Η μουσική είναι ένας αρχαίος Ελληνικός όρος που στις μέρες μας έχει αλλοιωθεί ολοκληρωτικά. Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν Μουσική, την τέχνη των Μουσών. Ο όρος σήμαινε αρχικά το τραγούδι και την οργανοπαιξία, την Ποίηση, το Μέλος και τον Χορό, ως αδιάσπαστη ενότητα, και στη συνέχεια αυτό που θα ονομάζαμε σήμερα «πνευματική καλλιέργεια».
Με τον όρο Μουσική, όλοι κατανοούμε σε πρώτο επίπεδο, την Τέχνη του συνδυασμού ήχων με έναν ευχάριστο για το ανθρώπινο αυτί τρόπο. Τι σημαίνει όμως πραγματικά ο όρος Μουσική;
Αν θέλετε να δείτε πότε καταρρέει μια κοινωνία, δείτε τι μουσική ακούει. (Κομφούκιος)
Σε όλες σχεδόν τις γνωστές καθομιλούμενες γλώσσες του κόσμου η Ελληνική λέξη Μουσική, περνάει αυτούσια σ’ αυτές, πχ music, musica κ.α.
Στην Ελληνική γλώσσα η έννοια Μουσική ετυμολογικά προέρχεται από την έννοια Μούσα. Η έννοια Μούσα προέρχεται από την αρχαιοελληνική ρίζα «μω», η οποία σημαίνει «ερευνώ, ζητώ να μάθω σε βάθος». Κατά μερικούς άλλους, από τη ρίζα «μας» ή «μους» που σημαίνει «γενιά, παραγωγή, ανάπτυξη έξω από μια αρχή, μύηση».
Η Μουσική όπως την εννοούσαν οι αρχαίοι Έλληνες, είναι η επιστήμη των αρμονικών σχέσεων του σύμπαντος που βασίζεται σε σταθερές αρχές που τίποτα δεν μπορεί να τις αλλάξει καθώς και η γνώση της τάξης όλων των πραγμάτων. Η Μουσική για τους αρχαίους δεν ήταν απλά η τέχνη του συνδυασμού τόνων ή το ταλέντο της αναπαραγωγής τους με έναν ευχάριστο για το ανθρώπινο αυτί τρόπο. Αυτή είναι μόνο η πρακτική της πλευρά από την οποία απορρέουν οι εφήμερες μορφές της Μουσικής σήμερα. Ήταν νόηση, διάνοια, πνευματική καλλιέργεια και γνώση.
«Οι Έλληνες δια του λόγου τραγουδούσαν και δια του τραγουδιού ομιλούσαν».
Η Μουσική είναι η επιστήμη που για να γίνει κατανοητή από την ανθρώπινη διάνοια χρησιμοποιεί στο εξωτερικό επίπεδο δύο βασικά δομικά στοιχεία, τον ήχο και το χρόνο, θεωρώντας το ένα σαν ύλη και το άλλο σαν ρυθμιστή της μορφής που την προσδιορίζει και ως τέχνη.
Σύμφωνα με τον Πυθαγόρα οι επιστήμες ήταν τρεις. Φιλοσοφία, Αστρονομία και Μουσική, και η υστάτη των επιστημών αυτών ήταν η Μουσική, όλες οι υπόλοιπες επιστήμες θεωρούνταν «τέχνες». Σήμερα συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Η μουσική θεωρείται «τέχνη» και οι υπόλοιπες «επιστήμες».
Η έννοια Μούσα και Μουσική εκφράζανε έναν τρόπο ύπαρξης και ζωής. Έναν τρόπο αυτογνωσίας, αυτοπραγμάτωσης, βελτίωσης και εξέλιξης του ανθρώπου και της κοινωνίας γενικότερα. Σήμερα, ο όρος Μούσα χρησιμοποιείται συχνά για να δείξει ότι κάποια νέα εμπνέει κάποιον άνδρα.
Οι Μούσες ήταν θυγατέρες του Δία-Ζευ (δηλαδή της αιώνιας ζώσης θείας πνευματικής οντότητας), και της Μνημοσύνης, δηλαδή της ιδιότητας διατήρησης τους στην μνήμη των ανθρώπων, άρα αιώνιες διαχρονικές αξίες. Συνεπώς μια μουσική είναι μουσική μόνο όταν έχει ως αποτέλεσμα την πνευματική καλλιέργεια, τον εξευγενισμό και τη διατήρηση στην μνήμη άρα την Α-λήθεια και χωρίς την ζεύξη με την πνευματικότητα και την διατήρηση στην μνήμη καμιά μουσική δεν υφίσταται.
Οι μούσες στην αρχαία ελληνική μυθολογία είναι εννέα αρχαίες θεές. Τα ονόματά τους είναι:
Καλλιόπη (επική ποίηση)
Ευτέρπη (μουσική)
Κλειώ (ιστορία)
Ερατώ (λυρική ποίηση)
Μελπομένη (τραγωδία)
Πολυμνία (Πολύμνια) (ιερή ποίηση)
Τερψιχόρη (χορός)
Θάλεια (κωμωδία)
Ουρανία (αστρονομία)
Ο Παυσανίας υποστηρίζει ότι υπήρχαν δύο γενιές Μουσών, όπου στην πρώτη γενιά ήταν 3 και ήταν κόρες του Ουρανού και της Γαίας, και στη δεύτερη, ήταν 9 και ήταν κόρες του Δία και της Μνημοσύνης. (Ελλάδος Περιήγησις, 9, 29, 1).
Οι αρχαιότερες Ελικωνιάδες Μούσες ήταν οι εξής:
• Μνήμη (μνήμη)
• Μελέτη (μελέτη)
• Αοιδή (τραγούδι)
Η ποιητική τέχνη χρειάζεται και τις τρεις αυτές Μούσες, χρειάζεται τον συνδυασμό του τραγουδιού, της μνήμης και της μελέτης. Γιατί για να τραγουδήσεις χρειάζεται πρώτα μνήμη, και μετά μελέτη (άσκηση).
Ενώ στους Δελφούς λάτρευαν 3 άλλες μούσες, την Νήτη, την Μέση και την Υπάτη, οι οποίες παραλληλίζονται με τις τρεις χορδές της λύρας.
Οι Μούσες, συνόδευαν, συντρόφευαν και αναγνώριζαν σαν ηγέτη τους τον Θεό του φωτός και της Μουσικής, τον Απόλλωνα τον συμπαντικό γεννήτορα, (Απόλλων Μουσηγέτης). Ο Απόλλων ήταν επίσης και πατέρας του Ασκληπιού του Θεού της Ιατρικής, και από αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε την σχέση που έχει η μουσική με την ιατρική. Δεν ήταν τυχαία η χρήση της μουσικής στις εγκοιμήσεις στα αρχαία ιερά, στα οποία δίδονταν μουσικές συνταγές για θεραπεία ψυχικών ασθενειών, πολύ πριν η σύγχρονη επιστήμη ξαναανακαλύψει την μέθοδο της μουσικοθεραπείας.
Ο Πίνδαρος υμνεί τον Ασκληπιό, που θεραπεύει όλες τις ασθένειες με τραγούδια, ενώ ο Θεόφραστος χρησιμοποιούσε μελωδίες του Φρύγιου ήχου για να «επικουφίζει τα άλγη».
Οι Μούσες ήταν θεότητες – προστάτιδες της πνευματικής δημιουργίας και αντιστοιχούσαν σε είδη δημιουργίας όλων των τεχνών που σχετίζονται με τη μουσική, την τέχνη, την ποίηση, το τραγούδι, το χορό, το θέατρο αλλά και την αστρονομία αφού η διάρθρωση του σύμπαντος είναι αρμονική.
Ο Πλάτων λέει πως ο κόσμος είναι σαν επτάχορδη λύρα. Για τους Πυθαγόρειους η μουσική κλίμακα είναι ένα κοσμολογικό πρόβλημα κι η αστρονομία είναι η θεωρία της ουράνιας μουσικής που θα μιλήσουμε παρακάτω.
Στα έργα του Ομήρου, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, οι Μούσες, ως θεές της ποίησης, κατέχουν πολύ σημαντική θέση. Όταν ο ποιητής αρχίζει την αφήγηση του κάθε έπους, ζητά από τη Μούσα να τον βοηθήσει. Οι Μούσες τα ξέρουν όλα και τα έχουν δει όλα, πρέπει λοιπόν να τον βοηθήσουν να θυμηθεί γεγονότα του παρελθόντος, που ο ίδιος έχει μόνο ακουστά και που ο νους του αδυνατεί να συγκρατήσει. Στα ομηρικά έπη, λοιπόν, εμφανίζονται, πάνω απ” όλα, ως θεότητες της Μνήμης.
Είτε όλες μαζί, ως μια ενιαία ομάδα, είτε η καθεμιά ξεχωριστά, οι Μούσες συμβόλιζαν το μεγαλείο της τέχνης, το ωραίο όχι μόνο στη μορφή, μα και στο περιεχόμενο. Είναι φωτεινές και ήπιες μορφές που μέχρι σήμερα προσωποποιούν την παρηγοριά που φέρνει η τέχνη και η ηθική στη ζωή των ανθρώπων, καθώς και την ομορφιά που της δίνει.
Η μουσική
Είναι τόσο παλιά όσο και η Γλώσσα. Ουσιαστικά εξελίχθηκε παράλληλα με τον άνθρωπο. Όμως ο έναρθρος λόγος, ποτέ δεν μπόρεσε να αποδώσει επακριβώς, στον κόσμο των τριών διαστάσεων που ζούμε, όλες τις αποχρώσεις των υποκειμενικών, προσωπικών, ανθρώπινων σκέψεων και συναισθημάτων. Για αυτό και ο άνθρωπος ανέπτυξε ένα άλλο μέσο για να εκδηλώνεται και να εκφράζεται: Τον Μουσικό Λόγο. Όπως η Γλώσσα χρησιμεύει για την έκφραση των παραστάσεων, των εννοιών, για την ονομασία των πραγμάτων και την επικοινωνία, έτσι και η Μουσική, αποδεικνύεται μία απαραίτητη ανάγκη της ζωής, διερμηνεύοντας την ανθρώπινη ύπαρξη σε περισσότερες από τρεις διαστάσεις και χρησιμεύει για την επικοινωνία με το Θείο ή το Θεϊκό.
Η μουσική λοιπόν, το άλλο όνομα της «πνευματικής καλλιέργειας», δεν είναι απλά «γούστο» όπως πολλοί αδαής θέλουν να πιστεύουν στις μέρες μας. Δύο ακροατές με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, είναι δύσκολο να εξάγουν τα ίδια συναισθήματα ακούγοντας ένα συγκεκριμένο είδος μουσικής. Το «γούστο» είναι ένας χαρακτηρισμός που μπορεί να εφαρμοστεί και να εμφανιστεί μόνο σε ίδιες μορφές πνευματικής καλλιέργειας ή πολιτιστικού επιπέδου, δηλαδή μόνο αν οι δύο ακροατές του παραδείγματος έχουν παρόμοια πνευματική καλλιέργεια, πολιτιστικό επίπεδο ή επίπεδο νόησης.
Η Μουσική δεν ανήκει στους «ειδικούς». Είναι πανανθρώπινη, παγκόσμια, διαχρονική πολιτισμική αξία και ανήκει σε όλους ανεξαρτήτου εθνικότητας και φρονημάτων. Δεν έχει εθνική ταυτότητα και σημαία. Γιατί δεν αναφέρουμε ποτέ την κλασσική μουσική ως Γερμανική ή ως Ιταλική αλλά ως «κλασσική». Γιατί, πώς θα λεγόταν η μουσική σε μπουζούκι που συνθέτει για παράδειγμα ένας Ολλανδός λάτρης του μπουζουκιού; Ελληνική ή Ολλανδική; Γιατί η Rock μουσική παιγμένη από Έλληνες να ονομάζεται Ελληνική Rock;
Το ίδιο ισχύει για τα μεγάλα πνευματικά έργα, που μας χάρισαν οι πιο προικισμένοι από τους δημιουργούς αυτής της «Θεϊκής τέχνης». Δεν υπάρχουν «δικά μας» και «ξένα», δεν υπάρχουν «κοντινά» ή «μακρινά». Όλα ανήκουν στο σύνολο της ανθρωπότητας, στον κάθε ένα από εμάς, αποτελούν κληρονομιά μας. Κάθε άνθρωπος μπορεί να αναπτύξει το μουσικό του αισθητήριο. Αρκεί να στρέψει το ενδιαφέρον του. Να εμπιστευτεί τις αισθήσεις του. Να αφιερώσει λίγες ώρες για να ακούσει, συγκεντρωμένος, ότι πιο όμορφο δημιούργησε ποτέ ο ανθρώπινος νους.
Όταν αλλάζουν οι νόμοι της μουσικής, αλλάζουν και οι νόμοι της πολιτείας.(Πλάτωνας).
Θα δανειστώ μερικά λόγια του Λιαντίνη για να περιγράψω με λίγα λόγια το νόημα όσων θα ακολουθήσουν:
«Όταν είσαι μέσα στο μάτι του κυκλώνα, είναι δύσκολο να έχεις εικόνα για τα γύρω σου. Και ζώντας μέσα στη χώρα δεν έχουμε εικόνα για τη σημερινή Ελλάδα».
Τα τρία κύρια συστατικά στοιχεία της μουσικής, δηλαδή η μελωδία, η αρμονία, και ο ρυθμός, περνάνε και αυτά αυτούσια παγκοσμίως με τις Ελληνικές τους ονομασίες melody – harmony – rhythm.
Ο Ρυθμός απευθύνεται στο υλικό σώμα του ανθρώπου ως κινητική ενέργεια. Η έννοια ρυθμός προέρχεται από το ρήμα «ρέω». Δεν είναι λοιπόν καθόλου τυχαία η διάσπαση και η κατάρρευση των κοινωνιών, των οποίων έχει κλονιστεί ο συνεκτικός κρίκος της μουσικής, δηλαδή η διάσπαση της τάξης που υποβάλλει ο ρυθμός με την αρχέγονη αρχετυπική δύναμή του. Στις μέρες μας δεν μετασχηματίζεται απλώς η μουσική μας παράδοση, αλλά θίγεται άμεσα η καρδιά του μουσικού μας συστήματος (κλίμακες και ρυθμοί), αφού αλλοιώνεται η δομή του, άρα και η Ελληνική φιλοσοφία και αντίληψη περί της «υστάτης των επιστημών», της μουσικής.
Η έννοια Αρμονία για τους αρχαίους Έλληνες, σήμαινε γενικά την αρμογή, την σύνδεση, το ταίριασμα των μερών ενός δομημένου συνόλου όπως π.χ. των ουράνιων σωμάτων στο σύμπαν. Στη νεότερη μουσική ορολογία η λέξη αρμονία χαρακτηρίζει γενικά το σύνολο των κανόνων που διέπουν το ταυτόχρονο άκουσμα δύο ή περισσότερων φθόγγων, την συνήχηση ή αλλιώς τη συγχορδία.
Η Μελωδία για τους αρχαίους Έλληνες θεωρούνταν ακόμα πιο πρωταρχικό σημείο της μουσικής γιατί απευθύνεται στο ψυχικό μέρος της ανθρώπινης υπόστασης. Για τον Πυθαγόρα η μουσική ήταν πάνω απ΄όλα μια μαθηματική επιστήμη που η ουσία της ήταν ο αριθμός, και η ομορφιά της, η έκφραση των αρμονικών σχέσεων των αριθμών. Κατά τους Πυθαγορείους, οι πλανήτες καθώς περιστρέφονται γύρω από τον εαυτό τους και γύρω από τον Ήλιο, παράγουν διάφορους μουσικούς ήχους «ουράνια μουσική», που δεν μπορεί να τους συλλάβει το ανθρώπινο αυτί. Το σύνολο αυτών των ήχων αποτελεί την «αρμονία των σφαιρών». Για τον Πυθαγόρα η μουσική ήταν η εικόνα της ουράνιας αρμονίας και για τον Πλάτωνα, η αστρονομία και η μουσική ήταν αδελφές επιστήμες.
Σήμερα, αν ανατρέξει κανείς στα τελευταία δημοσιεύματα της ΝΑΣΑ ή της ΕΣΑ, για τον Ήλιο, με έκπληξη θα διαπιστώσει ότι η σύγχρονη επιστήμη έχει ανακαλύψει την «Ουράνια Μουσική» που παράγει ο Ήλιος κατά την κίνησή του, που είναι μάλιστα διαθέσιμη για τους χρήστες του διαδικτύου ώστε να ακούσουν πλέον αυτή την θεία Μουσική.
Η λέξη «τραγούδι», όπως χρησιμοποιείται σήμερα, δεν έχει και πολύ σχέση με την αρχαία έννοια του όρου κατά την οποία «τραγουδέω – τραγουδώ» σημαίνει παριστάνω τραγωδία, δηλαδή τραγωδώ. Κατά τον Αριστοτέλη η τραγωδία συνδέεται με τους αοιδούς των διθυράμβων προς τιμή του Διονύσου. Πρόκειται για «Μίμηση πράξεως σπουδαίας και τελείας…», η οποία με «Οιδησμένο Λόγο» οδηγεί τον ακροατή – θεατή μέσω του «ελέους» και του «φόβου» στην «Κάθαρση».
Η έννοια λοιπόν «τραγωδία», δεν συνδέεται κατά κανέναν τρόπο με την σημερινή έννοια του «τραγουδιού».
Πως έχουν όμως τα πράγματα στη χώρα μας σήμερα;
Τι είναι αυτό που αποκαλούμε σήμερα Ελληνικό τραγούδι;
Είναι ένα ψευδεπίγραφο κατασκεύασμα που έχει να κάνει με την οικτρή κακοποίηση της Ελληνικής γλώσσας.
Αποκαλούμε ορχήστρα συμφωνική, (λες και οι λοιπές είναι ασύμφωνες), αυτό το μουσικό σύνολο που μας ακινητοποιεί στην καρέκλα, όταν «όρχησις εστί χορός».
Αποκαλούμε «έντεχνη μουσική» και «έντεχνο τραγούδι» σαν να λέμε πως το είδος αυτό είναι έντεχνο ενώ όλα τα άλλα άτεχνα. Οι δημιουργοί του όμως και οι ακροατές του χορεύουν αλλότριους χορούς.
Να λοιπόν όταν η χυδαία αντιγραφή αποκτάει αυτοσυνείδηση και προχωράει προς την αυτοδιοίκησή της.
Από την άλλη το λαϊκό λεγόμενο τραγούδι, βουτηγμένο στην κυριολεξία μέσα στην Αραβοτουρκική κολυμπήθρα και πρόσφατα και στην Αγγλοσαξονική, να βρίθει από χυδαίους στίχους και αλλότριους χορούς.
Αλλά και οι ποιητές μας στην συντριπτική τους πλειοψηφία απαξιούν να γράφουν τραγούδια, όντες άμουσοι και άρρυθμοι, αποφεύγοντας στην ποίηση τους τον ρυθμό, το κατεξοχήν αυτό Ελληνικό στοιχείο, ο οποίος καθιστά τουλάχιστον την ποίηση δεκτική στην απαγγελία, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι όποιο ποίημα έχει ρυθμό κατ’ ανάγκη είναι και καλό.
Η ανελλήνιστη όμως αυτή μουσικοχορευτική κατάσταση δεν έχει σταματημό ούτε τελειωμό: Η Ελλάδα είναι σήμερα η μοναδική χώρα στην Ευρώπη, και από τις ελάχιστες στον κόσμο, που δεν έχει ακόμα καθιερώσει τα μαθήματα της μουσικής και του χορού στη δημόσια εκπαίδευση, όταν πριν από δύο χιλιάδες χρόνια τουλάχιστον «αι των Ελλήνων πόλεις πρώτιστα και μάλιστα δια της μουσικής παιδεύουσιν τους νέους», όπως μας πληροφορεί ο Στράβων ο αρχαίος Έλληνας γεωγράφος.
Γιατί άραγε οι αρχαίοι Έλληνες έστελναν τα παιδιά τους πρώτα στη μουσική και κατόπιν στα γράμματα; Όταν η Τουρκία διαθέτει Ανώτατη Ακαδημία Τουρκικής Μουσικής, η χώρα μας δεν διαθέτει τίποτα ανάλογο και συνεχίζει στην ίδια πολιτική αδιαφορώντας εγκληματικά το Ελληνικό κράτος.
Η Ελλάδα, κυρίως λόγω γεωγραφικής θέσης και ιστορικών συγκυριών, ήταν ανέκαθεν μια πολιτισμικά σύνθετη χώρα. Είναι συνεπώς δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να οριστεί η ελληνική μουσική με μια συνολική χειρονομία. H ρήση «ελληνική μουσική είναι η μουσική των Ελλήνων», δεν συνιστά λύση του προβλήματος.
Ποιος είναι Έλληνας; Ο σημερινός κάτοικος της σημερινής Ελλάδας ή ο μετέχων ελληνικής παιδείας;
Και ποια γεωγραφική περιοχή εννοείται ως «Ελλάδα»; Η αρχαία, η μεσαιωνική, η βυζαντινή ή η νεότερη Ελλάδα;
Η συντριπτική πλειοψηφία των Ωδείων στην Ελλάδα -σήμερα- είναι μαγαζάκια που ΠΟΥΛΑΝΕ πτυχία. Άλλοτε ουσιαστικά, γεμίζοντας τον τόπο χαρτιά… και άλλοτε μεταφορικά: Μονόφθαλμοι ή εντελώς αστοιχείωτοι δάσκαλοι διαιωνίζουν την ημιμάθεια ή την αμάθειά τους, μοιράζοντας πτυχία χωρίς αντίκρισμα και καταδικάζουν τους μαθητές τους σε έναν μουσικό μεσαίωνα… Οι χιλιάδες λοιπόν ημιμαθείς-στραβοδιδαγμένοι απόφοιτοι των «Ωδείων-μπακάλικων», μετά την απόκτηση του πτυχίου-διπλώματός τους, ακολουθούν συνήθως την εξής πορεία:
Ουδέποτε ξαναμελετούν το όργανο-μουσικό αντικείμενο που σπούδασαν, αντιθέτως κλείνονται σε ένα μίζερο δωμάτιο (με ένα συνήθως ξεκούρδιστο όργανο), παραδίδοντας κατ΄οίκον μαθήματα (χωρίς έλεγχο-πρόγραμμα) σε δύστυχα παιδιά.
Αλλά η μουσική σήψη δεν περιορίζεται στους χώρους της κλασσικής μουσικής μόνο! Κάποτε (μέχρι πρόσφατα) η μουσική για χαλαρή διασκέδαση (έντεχνη ή και λαϊκή) συνδεόταν με συνθέτες του βεληνεκούς ενός Χατζιδάκι… και στα βραδινά κέντρα απολάμβανες ερμηνευτές σαν την Γαλάνη και την Αλεξίου… Τώρα τα πρώτα ονόματα είναι άφωνα αγόρια που διαθέτουν νέας τεχνολογίας διορθωτικά μικρόφωνα και οπίσθια αρεστά σε διεστραμμένους μάνατζερ… και κορίτσια που αντί για ωραίες φωνές και σπουδές διαθέτουν ωραίες μεσούλες-μπουτάκια και στόλους υπηρετών (για μακιγιάζ, ντύσιμο, σκηνικά και χορευτικά), συνήθως δωρισμένους από τους γοργά εναλλασσόμενους πλούσιους εραστές τους!
Και φυσικά, αυτά τα αγόρια και κορίτσια διαφημίζονται μετά μανίας από καλοστημένα-εντυπωσιακά τηλεοπτικά σώου, τα οποία έχουν -κάποιοι- το Θράσος να τα αποκαλούν «μουσικές ακαδημίες»…!!!! Όλα αυτά με την ανοχή και συχνά την υποστήριξη της επίσημης πολιτείας… που το μόνο που προσφέρει στον Έλληνα είναι να προβάλλει τις μεγάλες σοβαρές παραστάσεις (στην κρατική ΤV), αραιά και που, στις 3 τα ξημερώματα!
Η μουσική δεν είναι διασκέδαση όπως ίσως οι περισσότεροι σήμερα νομίζουν. Η διασκέδαση μπορεί να προέλθει από τη μουσική διότι η μουσική αποτελεί το μέσον και είναι η πνευματική καλλιέργεια του κάθε ανθρώπου.
Σήμερα η ιδρυματική εξωσχολική μουσική παιδεία στην Ελλάδα παρουσιάζει την εξής εικόνα: Υπάρχουν ανά την επικράτεια περί τα 500 ιδιωτικά και δημοτικά Ωδεία και Μουσικές Σχολές. Κρατικό είναι μόνο το Ωδείο Θεσσαλονίκης, ενώ το Ωδείο Αθηνών είναι απλώς επιχορηγούμενο από το κράτος. Τα τελευταία χρόνια έχουμε και ίδρυση πανεπιστημιακών τμημάτων μουσικής, ενταγμένων στις Φιλοσοφικές Σχολές των Πανεπιστημίων. Το Μουσικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών ιδρύθηκε το 1991, ακολουθώντας το πρότυπο του Μουσικού Τμήματος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στα τμήματα αυτά γίνεται κυρίως θεωρητική προσέγγιση του αντικειμένου, ενώ στο Μουσικό Τμήμα του Ιονίου Πανεπιστημίου και στο Μουσικό Τμήμα του προσφάτως ιδρυθέντος Πανεπιστημίου της Μακεδονίας, παράλληλα με τις θεωρητικές σπουδές, υπάρχουν, κατά το πρότυπο των αντίστοιχων πανεπιστημιακών Μουσικών Τμημάτων του εξωτερικού, και σπουδές προχωρημένου επιπέδου πρακτικής οργανικής εκτέλεσης.
Όσα μεγάλα πράγματα και αν κληρονομήσει κανείς, πεθαίνουν, εάν δεν τα περισώσει. Το ερώτημα είναι, εάν εμείς σήμερα θα αποτελέσουμε το παρελθόν του μέλλοντός μας. Χρονολογικά θα είμαστε παρελθόν μετά από 500 χρόνια. Δημιουργικά όμως δεν θα είμαστε, διότι είμαστε στείροι, επειδή μαϊμουδίζουμε, και μάλιστα μαϊμουδίζουμε αλλότριες παραδόσεις.
Αλλά εάν ένας λαός στον κόσμο έχει λιγότερο την ανάγκη να αντιγράφει λόγω της τεράστιας ιστορίας και παράδοσής του και του ασύλληπτου πολιτισμού του, αυτός είναι ο Ελληνικός. Ποιές αξίες και ποιες ιδέες θα διδάξουμε και θα εμπιστευτούμε στα παιδιά μας; Που είναι σήμερα ο λαός που έχτιζε Παρθενώνες; Είναι ο ίδιος λαός που σήμερα βρίσκεται εδώ στην Ελλάδα;
Με την έκφραση «Ελληνική μουσική» εννοούμε συνήθως την μουσική και τα τραγούδια που δημιούργησαν και δημιουργούν Έλληνες και Ελληνίδες, επώνυμα ή ανώνυμα, ατομικά ή συλλογικά, στον ελλαδικό χώρο αλλά και εκτός αυτού.
Η ελληνική μουσική διαφοροποιείται ανάλογα με τις ιστορικές περιόδους. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε σε ποιο βαθμό η ελληνική μουσική του σήμερα σχετίζεται με παλιότερες μορφές της, υποστηρίζεται όμως από πολλούς Έλληνες και ξένους μουσικολόγους, με κυριότερο τον Σαμουέλ Μπω-Μποβύ, ότι υπάρχει μια συνεχής εξέλιξη από την αρχαία ελληνική μουσική έως και το δημοτικό τραγούδι, η οποία μαρτυρείται, εκτός από τη γλώσσα, στο ρυθμό, τη δομή και τη μελωδία.
Οι έννοιες παιδεία και μουσική είναι περίπου ταυτόσημες ή, τουλάχιστον, η έννοια Μουσική είναι υπάλληλη της έννοιας Παιδεία. Από τις δύο αυτές πανάρχαιες λέξεις, η λέξη παιδεία εκ του παις – παιδός – έχει διατηρήσει έως σήμερα αναλλοίωτο το σημασιολογικό της περιεχόμενο, σήμαινε δηλαδή και σημαίνει πάντοτε τη διαδικασία αλλά και το αποτέλεσμα της εκπαίδευσης.
Ο ηθοπλαστικός χαρακτήρας της μουσικής υπογραμμίζεται στην αρχαιότητα από την θεωρία του ήθους, η οποία έπαιζε σημαντικό ρόλο στην δια της Μουσικής εκπαίδευση των νέων στην αρχαία Ελλάδα. Ήθος στη μουσική σήμαινε τον ηθικό χαρακτήρα, που μπορεί να εμπνεύσει στην ψυχή η Μουσική.
Σήμερα δυστυχώς η μουσική δεν έχει την ίδια σπουδαιότητα που είχε στην αρχαία Ελλάδα. Κι αυτό γιατί αποτελεί είτε ένα ηχητικό χαλί που μας συνοδεύει ως υπόκρουση στην καθημερινότητά μας, στο σπίτι, στο αυτοκίνητο, στη βραδινή μας έξοδο, είτε ένα είδος υψηλής τέχνης, που απευθύνεται σχεδόν αποκλειστικά στους λίγους και εκλεκτούς, στους μυημένους. Από κοινό κτήμα κάθε πολίτη από το σχολείο, η μουσική έχει μετατραπεί σε δραστηριότητα λίγων διάσημων δεξιοτεχνών. Φυσικά δεν παραγνωρίζουμε τη μουσική παιδεία που προσφέρουν τα εκπαιδευτήρια του τόπου. Όμως οι ώρες διδασκαλίας πιστεύω πως δεν επαρκούν. Εξάλλου, η προοδευτική εμπορευματοποίηση και η βιομηχανία της μουσικής με την επικράτηση των σουξέ δεν αφήνουν και πολλά περιθώρια για ανάπτυξη του παιδευτικού της ρόλου. Τέλος, ο μίζερος και καθαρά ορθολογιστικός τρόπος ζωής έχει εξοστρακίσει τις φιλοσοφικές και υπαρξιακές εξάρσεις που αποτελούν τροφή και ερεθίσματα για τους δημιουργούς.
Το παρών και κυρίως το μέλλον της Ελληνικής μουσικής δεν εξαρτάται από το youtube και από τους αγράμματους παραγωγούς της ελληνικής δισκογραφίας. Είναι γνωστό από την αρχαιότητα πως αν δεν υπάρχει παρελθόν δεν μπορεί να υπάρχει και μέλλον. Και όσο επιμελώς αγνοούμε τις παραδόσεις και την ιστορία μας ως Έλληνες δεν είναι δυνατόν να δημιουργήσουμε και να προχωρήσουμε προς τα εμπρός.
Τα μαϊμουδίσματα και οι αντιγραφές των αφρικανικών μονόχορδων και ρυθμών δεν αρμόζουν σε μας τους Έλληνες.
Για να πάμε ένα βήμα εμπρός, πρέπει πρώτα να κάνουμε μερικά βήματα πίσω, να ανακαλύψουμε εμείς οι νεοέλληνες την χαμένη μας ταυτότητα και να κτίσουμε πάνω σε αυτήν. Το μέσον για να γίνει αυτό είναι η ΠΑΙΔΕΙΑ και μέσω της παιδείας θα μπορέσουμε να ξαναανακαλύψουμε και την ΜΟΥΣΙΚΗ.
