνουν και χειρίζονται τα αρνητικά συναισθήματα και την ψυχολογική καταπόνηση. Ωστόσο ο τρόπος του καθενός έχει την τάση να παραμένει ο ίδιος καθόλη τη διάρκεια της ζωής του.

Βλέπουμε λοιπόν ότι καθόλη τη διάρκεια της ζωής, η χρόνια έκθεση στο στρες πιθανόν να επηρεάζει τις νευρωνικές δομές στον εγκέφαλο που ρυθμίζουν το στρες που τυγχάνει ταυτόχρονα να ελέγχουν και τη μνήμη.

Θα συγκρατήσουμε ότι η πρόληψη και αντιμετώπιση των αρνητικών συναισθηματικών καταστάσεων και της ψυχολογικής καταπόνησης, πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα στη ζωή μας. Είναι πολλά τα δεδομένα που δείχνουν τις επιβλαβείς τους συνέπειες για τον εγκέφαλο, τη μνήμη και τις νοητικές ικανότητες γενικότερα.

Έτσι με τη βοήθεια ειδικών γιατρών, ψυχολόγων, με αντικαταθλιπτικά φάρμακα εάν κριθούν αναγκαία από το γιατρό, με σωματική άσκηση και βελτίωση του τρόπου ζωής γενικότερα, θα πρέπει να ελαχιστοποιούμε στο μέγιστο δυνατό βαθμό την ψυχολογική μας καταπόνηση και τα αρνητικά συναισθήματα που μας κυριεύουν.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

3.2.2. Ο πρώιμος ιωνικός ρυθμός στα νησιά του Αιγαίου και στα μικρασιατικά παράλια

Εκτός από την ηπειρωτική Ελλάδα και τις αποικίες στην Ιταλία και τη Σικελία η λίθινη αρχιτεκτονική επικράτησε επίσης από νωρίς στα νησιά του Αιγαίου και στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας (δηλαδή σε περιοχές κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, ιωνικές), όπου αναπτύχθηκε ο ιωνικός ρυθμός. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα μακρόστενο οικοδόμημα στο ιερό του Απόλλωνα στη Δήλο, που είναι γνωστό ως «οίκος των Ναξίων». Οίκοι ονομάζονταν ήδη στην Αρχαιότητα κτίσματα που βρίσκονταν σε ιερά αλλά δεν είχαν λατρευτικό χαρακτήρα· χρησίμευαν για τη φύλαξη αναθημάτων (όπως οι θησαυροί) ή ως χώροι συνεστιάσεων. Είναι όμως πιθανόν ότι ο «οίκος των Ναξίων» ήταν στην πραγματικότητα ο πρώτος ναός του Απόλλωνα, που άλλαξε χρήση στο δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ., όταν πολύ κοντά του χτίστηκε ο «πώρινος ναός». Το κτήριο είναι μακρόστενο (24 m x 10 m περίπου) με την κύρια είσοδο στη δυτική στενή πλευρά, όπου υπάρχει πρόδομος με δύο (ή ίσως τρεις) κίονες ανάμεσα σε παραστάδες. Το πλαίσιο της πόρτας είναι από μάρμαρο. Στη βόρεια μακρά πλευρά ανοίγεται μια δευτερεύουσα είσοδος. Οι τοίχοι είναι χτισμένοι με πέτρες διαφόρων ειδών και μεγεθών (γρανίτη και γναύσιο λίθο). Στο εσωτερικό μια κεντρική κιονοστοιχία από ψηλούς και λεπτούς μαρμάρινους κίονες στηρίζει την οροφή. Οι κίονες είναι ιωνικοί: στηρίζονται σε στρογγυλές βάσεις, που πατούν επάνω σε μεγάλους δίσκους χωμένους στο έδαφος και έχουν ιωνικά κιονόκρανα, με άβακα που καταλήγει σε έλικες. Αξιοσημείωτο είναι ότι η οροφή και η στέγη του «οίκου των Ναξίων» δεν ήταν από ξύλο, αλλά από μάρμαρο. Ειδικά τα μαρμάρινα κεραμίδια είναι, όσο γνωρίζουμε, τα πρώτα του είδους, και δεν αποκλείεται να σχετίζονται με την πληροφορία που μας δίνει ο περιηγητής Παυσανίας (Ελλάδος περιήγησις 5.10.3), σύμφωνα με την οποία ο εφευρέτης τους ήταν ο Νάξιος Βύζης, που έζησε στα χρόνια του βασιλιά των Λυδών Αλυάττη και του βασιλιά των Μήδων Αστυάγη, δηλαδή στο πρώτο τρίτο του 6ου αιώνα π.Χ.

Αλλά οι πιο μεγάλοι και εντυπωσιακοί ιωνικοί ναοί ιδρύθηκαν σε δύο σημαντικά ιερά του ανατολικού Αιγαίου: στο ιερό της Ήρας στη Σάμο και στο ιερό της Άρτεμης στην Έφεσο.

Ο πρώτος λίθινος ναός της Ήρας στη Σάμο, ο τρίτος κατά σειρά στην ίδια θέση, άρχισε να χτίζεται γύρω στο 575 π.Χ.· όταν τελείωσε, γύρω στο 550 π.Χ., ήταν αναμφίβολα το μεγαλύτερο και επιβλητικότερο κτίσμα της εποχής του στην Ελλάδα. Πέρα από τις εντυπωσιακές διαστάσεις του ναού (104 m x 52 m), που προκαλούσαν αναμφίβολα τον θαυμασμό (το εμβαδόν του ήταν 25 φορές μεγαλύτερο από εκείνο του παλαιού «εκατομπέδου»), η πιο σημαντική του πρωτοτυπία ήταν ότι η περίστασή του είχε δύο σειρές από κίονες· ήταν δηλαδή ο πρώτος δίπτερος ναός που γνωρίζουμε. Ο επισκέπτης που έμπαινε στον ναό είχε την εντύπωση ότι περιστοιχίζεται από ένα δάσος κιόνων. Ο ναός αυτός γρήγορα παρουσίασε στατικά προβλήματα επειδή η θεμελίωση του, λόγω του ελώδους εδάφους, δεν μπορούσε να στηρίξει το τεράστιο βάρος του (καθένας από τους κίονες ύψους 15 m ζύγιζε περίπου 50 τόνους) και υπέστη καθίζηση σε ορισμένα σημεία. Για τον λόγο αυτό, περίπου 20 χρόνια αργότερα, την εποχή του τυράννου Πολυκράτη (538-522 π.Χ.), ο ναός κατεδαφίστηκε και στη θέση του άρχισε να κατασκευάζεται ένας δεύτερος ναός, επίσης δίπτερος, με λίγο μεγαλύτερες διαστάσεις (110 m x 55 m), αλλά μετατοπισμένος κατά 40 m προς τα δυτικά (όπου το έδαφος είναι πιο στερεό) και με πολύ ισχυρότερη θεμελίωση. Στη νέα θεμελίωση ενσωματώθηκαν πολλά αρχιτεκτονικά μέλη του πρώτου δίπτερου ναού, που με αυτό τον τρόπο διασώθηκαν και μας επιτρέπουν σήμερα να αποκαταστήσουμε την ανωδομή του. Οι εργασίες στον ναό αυτό κράτησαν πολύ, όπως δείχνουν οι διαφορές στον τρόπο δόμησης, και ίσως δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ. Όταν ο Ηρόδοτος έφτασε στη Σάμο, πάνω από μισό αιώνα μετά την έναρξη της κατασκευής του ναού, φαίνεται ότι αυτός ήταν ακόμη ημιτελής. Ο Ηρόδοτος (3.60) μας λέει ότι αυτός είναι ο μεγαλύτερος ναός που γνωρίζει και κατονομάζει ως «πρώτο» αρχιτέκτονά του τον Ροίκο από τη Σάμο. Μαθαίνουμε όμως από τον Βιτρούβιο (De architectura 7, praef. 12) ότι ένας άλλος Σάμιος αρχιτέκτονας, ο Θεόδωρος, είχε γράψει ένα σύγγραμμα σχετικά με τον ναό της Ήρας. Ο Θεόδωρος δεν ήταν μόνο περίφημος αρχιτέκτονας, αλλά επίσης γλύπτης, μεταλλουργός και εφευρέτης. Το πιθανότερο είναι ότι ο Θεόδωρος έζησε μια γενιά πριν από τον Ροίκο και είχε σχεδιάσει και κατασκευάσει τον πρώτο δίπτερο ναό της Ήρας, που υπέστη λίγο αργότερα σοβαρές ζημιές από την καθίζηση του εδάφους· σε αυτόν θα πρέπει να αναφερόταν το βιβλίο του. Ο Ροίκος που αναφέρει ο Ηρόδοτος ήταν πιθανότατα ο αρχιτέκτονας που κατασκεύασε τον δεύτερο ναό της Ήρας, ο οποίος είναι γνωστός στους αρχαιολόγους ως ναός του Πολυκράτη.

Ο περίφημος στην Αρχαιότητα ναός της Άρτεμης στην Έφεσο (ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου) ήταν και αυτός ένας ιωνικός δίπτερος ναός με πολύ μεγάλες διαστάσεις. Η Άρτεμη, η μεγάλη θεά της Εφέσου, ήταν μια τοπική μικρασιατική θεότητα που οι Έλληνες είχαν ταυτίσει με την Άρτεμη· το ιερό της ήταν παλαιότερο από την πόλη και είχε αποκτήσει μεγάλη σημασία, όχι μόνο ως τόπος λατρείας αλλά και ως κέντρο οικονομικών συναλλαγών που γίνονταν με την εγγύηση της θεάς. Δεν είναι λοιπόν παράξενο ότι την κατασκευή του μεγάλου ναού της Άρτεμης στην Έφεσο, που άρχισε να χτίζεται γύρω στο 560 π.Χ. και χρειάστηκε περισσότερα από 100 χρόνια για να αποπερατωθεί, τη χρηματοδότησε γενναιόδωρα, στην αρχική φάση της, ο πάμπλουτος βασιλιάς της Λυδίας Κροίσος. Συγκεκριμένα, ο Κροίσος αφιέρωσε τους περισσότερους από τους 117 (ή 127) τεράστιους μαρμάρινους κίονες του ναού, που το ύψος τους ήταν 18 m και στο κάτω μέρος είχαν ανάγλυφες παραστάσεις. Έτσι γνωρίζουμε ότι οι εργασίες του ναού είχαν προχωρήσει αρκετά το 547 π.Χ., όταν ο Κροίσος ηττήθηκε από τον βασιλιά της Περσίας Κύρο και έχασε τον θρόνο του. Κομμάτια από τους διακοσμημένους με ανάγλυφα κίονες του αρχαϊκού Αρτεμισίου της Εφέσου βρέθηκαν στις ανασκαφές που έκαναν εκεί Άγγλοι αρχαιολόγοι στα μέσα του 19ου αιώνα, και φυλάσσονται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου.

Σημαντικά δείγματα της ιωνικής μνημειακής αρχιτεκτονικής έχουμε επίσης στη Νάξο, το μεγαλύτερο και πλουσιότερο νησί των Κυκλάδων. Νότια της πόλης της Νάξου, στην τοποθεσία Ύρια, ανασκάφηκε από το 1986 ως το 1998 το ιερό του μεγάλου θεού του νησιού, του Διονύσου. Στη θέση ενός μυκηναϊκού υπαίθριου ιερού χτίστηκε στα πρωτογεωμετρικά χρόνια ένας μικρός μονόχωρος ναός (οίκος), ο οποίος γύρω στα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ. αντικαταστάθηκε από έναν πολύ μεγαλύτερο (10 m x 16 m) που το εσωτερικό του χωριζόταν σε τέσσερα κλίτη από τρεις σειρές ξύλινων στηριγμάτων. Μέσα σε αυτό τον ναό τελούνταν θυσίες και γίνονταν τελετουργικά δείπνα. Στις αρχές του 7ου αιώνα ο ναός ξαναχτίστηκε με τις ίδιες διαστάσεις, αλλά με δύο κιονοστοιχίες στο εσωτερικό και προστώο με τέσσερις κίονες μπροστά από την είσοδο. Σημαντικός από αρχιτεκτονική άποψη είναι ο τέταρτος κατά σειρά ναός, που χτίστηκε μεταξύ 580 και 550 π.Χ. με το ίδιο σχέδιο, αλλά εξ ολοκλήρου από μάρμαρο· η στέγη του δεν ήταν επίπεδη, όπως των προηγουμένων, αλλά δίριχτη, με μαρμάρινα κεραμίδια. Ο νέος ναός δεν ήταν πλέον τόπος συγκεντρώσεων και θυσιών, αλλά κατοικία του θεού, δηλαδή του αγάλματός του. Αξιοπρόσεκτα είναι τα μαρμάρινα ιωνικά κιονόκρανα, που μοιάζουν με εκείνο της σφίγγας των Ναξίων στους Δελφούς.

Από το 538 ως το 524 π.Χ. τύραννος της Νάξου ήταν ο Λύγδαμις. Στα χρόνια αυτά άρχισε να χτίζεται σε ένα νησάκι στην είσοδο του λιμανιού της Νάξου ένας επιβλητικός ναός για τον Δήλιο Απόλλωνα. Από τη θεμελίωση συμπεραίνουμε ότι ο ναός αυτός θα ήταν περίπτερος με έξι κίονες στις στενές και εννέα στις μακρές πλευρές· οι κιονοστοιχίες των στενών πλευρών θα ήταν επιπλέον διπλές. Ο κυρίως ναός είχε πρόδομο, οπισθόδομο και σηκό με τρία κλίτη. Το φιλόδοξο σχέδιο του Λύγδαμη εγκαταλείφθηκε μετά την ανατροπή του και ο ναός του Απόλλωνα δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Όρθιο στέκεται όμως ως σήμερα το μισοτελειωμένο πλαίσιο της μεγάλης πόρτας του σηκού.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: ΙI. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

10. Καλλιεργώντας τον κήπο και θεραπεύοντας την ψυχή: Οδηγίες για μιαν ατάραχη επικούρεια ζωή

10.1. Από μικρός στα βάσανα και στη φιλοσοφία

Πρέπει, να ήταν δύσκολο να κατάγεσαι από αρχοντική γενιά που έβγαλε έναν Μιλτιάδη και έναν Κίμωνα, κι εσύ να έχεις πατέρα κάποιον Νεοκλή, ασήμαντο και μικρομεσαίο γραμματοδιδάσκαλο. Και μάλιστα να μη γεννιέσαι καν στην Αθήνα αλλά στη μακρινή Σάμο, όπου η ένδοξη ακόμη Αθήνα είχε στείλει πολλούς έμπιστους και φτωχούς πολίτες της ως κληρούχους, για να μην τους έχει στα πόδια της και για να στηρίξει την εξουσία της στο νησί.

Αρχές του 341 π.Χ., μέσα Φεβρουαρίου, γεννήθηκε ο Επίκουρος. Αθηναίος γνήσιος, ό,τι κι αν του καταμαρτύρησαν οι αντίπαλοί του. Αλλά τι νόημα είχε να είσαι αθηναίος πολίτης λίγα χρόνια μετά τη μάχη της Χαιρώνειας και υπό τη μακεδονική κυριαρχία; Και τι νόημα θα είχε να γίνεις φιλόσοφος λίγα χρόνια μετά τον θάνατο του Πλάτωνα, όταν δεν βρίσκεσαι στο κέντρο των φιλοσοφικών εξελίξεων και δεν έχεις σπουδάσει στα καλύτερα σχολεία;

Αυτά όμως ήταν ακόμη πολύ μακρινά ερωτήματα για τον μικρό Επίκουρο. Η οικογένειά του ζούσε μετρημένα σε μια ξένη πόλη που ζούσε τη δική της παρακμή, με πολλούς Σαμίους διωγμένους από την πατρίδα τους και τους κληρούχους Αθηναίους να μοιράζονται τις περιουσίες των ντόπιων. Ο Επίκουρος με τα τρία του αδέλφια έπαιζε στα μισοχαλασμένα τείχη και πήγαινε στον μισοτελειωμένο ναό της Ήρας για να θαυμάσει τα παγόνια της θεάς. Όταν μεγάλωσε και έμαθε γράμματα, βοηθούσε όσο μπορούσε την οικογένειά του: με τη μητέρα του περιφερόταν στα χαμόσπιτα της Σάμου και διάβαζε ευχές και ξόρκια.

Δεκατεσσάρων χρόνων ο Επίκουρος άρχισε να φιλοσοφεί, όπως λέει ο ίδιος. Πώς όμως μπορείς να φιλοσοφείς από τόσο μικρός, στο σχολείο ακόμη; Ο Επίκουρος φαίνεται να το πέτυχε: δεν φλυαρούσε για να εντυπωσιάσει, ούτε έλεγε με σοβαροφάνεια σκέψεις που έμεναν ακατανόητες· απλώς ζητούσε από τον δάσκαλό του να του εξηγήσει περισσότερο αυτά που άκουγε στα μαθήματα. «Στην κοσμογονία του Ησιόδου όλα έγιναν από το Χάος: πρώτα η Γη και μετά οι Θεοί,» διάβαζε ως συνήθως μέσα από το σχολικό εγχειρίδιο ο δάσκαλος. «Και το Χάος πώς έγινε;», «και τι υπήρχε πριν από το Χάος;» πετάχτηκε και ρώτησε ο μικρός Επίκουρος. «Καλή ερώτηση,» απάντησε ο δάσκαλος, «αλλά πού να σου εξηγώ… Εμένα δουλειά μου είναι απλώς να διδάσκω. Για περισσότερα, ειδικοί είναι οι φιλόσοφοι. Άλλη ερώτηση;» Αυτές τις αναπάντητες ερωτήσεις μάζευε ο Επίκουρος και σαν να έδωσε υπόσχεση στον εαυτό του πως όταν έρθει η δική του ώρα, θα έχει να δίνει τις δικές του απαντήσεις στους δικούς του μαθητές.



Κατάλαβε και κάτι άλλο. Ότι αυτοί που ξέρουν την αλήθεια για τα πράγματα, ή τουλάχιστον ψάχνουν να τη βρουν, είναι οι φιλόσοφοι, και ότι σε αυτούς πρέπει να απευθυνθεί. Ίσως και γι᾽ αυτό μετά από χρόνια έγραφε στον μαθητή του Μενοικέα: «όσο κάποιος είναι νέος να μην αργοπορεί να φιλοσοφήσει.» Ξεκινά να φιλοσοφεί από νέος, γι᾽ αυτό και όταν μεγαλώνει βλέπει τη ζωή σαν νέος. Όταν ο Επίκουρος έγινε ο ίδιος δάσκαλος, θυμόταν το δικό του ξεκίνημα στη φιλοσοφία και ήθελε και οι μαθητές του να αρχίσουν να φιλοσοφούν χωρίς το μυαλό τους να είναι κιόλας γεμάτο από όσες αδιάφορες ή και άχρηστες γνώσεις προσφέρει το σχολείο. «Τι τυχερός είσαι Απελλή,» έγραφε στον νεαρό μαθητή του «που πλησίασες τη φιλοσοφία αμόλυντος από κάθε μόρφωση» (Μακαρίζω σε, ὦ Ἀππελῆ, ὅτι καθαρὸς πάσης παιδείας ἐπὶ φιλοσοφίαν ὥρμησας· Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί 3, 588a).