ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Χοηφόροι (585-622)

ΣΤΑΣΙΜΟΝ ΠΡΩΤΟΝ

ΧΟ. πολλὰ μὲν γᾶ τρέφει [στρ. α] 585
δεινὰ δειμάτων ἄχη,
πόντιαί τ᾽ ἀγκάλαι κνωδάλων
ἀνταίων βρύουσι, [πλά-
θουσι] βλαστοῦσι καὶ πεδαίχμιοι
590 λαμπάδες πεδάοροι,
πτανά τε καὶ πεδοβάμονα κἀνεμόεντ᾽ ἂν
αἰγίδων φράσαι κότον.

ἀλλ᾽ ὑπέρτολμον ἀν- [ἀντ. α]
595 δρὸς φρόνημα τίς λέγοι
καὶ γυναικῶν φρεσὶν τλημόνων
παντόλμους ἔρωτας, ἄ-
ταισι συννόμους βροτῶν;
συζύγους δ᾽ ὁμαυλίας
600 θηλυκρατὴς ἀπέρωτος ἔρως παρανικᾷ
κνωδάλων τε καὶ βροτῶν.

ἴστω δ᾽ ὅστις οὐχ ὑπόπτερος [στρ. β]
φροντίσιν † δαεὶς
τὰν ἁ παιδολυ-
μὰς τάλαινα Θεστιὰς
605 μήσατο,
πυρδαῆ τινὰ πρόνοιαν,
καταίθουσα παιδὸς δαφοινὸν
δαλὸν ἥλικ᾽, ἐπεὶ μολὼν
ματρόθεν κελάδησε,
610 ξύμμετρόν τε διαὶ βίου
μοιρόκραντον ἐς ἦμαρ.

ἄλλαν δ᾽ ἦν τιν᾽ ἐν λόγοις στυγεῖν [ἀντ. β]
φοινίαν Σκύλλαν,
ἅτ᾽ ἐχθρῶν ὕπερ
615 φῶτ᾽ ἀπώλεσεν φίλον,
Κρητικοῖς
χρυσεοδμήτοισιν ὅρμοις
πιθήσασα, δώροισι Μίνω,
Νῖσον ἀθανάτας τριχὸς
620 νοσφίσασα προβούλως
πνέονθ᾽ ἁ κυνόφρων ὕπνῳ·
κιγχάνει δέ νιν Ἑρμῆς.

***
ΠΡΩΤΟ ΣΤΑΣΙΜΟ

ΧΟΡΟΣ
Θρέφει κι η γη πολλές
σκιάχτρων φριχτών τρομάρες
κι ανθρωπομάχα τέρατα
μες στους κόλπους της θάλασσας βρυάζουν·
ανάμεσα γης κι ουρανού
590 φωτιές ᾽ποπάνω μας ξεσπούν·
πετούμενα και στεριανά
με τρόμο έχουν να πουν
τις άγριες μπόρες σα μανιάζουν.

Μα ποιός του άντρα θα πει
τη δίχως όρια τόλμη
και των ξωφρένων γυναικών
τις αποδιάντροπες αγάπες
που βόσκουν μέσα στων σπιτιών τις συμφορές.
Ο έρωτας ο αχαλίνωτος,
που ζώων κι ανθρώπων θηλυκά δαμάζει,
600 των αντρογύνων το συνταίριασμα
παράνομα νικά και ξεταιριάζει.

Κι ας αναθυμηθεί όποιος έμαθε
κι ανεμοσκόρπιστα δεν έχει φρένα,
σαν ποιά βουλή σοφίστηκε η πανάθλια
φόνισσα μάνα, του Θεστίου η γέννα,
που έκαψε σύφλογο του γιου της το δαυλό
το συχρονίτη, που μ᾽ αυτόν δεμένη
κι ισόμετρ᾽ ήταν η ζωή του ολάκερη
απ᾽ τη στιγμή, που από τον κόρφο πέφτοντας
610 της μάνας του πρωτοκελάηδησε,
ως τη στερνή του τη μοιρογραμμένη·

Κι ανάθεμάν την άλλη που ιστορούν
τη Σκύλλα την κακούργα θυγατέρα,
που πήγε και θυσίασε για τους εχθρούς
τον ίδιο της τον ακριβό πατέρα,
γιατί το νου της σήκωσαν τα κρητικά
του Μίνωα δώρα, τα χρυσά γιορντάνια
κι από του Νίσου κρυφά κλέβει την κορφή,
620 ενώ σ᾽ ύπνον ανάσαιν᾽ άγνοιαστος βαθύ,
την τρίχα την αθάνατη, η σκυλόψυχη,
κι ο Ερμής τον πήε στου Χάρου τα λιμάνια.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ/ΕΣ

Οι παραδόσεις του Ομήρου και του Ησιόδου ήταν, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (2.53), οι αρχαιότερες και οι αυθεντικότερες σωζόμενες προσπάθειες (8ος/7ος αι. π.Χ.) να διατυπωθεί ένα οργανωμένο σύστημα για το πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος.

 

Ο ιστορικός, όμως, παραθέτει και την άποψη ότι υπήρχαν ακόμη παλαιότερες κοσμογονίες, του Μουσαίου και του Ορφέα.

 

Η Θεογονία του Ησιόδου
 

Θα επιχειρήσουμε να παρακολουθήσουμε τη δημιουργία και τη σειρά των δημιουργημένων υποστάσεων σύμφωνα με τη Θεογονία του Ησιόδου.

 

'Εν ἀρχή ἦν τὸ Χάος, μετά η Γαία και ο Έρως. Από τις τρεις αυτές αρχικές υπάρξεις (με την πιθανή προσθήκη σε εκδοχή του ησιόδειου κειμένου του Τάρταρου, και κυρίως από τη Γαία, προέκυψαν τεκνογονικές πράξεις και όλες οι άλλες υπάρξεις, καταρχάς χωρικά και χρονικά στοιχεία που ορίζουν τον κόσμο, «με τις οποίες ο κόσμος άρχισε σταδιακά να γεμίζει ζωή».

 

Οι θεοί της πρώτης γενιάς -Γαία, Ουρανός, Πόντος, Όρη- συνθέτουν το φυσικό πλαίσιο, τον χώρο. Με τους θεούς της δεύτερης γενιάς ο κόσμος αποκτά κινητικότητα - χρόνος· διαμορφώνονται ο Ήλιος, η Σελήνη, οι Αστέρες, οι Ποταμοί, οι Άνεμοι, καθώς και οι διανοητικές αρχές, θεμέλιες της παρούσας εποχής: Θέμις, Μνημοσύνη, Μήτις, καθώς και διφορούμενες δυνάμεις (Κράτος, Βία, Δόξα, Νίκη).

 

Μελέτη περιπτώσεων

1. Παρατηρήστε το γενεαλογικό δέντρο στον παρακάτω πίνακα:
   
    
   Ποια στοιχεία θα ορίζατε ως χωρικά και ποια ως χρονικά; Θα θεωρούσατε κάποια ως μεικτά;
2. Παρατηρήστε τους απογόνους της σκοτεινής Νύκτας και του Πόντου, καθώς και τους καρπούς της ένωσης του Ωκεανού και της Τηθύος. Μήπως διακρίνεται σε αυτούς κάποια «μυθολογική λογική»;
3. Διαβάστε συγκριτικά το πρώτο κεφάλαιο της Γενέσεως. Τι παρατηρείτε;
4. Διαβάστε συγκριτικά την ενότητα «Η Γένεσις» από το Άξιον εστί του Οδυσσέα Ελύτη (1959). Τι παρατηρείτε;

Παρατηρήστε τη διαδοχή των θεών από τον Ουρανό προς τον Κρόνο και τον Δία. Τρεις γενιές θεών, τρεις διαδοχικές εξουσίες, χαρακτηριστικό των οποίων είναι η βία, η μη οικειοθελής παραίτηση του πατέρα για χάρη του γιου, η σταδιακή ανάπτυξη της ευφυΐας για την απόκτηση της εξουσίας έναντι της απροκάλυπτης βίας των παλαιοτέρων.

 

Όλη η υπόλοιπη Θεογονία (617 κ.ε.) αναφέρει πώς ο Δίας εδραίωσε την εξουσία με μάχες κοσμικών διαστάσεων (Τιτανομαχία), τους γάμους του μέσω των οποίων σταθεροποίησε την εξουσία του, τα παιδιά του τα οποία ενεργούσαν, γενικά, εντός των ορίων της εξουσίας του.

 

Πρώτα στοιχειώδη συμπεράσματα:

 

1. Η Θεογονία είναι εξαιρετικά προσεκτικά σχεδιασμένη. Τα μέρη της σε αδρές γραμμές είναι τα εξής:

 

Ι. Προοίμιο: 1-115 (ύμνος, 1-103, και επίκληση στις Μούσες)

ΙΙ. Θεογονία και Κοσμογονία: 116-962

Πρώτες υπάρξεις: 116-122 (Χάος, Γαία, Έρως, Τάρταρος)

Πρώτη θεϊκή γενιά: 123-210

Δεύτερη θεϊκή γενιά: 211-239

Τρίτη θεϊκή γενιά: 240-886

Τέταρτη θεϊκή γενιά: 887-962

ΙΙΙ. Ηρωογονία: 963-1022

 

2. Η Θεογονία προβάλλει ιδιαίτερα τον Δία και το καθεστώς του.

 

Και μια πρώτη και στοιχειώδης παρατήρηση:

 

Επιλέξτε ένα οποιοδήποτε απόσπασμα από τη Θεογονία, όπου παρατίθεται κατάλογος ονομάτων και διαβάστε τον, είτε στα αρχαία ελληνικά είτε σε νεοελληνική μετάφραση (π.χ. στ. 337-361). Αν διαβαστεί φωναχτά, και όχι μόνο μία φορά, αυτή η «ανιαρή» παράθεση ονομάτων αρχίζει σταδιακά να αποκαλύπτει έναν εσωτερικό ρυθμό και μιαν ιερατικότητα. Μήπως αποκτά τη δύναμη μαγικής επωδού; Και άλλα κείμενα, του ελληνικού και άλλων πολιτισμών, περιλαμβάνουν καταλόγους ονομάτων, για παράδειγμα, το πέμπτο κεφάλαιο της Γενέσεως, το δέκατο, το ενδέκατο…, αλλά και ο Ελύτης. Στο Ἄξιον ἐστι εμπεριέχονται κατάλογοι ονομάτων, μηνών, νησιών… Τι εξυπηρετούν τέτοιου είδους κατάλογοι που δημιουργούν την αίσθηση μιας αλυσίδας όπου όλοι οι κρίκοι είναι στη θέση τους; Στο ερώτημα αυτό θα επιστρέψουμε όταν θα συζητήσουμε το θέμα των γενεαλογιών.
 

Η ορφική κοσμογονία

 

Βασική πηγή πληροφόρησης για την ορφική θεογονία είναι ο πάπυρος του Δερβενίου, ο οποίος ανακαλύφθηκε το 1962 στον ταφικό τύμβο του Δερβενίου, όχι στον τάφο με τον γνωστό κρατήρα (Β) αλλά σε γειτονικό (Α) [περιοχή Σίνδου]. (Σώθηκαν 266 κομμάτια, το μέγεθος των οποίων κυμαίνεται από αυτό ενός μεγάλου γραμματοσήμου μέχρι αυτό μιας φακής. Τα κομμάτια τοποθετήθηκαν στη σωστή τους θέση δημιουργώντας έναν κύλινδρο μήκους τριών περίπου μέτρων και μέγιστου ύψους 9,5 εκατοστών που περιείχε 26 στήλες κειμένου. Η ανασύνταξη του βιβλίου υπήρξε επίπονη και χρονοβόρα. Βλ. και http://www.tmth.edu.gr/aet/thematic_areas/p146.html)

 

Ο πάπυρος χρονολογείται στο τέλος του 4ου αι. π.Χ., εποχή της εκστρατείας του Αλεξάνδρου, μεταφέρει όμως, σύμφωνα με τον καθηγητή της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας Κ. Τσαντσάνογλου, κλίμα των τελευταίων δεκαετιών του 5ου αι. π.Χ., δηλαδή περίπου την εποχή του Πελοποννησιακού Πολέμου και του ώριμου Σωκράτη, για το οποίο επικαλούνται τη μαρτυρία ποιητών όπως ο Ορφέας και ο Μουσαίος.

 

Το περιεχόμενο είναι κοσμογονικό και θεογονικό, αρχίζει από τη Νύχτα και τελειώνει λίγο πριν από τη γέννηση του Διόνυσου, καρπός αιμομικτικός του Δία με την κόρη του. Ο συντάκτης του κειμένου, που δεν ονομάζεται, «ασχολείται ενεργά με θρησκευτικές πρακτικές, ιδίως με τη λατρεία των ψυχών, διδάσκει για τις μετά θάνατον προσδοκίες, ισχυρίζεται ότι προβλέπει τα μέλλοντα» και επιθυμεί να μυήσει σε αυτά τα ζητήματα εκλεκτούς.

 

Στην ορφική θεογονία, ο Διόνυσος-Ζαγρέας γεννήθηκε από την ένωση της Κόρης με τον Δία, την οποία ο θεός καταδίωξε μεταμορφωμένος σε φίδι την ώρα που εκείνη μάζευε καρπούς. (Σε ειδώλιο του πρώτου μισού του 4ου αι. π.Χ. από το ιερό της Δήμητρα στο Δίον, η αρχαιολόγος καθηγήτρια στο ΑΠΘ Σ. Πινγιάτογλου (1991) επισημαίνει δύο εικονογραφικές λεπτομέρειες, τον κάλαθο στο αριστερό χέρι της γυναικείας μορφής και το μεγάλο ελισσόμενο επάνω της φίδι, που οδηγούν στη σκέψη της απεικόνισης του ορφικού μύθου της καταδίωξης της Κόρης από τον Δία.) Στην ίδια θεογονία οι Τιτάνες, επειδή είχαν αποκλειστεί από την εξουσία και δεν μπορούσαν να συμφιλιωθούν με την ιδέα, αποφάσισαν να εκδικηθούν τον μικρό Διόνυσο. Μεταμφιέστηκαν βάφοντας τα πρόσωπά τους με γύψο και παραπλάνησαν τον Διόνυσο με διάφορα παιχνίδια και τελικά τον σκότωσαν. Στη συνέχεια, τον διαμέλισαν, τον μαγείρεψαν και τον καταβρόχθισαν. Ο Δίας, οργισμένος, τους κατακεραύνωσε. Από την ανάμιξη της φωτιάς του κεραυνού, της στάχτης και του αίματος των Τιτάνων με το χώμα δημιουργήθηκαν τα ανθρώπινα όντα.

 

Ο πάπυρος επαναφέρει στο προσκήνιο τους Τιτάνες αλλά και το θέμα του διαμελισμού του Διόνυσου, άρα τον μύθο του θανάτου του θεού και της αναγέννησής του, που συνδέεται και με την ελπίδα για μέθεξη του ανθρώπου με τον θεό μετά θάνατο και για μια μεταθανάτια συμποτική ζωή. (Ο πάπυρος θίγει και ένα άλλο ζήτημα, αυτό του θηλυκού «μονοθεϊσμού». Στη στήλη ΧΧΙΙ διαβάζουμε: Γη, Μήτηρ, Ρέα και Ήρα είναι η ίδια. Ονομάστηκε Γη κατά σύμβαση – Γη και Γαία ανάλογα με τη διάλεκτο του καθενός – και Μήτηρ, γιατί τα πάντα γεννιούνται από αυτήν. Και ονομάστηκε Δημήτηρ, όπως Γη Μήτηρ, ένα όνομα από τα δύο, γιατί ήταν το ίδιο. Είναι ειπωμένο και στους Ύμνους: Δημήτηρ Ρέα Γη Μήτηρ Εστία Δηιώ, επειδή ρημάχτηκε (εδηιώθη) κατά την τεκνοποιία. Και θα γίνει φανερό ότι, σύμφωνα με τα έπη, γε[να υπερβ]ολικά. Και Ρέα γιατί πολλά και [κάθε λογής] ζωντανά γεννήθηκαν [εκρέοντας] απ’ αυτήν – Ρέα και [ Ρείη] ανά[λογα με τη διάλεκτο του καθενός.] Και [Ή]ρα από...)

 

Πρώτη διαφοροποίηση από την ησιόδεια κοσμογονία: Θεμελιακός δημιουργικός ρόλος αποδίδεται σε μια μορφή πριν από τον Ουρανό, πριν και από τη Νύχτα, η οποία παραδίδεται με διάφορα ονόματα -όπως ταιριάζει σε κάποιον που ενσαρκώνει όλη την ύπαρξη. Πρωτόγονος, Φάνης, Βρόμιος, Μήτις, Έρως, Ζευς, Ηρικεπαίος. Η θεμελιακή αυτή ύπαρξη, πτερωτή και ερμαφρόδιτη, προήλθε από ένα κοσμικό αυγό που κατασκεύασε ο Χρόνος, εμπεριέχοντας δυνητικά ό,τι θα επακολουθούσε.

 

Μελέτη περιπτώσεων

1. Διαβάστε τον μύθο του Δία και της Λήδας. Και εδώ διαπιστώνεται η ύπαρξη ενός… αυγού.

2. Στις εικαστικές αναπαραστάσεις του μύθου παρατηρήστε την απόδοση του αυγού.

3. Βρείτε έργα της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας με τον Ερμαφρόδιτο.

 

Δεύτερη διαφοροποίηση: Τον Δία διαδέχθηκε ο Διόνυσος, καρπός της ένωσής του με την Περσεφόνη, εξού και ο διαμεσολαβητικός ρόλος του Διόνυσου ανάμεσα στους νεκρούς και στη μητέρα του Περσεφόνη. Οι Τιτάνες διαμέλισαν τον Διόνυσο, όμως με τη μεσολάβηση του Δία, και επειδή η καρδιά του παιδιού είχε περισωθεί, ο θεός ξαναγεννήθηκε. Οι ορφοτελεστές ασχολούνταν με εσχατολογικά ζητήματα και όσοι ήθελαν μια επιτυχή μετάβαση στον κόσμο των νεκρών έπρεπε να περάσουν από τελετουργικές διαδικασίες, κάποιες από τις οποίες διαμορφώθηκαν σε λογοτύπους που χαράσσονταν σε χρυσά ελάσματα και θάβονταν στη γη. Από την τέφρα των Τιτάνων -τους χτύπησε ο Δίας με κεραυνό για να τους τιμωρήσει- προήλθε το γένος των ανθρώπων.

Υποσχέσου στον εαυτό σου

Να είσαι τόσο δυνατός, που τίποτα να μην μπορεί να διαταράξει τη γαλήνη του νου σου.

Να συζητάς για υγεία, ευτυχία και για το καλό σε κάθε πρόσωπο που συναντάς.

Να κάνεις όλους τους φίλους σου να νοιώθουν ότι έχουν κάτι ωραίο μέσα τους.

Να βλέπεις το κάθε τι από την ευχάριστη πλευρά του και να επιδιώκεις την πραγματοποίηση των στόχων σου.

Να σκέφτεσαι μόνο το άριστο, να επιδιώκεις μόνο το άριστο και να προσδοκάς μόνο το άριστο.

Να ενθουσιάζεσαι για την επιτυχία των άλλων, όσο ακριβώς ενθουσιάζεσαι για τη δική σου.

Να μην επηρεάζεσαι από τα λάθη του παρελθόντος και να επιμένεις στις μεγαλύτερες επιτεύξεις του μέλλοντος.

Να έχεις χαρούμενη όψη πάντοτε και να χαρίζεις ένα χαμόγελο σε όσους συναντάς.

Να αφιερώνεις τόσο πολύ χρόνο για την καλυτέρευση του εαυτού σου, ώστε να μη σου μένει καθόλου χρόνος για να επικρίνεις τους άλλους.

Να μην σε ανησυχούν τα μικροπράγματα. Να είσαι ανώτερος στο θυμό σου, πολύ δυνατός στο φόβο και πολύ ευτυχής, ώστε να μην επιτρέπεις στις δυσκολίες να σταθούν εμπόδιο στη πορεία σου.

Όταν βρίσκουμε τον έρωτα και χάνουμε εμάς

Πάρε ένα λεπτό απ’ το χρόνο σου και κοίταξε προσεκτικά γύρω σου. Ο έρωτας υπάρχει παντού. Σε κάθε γωνιά της πόλης, σε κάθε σφιχταγκαλιασμένο ζευγάρι που συναντάς. Σε κάθε τραγούδι που σε ξεσηκώνει απ’ τις πρώτες κιόλας νότες του. Σε κάθε ρομαντική ταινία που τον εξυμνεί και μας κάνει να λαχταράμε την παρουσία του. Εικόνες της καθημερινότητάς μας με κάποιες απ’ τις πολλές όψεις του έρωτα που έχουν, όμως, ένα κοινό σημείο μεταξύ τους: την τρέλα, την υποταγή, την απόλυτη διάθεση αλλαγής.

Γιατί, στην ουσία, αυτό είναι ο έρωτας. Μια παράνοια που σε φτάνει στα όριά σου και σε σπρώχνει να πας ακόμη πιο πέρα. Σε ζαλίζει με τα κάλλη του, σε σαγηνεύει με την ομορφιά του και γίνεσαι δέσμιος των παράλογων ορέξεων που σου επιβάλλει. Ξεχνάς τις υποσχέσεις που κάποτε σου έδινες κι ήσουνα σίγουρος ότι κανείς δε θα σε κάνει να τις αναιρέσεις.

Άκουγες ιστορίες ερωτευμένων φίλων σου κι υποστήριζες με στόμφο ότι εσύ ποτέ δε θα έκανες κάτι παρόμοιο για χάρη του. Εκείνος, όμως, κρυμμένος σε μια γωνιά, πρόσεχε τα λόγια σου και σημείωνε τα «ποτέ» σου με σκοπό κάποια μέρα να σε κάνει να πληρώσεις που τον αμφισβήτησες τόσο έντονα. Όνειρα μιας ζωής σκορπίστηκαν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, φιλίες πήγαν στο βρόντο, οικογένειες ισοπεδώθηκαν μεμιάς σαν πύργος από τραπουλόχαρτα.

Άλλοι τον λάτρεψαν, πολλοί τον μίσησαν, όμως κανένας δεν κατόρθωσε να τον απαρνηθεί. Η δύναμή του τεράστια, γι’ αυτό κι ανακηρύχθηκε παμψηφεί «θεός». Ο απόλυτος κυρίαρχος κι όλοι εμείς πιστοί υπήκοοι που τον υπηρετούμε. Δε σηκώνει αντιρρήσεις, τουναντίον. Όποιος τολμήσει να τον αμφισβητήσει, θα υποστεί την οργή του, θα δει το σκληρό πρόσωπο αυτού του θεού που όσο ξέρει να επιβραβεύει, άλλο τόσο γνωρίζει και να τιμωρεί. Σιχαίνεται τη ρουτίνα κι όπου τη βρει, προσπαθεί με νύχια και με δόντια να την εξαλείψει. Δεν του αρέσει η ησυχία αλλά η ένταση. Μόλις βρει μια ήρεμη ψυχή, σκαρφίζεται χίλιους δυο τρόπους να την ανταρέψει.

Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην τον έχει συναντήσει έστω και μία φορά στη ζωή του. Το κακό, βέβαια, είναι ότι ο έρωτας δεν αποκαλύπτεται πάντα εξαρχής. Διαθέτει πολλά διαφορετικά προσωπεία που τον βοηθούν να καμουφλάρεται. Εκεί, λοιπόν, την πατάμε οι περισσότεροι. Τον μπερδεύουμε πότε με τη φιλία, πότε με το μίσος και πότε με κάτι άλλο απ’ το μακρύ κατάλογο που έχει στην κατοχή του. Μας αποκαλύπτεται στην πορεία, αφού πρώτα μας έχει βάλει για τα καλά μες στο χορό. Αυτή του η αποκάλυψη έρχεται πάντα τη στιγμή που αποφασίζουμε να τ’ αφήσουμε όλα πίσω μας και ν’ αλλάξουμε ριζικά τη ζωή μας. Βρίσκουμε τον έρωτα και χάνουμε τον εαυτό μας.

Όσο κι αν δεν πιστεύεις στη μοίρα, η συνέχεια της πορείας σου είναι προκαθορισμένη απ’ τη στιγμή που θα βρεθείς στο στόχαστρο του έρωτα. Τα σχέδια που έκανες για το μέλλον ανήκουν πια στο παρελθόν. Παίρνει με το έτσι θέλω στα χέρια του τη ζωή σου και την φτιάχνει απ’ την αρχή. Όπως ακριβώς αρέσει σ’ εκείνον. Αναζητούσες την ηρεμία και τη γαλήνη; Πάρε μία ωραιότατη ταραχή. Ήθελες ν’ ασχοληθείς αποκλειστικά με την καριέρα σου; Δώσε της κλοτσιά και βάλε στη ζωή σου μια σχέση.

Το παράξενο της υπόθεσης, όμως, δεν είναι αυτό. Το πιο περίεργο απ’ όλα είναι ότι όχι μόνο δεν υπάρχει εναντίωση από πλευράς μας, αλλά, αντίθετα, φτάνουμε στο σημείο να κάνουμε τη νέα κατάσταση καθημερινότητά μας. Καταλήγουμε να μας αρέσει που χάσαμε τη βολή μας και μάλιστα ν’ αναρωτιόμαστε πώς μπορούσαμε να ζήσουμε τόσο καιρό χωρίς τον έρωτα. Δίχως αυτή την τρέλα που αν κι ήρθε απρόσκλητη, έγινε ξαφνικά καλοδεχούμενη.

Δε γίνεται να ξεφύγεις απ’ τον έρωτα. Είναι φύσει αδύνατο, αφού, όπως είπαμε, υπάρχει παντού. Φρόντισε, όμως, να τον ζήσεις στο έπακρο, μέχρι εκεί που λες ότι δεν πάει άλλο, αλλά όταν φτάσεις, βλέπεις ότι έχει και συνέχεια. Αφέσου στη μαγεία του, πες «ναι» στις προκλήσεις του. Μη φοβηθείς ν’ αλλάξεις για χάρη του. Εξάλλου, δεν ξέρεις τι θα πει έρωτας αν δε φτάσεις να μην αναγνωρίζεις τον εαυτό σου.

Ο ρόλος της αυτοαποκάλυψης στις σχέσεις μας

Τι σημαίνει; Η αυτοαποκάλυψη, είναι η αποκάλυψη προσωπικών πληροφοριών για εμάς προς κάποιον άλλο. Μέσω αυτής της διαδικασίας οι άνθρωποι συνδέονται περισσότερο και γνωρίζονται πιο καλά, ενώ θεωρείται βασικό στοιχείο για την ανάπτυξη  εγγύτητας και οικειότητας με τους άλλους. Μέσω της αυτόαποκάλυψης  οι άνθρωποι εκφράζουν τα συναισθήματά τους για μία κατάσταση.

 Η αυτοαποκάλυψη ως θεμέλιος λίθος οικοδόμησης υγιών διαπροσωπικών σχέσεων

Η αυτοαποκάλυψη σαφώς είναι κάτι που συμβαίνει σε όλες μας τις κοινωνικές σχέσεις, αλλά και στη θεραπευτική σχέση, όπως πολύ συχνά λέμε στην ψυχοθεραπεία. Αλλά στο παρόν άρθρο θα εστιάσουμε στις ρομαντικές σχέσεις. Πόσο μακριά θα μπορούσε να φτάσει μία σχέση, όταν ο ένας από τους 2 δεν είναι έτοιμος να αποκαλύψει στοιχεία για τον ίδιο;

Η οικοδόμηση μιας επιτυχημένης σχέσης συνεπάγεται την αμοιβαία αποκάλυψη συναισθημάτων και προσωπικών εμπειριών. Η αυτοαποκάλυψη μπορεί να είναι πιο περιορισμένη στα αρχικά στάδια μιας νέας σχέσης, αλλά ένας πολύ βασικός λόγος που οι άνθρωποι πλησιάζουν και εμπλέκονται πιο βαθιά είναι ότι γίνονται σταδιακά  μοιράζονται όλο και περισσότερα με τον σύντροφό τους. Για να οικοδομήσουμε μια βαθιά σχέση εμπιστοσύνης είναι απαραίτητο κάποιο επίπεδο αυτο-αποκάλυψης και όσο πιο στενός είναι η σχέση, τόσο πιο βαθιά φαίνεται να είναι αυτή η αποκάλυψη.

Μιλώντας για αυτοαποκάλυψη καλό θα ήταν να τονίσουμε πως δε μιλάμε μόνο για εμπειρίες του παρελθόντος αλλά και για εμπειρίες του παρόντος, όπως είναι το συναίσθημά μας προς το άλλο άτομα. Αφενός εννοούμε τα όμορφα συναισθήματα, αφετέρου εξίσου σημαντικά είναι και τα αρνητικά. Σε μία συντροφική σχέση θα πρέπει να συζητούμε και τις καταστάσεις που μας δημιουργούν δυσφορία με τον/της σύντροφο μας. Δεν μπορούμε να έχουμε την απαίτηση ο/η σύντροφος μας να γνωρίζει πότε ενοχλούμαστε ή πότε κάτι μας φέρνει σε δύσκολη θέση.

Παράγοντες που ελέγχουν την αυτοαποκάλυψη

Παρόλα αυτά, πολλές φορές η λάθος χρονική στιγμή ή η «λάθος» αυτοαποκάλυψη ίσως βλάψει μία σχέση φέρνοντας τον άλλον σε αμηχανία. Άρα, αυτό συνεπάγεται πως πρέπει να ελέγχουμε κάποιους παράγοντες, ώστε η αποκάλυψη αυτή να έχει νόημα και να ωφελεί μία σχέση.

Το επίπεδο οικειότητας είναι βασικός παράγοντας. Οι πληροφορίες που αποκαλύπτουμε ίσως είναι αρκετά επιφανειακές, όπως να ανακαλύπτετε κοινά ενδιαφέροντα εως και πολύ εσωτερικές, όπως μία τραυματική εμπειρία ή μία οικογενειακή δυσκολία. Συνήθως, οι σχέσεις ξεκινούν με ελάχιστες αποκαλύψεις, ιδίως στις περιπτώσεις των ανθρώπων που δεν εμπιστεύονται εύκολα, και αναλόγως το έδαφος που βρίσκει ο ένας άνθρωπος στον άλλον, οι αποκαλύψεις γίνονται πιο προσωπικές.

Συνήθως, ο ένας εκ των 2 αρχίζει να ξεδιπλώνεται και έπειτα αυτό επηρεάζει και τον συνομιλητή του. Όσο, λοιπόν, συνεχίζει η σχέση, αυξάνεται η οικειότητα και οι αποκαλύψεις διαδέχονται η μία την άλλη. Το περιεχόμενο των αποκαλύψεων μπορεί να συμβάλει στην οικειότητα. Για παράδειγμα, η αποκάλυψη προσωπικών επιθυμιών, φαντασιών, ανησυχιών και συναισθημάτων είναι πιο σημαντική για την ανάπτυξη της οικειότητας από ό, τι η αποκάλυψη των γεγονότων.  Αυτό συμβαίνει καθώς ο άλλος μπορεί να ταυτιστεί με το συναίσθημα και να προσπαθήσει να φροντίσει τον άλλον. Η ανταπόκριση του συνομιλητή έρχεται έπειτα σαν λιθαράκι στην δημιουργία στενότερης σχέσης. Όταν δεν υπάρχει ανταπόκριση και ενδιαφέρον η οικειότητα μειώνεται. Στην περίπτωση που υπάρχει ενδιαφέρον πραγματικό  και όχι υποκριτικό τότε δίνεται η αίσθηση φροντίδας και το δέσιμο γίνεται πιο ισχυρό με την πάροδο του χρόνου.

Η πρωτοποριακή έρευνα του Sidney Jourard αποκάλυψε ότι η αυτοαποκάλυψη και η αγάπη για ένα άλλο άτομο συνδέονται. Αργότερα, η έρευνα έδειξε ότι οι άνθρωποι (α) όπως αυτοί που αποκαλύπτουν, (β) αποκαλύπτουν σε όσους τους αρέσουν και (γ) μετά την αποκάλυψή τους,  προσέλκυσαν το πρόσωπο στο οποίο αποκαλύφθηκαν, ακόμη περισσότερο.

Όταν η αυτοαποκάλυψη των συναισθημάτων του άλλου μας κάνει να νιώθουμε αντίστοιχα

Πολλοί άνθρωποι έχουν την ανάγκη για εγγύτητα και αγάπη και πολλές φορές πέφτουν στην παγίδα να προσπαθούν να μπούνε στη διαδικασία να αγαπήσουν και να συνάψουν σχέσεις με ανθρώπους που στην πραγματικότητα δεν αγαπούν και δεν είναι ερωτευμένοι. Αυτό συμβαίνει γιατί η αποκάλυψη ενός έρωτα και της αγάπης που αισθάνεται η μία πλευρά, έρχεται και ακουμπά στην ανάγκη του άλλου να τον αγαπήσουν και αγνοούν τα δικά τους συναισθήματα. Αυτές οι σχέσεις με την πάροδο του χρόνου ίσως φτάσουν σε ένα επίπεδο οικειότητας, αλλά αυτό που αναρωτιέμαι είναι κατά πόσο μπορούν να καλυφθούν τα κενά στο πάθος και στην αμοιβαιότητα;

Η αυτο-αποκάλυψη προάγει την αγάπη. Τα ζευγάρια που συμμετέχουν σε πιο εκτεταμένη και συχνή αυτοαποκάλυψη μεταξύ τους, όπως να μιλούν για τα συναισθήματά τους, τείνουν να έχουν μακρύτερες και  πιο ικανοποιητικές σχέσεις. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η αποκάλυψη προσωπικών πληροφοριών σχετικά με τον εαυτό σας είναι ένας τρόπος για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες σας και η κάλυψη των αναγκών σας, αυξάνει τα συναισθήματα αγάπης και έρωτα, συντροφικότητας και αίσθησης του ανήκειν.

Σε μία σχέση και οι 2 πλευρές θεωρούν πως η σχέση τους περιέχει ένα υψηλό επίπεδο οικειότητας, όταν μπορούν να εκφράσουν τις σκέψεις, τις απόψεις και τα συναισθήματά τους στον άλλον χωρίς να φοβούνται, αλλά και να επιτρέπουν την αντίστοιχη αυτοαποκάλυψη από τον/ την σύντροφο. Αυτός είναι ο λόγος που πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι η εμπειρία οικειότητας μέσα από την αυτο-αποκάλυψη μπορεί να είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που καθορίζει την υγεία μιας σχέσης.

Κάτι αναμενόμενο είναι πως το φύλο παίζει ρόλο στο πόσο ανοιχτοί είμαστε στο να αποκαλύψουμε προσωπικές πληροφορίες. Οι γυναίκες τείνουν να είναι πιο εκφραστικές από τους άνδρες. Ωστόσο, οι γυναίκες φαίνεται πως τείνουν να είναι καλύτεροι ακροατές και να προκαλούν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους άνδρες να κάνουν αποκαλύψεις. Ωστόσο, αυτά τα στερεότυπα φαίνεται να ισχύουν περισσότερο για τις φιλικές σχέσεις, καθώς και οι άνδρες στις ρομαντικές σχέσεις φαίνονται να είναι αρκετά εκφραστικοί ως προς τα συναισθήματα αλλά και ως προς σημαντικά γεγονότα της ζωής τους. Επομένως, τα ζευγάρια σήμερα παρουσιάζουν πρότυπα πλήρους και ισότιμης αυτοαποκάλυψης, τα οποία έχουν δημιουργήσει σχέσεις που προωθούν τον αμοιβαίο σεβασμό και την εμπιστοσύνη. Οι σχέσεις που περιέχουν υψηλό επίπεδο αυτοαποκάλυψης έχουν βρεθεί ότι είναι πιο οικείες και πιο ικανοποιητικές και για τους δύο εταίρους.

Η απειλή που μας κάνει να νιώθουμε η αυτοαποκάλυψη

Μερικοί άνθρωποι είναι πιο ικανοί να αυτοαποκαλύψουν από τους άλλους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η αυτοαποκάλυψη μπορεί να φαίνεται απειλητική, καθώς κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ευάλωτοι στην απόρριψη, τη χειραγώγηση και την προδοσία. Πολλές φορές ακούμε τη φράση ως θεραπευτές από τους θεραπευόμενους: «Φοβάμαι να εκφραστώ μήπως και το εκμεταλλευτούν». Άλλη μία φοβία είναι η εντύπωση που θα σχηματίσει ο άλλος για εμάς. Ο φόβος μήπως θεωρήσει ο άλλος πως είμαστε επιπόλαιοι ή ότι το παρελθόν μας θα δώσει μία άσχημη εικόνα για εμάς.

Οι σχέσεις γίνονται πιο ισχυρές όταν αυξάνεται η οικειότητα. Σε αυτό βασικό ρόλο παίζει η αυτοαποκάλυψη. Καλό είναι να είμαστε ειλικρινείς προς τον εαυτό μας και όταν αισθανόμαστε πως θέλουμε να μοιραστούμε κάτι να το κάνουμε είτε στις φιλικές είτε στις ερωτικές μας σχέσεις.

Κρατήστε κριτική στάση απέναντι στις προβλέψεις

Καθημερινά οι ειδικοί μάς βομβαρδίζουν με τις προβλέψεις τους. Σε ποιο βαθμό είναι αξιόπιστες; Μέχρι πρόσφατα κανείς δεν μπήκε στον κόπο να ελέγξει αν λένε την αλήθεια. Κι έπειτα ήρθε ο Φίλιπ Τέτλοκ.

Ο εν λόγω καθηγητής του Μπέρκλεϋ εξέτασε 82.361 προβλέψεις που έγιναν από 284 ειδήμονες σε διάστημα δέκα ετών. Αποτέλεσμα: όσα έλεγαν δεν ήταν πιο ακριβή από τα νούμερα που θα έδινε ένα μηχάνημα που βγάζει τυχαίους αριθμούς. Οι ειδήμονες με τη μεγαλύτερη προβολή από τα ΜΜΕ βγήκαν οι πιο γελασμένοι, κυρίως οι μάντεις κακών και, ανάμεσά τους, οι υπέρμαχοι των σεναρίων του τέλους του κόσμου…

“Υπάρχουν δύο είδη ανθρώπων που προβλέπουν το μέλλον: αυτοί που δεν ξέρουν τίποτα και αυτοί που αγνοούν ότι δεν ξέρουν τίποτα” έγραφε ο Τζον Κέννεθ Γκάλμπρεϊθ, οικονομολόγος στο Χάρβαρντ. Με αποτέλεσμα να κάνει εχθρούς πολλούς από τους συναδέλφους του. Ο διαχειριστής κεφαλαίων Πίτερ Λιντς το πήγε ακόμα πιο μακριά λέγοντας: “Οι ΗΠΑ αριθμούν 60.000 οικονομολόγους. Πολλοί έχουν προσληφθεί για να προβλέπουν τις οικονομικές κρίσεις και την εξέλιξη των επιτοκίων. Αν οι προβλέψεις τους ήταν σωστές έστω και δύο συνεχόμενες φορές, θα γίνονταν εκατομμυριούχοι. Απ’ όσο ξέρω, οι περισσότεροι είναι ακόμα απλοί υπάλληλοι”. Αυτά πριν από δέκα χρόνια. Σήμερα πρέπει να υπάρχουν τριπλάσιοι οικονομολόγοι πέραν του Ατλαντικού κι όμως η ποιότητα των προβλέψεων παραμένει αξιοθρήνητη.

Γιατί τέτοιο πλήθος προβλέψεων; Είναι απλό. Οι ειδήμονες δεν χάνουν ούτε χρήματα ούτε τη φήμη τους όταν πέφτουν έξω στις προβλέψεις τους. Αντίθετα, αν δουν σωστά, τραβούν την προσοχή, είναι περιζήτητοι ως σύμβουλοι και αποκτούν περισσότερες δυνατότητες για δημοσιεύσεις. Αφού το κόστος αυτής της επιλογής είναι μηδενικό, παρακολουθούμε έναν πληθωρισμό προβλέψεων. Και η αύξηση των προβλέψεων σημαίνει αυξημένη πιθανότητα να βλέπουμε όλο και περισσότερους μάντεις να επαληθεύονται από καθαρή τύχη. Το ιδεώδες θα ήταν να υποχρεώσουμε αυτούς τους μάντεις να συνεισφέρουν σ’ ένα “Ταμείο Προβλέψεων” – ας πούμε, να καταβάλλουν 1.000 ευρώ για κάθε πρόβλεψη. Αν η πρόβλεψη βγει σωστή, ο ειδικός παίρνει πίσω τα χρήματα που κατέβαλε. Αλλιώς, τα χρήματα δίδονται για φιλανθρωπικά έργα.

Τι είναι προβλέψιμο και τι όχι; Δεν κινδυνεύω να πέσω τόσο έξω προβλέποντας ποιο θα είναι το βάρος μου σ’ έναν χρόνο. Όσο πιο πολύπλοκο είναι το σύστημα και ο ορίζοντας μακρινός, τόσο πιο αβέβαιη είναι η θέα του μέλλοντος. Η υπερθέρμανση του κλίματος, η τιμή του πετρελαίου ή μη τιμή του συναλλάγματος είναι σχεδόν αδύνατον να προβλεφθούν. Φυσικά, είναι ακόμα πιο αδύνατον να προβλέψεις τις εφευρέσεις. Αν γνωρίζαμε τις τεχνολογίες που θα μας έκαναν μια μέρα ευτυχισμένους, θα είχαν ήδη εφευρεθεί τη στιγμή που γράφω αυτές τις λέξεις.

Συμπέρασμα: Κρατήστε κριτική στάση απέναντι στις προβλέψεις. Προσωπικά η στάση που ακολουθώ είναι να χαμογελάω μπροστά σε κάθε πρόβλεψη, όσο σκοτεινή κι αν είναι. Πράγμα που μου επιτρέπει να την ελαχιστοποιήσω. Στη συνέχεια θέτω στον εαυτό μου δύο ερωτήσεις. Πρώτον, μέσα από ποιο περιβάλλον προβαίνει σε αυτές τις προβλέψεις ο εξπέρ; Αν είναι υπάλληλος, θα μπορούσε να χάσει τη δουλειά του αν έπεφτε μονίμως έξω; Ή πρόκειται για κάποιον νέο γκουρού της μόδας που κερδίζει από τα βιβλία που πουλάει και τις διαλέξεις που δίνει; Σ’ αυτή την περίπτωση εξαρτάται από την προσοχή των ΜΜΕ. Και οι προβλέψεις του πρέπει να σοκάρουν. Δεύτερον, ποιο είναι το ποσοστό επιτυχίας του εξπέρ ή του γκουρού της μόδας; Πόσες προβλέψεις πραγματοποίησε στη διάρκεια των πέντε τελευταίων ετών; Πόσες απ’ αυτές αποδείχτηκαν σωστές; Πόσες ήταν λανθασμένες; Αγαπητά ΜΜΕ, σας παρακαλώ, μη δημοσιεύετε προβλέψεις χωρίς να επισυνάπτετε έναν λεπτομερή απολογισμό των προφητειών του συγγραφέα τους!

Καταστροφική έκρηξη από κοντινό σύστημα αστέρων εξετάζουν οι επιστήμονες

Επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Σύδνεϋ ερευνούν μια νέα και, υπό συνθήκες, πολύ σοβαρή απειλή για τη Γη και ολόκληρο το Ηλιακό μας Σύστημα. Πρόκειται για ένα σύστημα αστεριών, με την ονομασία Apep, το οποίο εξετάζεται ως ύποπτο για μια τέραστια έκρηξη που μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα μπορεί να αφανίσει όλη τη «γειτονιά» όπου βρισκόμαστε στο Γαλαξία μας.

Οι εκρήξεις αυτού του τύπου ονομάζονται Gamma Ray Bursts (Εκλάμψεις Ακτίνων Γάμμα) και μέσα σε δέκα δευτερόλεπτα, μπορούν να απελευθερώσουν ενέργεια ίση με αυτή που παράγει ο Ήλιος μας σε ολόκληρη τη «ζωή» του! Ενας επιπλέον ανησυχητικός παράγοντας είναι ότι αυτές οι εκρήξεις συμβαίνουν ξαφνικά και δεν δίνουν προειδοποιητικά σημάδια. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη ομάδα του πανεπιστημίου της Αυστραλίας, το σύστημα Apep είναι στον Γαλαξία μας και σχετικά κοντά στο Ηλιακό μας Σύστημα (σε απόσταση 8.000 ετών φωτός) και γι' αυτόν τον λόγο έχει μπει για τα... καλά στο «μικροσκόπιο» των ερευνητών.

«Είναι το πρώτο παρόμοιο σύστημα που συναντούμε στον Γαλαξία μας» εξήγησε ο Μπέντζαμιν Πόουπ, εκ των συντακτών της μελέτης. «Δεν περιμέναμε ότι θα βρούμε κάτι τέτοιο, καθώς παρόμοια συστήματα συναντώνται σε νεότερους Γαλαξίες, που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση από εμάς. Λαμβάνοντας, πάντως, υπ' όψιν τη φωτεινότητά του, είναι άξιο απορίας το γεγονός ότι δεν το ανακαλύψαμε νωρίτερα» σημείωσε ο Πόουπ.

Σύμφωνα με τον επικεφαλής της έρευνας Τζο Κάλινγκχαμ, ένα από τα αστέρια του Apep ενδέχεται να περιστρέφεται τόσο γρήγορα «Που ουσιαστικά διαλύει τον εαυτό του. Τέτοιου τύπου περιστροφή μπορεί να σημαίνει ότι όταν τελειώσουν τα... καύσιμά του, θα ξεκινήσει να εκρήγνυται σαν υπερκαινοφανής (σ.σ. supernova), θα καταρρεύσει από τους πόλους και θα παράγει μια έκλαμψη ακτίνων Γάμμα».

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μια τέτοια έκρηξη, σε απόσταση 8.000 ετών φωτός, μπορεί να έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις στη Γη. Οι δυο τελευταίες εκλάμψεις ακτίνων Γάμμα που μελετήθηκαν έγιναν το 1998 και το 2004 και παρά τη μεγαλύτερη απόστασή τους (20.000 έτη φωτός η πρώτη και 50.000 έτη φωτός η δεύτερη) κατάφεραν να «αγγίξουν» την ιονόσφαιρα της Γης.

Να σημειωθεί ότι το σύστημα αστέρων Apep εντοπίζεται στον αστερισμό του Σκορπιού και ανήκει στην κατηγορία αστέρων Wolf-Rayet. Τα αστέρια αυτού του τύπου είναι από τα πιο θερμά και φωτεινά σώματα που υπάρχουν στο Σύμπαν.

Μελέτη αποκαλύπτει μία από τις μυστικές συνταγές του σύμπαντος για τη ζωή

Νέα μελέτη από το ANU [Australian National University] ερεύνησε τη φύση ενός κοσμικού φαινομένου που επιβραδύνει το σχηματισμό των άστρων, πράγμα που βοηθάει να διασφαλιστεί ότι το σύμπαν είναι ένα μέρος όπου μπορεί να αναδυθεί η ζωή. Ο επικεφαλής ερευνητής Dr Roland Crocker, από την Σχολή Έρευνας στην Αστρονομία και Αστροφυσική του ANU, είπε ότι η ομάδα μελέτησε έναν ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο τα άστρα παρέχουν αντίθετη-πίεση στη βαρύτητα, που επιβραδύνει τη διαδικασία της διαμόρφωσης ενός άστρου. «Αν η διαμόρφωση του άστρου συμβεί γρήγορα, όλα τα άστρα θα δένονταν μαζί σε ένα μαζικό σμήνος, όπου η ένταση της ακτινοβολίας και οι υπερκαινοφανείς εκρήξεις θα αποστείρωναν πιθανώς όλα τα πλανητικά συστήματα, εμποδίζοντας την ανάδυση της ζωής», ανέφερε. «Οι συνθήκες σε αυτά τα μαζικά αστρικά σμήνη πιθανώς θα εμπόδιζαν ακόμη και τους πλανήτες να σχηματιστούν στην πρώτη θέση».

Η μελέτη βρήκε ότι υπεριώδες και ορατό φως από τα νεαρά και μεγάλης μάζας άστρα απλώνονται στο αέριο, από το οποίο τα άστρα έχουν πρόσφατα σχηματιστεί και χτυπάνε τη κοσμική σκόνη, η οποία μετά σκεδάζει υπέρυθρο φως που δρα ουσιαστικά σαν ένα είδος πίεσης που σπρώχνει αντίθετα στη βαρύτητα. Το φαινόμενο – όπως αναφέρεται – που μελετήθηκε συμβαίνει σε γαλαξίες και αστρικά σμήνη όπου υπάρχει πολύ αέριο-σκόνης που διαμορφώνει σωρούς άστρων σχετικά γρήγορα. Σε γαλαξίες όπου τα άστρα διαμορφώνονται πιο αργά – όπως ο Γαλαξίας μας – άλλες διαδικασίες επιβραδύνουν τα πράγματα. Στον Γαλαξίας μας διαμορφώνονται δυο νέα άστρα κάθε χρόνο, κατά μέσο όρο.

Σε άλλους γαλαξίες στην γειτονιά μας και αλλού στο Σύμπαν συνεχώς διαμορφώνονται νέα άστρα με σχετικά αργό και σταθερό ρυθμό. Ο Crocker είπε ότι τα μαθηματικά ευρήματα της μελέτης έδειξαν ότι το φαινόμενο θέτει ένα άνω όριο στο πόσο γρήγορα μπορούν να διαμορφωθούν άστρα σε ένα γαλαξία ή ένα γιγάντιο νέφος αερίου. Όπως υποστηρίζει «αυτή και άλλες μορφές ανάδρασης βοηθάνε να κρατηθεί το Σύμπαν ζωντανό και ενεργητικό». Ο ερευνητής αναφέρει ότι ερευνούν άλλους τρόπους με τους οποίους τα άστρα μπορεί να τροφοδοτούν το περιβάλλον τους για να επιβραδύνουν τον ολικό ρυθμό διαμόρφωσης των άστρων.

Βρέθηκε και δεύτερο μυστηριώδες άστρο, το VVV-WIT-07, που πυροδοτεί θεωρίες περί προηγμένου εξωγήινου πολιτισμού

Το 2015 αίσθηση είχε προκαλέσει η είδηση περί περίεργης συμπεριφοράς ενός άστρου, ανάμεσα στους αστερισμούς του Κύκνου και της Λύρας, η φωτεινότητα του οποίου παρουσίαζε παράδοξες διακυμάνσεις, υποδεικνύοντας μεγάλο όγκο ύλης γύρω από αυτό, σε «κλειστό» σχηματισμό. Αμέσως ξεκίνησε ένας «πόλεμος» θεωριών για το τι συμβαίνει στο KIC 8462852 (γνωστό χαϊδευτικά και ως «Tabby’s Star», προς τιμήν της ερευνήτριας Ταμπίθα Μπογιαϊτζάν, του Γέιλ, που πρώτη ασχολήθηκε με το ζήτημα), με το ένα στρατόπεδο να υποστηρίζει πως ίσως να πρόκειται για ένδειξη μιας «σφαίρας/ σμήνους του Dyson» (Dyson Sphere ή Dyson Swarm): Πρόκειται για μια θεωρητική κατασκευή (ή μια σειρά κατασκευών) που περικλείει ένα άστρο, με σκοπό να συλλέγει όλη (ή έστω το μεγαλύτερο ποσοστό) της ενέργειας που εκπέμπεται από αυτό.

 

VVV-WIT-07: ένα άλλο αστέρι Boyajian ή αντικείμενο Mamajek;

Σημειώνεται ότι τέτοιες γιγαντιαίες δομές θεωρείται ότι αποτελούν κριτήριο κατάταξης ενός πολιτισμού σε «υψηλή» κατηγορία της κλίμακας Kardashev (κατάταξη πολιτισμών όσον αφορά στο τεχνολογικό επίπεδό τους). Η ιδέα αυτή είχε προταθεί αρχικά από τον Όλαφ Στέιπλεντον, στο «Star Maker» (ένα από τα εμβληματικότερα έργα επιστημονικής φαντασίας της ιστορίας) και στη συνέχεια μελετήθηκε περαιτέρω από τον Φρίμαν Ντάισον, που εκτίμησε ότι τέτοιου είδους κατασκευές θα ήταν το λογικό επακόλουθο της εξέλιξης ενός πολιτισμού, οι ενεργειακές ανάγκες του οποίου θα αυξάνονταν με όλο και μεγαλύτερους ρυθμούς.

 

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, τέτοιου είδους θεωρίες περί εξωγήινων πολιτισμών αντιμετωπίζονται, στην καλύτερη περίπτωση, με σκεπτικισμό, στη χειρότερη με προσβλητικό τρόπο. Πολλοί έσπευσαν να παρουσιάσουν θεωρίες που καταρρίπτουν τη συγκεκριμένη ερμηνεία του φαινομένου, με μία από τις επικρατούσες να είναι αυτή ενός σμήνους κομητών, που προκαλεί το εν λόγω φαινόμενο- με τους υπερμάχους της να αντεπιτίθενται με νέα στοιχεία και επιχειρήματα, τους πολεμίους της να απαντούν ξανά, υποστηρίζοντας πως πρόκειται για αστρική σκόνη κ.α.

 

Σε κάθε περίπτωση, το μόνο σίγουρο είναι πως το εν λόγω άστρο συμπεριφέρεται περίεργα και κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει με βεβαιότητα γιατί- και, όπως προκύπτει, δεν είναι το μόνο, καθώς υπάρχει άλλο ένα, που θεωρείται ότι «φιλοξενεί» έναν πλανήτη με δακτυλίους 200 φορές μεγαλύτερους από αυτούς του Κρόνου, και ένα ακόμα, το οποίο αποτελεί επίσης αίνιγμα- αν και μπορεί να συμβάλει στην επίλυση του μυστηρίου.

 

Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Scientific American, το δεύτερο αυτό άστρο εντόπισαν αστρονόμοι, χρησιμοποιώντας τηλεσκόπιο στη Χιλή. Το 2010 το πρόγραμμα Vista Variables in the Via Lactea (VVV)άρχισε τη δημιουργία ενός τρισδιάστατου χάρτη άστρων κοντά στο κέντρο του γαλαξία μας. Στο πλαίσιο του εγχειρήματος, ο αστρονόμος Ρομπέρτο Σάιτο, του Ομοσπονδιακού Πανεπιστημίου της Σάντα Καταρίνα, εξέτασε δεδομένα από τη δραστηριότητα εκατοντάδων εκατομμυρίων άστρων, και μεταξύ αυτών βρήκε κάτι πραγματικά ασυνήθιστο: Ένα άστρο η φωτεινότητα του οποίου έπεσε μυστηριωδώς για αρκετές ημέρες το 2012.

 

Το άστρο αυτό, γνωστό με την ονομασία VVV-WIT-07, φαίνεται να είναι πολύ αρχαιότερο και πιο ερυθρό από τον Ήλιο, αν και η ποσότητα της διαστρικής σκόνης ανάμεσα στο Ηλιακό Σύστημα και το άστρο αυτό καθιστά δύσκολες τις μετρήσεις. Πάντως, το καλοκαίρι του 2012 η φωτεινότητά του μειώθηκε ελαφρώς για 11 ημέρες, και μετά «καταποντίστηκε» κατά τις επόμενες 48 ημέρες, υποδεικνύοντας πως κάτι μπλόκαρε πάνω από τα 3/4 του φωτός που έφτανε στη Γη.

 

Το τι είναι αυτό το «κάτι» αποτελεί το μεγάλο ερώτημα της όλης υπόθεσης, πυροδοτώντας εκ νέου υποθέσεις περί σφαίρας ή σμήνους Dyson από προηγμένο εξωγήινο πολιτισμό. Σύμφωνα με τον Έρικ Μάματζεκ, αστροφυσικό του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ, που δεν συμμετείχε στην έρευνα, η πτώση της φωτεινότητας είναι πάρα πολύ μεγάλη, και αυτό δείχνει πως είναι εντυπωσιακά μεγάλος ο όγκος των αντικειμένων που μπλοκάρουν το φως. «Πρέπει να έχει πλάτος άνω του ενός εκατομμυρίου χιλιομέτρων, και να είναι πολύ πυκνό για να μπλοκάρει τόσο πολύ φως» λέει σχετικά. Σημειώνεται πως ο Μάματζεκ είναι ο αστρονόμος που είχε ηγηθεί της ομάδας που ανακάλυψε το J1407, το άλλο περίεργο άστρο που προαναφέρθηκε, το οποίο περιοδικά παρουσιάζει «έκλειψη» εξαιτίας ενός μεγάλου αντικειμένου που θεωρείται ότι έχει σύστημα δακτυλίων περίπου 200 φορές μεγαλύτερο αυτού του Κρόνου.

 

Επί της προκειμένης, σημειώνει, το φαινόμενο θα μπορούσε να οφείλεται σε νέφη υλικού που παρεμβάλλονται σποραδικά ανάμεσα στη Γη και το άστρο- αν και τονίζει πως τα δεδομένα αυτά είναι προκαταρκτικά ακόμα, και απαιτούνται περισσότερες παρατηρήσεις.

 

Η ίδια η Ταμπίθα Μπογιατζιάν συμφωνεί με αυτή τη θεωρία, αν και τονίζει πως το VVV-WIT-07 θα έπρεπε να έχει «πολύ περίεργη» σκόνη για να παρουσιάζονται τέτοιες διακυμάνσεις. Πάντως, με βάση τις παρατηρήσεις και τα υπάρχοντα δεδομένα, ο Σάιτο και οι συνάδελφοί του εκτιμούν πως το άστρο ενδεχομένως να συνεχίσει να παρουσιάζει τέτοια συμπεριφορά ως το 2019, πιθανώς με τέσσερις επιπλέον πτώσεις φωτεινότητας, καθώς το αινιγματικό «φράγμα» συνεχίζει να κινείται γύρω του. Εάν αυτές οι προβλέψεις πέσουν μέσα, ίσως να βοηθήσουν στην επίλυση του μυστηρίου- τόσο του ίδιου, όσο και του «Tabby’s Star».

 

«Το ένα έχουμε ένα δείγμα δύο άστρων, μπορούμε να έχουμε δύο άστρα να μελετούμε αντί για ένα, προκειμένου να ενοποιήσουμε μια θεωρία για το τι συμβαίνει» λέει η Μπογιατζιάν. Εάν και τα δύο φαινόμενα προκαλούνται από την ίδια φυσική διαδικασία, καθίσταται λιγότερο πιθανό να λαμβάνει χώρα κάτι πραγματικά ασυνήθιστο- όπως η κατασκευή μιας «σφαίρας του Dyson» από κάποιον εξωγήινο πολιτισμό.

 

Σε κάθε περίπτωση, ελπίζεται πως θα παρατηρηθούν και άλλα αντίστοιχα φαινόμενα στο μέλλον- με τον Σάιτο να εκφράζει την αισιοδοξία του για νέες ανακαλύψεις από το πρόγραμμα VVV – ενώ εισέρχονται και άλλοι δυνατοί «παίκτες» στην υπόθεση, όπως το LSST (Large Synoptic Survey Telescope) στη Χιλή, που θα αρχίσει να λειτουργεί τη δεκαετία του 2020.

Προσομοίωσαν τη μαύρη τρύπα στο κέντρο του Γαλαξία

Στο κέντρο του Γαλαξία μας είναι μια υπερβαρέα μαύρη τρύπα γνωστή ως Τοξότης Α* και τώρα οι επιστήμονες την έχουν οπτικοποιήσει με την βοήθεια της εικονικής πραγματικότητας για πρώτη φορά. Ερευνητές του Πανεπιστημίου Radboud στην Ολλανδία και του Πανεπιστημίου Goethe στη Γερμανία χρησιμοποίησαν νέα μοντέλα μιας  μαύρης τρύπας για να δημιουργήσουν μια προσομοίωση εικονικής πραγματικότητας 360 μοιρών, η οποία μπορεί να προβληθεί σε ευρέως διαθέσιμες κονσόλες VR.

 

Η εργασία τους, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ανοικτής πρόσβασης Computational Astrophysics and Cosmology, θα μπορούσε να είναι χρήσιμο για τη μελέτη μαύρων οπών στο μέλλον.

 

Ο Jordy Davelaar συν-συγγραφέας της δημοσίευσης, δήλωσε: «Η προσομοίωση εικονικής πραγματικότητας δημιουργεί μία από τις πιο ρεαλιστικές απόψεις του άμεσου περιβάλλοντος της μαύρης τρύπας και θα μας βοηθήσει να μάθουμε περισσότερα για το πώς συμπεριφέρονται οι μαύρες τρύπες.  Το ταξίδι σε μια μαύρη τρύπα κατά τη διάρκεια της ζωής μας – για να διανύσουμε απόσταση 25.640 ετών φωτός μέχρι εκεί – είναι αδύνατο, έτσι οι εκπληκτικές απεικονίσεις όπως αυτές, μπορούν να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε περισσότερα για αυτά τα συστήματα από όπου και αν είμαστε».

 

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η προσομοίωση της εικονικής πραγματικότητας θα μπορούσε να ενθαρρύνει τα παιδιά και το ευρύ κοινό να διερευνήσουν το ενδιαφέρον τους για αστροφυσική.

 

Ο Davelaar λέει «Οι απεικονίσεις που δημιουργήσαμε έχουν μεγάλες δυνατότητες προβολής. Τις χρησιμοποιήσαμε για να εισαγάγουμε παιδιά στο φαινόμενο των μαύρων τρυπών, και πραγματικά έμαθαν κάτι από αυτό. Αυτό υποδηλώνει ότι οι εμβληματικές απεικονίσεις εικονικής πραγματικότητας αποτελούν ένα εξαιρετικό εργαλείο για να δείξουμε τη δουλειά μας σε ένα ευρύτερο κοινό, ακόμα και όταν περιλαμβάνει πολύπλοκα συστήματα όπως οι μαύρες τρύπες».

 

Ο καθηγητής Heino Falcke στο Πανεπιστήμιο Radboud πρόσθεσε: «Όλοι έχουμε μια εικόνα στο κεφάλι μας για το πώς φαίνονται οι μαύρες τρύπες, αλλά η επιστήμη έχει προχωρήσει και μπορούμε τώρα να κάνουμε πιο ακριβείς αποδόσεις – και αυτές οι μαύρες τρύπες φαίνονται αρκετά διαφορετικές από αυτές που χρησιμοποιούμε μέχρι τώρα. Αυτές λοιπόν οι νέες απεικονίσεις είναι μόνο η αρχή, τα περισσότερα θα έρθουν στο μέλλον.»

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Οδύσσεια: Nόστος και Θάνατος

Tο ζεύγος "νόστος-θάνατος" αποκαλύπτει τον ανθρωπολογικό και ανθρωπογνωστικό βυθό της Oδύσσειας, και από την άποψη αυτήν τον καταλύτη της.

 

O θάνατος ασφαλώς συνιστά κυρίως την άρση του νόστου, ορίζει δηλαδή τον αντιθετικό του πόλο. H αντίθεση αυτή επιβεβαιώνεται με πολλούς τρόπους στην Oδύσσεια, ειδικότερα με τα παραδείγματα των εταίρων του Oδυσσέα και του τραγικού νόστου του Aγαμέμνονα. Στο πλαίσιο των Mεγάλων Aπολόγων, οι σύντροφοι του Oδυσσέα προοδευτικώς αφανίζονται. Για τους εταίρους, λοιπόν, του Oδυσσέα ο περιπόθητος νόστος, από δική τους ενοχή, γυρίζει στον θάνατο.

 

Mε πολύ δραματικότερο τρόπο μεταστρέφεται και ο νόστος του Aγαμέμνονα σε θάνατο: άγρια και αποτρόπαια σφαγή μέσα στο βασιλικό παλάτι του Άργους, με κίνητρο το πάθος της εξουσίας αλλά και τον παρασυζυγικό έρωτα. Mε την εκδίκηση του Oρέστη η πατροκτονία συμπληρώνεται με τη μητροκτονία. Έτσι, ο νόστος-θάνατος του Aγαμέμνονα επισκιάζει ολόκληρη την Oδύσσεια ως προειδοποίηση για τον νόστο του ίδιου του Oδυσσέα.

 

O θάνατος όμως αποτελεί όριο και για τον ίδιο τον Oδυσσέα, στο πλαίσιο προπαντός του εξωτερικού του νόστου: ο ήρωας συχνά πυκνά φτάνει στον έσχατο κίνδυνο και σώζεται την τελευταία στιγμή.
 

H σύγκλιση, σχεδόν η ταύτιση, νόστου και θανάτου στην περίπτωση του Oδυσσέα βρίσκει την κορυφαία εφαρμογή της στη Mεγάλη Nέκυια. Για την κάθοδο του ήρωα στον Άδη ευθύνεται η Kίρκη: εκείνη τον προτρέπει να κατεβεί στον κόσμο των νεκρών για να εκμαιεύσει από τον μάντη Tειρεσία τη συνέχεια και το τέρμα του νόστου του. Έτσι ο θάνατος αποδεικνύεται υποχρεωτικός δίαυλος του νόστου, ύστερα μάλιστα από την ηδονική χαλάρωση του Oδυσσέα στο σπίτι και στο κρεβάτι της Kίρκης.

 

Aλλά και η ίδια η σύνθεση της Nέκυιας είναι συγκλονιστική. Προηγείται το σκοτεινό ταξίδι στην ανήλια χώρα των Kιμερίων, που καταλήγει στις ακραίες ροές του Ωκεανού· ακολουθεί η εντεταλμένη θυσία των ζώων και το χυμένο αίμα, γύρω από το οποίο συνωστίζονται αμέτρητα είδωλα νεκρών, σκιές που λαχταρούν να πιουν μια στάλα, για να επικοινωνήσουν, έστω για μια στιγμή, με τον πάνω κόσμο. H εντολή της Kίρκης όμως είναι απαράβατη: ο ήρωας πρέπει να βρεθεί πρώτα αντιμέτωπος με τον Tειρεσία, για να του αποσπάσει την προφητεία του νόστου του.

 

Tον προλαβαίνει μόνο η σκιά του ηδονικού Eλπήνορα: άταφος ακόμη ο εταίρος αυτός του Oδυσσέα, εκλιπαρεί τον αρχηγό του να τον θάψει για να ησυχάσει η ψυχή του στον κάτω κόσμο. Mε παράμερη τη σκιά της Aντίκλειας, της μάνας του Oδυσσέα, διεκπεραιώνεται ο διάλογος του ήρωα με τον Tειρεσία. Έπεται η σπαραχτική πια συνομιλία μάνας και γιου, η κορυφαία σκηνής της Nέκυιας, αν όχι και της Oδύσσειας ολόκληρης. Έτσι κλείνει ο πρώτος κύκλος (ο πιο προσωπικός του ήρωα), ο οποίος σφραγίζεται μ' έναν κατάλογο νεκρών ηρωίδων, που καθεμιά τους πέρασε βίαια από τον έρωτα στον θάνατο.

 

Mετά από ένα σύντομο διάλειμμα των Mεγάλων Aπολόγων, που διακόπτει τη διήγηση του Oδυσσέα, ανοίγει ο δεύτερος κύκλος της Nέκυιας, στον οποίο ενέχονται διάσημοι τώρα συμπολεμιστές του Oδυσσέα στην Tροία: ο Aγαμέμνων, ο Aχιλλέας, ο Aίας. Oι δύο πρώτοι συνομιλούν με τον ήρωα· ο τρίτος παραμένει σιωπηλός, αμετακίνητος στην απόγνωση και στον θυμό που τον οδήγησαν στην αυτοκτονία επειδή οι Aχαιοί επιδίκασαν άδικα τα όπλα του νεκρού Aχιλλέα στον Oδυσσέα.

 

Στον δεύτερο αυτόν κύκλο εξέχουν τα διάσημα λόγια του Aχιλλέα (η προτίμησή του να ζει στη γη ως δούλος παρά σαν βασιλιάς στον Άδη), με τα οποία δηλώνεται η γενικότερη θέση του ποιητή της Oδύσσειας, αλλά και της ελληνικής αρχαιότητας, για το αμετάκλητο πέρασμα από την επιθυμητή ζωή στον ανεπιθύμητο θάνατο. O δεύτερος κύκλος της Nέκυιας σφραγίζεται, εξάλλου, αναλόγως προς τον πρώτο, μ' έναν κατάλογο ηρώων, τώρα, που τους βαραίνει βαριά κατάρα ― στο τέλος του καταλόγου προβάλλει και η σκιά του Hρακλή.

 

Mε τη Mεγάλη Nέκυια ο Oδυσσέας οικειοποιείται τελικώς την εμπειρία του κάτω κόσμου· ζωντανός ο ίδιος ανάμεσα σε νεκρούς, προσθέτει την αίσθηση του θανάτου στον δικό του νόστο. Έτσι προκύπτει το ζεύγος "νόστος-θάνατος" ως σήμα πια του ήρωα.