Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία

2.6. Επιλεγόμενα στην Αρχαϊκή εποχή

Θαυμαστή ήταν η ποικιλία της Αρχαϊκής εποχής σε λογοτεχνικά είδη, σε συγγραφείς και σε έργα, σε ιδέες, σε εξελίξεις κλπ.· όμως με λύπη διαπιστώνουμε ότι από όλον της τον πλούτο ελάχιστα είναι τα έργα που μας σώθηκαν, και σχεδόν όλα αποσπασματικά. Εξαιρώντας τους Ομηρικούς Ύμνους και τη Βατραχομυομαχία, κανένα άλλο κείμενο ή συγγραφέας της Αρχαϊκής εποχής δεν έχει δική του, άμεση, χειρόγραφη παράδοση. Ό,τι μας σώθηκε, το χρωστούμε σε επιγραφές, σε παπυρικά σπαράγματα και στην έμμεση παράδοση, δηλαδή σε νεότερους συγγραφείς που παραθέσαν μέσα στα δικά τους έργα λέξεις, φράσεις, στίχους - αποσπάσματα από τα έργα των ποιητών και των πεζογράφων των αρχαϊκών αιώνων.

Χαρακτηριστικό για την Αρχαϊκή εποχή είναι ότι οι περισσότεροι διανοούμενοι (ποιητές, φιλόσοφοι κλπ.) είναι αριστοκράτες και πήραν οι ίδιοι ενεργό μέρος στις ραγδαίες ιστορικές εξελίξεις της εποχής, στους αποικισμούς, στους πολέμους, στους πολιτικούς αγώνες, στο νομοθετικό έργο κλπ. Ενδιαφέρουσα και η στάση τους απέναντι στους τυράννους, που κατά κανόνα έδειχναν εξαιρετικό ενδιαφέρον για τα γράμματα και τις τέχνες:[1] μερικοί (όπως ο Αλκαίος, ο Ιππώνακτας, ο Πυθαγόρας) τους αποστρέφονταν· άλλοι, (όπως ο Αρίων, ο Στησίχοος, ο Σιμωνίδης, ο Ανακρέων) δέχονταν ευχαρίστως να φιλοξενηθούν τιμητικά και να εργαστούν στις αυλές τους.

Κυρίαρχη ποιητική μορφή ο λυρισμός, στις ποικίλες μορφές του. Είτε με την ομαδική φωνή του Χορού τραγουδούσαν οι ποιητές είτε με τη δική τους, το τραγούδι δεν αφορούσε το μυθικό παρελθόν αλλά τη σύγχρονή τους ζωή, τις χαρές και τους καημούς της, τις ομορφιές και τις ασχήμιες της, το μεγαλείο και τη μιζέρια της. Ακόμα και όταν οι λυρικοί ποιητές αναφέρονταν στον μύθο, δεν το έκαναν για να αφηγηθούν μιαν όμορφη παλιά ιστορία, όπως οι επικοί, αλλά για να αντιπαραθέσουν τα περασμένα με τα τωρινά, να προβάλουν άμεσα ή έμμεσα τον μύθο ως προτρεπτικό ή αποτρεπτικό παράδειγμα, ή και για να τον αξιοποιήσουν ως επιχείρημα.

Τέλος, στην Ιωνία, όπου οι επαφές με τους ανατολικούς λαούς ευνοούσαν τις πνευματικές αναζητήσεις, μια σειρά από στοχαστές εγκαινιάσαν, ήδη στην Αρχαϊκή εποχή, την επόμενη φάση της πνευματικής ιστορίας: με τον πρώτο αυτό διαφωτισμό, η φιλοσοφία, η ιατρική και άλλες επιστήμες απομακρύνονται από τη μυθική και ποιητική τους παράδοση, εμπιστεύονται τον ορθολογισμό και αξιοποιούν τον πεζό λόγο. Τη σημασία αυτής της κίνησης θα την καταλάβουμε καλύτερα, όταν γνωρίσουμε την παραπέρα πορεία και ολοκλήρωσή της μέσα στους δύο αιώνες που ακολουθούν.
------------------------
1. Το ενδιαφέρον των τυράννων για τα γράμματα και τις τέχνες εξηγείται εύκολα, καθώς ο πολιτισμός, όπως ονομάζουμε σήμερα τις αντίστοιχες εκδηλώσεις, από τη μια υπηρετούσε τη φήμη τους, από την άλλη ομόρφαινε, π.χ. στις δημόσιες γιορτές, την εικόνα της εξουσίας. Το τελευταίο αυτό (σημαντικό για δυνάστες που η κυριαρχία τους βασιζόταν στην υποστήριξη του πλήθους) εξηγεί και την ιδιαίτερη εύνοια που έδειξαν οι τύραννοι στη λατρεία του κοσμαγάπητου λαϊκού θεού, του Διονύσου.

Ο Ξενοφώντας και η τραγωδία του πολέμου

Οι συγκρούσεις στον αρχαιοελληνικό κόσμο φαίνεται να μην έχουν τελειωμό. Μετά την αιματηρή συμπλοκή στην πεδιάδα της Κορωνείας και την επιστροφή του Αγησιλάου στη Σπάρτη συνεχίστηκαν οι πολεμικές επιχειρήσεις με τους Αθηναίους, τους Αργείους και τους άλλους συμμάχους να έχουν ως βάση την Κόρινθο και τους Σπαρτιάτες τη Σικυώνα.

Η Κόρινθος είχε βρεθεί στο μάτι του κυκλώνα, αφού, ως κέντρο των επιχειρήσεων, είχε συγκεντρώσει όλο το πολεμικό ενδιαφέρον: «οι Κορίνθιοι έβλεπαν ότι με το να βρίσκονται αδιάκοπα στην πρώτη γραμμή του πολέμου είχαν πολλές απώλειες κι η χώρα τους πάθαινε καταστροφές, ενώ οι υπόλοιποι σύμμαχοι ζούσαν κι οι ίδιοι ειρηνικά κι η γη τους έφερνε καρπό». (4,4,1).

Σταδιακά άρχισαν να υψώνονται φωνές που να τάσσονται υπέρ της ειρήνης: «η πλειοψηφία των Κορινθίων, και μάλιστα η αριστοκρατική τάξη, αποζήτησαν την ειρήνη κι άρχισαν να το συζητούν αναμεταξύ τους και να συνεννοούνται». (4,4,1).

Το πράγμα άρχισε να γίνεται ιδιαίτερα επικίνδυνο για εκείνους που ήθελαν να επιβάλουν τον πόλεμο και κυρίως για όσους είχαν πάρει χρήματα από τον Πέρση βασιλιά: «Τότε οι Αργείοι, οι Αθηναίοι κι οι Βοιωτοί, καθώς κι όσοι Κορίνθιοι είχαν πληρωθεί από τα χρήματα του Βασιλέως κι όσοι είχαν σταθεί πρωταίτιοι του πολέμου, καταλάβαιναν ότι, αν δεν εξουδετέρωναν την ειρηνόφιλη μερίδα, υπήρχε κίνδυνος να προσχωρήσει η πόλη ξανά στους Λακεδαιμονίους». (4,4,2).

Τα λεφτά του Τιθραύστη δεν πήγαν χαμένα. Δωροδοκώντας τους σωστούς ανθρώπους σε Θήβα, Κόρινθο και Άργος κατάφερε και τον Αγησίλαο να διώξει από την Ασία και να μεταφέρει το μέτωπο στον ελληνικό χώρο και να αποδυναμώσει όλες τις ελληνικές δυνάμεις από τις ανελέητες συγκρούσεις. Μόνο στην Αθήνα δε χρειάστηκε καμία δωροδοκία. Και μόνο η ελπίδα για επανάκτηση της ηγεμονίας ήταν αρκετή. Από αυτή την άποψη οι Αθηναίοι ήταν το καλύτερο χαρτί του Τιθραύστη, όπως κάποτε οι Σπαρτιάτες του Τισσαφέρνη.

Στην Κόρινθο, όμως, οι εξελίξεις δεν ήταν καλές. Οι ειρηνόφιλοι καθημερινά κέρδιζαν έδαφος και χωρίς κάποια δυναμική παρέμβαση υπήρχε κίνδυνος να πετύχουν το σκοπό τους. Οι υποστηρικτές του πολέμου έπρεπε να δράσουν το ταχύτερο δυνατό: «γι’ αυτό οργάνωσαν σφαγή ενώ πουθενά δεν εκτελούνται ούτε οι νόμιμες θανατικές αποφάσεις σε μέρα γιορτής, εκείνοι διάλεξαν για τα φονικά την τελευταία μέρα των Ευκλείων» (ο Ρόδης Ρούφος εξηγεί ότι πρόκειται για γιορτή της Ευκλείας Άρτεμης), «με τη σκέψη ότι τότε θα ‘πιαναν περισσότερο κόσμο συγκεντρωμένο στην Αγορά». (4,4,2).

Και μετά το σχεδιασμό ακολουθεί η υλοποίηση: «Όταν λοιπόν δόθηκε το σύνθημα σ’ αυτούς που είχαν πάρει οδηγίες ποιους να σκοτώσουν, τράβηξαν τα σπαθιά τους κι άρχισαν να χτυπάνε – τον ένα την ώρα που στεκόταν σε μιαν ομάδα, τον άλλο καθισμένο, άλλους στο θέατρο, ακόμα κι άνθρωπο που έκρινε δραματικόν αγώνα. Μόλις μαθεύτηκε το γεγονός, όσοι ανήκαν σε καλές οικογένειες έτρεξαν αμέσως να σωθούν, άλλοι στ’ αγάλματα των θεών στην Αγορά κι άλλοι στους βωμούς· οι αντίπαλοί τους όμως, κι εκείνοι που πρόσταζαν κι εκείνοι που εκτελούσαν, δεν δίστασαν μπροστά στην έσχατη ασέβεια κι ανομία, παρά τους έσφαξαν ακόμη και στους ιερούς τόπους – τόσο που μερικοί νομοταγείς πολίτες, μ’ όλο που δεν χτυπούσαν τους ίδιους, αγανάκτησαν με την ιεροσυλία». (4,4,3).

Διασώθηκαν κυρίως οι νεότεροι, επειδή κατέφυγαν στο Γυμνάσιο της Κορίνθου (Κράνειο), καθώς ο ηγέτης της φιλολακωνικής ομάδας, Πασίμηλος (που για προφανείς λόγους τασσόταν με την ειρήνη), είχε υποψιαστεί τις κινήσεις των αντιπάλων κι έδωσε εντολή να πάνε εκεί. Βέβαια, όσο εξελισσόταν στην αγορά η σφαγή έρχονταν πολλοί προς αυτούς έντρομοι και τελικά αναγκάστηκαν όλοι μαζί να μεταφερθούν στον Ακροκόρινθο και να αποκρούσουν επίθεση των Αργείων.

Κατόπιν αυτών αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την πόλη και να καταφύγουν αλλού ως εξόριστοι, αλλά μετά από παρέμβαση συγγενών και από ένορκες διαβεβαιώσεις ανθρώπων της «κυβερνητικής μερίδας» ότι δεν θα τους πείραζε κανείς, οι περισσότεροι επέστρεψαν: «ωστόσο, έβλεπαν ένα τυραννικό καθεστώς ν’ αφανίζει την πόλη – αφού έβγαζε και τα οροθετικά σήματα από τα σύνορα κι ονόμαζε πατρίδα το Άργος αντί την Κόρινθο – και να τους παραχωρεί με τη βία πολιτικά δικαιώματα στο Άργος, που δεν τα ‘θελαν καθόλου, ενώ στην ίδια τους την πόλη είχαν λιγότερη επιρροή κι από τους μετοίκους». (4,4,6).

Το πολίτευμα της Κορίνθου αποδεικνύεται ιδιαίτερα ευάλωτο μπροστά στα λεφτά του Τιθραύστη και τα συμφέροντα που διακυβεύονται. Οι Κορίνθιοι βρίσκονται μπροστά σε πρωτοφανείς πολιτειακές μεταβολές με εξάρτηση από το Άργος και ανίερες σφαγές που αγανακτούν τους πολίτες. Αυτή τη φορά είναι οι ολιγαρχικοί που εκτοπίζονται και οι δημοκρατικοί που κρατούν τα ηνία της πόλης, με τις ευλογίες της περσικής χρηματοδότησης. Οι έννοιες έχουν χάσει το νόημά τους και οι συνθήκες του εμφυλίου γίνονται όλο και ωριμότερες: «Μερικοί λοιπόν αποφάσισαν πως η ζωή δεν ήταν υποφερτή με τέτοιους όρους: θα δοκίμαζαν να ξανακάνουν πατρίδα τους την Κόρινθο, όπως ήταν παλιά, να την ελευθερώσουν, να την απαλλάξουν από τους ανόσιους δολοφόνους και ν’ αποκαταστήσουν τη νομιμότητα». (4,4,6).

Κι όπως ήταν φυσικό κατέφυγαν στους Σπαρτιάτες: «Έτσι ξεκίνησαν δύο άνδρες, ο Πασίμηλος κι ο Αλκιμένης, να περάσουν έναν χείμαρρο και να συναντήσουν τον Λακεδαιμόνιο πολέμαρχο Πραξίτα που φρουρούσε με το τάγμα του τη Σικυώνα». (4,4,7). Ο Τιθραύστης μπορεί να τρίβει τα χέρια του.

Ο Πραξίτας έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον. Άφησε πίσω ένα τάγμα, αφού ματαίωσε την προσχεδιασμένη αναχώρησή του από τη Σικυώνα, για να τη φυλάει, κι ο ίδιος με το υπόλοιπο στράτευμα πήρε το δρόμο για την Κόρινθο. Οι Λακεδαιμόνιοι μπήκαν στα τείχη της Κορίνθου και μαζί με τους Σικυωνίους, που τους ακολούθησαν, και τους εξόριστους Κορινθίους παρατάχτηκαν εναντίον των Αργείων, των μισθοφόρων του Ιφικράτη και των Κορινθίων της πόλης. Οι Αργείοι που υπερείχαν αριθμητικά επιτέθηκαν πρώτοι και συνέτριψαν τους Σικυωνίους.

Στη συμπλοκή αυτή σκοτώθηκε και ο Πασίμαχος, διοικητής του ιππικού των Λακεδαιμονίων μαζί με αρκετούς άντρες του: «Ωστόσο οι Κορίνθιοι εξόριστοι νίκησαν τους αντικρινούς τους και προχώρησαν σε βάθος, πλησιάζοντας το εσωτερικό τείχος της πόλης. Οι Λακεδαιμόνιοι πάλι μόλις αντιλήφθηκαν την ήττα των Σικυωνίων βγήκαν να τους βοηθήσουν έχοντας αριστερά τους το φράγμα. Όταν οι Αργείοι έμαθαν ότι οι Λακεδαιμόνιοι βρίσκονται πίσω τους, έκαναν στροφή και πέρασαν ξανά τρέχοντας το φράγμα, αλλά εκείνοι που ήταν στο άκρο δεξιό τους βρέθηκαν με την αφύλακτη πλευρά τους έκθετη στα φονικά χτυπήματα των Λακεδαιμονίων, ενώ όσοι ήταν προς το μέρος του τείχους εξακολουθούσαν ν’ ανεβαίνουν σαν άτακτο μπουλούκι προς την πόλη. Καθώς συνάντησαν όμως τους εξόριστους Κορινθίους και τους αναγνώρισαν για εχθρούς, έκαναν ξανά στροφή». (4,4,11).

Οι Αργείοι πιάστηκαν σαν τα ποντίκια στη φάκα. Η συνέχεια απολύτως αναμενόμενη: «μερικοί απ’ αυτούς ανέβηκαν από τις σκάλες στο τείχος και πηδώντας έξω τσακίστηκαν· άλλοι βρέθηκαν στριμωγμένοι γύρω στα σκαλοπάτια κάτω από τα χτυπήματα του εχθρού και σκοτώθηκαν εκεί· άλλοι, τέλος, έπαθαν ασφυξία πατώντας ο ένας τον άλλον. Οι Λακεδαιμόνιοι δεν ήξεραν ποιον να πρωτοσκοτώσουν: ο θεός τους χάρισε στ’ αλήθεια, σ’ εκείνη ειδικά την περίπτωση, κάτι που ούτε στις προσευχές τους δεν θα ‘χαν σκεφτεί να ζητήσουν». (4,4,11-12).

Κι αν κάποιος αναρωτιέται για τον τελικό απολογισμό: «Τόσοι πολλοί σκοτώθηκαν τότε σε τόσο μικρό χώρο, ώστε οι άνθρωποι, συνηθισμένοι να βλέπουν σωρούς από στάρι, ξύλα ή πέτρες, είδαν τότε και σωρούς πτωμάτων. Σκοτώθηκαν κι οι Βοιωτοί φρουροί του λιμανιού, άλλοι στα τείχη κι άλλοι πάνω στα υπόστεγα των καραβιών». (4,4,12).

Ο Πραξίτας γκρέμισε ένα μέρος από το τείχος για να μπορεί να περνάει ευκολότερα ο στρατός. Μετά απ’ αυτό κυρίευσε το Σιδούντα και τον Κρομμυώνα κι, αφού οχύρωσε την Επιείκεια, επέστρεψε στη Σπάρτη. Οι Λακεδαιμόνιοι φαίνονται να ελέγχουν απόλυτα την κατάσταση. Τώρα πια είναι η ώρα του Ιφικράτη να ανακατέψει την τράπουλα: «Τότε ήταν που ο Ιφικράτης έκανε εισβολή στον Φλιούντα κι έστησε ενέδρα: άρχισε να λεηλατεί με μικρή δύναμη, κι όταν οι κάτοικοι της πόλης βγήκαν δίχως προφυλάξεις να τον χτυπήσουν σκότωσε πολλούς». (4,4,15).

Οι Φλιάσιοι αναγκάστηκαν να καλέσουν σε βοήθεια τη Σπάρτη και να της αναθέσουν τη φρούρηση της πόλης, πράγμα που ποτέ ως τότε δεν είχαν κάνει από φόβο μην υποχρεωθούν να δεχτούν πίσω δικούς τους εξόριστους που είχαν φιλολακωνικά αισθήματα. Οι Σπαρτιάτες προστάτεψαν την πόλη και την παρέδωσαν χωρίς να επιχειρήσουν καμία μεταβολή, όταν έκριναν ότι ο κίνδυνος είχε περάσει.

Ο Ιφικράτης λεηλάτησε πολλές περιοχές της Αρκαδίας σκορπώντας τέτοιο πανικό που οι Αρκάδες δεν έβγαιναν να τον αντιμετωπίσουν. Καταγόμενος από την Αθήνα είχε περάσει στα περσικά συμφέροντα, όπως και ο Κόνων, και διοικούσε μισθοφόρους πελταστές. Οι Πέρσες κατάφεραν να διαλύσουν το σπαρτιατικό στόλο με τον Κόνωνα και το Φαρνάβαζο και τώρα θέλουν να φθείρουν όσο μπορούν και το πεζικό. Γι’ αυτό στέλνουν τον Ιφικράτη και τους πελταστές στην Πελοπόννησο.

Το πρόβλημα ήταν ότι «τους Λακεδαιμονίους τους έτρεμαν οι πελταστές σε σημείο που δεν τους πλησίαζαν ούτε σ’ απόσταση βολής ακοντίου, επειδή σε κάποια περίπτωση οι νεότεροι από τους Λακεδαιμονίους τους κυνήγησαν από τέτοιαν απόσταση, έπιασαν μερικούς και τους σκότωσαν». (4,4,16). Η αλήθεια είναι ότι και στα τείχη της Κορίνθου ο Ιφικράτης δεν μπόρεσε να πετύχει κάτι. Πίστευε όμως πολύ στο ελαφρύ πεζικό και κυρίως στην ταχύτητα των πελταστών. Βελτιώνοντας τους στρατιώτες του θα καταφέρει πολύ σοβαρά πλήγματα στη Σπάρτη.

Στο μεταξύ, οι Αθηναίοι πηγαίνουν στην Κόρινθο και ξαναχτίζουν τα τείχη που κατέστρεψε ο Πραξίτας. Ο Αγησίλαος με τη σειρά του, αφού λεηλάτησε τη χώρα των Αργείων, επέστρεψε στην Κόρινθο και ξαναγκρέμισε τα τείχη που είχαν χτίσει οι Αθηναίοι, ενώ ο αδερφός του, ο Τελευτίας, με δώδεκα πλοία κυρίευσε όλους τους κορινθιακούς ναυστάθμους.

Έχουμε φτάσει πια στο 390 π. Χ. και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την απόλυτη υπεροχή της Σπάρτης. Είναι η χρονιά, που ο Αγησίλαος κατέλαβε το Πείραιο στο οποίο οι Κορίνθιοι φύλαγαν τα κοπάδια τους. Όταν κυρίευσε και το Ήραιο, όπου είχαν καταφύγει οι κάτοικοι του Πειραίου, αποκτώντας πολλούς αιχμαλώτους και λάφυρα, έφτασαν πρεσβείες από πολλά μέρη ζητώντας ειρήνη. Ο Αγησίλαος φέρθηκε περιφρονητικά στους Βοιωτούς παριστάνοντας ότι ούτε καν τους έβλεπε.

Όμως, εκείνη τη στιγμή έφτασε αγγελιοφόρος που του ανακοίνωσε τα καθέκαστα στο Λέχαιο. Αμέσως φώναξε τους πολέμαρχους και τους διέταξε να ξεκινήσουν το γρηγορότερο. Ο ίδιος έφυγε αμέσως χωρίς καν να γευματίσει: «Είχε κιόλας ξεπεράσει τη θερμοπηγή και φτάσει στην πεδιάδα του Λεχαίου, όταν ήρθαν να τον απαντήσουν τρεις καβαλάρηδες, με την είδηση ότι είχαν περισυλλέξει τους νεκρούς». (4,5,8).

Η περισυλλογή των νεκρών, ως αδιαπραγμάτευτη απόδειξη της ήττας, έκανε μάταιη τη συνέχεια της πορείας. Επέστρεψε στο Ήραιο και την επόμενη μέρα φώναξε πάλι τους Βοιωτούς για να συνεχίσει τη συνάντηση που διέκοψε την προηγούμενη νύχτα. Αυτή τη φορά όμως δεν ακούστηκε κουβέντα για ειρήνη. Η συμφορά στο Λέχαιο είχε αναθαρρέψει τους αντιπάλους. Τα πράγματα ξεκινούσαν και πάλι απ’ την αρχή.

Η συμφορά στο Λέχαιο είχε να κάνει με τη μεταφορά των Αμυκλαίων στον τόπο τους, για να γιορτάσουν τα Υακίνθια. Ο πολέμαρχος της φρουράς του Λεχαίου, αφού τοποθέτησε φρουρά στα τείχη, βγήκε ο ίδιος με ένα τάγμα οπλιτών κι ένα τάγμα ιππικού με σκοπό να συνοδεύσει τους Αμυκλαίους, που θα περνούσαν μπροστά από την Κόρινθο: «Όταν έφτασαν σ’ απόσταση είκοσι τριάντα σταδίων από τη Σικυώνα, ο πολέμαρχος κίνησε να επιστρέψει στο Λέχαιο με τους οπλίτες – που ήταν κάπου εξακόσιοι – λέγοντας στον διοικητή του ιππικού να συνοδέψει τους Αμυκλαίους με το τάγμα του για όσο διάστημα του ζητούσαν και κατόπιν να γυρίσει πίσω να τον βρει». (4,5,12).

Το λάθος αυτό οφειλόταν μάλλον σε αλαζονεία, καθώς όλοι ήξεραν ότι μέσα στην Κόρινθο υπάρχουν δυνάμεις του εχθρού, αλλά κανείς δεν πίστεψε ότι θα μπορούσαν να επιτεθούν. Μέσα στην Κόρινθο ήταν ο Αθηναίος στρατηγός Καλλίας που είχε οπλίτες και ο Ιφικράτης με τους πελταστές: «Βλέποντας πως οι Σπαρτιάτες οπλίτες και λίγοι ήταν, και δεν τους συνόδευαν μήτε πελταστές μήτε ιππικό, έκριναν ότι μπορούσαν με ασφάλεια να τους επιτεθούν με τους πελταστές· αν εκείνοι συνέχιζαν την πορεία τους στον δρόμο, θα τους χτυπούσαν με τ’ ακόντια από την αφύλακτη πλευρά τους και θα τους σκότωναν, κι αν πάλι δοκίμαζαν να κυνηγήσουν τους πελταστές θα ‘ταν εύκολο για τούτους – τους τόσο ελαφρούς – ν’ αποφύγουν τους οπλίτες». (4,5,13).

Κι ακριβώς έτσι έγινε. Στην επίθεση των πελταστών του Ιφικράτη οι Σπαρτιάτες είχαν νεκρούς κι ο πολέμαρχος αναγκάστηκε να διατάξει αντεπίθεση. Οι οπλίτες ήταν αδύνατο να προφτάσουν τους πελταστές: «Την ώρα ωστόσο που τούτοι γύριζαν πίσω σκορπισμένοι – γιατί ο καθένας τους είχε τρέξει όσο πιο γρήγορα μπορούσε -, οι άνδρες του Ιφικράτη γύρισαν κι αυτοί κι άρχισαν να τους χτυπάνε μ’ ακόντια, άλλοι ξανά κατά μέτωπο κι άλλοι, τρέχοντας στο πλάι τους, από το αφύλαχτο πλευρό τους. Στην πρώτη κιόλας εξόρμηση έπεσαν εννιά δέκα Λακεδαιμόνιοι, και μετά απ’ αυτό οι αντίπαλοί τους τους χτυπούσαν με περισσότερη τόλμη». (4,5,15).

Έγιναν κι άλλες τέτοιες αντεπιθέσεις, οι οποίες είχαν ολοένα και χειρότερα αποτελέσματα. Όταν έφτασε το ιππικό, «είχαν κιόλας σκοτωθεί οι καλύτεροι». (4,5,16). Όμως και το ιππικό δεν ακολούθησε σωστή τακτική. Αντί να κυνηγήσει τους πελταστές και να εξοντώσει όσους μπορέσει, «ευθυγραμμίστηκε με την πρώτη σειρά των οπλιτών» (4,5,16) με αποτέλεσμα να γίνουν όλοι εύκολος στόχος. Τελικά κατέφυγαν «σ’ έναν χαμηλό λόφο που απείχε κάπου δύο στάδια από τη θάλασσα και δεκαέξι δεκαεφτά από το Λέχαιο». (4,5,17).

Εκεί παίχτηκε η τελευταία πράξη: «οι οπλίτες βρίσκονταν πια σ’ απόγνωση καθώς τους χτυπούσαν και τους σκότωναν, δίχως οι ίδιοι να μπορούν να κάνουν τίποτα· σαν είδαν και τους οπλίτες των αντιπάλων να ‘ρχονται καταπάνω τους, λύγισαν· μερικοί έπεσαν στη θάλασσα, ενώ λίγοι έφτασαν στο Λέχαιο μαζί με το ιππικό και σώθηκαν». (4,5,17). Η Λακεδαιμόνιοι που βρίσκονταν στο Λέχαιο, όταν αντιλήφθηκαν τι συνέβαινε μπήκαν σε βάρκες κι έσπευσαν να βοηθήσουν, όμως ήταν αργά. Περίπου διακόσιοι πενήντα άντρες βρήκαν το θάνατο, νούμερο ασύλληπτο για τα δεδομένα της Σπάρτης.

Η συντριβή στο Λέχαιο κλόνισε σοβαρά το γόητρο των Λακεδαιμονίων. Θα έλεγε κανείς ότι για την αντισπαρτιατική συμμαχία ήταν το φιλί της ζωής. Η στάση των Βοιωτών, που πήγαν για ειρήνη και αμέσως μετά παρίσταναν τους ανήξερους είναι απολύτως χαρακτηριστική. Ο Ιφικράτης ανέτρεψε την κατάσταση αποκαθιστώντας τις ισορροπίες. Ο περσικός δάκτυλος δικαιώνεται. Οι επεκτατικές βλέψεις του Αγησιλάου στην Ασία δεν του βγήκαν σε καλό. Οι Πέρσες βρήκαν τον τρόπο να τον ξεφορτωθούν χωρίς καν να πολεμήσουν.

Οι προσφιλείς μεθοδεύσεις της δωροδοκίας και του μισθοφορικού στρατού που ανατίθεται σε ξένους (και μάλιστα ομοεθνείς των αντιπάλων) αποδεικνύονται εξόχως αποτελεσματικές: «Καθώς δεν ήταν συνηθισμένοι οι Λακεδαιμόνιοι σε τέτοιες συμφορές, ο στρατός τους πένθησε πολύ· εξαίρεση έκαναν όσοι είχαν γιο, πατέρα ή αδελφό σκοτωμένο εκεί· αυτοί τριγύριζαν σαν νικητές, ντυμένοι γιορτινά και χαρούμενοι για τον χαμό των δικών τους». (4,5,10).

Μετά το Λέχαιο ο Ιφικράτης αλώνιζε στην περιοχή. Όλα τα οχυρά που είχαν καταλάβει οι Λακεδαιμόνιοι – Σιδούντα, Κρομμυώνα, Οινόη, Πείραιο – κατάφερε να τα επανακτήσει, όχι όμως και την πέτρα του σκανδάλου, το Λέχαιο, που το κράτησε η Σπάρτη: «Όσο για τους εξόριστους Κορίνθιους, μετά το πάθημα του τάγματος δεν έβγαιναν πια πεζή από τη Σικυώνα, παρά πήγαιναν γιαλό γιαλό από τη θάλασσα κι από κει εξορμούσαν για αψιμαχίες με τους συμπατριώτες τους της πόλης». (4,5,19).

Ξενοφώντος, Ελληνικά

Δικαίωμα στο λάθος

Οι άνθρωποι προσανατολίζονται ανάλογα με τις διαστάσεις του χώρου που γνωρίζουν. Όμως ο σοφός υπερβαίνει το χώρο αποκαλύπτοντας την Απεραντοσύνη πέρα από τον χώρο.

«Οι άνθρωποι είναι εγωιστές και κακοί». Αλλά κι αυτό που λέμε κι αυτό μέσα από τον εγωισμό λέγεται. Τελικά πρέπει να αποδεχόμαστε και το καλό και το κακό. Είναι η ζωή που ζυγίζει και κρίνει κι αποδίδει δίκαιο, εμείς δεν μπορούμε να προσθέσουμε τίποτα. Σιωπηλά πρέπει να αποδεχόμαστε αυτό που συμβαίνει.

Ο θάνατος είναι τελείως φυσικός, σχεδόν γλυκός, για όποιον δεν έχει προσκολλήσεις στην ζωή. Όμως για εκείνον που δένεται με την ζωή και τα αντικείμενα ο αποχωρισμός είναι μια βασανιστική διαδικασία και μια βαθιά τραυματική εμπειρία για τα πιστεύω και τις ελπίδες του.

Από όλα τα μέρη της πόλης καλύτερο είναι… η εξοχή, έξω από την πόλη. Ίσως επειδή οι άνθρωποι σπανίζουν και δεν μολύνουν την ατμόσφαιρα με τις σκέψεις τους, δεν κομματιάζουν τον χώρο με τις δραστηριότητές τους, υπάρχει μόνο ηρεμία κι οι θόρυβοι της ζωής.

Ο σοφός κι ο εγωιστής μοιάζουν πολύ εξωτερικά. Είναι κι οι δυο βέβαιοι για αυτό που κάνουν, αλλά για διαφορετικούς λόγους. Ο σοφός είναι βέβαιος επειδή γνωρίζει, ο εγωιστής επειδή απλά πιστεύει (τις πιο πολλές φορές αβάσιμα). Έτσι τελικά είναι τελείως διαφορετικοί, ακολουθούν διαφορετικούς δρόμους.

Οι άνθρωποι έχουν κάθε δικαίωμα (κατά την αντίληψή τους) να ακολουθούν λάθος δρόμο… Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα αποφύγουν τις συνέπειες των επιλογών τους.

Όλοι γνωρίζουν το Σωστό. Αλλά όταν το Σωστό είναι ενάντια στο συμφέρον τους το θεωρούν λάθος και το καταδικάζουν κι ακολουθούν το δικό τους άνομο δρόμο.

Εγωισμός

Ίσως, ο πιο Μεγάλος Εγωιστής να Είναι ο Θεός, γιατί Αγκαλιάζει όλες τις υπάρξεις, τις ζωοποιεί και τις οδηγεί στην τελείωσή τους… πόσο διαφορετικός είναι εγωισμός του ανθρώπου που περιορίζεται στον μικρό εαυτό, που είναι διαχωρισμένος και σε διαμάχη με όλα!

Αν θες να Δεις πραγματικά ποιος είσαι τότε Κοίτα πέρα από όλες τις εξωτερικές μορφές, πάνω από όλες τις εξωτερικές δραστηριότητες, στην Καρδιά της Ουράνιας Φύσης σου, που είναι Απέραντη, Ειρηνική, Χωρίς Χρόνο.

Για τους ανθρώπους είναι δύσκολο να κάνουν το Σωστό, να βάλουν ένα λιθαράκι στην Οικοδόμηση του κόσμου. Είναι πιο εύκολο και βολικό να κάνουν το λάθος υποστηρίζοντας, όπως νομίζουν, το συμφέρον τους. Έτσι όμως γκρεμίζουν τον κόσμο… Και μετά κάθονται και κοιτούν τα ερείπια γύρω τους, στην κοινωνία, και παραπονιούνται… Τάχα δεν έχουμε όλοι ευθύνη για του κόσμου την κατάντια;

Η ζωή στη γη είναι παροδική, ένα πέρασμα μονάχα. Τι πιο φυσιολογικό από το να φύγουμε κάποια στιγμή… Κι έτσι θα έπρεπε να φεύγουμε με χαρά, και με χαρά θα έπρεπε να μας αποχαιρετούν όσοι ξεμένουν πίσω, γιατί σίγουρα υπάρχουν καλύτεροι κόσμοι να πάμε… σίγουρα είναι καλύτεροι, όταν βλέπεις την κατάντια του κόσμου γύρω σου.

Πολλές φορές οι άνθρωποι προσπαθούν να είναι καλοί ή να φαίνονται καλοί. Όχι γιατί πραγματικά νοιώθουν μέσα τους καλοσύνη αλλά για να δικαιολογήσουν τις ενοχές για την κακία τους. Έτσι όμως αμαρτάνουν διπλά. Όχι μόνο για την κακία τους αλλά και για την υποκρισία τους.

Ακόμα κι ο Θεός Υποχωρεί μπροστά στον εγωιστή άνθρωπο!

Οι άνθρωποι συνέχεια ταυτίζουν την αντίληψη που έχουν για τον κόσμο με την Πραγματικότητα. Κι ενώ συνέχεια η πραγματικότητά τους τους απογοητεύει επιμένουν στην φαντασία τους. Αυτό είναι έλλειψη νοημοσύνης; Ή είναι επιθυμία να έχουν ένα κόσμο ακριβώς στα μέτρα τους; Δεν είναι τρελό;

Αφύπνιση στη στιγμή που ρέει: Ο μυστικισμός του βλέπειν

Στην απέραντη έκταση της ύπαρξης, ο διαλογισμός αποκαλύπτεται ως μια βαθιά πράξη Βλέπειν – απλώς Βλέπειν. Φανταστείτε να βρίσκεστε ξαφνικά Εδώ, Τώρα, σε πραγματικό χρόνο, σε έναν κόσμο εντελώς άγνωστο σε εσάς. Αυτή τη στιγμή, είστε αναγκασμένοι να δείτε, να αναγνωρίσετε το περιβάλλον σας, να διακρίνετε τι υπάρχει εδώ, να παρακολουθήσετε το ξετύλιγμα της πραγματικότητας όπως συμβαίνει. Αυτή η καθαρή πράξη της όρασης, χωρίς προκαταλήψεις και εμπειρίες του παρελθόντος, είναι η ουσία του αληθινού διαλογισμού.

Απλώς δες. Αυτή η απλή αλλά βαθιά πράξη περικλείει όλη τη ζωή, όλη τη γνώση, όλη την εμπειρία. Το να βλέπεις είναι να ασχολείσαι με τη ζωή αυθόρμητα, να αντιδράς με τη φρεσκάδα της παρούσας στιγμής. Η ζωή, στον αέναο χορό της, αλλάζει κάθε στιγμή. Δεν μπορείτε να το κρατήσετε, ούτε χρειάζεται, γιατί κάθε στιγμή είναι μια νέα δημιουργία. Σε αυτή τη δυναμική ισορροπία, κινείστε με τη ροή, γίνεστε ένα με το διαρκώς μεταβαλλόμενο παρόν.

Μπορείτε να το δείτε αυτό; Μπορείτε να δείτε με αυτόν τον τρόπο; Όταν βλέπετε αληθινά, παρατηρείτε τον κόσμο όπως είναι, παρακολουθώντας την εκτυλισσόμενη τάξη και αταξία, την ομορφιά και την ασχήμια. Αντισταθείτε στην παρόρμηση να επικαλεστείτε αναμνήσεις, γνώσεις ή προηγούμενες εμπειρίες για να ταξινομήσετε και να επισημάνετε αυτό που αντιλαμβάνεστε. Μην δημιουργείτε μια εικόνα του κόσμου με βάση το παρελθόν. Αντίθετα, δείτε το σαν για πρώτη φορά, ζωντανό και ζωηρό μπροστά σου. Τα πράγματα δεν είναι απλές έννοιες και πληροφορίες - είναι ζωντανές πραγματικότητες, που συμβαίνουν τώρα. Δείτε τον κόσμο στη ζωντάνια του, την ελευθερία του, την πραγματικότητά του και εξερευνήστε τον με φρέσκα μάτια. Ζήστε πλήρως, μην κοιμάστε μέσα στις κατασκευές της σκέψης.

Ξύπνα! Μην κοιμάσαι! Μην γλιστρήσετε στον κόσμο που κατασκευάστηκε από τη σκέψη, τη φαντασία και τη μνήμη. Η ζωή είναι εδώ, τώρα. Αυτή είναι η αλήθεια. Αυτή είναι η Εμπειρία της Διαρκώς Ανανεωτικής Στιγμής, παρόμοια με το νερό της πηγής, μονίμως αναζωογονητική και ζωντανή. Μείνετε ζωντανοί σε αυτή τη συνεχή ροή, μην ταξιδεύετε με το ποτάμι της σκέψης και μην χαθείτε στα έλη της μνήμης που οδηγούν μόνο στη στασιμότητα και τη φθορά.

Το να ξυπνάς εδώ, τώρα, σημαίνει να αγκαλιάζεις τη στιγμή που ρέει. Δες! Δες! Απλά κοίτα! Και ακολούθησε το Ρεύμα της Ζωής. Αυτός είναι ο μυστικισμός του διαλογισμού: ένα κάλεσμα για αφύπνιση στο παρόν, για ενασχόληση με τη ζωντανή πραγματικότητα που ξεδιπλώνεται συνεχώς μπροστά μας. Είναι μια πρόσκληση να βγείτε από τα όρια του νου και να βιώσετε τη ζωή στην πιο αγνή της μορφή.

Σε αυτή την κατάσταση της αφυπνισμένης όρασης, ανακαλύπτουμε την αληθινή ουσία του διαλογισμού. Δεν είναι μια απόδραση από την πραγματικότητα αλλά μια βαθιά βύθιση σε αυτήν. Είναι η συνειδητοποίηση ότι η ζωή, σε όλες τις μορφές της, είναι μονίμως νέα, διαρκώς μεταβαλλόμενη και βαθιά ζωντανή. Βλέποντας, συμμετέχουμε σε αυτή τη ροή, γινόμαστε ένα με τη ζωντανή στιγμή.

Ο διαλογισμός, λοιπόν, είναι ένα ταξίδι αέναης αφύπνισης. Είναι η τέχνη του να μένεις παρών, να μην ξαναπέφτεις στον ύπνο της σκέψης και της μνήμης. Είναι η συνειδητή πράξη του να βλέπεις τον κόσμο εκ νέου σε κάθε στιγμή, αγκαλιάζοντας τη φρεσκάδα της ζωής καθώς εκτυλίσσεται. Αυτός είναι ο μυστικισμός του διαλογισμού: η συνειδητοποίηση ότι η ζωή είναι εδώ, τώρα, διαρκώς ανανεώνεται και ότι η αληθινή θέαση είναι το κλειδί για να βιώσεις την πληρότητα της πραγματικότητας.

Λοιπόν, Ξυπνήστε! Δείτε! Απλά κοιτάξτε! Αγκαλιάστε τη στιγμή που ρέει και ζήστε στο ρεύμα της πραγματικής ζωής. Αυτό είναι το κάλεσμα του αληθινού διαλογισμού, η πρόσκληση να αφυπνιστείς στη βαθιά ομορφιά της παρούσας στιγμής, να ασχοληθείς με τον διαρκώς μεταβαλλόμενο χορό της ύπαρξης και να δεις τη ζωή όπως είναι αληθινά – ζωντανή, ζωντανή και ατελείωτα νέα.

Ο Ωκεανός της Θείας Συνείδησης: Αιώνια σιωπή και παροδικά φαινόμενα

Ο Ωκεανός της Θείας Συνείδησης είναι μια απεριόριστη έκταση ύπαρξης, μια παρουσία που καλύπτει τα πάντα, της οποίας τα βάθη παραμένουν αδιατάρακτα από τις επιφανειακές διακυμάνσεις των παροδικών φαινομένων. Αυτή η βαθιά ακινησία, στον πυρήνα κάθε ύπαρξης, είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομείται ο κόσμος. Μέσα σε αυτή τη σιωπηλή, αμετάβλητη έκταση ξετυλίγονται τα μυστήρια της ζωής, όπου βασιλεύει η αιώνια σιωπή και η αιωνιότητα κυλά χωρίς αλλαγή.

Τα βάθη της θεϊκής ακινησίας

Ο Ωκεανός της Θείας Συνείδησης είναι μια μεταφορά για την άπειρη, αμετάβλητη ουσία που βρίσκεται κάτω από όλη τη δημιουργία. Όπως τα βάθη ενός απέραντου ωκεανού, αυτή η θεϊκή ησυχία δεν επηρεάζεται από τα κύματα και τους κυματισμούς που χορεύουν στην επιφάνειά του. Είναι ο σιωπηλός πυρήνας, η αιώνια παρουσία που παραμένει σταθερή μέσα στην αδιάκοπη ροή της ζωής.

Στα βάθη αυτού του θεϊκού ωκεανού, δεν υπάρχει καμία αναστάτωση, καμία κίνηση, μόνο η γαλήνια παρουσία της καθαρής συνείδησης. Αυτή η ακινησία δεν είναι ένα παθητικό κενό αλλά μια δυναμική ισορροπία, μια κατάσταση τέλειας αρμονίας όπου βρίσκεται κάθε δυναμικό. Είναι το αρχέγονο έδαφος από το οποίο αναδύονται όλα τα φαινόμενα και στο οποίο τελικά επιστρέφουν.

Επιφανειακές διακυμάνσεις και παροδικά φαινόμενα

Στην επιφάνεια αυτού του Ωκεανού της Θείας Συνείδησης, συναντάμε τις διακυμάνσεις και τις αλλαγές που χαρακτηρίζουν την καθημερινή μας εμπειρία. Αυτά είναι τα κύματα και οι κυματισμοί των φαινομένων, τα παροδικά γεγονότα και εμπειρίες που ανεβαίνουν και πέφτουν, έρχονται και παρέρχονται. Ενώ αυτές οι επιφανειακές διακυμάνσεις μπορεί να φαίνονται σημαντικές και ταραχώδεις, είναι, στην πραγματικότητα, εφήμερες και ασήμαντες.

Κάθε στιγμή χαράς ή λύπης, κάθε επιτυχία ή αποτυχία, κάθε γέννηση και θάνατος, δεν είναι παρά ένας φευγαλέος κυματισμός στην απέραντη ησυχία του θεϊκού ωκεανού. Αυτά τα φαινόμενα είναι παροδικές, πρόσκαιρες εκφράσεις της υποκείμενης ακινησίας. Προκύπτουν από αυτό, συντηρούνται από αυτό και τελικά διαλύονται ξανά σε αυτό. Στο μεγάλο σχέδιο της ύπαρξης, δεν αφήνουν κανένα διαρκές ίχνος, κανένα μόνιμο σημάδι στα αιώνια βάθη.

Το Θεμέλιο της Ακινησίας

Όλα τα παροδικά φαινόμενα βασίζονται στην ακινησία, και μέσα σε αυτήν την ακινησία βρίσκουν την αληθινή τους φύση και την τελική επίλυσή τους. Αυτή η θεμελιώδης ακινησία είναι η πηγή και η διατροφή όλων όσων υπάρχουν. Είναι ο σιωπηλός μάρτυρας του παιχνιδιού της δημιουργίας, το αναλλοίωτο σκηνικό πάνω στο οποίο εκτυλίσσεται το δράμα της ζωής.

Αναγνωρίζοντας αυτή τη θεμελιώδη ακινησία, καταλαβαίνουμε ότι τα φαινόμενα του κόσμου δεν είναι ξεχωριστά από αυτήν αλλά αποτελούν αναπόσπαστες εκφράσεις της. Τα κύματα και οι κυματισμοί στην επιφάνεια δεν διαφέρουν από το νερό στα βάθη. είναι απλώς διαφορετικές εκφράσεις της ίδιας ουσίας. Ομοίως, τα παροδικά γεγονότα της ζωής μας είναι εκφράσεις της ίδιας θεϊκής ακινησίας που βρίσκεται στην καρδιά κάθε ύπαρξης.

Η Βασιλεία της Αιώνιας Σιωπής

Στα βάθη του Ωκεανού της Θείας Συνείδησης, κυριαρχεί η αιώνια σιωπή. Αυτή η σιωπή δεν είναι απλώς η απουσία θορύβου, αλλά η παρουσία μιας βαθιάς ειρήνης που καλύπτει τα πάντα. Είναι η σιωπή του θείου, η ησυχία της καθαρής ύπαρξης που διαπερνά όλα τα πράγματα.

Αυτή η αιώνια σιωπή είναι η αληθινή φύση της πραγματικότητας, η ουσία της ύπαρξης πέρα από τις διακυμάνσεις του χρόνου και της αλλαγής. Είναι το αμετάβλητο έδαφος της ύπαρξης, ο σιωπηλός μάρτυρας της ροής της αιωνιότητας. Σε αυτή τη σιωπή, δεν υπάρχει παρελθόν, δεν υπάρχει μέλλον, μόνο το αιώνιο τώρα, η αέναη στιγμή που περικλείει όλο τον χρόνο.

Η αιωνιότητα ρέει χωρίς αλλαγή

Στον Ωκεανό της Θείας Συνείδησης, η αιωνιότητα κυλά χωρίς αλλαγή. Αυτή η ροή δεν είναι μια κίνηση από το ένα σημείο στο άλλο αλλά μια συνεχής, αδιάσπαστη παρουσία που υπερβαίνει τους περιορισμούς του χρόνου και του χώρου. Είναι το αιώνιο τώρα, η διαχρονική παρουσία που είναι πάντα παρούσα, αμετάβλητη.

Αυτή η ροή της αιωνιότητας είναι η αληθινή φύση της ύπαρξης. Είναι η ουσία της ζωής που παραμένει σταθερή μέσα στην αδιάκοπη ροή των φαινομένων. Είναι η ησυχία στην καρδιά της κίνησης, η σιωπή στον πυρήνα του ήχου, η γαλήνη που βρίσκεται κάτω από κάθε δραστηριότητα.

Το μονοπάτι προς την πραγματοποίηση

Το ταξίδι προς την συνειδητοποίηση αυτής της αιώνιας ακινησίας και της αμετάβλητης ροής είναι το ταξίδι προς την αυτοπραγμάτωση. Είναι ο δρόμος της αφύπνισης στην αληθινή μας φύση, πέρα από τα φευγαλέα φαινόμενα του κόσμου. Αυτό το ταξίδι δεν έχει να κάνει με την απόδραση από τον κόσμο ή την άρνηση της πραγματικότητάς του, αλλά με το να δούμε μέσα από τις ψευδαισθήσεις του χωρισμού και της δυαδικότητας στην υποκείμενη ενότητα όλων των πραγμάτων.

Μέσω του διαλογισμού, του στοχασμού και της πνευματικής πρακτικής, μπορούμε να αγγίξουμε τα βάθη του Ωκεανού της Θείας Συνείδησης. Μπορούμε να αναγνωρίσουμε την αιώνια σιωπή που βασιλεύει μέσα μας και την αμετάβλητη ροή της αιωνιότητας που συντηρεί την ύπαρξή μας. Σε αυτή την αναγνώριση, βρίσκουμε μια γαλήνη που δεν διαταράσσεται από τις διακυμάνσεις της ζωής, μια ησυχία που είναι ανέγγιχτη από το πέρασμα του χρόνου.

Ζώντας στο Φως της Θείας Ακινησίας

Το να ζεις στο φως της θεϊκής ακινησίας σημαίνει να ζεις σε αρμονία με την αληθινή φύση της ύπαρξης. Είναι να αγκαλιάζουμε τις επιφανειακές διακυμάνσεις της ζωής παραμένοντας ριζωμένοι στα αιώνια βάθη του θεϊκού ωκεανού. Είναι να αναγνωρίσουμε ότι τα φαινόμενα του κόσμου δεν είναι ξεχωριστά από εμάς, αλλά είναι εκφράσεις της ίδιας θεϊκής ουσίας που είμαστε εμείς.

Σε αυτή την κατάσταση συνειδητοποίησης, βρίσκουμε μια βαθιά γαλήνη και ηρεμία που διαπερνά κάθε πτυχή της ύπαρξής μας. Γνωρίζουμε την αιώνια σιωπή που βρίσκεται κάτω από κάθε ήχο, την ακινησία που διαπερνά κάθε κίνηση και την αμετάβλητη ροή της αιωνιότητας που συντηρεί όλη τη ζωή. Καταλαβαίνουμε ότι δεν είμαστε ξεχωριστοί από το θείο αλλά είμαστε αναπόσπαστα μέρη του Ωκεανού της Θείας Συνείδησης.

Συμπέρασμα: Αγκαλιάζοντας την Αιώνια Ακινησία

Ο Ωκεανός της Θείας Συνείδησης, ακόμα στα βάθη του, είναι το θεμέλιο κάθε ύπαρξης. Είναι η πηγή από την οποία προκύπτουν όλα τα φαινόμενα και στην οποία τελικά επιστρέφουν. Αναγνωρίζοντας και αγκαλιάζοντας αυτή την αιώνια ησυχία, βρίσκουμε μια γαλήνη που δεν διαταράσσεται από τις επιφανειακές διακυμάνσεις της ζωής, μια ησυχία που είναι ανέγγιχτη από το πέρασμα του χρόνου.

Σε αυτή τη συνειδητοποίηση, είμαστε ελεύθεροι. Ελεύθεροι από τις ψευδαισθήσεις του χωρισμού και της δυαδικότητας, απαλλαγμένοι από τις παροδικές ανησυχίες του κόσμου. Είμαστε ένα με τη ροή της αιωνιότητας, ένα με την ακινησία που βρίσκεται κάτω από κάθε ύπαρξη. Σε αυτή την ενότητα, βρίσκουμε το αληθινό μας σπίτι, τον αληθινό μας εαυτό και την απεριόριστη ειρήνη που είναι το εκ γενετής δικαίωμα μας.

Ας αγκαλιάσουμε, λοιπόν, την ακινησία, ας επιστρέψουμε στα βάθη του Ωκεανού της Θείας Συνείδησης και ας ζήσουμε στην αιώνια σιωπή που είναι η αληθινή ουσία της ζωής. Διότι σε αυτήν την ακινησία, βρίσκουμε το θεμέλιο όλων των φαινομένων, την αιώνια παρουσία που συντηρεί όλη την ύπαρξη και την αμετάβλητη ροή της αιωνιότητας που είναι η αληθινή μας φύση.

Ο ΕΛΛΗΝΟΒΟΥΔΙΣΜΟΣ

«Τοσοῦτον δὲ ἴσχυσαν οἱ ἀποστήσαντες Ἕλληνες αὐτὴν διὰ τὴν ἀρετὴν τῆς χώρας ὥστε τῆς τε Ἀριανῆς ἐπεκράτουν καὶ τῶν Ἰνδῶν, ὥς φησιν Ἀπολλόδωρος ὁ Ἀρταμιτηνός, καὶ πλείω ἔθνη κατεστρέψαντο ἢ Ἀλέξανδρος, καὶ μάλιστα Μένανδρος εἴ γε καὶ τὸν Ὕπανιν διέβη πρὸς ἔω καὶ μέχρι τοῦ Ἰμάου προῆλθἐ τὰ μὲν αὐτὸς τὰ δὲ Δημήτριος ὁ Εὐθυδήμου υἱὸς τοῦ Βακτρίων βασιλέως· οὐ μόνον δὲ τὴν Παταληνὴν κατέσχον ἀλλὰ καὶ τῆς ἄλλης παραλίας τήν τε Σαραόστου καλουμένην καὶ τὴν Σιγέρδιδος βασιλείαν» (Στράβων, ΙΕ΄, 1, 27).

«Μενάνδρου δέ τινος ἐν Βάκτροις ἐπιεικῶς βασιλεύσαντος εἶτ´ ἀποθανόντος ἐπὶ στρατοπέδου, τὴν μὲν ἄλλην ἐποιήσαντο κηδείαν κατὰ τὸ κοινὸν αἱ πόλεις, περὶ δὲ τῶν λειψάνων αὐτοῦ καταστάντες εἰς ἀγῶνα μόλις συνέβησαν, ὥστε νειμάμενοι μέρος ἴσον τῆς τέφρας ἀπελθεῖν, καὶ γενέσθαι μνημεῖα παρὰ πᾶσι τοῦ ἀνδρός»
Πλούταρχος: (Πολιτικά Παραγγέλματα, 28, 6).

ΒΟΥΔΑΣ, Ο ΙΔΡΥΤΗΣ

Ο Βούδας υπήρξε ιστορικό πρόσωπο αν και οι ιστορικοί ερίζουν περί του χρόνου της γέννησής του και της δράσης του. Οι Βουδιστές όμως όλου του κόσμου, το 1957 γιόρτασαν τα 2.500 χρόνια από την γέννηση του δικού τους μεσσία, του Βούδα.

Σύμφωνα με τα δικά τους δεδομένα λοιπόν ο Βούδας γεννήθηκε το 543 π.Χ. (2500 - 1957 = 543), δηλαδή την εποχή που βασιλιάς των Περσών ήταν ο Κύρος. Η Ινδία ήταν φόρου υποτελής στον Κύρο, αλλά ο υιός του Δαρείος ήταν αυτός που την κατέκτησε το 512 π.Χ., όταν δηλαδή ο Βούδας ήταν 31 ετών.

Ως πρίγκιπας Σιντάρτθα, ο Βούδας εγκατέλειψε την γυναίκα του και το παιδί του και πήγε στην έρημο ασκητής για να διδαχθεί από την σοφία των ασκητών της εποχής του πάνω στα θέματα της σωτηρίας των ανθρώπων.

Μετά από ασκητική ζωή πολλών ετών, με πολλά χρόνια στερήσεων και βασανιστικών σκέψεων, μια μαγευτική νύχτα με πανσέληνο, κατά την παράδοση, φωτίστηκε ο νους του και ανακάλυψε την τέταρτη και υπέρτατη αλήθεια, την αλήθεια της «Μέσης Οδού», την μεγαλύτερη από τις τέσσερις ευγενείς
αλήθειες:

1) Η πρώτη άγια αλήθεια είναι παλιά: ο πόνος και η θλίψη αναπόσπαστα ακολουθούν τον άνθρωπο στην ζωή.

2) Η δεύτερη άγια αλήθεια είναι ότι η επιθυμία είναι αιτία του πόνου.

3) Η τρίτη είναι και αυτή παλιά και αναφέρεται στην κατάσταση της πλήρους απαλλαγής από τους πόνους και την θλίψη, μια κατάσταση απόλυτης νηφαλιότητας και ηρεμίας, που ο Βούδας ονομάζει Νιρβάνα (Νibbana) και που επιτυγχάνεται με διαφορετικό πλέον τρόπο.

Πιθανώς η λέξη Νibbana (προφέρεται Νιρβάνα) να προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα «νήφω»: είμαι ήρεμος, νηφάλιος, από την ρίζα nebh-.

Πέρα της γλωσσολογικής έχουμε και πλήρη σημασιολογική κάλυψη.

4) Η νέα, η τέταρτη άγια αλήθεια της «Μέσης Οδού».
(Θυμίζει το «Πάν Μέτρον Άριστον» ή το «Μηδέν Άγαν», που αιώνες πριν εθεωρείτο βασική αρχή των Ελλήνων).

Μπορεί η αίρεση του Βουδισμού, ο λεγόμενος «φωτισμένος βραχμανισμός», να συνδέεται με την παρουσία των Ιώνων (Yonagadh ή Yunagadh) στην Ινδία την ίδια εποχή που ζει και ο ιδρυτής της ο Βούδας;

Στην συνέχεια ο Βούδας, διέκοψε την πολύχρονη δοκιμασία του, μπήκε στο ποτάμι και καθαρίστηκε σωματικά και ψυχικά από την στέρηση και την μάταιη ταλαιπωρία του. Ελάχιστοι από τους ασκητές και τους μαθητές του συμμερίστηκαν την νέα διδασκαλία του. Αυτοί θα το δώσουν το όνομα Βούδας (Buddha) που σημαίνει πεφωτισμένος.

Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε και η διδασκαλία του εθεωρείτο μια αίρεση μέχρι τον 3ο αιώνα π.Χ. που ο φημισμένος βασιλιάς Ασόκα (Αshoka), του οποίου η μητέρα ήταν Ελληνίδα, καθιέρωσε αυτή την αίρεση σαν επίσημη θρησκεία στην Ινδία.

Το ευαγγέλιο των Βουδιστών είναι η Milindapanha δηλαδή «Οι Ερωτήσεις του Βασιλιά Milinda», όπου περιγράφονται συνομιλίες του βασιλιά με τον βουδιστή σοφό Ναγκασένα.

Ο βασιλιάς δεν είναι άλλος από τον Μένανδρο, που βασίλεψε στην Ινδία μεταξύ 160 και 145 π.Χ., ασπάσθηκε τον Βουδισμό, τον καθιέρωσε σαν επίσημη θρησκεία και όταν πέθανε, ο λαός έδειξε μια υστερική λατρεία στο πρόσωπό του αφού έγινε κυριολεκτικά σφαγή για το ποιος θα πάρει έστω ένα κομμάτι από το λείψανό του. Το έργο αυτό είναι γραμμένο ακριβώς όπως οι περίφημοι διάλογοι του Πλάτωνα...! Είναι μια προσπάθεια συγκερασμού των ελληνικών και των βραχμανικών αντιλήψεων.

Σύμφωνα με τους Βουδιστές πριν να εμφανισθεί ως ο ιστορικός Βούδας, είχε έρθει σ' αυτόν τον κόσμο ως απλός άνθρωπος, ως πρίγκιπας, ως ζώο, και ως πουλί και αρχικά δεν απεικονίζονταν με ανθρώπινη μορφή παρά μόνο με σύμβολα.

Ήταν η ελληνιστική επιρροή στην τέχνη Γκαντάρα που δημιούργησε την ανθρώπινη απεικόνιση του Βούδα στο στυλ του Έλληνα θεού Απόλλωνα του θεού του Φωτός, το όνομα του οποίου είναι και Φοίβος, δηλαδή Φωτεινός.

Η γέννηση του Βουδισμού έγινε μέσα από τις πιο αρχαίες και ιερές γραφές που υπάρχουν σήμερα στον κόσμο: τις Βέδες. Οι Βέδες εμπεριέχουν μυστικιστικές - κοσμογονικές περιγραφές και αποτελούν μια ολιστική θεώρηση του ανθρώπου, του Σύμπαντος και τις σχέσεις του με αυτές.

 
Οι Βέδες έχουν ηλικία περίπου τα 5.000 χρόνια και στην κοσμογονία τους βρίσκουμε ονομασίες οι οποίες διόλου τυχαίες δεν είναι, από τον Δία Πατέρα, την Εστία (με άθικτη την ονομασία!), τον Ηρακλή, όπου αποτελούν με άλλες ονομασίες μέρος της μυθολογίας των Βορειοευρωπαϊκών λαών. Ο Κρίσνα, η Κάλι οι θεότητες του Ινδουισμού είναι Λευκοί άνθρωποι από την Δύση.

«Όταν το βόδι της φωτιάς κινείται πάνω σε τροχούς και το σιδερένιο πουλί πετάει παντού, όταν οι Θιβετιανοί θα έχουν απλωθεί σαν μυρμήγκια σ' όλο το κόσμο, το Ντάρμα θα έρθει στη χώρα των λευκών ανθρώπων». Guru Rinpoche, 1.250 χρόνια πριν.

Το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γεννήθηκε ο Βουδισμός είχε να κάνει με:

1) Τους εξόριστους Ίωνες. Η Γκαντάρα ήταν περιοχή υπό την κατοχή της Περσικής Αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών.

Τον 6ο αιώνα π.χ. πριν καν αρχίσει η έλευση του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Δαρείος ο Α’ εξόρισε στην περιοχή κοινότητες Ιώνων.

Κατά τον Ηρόδοτο ο Σκύλαξ Καρυανδεύς ηγήθηκε ερευνητικής ομάδας για λογαριασμό του Δαρείου του Α’ και έγραψε βιβλίο το οποίο αποτέλεσε πηγή πληροφοριών για την περιοχή μέχρι την μεγαλειώδη εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

2) Την έλευση του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Το 327 π.χ. καταφτάνει στην περιοχή και χωρίζει τον στρατό του σε 2 τμήματα, το πρώτο με αρχηγό εκείνον κατευθύνεται Βόρεια στην Κοιλάδα του Σουάτ και φτάνει ορεινά ως την Άορνο Πέτρα (κατά τη μυθολογία υπήρξε το μέρος το οποίο ο Ηρακλής δεν μπόρεσε να κατακτήσει).Το δεύτερο τμήμα με αρχηγό τον Ηφαιστίωνα κατευθύνθηκε προς την Γκαντάρα φτάνοντας μέχρι τον Ινδό ποταμό και περνώντας απέναντι καταλαμβάνοντας ειρηνικά την περιοχή. Κατά τα 270 π.χ. και μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην περιοχή εγκαταστάθηκαν ξένα φύλα υπό την βασιλεία του γνωστού Βασιλιά Ασόκα ο οποίος έκανε επισήμως την Γκαντάρα κέντρο του Βουδισμού. Εκεί χτίστηκαν και τα πρώτα βουδιστικά μοναστήρια τα οποία παραμένουν μέχρι σήμερα σημαντικά μνημεία. Όταν στα 190 π.χ. οι Έλληνες της Βακτριανής κατέκτησαν την περιοχή και επεκτάθηκαν από το σημερινό Τουρκεστάν, Βόρειο Αφγανιστάν ως τη Βορειοδυτική Ινδία και το Κασμίρ καταλαβαίνουμε πόσο καθοριστική υπήρξε η επίδραση του Ελληνισμού - Βουδισμού. Μια σχέση αμφίδρομη.

Πολλοί από τους Έλληνες που ακολούθησαν τον Μέγα Αλέξανδρο και παρέμειναν στην Ινδία, συνετέλεσαν στην καθιέρωση αυτής της αίρεσης σαν επίσημη θρησκεία και έγιναν βραχμάνοι και μεγάλοι ιερείς και διδάσκαλοι.

3) Την Βασιλεία του Μενάνδρου: Ο Βασιλιάς Μένανδρος, ο μόνος συνεχιστής του οράματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου άπλωσε την εξουσία του ως τα Ιμαλάϊα και την κοιλάδα του Γάγγη, στη σημερινή Πάτνα (η αρχαία Παλιβόθρα). Η βασιλεία του υπήρξε ισχυρή και άφησε το δικό της βαθύ στίγμα. Εκεί ο Μένανδρος μυήθηκε στον Βουδισμό τον οποίο εμπλούτισε με την Ελληνική φιλοσοφία. Οι Βουδιστές τον ανακήρυξαν άγιο και η Ελληνοβουδιστική τέχνη της Γκαντάρα πέρασε από την Κίνα έως την Ιαπωνία(!). Ο Μένανδρος πέρασε στην ινδική παράδοση με την ονομασία Μίλιντα. Στα βάθη της Κεντρικής Ασίας υπάρχει μια πόλη ονόματι Thermes (Θέρμη) η οποία μέχρι και σήμερα διατηρεί Ελληνικά έθιμα όπως επίσης υπάρχουν και πολλά ευρήματα που βρέθηκαν σε παναρχαίο Βουδιστικό μοναστήριπου αποδεικνύουν τον υπέρτατο δεσμό μεταξύ Ελληνισμού - Βουδισμού.

Σύμβολα και αναπαραστάσεις του Βούδα

Στις αρχές της βουδιστικής τέχνης δεν υπάρχει καμιά ανθρωπόμορφη απεικόνιση του Βούδα. Αντίθετα χαρακτηρίζεται από διάφορα σύμβολα. Ένα από αυτά είναι ο Τροχός του Νόμου (Ντάρμα), ο οποίος συντρίβει την πλάνη. Οι ακτίνες του είναι οι πνευματικές ιδιότητες ενωμένες στο κέντρο, αλλά και οι ακτίνες του φωτός που εκπορεύονται από τον Βούδα, «Εκείνον που στρέφει τον Τροχό του Λόγου και του Νόμου». Είναι ο τροχός που άρχισε να περιστρέφεται με το πρώτο κήρυγμα του Βούδα στο Σαρνάθ.

Άλλες ανεικονικές αναπαραστάσεις είναι ένας άδειος θρόνος, ο οποίος αντιπροσωπεύει τον ίδιο το Βούδα, επειδή θεωρείται ότι τα χαρακτηριστικά του είναι πολύ υπέρλαμπρα για να απεικονιστούν, καθώς και η σβάστικα που είναι ένα από τα οκτώ ευοίωνα σημάδια που εμφανίζονται στο πέλμα του Βούδα. Άλλα σύμβολα είναι τα αποτυπώματα των πελμάτων του, που συμβολίζουν τα ίχνη της θεότητας που πρέπει ο άνθρωπος να ακολουθήσει, όπως και το δένδρο Μπόντι. Ο λωτός είναι επίσης άλλο ένα σημαντικό σύμβολο του βουδισμού, που έχει σχέση με την βουδιστική διδασκαλία, την πνευματική άνθιση και ανάπτυξη, τη σοφία, τη Νιρβάνα. Είναι αφιερωμένος στον Βούδα, ο οποίος εμφανίζεται σαν μια φλόγα που προβάλλει από έναν λωτό, το «Πετράδι στο Λωτό», του οποίου ο Βούδας είναι η καρδιά.

Οι πρώτες ανθρωπόμορφες αναπαραστάσεις του Βούδα εμφανίστηκαν στο τέλος του 2ου αιώνα στη Βόρεια Ινδία και γρήγορα εξαπλώθηκαν σ΄ όλη τη βουδιστική Ασία, υιοθετώντας τα μορφικά χαρακτηριστικά των κατά τόπους πολιτισμών (Κίνας, Ινδίας, Ιαπωνίας, Θιβέτ, Ταϊλάνδης, Κορέας, κλπ.).

Στις ανθρωπόμορφες απεικονίσεις του Βούδα μεγάλη σημασία αποκτούν οι τελετουργικές στάσεις του σώματος (ασάνα) και των χεριών (μούντρα), καθώς και η αναπαράσταση του τσάκρα της κεφαλής (σαχασράρα).

Τα πρώτα αγάλματα ανήκουν στην ελληνο-βουδιστική τέχνη της Γκαντάρα, η οποία επηρεάστηκε από την ελληνιστική, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος - στη διάρκεια της εκστρατείας του - κατέλαβε αυτή την περιοχή.

Δώδεκα επεισόδια από τη ζωή του Βούδα, είναι τα θέματα που αναπαριστάνουν παραδοσιακά οι καλλιτέχνες. Την προηγούμενη ύπαρξή του στον ουρανό Τουσίτα, τη σύλληψή του, τη γέννησή του, την εκπαίδευσή του, το γάμο του και τις διασκεδάσεις, την απάρνησή του, τον ασκητισμό του, το δένδρο Μπόντι, τη καταστροφή του Μάρα, την αφύπνιση, το κήρυγμα στο Σαρνάθ και το θάνατό του.

Βουδισμός

Ο Βουδισμός θεωρείται περισσότερο σαν φιλοσοφία παρά σαν θρησκεία («επιστημονική» θρησκεία) και δίνει μεγάλη έμφαση στην άσκηση.

Η ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΒΟΥΔΙΣΜΟΥ

Οι βουδιστές συμμερίζονται την γενική αντίληψη για τον κόσμο που έχει εκπονήσει η ινδουιστική σκέψη. Ο κόσμος δεν είναι ούτε διαρκής ούτε δημιουργημένος. Στην κορυφή υπάρχουν 4 επίπεδα νοητικής αναδημιουργίας χωρίς μορφή. Μετά έρχονται τα επίπεδα της αγνής μορφής, που κατοικούνται από τις θεότητες, ουράνια όντα που παίζουν μεγάλο ρόλο στη καθημερινή ζωή των βουδιστών, αλλά που δεν είναι διαρκή ούτε αιώνια. Υπόκεινται σε αναγεννήσεις και αναζητούν την αφύπνιση. Πιο κάτω βρίσκεται το βασίλειο της επιθυμίας. Περιλαμβάνει τους ουρανούς όπου κατοικούν οι τριάντα τρεις βεδικοί θεοί, προστάτης των οποίων είναι ο Ίντρα, με το όνομα Σάκκα. Κατόπιν ακολουθούν τα επίπεδα στα οποία ζουν τα ζώα, οι άνθρωποι και οι ασούρα. Τέλος υπάρχουν οι σφαίρες των πεινασμένων πνευμάτων και η κόλαση.

Βουδιστικά κείμενα

Οι διδασκαλίες του Βούδα άρχισαν να καταγράφονται πολύ καιρό μετά το θάνατό του στα διάφορα βουδιστικά μοναστήρια. Στη Τρίτη Σύνοδο του βουδισμού, που διοργανώθηκε από τον αυτοκράτορα Ασόκα Μωρύα το 250 π.Χ., πήρε οριστική μορφή το βασικό κείμενο της βουδιστικής διδασκαλίας, ο «Κανών Πάλι» ή «Τριπιτάκα», που σημαίνει τα τρία καλάθια, γιατί, αρχικά, καθώς οι μοναχοί συνέτασσαν τα κείμενα, τα έριχναν ανάλογα με το περιεχόμενό τους σ΄ ένα καλάθι.

Το πρώτο Πιτάκα (καλάθι) ονομάζεται της Πειθαρχίας (Βινάγια Πιτάκα) και περιέχει τους μοναστικούς κανόνες. Το δεύτερο, το Καλάθι των Ομιλιών (Σούττα Πιτάκα) έχει καθαρά ηθικό και φιλοσοφικό περιεχόμενο και περιλαμβάνει τα κηρύγματα του Βούδα. Σ΄ αυτό ανήκει το περίφημο Νταμμαπάντα, το πιο γνωστό και βαθειά ηθικό βουδιστικό κείμενο και τα Jatakas, μύθοι και θρύλοι για τις προηγούμενες ενσαρκώσεις του Βούδα. Το τρίτο (Αμπιντάμμα Πιτάκα) περιέχει την μεταφυσική διδασκαλία του βουδισμού.

Τον 5ο περίπου αιώνα μ.Χ. ξεχώρισαν τρεις μεγάλες Σχολές (γιάνα, όχημα). Η Χιναγιάνα (Μικρό 'Οχημα), η Μαχαγιάνα (Μεγάλο 'Οχημα) και η Βατζραγιάνα (Διαμαντένιο 'Οχημα).

Εκτός από τα προαναφερθέντα κείμενα που είναι κοινά στο Χιναγιάνα και το Μαχαγιάνα (βουδιστικές σχολές), υπάρχουν και άλλα πολλά που ανήκουν μόνο στο Μαχαγιάνα.

Ανάμεσα σ΄ αυτά ξεχωριστή θέση κατέχουν:

- Ο Λωτός του Αγαθού Νόμου, που εκθειάζει το ιδεώδες του Μποντισάτβα
- Η λεπτομερής περιγραφή της Αγνής Χώρας (αναφέρεται στον Βούδα Αμιτάμπα, κέντρο του βουδισμού της ανατολικής Ασίας
- Το Λάλιτα Βιστάρα, που περιλαμβάνει διηγήσεις για τις προηγούμενες ενσαρκώσειςτου Σιντάρτα Γκαουτάμα
- Η Τελειότητα της Γνώσης.

Οι τρείς Σχολές του Βουδισμού

Με την πάροδο του χρόνου, ο βουδισμός χωρίστηκε σε 3 μεγάλες σχολές, τη Χιναγιάνα, τη Μαχαγιάνα και τη Βατζραγιάνα. Οι σχολές αυτές διαφέρουν ως προς τη διδασκαλία τους, τις τελετές τους, αλλά και τη γεωγραφική τους εξάπλωση.

Ο βουδισμός Χιναγιάνα θεωρείται η πιο παλιά και ορθόδοξη σχολή και είναι η βασική πηγή της βουδιστικής φιλοσοφίας. Σ΄ αυτήν υπάρχει ο πιο γνήσιος βουδιστικός στοχασμός. Υποστηρίζει ότι η απελευθέρωση είναι προσωπική υπόθεση. Ο Αρχάτ είναι το πρότυπο του ανθρώπου, που με αυστηρή και συνεχή προσπάθεια, χωρίς ανθρώπινη ή θεϊκή βοήθεια, φτάνει στη φώτιση και την απελευθέρωση. Για τη Χιναγιάνα ο Βούδας μπήκε στη Νιρβάνα. Η σχολή αυτή εξαπλώθηκε στη νοτιοανατολική Ασία, κυρίως στη Σρι Λάνκα, τη Βιρμανία, την Ταϊλάνδη και την Καμπότζη.

Η σχολή Μαχαγιάνα διατήρησε περισσότερα εσωτερικά και μαγικά στοιχεία από την παλιά θρησκεία Μποντ. Στο βουδισμό του Μεγάλου Οχήματος αναφέρονται διδασκαλίες που δεν συναντώνται στα ιδρυτικά του κείμενα. Οι Μαχαγιανιστές υποστηρίζουν ότι αυτές ανήκουν στη προφορική διδασκαλία του Βούδα, η οποία παρέμεινε κρυφή, έως ότου οι πιστοί να είναι σε θέση να την κατανοήσουν. Για τη Μαχαγιάνα ο Βούδας δεν πέρασε στη Νιρβάνα. Παραμένει στο κατώφλι της, περιμένοντας και την υπόλοιπη ανθρωπότητα να φθάσει στο επίπεδό του και να περάσουν όλοι μαζί.

Η Μαχαγιάνα εισήγαγε την έννοια του Βουδισάτβα, του αγίου, ο οποίος, αν και έχει φθάσει σε τέτοιο εξελικτικό επίπεδο, ώστε να μπορεί να περάσει στη Νιρβάνα, αρνείται να το κάνει από αγάπη και συμπόνια προς τους συνανθρώπους του, ακολουθώντας το παράδειγμα του ίδιου του Βούδα. Θυσιάζεται και παραμένει στον κύκλο των μετενσαρκώσεων για να βοηθήσει ενεργά τους άλλους στην εξελικτική τους πορεία. Αν επέλεγε να εισέλθει στη Νιρβάνα, την κατάσταση της πλήρους αποκόλλησης, δεν θα διατηρούσε πλέον κανένα δεσμό μ΄ αυτόν τον κόσμο, δεν θα μπορούσε άρα και να τον βοηθήσει. Η Μαχαγιάνα εξαπλώθηκε στην Κίνα, την Μογγολία, την Κορέα, την Ιαπωνία.

Στο Θιβέτ αναπτύχθηκε ένας ιδιότυπος βουδισμός που ονομάστηκε Βατζραγιάνα (από το vajra, κεραυνός ή διαμάντι), με επιδράσεις από τη θρησκεία Μποντ, τον θιβετανικό Ταντρισμό και τη λατρεία της Σάκτι. Το συγκεκριμένο σύστημα προτείνει την πραγμάτωση της απελευθέρωσης όχι μέσω της άσκησης, της γνώσης ή του ελέους, αλλά μέσα από μαγικούς τύπους και πρακτικές. Κάποια στιγμή εκφυλίστηκε και χρειάστηκε η επέμβαση μεγάλων σοφών, όπως ήταν ο Ατίσα τον 11ο αιώνα και ο Τσονγκ Κα Πα τον 15ο για να το μεταρρυθμίσουν.

Κινέζικος βουδισμός

Ο βουδισμός άνθισε στην Κίνα κάτω από την δυναστεία Τανγκ (618 - 907), αν και εισήχθη για πρώτη φορά τον 1ο μ.Χ. αι. Επρεπε να περάσουν αρκετοί αιώνες για να δεχθεί μια χώρα τόσο παλιά και τόσο περήφανη για τις δικές της παραδόσεις όσο η Κίνα, τις νέες θρησκευτικές πεποιθήσεις. Σ' αυτό το διάστημα και μέχρι τις αρχές του 5ου αι. είχε πλέον ολοκληρωθεί η μετάφραση των περισσότερων βουδιστικών έργων (του Μαχαγιάνα) από τα σανσκριτικά στα κινέζικα και έτσι μπορούσαν πλέον να διαδοθούν.

Ο βουδισμός προσπάθησε να προσαρμοστεί στην κινέζικη νοοτροπία. Ετσι αποδέχτηκε τα παραδοσιακά έθιμα, τις θυσίες στους προγόνους, τη λατρεία στο κράτος. Μετέτρεψε τον Μποντισάτβα Αβαλοκιτεσβάρα σε θεά του ελέους, Κουάν - Γιν και τον Βούδα Αμιτάμπα σε Ο-μι-το-φο.

Ο πρώτος πατριάρχης του κινέζικου βουδισμού είναι ο Ινδός πρίγκιπας (ελληνικής καταγωγής), Μποντιντάρμα που έφθασε στην Κίνα στο τέλος του 5ου αι. Το όνομά του συνδέθηκε με την ίδρυση της σχολής Τσαν (διαλογισμός), την ασκητική πειθαρχία, τις ψυχικές δυνάμεις και τις πολεμικές τέχνες. Στη σχολή Τσαν και στην ιδιαίτερη μορφή συγκέντρωσης που εισήγαγε, βρίσκεται η καταγωγή της περίφημης ιαπωνικής σχολής του Ζεν βουδισμού.

Ιαπωνικός βουδισμός

Ο βουδισμός έφθασε στην Ιαπωνία μέσω της Κορέας περίπου χίλια χρόνια μετά την εποχή του Σιντάρτα Γκαουτάμα. Εισήχθη βασικά από Ιάπωνες μοναχούς που είχαν παραμείνει σε κινέζικα μοναστήρια. Όπως και στη Κίνα, ο ιαπωνικός βουδισμός διαιρέθηκε σε σχίσματα. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι το Τεντάι, το Σινγκόν (εσωτερική σχολή με ταντρική επίδραση), το Τζωντόσου (Σχολή της Αγνής Χώρας), το Ζεν, που αποτελείται από τρεις κύριες σχολές: Ριντζάι, Σότο και Ομπακού. Αργότερα τον 13ο αι. ιδρύθηκε το Νιτσίρεν, που υποστήριζε ότι μόνο η απάρνηση του κόσμου οδηγεί στην απελευθέρωση. Είναι το μόνο σχίσμα που επέδειξε αδιαλλαξία και στράφηκε εναντίον των άλλων δημιουργώντας προβλήματα.

Βουδισμός, Ελληνισμός και Δύση

Για δύο χιλιάδες περίπου χρόνια ο βουδισμός ήταν - εκτός από μεμονωμένες περιπτώσεις - σχεδόν άγνωστος στη δύση.

Ένα αρχαίο κείμενο, το Μιλινταπάνα, αναφέρει τις συνομιλίες ενός από τους διαδόχους του Μ. Αλεξάνδρου, του Έλληνα βασιλιά Μένανδρου (Μιλίντα) με τον μοναχό Ναγκασένα. Σ΄αυτό ο Μένανδρος ζητά από τον μοναχό να του εκθέσει τις αρχές του βουδισμού.

Ο βουδισμός από φιλοσοφική άποψη, επηρέασε τον σκεπτικισμό του Πύρρωνα και τη διδασκαλία του Πλωτίνου. Και οι δύο φιλόσοφοι είχαν πάρει μέρος σε εκστρατείες στην ανατολή και είχαν έλθει σε επαφή με βουδιστές μοναχούς.

Η εξάπλωση του βουδισμού συνεχίζεται 25 περίπου αιώνες μετά την γέννηση του ιδρυτή του. Τον αιώνα που πέρασε και κυρίως μετά την κατοχή του Θιβέτ από τους Κινέζους και τη φυγή του Δαλάϊ Λάμα στη δύση, γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στην Ευρώπη και την Βόρειο Αμερική.

Stephen Hawking: O ρεαλισμός κατά το μοντέλο

Μοντέλα, δεν κατασκευάζουμε μόνο στην επιστήμη, αλλά και στην καθημερινή μας ζωή. Ο ρεαλισμός κατά το μοντέλο δεν βρίσκει εφαρμογή μόνο στα επιστημονικά μοντέλα, αλλά και στα συνειδητά και υποσυνείδητα νοητικά μοντέλα που όλοι μας δημιουργούμε προκειμένου να ερμηνεύσουμε και να κατανοήσουμε τον κόσμο της καθημερινότητας.

Δεν υπάρχει τρόπος απαλοιφής του παράγοντα παρατηρητή —ημών των ιδίων— από την αντίληψή μας για τον Κόσμο, η οποία οικοδομείται μέσω των αισθητήριων λειτουργιών μας και μέσω του τρόπου με τον οποίο σκεπτόμαστε και συλλογιζόμαστε. Οι αισθητήριες αντιλήψεις μας —και κατά συνέπεια οι παρατηρήσεις επί των οποίων θεμελιώνονται οι θεωρίες μας— δεν είναι άμεσες, αλλά μάλλον διαμεσολαβούνται από ένα είδος φακού, την ερμηνευτική δομή του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Ο ρεαλισμός κατά το μοντέλο αντιστοιχεί στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα. Στον τομέα της όρασης, ο εγκέφαλός μας προσλαμβάνει μια σειρά σημάτων μέσω του οπτικού νεύρου. Τα σήματα αυτά δεν συγκροτούν το είδος του ειδώλου που σχηματίζεται στον τηλεοπτικό μας δέκτη. Υπάρχει ένα τυφλό σημείο στη θέση πρόσφυσης του οπτικού νεύρου στον αμφιβληστροειδή, και το μοναδικό τμήμα του οπτικού πεδίου μας που διαθέτει ικανοποιητική ανάλυση είναι μια στενή περιοχή πλάτους ι περίπου μοίρας γύρω από το κέντρο του αμφιβληστροειδούς —έχει το πλάτος του αντίχειρά σας όταν το χέρι σας βρίσκεται σε έκταση.

Ως αποτέλεσμα, τα ακατέργαστα δεδομένα που αποστέλλονται στον εγκέφαλο σχηματίζουν ένα χαμηλής ανάλυσης είδωλο με μια τρύπα στη μέση. Ευτυχώς, ο ανθρώπινος εγκέφαλος επεξεργάζεται τα δεδομένα αυτά, συνδυάζοντας οπτικές εισροές και από τα δύο μάτια, συμπληρώνοντας τα κενά με βάση την παραδοχή ότι οι οπτικές ιδιότητες παρακείμενων περιοχών μοιάζουν, και συνάγοντας τα ενδιάμεσα. Επίσης, από την ανάγνωση ενός δισδιάστατου πίνακα δεδομένων του αμφιβληστροειδούς, δημιουργεί την εντύπωση του τρισδιάστατου χώρου. Ο εγκέφαλος, με άλλα λόγια, δομεί μια νοητική εικόνα, ή μοντέλο.

Ο εγκέφαλος είναι τόσο καλός στην κατασκευή μοντέλων ώστε, αν οι άνθρωποι εφοδιαζόμασταν με γυαλιά τα οποία θα αναποδογύριζαν τα είδωλα στα μάτια μας, τότε οι εγκέφαλοί μας, ύστερα από κάποιο διάστημα, θα τροποποιούσαν το μοντέλο έτσι ώστε να βλέπουμε τα πράγματα και πάλι κανονικά. Και αν βγάζαμε τα γυαλιά μας αυτά, τότε θα βλέπαμε για λίγο τον κόσμο αναποδογυρισμένο, και στη συνέχεια θα προσαρμοζόμασταν ξανά. Έτσι, αυτό που εννοούμε όταν λέμε «βλέπω μια καρέκλα» είναι ότι έχουμε σχηματίσει μια νοητική εικόνα, ή μοντέλο, της καρέκλας με βάση το διαχεόμενο από αυτήν φως. Αν το μοντέλο είναι ανεστραμμένο, ο εγκέφαλός μας, καλώς εχόντων των πραγμάτων, θα το επιδιορθώσει πριν επιχειρήσουμε να καθίσουμε στην καρέκλα.

Ένα ακόμη πρόβλημα που λύνει, ή έστω αποφεύγει, ο ρεαλισμός κατά το μοντέλο είναι το νόημα της ύπαρξης. Πώς ξέρω ότι ένα τραπέζι υπάρχει ακόμη στο δωμάτιο από το οποίο βγήκα, όταν δεν μπορώ πια να το δω; Τι εννοούμε όταν λέμε ότι υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούμε να δούμε, όπως είναι τα ηλεκτρόνια ή τα κουάρκ;

Θα μπορούσαμε, ασφαλώς, να έχουμε ένα μοντέλο στο οποίο το τραπέζι εξαφανίζεται όταν φεύγω από το δωμάτιο και επανεμφανίζεται στο ίδιο σημείο όταν επιστρέφω· ένα τέτοιο μοντέλο, όμως, θα ήταν άχαρο, ενώ δεν θα απαντούσε και στο ερώτημα τι θα συνέβαινε αν γκρεμιζόταν, για παράδειγμα, η οροφή του δωματίου ενόσω εγώ θα απουσίαζα. Αν υιοθετούσα το μοντέλο «το τραπέζι εξαφανίζεται εν τη απουσία μου», τότε πώς θα μπορούσα να εξηγήσω το γεγονός ότι, την επόμενη φορά που θα μπω στο δωμάτιο, το τραπέζι θα επανέλθει στο οπτικό μου πεδίο σπασμένο και καταπλακωμένο από τα χαλάσματα της οροφής; Το μοντέλο στο οποίο το τραπέζι παραμένει στη θέση του είναι πολύ απλούστερο και συμφωνεί με την παρατήρηση. Αυτό μας φτάνει.

Stephen Hawking & Leonard Mlodinow, Το Μεγάλο Σχέδιο

Τα μυστήρια της Αιγυπτιακής της Γκίζας

Ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου και ταυτόχρονα ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια του αρχαίου κόσμου είναι η Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας, η οποία ονομάζεται επίσης και ως Πυραμίδα του Χέοπα. Είναι η παλαιότερη και μεγαλύτερη από τις τρεις πυραμίδες της Γκίζας και θεωρείται πως κατασκευάστηκε ως τάφος (!) κατά την τέταρτη Αιγυπτιακή δυναστεία του βασιλιά Χέοπα.

Δίπλα από την Μεγάλη πυραμίδα βρίσκεται ένα άλλο μεγάλο μυστήριο της αρχαιότητος, η Μεγάλη Σφίγγα της Γκίζας, ένα άγαλμα το οποίο απεικονίζει μια σφίγγα (μυθολογικό πλάσμα με σώμα λιονταριού και κεφάλι ανθρώπου) . Έχει μήκος 73,5 μέτρα, πλάτος 6 και ύψος 20.22 μέτρα, και αποτελεί αρχαιότερο το μεγαλύτερο μονολιθικό άγαλμα στον κόσμο. Οι Αιγυπτιολόγοι υποστηρίζουν ότι ο Φαραώ Χεφρήνος έχτισε τη Σφίγγα το 2558 - 2532 π.χ., κατά την εποχή της 4ης δυναστείας.

Η ονομασία Σφίγγα δόθηκε στο άγαλμα κατά την Κλασική εποχή της αρχαιότητας, δηλαδή περίπου 2000 χρόνια μετά την θεωρητική χρονολογία κατασκευής της. Αιτία ήταν τα κοινά χαρακτηριστικά του αγάλματος με τη Αρχαιο Ελληνική σφίγγα.

Σχετικά με το όνομα που χρησιμοποιούσαν στην Αρχαία Αίγυπτο για την σφίγγα δεν υπάρχει καμία πληροφορία. Γύρω στο 1500 π.χ, υπάρχει μία αναφορά ως as Hor-em-akht - ο Ωρος στον Ορίζοντα. (Αξίζει να αναφέρουμε πως ο Ωρος ως νήπιο εμφανίζεται στην εικονογραφία, να θηλάζει καθισμένος στα γόνατα της μητέρας του. Σε όλες τις απεικονήσεις έχει το δάκτυλο στο στόμα, όπως τα μωρά. Το γεγονός ερμηνεύθηκε από του Έλληνες ως πρόσκληση σε σιγή και περίσκεψη. Τούτη η ερμηνεία έγινε αιτία να θεωρείται σε πολύ νεότερη εποχή Θεός της σιωπής).

Δεν αναφέρεται επίσης πουθενά ο τρόπος κατασκευής ή ο αρχικός σκοπός ανέγερσης του. Μετά την εγκατάλειψη της Νεκρόπολης, η Σφίγγα σταδιακά θάφτηκε στην άμμο, σχεδόν ολοκληρωτικά (έως τους ώμους).

Η πρώτη καταγεγραμμένη προσπάθεια εκσκαφής της χρονολογείται το 1400 π.Χ., όταν ο νεαρός πρίγκιπας Τούθμωσης Δ' είδε όνειρο( ;) , πως κάτω από το κεφάλι της σφίγγας υπήρχε θαμμένο και το σώμα της. Έτσι ξέθαψε το μπροστινό μέρος της σφίγγας και τοποθέτησε εκεί μια γρανιτένια πλάκα, γνωστή ως η Στήλη του Ονείρου. Πάνω σε αυτήν, αναγράφεται το όνειρο που είδε ο νεαρός πρίγκιπας.

Μια στήλη στο Βρετανικό Μουσείο αναφέρει ότι καθαρίστηκε από την άμμο την εποχή του Νέρωνα (54-68 μ.Χ.), όταν ο Κλαύδιος Βάλβιλος ήταν έπαρχος της Αιγύπτου. Σχέδια που έγιναν τον τελευταίο αιώνα δείχνουν μεγάλες σχισμές στο κεφάλι και το κάλυμμά του και βαθιά ρήγματα στο λαιμό εξαιτίας διάβρωσης. Η διάσωση της μέχρι τις μέρες μας μάλλον οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι παρέμενε θαμμένη για μεγάλα διαστήματα.

Η πρώτη σύγχρονη αρχαιολογική ανασκαφή στη Σφίγγα, πραγματοποιήθηκε το 1817 μ.χ , υπό την επίβλεψη του λοχαγού Giovanni Batista. Η ανασκαφή αυτή έφερε στο φως όλο το στήθος του αγάλματος, ενώ ολόκληρη η Σφίγγα ανασκάφτηκε πλήρως από το 1925 έως το 1936 από τον Emile Baraize.

Όπως και για την μεγάλη πυραμίδα έτσι και για την Σφίγγα υπάρχουν σοβαρές αντιρρήσεις και ισχυρές ενδείξεις τόσο από ερευνητές της λεγόμενης «απαγορευμένης αρχαιολογίας», όσο και από την «εσωτερική παράδοση», που διαφωνούν με την επίσημη χρονολόγηση της Σφίγγας, και οι οποίες κάνουν λόγο για κατασκευή που έγινε περίπου το 10.500 π.Χ.

Αυτό βασίζεται κυρίως σε τρεις ενδείξεις. Πρώτη ένδειξη, το γεγονός ότι η διάβρωση και οι φθορές που παρατηρούνται στην σφίγγα οφείλονται όχι στην άμμο και τον άνεμο, αλλά σε διάβρωση από νερό γεγονός που παραπέμπει σε πολύ παλαιότερη εποχή από την επίσημη χρονολόγηση κατασκευής της σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, όταν τα νερά του Νείλου κυλούσαν πολύ κοντά στο χώρο της Σφίγγας. Πιο συγκεκριμένα υπάρχει τόσο εκτεταμένη διάβρωση από νερό με την μορφή καθέτων καναλιών, στο σώμα της, που θα μπορούσε να προκληθεί μόνο από έκθεση σε ισχυρές βροχοπτώσεις, και από μακροχρόνια παραμονή της κατασκευής κάτω από το λιμνάζοντα βρόχινα νερά στη βάση του επί χιλιάδες χρόνια.Η διάβρωση αυτή δεν παρατηρείται στο κεφάλι της Σφίγγας.

Δεύτερη ένδειξη οι αστρονομικές ευθυγραμμίσεις που υποδεικνύουν πως η Σφίγγα είναι προσανατολισμένη έτσι ώστε να ευθυγραμμίζεται στον ορίζοντα στο σημείο που ανέτειλε ο Ήλιος κατά την εαρινή ισημερία. Είναι εξάλλου γνωστό πως μέρος των απόκρυφων γνώσεων που διατηρούσαν τα Ιερατεία, σχετικά με την Αστρονομία, τα Μαθηματικά, την Ενέργεια και τη Γεωδαισία, τους επέτρεπε να γνωρίζουν τους πλέον κατάλληλους ενεργειακά γεωγραφικούς τόπους για την ίδρυση ναών, οι οποίοι ήταν προσανατολισμένοι πρός συγκεκριμένες κατευθύνσεις τόσο προς την ξηρά, όσο και πρός τα ουράνια σώματα.

Οι γνωστοί ερευνητές Robert Bauval και Graham Hancock, που για πολλά χρόνια μελέτησαν τα μυστήρια της περιοχής της Γκίζα, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι όλα τα κτίσματα στην περιοχή, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αντιστοίχιση διαφόρων αστερισμών του ουράνιου θόλου στην Γη. Αυτές τις μαρτυρίες δυστυχώς τις αγνόησαν οι Αιγυπτιολόγοι. Σύμφωνα με αυτή την θεωρία υπάρχει «αστρικής αντιστοιχίας» των Πυραμίδων της Γκίζας με τον αστερισμό του Ωρίωνα. Σύμφωνα με τον Graham Hancock, οι τρεις μεγάλες πυραμίδες αντιστοιχούν στα τρία άστρα της ζώνης του Ωρίωνα όπως αυτός ήταν το 10.500 πΧ.

Κάποιες παρόμοιες σχέσεις με τον αστερισμό του Λέοντα και το αντίστοιχο κοσμικό ή Πλατωνικό έτος, εντοπίστηκαν και για την γειτονική Σφίγγα. Ο Graham Hancock, δεν άργησε να επεκτείνει τη θεωρία του και σε άλλους ιερούς τόπους της ανθρωπότητας –κάτι που ανέπτυξε στο Heaven’s Mirror (1998).

Η Σφίγγα βρίσκεται ακριβώς πάνω στον άξονα ανατολής - δύσης της νεκρόπολης της Γκίζα, με το βλέμμα στραμμένο ανατολικά. Με αυτό τον τρόπο αποτελεί το σηματοδότη της ανατολής του Ήλιου κατά την εαρινή ισημερία. Την εαρινή ισημερία του έτους 10.500 π.Χ. ο Ήλιος εκείνης της χρονιάς βρισκόταν 12 μοίρες κάτω από τον ορίζοντα, με το ζώδιο του Λέοντα να έχει ήδη αρχίσει να ανατέλλει, το βλέμμα της Σφίγγας ατένιζε το φαινόμενο και σημάδευε αυτή την ηλιακή ανατολή εκείνης της στιγμής.

Η Σφίγγα λοιπόν ήταν το πανομοιότυπο της ουράνιας αστρολογικής εποχής του Λέοντα. Ο Λέων είναι το πέμπτο ζώδιο του ζωδιακού κύκλου και έχει κυβερνήτη τον Ήλιο. Ο Ήλιος είναι ο πλανήτης που δίνει ζωή, χωρίς το φως του Ήλιου δε γονιμοποιείται τίποτα και τίποτα δε γεννιέται. Γιά την ανθρωπότητα ήταν η εποχή που λατρεύεται ο Θεός Ήλιος. Το βασιλικό ζώδιο του Λέοντα, το ζώδιο της δημιουργίας, είχε σημάνει την έναρξη αυτής της εποχής, ήταν η χρυσή εποχή των ΖΕΠ ΤΕΠΙ, της «Πρώτης Φοράς» για την οποία έχω γράψει εδώ.

Συμπληρωματικά στο προηγούμενο άρθρο να αναφέρω πως Πυραμιδικά κείμενα αναφέρουν σχετικά με την εποχή των ΖΕΠ ΤΕΠΙ:

«Ο θεός Τεχούτι έφθασε στη Αίγυπτο με μια πυραμίδα που ήρθε από τον ουρανό και έλαμπε σαν ήλιος. Οι Αιγύπτιοι ονόμασαν τον θεό αυτόν Χεμ. Ο θεός έμενε στην πυραμίδα μαζί με την φυλή των θεών Ζεπ Τεπί που τον ακολουθούσαν. Ο Τεχούτι έκρυψε τα μυστικά της δημιουργίας στην αίθουσα των αρχείων ‘’Αμέντι’’, μέσα σε μια σφαίρα κρυστάλλου. Η αίθουσα αυτή βρισκόταν μέσα στο έδαφος και κάτω από την πυραμίδα που ήρθε από τον ουρανό, και η θέση ήταν πολύ κοντά στην θέση που βρίσκεται σήμερα η μεγάλη πυραμίδα.

Οι Ζεπ Τεπί έφυγαν στους ουρανούς με την ιπτάμενη πυραμίδα παίρνοντας μαζί τους και την κρυστάλλινη σφαίρα, και έδωσαν την υπόσχεση ότι θα επιστρέψουν και πάλι πίσω στην γη στο τέλος αυτού του χρόνου».

Είναι γεγονός πως πως σε πολλά αρχαία χειρόγραφα, και παραδόσεις των λαών της γης αναφέρονται σε Θεούς, που κατέβηκαν από τον ουρανό στην γη σαν σιδερένια πουλιά ή φλεγόμενες ασπίδες.

Η Σφίγγα είναι ένα μνημείο με σώμα λιονταριού και όπως λένε, με λιονταρίσιο ή γυναικείο αρχικά κεφάλι. Σχετικά με το κεφάλι της Σφίγγας, κάποιος θρύλος λέει, ότι ο Φαραώ Τούθμωσις ο 4ος έδωσε εντολή να σκαλίσουν το κεφάλι του στη θέση του αρχικού λιονταρίσιου κεφαλιού του μνημείου. Ήθελε με τον τρόπο αυτό να περάσει στην αθανασία. Πράγματι, το κεφάλι της Σφίγγας είναι ασυνήθιστα μικρό σε σχέση με το σώμα της και αυτό είναι κάτι που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πιθανώς το κεφάλι να ξανασκαλίστηκε πάνω σε κάποιο άλλο αρχικό.

Όταν η Σφίγγα επαναλαξεύτηκε, η λιονταρίσια κεφαλή αφαιρέθηκε και δόθηκε στο βράχο η μορφή του σημερινού στέρνου. Παρόμοια, το μέγεθος των μπροστινών ποδιών μίκρυνε, ενώ η πιο πρόσφατη ανθρώπινη κεφαλή τοποθετήθηκε ψηλότερα στον κορμό. Επειδή προφανώς το στρώμα αυτού του πετρώματος δεν ήταν αρκετό, εκείνοι οι καλλιτέχνες αναγκάστηκαν να συμβιβαστούν κατασκευάζοντας το κεφάλι με μειωμένες αναλογίες. Αυτή τους η απόφαση οδήγησε στη σημερινή μορφή της Σφίγγας που έκτοτε αποτέλεσε αντικείμενο προβληματισμού και διαφωνιών στους αρχαιολογικούς κύκλους.

Στο λιονταρίσιο κεφάλι της σφίγγας ενισχύει το γεγονός πως τα λιοντάρια στην αρχαία Αίγυπτο (όπως και πολλούς άλλους αρχαίους πολιτισμούς) ήταν οι φύλακες τόσο του ύπνου και των ονείρων όσο και άλλου κόσμου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η Σφίγγα ήταν ο προστάτης της Νεκρόπολης της Γκίζας. Για αυτό τον λόγο κι ο θεός Τούτου, είχε την μορφή λιονταριού και προστάτευε τους κοιμισμένους από τους εφιάλτες.

Στα ευρήματα από την εποχή της Πρώτης έως της Τρίτης Δυναστείας περιλαμβάνονται βασιλικές πλάκες που αναπαριστούν το κεφάλι ενός λιονταριού με χαίτη και τα μπροστινά του πόδια, υποδηλώνοντας ότι το υπόλοιπο σώμα είτε έμεινε ανολοκλήρωτο είτε θάφτηκε στην άμμο. Επίσης, το πρόσωπο του λιονταριού είναι κενό, χωρίς στόμα και μάτια, σα να είχαν σβηστεί από τις ανεμοθύελλες με το πέρασμα των αιώνων. Εάν αυτή ήταν η πρώτη μορφή της Σφίγγας, τότε τα σημάδια που δείχνουν τη φθορά από τις καιρικές συνθήκες υποδηλώνουν ότι το άγαλμα είναι πολύ πιο αρχαίο και ότι μπορεί να κατασκευάστηκε την προ-Δυναστειακή εποχή.

Άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν πως η σφίγγα είχε αρχικά κεφάλι γυναίκας. Η ερμηνεία αυτή έχει σχέση με το κοσμικό ή Πλατωνικό έτος, το οποίο αφορά την αλλαγή του σημείου ισημερίας, η οποία πραγματοποιείται περίπου κάθε 2.150 χρόνια. (Μία από τις 14 ταυτόχρονες κινήσεις της γης είναι η ιδιαίτερη κυκλική κίνηση του πολικού άξονά της, η λεγόμενη μετάπτωση. Αυτή αναγκάζει τον πολικό άξονα να διαγράψει έναν κώνο σε διάστημα περίπου 25.800 χρόνων).

Με κάθε κοσμικό μήνα το σημείο ισημερίας μετατοπίζεται προοδευτικά από αστερισμό σε αστερισμό του ζωδιακού και με αυτό τον τρόπο, κάτω από αστρολογική θεώρηση, όλο αυτό το διάστημα των 2,150 χρόνων βρίσκεται υπό την επίδραση του ζωδίου στο οποίο πραγματοποιείται η ισημερία. Ο Ίππαρχος καθόρισε ότι το σημείο ισημερίας εκείνης της περιόδου συνέπιπτε στις 0 μοίρες του Κριού, την αφετηρία του ζωδιακού κύκλου. Αυτή η μετακίνηση γίνεται ακολουθώντας τη σειρά Κριός- Ιχθείς- Υδροχόος- Αιγόκερως κ.λ.π. μέχρι να ξαναφθάσει στον Κριό μετά από 25,000 χρόνια, έχοντας συμπληρώσει ένα κοσμικό έτος.

Έχει παρατηρηθεί, ότι κάθε κοσμικό έτος εκδηλώνει ορισμένα χαρακτηριστικά, τα οποία ανήκουν στο συγκεκριμένο ζώδιο, το οποίο την «χρωματίζει».

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι κάθε ζώδιο αφήνει την σφραγίδα του στην χρονική περίοδο που επιδρά. Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε πως την εποχή της Παρθένου περίπου το 12.000 π.χ, διαδέχεται η εποχή του Λέοντα περίπου το 10.000 π.χ. Η εποχή της Παρθένου είναι η εποχή της Μητριαρχίας ενώ η εποχή του Λέοντα η αρχίζει η εποχή της πατριαρχίας και των μεγάλων Βασιλέων.

Εποχή της Παρθένου - 12812 π.χ
Εποχή του Λέοντα - 10.948 π.χ
Εποχή του Καρκίνου - 8.788 π.χ
Eποχή του Διδύμων - 6.628 π.χ
Εποχή του Ταύρου - 4.468 π.χ
Εποχή του Κριού - 2308 π.χ
Εποχή του Ιχθύος - 1148 π.χ
Εποχή του Υδροχόου - 2012 μ.χ
Εποχή του Αιγόκερου - 4172 μ.χ
Εποχή του Τοξότη - 6332 μ.χ
Εποχή του Σκορπιού - 8492 μ.χ
Εποχή του Ζυγού - 10652 μ.χ

Η σφίγγα λοιπόν ίσως είχε κεφάλι γυναίκας, και σώμα Λέοντα συμβολίζοντας το κοσμικό έτος της Παρθένου την οποία ακολούθησε το κοσμικό έτος του Λέοντα.

Θα άξιζε να αναφερθεί πως μετά το Κοσμικό έτος του Λέοντα ακολουθεί η εποχή του Καρκίνου, όπου συνέβη σύμφωνα με τον Πλάτωνα η καταστροφή της Ατλαντίδος.

Αν τοποθετήσουμε αυτή την χρονολογία στο Κοσμικό ημερολόγιο, θα διαπιστώσουμε ότι η Ατλαντίδα βυθίστηκε περίπου όταν το σημείο ισημερίας περνούσε από το ζώδιο του Λέοντα σε αυτό του Καρκίνου περίπου το 9000 π.χ . Ο Καρκίνος ανήκει στο στοιχείο του Νερού κι έτσι δεν είναι περίεργο, ότι με τον ερχομό της εποχής του Καρκίνου, η γη γνώρισε μεγάλους κατακλυσμούς. Με την είσοδο στην εποχή του Καρκίνου και την ταυτόχρονη βύθιση της Ατλαντίδος, εξαφανίζεται σχεδόν κάθε πολιτισμός και οι λατρείες υποβιβάζονται.

Ο πλανήτης ο οποίος κυβερνάει τον Καρκίνο είναι η Σελήνη και εκείνη την εποχή αναπτύσσονται οι σεληνιακές λατρείες. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της εποχής του Καρκίνου είναι η ανάπτυξη διαφόρων μορφών μητριαρχίας, αλλά όχι στο βαθμό τον οποίο είχε αναπτυχθεί την εποχή της Παρθένου. Αυτή την στιγμή εισερχόμαστε αφήνουμε την εποχή των Ιχθύων και εισερχόμαστε στην εποχή του Υδροχόου.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο λοιπόν ίσως τα κοσμικά έτη να συνδέονται με το μυστήριο της Σφίγγας, το λέοντα με την κεφαλή γυναίκας, το Λέοντα με την Παρθένο, το σύμβολο του Λέοντος ή της Βασιλικής ψυχής και τη σχέση του με την ύλη, την όψη-Μητέρα. Μπορεί γι’ αυτό να σημαίνει τις δυο πολικότητες, το αρσενικό και το θηλυκό, το θετικό και το αρνητικό.

Η Τρίτη ένδειξη αφορά την «μεταφυσική» και αστρολογική ερμηνεία. Σε ασβεστολιθικό γλυπτό του 1ου αι. μ. Χ. εμφανίζονται αγαλματίδια- σφίγγες με κεφάλι ανθρώπου, σώμα λιονταριού, φτερά αετού και ουρά κόμπρας, προφανώς επηρεασμένα από τις Ελληνικές σφίγγες.

Οι τέσσερις αυτές μορφές «Μεταφυσικά» συμβολίζουν αντίστοιχα τα τέσσερα στοιχεία της φύσης, δηλαδή ΝΕΡΟ (ΥΓΡΑ/ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ/ΑΝΘΡΩΠΟΣ), ΓΗ (ΣΤΕΡΕΑ /ΟΦΙΣ/ΥΛΗ), ΑΕΡΑΣ (ΑΕΡΙΑ/ΑΕΤΟΣ/ΠΝΕΥΜΑ) ΚΑΙ ΦΩΤΙΑ (ΕΝΕΡΓΕΙΑ/ΛΕΩΝ/ΠΝΕΥΜΑ). Επίσης τα ίδια σύμβολα συνυπάρχουν και στα σημεία του ορίζοντα, δηλαδή αντίστοιχα στον Βορρά ο Άνθρωπος (Νερό), στην ανατολή ο Ταύρος (Γη), στη Δύση ο Αετός (Αέρας) και στο Νότο ο Λέων (Φωτιά).

Στις κάρτες Ταρώ η Σφίγγα βρίσκεται στην κορυφή του Τροχού της Τύχης, που αντιπροσωπεύει τους Κύκλους της Αιωνιότητας και φυλάει την είσοδο ενός νέου κύκλου. Είναι επίσης η δέκατη κάρτα της Μεγάλης Αρκάνας. Ο αριθμός δέκα αντιπροσωπεύει την ολοκλήρωση. Είναι ο ένας κύκλος που τελειώνει, για να ανοίξει ένας άλλος σε έναν υψηλότερο βαθμό. Η Σφίγγα είναι ο φύλακας της παλαιάς γνώσης και ο προάγγελος του νέου κύκλου....

Σύμφωνα με τα προαναφερθέντα είναι φανερό πως ένα μνημείο όπως η Μεγάλη Σφίγγα, δε θα μπορούσε παρά να αντιπροσωπεύει και να συμβολίζει κάτι περισσότερο από ένα απλό μνημείο. Η θέση της, το σχήμα της, αλλά και οι άγνωστες αίθουσες που εικάζεται πως βρίσκονται κάτω από το σώμα της σφίγγας και που προφανώς ενώνονται και σχετίζονται με τις πυραμίδες μαρτυρούν πολύ περισσότερα από αυτά που γνωρίζουμε. Όπως προανέφερα παραπάνω όταν ο Τούθμωσης Δ' το 1400 π.Χ., είδε όνειρο( ;) , πως κάτω από το κεφάλι της σφίγγας υπήρχε θαμμένο και το σώμα της, και το ξέθαψε τοποθέτησε στο μπροστινό μέρος της σφίγγας μια γρανιτένια πλάκα, γνωστή ως η Στήλη του Ονείρου. Εκεί φαίνεται καθαρά πως η σφίγγα «κάθεται» πάνω σε άλλα κτίσματα.

Ο Ηρόδοτος δεν αναφέρει καθόλου την Σφίγγα παρά την πληθώρα επισκέψεων του στην Αίγυπτο πιθανότατα γιατί ήταν καλυμμένη από την άμμο. Όταν η άμμος απομακρύνθηκε (1817) αποκαλύφθηκε ένας Ναός στις πατούσες της Σφίγγας.

Το 1994, ανακαλύφθηκε κάτω από το άγαλμα ένας μυστηριώδης διάδρομος. Ξεκινά από την ουρά, εισέρχεται για πέντε μέτρα μέσα στο άγαλμα και μετά σχηματίζει απότομα ορθή γωνία, καταλήγοντας σε ένα «τυφλό» σημείο. Ο διάδρομος ανακαλύφθηκε το 1926, αλλά μετά η ύπαρξή του ξεχάστηκε.

Υπάρχουν και άλλα δύο παρόμοια σημεία που οδηγούν μέσα στην Σφίγγα, τα οποία εικάζεται πως έχουν χρησιμοποιήσει ήδη τυμβωρύχοι.

Αρκετοί ερευνητές αναφέρουν αυτές τις υπόγειες στοές ως «αίθουσες Αμέντι», οι οποίες είναι τα Αρχεία μίας πανάρχαιας γνώσης του Θεού Θώθ ή του Ερμή του Τρισμέγιστου. Η ιστορία του Θώθ ή Ερμήτου Τρισμέγιστου χάνεται πίσω στον χρόνο και στον πολιτισμό της μυθικής χώρας του ΚΕΜ (Αιγύπτος). Ενας πολιτισμός ο οποίος έφτασε στο απόγειο του πριν από τον τελευταίο καταποντισμό της Ατλαντίδος. Ο Ερμής ο Τρισμέγιστος ήταν εκείνος που δίδαξε στους ανθρώπους όλα όσα γνωρίζουν και ήταν ο ιδρυτής των μυστηρίων.

Μέσα στις αίθουσες αυτές υποτίθεται πως βρίσκονταν ή ότι φυλάσσονται πάπυροι με τις απόκρυφες γνώσεις, ίσως και οι αποδείξεις ενός προηγούμενου προηγμένου γήινου ή εξωγήινου πολιτισμού.

Το 1934 ο καθηγητής Alberto Tulli, πρώην διευθυντής της πτέρυγας Aιγυπτιακών αρχαιοτήτων στο Βατικανό, ανακάλυψε έναν πάπυρο σε ένα παλαιοπωλείο αρχαιοτήτων του Καΐρου, στον οποίον γίνεται λόγος για κύκλους φωτιάς που ερχόταν από τον ουρανό. Ο πάπυρος ήταν μέρος των Χρονικών του Τούθμωση 18η Δυναστεία -1504 έως -1450. Πιο συγκεκριμένα στο πάπυρο που πήρε το όνομα του καθηγητή αναφέρονται τα εξής:

«Το έτος 22 της βασιλείας του, τον τρίτο μήνα του χειμώνα, στην έκτη ώρα της ημέρας, οι γραφείς της Βουλής της ζωής, παρατήρησαν έναν κύκλο φωτιάς που ερχόταν από τον ουρανό και από το στόμα του που έβγαινε αποκρουστική αναπνοή. Δεν είχε κανένα κεφάλι. Το σώμα του ήταν μια ράβδος μακριά και πλατιά. (Σχήμα οβελίσκου) Δεν ακούστηκε καμία φωνή. Οι γραφείς ταράχθηκαν και έπεσαν κάτω μπρούμυτα έπειτα εξέθεσαν τα πράγματα στον Φαραώ και αυτό που είχε συμβεί καταγράφηκε στους κυλίνδρους της Βουλής της ζωής. Μετά από μερικές ημέρες, αυτά τα ίδια πράγματα γίνονταν όλο και περισσότερο πολυάριθμα στους ουρανούς. Η λαμπρότητα τους ήταν μεγαλύτερη από αυτήν του ηλίου και επεκτάθηκε στα όρια των τεσσάρων γωνιών του ουρανού … σαν κύκλοι πυρκαγιάς. Ο στρατός του Φαραώ κοίταξε επάνω, στον ουρανό. Ήταν μετά από το βραδινό φαγητό. Κατόπιν αυτοί οι κύκλοι φωτιάς ανέβηκαν ψηλότερα στον ουρανό και κατευθύνθηκαν προς τον Νότο. Ψάρια και πουλιά έπεσαν έπειτα από τον ουρανό. Ήταν ένα θαύμα που δεν ξανάγινε ποτέ ο Φαραώ άναψε το θυμίαμα για να παρουσιαστούν πάλι, για να κάνουν ειρήνη με την γη. Γράφτηκε στα χρονικά της Βουλής της ζωής, ώστε να το μάθουν όλες οι γενιές στο μέλλον».

Σε κάθε περίπτωση τα παράδοξα και τα μυστήρια που κρύβει ο αρχαίος Αιγυπτιακός πολιτισμός είναι πολλά. Όσο αφορά την σφίγγα η ύπαρξη και μόνο των πυραμίδων γύρω της υπονοεί την σχέση τους με αυτές. Όπως και οι σφίγγα, και οι πυραμίδες κρατούν τα μυστικά τους πολύ καλά κρυμμένα.Δεν είναι τυχαίο εξάλου πως χρησιμοποιούμε την έκφραση είναι «σφίγγα» για κάποιον που δεν αποκαλύπτει τις σκέψεις του και τα μυστικά του...!

Την προσοχή των περισσοτέρων επιστημόνων και ερευνητών έχει τραβήξει φυσικά η Μεγάλη πυραμίδα της Γκίζας γιατί θεωρήθηκε το παλαιότερο και μεγαλύτερο κατασκεύασμα του ανθρώπου με τις τελειότερες μαθηματικές και γεωμετρικές αναλογίες. Το παράδοξο είναι πως όσο παλαιότερες είναι οι πυραμίδες τόσο πιο πολύπλοκες και πιο εξελιγμένες είναι οι τεχνικές κατασκευής τους. Συμβαίνει δηλαδή το αντίθετο από ότι συναντούμε στις ανθρώπινες κοινωνίες, όπου η τεχνολογία καλυτερεύει συν τον χρόνο καθώς η γνώση είναι μία συσωρευτική διαδικασία στον χρόνο.

Η τεχνολογία των αρχαίων Αιγυπτίων για την κατασκευή των πυραμίδων μας είναι άγνωστη, και σε κάθε περίπτωση ξεπερνάει ακόμα και τις σημερινές δυνατότητες.

Από την Αρχαιότητα ήταν γνωστό ότι η μεγάλη πυραμίδα, εκτός των αστρονομικών και άλλων συσχετισμών της, εμπεριείχε συγκεκριμένες μαθηματικές σχέσεις στη γεωμετρική της δομή, με τις οποίες αποτύπωνε ορισμένα ιερά μαθηματικά.

Οι Αιγύπτιοι θεωρούσαν την πυραμίδα εικόνα του Κόσμου, μια σκάλα φωτός που ένωνε τον Ουρανό με την Γη. Η Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας, η πιο φημισμένη, ονομαζόταν «Η Φωτεινή». Το ιερογλυφικό της είναι MR, το ισοσκελές μαύρο τρίγωνο που γεννιέται από δύο λόφους όπως ο ήλιος.

Πολλά πειράματα έχουν γίνει και επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι στις Πυραμίδες της Αιγύπτου τα βακτηρίδια σκοτώνονται, η σήψη σταματά και η οργανική ύλη μουμιοποιείται. Σ' ένα από τα πειράματα τοποθετήθηκαν για 13 ημέρες σε πυραμίδες ψάρια. Αυτά δεν σάπισαν αλλά αφυδατώθηκαν χάνοντας τα 2/3 του βάρους τους. Αυτό το φαινόμενο παρουσιάζεται σε όλες τις πυραμίδες, εφόσον αυτές είναι προσανατολισμένες ακριβώς στον άξονα Βορρά-Νότου, είναι τετράπλευρες και έχουν συγκεκριμένες αναλογίες.

Τα μυστικά που κρύβουν οι πυραμίδες είναι φυσικά πολλά, σε αυτό το άρθρο θα αρκεστώ μόνο να αναφέρω τι αναφέρει Helena Blavatsky για το συμβολισμό και τη χρήση της πυραμίδας:

«Η αιγυπτιακή πυραμίδα αντιπροσωπεύει συμβολικά την ιδέα του κοσμικού δένδρου. Η κορυφή της είναι ο μυστικός σύνδεσμος ανάμεσα στον Ουρανό και στη Γη και συμβολίζει τη ρίζα, ενώ η βάση της αντιπροσωπεύει τους κλάδους που εκτείνονται στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα του σύμπαντος. Μεταδίδει την ιδέα ότι όλα τα πράγματα είχαν την προέλευσή τους στο πνεύμα -με την εξέλιξη να έχει ξεκινήσει αρχικά από τα πάνω και προχωρήσει μετά προς τα κάτω, αντί για το αντίστροφο, όπως διδάσκει η θεωρία του Δαρβίνου.

Εσωτερικά συμβόλιζε τη δημιουργική αρχή της Φύσης και διασαφήνιζε επίσης τις αρχές της Γεωμετρίας, των Μαθηματικών, της Αστρολογίας και της Αστρονομίας. Εσωτερικά, ήταν ένας μεγαλειώδης ναός, στα σκοτεινά κοιλώματα του οποίου τελούνταν τα Μυστήρια και του οποίου οι τοίχοι υπήρξαν συχνά μάρτυρες των σκηνών μύησης μελών της βασιλικής οικογένειας. Η πορφυρή σαρκοφάγος... ήταν μία κολυμπήθρα βαπτίσματος, όπου αναδυόμενος ο νεόφυτος «αναγεννιόταν» και γινόταν μύστης.

Ο μυημένος σοφός, ο οποίος είχε περάσει με επιτυχία όλες τις δοκιμασίες, τοποθετούνταν, δεν καρφωνόταν αλλά απλώς δενόταν πάνω σε μια κλίνη σε σχήμα Ταυ βυθισμένος σε έναν βαθύ ύπνο. Αφηνόταν να παραμείνει σε αυτήν την κατάσταση για τρεις μέρες και τρεις νύχτες, κατά την διάρκεια των οποίων το πνευματικό "Εγώ" του λέγεται ότι συνομιλούσε με τους θεούς, κατέβαινε στον Άδη, το Αμέντι και πρόσφερε ευεργεσίες στα αόρατα όντα, είτε ήταν ψυχές ανθρώπων ή Στοιχειακά πνεύματα, ενώ το σώμα του παρέμενε όλο αυτόν το καιρό στην κρύπτη του ναού ή στην υπόγεια σπηλιά.
Στην Αίγυπτο τοποθετούνταν μέσα στην Σαρκοφάγο, στην αίθουσα του βασιλιά της πυραμίδας του Χέοπα, ενώ κατά την διάρκεια της νύχτας πριν από την τρίτη μέρα μεταφερόταν στην είσοδο ενός διαδρόμου όπου μια ορισμένη ώρα, οι ακτίνες του ανατέλλοντος ηλίου έπεφταν πάνω στο πρόσωπό του εκστασιασμένου υποψηφίου, ο οποίος ξυπνούσε για να μυηθεί από τον Όσιρη και τον Θώθ, τον θεό της Σοφίας... Μ.Δ (ΙΙ, 558).

Η Έννοια της Θρησκείας στην Αρχαία Ελλάδα

Η θρησκεία αποτελούσε ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των αρχαίων Ελλήνων. Ως εκ τούτου, η μελέτη της παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον αλλά και τεράστια πολυπλοκότητα στην κατανόηση και στην εν συνόλω παρακολούθηση του φαινομένου. Ναοί και αρχιτεκτονικά στοιχεία, θυσίες και τελετές, αγώνες, αγάλματα θεών και ηρώων και ένα πραγματικά τεράστιο μυθολογικό πλέγμα συνθέτουν την αρχαία ελληνική θρησκεία. Κάθε ένα από τα παραπάνω αποτελεί ένα ξεχωριστό τομέα αναζήτησης για το σύγχρονο μελετητή. Όμως, το βασικότερο που πρέπει να κατανοήσει κανείς για να προσεγγίσει όσο πιο σωστά γίνεται την αρχαία ελληνική θρησκεία είναι η έννοια που έδιναν οι ίδιοι οι πρόγονοί μας στην πίστη τους.

Αυτό αρχικά μπορεί να επιτευχθεί αν προσπαθήσουμε έστω για λίγο να απαλλαγούμε από τη σύγχρονη θρησκευτική σκέψη. Η θρησκεία είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο και η σημερινή κοινωνία δεν έχει καμία σχέση με την κοινωνία της αρχαιότητας σε συνάρτηση με τη θρησκεία. Οι θεοί των Ελλήνων δεν ήταν δημιουργοί αλλά κομμάτι του κόσμου, ήταν αθάνατοι αλλά όχι αιώνιοι, είχαν υπεράνθρωπες ικανότητες και ιδιότητες αλλά όχι παντογνώστες ή παντοδύναμοι. Έπειτα οφείλουμε να κατανοήσουμε τη διαφορά ανάμειξης της θρησκείας στη καθημερινή ζωής. Η θρησκεία και η λατρευτική πίστη είναι πλέον αποκομμένη από τη μάζα του πλήθους, είναι μια πράξη που ο κάθε ένας επιλέγει αυτοβούλως να συνευρεθεί πνευματικά με το Θείο. Ακριβώς αντίθετα από την αρχαία ελληνική πίστη, όπου η συμμετοχή στα δημόσια λατρευτικά δρώμενα δεν ήταν μόνο δικαίωμα, αλλά και καθήκον. Οι δε παραβάτες ή μη συμμετέχοντες στις τελετές τιμωρούνταν πολύ αυστηρά από την πολιτεία. Υπολογίζεται ότι περίπου 100 μέρες το χρόνο υπήρχε μια δημόσια τελετή ή θυσία που έπρεπε ο πολίτης να συμμετέχει έστω δια της παρουσίας του. Αν υπολογισθούν και οι τοπικές ή δημοτικές ή οικογενειακές λατρείες Θεών και ηρώων, γίνεται κατανοητό ότι οι ελληνικές πόλεις-κράτη αποτελούσαν θρησκευτικά κράτη. Αυτός άλλωστε υπήρξε και μια πρακτική που εφήρμοσε η πολιτεία για να κρατάει σφιχτούς τους δεσμούς της κοινωνίας εν γένει και των τάξεων. Οι πολίτες αναλάμβαναν μαζί θυσίες, συμμετείχαν σε τελετές, αγώνες και εορτές και συναντούσαν ο ένας τον άλλο κατά τις δημόσιες εκδηλώσεις. Έτσι έρχονταν πιο κοντά.

Ορθότερή θα ήταν η χρήση του όρου ελληνική λατρεία, αντί για ελληνική θρησκεία. Οι αρχαίοι δεν είχαν κάποιο ιερό βιβλίο που να επιτάσσει τι έπρεπε να πράττει ο κάθε πιστός, όπως οι σύγχρονες μονοθεϊστικές θρησκείες. Δεν υπήρχε ιερατείο που να έχει την δικαιοδοσία να συνομιλεί με το Θεό ή να μιλά εξ ονόματος του. Οι ιερείς και οι ιέρειες, στις πλείστες των περιπτώσεων ήταν απλοί πολίτες που ασκούσαν τα ιερατικά τους καθήκοντα συνήθως με ενιαύσια θητεία.

Η λατρεία αυτή μπορούσε να πάρει μορφή μια θυσίας, μιας σπονδής, ενός ναού, ενός αναθήματος (άγαλμα > αγάλλομαι > χαίρομαι- χαίρονταν οι θεοί με την προσφορά) ή γυμναστικών και μουσικών αγώνων.

Η θυσία, δημόσια ή ιδιωτική ήταν η κύρια μορφή τελετουργίας και σχέσης ανάμεσα στους Θεούς και στους ανθρώπους. Η μελέτη των θυσιών μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει ξεχωριστό κεφάλαιο μελέτης εξαιτίας της πολυπλοκότητας που παρουσιάζουν.

Οι ναοί, τα ιερά, τα τεμένη, αποτελούσαν τους ιερούς χώρους συνάντησης του θείου με τον άνθρωπο. Μπορούσαν να είναι οτιδήποτε. Στα πρωιμότερα χρόνια μιλάμε για σπηλιές, ποτάμια, κορυφές βουνών, άλση. Συνεχίζοντας χρονολογικά έχουμε την ύπαρξη βωμών και μικρών αρχιτεκτονικών κατασκευών και κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο καταλήγουμε στους σπουδαίους ναούς, πραγματικά μνημεία της αρχιτεκτονικής, της ομορφιάς, των χρωμάτων και της γεωμετρίας, που όλοι γνωρίζουμε και θαυμάζουμε. Στο σημείο αυτό δε πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι ο ναός σ’ αντίθεση με το σήμερα που αποτελεί χώρο συγκέντρωσης, ήταν ο χώρος που στέγαζε το άγαλμα της θεότητας και οι πιστοί εισέρχονταν σ’ αυτόν σπάνια

Ένα ακόμη «σύγχρονο» λάθος είναι η αναφορά στην αρχαία ελληνική θρησκεία με τον εντελώς παραπλανητικό και λανθασμένο όρο « δωδεκαθεισμός ». Στην πραγματικότητα υπάρχει ένας ατελείωτος κατάλογος παλαιότερων και νεότερων Θεών (με βάση τη γενεαλογία τους), κατώτερων θεοτήτων, δαιμόνων, νυμφών, ημίθεων, ηρώων και όλοι αυτοί μαζί είχαν τη δική τους ξεχωριστή λατρευτική θέση, τόσο πρακτικά από την πολιτεία, όσο και προσωπικά κατ’ άτομο. Ξεχωριστό στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι οι Θεοί ήταν αναγνωρισμένοι και σεβαστοί από το Πανελλήνιο. Εννοείται πως κάθε περιοχή έδινε βαρύτητα σε κάποια διαφορετική θεότητα ανάλογα με τις ανάγκες της, όμως οι Θεοί έχαιραν ουσιαστικά παντού ίδιας εκτίμησης. Χαρακτηριστικό γεγονός είναι τα επίθετα που έδιναν στις θεότητες ανάλογα με την ιδιότητα με την οποία την επικαλούντο. (παράδειγμα η Αθηνά συναντάτε με πάνω από 40 προσωνύμια: Παλλάδα , Παρθένος, Αφαία, Χαλκίοικος, Νικηφόρα…)

Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι η μελέτη της ελληνικής λατρείας δε μπορεί να προχωρήσει χωρίς την αποσαφήνιση κάποιων θεμελιωδών εννοιών όπως: δίκαιο, ιερό, αγνό, μιαρό, ευσέβεια και ύβρις. Έννοιες στις οποίες οι αρχαίοι έδιναν μεγάλη βαρύτητα, έστω και αν σήμερα είναι δύσκολη η κατανόηση της σημασίας τους σε πρακτική αξία. Εφόσον η ελληνική πίστη δε βασιζόταν σε κάποιου είδους ιερό βιβλίο ή ιερατείο- αυθεντία, έδινε μεγάλη βαρύτητα σ’ αυτές τις έννοιες που δε μπορούμε με βεβαιότητα να εξηγήσουμε τι αντιπροσώπευαν. Το δίκαιο αφορούσε το να πράττει κανείς με σεβασμό και με βάση τους ηθικούς κανόνες. Ιερά ονομάζονταν οι χώροι λατρείας αλλά και τα λατρευτικά σκεύη ή τα σκεύη που χρησιμοποιούντο κατά τις τελετές. Μιαρό ήταν το μολυσμένο, το αντίθετο του αγνού και του καθαρού. Δεν έχουν μονοσήμαντη ερμηνεία. Το αίμα του θυσιαζόμενου ζώου είναι καθαρό. Το αίμα ενός δολοφονημένου είναι μιαρό και πρέπει να εξαγνιστεί. Το ίδιο και η ευσέβεια και η ύβρις. Αφορούν την τήρηση των ηθικών και θρησκευτικών κανόνων και συμπεριφορών και αποτελούσαν ιδιότητες μεγάλης σημασίας. Οι ευσεβείς άνδρες έχαιραν μεγάλης εκτίμησης, ενώ οι υβριστές τιμωρούνταν παραδειγματικά.

Μετά από αυτή την μερική ανάλυση των εννοιών που αφορούν την θρησκεία των Ελλήνων, γίνεται κατανοητή η πολυπλοκότητα και η πολυσημία του αντικειμένου και το εύρος των θεμάτων που μπορεί κανείς να μελετήσει. Και πάλι, με κάθε επιφύλαξη διότι ποτέ δε θα μπορέσουμε να φτάσουμε στην πλήρη κατανόηση των γεγονότων και της σημασίας τους.

Η Γενναιότητα κατά τον Αριστοτέλη

Ο γενναίος καθορίζεται με βάση τον ανθρώπινο φόβο και το ανθρώπινο θάρρος δηλαδή αν κάποιος δείχνει θάρρος εκεί που οι περισσότεροι ή όλοι φοβούνται, είναι τότε γενναίος. Επίσης επειδή το θεωρεί καλό και μπορεί να ενεργεί έτσι ακόμα κι αν δεν είναι κανένας παρών.

Δεν πρέπει να χαρακτηρίσουμε γενναίο εκείνον που έχει θάρρος χάρη στην πείρα του όπως οι επαγγελματίες στρατιώτες γιατί χάρη στην πείρα τους ξέρουν ότι σε τούτο τον τόπο ή ή τον χρόνο ή κάτω απ 'τις συγκεκριμένες συνθήκες δεν μπορούν να πάθουν κακό.

Επίσης ούτε, και όσοι δεν έχουν πείρα σχετικά με τις ενδεχόμενες συνέπειες, πρέπει να χαρακτηριστούν γενναίοι γιατί είναι απελευθερωμένοι από τον φόβο της απειρίας τους.

Υπάρχουν κι εκείνοι που θεωρούνται γενναίοι εξ αιτίας των παθών τους όπως οι ερωτευμένοι ή οι θρησκευόμενοι. Ούτε αυτούς τους λέμε γενναίους, διότι αν τους στερήσουμε το πάθος τους, παύουν να είναι γενναίοι.

Ούτε είναι ανδρεία όταν οι άνθρωποι υπομένουν τον κίνδυνο από ντροπή μπροστά στους συμπολίτες τους.

Όχι πως η ανδρεία εμφανίζεται σε κάποιον χωρίς καθόλου πάθος και ορμή. Αλλά η ορμή πρέπει να προέρχεται από τη λογική και να κατευθύνεται προς το καλό. Όποιος λοιπόν ωθείται από λογική ορμή και αντιμετωπίζει τον κίνδυνο για χάρη του καλού, είναι γενναίος.

Δε σημαίνει όμως επειδή δείχνει πάθος και ορμή την ώρα της ανδρείας πράξης, ότι ο γενναίος άνθρωπος δεν φοβάται καθόλου.

Γιατί δεν είναι γενναίος ένας άνθρωπος που δεν φοβάται τίποτα.

Τότε και οι πέτρες και τα άλλα άψυχα θα ήταν γενναία.

Είναι αναγκαίο να αντιμετωπίζει τον κίνδυνο, παρά το ότι νιώθει τον φόβο διαφορετικά, αν τον αντιμετωπίζει χωρίς να νιώθει φόβο, δεν είναι γενναίος.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΜΕΓΑΛΑ ΗΘΙΚΑ

Παγκόσμιο ρεκόρ για τους Ελληνικούς ελέφαντες

Ρεκόρ στο ρεκόρ έκαναν οι παλαιοντολογικές αποκαλύψεις των ερευνητών στη Μηλιά Γρεβενών. Ρεκόρ τα οποία καταχωρούνται στο περίφημο Βιβλίο των Ρεκόρ Γκίνες για τους μεγαλύτερους και αρχαιότερους χαυλιόδοντες στον κόσμο.

Εντυπωσιακό είναι ότι οι νέες Ελληνικές παλαιοντολογικές ανακαλύψεις- που αποδεικνύουν την ύπαρξη ζούγκλας με εντυπωσιακή πανίδα στην περιοχή των Γρεβενών πριν από 3 εκατ. χρόνια- κατέρριψαν το δικό τους (προ δωδεκαετίας) ρεκόρ, που κατείχαν για χαυλιόδοντες μήκους 4,39 μέτρων. Οι νέοι, που προέρχονται από ελέφαντα μαστόδοντα, έχουν μήκος 5,02 μ. «Οι χαυλιόδοντες του μαστόδοντα, μήκους πέντε μέτρων, αποτελούν χωρίς αμφιβολία τους μεγαλύτερους που έχουν βρεθεί στον κόσμο. Μας δίνεται η δυνατότητα να υπολογίσουμε τόσο το ύψος του μαστόδοντα (κάπου 3 μέτρα, ως το ύψος του ώμου) όσο και το βάρος του (6 τόνοι). Πρόκειται για αρσενικό ζώο, η βιολογική ηλικία του οποίου, όπως προκύπτει από τα δόντια τής γνάθου, υπολογίζεται μεταξύ 25 και 30 ετών. Η γεωλογική ηλικία του υπολογίζεται στα 2,5-3 εκατ. χρόνια», υποστηρίζει η επικεφαλής- τα τελευταία 17 χρόνια της ανασκαφής- επίκουρη καθηγήτρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Ευαγγελία Τσουκαλά.

Άλλα ζώα της εποχής εκείνης στην περιοχή των Γρεβενών, εκτός από τον ελέφαντα γίγαντα, ήταν ρινόκεροι, τάπιροι (συγγενείς των ρινόκερων με κολοβή προβοσκίδα), ένα τεράστιο αιλουροειδές, ο μαχαιρόδοντας, αρκούδες, ιππάρια (μικρόσωμα άλογα με τρία δάκτυλα), γαζέλες, ελάφια, αγριόχοιροι και ένα άλλο είδος μαστόδοντα (Αnancus).

Τον Ιανουάριο του 2008 στη διάρκεια ημερίδας στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Μηλιάς Γρεβενών παρουσιάστηκε ομοίωμα του ζώου (προβοσκιδωτό του είδους Μammut borsoni). Η αναλογία του ήταν 1: 10 (70 εκ. μήκος επί 35 ύψος) και κατασκευάστηκε από πολυεστερική ρητίνη από τον Ολλανδό ειδικό Ρέμι Μπέικερ. Απώτερος στόχος είναι η κατασκευή (με την ίδια τεχνική) ομοιώματος του ζώου στο φυσικό του μέγεθος. Σύμφωνα με την καθηγήτρια του ΑΠΘ Ευαγγελία Τσουκαλά: «Το επιστημονικό και εκπαιδευτικό ενδιαφέρον, καθώς και ο κοινωνικός αντίκτυπος, επιβάλλουν την άμεση δημιουργία στην περιοχή ενός Κέντρου Παλαιοντολογίας που θα στεγάσει τα μοναδικά ευρήματα, ύστερα και από την τελευταία σημαντική καταγραφή στο Βιβλίο των Ρεκόρ Γκίνες».

Μαστόδοντας: Γιγάντιο θηλαστικό που σε νεαρή ηλικία έφτανε τα 3,5 μέτρα ύψος. Η ονομασία του οφείλεται στο ότι τα δόντια του είχαν διάσπαρτα φύματα που έμοιαζαν με μαστούς και με αυτόν τον τρόπο άλεθαν την τροφή. Ήταν φυτοφάγο, δεν είχε σχέση με τα μαμούθ και δεν αποτελούσε τροφή για τον άνθρωπο. Ίχνη του έχουν εντοπιστεί στη Ρουμανία και τη Σλοβενία. Έζησε σε μια εποχή που χρονικά εκτείνεται από 20 έως 3 εκατομμύρια χρόνια πριν, σε πυκνά δάση και χρησιμοποιούσε τους τεράστιους χαυλιόδοντές του όχι μόνο για να αμύνεται αλλά και για να βγάζει από το χώμα βολβούς για να τραφεί. Η καθημερινή απαίτηση σε πολύ μεγάλες ποσότητες τροφής (περίπου 250 κιλά) έγινε αιτία του αφανισμού του. Ρεκόρ στο ρεκόρ έκαναν οι παλαιοντολογικές αποκαλύψεις των ερευνητών στη Μηλιά Γρεβενών. Ρεκόρ τα οποία καταχωρούνται στο περίφημο Βιβλίο των Ρεκόρ Γκίνες για τους μεγαλύτερους και αρχαιότερους χαυλιόδοντες στον κόσμο. Εντυπωσιακό είναι ότι οι νέες ελληνικές παλαιοντολογικές ανακαλύψεις- που αποδεικνύουν την ύπαρξη ζούγκλας με εντυπωσιακή πανίδα στην περιοχή των Γρεβενών πριν από 3 εκατ. χρόνια- κατέρριψαν το δικό τους (προ δωδεκαετίας) ρεκόρ, που κατείχαν για χαυλιόδοντες μήκους 4,39 μέτρων. Οι νέοι, που προέρχονται από ελέφαντα μαστόδοντα, έχουν μήκος 5,02 μ.

ΗΡΘΕ Ο ΚΑΙΡΟΣ ΝΑ ΞΑΝΑΓΙΝΕΙ Ο ΦΟΒΕΡΟΣ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΤΥΦΩΕΑ

Σαν τότε, εκεί στο απώτατο παρελθόν, που είχε καταφέρει ο Τυφωεύς να κλέψει του Διός τα όπλα!

Δόλο σκαρφίστηκε ο Ζεύς, να του τα ξαναπάρει, ζητώντας τη βοήθεια του αδελφού της Κάδμου, εκείνης της πανέμορφης,της κάλλιστης Ευρώπης. Του τραγοπόδη Πάνα είχε την αρωγή και του αρχέγονου του Έρωτα.

Για την Ελλάδα φοβόταν πιο πολύ... "Φοβάμαι πιο πολύ για την Ελλάδα, που γεννά μύθους, μήπως κάποιος από τους Αχαιούς αποκαλέσει τον Τυφωέα βροχοποιό και βασιλιά του ουρανού ή υπέρτατο χρησιμοποιώντας το δικό μου όνομα."

Τον νίκησε τον Τυφωέα, τότε χιλιάδες χρόνια πριν και πέρασαν αιώνες, μέχρι που πάλι κατάφερε ο τρομερός Τυφώνας, να κλέψει ξανά τις αστραπές και τις βροντές,του Δία τους πανίσχυρους κεραυνούς!Κι ο φόβος του Δία, για την Ελλάδα, έγινε αληθινός. Τον Τυφωέα, οι Έλληνες, βροχοποιό και βασιλιά και υπέρτατο του ουρανού αποκάλεσαν... Αυτόν τον ψευτο-Δία... 

Κύλισε ο χρόνος κι ο πόλος ο περιστρεφόμενος έφτασε ξανά στο ίδιο σημείο, να ξαναγίνει ο πόλεμος... Τα όπλα του ζητά και θέλει να ξαναπάρει ο Ζεύς, απ' τον πανούργο και παμπόνηρο, τον δόλιο Τυφωέα... -Πλάτων Πισατίδης

Γιατί...

(...Δεν έμελλε ο Τυφωεύς να κατέχει τα όπλα του Δία. Αφού εισήλθε ο Κρονίδης Ζεύς μαζί με τον τοξοφόρο Έρωτα στον περιστρεφόμενο πόλο έφτασε και συνάντησε τον περιπλανώμενο Κάδμο,που ανήσυχα έψαχνε στο βουνό και μηχανεύτηκε μια κοινή πανουργία, για να κόψει το νήμα της μαύρης Μοίρας του Τυφωέα.

Τότε ο συνοδοιπόρος του παντοκράτορα Δία, ο αιγοβοσκός Πάνας του έδωσε βόδια και πρόβατα και κοπάδια αιγών με ωραία κέρατα. Έκτισε πάνω στο δάπεδο μία καλύβα από καλάμια πλέκοντάς τα σε ελικοειδείς δεσμούς και με κάποια άγνωστη μορφή έντυσε το σώμα του Κάδμου με ποιμενικό μανδύα και κάλυψε τον ψεύτικο βοσκό με απατηλό ένδυμα.

Φέρνοντας στον έμπειρο Κάδμο μία δολερή φλογέρα την έδωσε ως καθοδηγήτρια στην εξολόθρευση του Τυφωέα. Κι αφού κάλεσε ο Ζεύς τον ψεύτικο βοσκό και τον φτερωτό ηνίοχο του ανθρώπινου γένους, τους ανακοίνωσε από κοινού την επιθυμία του "Κάδμε, φίλε μου, παίξε με τη φλογέρα και ο ουρανός θα γίνει καθαρός. Αν καθυστερήσεις, ο Όλυμπος θα μαστιγώνεται. Γιατί ο Τυφωεύς έχει οπλιστεί με τα δικά μου ουράνια όπλα. Μόνο η αιγίδα μου έχει απομείνει.

Αλλά τι μπορεί να κάνει η αιγίδα μου συναγωνιζόμενη τον κεραυνό του Τυφωέα; Φοβάμαι μήπως γελάσει ο γέροντας Κρόνος, θαυμάζω τον γενναίο Ιαπετό που αντιστέκεται στη βία που κρατά ψηλά το κεφάλι Φοβάμαι πιο πολύ για την Ελλάδα, που γεννά μύθους, μήπως κάποιος από τους Αχαιούς αποκαλέσει τον Τυφωέα βροχοποιό και βασιλιά του ουρανού ή υπέρτατο χρησιμοποιώντας το δικό μου όνομα.

Γίνε αγελαδάρης για μία μόνο ημέρα, σώσε τον ποιμένα του Κόσμου παίζοντας παράφροναμε την ποιμενική φλογέρα σου, για να μην ακούσω τον ήχο του Τυφωέα, που συγκεντρώνει τα σύννεφα μήτε τη βροντή του ψευτο-Δία,αλλά για να τον σταματήσω να μάχεται με την αστραπή και να ρίχνει τον κεραυνό. Κι αν σου έλαχε το αίμα του Διός και της Ιούς από το γένος του Ινάχου, γοήτευσε με την αλεξίκακη μελωδία της πανούργας φλογέρας σου τον νου του Τυφωέα.

Τότε εγώ σε σένα θα δώσω διπλά δώρα άξια του κόπου σου. Εσένα, δηλαδή, θα κάνω σωτήρα της αρμονίας του Κόσμου και σύζυγο της Αρμονίας. Και συ, πρωτόσπορη αιτία του γάμου, που φέρνει τέλειους απογόνους, τείνε, Έρωτα με τα τόξα σου και ο Κόσμος δεν θα περιπλανιέται πιά. Αν εξαρτώνται όλα από σένα, ποιμένα που προάγεις την αγάπη για τη ζωή, ρίχνε το ένα βέλος μετά το άλλο, για να σώσεις τα πάντα.

Γεμάτος φλόγα, να αγωνιστείς ενάντια στον Τυφωέα και οι φλογεροί κεραυνοί από το δικό σου στο δικό μου χέρι θα επιστρέψουν. Πανδαμάτορα, ένα βέλος σου ρίξε από τη φωτιά σου και θα εξαπατήσει με τη γοητεία του, αυτόν που δε νίκησε ο Κρονίδης. Και ας αποκτήσει τέτοια μανία από τη μεθυστική μελωδία του Κάδμου, όσο πόθο είχα εγώ για το ερωτικό σμίξιμο με την Ευρώπη."

Αφού είπε αυτά,όρμησε όμοιος με ταύρο με κέρατα εκεί στο όρος που ονομάστηκε από αυτόν Ταύρος...)