Πώς θα μάθετε το παιδί να διαβάζει μόνο του

Ένα από τα πιο πολύτιμα δώρα που μπορούν να προσφέρουν οι γονείς στο παιδί τους είναι η μόρφωσή του. Πέρα από το ρόλο που διαδραματίζει το σχολείο στον τομέα αυτό, οι γονείς, για να συμβάλουν στην όσο το δυνατό καλύτερη μόρφωσή του, εμπλέκονται ενεργά στη διδακτική διαδικασία μέσω της κατ΄ οίκον εργασίας, η οποία θεωρείται, υπό προϋποθέσεις, πολύ σημαντική. Η εμπλοκή τους αυτή, όμως, τους δημιουργεί πολλά ερωτήματα, όπως τα πιο κάτω και ζητούν απαντήσεις:

 

Γιατί είναι σημαντική η κατ΄ οίκον εργασία;

Είναι γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ οικογένειας και σχολείου:

• Δίνει την ευκαιρία στους γονείς και άλλους ενήλικες να γνωρίζουν τι μαθαίνει το παιδί τους στο σχολείο,
• Τους δίνει την ευκαιρία να μιλούν με το παιδί τους για το τι γίνεται στο σχολείο,
• Δίνει στους δασκάλους μια ευκαιρία να ακούσουν από τους γονείς για το μαθησιακό επίπεδο των παιδιών τους.

Ποιος είναι ο σκοπός της μελέτης στο σπίτι;

Βοηθά τα παιδιά :

• Να εδραιώσουν γνώσεις και δεξιότητες που έχουν ήδη κατακτήσει μέσα στην τάξη. Η εξάσκηση και η επανάληψη είναι απαραίτητες προκειμένου να υπάρξει μάθηση.
• Να μάθουν να χρησιμοποιούν πηγές (π.χ. εγκυκλοπαίδεια)
• Να αναπτύξουν εξατομικευμένες στρατηγικές μελέτης
• Να αναπτύξουν δεξιότητες αυτό-οργάνωσης και διαχείρισης του χρόνου.  Οι δεξιότητες αυτές δε χρησιμεύουν μόνο στο σχολείο, αλλά και σε όλες τις πλευρές της ζωής.
• Να ανακαλύψουν βαθύτερα τον εαυτό τους. Μαθαίνουν τα δυνατά και αδύνατα σημεία τους, παλεύουν με τις δυσκολίες τους και αντλούν ικανοποίηση από τα επιτεύγματά τους.
• Με την αυτόνομη μελέτη τα παιδιά να αποκτήσουν ανεξαρτησία, αυτοπειθαρχία και αίσθημα ευθύνης.  Αυτό είναι ίσως το σημαντικότερο όφελος της μελέτης, ισάξιο των γνώσεων που αποκομίζει κανείς μέσα από αυτήν.
• Να δίνουν νόημα στον ελεύθερο χρόνο, αφιερώνοντάς στην ατομική μελέτη ή σε κάποιο χόμπι τους. Μία ζωή όλο παιχνίδι και διασκέδαση θα ήταν βαρετή!
• Να δημιουργούν γέφυρα ανάμεσα στο σχολείο και το σπίτι. Αποτελεί μία αφορμή για την καλλιέργεια δεσμών επικοινωνίας ανάμεσα στο γονέα και το δάσκαλο, που αποτελούν τους βασικούς υποστηρικτές του παιδιού στη μαθησιακή του πορεία.

Ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα οι ψηλές προσδοκίες των γονιών και των εκπαιδευτικών για τα θετικά αποτελέσματα της κατ΄ οίκον εργασίας;

Οι έρευνες δείχνουν ότι η επίδραση της κατ΄ οίκον εργασίας στην επίδοση του παιδιού στο Δημοτικό σχολείο είναι ελάχιστη, στο Γυμνάσιο έχει κάποια θετικά αποτελέσματα, ενώ φάνηκε ξεκάθαρα ότι στο Λύκειο έχει θετικά αποτελέσματα.

Άρα, όσον αφορά το Δημοτικό Σχολείο, και σε μεγάλο βαθμό το Γυμνάσιο, δεν τίθεται θέμα ακαδημαϊκής βελτίωσης του μαθητή, αφού η βελτίωσή του είναι αμελητέα.

Υπάρχουν όμως έρευνες που έχουν αποδείξει ότι το ενδιαφέρον των γονιών για τη σχολική εργασία έχει θετική σχέση με τη σχολική επίδοση και η κατ΄ οίκον εργασία μπορεί να καλλιεργήσει αυτό το ενδιαφέρον

 

Πρέπει λοιπόν να καταργηθεί η κατ΄ οίκον εργασία;

Όχι, δεν πρέπει να καταργηθεί η κατ΄ οίκον εργασία, αφού μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στη βελτίωση άλλων δεξιοτήτων του μαθητή, που μπορεί να είναι χρήσιμες καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής του, όπως είναι:

• η ανάληψη ευθυνών από το ίδιο το παιδί,
• η σταδιακή ανεξαρτητοποίησή του,
• η ανάπτυξη δεξιοτήτων μελέτης, σχεδιασμού και οργάνωσης της διαδικασίας μελέτης, και
• η σωστή διαχείριση του χρόνου του.

Γιατί αποφασίζουν οι γονείς να εμπλέκονται στην κατ΄ οίκον εργασία του παιδιού τους;

Οι έρευνες δείχνουν ότι οι γονείς διαλέγουν να εμπλέκονται στην κατ΄ οίκον εργασία του παιδιού τους για πολλούς λόγους:

• Γιατί πιστεύουν ότι πρέπει να εμπλέκονται,
• Πιστεύουν ότι η εμπλοκή τους αυτή θα έχει θετικό αποτέλεσμα στη μάθηση του παιδιού τους.
• Αντιλαμβάνονται ότι η εμπλοκή τους ζητείται, αναμένεται και εκτιμάται θετικά από τους δασκάλους.

Ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν από την ανάμιξη των γονιών στη μελέτη του παιδιού τους;

• Σύγχυση του παιδιού αν οι διδακτικές τεχνικές που ακολουθούν διαφέρουν από εκείνες που ακολουθούνται στην τάξη.
• Ο γονιός αναμιγνύεται υπερβολικά στη μελέτη του παιδιού του με αποτέλεσμα να φτάνει στο σημείο να ολοκληρώνει εκείνος εργασίες που το παιδί θα ήταν ικανό να ολοκληρώσει μόνο του.
• Το παιδί αναπτύσσει εξάρτηση και χάνει το αίσθημα αυτεπάρκειας και πρωτοβουλίας.
• Πολλές φορές ο γονιός δεν έχει τις παιδαγωγικές γνώσεις, τη ψυχραιμία και την υπομονή που διαθέτει ένας δάσκαλος. Έτσι το διάβασμα μετατρέπεται σε πεδίο αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων με αποτέλεσμα η κατ΄ οίκον εργασία να διαταράσσει σε μεγάλο βαθμό τις ενδοοικογενειακές σχέσεις, δημιουργώντας εντάσεις και αρνητικές στάσεις απέναντι στο διάβασμα και το σχολείο.
• Η παραμονή του γονιού στο πλάι του παιδιού καθ’ όλη τη διάρκεια της μελέτης απαλλάσσει το παιδί από την ευθύνη της δουλειάς του.
• Καθυστερεί την ωρίμανσή του, απειλεί την αυτοπεποίθηση,  την αυτοεκτίμηση.
• Καθυστερεί την επίδοσή του στη σχολική τάξη (αφού το παιδί που μελετά μόνο με την υποστήριξη του γονέα, δυσκολεύεται να ανταπεξέλθει και να ολοκληρώσει μόνο του τις σχολικές εργασίες).
• Αυξάνει συχνά το χρόνο διαβάσματος (καθώς μεσολαβούν συζητήσεις, «διαπραγματεύσεις», τουαλέτες, φαγητό και άλλες  χρονοβόρες διαδικασίες που επινοούν συνήθως τα παιδιά για να αποφύγουν ακόμη λίγο το διάβασμα).

Πόσο χρόνο πρέπει να διαρκεί η μελέτη στο σπίτι;

• Ο χρόνος της κατ΄ οίκον εργασίας εξαρτάται από την  τάξη που φοιτά ο μαθητής και από το μαθησιακό του επίπεδο.
• Ανάλογα με την τάξη του παιδιού (από 15-20 λεπτά στη Β' τάξη, σε 60-120 λεπτά στη Στ' τάξη). Να έχετε κατά νουν ότι τόσος είναι και ο χρόνος που μπορούν να μείνουν συγκεντρωμένα στην εργασία τους τα παιδιά.
• Εάν αφιερώνει το παιδί περισσότερο χρόνο ή λιγότερο, το συζητούμε με τον εκπαιδευτικό της τάξης.

Από ποια ηλικία μπορεί ένα παιδί να διαβάζει μόνο του;

• Το παιδί μπορεί να διαβάζει μόνο του από την Α΄ τάξη του δημοτικού σχολείου. Είναι αυτονόητο ότι χρειάζεται την πλήρη στήριξη των γονιών του στα πρώτα στάδια της ένταξής του στη σχολική ζωή, οι οποίοι θα το υποστηρίξουν και θα το καθοδηγήσουν.
• Η υποστήριξη αυτή όμως πρέπει να είναι προσανατολισμένη στη σταδιακή αυτονόμηση της μελέτης. Το παιδί πρέπει να μάθει να οργανώνει το χρόνο του και να ολοκληρώνει τις εργασίες που μπορεί να καταφέρει χωρίς βοήθεια. Ο γονιός οφείλει να είναι κοντά, προκειμένου να ελέγξει  το τελικό αποτέλεσμα της προσπάθειας, να  βοηθήσει στη διόρθωση των λαθών και να   το καθοδηγήσει για την αποφυγή τους στο μέλλον.
• Όλα τα παιδιά μπορούν να μάθουν να ολοκληρώνουν μόνα τους, αν όχι όλες, κάποιες από τις εργασίες τους. Ευνόητο είναι ότι τα παιδιά με δυσκολίες στο λόγο και τη μάθηση χρειάζονται επιπλέον υποστήριξη. Σε ένα πρώτο επίπεδο, την υποστήριξη αυτή μπορεί να την προσφέρει ο γονιός, με την καθοδήγηση του δασκάλου της σχολικής τάξης.

Σε ποιο χώρο πρέπει να μελετά το παιδί;

• Βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας έχει ένα άνετο, ήσυχο, καλά φωτισμένο μέρος για να κάνει την κατ΄ οίκον εργασία του, ελεύθερο από διασπαστικά στοιχεία (τηλεόραση αναμμένη ή τόπους με άλλα ερεθίσματα που του αποσπούν την προσοχή, όπως κόσμο που μπαινοβγαίνει). Ο χώρος αυτός μπορεί να είναι το δικό του δωμάτιο, ή αν αυτό δεν είναι εφικτό, να υπάρχει δικό του γραφείο σε άλλο μέρος του σπιτιού. Δηλαδή, ένα σταθερό σημείο που δε θα αλλάζει κάθε μέρα. Ακόμη και το τραπέζι της κουζίνας μπορεί να χρησιμοποιείται.
• Βεβαιωθείτε ότι ο χώρος αυτός είναι εφοδιασμένος με τα κατάλληλα εργαλεία μελέτης (λεξικό, μολύβια, ρήγα, σβηστήρι).

Πότε να ξεκινά διάβασμα το παιδί;

Το παιδί σας πρέπει να αποκτήσει τη συνήθεια να κάνει την κατ΄ οίκον εργασία την ίδια περίπου ώρα κάθε μέρα.

• Η ώρα έναρξης του διαβάσματος μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το κάθε παιδί.
• Μερικά παιδιά χρειάζονται ένα διάλειμμα μετά το μεσημεριανό φαγητό.
• Άλλα ζητούν να ξεκινούν αμέσως μετά το φαγητό, αφού ακόμη έχουν νωπή στο μυαλό τους την εργασία του σχολείου.
• Γενικά, όσο νωρίτερα ξεκινά η κατ΄ οίκον εργασία, τόσο το καλύτερο, γιατί όσο πιο κουρασμένο είναι το παιδί, τόσο πιο αναποτελεσματικό γίνεται την ώρα της κατ΄ οίκον εργασίας.

Και αν δεν έχουν κατ΄ οίκον εργασία;

• Κατ΄ οίκον εργασία δεν είναι μόνο η γραπτή εργασία, αλλά είναι και η ανάγνωση, η επανάληψη, η ενασχόληση με κάποιο χόμπι όπως είναι η ζωγραφική, η ανάγνωση ενός μυθιστορήματος, κλπ.
• Ο γονιός ανοίγει τη βαλίτσα του παιδιού του, βλέπει τα τετράδιά του, μιλά μαζί του για το πώς ήταν η μέρα του, για ποια πράγματα μίλησαν στην τάξη, το βάζει να του διαβάσει κάτι από αυτά που έκαμε.

Πώς θα βοηθήσουμε το παιδί να διαχειρίζεται σωστά το χρόνο του;

Είναι πολύ σημαντικό να μάθουν τα παιδιά από μικρή ηλικία να διαχειρίζονται το χρόνο τους σωστά και να εκτελούν τις υποχρεώσεις τους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί αν βοηθήσουμε το παιδί:

• Να ξεκινά νωρίς την εργασία του και να μην την αφήνει για λίγο πριν το κρεβάτι.
• Να αναπτύξει ένα καθημερινό πρόγραμμα κατ' οίκον εργασίας, όπως και άλλων δραστηριοτήτων.
• Να υπολογίζει πόση ώρα θα χρειαστεί για να ολοκληρώσει το κάθε μάθημα και να προγραμματίζει αναλόγως. Έτσι θα βοηθηθεί στο να μάθει να κατανέμει σωστά το χρόνο που έχει στη διάθεσή του.
• Να καταρτίζει το ημερήσιο πρόγραμμά του (φαγητό, ξεκούραση, μελέτη, παιχνίδι, βόλτα, κλπ).
• Να καταρτίζει ένα εβδομαδιαίο πρόγραμμα δραστηριοτήτων (χορός, πιάνο, ζωγραφική , κολύμπι, κλπ)
• Αν συμπεριλάβει στο πρόγραμμα ευχάριστες δραστηριότητες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως επιβράβευση.

Ποιες δεξιότητες μελέτης μπορούν ο γονείς να καλλιεργήσουν στα παιδιά τους;

• Δώστε έμφαση στην οργάνωση και βοηθήστε το παιδί στον τομέα αυτό, ειδικά στις πρώτες τάξεις.
• Ενθαρρύνετε το παιδί να καθορίσει μία σταθερή ρουτίνα, χρόνο και τόπο μελέτης, τον οποίο θα τηρεί. Όταν υπάρχει ένα σαφές και σταθερό πρόγραμμα, η αναβλητικότητα μειώνεται.
• Μείνετε δίπλα στο παιδί στην αρχή της μελέτης του και καταστρώστε μαζί ένα πρόγραμμα εργασίας.
• Φτιάξτε μαζί μία λίστα με τα μαθήματα. Καθοδηγήστε το παιδί να ξεκινά από τα πιο απαιτητικά, ενόσω έχει ξεκούραστο μυαλό.
• Καθοδηγείστε το παιδί να εντοπίζει το σημαντικό από κάθε παράγραφο που διαβάζει και να κρατά σημειώσεις.
• Βοηθήστε το παιδί να φτιάχνει οπτικά βοηθήματα (σχεδιαγράμματα ή χάρτες) του υλικού που έχει να μελετήσει, να υπογραμμίζει ή να σημειώνει στο περιθώριο, για καλύτερη κατανόηση.
• Ενθαρρύνετε το παιδί να οργανώνει τη σκέψη του πριν γράψει μία έκθεση ή εργασία, και να φτιάχνει πάντα ένα πρόχειρο.
• Μάθετε το παιδί να ελέγχει πάντα αυτό που γράφει αφού το ολοκληρώσει, με κριτήριο την επιτυχία ή αποτυχία στο στόχο της εργασίας, το βαθμό αναγνωσιμότητάς της (γραφικός χαρακτήρας, τάξη), τα ορθογραφικά λάθη, τον τονισμό, τα σημεία στίξης, τη σύνταξη.
• Προσπαθήστε να συσχετίζετε τη μελέτη με την καθημερινή ζωή και τα βιώματα του παιδιού σας. Η μάθηση που συνδέεται με όσα μας αφορούν και περνά μέσα από το βίωμα είναι η πιο ισχυρή. Για παράδειγμα, έννοιες που αφορούν τα κλάσματα ή τις μονάδες μέτρησης μπορούν να διδαχθούν στην πράξη κατά την προετοιμασία ενός φαγητού στην κουζίνα.

Γενικά, τι πρέπει να προσέχουν οι γονείς σχετικά με την κατ΄ οίκον εργασία;

• Εξηγήστε στα παιδιά πως η καθημερινή μελέτη είναι μια από τις υποχρεώσεις της ηλικίας τους, αλλά υποσχεθείτε τους ότι θα είστε δίπλα τους εφόσον σας χρειαστούν.
• Δεν κάνετε εσείς τις εργασίες για το παιδί σας.
• Αποφεύγετε τις υπερβολικές διορθώσεις γιατί μειώνουν τα κίνητρα και την αυτοεκτίμηση. Επιπλέον, ο δάσκαλος πρέπει να έχει μια ρεαλιστική εικόνα των ικανοτήτων του.
• Αποφεύγετε τα αντιπαραγωγικά σχόλια και την απαξίωση του παιδιού με προσβλητικές εκφράσεις.
• Οποιοδήποτε πρόβλημα και εάν συναντά το παιδί στην τάξη του, οι γονείς δεν είναι ορθό να προβαίνουν σε αρνητικά σχόλια ενώπιόν του για τον/την δάσκαλο/λα του. Αυτό δεν είναι εποικοδομητικό, γκρεμίζει την εμπιστοσύνη που έχει το παιδί για τον/την δάσκαλο/λα με αρνητικές συνέπειες στην πρόοδό του. Είναι πιο σοφό να επισκεφτεί ο γονιός τον εκπαιδευτικό και να διευκρινίσουν την κατάσταση.
• Να έχετε θετική στάση για την κατ΄ οίκον εργασία. Αν η στάση που τηρείτε είναι θετική, αυτή θα είναι και η στάση που θα αποκτήσει το παιδί σας.
• Όταν το παιδί σας ζητά βοήθεια, προσφέρετε του καθοδήγηση, όχι απαντήσεις. Δίνοντας εσείς τις απαντήσεις δε σημαίνει ότι το παιδί σας αποκτά αυτές τις γνώσεις. Υπερβολική βοήθεια διδάσκει το παιδί πως όταν θα τα βρει σκούρα, κάποιος άλλος θα κάνει τη δουλεία γι΄ αυτό.
• Όταν σας ζητά ο δάσκαλος να έχετε ρόλο στην κατ΄ οίκον εργασία, κάντε το. Συνεργαστείτε με το δάσκαλο. Δείχνει ότι το σπίτι και το σχολείο είναι μια «ομάδα».
• Να μιλάτε με το δάσκαλο του παιδιού σας. Εκμεταλλευτείτε την ώρα του ωρολογίου προγράμματος για να επισκέπτεστε το δάσκαλο και να είστε ενήμεροι για την πρόοδό του, την παρουσία του στην τάξη και το επίπεδο των εργασιών του.
• Μάθετε το παιδί σας να ξεχωρίζει τι είναι δύσκολη κατ΄ οίκον εργασία και τι εύκολη. Καθοδηγείστε το να κάνει πρώτα τη δύσκολη εργασία, ενόσω έχει ξεκούραστο μυαλό. Η εύκολη εργασία φαίνεται να προχωρά πιο γρήγορα όταν ξεκινά η κούραση.
• Παρακολουθείτε το παιδί σας για σημάδια αποτυχίας ή ματαίωσης. Αφήστε το παιδί να κάμει ένα διάλειμμα αν δυσκολεύεται να μείνει συγκεντρωμένο στην εργασία του.
• Επιβραβεύετε την πρόοδο στην τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων, την έγκαιρη συμπλήρωση της εργασίας και τη σκληρή δουλειά, για να ενισχύετε και να εμπεδώνετε τη σωστή στάση ζωής. Πρέπει να δείχνετε στα παιδιά σας πόσο πολύ εκτιμάτε την προσπάθεια που κάνουν και να παρέχετε θετικά μηνύματα όταν τελειώνουν την εργασία τους.

ΔΕΣ ΚΑΙ: Τι πρέπει να τρώτε σε περίοδο εξετάσεων; Η σωστή διατροφή στο διάβασμα είναι σημαντική

ΔΕΣ ΚΑΙ: Εξετάσεις: Τι είναι το ενεργητικό διάβασμα και πώς αυξάνει τις επιδόσεις

Μύθος, μία ατραπός αναζήτησης του Εαυτού μας

Ας ξεκινήσουμε με το πρώτο βασικό ερώτημα προσέγγισης του θέματος: Τι είναι ένας μύθος;Είναι μήπως φαντασία που δεν θεωρείται αληθινή, ένα σύνολο απαρχαιωμένων ντοκουμέντων και αυθαίρετων μυθοπλασιών; Για κάποιους είναι ένα ιδιαίτερο είδος ιστορίας , για άλλους ένα ιδιαίτερο εργαλείο ψυχανάλυσης, για κάποιους είναι πηγή γνώσης και για κάποιους άλλους ηθικοπλαστική μέθοδος.

Το σίγουρο πάντως είναι πως όλοι οι ψυχολόγοι ειδικότερα και οι σύγχρονοι επιστήμονες γενικότερα σκύβουν με σεβασμό πάνω στον μύθο για να τον ερμηνεύσουν έχοντας ο καθένας το δικό του κλειδί. Αυτό και μόνο το γεγονός μας δείχνει πως ο μύθος δεν είναι ένα απλό θέμα έρευνας, είναι ένα τεράστιο θέμα έρευνας το οποίο επιδέχεται πολλές ερμηνείες σε πολλά επίπεδα.

Ας ξεκινήσουμε κάνοντας ένας πρώτο διαχωρισμό του μύθου από την μυθολογία. Ο μύθος μοιάζει με ένα φως σταθερό και ακίνητο στον χρόνο και στον χώρο, εκεί όπου υπάρχουν οι μεγάλες πραγματικότητες του πνεύματος, και από εκεί στέλνει το φως της πάνω στον τοίχο της ιστορίας. Η σκιά πάνω στον τοίχο αυτό είναι η μυθολογία.

Μυθολογίες υπάρχουν πολλές σε όλο τον κόσμο σε όλες τις εποχές και παρά τις επιφανειακές διαφορές τους, εύκολα μπορεί κανείς να καταλάβει, μελετώντας τους, πως όλες ξεπηδούν από το ίδιο λευκό φως. Ίδια σύμβολα ενσαρκώνονται με διαφορετικά «ενδύματα» σε κάθε παραδοσιακό λαό με σκοπό να μας οδηγήσουν στον δρόμο της μυθικής συνείδησης, στην Αλήθεια και στην βίωσή της. Κάθε μύθος είναι μια κοσμική μια ψυχολογική και μια υλική πραγματικότητα.

Ένας τέτοιος ορισμός μας οδηγεί σε τρεις βασικούς τρόπους ερμηνείας.


 Ο πρώτος τρόπος ερμηνείας του μύθου θα ήτανε η προσέγγιση της ιστορικής του αλήθειας. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα όπου έρχεται η ιστορία να επαληθεύσει τον μύθο, και έτσι ιστορικά γεγονότα τεκμηριώνουν μια αλήθεια αντικειμενική. Ο παγκόσμιος κατακλυσμός συναντάται σε πολλές γνωστές εκδοχές μύθων στον ελληνοχριστιανικό, βαβυλωνιακό, ιρανικό και ελληνικό πολιτισμό και ακόμη η ανακάλυψη της Τροίας από τον Σλήμαν ξέρουμε ότι βασίστηκε σε ένα μύθο.

Κoσμογονικά ο μύθος προσπαθεί να ερμηνεύσει τον μακρόκοσμο και την σχέση του ανθρώπου με αυτόν. «…. Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε Μύθο και αυτόν τον ίδιο τον Κόσμο, καθώς μέσα του τα σώματα και τα πράγματα είναι φανερά» λέει ο Σαλλούστιος στο έργο του “Περί Θεών και Κόσμου”. Όλοι οι κοσμογονικοί μύθοι δημιουργίας μας μιλούν για την πρωταρχική αιτία που εκδήλωσε την ζωή και για εκείνες τις δυνάμεις (θεούς) που την εξελίσσουν. Έτσι ένας κοσμογονικός μύθος με συμβολική γλώσσα μπορεί να ενώσει την ανθρώπινη διάνοια με την αποκάλυψη του μυστηρίου.

Και αν αυτό φαίνεται μεταφυσικό και δύσκολο, ψυχολογικά ο ρόλος του μύθου έχει ένα πρακτικό και ουσιαστικό αποτέλεσμα στην εναρμόνιση του ανθρώπου με τον εαυτό του και στην συνειδησιακή του εξέλιξη. “Η ψυχολογία είναι εκείνη που περιέχει το ενδιαφέρον για τον μύθο, όπως όλα τα δημιουργικά έργα περιέχουν το ενδιαφέρον για την ψυχολογία» λέει ο Τόμας Μαν, δείχνοντας έτσι το μεγάλο ενδιαφέρον της ψυχολογίας για τον μύθο.

Η ψυχολογία δεν είναι μια σύγχρονη εφεύρεση , μπορεί να μην ήταν αυτή η λέξη που την προσδιόριζε σε παλαιότερες εποχές αλλά είναι σίγουρο πως όλοι οι λαοί ασχολήθηκαν με τον άνθρωπο και την ομαλή λειτουργία του ψυχισμού του. ο μύθος έπαιζε σημαντικότατο ρόλο σε αυτό το έργο.

 Ο μύθος πάντα βιώνονταν άμεσα μέσα στα πλαίσια των μυστηρίων και κυρίως μέσα από το μυητικό θέατρο το οποίο ήταν μέρος των μυστηρίων. Απαιτούνταν σύνθετες διαδικασίες συμμετοχής όλων των όψεων της ύπαρξης, που μαζί με την επέμβαση άλλων παραγόντων οδηγούσαν τον άνθρωπο σ’ έναν εξαγνισμό του γήινου εαυτού του.

Οι μυήσεις στα αρχαία μυστήρια περιείχαν ανθρωπομορφικές παραστάσεις της λειτουργίας του πνευματικού κόσμου και των νόμων του, δεσμοί ανάμεσα στον μικρόκοσμο και τον μακρόκοσμο. Ο μυημένος αναγνώριζε την ύπαρξή του μέσα στην ζωή του ήρωα, γινόταν γνώστης και κυβερνήτης της ύπαρξής του, και γυρνούσε στον κόσμο της καθημερινότητας με μια αίσθηση ευθύνης και μια φλόγα δημιουργικότητας.

Από τότε μέχρι σήμερα ο μύθος δεν έπαψε να υπάρχει και να έχει δύναμη, οι άνθρωποι έπαψαν ίσως να τον χρησιμοποιούν συνειδητά. Για την σύγχρονη ψυχολογία ότι ο μύθος ασκεί μια ακατανίκητη έλξη στο υποσυνείδητο του σύγχρονου ανθρώπου.

Σύμφωνα με τον Γιούγκ τα “Αρχέτυπα” παίζουν σπουδαίο ρόλο στην ζωή μας τη υλική αλλά και την διανοητική. Είναι οι πηγές της ψυχικής μας ενέργειας και αυτή η πηγή ενέργειας βρίσκεται στο υποσυνείδητο μέσα στα αρχέτυπα που περιέχονται στο ομαδικό ασυνείδητο της ανθρωπότητας. Ένας μύθος μπορεί να απελευθερώσει την ψυχική αυτή ενέργεια που περικλείεται στα αρχέτυπα.

Ο μύθος είναι μέσο γνώσης του εαυτού μας αλλά και μέσο δραστηριοποίησης των ικανοτήτων μας, με σκοπό την ολοκλήρωση του εαυτού. Μας κάνει να συνειδητοποιούμε μεγάλες αλήθειες αλλά και τον ίδιο τον εαυτό μας. Είναι ακόμα ένα τεράστιο θησαυροφυλάκιο εμπειριών και γνώσεων που απέκτησε η ανθρώπινη φυλή από την αρχή της δημιουργίας της. Οι μύθοι διεισδύουν βαθιά στην ανθρώπινη ψυχή και σιγοψιθυρίζουν αιώνιες αλήθειες και ανθρώπινα ιδανικά. Είναι μια πύλη και μέσα από αυτή έρχονται στην ανθρώπινη συνείδηση οι ανεξάντλητες ενέργειες του σύμπαντος.

  Χωρίς να το συνειδητοποιεί, κάθε άνθρωπος ασχολείται αδιάκοπα με την εσωτερική διεύρυνση του εαυτού του, ψάχνει να βρει τα αίτια που υποκινούν τις πράξεις του. Η ερμηνεία αυτών των αιτιών είναι συνήθως γεμάτη από την υποκειμενική συναισθηματικότητα με ένα εγωιστικό πρίσμα, και έτσι διαστρεβλώνονται οι αιτίες. Οι μύθοι μιλούν για την οδύνη και την ανάγκη να υπερνικηθεί η ψεύτικη εικόνα της ζωής που φτιάχνουμε συνεχώς.

Οι μύθοι μας ωθούν μέσα από την ταύτιση, στην ανακάλυψη των επιλογών που έχουμε, μας υποδεικνύουν τις περιπέτειες, τις εκδηλώσεις και τα φαινόμενα της ψυχικής ζωής μας και μπορούν να μας οδηγήσουν στην ισορροπία, την κυριαρχία στον εαυτό και τον κόσμο. Είναι αποκαλυπτικοί γιατί φέρνουν στην επιφάνεια αυτά που έχουμε απωθήσει μέσα στο υποσυνείδητό μας. Τα ξυπνούν και μας βάζουν να τα αντιμετωπίσουμε.

Αλλά το πιο σημαντικό ίσως είναι ότι δημιουργούν μια κατευθυντήρια γραμμή ύπαρξης που στοχεύει ενεργητικά στο αύριο. Δίνουν ένα όραμα ελπίδας και την πεποίθηση πως ότι και να γίνει ο ήρωας θα νικήσει το «κακό» στον εαυτό του και στον κόσμο. Είναι μεγάλη η δύναμη και η ιερότητα των μύθων γιατί κατάφεραν να επιζήσουν σε όλες τις συνθήκες, στο συνειδητό ή στο ασυνείδητο των ανθρώπων, και να ενεργοποιούν δημιουργικά κέντρα μέσα μας. Και παρόλο που έχουν καλυφθεί από τις στάχτες του εγωισμού και του ανθρώπινου φανατισμού στην σημερινή εποχή μας, δεν είναι πολύ μακριά εκείνη η εποχή που οι άνθρωποι θα ξανασυναντήσουν τους μύθους, θα εμπνευστούν από αυτούς, και θα τους τοποθετήσουν εκεί όπου πρέπει να βρίσκονται… στην Ακρόπολη της ψυχής τους.

Ως πότε θα αγνοείς την δική σου ευτυχία;

  Είναι στην φύση μας να ανησυχούμε για το τι πιστεύουν οι άλλοι. Ζούμε σε μια κατάσταση φόβου: τί σκέφτονται, τι εντύπωση έχουν στο περιβάλλον μας;

Θλιβερό όσο και πραγματικό, καθώς οι πράξεις μας έχουν ως κίνητρο την τελική έγκριση τρίτων.

Καταντά εμμονή να μη θέλουμε να απογοητεύσουμε τους άλλους, με σύνηθες αντίτιμο την δική μας ευτυχία.

Πόσο χρόνο αναλώνουμε, πόσα πράγματα κάνουμε, πριν κάνουμε κάτι πραγματικά για εμάς;

Η συμπεριφορά αυτή, ήταν κυρίαρχη στις γυναίκες ως φυσιολογική έκφραση της μητρότητας, ενώ τώρα είναι εμφανής στις νεότερες γενιές.

Οι εκπρόσωποι της Gen-Y, βάζουν νερό στους στόχους, στις φιλοδοξίες και στα όνειρά τους είτε υποκύπτοντας στις επιθυμίες του περίγυρού τους, είτε αποσκοπώντας να αποτελέσουν μέρος του γενικότερου συνόλου.

Παρόλο που έχουν όλη τη ζωή μπροστά τους, οι της Γενιάς-Υ (Gen-Y), είναι θύματα αυτής της επιδημίας. Παραμερίζουν τις επιθυμίες και τα θέλω τους για να ικανοποιήσουν τους γονείς, τους φίλους και ομοίους τους. Η βοήθεια προς τους άλλους φυσικά και είναι αξιοθαύμαστη. Είναι όμορφο να βλέπεις την αδελφοσύνη μεταξύ ανθρώπων που φροντίζουν ο ένας τον άλλον.

Τί συμβαίνει όμως όταν το εγώ απουσιάζει από τον χαρακτήρα σου; Τί γίνεται όταν διαγράφεις τον εαυτό σου μόνο και μόνο για να ικανοποιήσεις τους άλλους, να γίνεις συμβατός με τις προτιμήσεις και απαιτήσεις τους; Ποιο είναι το αποτέλεσμα όταν γίνεσαι μάρτυρας στην ίδια τη ζωή σου η οποία μετατρέπεται σε ένα συνονθύλευμα της ευμένειας και των απαιτήσεων των άλλων;

Έρχεται μια στιγμή (και μακάρι να είναι αυτή εδώ τώρα) που γίνεται επιτακτικό να μάθεις πως πρέπει να στηρίζεις την ίδια την υπόστασή σου, καθώς επίσης και να μάθεις ότι η προσωπική σου ευημερία είναι πέρα για πέρα αποδεκτή.

Όσο μεγαλώνεις έχεις περισσότερα να χάσεις και λιγότερο διαθέσιμο χρόνο να ζήσεις. Οφείλεις να μάθεις να έχεις αυτοπεποίθηση και να εκφράζεις πως αισθάνεσαι.

Μην επιτρέπεις να σε εκμεταλλεύονται. Ίσως να είναι δύσκολο να εκφραστείς πάνω σε θέματα τα οποία κάποιοι δεν επιθυμούν να ακούσουν. Ο πόνος της απόρριψης δεν συγκρίνεται με την ελευθερία που έρχεται μετά από ένα “όχι”.

Είτε είναι ένας άγνωστος,είτε η μικρή αδελφή σου,είναι σκληρό να λες κάτι που τους είναι δυσάρεστο.Είμαστε όντα με συμπόνια και ξέρουμε πως είναι να σε απογοητεύουν,ή ακόμη και να σε απορρίπτουν,και δεν θέλουμε να στεναχωρούμε κανένα κατά τον ίδιο τρόπο που δε θέλουμε κι εμείς να στεναχωριόμαστε.

Ο εγωισμός δεν είναι αρετή. Κανείς δεν επιδοκιμάζει την παντελή αδιαφορία ως προς τις ανάγκες των συνανθρώπων μας, μόνο και μόνο για να φροντίσουμε το εγώ μας. Πρόκειται για τον απόλυτο εγωισμό ο οποίος καταλήγει στην απώλεια των φίλων και την προδοσία της οικογένειας.

Η ενδεδειγμένη θέση είναι κάπου στη μέση. Πρέπει να αποκωδικοποιήσουμε πότε είναι σωστό να είμαστε εγωιστές και να νοιαζόμαστε πρώτα-πρώτα για εμάς.

Το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι να κατανοήσουμε τα κίνητρα των άλλων και τί ζητάνε από εμάς.

Είσαι νέος και δεν χρειάζονται θυσίες και συμβιβασμοί πριν ο χρόνος δείξει τις ευκαιρίες που σου προσφέρει.

Μην επιτρέπεις σε κανένα να επωφελείται σε βάρος σου επειδή απλά έχεις ευγενική και καλή καρδιά.

Ενώ οι φίλοι κι η οικογένειά σου μπορεί να το κάνουν ασυναίσθητα, είναι ανθρώπινο, εσύ θα πρέπει α έχεις τα μάτια σου ανοιχτά με τους υπόλοιπους, καθώς μπορεί να μην συνειδητοποιούν τις πράξεις τους.

Ακολουθούν 4 βήματα για να αναγνωρίσεις πότε κάποιοι απλά, θέλουν τη βοήθειά σου και πότε την χρειάζονται πραγματικά :

Οι άνθρωποι ξεχνάνε. Κανένας φίλος δεν πρόκειται να σε διαγράψει επειδή δεν πήγες να τον πάρεις από τον σταθμό. Αν δεν είσαι απασχολημένος και έχεις ελεύθερο χρόνο κάνε το μετά χαράς. Σε διαφορετική περίπτωση, ο φίλος σου δεν θα σου κρατήσει κακία. Δεν θυμάται τα ασήμαντα περιστατικά παρά μόνο τις στιγμές που έτεινες χείρα βοηθείας.

Οι άνθρωποι ξεπερνούν καταστάσεις. Οι άνθρωποι προχωρούν. Για παράδειγμα οι γονείς μπορεί να απογοητευτούν που δεν σπούδασες κάτι που αυτοί θα επιθυμούσαν. Παρόλα αυτά θα το ξεπεράσουν. Ο χρόνος γιατρεύει τα πάντα, θα προσπεράσουν την επιλογή σου προς μια διαφορετική κατεύθυνση και θα επικεντρώσουν την προσοχή τους στη δική τους ζωή, πέρα από τα θέλω και τις επιθυμίες τους για σένα.

Οι δικές σου ανάγκες έχουν προτεραιότητα. Είσαι ο ήρωας της ζωής σου και όχι ένας δευτεραγωνιστής. Η δική σου ζωή προηγείται. Μολονότι είναι υπέροχο να βοηθάς και να κάνεις τους συνανθρώπους σου ευτυχείς, είναι σημαντικό να μην παραδίδεις τα πάντα χωρίς ανταλλάγματα.

Εσύ γνωρίζεις τις ανάγκες σου. Εσύ αποκλειστικά γνωρίζεις τι χρειάζεσαι και τι πρόκειται να σε κάνει ευτυχισμένο. Για ποιό λόγο πιστεύεις θα ωφεληθείς αν ακολουθήσεις τις επιθυμίες και επιταγές να των άλλων;

Καθώς οι φιλοδοξίες και οι πόθοι είναι μοναδικοί, είναι ζωτικής σημασίας να υπερασπιστείς τον εαυτό σου μαζί με τα όνειρά σου.

Φάρμακα και φαρμάκια

Ποιο είναι το πολυτιμότερο αγαθό για το οποίο όλοι ευχόμαστε; Ναι η υγεία. Ο πιο επικερδής κλάδος, γιατί κανείς δεν θέλει να την χάσει. Τα φαρμακευτικά καρτέλ έχουν πολλά κέρδη, γι ‘αυτό και είναι σκληρά. Υπόσχονται θεραπείες, κυκλοφορούν συνεχώς νέα αντιβιοτικά, χάπια και λοιπά σκευάσματα τα οποία υποτίθεται ότι σου λύνουν το κάθε πιθανό πρόβλημα.
Φάρμακα για το οτιδήποτε, που συνήθως πωλούνται ακριβά, άσχετα με το κόστος παρασκευής τους και την τιμή των υλικών τους. Κρατικές επιχορηγήσεις προς τις φαρμακευτικές με την δικαιολογία της έρευνας, απλά φουσκώνουν κι άλλο τον λογαριασμό των μετόχων. Το marketing έχει τον κύριο ρόλο στην αγορά των φαρμάκων. Περισσότερο κι από την ίδια την δημιουργία. Νέα φάρμακα κυκλοφορούν, συνοδευόμενα από την εμφάνιση νέων κινδύνων.
Οι φαρμακοβιομηχανίες δεν ενδιαφέρονται για την ίαση των ασθενών, αλλά μόνο να τους διατηρήσουν πελάτες. Να φτιάξουν στρατιές εξαρτημένων από τα προϊόντα τους. Η βιομηχανία της υγείας, έχει πολλές διαπλοκές. Σκεφτείτε μόνο με ποιο κριτήριο συνταγογραφούν πολλοί γιατροί συγκεκριμένα φάρμακα.
Οι τεχνητές επιδημίες και οι ασθένειες που απειλούν ολόκληρο τον πληθυσμό, όπως έγινε τελευταία με την γρίπη των χοίρων, απλά λειτουργούν ως καμπάνιες για την πώληση περισσότερων φαρμάκων. Επίσης πολλά φάρμακα με τα χημικά που περιέχουν, είναι υπεύθυνα για νέες ασθένειες, πέρα του ότι δεν θεραπεύουν, απλά καταστέλλουν τον πόνο.
Δεν είναι τυχαίο που πρόκειται να επιβληθεί παγκοσμίως ο Διατροφικός Κώδικας. Οι φαρμακοβιομηχανίες πολεμούν τον υγιεινό τρόπο ζωής, γιατί είναι επιζήμιος για τα ταμεία τους. Έτσι οι καθαρές τροφές και οι βιταμίνες είναι “εχθροί” για τα συμφέροντά τους. Προτιμούν να μας παρέχουν μέσω των σκευασμάτων τους τις βιταμίνες και τα συστατικά που χρειάζεται ο ανθρώπινος οργανισμός.
Το παράλογο του φαρμακευτικού καρτέλ είναι ότι θεωρεί την ίδια την Φύση ανταγωνίστρια. Και βέβαια έχουν ως σύμμαχο σ’ αυτό το παιχνίδι τα ΜΜΕ που φροντίζουν να διαφημίζουν γρίπες και απειλές με ευφάνταστα ονόματα, ώστε να φοβηθεί ο κόσμος, να κινητοποιηθούν οι κυβερνήσεις και να κάνουν buisness με μαζικό εμβολιασμό και πώληση αμφιβόλου αποτελεσματικότητας αντιβιοτικών.
Παρακάτω αναφέρονται στοιχεία που περιλαμβάνονται σε εμβόλια και είναι επικίνδυνα για τον ανθρώπινο οργανισμό. και δίπλα από το καθένα αναγράφονται τα προβλήματα που προκαλούν.
Αλουμίνιο-Αλτσχάιμερ
Θεική αμμωνία-Βλάβες στα νεφρά και το συκώτι
Αμφοτερίνη Β-Προβλήματα στο ουροποιητικό
Φορμαλδεύδη-Προκαλεί καρκίνο και εξασθενεί το ανοσοποιητικό
MSG-Επίσης δημιουργεί καρκινικούς όγκους
Φαινόλες-Προβλήματα στην καρδιά, το αναπνευστικό και το συκώτι.
Υδράργυρος-Πολύ τοξικός, προκαλεί διαταραχές συμπεριφοράς
Επίσης έχουν καταγραφεί διάφοροι ζωικοί ιστοί όπως αίμα αλόγου και νεφρά πιθήκου, οι οποίοι αν απορροφηθούν από τον άνθρωπο δημιουργούν διάφορες νόσους. Φυσικά τα παραπάνω συστατικά αποκρύπτονται εντέχνως ή καμουφλάρονται.
Οι φαρμακοβιομηχανίες κατασκευάζουν συνεχώς νέα εργοστάσια και εργαστήρια παρασκευής φόβου, ώστε να προωθήσουν τις “θεραπείες” τους, ποντάροντας στην προπαγάνδα των media. Είναι ένας κλάδος που ακόμη και εν μέσω οικονομικής κρίσης αβγατίζει, αφού με αδίστακτες μεθόδους συνωμοτεί εις βάρος των λαών.

Aπίθανο ή τρελό;

Τι θα γινόταν αν όλες οι συσκευασίες των προϊόντων ήταν λευκές;
Για φαντάσου να ξημέρωνε μια ημέρα, όπου όλα τα κουτάκια των αναψυκτικών θα ήταν ασημένια. Θα εξαφανίζονταν τα φανταχτερά χρώματα και τα προκλητικά λογότυπα των εταιρειών.
Ό,τι χρειαζόταν να ξέρεις για το προϊόν, θα ήταν τυπωμένο σε μια απλή ετικέτα. Ή, ακόμα, σκέψου να έμπαινες σε ένα σούπερ μάρκετ και να έβλεπες όλα τα προϊόντα στα ράφια να έχουν το ίδιο χρώμα στη συσκευασία τους: το λευκό.
Σου φαίνεται απίθανο ή τρελό; Και όμως κάτι τέτοιο συζητήθηκε πριν από μερικές δεκαετίες, όταν κάποιοι θεώρησαν ότι αυτή θα ήταν η καλύτερη λύση για να γίνει ευκολότερη η ανακύκλωση των υλικών.
Επιπλέον, θα μειωνόταν και το κόστος των ειδών ευρείας κατανάλωσης.
Μάλιστα υπήρξαν (παγκοσμίως γνωστές) εταιρείες που το τόλμησαν περιστασιακά – για συγκεκριμένα προϊόντα τους, αφού ήλπιζαν ότι η εμπορική συσκευασία θα έπαιρνε πλέον τον δρόμο της απλότητας.
Μάλλον όμως ακόμα τον ψάχνει.
Πάντως η απλή, λιτή συσκευασία, χωρίς κραυγαλέα χρώματα και πομπώδη σήματα θεωρείται εκλεπτυσμένη, εξηγούν οι ειδικοί του μάρκετινγκ.
Ανακουφίζει και χαλαρώνει τους καταναλωτές, οι οποίοι παθαίνουν σύγχυση από την ποικιλία των προϊόντων, τις ετικέτες και τις υποσχέσεις που αναγράφουν οι εταιρείες επάνω στα διάφορα καταναλωτικά αγαθά.
Ένα απλό λευκό κουτί, μπουκάλι ή δοχείο τονίζει την αυθεντικότητα του προϊόντος, διαφημίζει την αξία της φυσικής απλότητας και κάνει τους καταναλωτές να πιστεύουν ότι το περιεχόμενο δεν έχει χρωστικές ουσίες, πρόσθετα και συντηρητικά.
Αρκεί φυσικά αυτό να ισχύει και στην πραγματικότητα.

Για να παίρνεις δυναμικές αποφάσεις

Κυρτή πλάτη, μαζεμένο σώμα, χέρια σφιγμένα. Τι σου θυμίζει αυτή η εικόνα; Μάλλον έναν άνθρωπο ανασφαλή, αγχωμένο και ίσως δειλό.
Ποια γνώμη θα σχημάτιζες όμως για κάποιον που κάθεται άνετα και πληθωρικά στο κάθισμά του, με τον θώρακα ευθυτενή και τα χέρια και τα πόδια του χαλαρά;
Προφανώς θα σκεφτόσουν ότι πρόκειται για άτομο που αποπνέει αυτοπεποίθηση, δυναμισμό και ψυχραιμία.
Δεν είναι δύσκολο να βιώσεις κι εσύ την ίδια αξιοζήλευτη ψυχολογική κατάσταση, λένε οι ειδικοί, αρκεί να μιμηθείς τον τρόπο που στέκονται και κάθονται οι δυναμικοί, ικανοί και ατάραχοι άνθρωποι. Απλώς άλλαξε την στάση του σώματός σου και παρατήρησε τι θα συμβεί μέσα στα επόμενα δύο λεπτά, προτείνουν με σιγουριά οι ψυχολόγοι.
Η γλώσσα του σώματος θεωρείται ότι εκφράζει τον τρόπο που σκέφτεσαι. Επομένως, αν αλλάξεις τρόπο σκέψης, είναι φυσικό να αλλάξει και η εικόνα του σώματος. Μπορεί όμως να γίνει και το αντίστροφο.
Όπως έχει επισημάνει η Αμερικανίδα κοινωνική ψυχολόγος Amy Cuddy από το πανεπιστήμιο του Harvard (Business School), όταν αλλάξει η στάση του σώματος, τότε αυτόματα αλλάζει και η χημεία του εγκεφάλου, άρα και η ψυχολογική κατάσταση. Οι έρευνές της έχουν αποδείξει ότι οι άνθρωποι που είναι γεμάτοι δύναμη και κυριαρχική επιθυμία πάντοτε καταλαμβάνουν περισσότερο χώρο από τους άλλους, δηλαδή στέκονται όρθιοι με τον θώρακα προς τα έξω και τα πόδια να πατούν γερά στο έδαφος ή κάθονται όσο πιο απλωμένα μπορούν αφήνοντας ελεύθερα τα χέρια και τα πόδια τους.
Η ίδια ισχυρίζεται πως, αν δοκιμάσεις να υιοθετήσεις αυτή την απλωσιά του σώματος, μέσα σε δυο μόλις λεπτά θα βιώσεις αύξηση της τεστοστερόνης, μείωση της κορτιζόλης (ορμόνης του άγχους) και μια διάθεση για ριψοκίνδυνες πράξεις. Δηλαδή θα νιώσεις ό,τι ακριβώς αισθάνονται οι άνθρωποι που παίρνουν δυναμικές αποφάσεις. Έτσι σε λίγο, χωρίς να το καταλάβεις, θα αλλάξει η συμπεριφορά σου και ο τρόπος που σκέφτεσαι.

Αντιμέτωποι με τη Συγκινησιακή Πανούκλα

«Πάντα, σ’ όλη μου τη ζωή, αγαπούσα τα μωρά, τα παιδιά και τους νέους,
κι αυτά το ίδιο πάντα μ’ αγαπούσαν και μ’ ένιωθαν.
Τα μωρά μού χαμογελούσαν γιατί είχα μαζί τους μια βαθιά επαφή και,
πολλές φορές, παιδιά δυο και τριών χρόνων γίνονταν σκεφτικά και σοβαρά μόλις με κοίταζαν.

Ήταν αυτό ένα από τα μεγάλα και ευτυχή προνόμια που είχα στη ζωή μου,
και θέλω να εκφράσω κατά κάποιο τρόπο την ευγνωμοσύνη μου
για τούτη την αγάπη που μου χάρισαν οι μικροί μου φίλοι.

Είθε η μοίρα και ο μεγάλος ωκεανός της ζωντανής ενέργειας, απ’ όπου ήρθαν
κι όπου αργά ή γρήγορα θα επιστρέψουν,
να τους ευλογήσουν με ευτυχία, ευδαιμονία κι ελευθερία στη ζωή τους.
Ελπίζω να ‘χω συμβάλλει κι εγώ αρκετά στη μελλοντική τους ευτυχία.»
Wilhelm Reich

Ήμουν προετοιμασμένος να αντιμετωπίσω τα εμπόδια που βρίσκονται στο δρόμο των υγιών παιδιών, παρ’ όλο που δεν ήξερα πότε και με ποια μορφή θα έκαναν την εμφάνισή τους, κάτω από αυτές τις συγκεκριμένες συνθήκες. Όταν πήρα μέρος στο πρόγραμμα, είχα ορισμένες σίγουρες γνώσεις για τη φύση της συγκινησιακής πανούκλας. Οι γνώσεις αυτές είχαν ως επίκεντρο τους τα ακόλουθα δεδομένα:

1. Η συγκινησιακή πανούκλα δεν είναι μια έκφραση συνειδη­τής κακοβουλίας ή εσκεμμένης βαναυσότητας» η δομική φύση της πανούκλας κάνει τις συνέπειές της πολύ πιο επικίνδυνες. Η συγκινησιακή πανούκλα είναι ένα χαρακτηρολογικό γνώρισμα, όπως η καθαριότητα, η εργατικότητα, ή η ειλικρίνεια. Είναι μια βιοπαθητική συμπεριφορά που εξωτερικεύεται στις ανθρώπινες σχέσεις.

2. Η ενεργειακή πηγή των αντιδράσεων της συγκινησιακής πανούκλας είναι βασικά η σεξουαλική φρούδευση σε συνδυα­σμό με την έντονη επιθετικότητα.

3. Οι άνθρωποι που έχουν προσβληθεί από συγκινησιακή πανούκλα, ενεργούν έχοντας την υποκειμενικά ακλόνητη πεποί­θηση ότι υπηρετούν κάποιο καλό σκοπό. Το κάψιμο των μαγισ­σών στο Μεσαίωνα, η θανάτωση των Εβραίων στους χιτλερι­κούς θαλάμους αερίων στην Ευρώπη του εικοστού αιώνα, οι τουφεκισμοί και οι απαγχονισμοί των πολιτικών αντιπάλων από τους ερυθροφασϊστες, οι διωγμοί των Νέγρων στο νότο των Ηνωμένων Πολιτειών, η θανάτωση των χηρών στην παλιά Ινδία, ο εγκλεισμός των νέων σε αναμορφωτήρια επειδή έρχονται σε σεξουαλική επαφή, η καταδίκη αθώων ανθρώπων από εισαγγελείς με υπερβολικό ζήλο, η ενοχοποίηση έντιμων ανθρώπων επειδή θεωρούνται επικίνδυνοι για ορισμένα συμφέροντα,

… η ανηλεής τιμωρία των παιδιών που κάνουν γενετήσια παιγνίδια, η επίθεση μιας χώρας εναντίον άλλης με το πρόσχημα της άμυνας, οι κατηγορίες κατά των Ηνωμένων Πολιτειών ότι επιτέθηκαν στη Βόρεια Κορέα, ενώ στην πραγματικότητα η Ρωσία εισέβαλε στη Νότια Κορέα, η κατασυκοφάντηση κάποιου που προσφέρει πολλά, μόλις πάψει να προσφέρει, η απόσπαση χρημάτων από ένα άντρα που χωρίζει από τη γυναίκα του, οι κακοήθεις συκοφαντίες, όλες αυτές οι ανθρώπινες ενέργειες εκτελούνται με τη βαθιά πεποίθηση πως υπηρετούν ένα καλό σκοπό. Η μεταμφί­εση δεν είναι συνειδητή, είναι όμως καλά εκλογικευμένη.

4. Όλες οι αντιδράσεις της ανθρώπινης κόλασης κατευθύνον­ται βασικά εναντίον των φυσικών εκδηλώσεων της ζωής. Εκείνο που προκαλεί το μίσος και την καταστροφή στο θωρακισμένο ανθρώπινο ζώο, είναι ο αυθορμητισμός και η πλαστικότητα των ζωικών εκδηλώσεων.

5. Οι άνθρωποι που έχουν προσβληθεί από συγκινησιακή πανούκλα και ενεργούν με βάση αυτήν, είναι γενικά πολύ προικισμένοι. Τα ταλέντα τους, ωστόσο, δεν ωρίμασαν σιγά-σιγά, για να γίνουν π.χ. πολύμοχθα έργα τέχνης, επιστήμης ή τεχνολογίας. Είναι ταλέντα εξαμβλωματικά, που βιάζονται να επωφεληθούν από τις πολυάριθμες κοινωνικές καταστάσεις που εξασφαλίζουν τη μεγαλύτερη επιφανειακή, οικονομική ή πολι­τική επιτυχία, με τη λιγότερη προσπάθεια. Έτσι, η τεράστια στρατιά των οπαδών και των ηγετών των ανορθολογικών κινη­μάτων και κοινωνικών ομάδων της κοινωνίας μας επανδρώνεται από επίπεδους συγκινησιακά ανθρώπους, που νιώθουν ισχυρές παρορμήσεις για δράση. Η κακοήθεια των εξαμβλωματικών ιδιοφυϊών σαν του Χίτλερ ή του Στάλιν, αναπτύσσεται από τέτοιους χαρακτήρες.

6. Το βιοενεργειακά ισχυρό άτομο — και όχι το ασθενές — είναι που έχει τις περισσότερες πιθανότητες να εκφυλιστεί από τη συμπεριφορά της συγκινησιακής πανούκλας. Κάτω από αυτή την ολίσθηση στο κακό, υπάρχει μια έντονη αίσθηση της ζωής, με μια το ίδιο ισχυρή ανάσχεση των ζωικών εκδηλώσεων. Αυτός ο ειδικός συνδυασμός βρίσκεται στη βάση κάθε αντίδρασης της συγκινησιακής πανούκλας.

7. Η έλξη που ασκούν στις ανήμπορες ή ανίσχυρες ανθρώπι­νες δομές αυτοί οι ισχυροί, αλλά φρουδευμένοι βιοπαθητικοί, είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που ασκεί η υγιής ζωή και η φυσική συμπεριφορά. Αυτό μοιάζει να είναι παράδοξο. Γιατί το κακό, το επιφανειακό, το στρεβλωμένο, να ασκεί πολύ μεγαλύτε­ρη επιρροή από το φυσικό, το ήρεμο και το υγιές, παρ’ όλο που αυτό το τελευταίο είναι το καθολικό ιδεώδες;

Όλοι όσοι έζησαν και εργάστηκαν μέσα στα πλαίσια της οργονομικής σκέψης, έχουν παρατηρήσει αυτό το παράδοξο. Τα παιδιά συνταυτίζον­ται πολύ πιο γρήγορα και πιο ολοκληρωτικά με πράγματα αρρωστημένα και βίαια — μορφασμούς, βρωμόλογα, πιστολίδια, φτυσίματα, κλπ. — παρά με την ήρεμη, βαθύτερη, απλή, φυσική συμπεριφορά.

Αν ένας μέσος άνθρωπος είχε να διαλέξει ανάμεσα στη βαθιά σκέψη και σ’ ένα σκληρό ποδοσφαιρικό αγώνα, αναμφίβολα θα διάλεγε το δεύτερο. Η κλίση προς την επιφανειακότητα είναι γενική. Και αυτό ακριβώς που ελκύει πιο πολύ το ανθρώπινο ζώο, είναι η επιφανειακότητα, η ευκολία και ο γρήγορος μεταβολισμός της αρρωστημένης ζωής.

Όμως, είναι σαφές ότι αυτό δε συμβαίνει επειδή ο άνθρωπος νιώθει καλύτερα ή ζει πιο ευτυχισμένα ή πιο σίγουρα, όταν συνταυτίζε­ται με το επιφανειακό και το εύκολο. Η βαθύτερη κρυφή επιθυμία του είναι στραμμένη ακριβώς στο αντίθετο, στο φυσι­κό, στο ήρεμο, στο καλό, στην κατανόηση, με λίγα λόγια, σ’ αυτό που λέγεται «θεϊκό».

Η συγκινησιακή πανούκλα, όμως, εδώ και χιλιάδες χρόνια, φαίνεται πάντα να υπερισχύει. Μόνο η εξαιρετικά ειδικευμένη χαρακτηροψυχανάλυση μπόρεσε να α­νακαλύψει την κρυφή ερμηνεία αυτού του παράδοξου. Το φυσι­κό, το «θεϊκό», το «καλό», παραμένουν απρόσιτα, επειδή ο ανθρώπινος χαρακτήρας δεν είναι δομημένος σύμφωνα με τις ανάγ­κες του, αλλά σύμφωνα με την επιφανειακή, παρορμητική και άσκοπη ανορθολογικότητα.

Οι διαδικασίες της φυσικής ζωής προκαλούν τις βαθύτερες επιθυμίες σε τέτοιο βαθμό, που γίνον­ται αφόρητες, επειδή δεν μπορούν να εκπληρωθούν. Η συγκινη­σιακή πανούκλα παρέχει μια διέξοδο από αυτό το δίλημμα. Παρέχει ένα ιδεώδες στο οποίο μπορεί κανείς να προσανατολι­στεί, χωρίς να υποχρεωθεί πραγματικά να αλλάξει τον τρόπο ζωής του. Έτσι, μπορεί κανείς να παραμένει μέσα στο χάος, ενώ η ψυχή του θερμαίνεται από τη φλόγα των υψηλών ιδανικών, να παραμένει ένα σκουλήκι που σέρνεται θλιβερά πάνω στη γη, αλλά να έχει εθνική τιμή ή να κάνει «σταυροφορία» για το ένα ή το άλλο πράγμα.

Ένας από τους πιο τραγικούς και παράξενους παραλογισμούς είναι το ότι ο άνθρωπος είναι πρόθυμος να διακινδυνέψει τη ζωή του για μια εθνική ιδέα ή μια οποιαδήποτε σταυροφορία, ενώ μαζεύεται και δειλιάζει, όταν καλείται να υπερασπίσει την απλούστερη πεποίθηση για τη ζωή, την εργασία, τον έρωτα, τα παιδιά, την αλήθεια. Είναι κάτι προφανές σε όλους, και δε χρειάζεται να επεκταθούμε άλλο σ’ αυτό.

Η έκταση αυτής της τυπικής ανορθολογικότητας της δομής του ανθρώπου μπορεί να μετρηθεί με την επιβράβευση και εκτίμηση που παρέχεται στα σπάνια εκείνα άτομα που υπερασπίζονται την αλήθεια, τον έρωτα, τη ζωή, το παιδί. Γιατί να σπανίζει τόσο το προφανές και αυτονόητο, και το ανορθολογικό να είναι τόσο αχαλίνωτο, αν όχι λόγω της ανικανότητας των ανθρώπων να ζήσουν την αλήθεια, τον έρωτα και τη ζωή; Αλλά, επίσης, από αυτή την αδυναμία αναδύεται το μίσος, όλο το ανθρώπινο μίσος εναντίον όλων εκείνων που είναι συνεπείς με τη φυσική ζωή.

8. Το θέμα του μίσους που στρέφεται εναντίον της ζωής είναι τεράστιο, περίπλοκο και έχει θιγεί ελάχιστα. Θα πρέπει να είμαστε ικανοποιημένοι, αν μπορέσουμε να του ρίξουμε έστω και μια γενική ματιά. Από ό,τι γνωρίζω, καμιά επιστήμη, φιλοσοφία ή παιδαγωγική θεωρία δεν ασχολήθηκε ποτέ μ’ αυτό.

Η αποφυγή και το μίσος κατά των αρχών της ζωής είναι τα δυο σημαντικότερα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Και ο όρος «ζωή» πρέπει να θεωρηθεί με την ευρύτερή του έννοια. Η ζωή αποτελείται όχι μόνο από τις πυρηνικές λειτουρ­γίες της, τη γενετησιότητα και τη joie de vivre, αλλά και από άλλες διαφορετικές θετικές λειτουργίες, όπως η αλήθεια, η ευθύτητα, η ανυπόκριτη φυσικότητα, η δημιουργικότητα, η παρέκκλιση από τα χιλιοπατημένα μονοπάτια του θωρακισμέ­νου ανθρωπάκου.

Το βαθύ, φονικό μίσος εναντίον κάθε ζωντανού είναι πολύ γνωστό και έχει πολλές φορές περιγραφεί έξοχα από τους συγγραφείς. Το πρόβλημα, όπως ανέφερα παραπάνω, δεν είναι η ύπαρξη του μίσους και η γνώση των λειτουργιών του, αλλά η πλήρης αδυναμία αυτών των δεδομένων να διεισδύσουν στον ανθρώπινο όχλο. Ούτε μια προσπάθεια να εξαλειφθεί αυτό το μίσος δεν πέτυχε.

Συνεπώς, ο κύριος στόχος μιας ορθολογικής, αποφασιστικής προσπάθειας να αντιμετωπισθεί η συγκινησιακή πανούκλα, πρέπει να είναι η παροχή του κατάλληλου εδάφους στην ανθρώπινη συνείδηση, όπου να μπορέσει να ευδοκιμήσει μια τέτοια γνώση και να ασκήσει την επιρροή της κατά της πανούκλας.

«Ο έρωτας, η εργασία και η γνώση είναι οι αστείρευτες πηγές της ζωής μας, αυτές που πρέπει να την κυβερνούν.»

Wilhelm Reich

Το μυστικό στο Είδος της Εκπαίδευσης

Το χρήμα είναι σαν την κοπριά. Οταν συσσωρεύεται, τρέφει παράσιτα και παράγει δυσοσμία, αλλά όταν διασπείρεται στη φύση, φέρνει αποτελέσματα και χαρίζει αφθονία.

Η συσσώρευση χρημάτων στους λίγους βλάπτει σοβαρά την υγεία των πολλών. Ο πλούτος και η πείνα είναι δίδυμα τέκνα του καπιταλισμού. Αδικημένοι και αδικούντες εναλλάσσονται, όπως οι ισχνές και οι παχιές αγελάδες των φαραώ, καθώς οι θυσίες των αμνών (μεσαία τάξη) συνεχίζονται. Οσο το χάσμα του χρήματος μεγεθύνεται τόσο βαθαίνει το ρήγμα της εθνικής ομοψυχίας. Μόνο η πείνα διαιρεί ομοεθνείς και ομοθρήσκους σε δύο μισητούς εχθρούς. Οι άνθρωποι οργανώθηκαν σε κοινωνίες για να πολλαπλασιάσουν τις δυνατότητές τους μπροστά στα πολλαπλά μειονεκτήματα του μεμονωμένου βίου. Η ιδέα παραμένει άριστη· η εφαρμογή χωλαίνει.

Η πενία αφυπνίζει. Η οργή κυοφορεί επαναστάσεις. Ριζικές αλλαγές καταστάσεων και προσώπων. Αυτές οδηγούν σε ολική αναμόρφωση του πολιτεύματος. Διακηρύξεις ισονομίας και ισοπολιτείας επανεφαρμόζονται. Σοφοί και θεοί επιστρατεύονται, θεραπεύοντας και οι δύο πληγές με το θαυματουργό ίαμα, την (κοινωνική) Αγάπη.

Ολες οι νεότερες μονοθεϊστικές θρησκείες διδάσκουν – φαινομενικά τουλάχιστον- ισονομία και αγάπη. «Αδελφούς» προσφωνούν τους χριστιανούς – αμνούς – πρόβατα. Συντρόφους (αδελφούς συνεστιαζόμενους) τους αποκαλεί ο Marx.

Tο 1980 ο Bin Laden προσπαθεί να δυναμιτίσει την καθεστωτική αδικία στην πατρίδα του Προφήτη προτείνοντας αυστηρή και κατά γράμμα εφαρμογή του Κορανίου. Το ίδιο ακριβώς έκανε ο Λούθηρος 500 έτη νωρίτερα στη Γερμανία διδάσκοντας τον προτεσταντικό φονταμενταλισμό. Η θρησκεία ως κοινωνικό καθεστώς με «σύνταγμα» το Ευαγγέλιο.

Γιατί οι λαοί αδικούν και αδικούνται ενώ η αδικία επιτυγχάνει αειφόρο άνθηση;

Το μυστικό κρύβεται στο είδος της εκπαίδευσης.

Και στο ποια εκ των δύο επιδοτείται.

Η παιδεία καθιστά ικανά τα λιποβριθή εγκεφαλικά κύτταρα να παράγουν αιώνια άυλη υπερδύναμη. Υπάρχουν, όμως, δύο ειδών εκπαιδεύσεις. Η «μηχανιστική» εστιάζει στην επακριβή απομνημόνευση και αποδοχή γεγονότων με σκοπό τη δημιουργία ενός συνόλου υποσυνείδητων οργανωμένων ψυχικών αντανακλαστικών που διέπουν τη συμπεριφορά και τις ενέργειες του ατόμου. Σκοπός αυτής η δημιουργία εγκεφάλων παραγωγής «φωτοαντιγράφων», εκπαιδευμένων άβουλων φοροαποδοτικών στρατευσίμων.

Η ελεύθερη, «ανασυνθετική» παιδεία επικεντρώνεται στο γεγονός. Το αναλύει «εις τα εξ ων συνετέθη». Ερευνά το αίτιο και το αιτιατό. Και αξιολογεί ανασυνθέτοντας. Η πρώτη διδάσκεται δωρεάν με εγγύηση την εισαγωγή στα ελληνικά (μόνον) πανεπιστήμια. Οι σουνίτες και οι σιίτες έχουν βιώσει σκληρές εμπειρίες από την εφαρμογή των εκπαιδευτικών αυτών συστημάτων. Εκεί όπου η σαρία υλοποιεί το δόγμα ότι η θεολογία είναι το μεταφυσικό θεμέλιο του δίκαιου νόμου για (αν)ομοιόμορφο θρησκευτικό (οικο)νομικό νόημα ζωής.

Στη φτώχεια αποδιδόταν η πρόωρη θνησιμότητα. Σήμερα, η «εκπαιδευτική νοημοσύνη» βοηθά να αποφεύγουμε λάθη – πάθη (παθήσεις).

Καπιταλιστικό δόγμα: «Ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω».

Πόσο, όμως, αναβαθμίζουν τον άνθρωπο τα συστήματα αυτά; Το προσδόκιμο επιβίωσης (μακροζωία και ευζωία) ενός λαού παραμένει ο βασικότερος δείκτης κοινωνικής προόδου. Οι οργανωμένες κοινωνίες χαρίζουν ζωή άξια να τη ζήσει κανείς. Λαοί που απώλεσαν την ισχύ τους έχασαν χρόνια ζωής. Στα πρώτα 10 χρόνια της πτώσης του υπαρκτού σοσιαλισμού, οι Ρώσοι έχασαν 4,3 έτη. Εκτοτε, τα επανακτούν, ενώ οι πωλήσεις αλκοόλ, καπνού και λίπους παρουσιάζουν «αντικατοπτρική» μείωση. Ανάλογα ελαττώθηκαν και οι αυτοκτονίες.

Η «ολική υγεία και ευημερία» αποτελούν το ζητούμενο. Σωματική και ψυχική, ατόμου και κοινωνίας. Αυτή διασφαλίζεται μέσω πρόληψης και εκπαίδευσης. Η «ολική υγεία» σηματοδοτεί και επιβραβεύει την προσωπική και κοινωνική ωριμότητα. Η μείωση του καπνίσματος δεν απαιτεί χρήμα. Η διακοπή του τσιγάρου προσφέρει χρηματικό έπαθλο στον πρώην καπνιστή 15.000 € εντός πέντε ετών. Ολοι μας γνωρίζουμε αριθμητική. Ελάχιστοι καπνιστές χρησιμοποιούν «ανασυνθετική» κοστολόγηση των πράξεών τους. Η παιδεία βάσει της διδακτέας ύλης δύναται να προκαλέσει «ψυχική τύφλωση», π.χ. το παιδί που βλέπει τη μητέρα του να καπνίζει εύκολα αθωώνει το τσιγάρο. Αλλα εκπαιδευτικά συστήματα προκαλούν δεξιόστροφο ή αριστερόστροφο στραβισμό ή χρήση της δεξιάς ή αριστερής λωρίδας του δρόμου ως λωρίδας ορθής οδήγησης.

Ο καρκίνος του πνεύμονα πριμοδοτείται από τον «καρκίνο του πνεύματος». Ο δεύτερος είναι πιο επικίνδυνος από τον πρώτο. Η δηλητηρίαση του εγκεφάλου ηγείται και προηγείται των πάντων.

Στην Ινδία και την Κίνα, η αύξηση των εξαγωγών προσφέρει άφθονο χρήμα. Ωστόσο, η παιδική θνησιμότητα, ένας ακόμη δείκτης κοινωνίας ικανής να προστατεύσει τα παιδιά της, θυμίζει Ελλάδα της δεκαετίας του ’40. Στις χώρες αυτές, μαζί με τα κράτη της κεντρικής και νότιας Αφρικής, οι εισροές συναλλάγματος πλημμυρίζουν τις τσέπες λίγων. Η ελονοσία, η χολέρα, η φυματίωση αποδεκατίζουν τους λαούς, όπως γινόταν στην Ελλάδα το ’20.

Σήμερα, η θνησιμότητα λόγω εμφράγματος και εγκεφαλικού βελτιώθηκε σημαντικά με την ταχεία και προσεκτική αντιπηκτική αγωγή. Άρα, η γρήγορη μεταφορά του ασθενούς σε άκρως εξειδικευμένη εντατική καθίσταται αναγκαία. Συνήθως, όμως, λόγω συνθηκών και κυκλοφορίας (και στην Αθήνα και στην Καρδιολογική του Χάρβαρντ), σπάνια ο εμφραγματίας φτάνει εγκαίρως στο νοσοκομείο. Η προχωρημένη αυτή επιθετική αντιπηκτική αγωγή προϋποθέτει επακριβή διάγνωση. Επομένως, τα 120 λεπτά λειτουργούν ως δαμόκλειος σπάθη. Είναι παράξενο, όμως, να αγνοούν οι πάντες ότι έχουν τη δυνατότητα αποφυγής εμφράγματος κατά τους 120 προηγούμενους μήνες με το να ακολουθήσουν απλούς και ανέξοδους τρόπους πρόληψης.

Οι συνθήκες έντονου κοινωνικού ανταγωνισμού φθείρουν τη σωματική και ψυχική υγεία, ευνοώντας την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων. Η αγωνία της εργασίας ή της ανεργίας, η οικονομική ανέχεια, το πρόσφατο διαζύγιο και η κατάθλιψη ενοχοποιούνται για ψυχοπαθολογικά προβλήματα. Οι επί μακρόν άνεργοι στις ΗΠΑ παρουσιάζουν τριπλάσιο αριθμό αιφνίδιων θανάτων. Ωστόσο, η πραγματικότητα παραμένει πιο πολύπλοκη. Χαμηλόμισθες μαύρες στις ΗΠΑ παρουσιάζουν την ίδια υψηλή προδιάθεση για έμφραγμα όσο στα 50 τους οι λευκές που έχουν μεγαλώσει ορφανές. Οι συνομήλικές τους λευκές που έχουν ζήσει κοντά και στους δύο γονείς τους έχουν 12% μικρότερη πιθανότητα εμφράγματος.

Συχνά, στη φτώχεια αποδίδεται η πρόωρη απώλεια ζωής. Σήμερα, αποκρυπτογραφείται ότι η «εκπαιδευτική νοημοσύνη» θωρακίζει το άτομο, καθιστώντας το ικανό να αποφεύγει λάθη – πάχη – πάθη (παθήσεις).

Καπιταλιστικό δόγμα: «Ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω». Υπάρχει όμως και η διαφορετική εκδοχή, όπως αυτή απεικονιζόταν στο χάλκινο σύμπλεγμα του Κηφισόδοτου στο μέσον της αρχαίας αγοράς: Η Ειρήνη κρατά τον μικρό Πλούτο στην αγκαλιά. Η ευημερία και ο πλούτος συνυπάρχουν όταν χειραφετούνται από την ειρήνη.

Η εκμετάλλευση του θηλυκού

Tο 1976 κυκλοφόρησε το «Το Εγωιστικό Γονίδιο» το διάσημο πια μπεστ σέλερ του Βρετανού εξελικτιστή βιολόγου Richard Dawkins. Σε αυτό εκφράζεται η άποψη ότι η βιολογική εξέλιξη εξαρτάται ουσιαστικά από τα γονίδια και ότι η φυσική επιλογή γίνεται στο δικό τους βασικά επίπεδο και για το δικό τους συμφέρον. Τα γονίδια ονομάζονται εδώ «εγωιστικά», όχι διότι διαθέτουν κάποια ιδιαίτερη θέληση ή προσωπικό κίνητρο, αλλά διότι μπορούν να περιγραφούν καλύτερα σα να διαθέτουν!

Μεταβιβάζονται έτσι ώστε να εξυπηρετούν πάντα το δικό τους «ατομικό συμφέρον» της επιβίωσης και αντιγραφής, ανεξάρτητα από το συμφέρον του ίδιου του οργανισμού. Η ανθρώπινη συμπεριφορά προσαρμόζεται στη στρατηγική της γονιδιακής αναπαραγωγής και η εξέλιξη των εμβίων όντων μπορεί να θεωρηθεί έτσι σαν η επιβίωση και ο πολλαπλασιασμός των γονιδίων τους. Ο Dawkins περιέγραψε τη Δαρβινική εξέλιξη με βάση τρεις γενικές διαδικασίες: της αντιγραφής, της μετάλλαξης (όταν οι πληροφορίες αντιγράφονται μερικές φορές με μικρές παραλλαγές) και της επιλογής μερικών ιδιαίτερων παραλλαγών που αποδεικνύονται εξελικτικά ικανότερες από άλλες.

Τα meme (μιμίδια) αποτελούν θεμελιώδεις μονάδες-φορείς πολιτισμικής κληρονομιάς (τραγούδια, τρόποι συμπεριφοράς, μόδα, επιστημονικές ιδέες, θρησκευτικές πεποιθήσεις δοξασίες, -σμοί κλπ), οι οποίες μεταδίδονται από τον ένα εγκέφαλο στο άλλο. Με ταυτόν τον τρόπο, μετά από πολλές επαναλήψεις του ίδιου αυτού εξελικτικού κύκλου, οι επιζόντες απόγονοι αποκτούν βαθμιαία νέες ιδιότητες που τους βοηθούν να προσαρμοστούν καλύτερα στο περιβάλλον τους. Αν και αυτός ο κύκλος είναι εντελώς τυχαίος, δημιουργεί εντούτοις τάξη και σχέδιο μέσα στο χάος!

Ο Dawkins ονόμασε τα αναπαραγόμενα γονίδια meme (αντιγραφείς), αλλά επεσήμανε ότι η εξέλιξη μπορεί να βασιστεί σε οποιοδήποτε αντιγραφέα ακολουθεί τις τρεις αυτές βασικές εξελικτικές αρχές. Προς το τέλος του βιβλίου του υπέβαλε το ερώτημα εάν υπάρχουν και άλλοι αντιγραφείς στη φύση που να εκπληρώνουν τα βασικά αυτά χαρακτηριστικά. Η απάντησή του ήταν θετική και εισήγαγε έτσι για πρώτη φορά την έννοια του μιμιδίου (meme) σα μια μονάδα πολιτιστικής μετάδοσης και αντιγραφής ή απλά σα μια μονάδα μίμησης:

«Όπως ακριβώς τα γονίδια διαδίδονται στη δεξαμενή των γονιδίων, μεταπηδώντας από σώμα σε σώμα μέσω του σπέρματος ή των ωαρίων, έτσι και τα μιμίδια διαδίδονται στην δεξαμενή των μιμιδίων μεταπηδώντας από εγκέφαλο σε εγκέφαλο»

Βασικά είχε στο μυαλό την ελληνική λέξη μίμηση και ξεκινώντας από μια αγγλοποιημένη απόδοσή της που του ταίριαζε καλύτερα, το mimeme, θέλησε να την κάνει να ακούγεται σαν το gene = γονίδιο και την συνέπτυξε έτσι σε meme, την οποία εμείς μεταφράζουμε πάλι στα ελληνικά σα μιμίδιο.

Όπως τα γονίδια, η βασική μονάδα αντιγραφής των γενετικών πληροφοριών, αντιγράφονται από τους γονείς στους απογόνους, έτσι και τα μιμίδια, η βασική μονάδα των πολιτιστικών πληροφοριών, αντιγράφονται από άτομο σε άτομο, ή καλύτερα από εγκέφαλο σε εγκέφαλο, αναπαραγόμενα με τη μίμηση. Και σε αυτά συμβαίνουν μεταλλάξεις – ευκολότερα μάλιστα από τα γονίδια – όπως π.χ. όταν ξεχνάμε τη στροφή ενός τραγουδιού ή όταν εξωραϊζουμε, για λόγους εντυπωσιασμού, μια αντιγραφόμενη πληροφορία ή ιστορίας.

Ανάλογα, συμβαίνει μια «φυσική επιλογή» των εξελικτικά ικανότερων από αυτές τις μεταλλάξεις, με σκοπό τη διαιώνιση των αντιγραφόμενων πληροφοριών ή «ιδεών». Όπως η βιολογική εξέλιξη κατανοείται καλύτερα από την άποψη του ανταγωνισμού των εγωιστικών γονιδίων (και όχι των ειδών), έτσι και η πολιτιστική εξέλιξη της ανθρωπότητας κατανοείται καλύτερα από την άποψη του ανταγωνισμού των, επίσης εγωιστικών, μιμιδίων.

Το εγωιστικό γονίδιο – Η μάχη των φύλων

Αν μεταξύ γονιού και παιδιού, που έχουν 50% κοινά γονίδια, υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων, πόσο σοβαρότερη θα είναι η σύγκρουση ανάμεσα σε συζύγους, οι οποίοι δεν έχουν καμιά γενετική συγγένεια; Το μόνο κοινό τους είναι ότι ο καθένας τους πρόσφερε σε κάθε παιδί τους το 50% του γενετικού υλικού του. Επειδή ο πατέρας και η μητέρα ενδιαφέρονται ο καθένας για λογαριασμό του για την ευημερία του μισού γενετικού υλικού κάθε παιδιού τους, συμφέρει και στους δύο να συνεργαστούν για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους.

Ομως αν ο ένας γονιός αποφύγει να επενδύσει το κανονικό μερίδιο των πόρων του σε κάθε παιδί, θα βρεθεί σε πλεονεκτικότερη θέση, επειδή θα του μείνουν περισσότερα να ξοδέψει σε άλλα παιδιά που θα τα αποκτήσει με άλλους σεξουαλικούς συντρόφους, και έτσι θα διαδώσει περισσότερα γονίδιά του.

Μπορούμε λοιπόν να περιμένουμε ότι κάθε σεξουαλικός σύντροφος θα προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τον άλλον και θα επιχειρεί να τον εξαναγκάσει να επενδύσει περισσότερα. Θεωρητικά, αυτό που θα «άρεσε» σε κάθε άτομο (δεν εννοώ φυσική απόλαυση, μολονότι κι αυτό θα μπορούσε να συμβαίνει), είναι να συνευρεθεί με όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα του αντίθετου φύλου, αφήνοντας κάθε φορά στο σύντροφό του τη φροντίδα να μεγαλώσει τα παιδιά. Όπως θα δούμε, αυτή είναι η κατάσταση πραγμάτων που δημιουργούν τα αρσενικά πολλών ειδών, μολονότι υπάρχουν είδη στα οποία τα αρσενικά μοιράζονται ισότιμα με τα θηλυκά το φορτίο της ανατροφής των παιδιών.

Την ιδέα του ανταγωνιστικού συνεταιρισμού των δύο φύλων, ότι δηλαδή είναι μια σχέση αμοιβαίας δυσπιστίας και εκμετάλλευσης, την τόνισε ιδιαίτερα ο Trivers. Πρόκειται για σχετικά νέα άποψη για τους ηθολόγους. Αυτό που είχαμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε είναι ότι η συμπεριφορά των φύλων, η συνεύρεση και η ερωτοτροπία που προηγείται, είναι κατά βάση συνεταιριστική επιχείρηση η οποία αναλαμβάνεται προς αμοιβαίο όφελος ή, ακόμη, για το καλό του είδους !

Ας πάμε όμως πολύ πίσω, εντελώς στην αρχή, για να ερευνήσουμε τη θεμελιώδη φύση του αρσενικού και του θηλυκού. Στο τρίτο κεφάλαιο μιλήσαμε για τη διαφορά των φύλων, χωρίς όμως να τονίσουμε τη βασική ασυμμετρία τους. Απλώς δεχτήκαμε ότι μερικά ζώα ονομάζονται αρσενικά και άλλα θηλυκά, δίχως να αναρωτηθούμε τι όντως σημαίνουν αυτές οι λέξεις.

Τι το ιδιαίτερο έχει το αρσενικό; Τι χαρακτηρίζει βασικά το θηλυκό; Εμείς, ως θηλαστικά, βλέπουμε ότι τα φύλα προσδιορίζονται από ένα σύνολο συνδρόμων χαρακτηριστικών – η ύπαρξη πέους, η τεκνοποιία, ο θηλασμός με γαλακτοφόρους αδένες, κάποιες χρωμοσωμικές διαφορές κ.ο.κ. Αυτά τα κριτήρια καθορισμού του φύλου ενός ατόμου είναι πολύ σωστά για τα θηλαστικά, όμως δεν είναι αξιόπιστα για τα ζώα και τα φυτά εν γένει, όπως δεν είναι κριτήριο του φύλου ενός ανθρώπου τα παντελόνια που φοράει. Στους βατράχους, λόγου χάρη, κανένα φύλο δεν διαθέτει πέος. Έτσι, σ’ αυτή την περίπτωση οι λέξεις αρσενικό και θηλυκό δεν έχουν απόλυτη σημασία. Σε τελευταία ανάλυση είναι μόνο λέξεις. Αφού λοιπόν δεν μας βοηθούν να περιγράψουμε τους βατράχους, μπορούμε κάλλιστα να τις εγκαταλείψουμε. Θα μπορούσαμε, αν θέλαμε, να χωρίσουμε αυθαίρετα τους βατράχους σε φύλο 1 και φύλο 2 .

Εντούτοις υπάρχει ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό των φύλων το οποίο μπορεί να διαχωρίσει σε αρσενικά και θηλυκά όλους τους οργανισμούς, ζώα και φυτά. Αυτό το χαρακτηριστικό είναι ότι τα φυλετικά κύτταρα, οι «γαμέτες», είναι πολύ μικρότεροι και πολυαριθμότεροι στα αρσενικά απ’ ό, τι στα θηλυκά. Αυτό αληθεύει είτε μιλάμε για ζώα είτε για φυτά. Χάριν ευκολίας χρησιμοποιούμε τη λέξη «θηλυκά» για τα άτομα της ομάδας με μεγάλα φυλετικά κύτταρα. Τα άτομα της άλλης ομάδας, που για ευκολία τα ονομάζουμε αρσενικά, έχουν μικρότερους γαμέτες.

Η διαφορά είναι ιδιαίτερα έκδηλη στα ερπετά και τα πτηνά, στα οποία ένα και μόνο κύτταρο, το αυγό, είναι τόσο μεγάλο και θρεπτικό ώστε μπορεί να θρέψει το αναπτυσσόμενο νεογνό για πολλές εβδομάδες. Αλλά και στους ανθρώπους, που το ωάριό τους είναι μικροσκοπικό, είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από το σπερματοζωάριο. Θα δούμε ότι μπορούμε να εξηγήσουμε όλες τις άλλες διαφορές ανάμεσα στα φύλα ως αποτέλεσμα αυτής της μοναδικής θεμελιώδους διαφοράς.

Σε ορισμένους πρωτόγονους οργανισμούς, λόγου χάρη σε μερικούς μύκητες, δεν υπάρχουν αρσενικά και θηλυκά άτομα, μολονότι παρατηρείται κάποιου είδους φυλετική αναπαραγωγή. Στο σύστημα που είναι γνωστό ως ισογαμία, τα άτομα δεν διακρίνονται από την άποψη του φύλου. Κάθε άτομο μπορεί να ζευγαρώσει με οποιοδήποτε άλλο του είδους του [Μιλάμε για αγενή, μη φυλετική, αναπαραγωγή (Σ.τ.μ.)]. Δεν υπάρχουν δύο διαφορετικά είδη γαμετών (σπέρματα και αυγά), αλλά όλα τα γεννητικά κύτταρα είναι όμοια και ονομάζονται ισογαμέτες. Από τη συγχώνευση δύο ισογαμετών που προκύπτουν με μειωτική διαίρεση σχηματίζονται νέα άτομα.

Αν έχουμε τρεις ισογαμέτες Α, Β και Γ, ο Α μπορεί να συγχωνευτεί με τον Β ή τον Γ και ο Β με τους Α ή Γ. Αυτό ουδέποτε συμβαίνει στα κανονικά φυλετικά συστήματα. Αν το Α είναι σπέρμα και μπορεί να συγχωνευτεί με το Β ή το Γ, τότε τα Β και Γ πρέπει να είναι αυγά, και το Β δεν μπορεί να συγχωνευτεί με το Γ. Όταν συγχωνεύονται δύο ισογαμέτες, ο καθένας τους συνεισφέρει στο νέο άτομο τον ίδιο αριθμό γονιδίων και την ίδια ποσότητα αποθέματος τροφής. Τα σπέρματα και τα αυγά συνεισφέρουν επίσης ίσους αριθμούς γονιδίων, αλλά η συνεισφορά των αυγών σε απόθεμα τροφής είναι πολύ μεγαλύτερη : στην πραγματικότητα, τα σπέρματα δεν συνεισφέρουν τίποτε, απλώς «ενδιαφέρονται» να μεταφέρουν τα γονίδιά τους όσο γίνεται γρηγορότερα στο αυγό.

Συνεπώς, τη στιγμή της σύλληψης, ο πατέρας επενδύει στους απογόνους μικρότερο από το κανονικό μερίδιο πόρων (λιγότερο δηλαδή από το 50%). Το αρσενικό, επειδή κάθε σπερματοζωάριό του είναι τόσο μικρό, μπορεί να παράγει κάθε μέρα πολλά εκατομμύρια. Αυτό σημαίνει ότι δυνητικά είναι σε θέση, χρησιμοποιώντας διαφορετικά θηλυκά, να αποκτήσει σε μικρό χρονικό διάστημα όσα παιδιά θέλει. Κι αυτό είναι δυνατό μόνο επειδή κάθε νέο έμβρυο εφοδιάζεται με αρκετή τροφή από την αντίστοιχη μητέρα. Όμως αυτό περιορίζει τον αριθμό των παιδιών που μπορεί να αποκτήσει ένα θηλυκό, ενώ ο αριθμός των παιδιών ενός αρσενικού είναι ουσιαστικά απεριόριστος.

Σ’ αυτό το σημείο αρχίζει η εκμετάλλευση του θηλυκού.

Ο Parker και άλλοι εξήγησαν το μηχανισμό με τον οποίο μπόρεσε να εξελιχθεί αυτή η ασυμμετρία από μια αρχική ισογαμική κατάσταση πραγμάτων. Την εποχή που όλα τα φυλετικά κύτταρα έπαιζαν τον ίδιο ρόλο και είχαν σχεδόν το ίδιο μέγεθος, έπρεπε να υπάρχουν και μερικά ελάχιστα μεγαλύτερα από τα άλλα. Από ορισμένες απόψεις, ένας μεγάλος ισογαμέτης θα πλεονεκτούσε έναντι ενός άλλου μέσου μεγέθους, επειδή θα εξασφάλιζε στο έμβρυό του ένα καλό ξεκίνημα δίνοντάς του μεγάλο αρχικό απόθεμα τροφής. Θα υπήρχε επομένως κάποια εξελικτική τάση προς μεγαλύτερους γαμέτες. Αυτό όμως ήταν παγίδα. Η εμφάνιση ισογαμετών με μέγεθος μεγαλύτερο απ’ όσο χρειαζόταν, άνοιγε το δρόμο προς την εγωιστική εκμετάλλευση.

Ατομα που θα παρήγαν γαμέτες μικρότερους από τον μέσο όρο θα μπορούσαν να επωφεληθούν εξασφαλίζοντας τη σύζευξη των μικρών γαμετών τους με τους πολύ μεγάλους. Αυτό θα γινόταν αν οι μικρότεροι γαμέτες ήταν πιο ευκίνητοι και ικανότεροι στην αποτελεσματική αναζήτηση μεγάλων γαμετών. Το πλεονέκτημα των ατόμων που παρήγαν μικρούς και ταχείς γαμέτες ήταν να μπορούν να κάνουν πολλούς απ’ αυτούς, και συνεπώς, δυνητικά, να αποκτήσουν περισσότερα παιδιά. Η φυσική επιλογή ευνόησε την παραγωγή μικρών γεννητικών κυττάρων, τα οποία αναζητούσαν δραστήρια τα μεγαλύτερα για να συγχωνευτούν μαζί τους.

Έτσι μπορούμε να φανταστούμε ότι εξελίχθηκαν δύο αποκλίνουσες φυλετικές «στρατηγικές». Η μία ήταν η στρατηγική της μεγάλης επένδυσης ή «έντιμη» στρατηγική, η οποία άνοιξε αυτόματα το δρόμο για την άλλη στρατηγική, την εκμεταλλευτική της μικρής επένδυσης ή «κερδοσκοπική». Από τη στιγμή που εμφανίστηκαν οι δύο στρατηγικές, η διαφοροποίησή τους συνεχίστηκε με ταχύτατο ρυθμό. Οι μέσου μεγέθους γαμέτες άρχισαν να σπανίζουν επειδή δεν διέθεταν τα πλεονεκτήματα όσων ακολουθούσαν τις δύο ακραίες στρατηγικές.

Οι «κερδοσκόποι» εξελίσσονταν σε γαμέτες με συνεχώς μικρότερο μέγεθος και μεγαλύτερη ευκινησία. Οι «έντιμοι» αποκτούσαν ολοένα μεγαλύτερο μέγεθος, για να αντισταθμίσουν τη συνεχώς μειούμενη επενδυτική συνεισφορά των κερδοσκόπων, και τελικά έχασαν κάθε κινητικότητα εφόσον οι ευκίνητοι κερδοσκόποι θα τους έβρισκαν οπωσδήποτε. Κάθε έντιμος γαμέτης θα «προτιμούσε» να συγχωνευτεί με κάποιον άλλο έντιμο. Όμως η πίεση της επιλογής για αποκλεισμό των κερδοσκόπων θα ήταν ασθενέστερη από την ορμή των κερδοσκόπων να ξεπεράσουν τα εμπόδια : οι κερδοσκόποι θα έχαναν πολλά, γι’ αυτό ακριβώς κέρδισαν και τη μάχη της εξέλιξης. Οι έντιμοι έγιναν αυγά και οι κερδοσκόποι σπέρματα.

Φαίνεται λοιπόν πως τα αρσενικά ζώα είναι σχεδόν άχρηστα ως σύζυγοι, και, από την απλή άποψη «του καλού είδους», θα περιμέναμε να λιγοστεύουν συγκριτικά με τα θηλυκά. Επειδή το αρσενικό, μπορεί θεωρητικά να δώσει αρκετά σπέρματα για να εξυπηρετήσουν ένα χαρέμι 100 θηλυκών, μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα θηλυκά έπρεπε να υπερέχουν αριθμητικά στον πληθυσμό σε αναλογία 100 προς 1. Με άλλα λόγια, το αρσενικό είναι πιο «αναλώσιμο», ενώ το θηλυκό πιο «πολύτιμο» για το είδος.

Φυσικά, αυτό αληθεύει απόλυτα από τη σκοπιά του είδους ως συνόλου. Για να πάρουμε ένα ακραίο παράδειγμα, σε μια τελετή στις λεόντειες φώκιες παρατηρήθηκε ότι μόνο το 4% των αρσενικών συμμετείχε στο 88% του συνόλου των ζευγαρωμάτων. Σ’ αυτή την περίπτωση, και σε πολλές άλλες, υπάρχει μεγάλο πλεόνασμα άγαμων αρσενικών που ίσως δεν θα τους δοθεί η ευκαιρία να ζευγαρώσουν σε όλη τη ζωή τους. Κατά τα άλλα, όμως, τα επιπλέον αρσενικά ζουν φυσιολογική ζωή και τρώνε τα διαθέσιμα για τον πληθυσμό τρόφιμα με την ίδια όρεξη όπως και τα υπόλοιπα.

Αυτό, από τη σκοπιά «του καλού του είδους», αποτελεί φοβερή σπατάλη, τα πλεονάζοντα αρσενικά θα μπορούσε να θεωρηθούν κοινωνικά παράσιτα. Αυτό είναι μια επιπλέον δυσκολία της θεωρίας της «επιλογής ομάδων». Από την άλλη μεριά, η θεωρία του εγωιστικού γονιδίου δεν δυσκολεύεται να εξηγήσει το γεγονός ότι οι αριθμοί αρσενικών και θηλυκών τείνουν να εξισωθούν, ακόμη και όταν ο αριθμός των αρσενικών που πραγματικά αναπαράγουν αποτελεί μικρό ποσοστό του συνολικού αριθμού.

Αυτό το εξήγησε για πρώτη φορά ο R. A. Fisher. Το πρόβλημα σχετικά με το πόσα από τα παιδιά που γεννιούνται είναι αρσενικά και πόσα θηλυκά, αποτελεί ειδική περίπτωση ενός γενικότερου προβλήματος γονικής στρατηγικής. Όπως εξηγήσαμε ότι ο γονέας προσδιορίζει τον αριθμό μελών της οικογένειάς του με σκοπό να μεγιστοποιήσει την επιβίωση των γονιδίων του, με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να εξηγήσουμε και τον άριστο κατά φύλολόγο [Sex ratio: Η αναλογία αρσενικών/θηλυκών σε έναν πληθυσμό (Σ.τ.μ.)].

Τι είναι καλύτερο να εμπιστευτείτε τα πολύτιμα γονίδιά σας σε γιους ή θυγατέρες; Υποθέστε ότι μια μητέρα επένδυσε όλους τους πόρους της σε γιους, οπότε δεν της έμεινε τίποτε να επενδύσει σε θυγατέρες, μήπως συνεισφέρει κατά μέσο όρο περισσότερο στη μελλοντική γονιδιακή δεξαμενή από μια μητέρα που επενδύει τα πάντα σε θυγατέρες; Τα γονίδια για την προτίμηση αγοριών γίνονται περισσότερα ή λιγότερα από τα γονίδια για την προτίμηση κοριτσιών; Ο Fisher έδειξε ότι σε κανονικές συνθήκες ο άριστος κατά φύλο λόγος είναι 50:50. Για να το καταλάβουμε όμως χρειάζεται να ξέρουμε μερικά πράγματα για το μηχανισμό του καθορισμού του φύλου.

 Στα θηλαστικά, το φύλο καθορίζεται γενετικά ως εξής: Κάθε ωάριο έχει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί είτε σε αρσενικό άτομο είτε σε θηλυκό. Το φύλο προσδιορίζεται από τα σπερματοζωάρια, γιατί αυτά εμπεριέχουν τα χρωμοσώματα που καθορίζουν το φύλο. Κατά μέσο όρο, τα μισά σπερματοζωάρια ενός άνδρα, τα Χ σπερματοζωάρια, είναι θηλυκοπαραγωγά και τα υπόλοιπα, τα Υ, είναι αρρενοπαραγωγά. Τα δύο είδη σπερματοζωαρίων φαίνονται όμοια. Διαφέρουν όμως ως προς ένα χρωμόσωμα.

Ένα γονίδιο που θα έκανε έναν πατέρα να αποκτά μόνο κορίτσια, θα πετύχαινε το σκοπό του αν τον ανάγκαζε να κατασκευάζει μόνο Χ σπερματοζωάρια. Ένα γονίδιο που θα έκανε μια μητέρα να γεννά μόνο κορίτσια θα ήταν αποτελεσματικό είτε αν προκαλούσε την απέκκριση κάποιας ουσίας που θα κατέστρεφε τα αρρενοπαραγωγά σπερματοζωάρια είτε αν την έκανε να αποβάλλει τα αρσενικά έμβρυα. Αυτό που ψάχνουμε να βρούμε ισοδυναμεί κάπως με μια εξελικτικά σταθερή στρατηγική (ΕΣΣ), μολονότι εδώ, περισσότερο απ’ όσα αναφέραμε στο κεφάλαιο περί επιθετικότητας, η στρατηγική κυριολεκτικά δεν μπορεί να επιλέξει το φύλο των παιδιών. Εντούτοις, είναι δυνατή η ύπαρξη γονιδίων που έχουν την τάση να αποκτούν οι γονείς παιδιά του ενός ή του άλλου φύλου.

Αν υποθέσουμε ότι υπάρχουν τέτοια γονίδια που ευνοούν άνισες κατά φύλο αναλογίες, μήπως μερικά θα γίνουν πολυαριθμότερα στη γονιδιακή δεξαμενή από τα ανταγωνιστικά αλληλόμορφά τους που ευνοούν ίσους αριθμούς αρσενικών και θηλυκών;

Ας υποθέσουμε ότι στις φώκιες που αναφέραμε παραπάνω, εμφανίστηκε ένα μεταλλαγμένο γονίδιο που είχε την τάση να αποκτούν οι γονείς περισσότερα θηλυκά μωρά. Επειδή στον πληθυσμό δεν υπάρχει έλλειψη αρσενικών, τα θηλυκά δεν θα δυσκολεύονταν να βρουν συζύγους, οπότε το θηλυκοποιό γονίδιο θα εξαπλωνόταν. Η κατά φύλλο αναλογία στον πληθυσμό θα άρχιζε λοιπόν να μετακινείται προς ένα πλεόνασμα θηλυκών.

Από τη σκοπιά «για το καλό του είδους», αυτό θα ήταν καλό επειδή, όπως είδαμε, λίγα μόνο αρσενικά είναι σε θέση να δώσουν όλα τα απαιτούμενα σπερματοζωάρια ακόμη και σ’ ένα τεράστιο πλεόνασμα θηλυκών. Επιπόλαια λοιπόν, θα μπορούσαμε να περιμένουμε ότι το θηλυκοποιό γονίδιο θα συνεχίσει να διαδίδεται ώσπου η κατά φύλο αναλογία θα γίνει τόσο ασύμμετρη ώστε τα ελάχιστα εναπομείναντα αρσενικά, δουλεύοντας σκληρά, μετά βίας θα επαρκούσαν. Σκεφθείτε όμως το τεράστιο γενετικό πλεονέκτημα των λίγων γονιών που κάνουν αρσενικά. Όποιος επενδύει σε αρσενικό έχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να γίνει παππούς εκατοντάδων ατόμων.

Όσοι όμως κάνουν μόνο θηλυκά, έχουν εξασφαλίσει βέβαια λίγα εγγόνια αλλά αυτό δεν συγκρίνεται με τις λαμπρές γενετικές προοπτικές που ανοίγονται σε όποιον έχει εξειδικευτεί στην παραγωγή αρσενικών. Συνεπώς τα αρρενοποιά γονίδια θα τείνουν να γίνουν πολυαριθμότερα και το εκκρεμές θα αρχίσει να κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Χρησιμοποίησα την εικόνα του ταλαντούμενου εκκρεμούς για λόγους απλότητας. Στην πραγματικότητα, το εκκρεμές ουδέποτε εκτρέπεται πολύ προς την κατεύθυνση της κυριαρχίας των θηλυκών, επειδή η πίεση για την απόκτηση αρσενικών θα τείνει να το επαναφέρει αμέσως μόλις γίνει ασύμμετρη η κατά φύλο αναλογία. Η στρατηγική της παραγωγής ισάριθμων αρσενικών και θηλυκών είναι εξελικτικά σταθερή, με την έννοια ότι κάθε γονίδιο που θα απομακρυνόταν απ’ αυτήν θα βρισκόταν σε μειονεκτική θέση.

Και πάλι για λόγους απλότητας αναφέρθηκα σε αριθμούς αρσενικών και θηλυκών. Όμως το θέμα θα μπορούσε να εξεταστεί αυστηρότερα αν χρησιμοποιούσαμε την έννοια της γονικής επένδυσης, δηλαδή της τροφής και των άλλων πόρων που πρόκειται να διαθέσει ο γονιός, και τα οποία μετρούνται με τον τρόπο που συζητήσαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Οι γονείς επενδύουν εξίσου σε αρσενικά και θηλυκά παιδιά. Αυτό συνήθως μεταφράζεται στο ότι έχουν τόσα αρσενικά παιδιά όσα και θηλυκά. Θα μπορούσε όμως να υπάρχουν και άνισες κατά φύλο αναλογίες, επίσης εξελικτικά σταθερές, αν ήταν άνισες οι επενδύσεις πόρων ανάμεσα στα αρσενικά και τα θηλυκά παιδιά.

Στο παράδειγμα με τις φώκιες, θα μπορούσε να είναι εξελικτικά σταθερή η στρατηγική ενός πληθυσμού από τριπλάσιο αριθμό θηλυκών, αν κάθε αρσενικό παιδί γινόταν υπερτροφικό με την επένδυση σ’ αυτό τριπλάσιας ποσότητας τροφής και άλλων πόρων. Επενδύοντας περισσότερη τροφή σ’ ένα αρσενικό παιδί, ο γονιός θα μεγάλωνε τις πιθανότητες του παιδιού να κερδίσει κάποτε το υπέρτατο βραβείο, το χαρέμι. Όμως αυτό είναι ειδική περίπτωση. Κανονικά, το ποσό που επενδύεται σε κάθε αρσενικό παιδί είναι περίπου ίσο με το επενδυόμενο σε κάθε θηλυκό και ο κατά φύλο λόγος σε αριθμούς είναι 1 : 1.

Επομένως, ένα μέσο γονίδιο, στο μακρύ ταξίδι του διαμέσου των γενεών, θα ξοδεύει περίπου τον μισό χρόνο του μέσα σε σώματα αρσενικών και τον υπόλοιπο σε σώματα θηλυκών. Μερικά γονιδιακά αποτελέσματα εκδηλώνονται σε σώματα μόνο του ενός φύλου και ονομάζονται φυλοσύνδετα αποτελέσματα. Ένα γονίδιο που ελέγχει το μήκος του πέους εκδηλώνει το αποτέλεσμά του μόνο σε αρσενικά σώματα, μπορεί όμως να βρίσκεται και σε θηλυκά αλλά τότε προκαλεί πιθανώς κάποιο εντελώς διαφορετικό αποτέλεσμα. Τίποτε δεν αποκλείει ένας άνδρας να κληρονομήσει από τη μητέρα του την τάση να αναπτύξει μεγάλο πέος.

Ένα γονίδιο, ανεξάρτητα από το είδος του σώματος στο οποίο θα βρεθεί, θα χρησιμοποιήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις δυνατότητες που αυτό θα του προσφέρει. Οι δυνατότητες διαφέρουν αν το σώμα είναι αρσενικό ή θηλυκό. Είναι βολική προσέγγιση να δεχτούμε, ακόμη μια φορά, ότι το σώμα ενός ατόμου είναι μια εγωιστική μηχανή που προσπαθεί να κάνει το καλύτερο δυνατό για όλα τα γονίδιά του. Η βέλτιστη πολιτική για μια τέτοια εγωιστική μηχανή είναι συχνά εντελώς διαφορετική αν είναι αρσενική ή θηλυκή.

Χάριν συντομίας, θα ξαναχρησιμοποιήσουμε τον συμβατικό τρόπο σκέψης θεωρώντας ότι το άτομο έχει κάποιο συνειδητό σκοπό. Όμως, όπως και προηγουμένως, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ποτέ ότι αυτό είναι απλώς σχήμα λόγου. Στην πραγματικότητα, το σώμα είναι μια μηχανή τυφλά προγραμματισμένη από τα εγωιστικά γονίδιά της.

Ας θεωρήσουμε και πάλι το ζευγάρι με το οποίο αρχίσαμε αυτό το κεφάλαιο. Και οι δύο σύντροφοι, ως εγωιστικές μηχανές, «θέλουν ισάριθμους αρσενικούς και θηλυκούς απογόνους. Ως προς αυτό το σημείο συμφωνούν εντελώς. Εκεί που διαφωνούν είναι στο ποιος θα φέρει το κύριο βάρος της δαπάνης για την ανατροφή των παιδιών τους. Και οι δύο τους θέλουν να επιβιώσουν όσο το δυνατόν περισσότερα παιδιά. Όσο λιγότερα καταφέρει να επενδύσει ο ένας από τους δύο στα παιδιά τους τόσο περισσότερα παιδιά μπορεί να αποκτήσει.

Είναι προφανές ότι για να πετύχει αυτή την επιθυμητή κατάσταση πραγμάτων πρέπει να εξαναγκάσει τον σεξουαλικό σύντροφό του να επενδύει σε κάθε παιδί περισσότερα από το κανονικό μερίδιο που του αναλογεί, ώστε ο ίδιος να είναι ελεύθερος να αποκτήσει κι άλλα παιδιά με άλλους συντρόφους. Αυτή η στρατηγική θα ήταν επιθυμητή και από τους δύο αλλά το θηλυκό την εφαρμόζει δυσκολότερα. Επειδή εξαρχής επενδύει περισσότερα από το αρσενικό, με τη μορφή του μεγάλου και πλούσιου σε θρεπτικά υλικά αυγού της, η μητέρα ήδη από τη στιγμή της σύλληψης έχει «διαθέσει» τον εαυτό της στα παιδιά της σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ’ ότι ο πατέρας.

Ακόμη κι αν το παιδί πεθάνει, η μητέρα χάνει πολύ περισσότερα από τον πατέρα, και πρέπει να επενδύσει περισσότερα από αυτόν προκειμένου στο μέλλον να φέρει ένα νέο παιδί στο επίπεδο ανάπτυξης του χαμένου. Αν η μητέρα άφηνε τη φροντίδα του παιδιού στον πατέρα και πήγαινε να βρει άλλον σεξουαλικό σύντροφο, ο πατέρας θα μπορούσε με σχετικά μικρό κόστος να ανταποδώσει, εγκαταλείποντας κι αυτός το παιδί τους.

Συνεπώς, αν πρόκειται να υπάρξει κάποια εγκατάλειψη – τουλάχιστον στα πρώτα στάδια ανάπτυξης του παιδιού – το πιθανότερο είναι να εγκαταλείψει ο πατέρας τη μητέρα, και όχι το αντίθετο. Πρέπει να περιμένουμε επίσης τα θηλυκά να επενδύουν στα παιδιά περισσότερα απ’ ότι τα αρσενικά, όχι μόνο στην αρχή αλλά και σε όλη τη διάρκεια της ανάπτυξης. Για παράδειγμα, στα θηλαστικά το θηλυκό επωάζει το έμβρυο μέσα στο σώμα του, παράγει το γάλα που δίνει στο παιδί μόλις γεννηθεί και φέρνει το μεγαλύτερο βάρος της ανατροφής και της προστασίας του. Το θηλυκό είναι το εκμεταλλευόμενο φύλο και η βασική αιτία αυτής της εκμετάλλευσης είναι το γεγονός (αποτέλεσμα της εξέλιξης) ότι τα αυγά είναι μεγαλύτερα από τα σπέρματα.

Φυσικά, σε πολλά είδη ο πατέρας εργάζεται σκληρά και φροντίζει με αφοσίωση τα μικρά. Όμως και σ’ αυτή την περίπτωση πρέπει να περιμένουμε κάποια εξελικτική πίεση στα αρσενικά να επενδύουν κάτι λιγότερο σε κάθε παιδί και να προσπαθούν να αποκτήσουν περισσότερα παιδιά με άλλες συζύγους. Μ’ αυτό εννοώ απλώς ότι υπάρχει μια τάση να κερδίζουν στη γονιδιακή δεξαμενή τα γονίδια που λένε : «Σώμα, αν είσαι αρσενικό παράτησε το ταίρι σου λίγο νωρίτερα απ’ όσο το ανταγωνιστικό μου αλληλόμορφο θα σ’ έβαζε να το κάνεις, και ψάξε για άλλο θηλυκό».

Στην πράξη, ο βαθμός έντασης της εξελικτικής πίεσης κυμαίνεται σημαντικά από είδος σε είδος. Σε μερικά είδη, λόγου χάρη στα παραδείσια πουλιά, η μητέρα δεν παίρνει καμιά βοήθεια από το αρσενικό και μεγαλώνει μόνη της τα παιδιά της. Άλλα είδη, όπως οι τριδάκτυλοι γλάροι, σχηματίζουν μονογαμικά ζευγάρια με υποδειγματική πίστη, και οι δύο σύντροφοι μοχθούν από κοινού να μεγαλώσουν τα μικρά τους.

Εδώ πρέπει να υποθέσουμε ότι λειτούργησε κάποια αντίστροφη εξελικτική πίεση : στην εγωιστική στρατηγική της εκμετάλλευσης του συντρόφου πρέπει να υπάρχει μαζί με το όφελος κάποια τιμωρία, και στην περίπτωση των εν λόγω γλάρων η τιμωρία ξεπερνά το όφελος. Ο πατέρας έχει συμφέρον να εγκαταλείψει σύζυγο και παιδί μόνον όταν υπάρχουν λογικές πιθανότητες η σύζυγος να μεγαλώσει το παιδί.

Ο Trivers μελέτησε τους πιθανούς τρόπους δράσης μιας μητέρας αν την εγκατέλειπε ο σύντροφός της. Ο καλύτερος όλων θα ήταν να προσπαθήσει να εξαπατήσει κάποιο άλλο αρσενικό να υιοθετήσει το παιδί της, κάνοντάς τον να «νομίζει» πως είναι δικό του. Αυτό δεν είναι πολύ δύσκολο αν είναι ακόμη έμβρυο. Φυσικά, το παιδί ενώ έχει τα μισά γονίδιά της, δεν έχει κανένα γονίδιο του αφελούς θετού πατέρα. Η φυσική επιλογή θα τιμωρούσε αυστηρά μια τέτοια ευπιστία των αρσενικών, θα ευνοούσε όμως τα αρσενικά που θα έπαιρναν δραστικά μέτρα σκοτώνοντας κάθε πιθανό θετό παιδί μόλις ζευγάρωναν μια άλλη σύζυγο. Πιθανότατα, αυτό εξηγεί το λεγόμενο «αποτέλεσμα Bruce» τα αρσενικά ποντίκια εκκρίνουν μια χημική ουσία που αν μυρίσουν τα θηλυκά σε κατάσταση εγκυμοσύνης, αποβάλλουν.

Το θηλυκό αποβάλλει μόνον αν η οσμή είναι διαφορετική από εκείνη του προηγούμενου συζύγου της. Ετσι, ο ποντικός εξαφανίζει τα πιθανά θετά παιδιά και χρησιμοποιεί τη νέα σύζυγό του για να αποκτήσει δικά του παιδιά. Συμπτωματικά αναφέρουμε ότι ο Ardrey βλέπει στο αποτέλεσμα Bruce ένα μηχανισμό πληθυσμιακού ελέγχου ! Παρόμοια είναι η περίπτωση των αρσενικών λιονταριών, όταν εισχωρήσουν σε μια αγέλη, σκοτώνουν καμιά φορά τα υπάρχοντα λιονταράκια, πιθανώς επειδή δεν είναι δικά τους παιδιά.

Το ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να πετύχει ένα αρσενικό χωρίς να σκοτώσει υποχρεωτικά τα θετά παιδιά. Μπορεί να επιβάλλει μια περίοδο παρατεταμένης ερωτοτροπίας πριν ζευγαρώσει με το θηλυκό, απομακρύνοντας ταυτόχρονα όλα τα αρσενικά που την πλησιάζουν και εμποδίζοντάς της να απομακρυνθεί. Περιμένοντας λοιπόν, μπορεί να διαπιστώσει αν κυοφορεί κάποια ξένα παιδιά και να την εγκαταλείψει αν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Παρακάτω, θα δούμε ότι υπάρχει κάποιος λόγος για τον οποίο και το θηλυκό θα ήθελε μακριά περίοδο «μνηστείας» πριν από το ζευγάρωμα.

Εδώ έχουμε έναν λόγο που το αρσενικό επιθυμεί αυτή την περίοδο. Υπό την προϋπόθεση ότι μπορεί να την απομονώσει από άλλα αρσενικά, αποφεύγει να γίνει ακούσιος ευεργέτης των παιδιών ενός άλλου αρσενικού.

Αν δεχτούμε ότι ένα εγκαταλελειμμένο θηλυκό δεν μπορεί να ξεγελάσει κάποιο αρσενικό να υιοθετήσει το παιδί της, τι άλλο μπορεί να κάνει; Πολλά εξαρτώνται από την ηλικία του παιδιού της. Αν βρίσκεται στο στάδιο της σύλληψης, είναι γεγονός πως έχει επενδύσει σ’ αυτό ένα ολόκληρο ωάριο, ίσως και περισσότερα. Εντούτοις, θα έχει κέρδος αν το αποβάλλει και βρει καινούργιο σύντροφο όσο γίνεται γρηγορότερα. Υπ’ αυτές τις συνθήκες υπάρχει αμοιβαίο συμφέρον γι’ αυτήν και το νέο σύντροφο να αποβάλλει – εφόσον δεχτήκαμε ότι δεν έχει καμιά ελπίδα να τον ξεγελάσει να υιοθετήσει το παιδί.

Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί το αποτέλεσμα Bruce λειτουργεί και από τη σκοπιά του θηλυκού.

Μια άλλη δυνατότητα του θηλυκού που εγκαταλείπεται είναι να επιμείνει και να προσπαθήσει να μεγαλώσει μόνη της το παιδί. Αυτό τη συμφέρει ειδικότερα όταν το παιδί είναι κάπως μεγάλο. Όσο μεγαλύτερο είναι, τόσο περισσότερα έχει επενδύσει σ’ αυτό και τόσο λιγότερα θα χρειαστούν για να συμπληρώσει το έργο να το μεγαλώσει. Ακόμη κι αν το παιδί είναι πολύ μικρό, πάλι θα τη συνέφερε να προσπαθήσει να διασώσει κάτι από την επένδυση, μολονότι τώρα που το αρσενικό έχει φύγει, είναι αναγκασμένη να εργαστεί διπλά για να το θρέψει.

Δεν την ανακουφίζει που το παιδί έχει και τα μισά γονίδια του αρσενικού, οπότε θα μπορούσε να τον εκδικηθεί εγκαταλείποντάς το. Όμως δεν υπάρχει πρόβλημα εκδίκησης, το παιδί έχει τα μισά γονίδιά της και τώρα το δίλημμα είναι αποκλειστικά δικό της. Παραδόξως, μια λογική πολιτική για ένα θηλυκό που κινδυνεύει να εγκαταλειφθεί θα ήταν να φύγει πριν το αρσενικό πραγματοποιήσει τις προθέσεις του. Αυτό θα τη συνέφερε, μολονότι ως τότε έχει επενδύσει περισσότερα στο παιδί συγκριτικά με το αρσενικό. Η πικρή αλήθεια είναι ότι σε μερικές περιπτώσεις πλεονεκτεί αυτός που φεύγει πρώτος, είτε είναι ο πατέρας, είτε η μητέρα.

Σύμφωνα με τον Trivers, ο σύντροφος που εγκαταλείπεται, παραμένει σ’ έναν «σκληρό σύνδεσμο». Είναι ένα πρόβλημα μάλλον φοβερό αλλά και πολύ λεπτό. Θα περιμέναμε ότι ένας γονιός, πατέρας ή μητέρα, θα έφευγε από τη στιγμή που θα σκεφτόταν τα εξής  «Αυτό το παιδί μεγάλωσε αρκετά και ένας από τους δυο μας θα επαρκούσε για να τελειώσει το έργο της ανατροφής του. Συνεπώς, θα με συνέφερε να φύγω τώρα αν ήμουν σίγουρος (σίγουρη) πως ο σύντροφός μου δεν θα το εγκατέλειπε.

Αν έφευγα τώρα, ο σύντροφός μου θα έκανε τα πάντα για τα γονίδιά του. Θα δυσκολευόταν πολύ περισσότερο από μένα να πάρει την απόφαση να το εγκαταλείψει γιατί εγώ θα έχω ήδη φύγει. Ο σύντροφός μου θα «ήξερε» ότι αν έφευγε κι αυτός, το παιδί σίγουρα θα πέθαινε. Έτσι, υποθέτοντας ότι ο σύντροφός μου θα πάρει την άριστη για τα εγωιστικά γονίδιά του απόφαση, συμπεραίνω ότι η καλύτερη ενέργεια για μένα είναι να φύγω πρώτος.

Αυτό είναι απολύτως σωστό γιατί και ο σύντροφός μου θα μπορούσε να «σκεφτεί» ακριβώς τα ίδια και να αναλάβει αυτός την πρωτοβουλία να με εγκαταλείψει». Όπως πάντα, αυτός ο υποκειμενικός μονόλογος προορίζεται μόνο ως επεξήγηση. Το θέμα είναι ότι τα γονίδια για να εγκαταλείπει κανείς πρώτος θα τύχαιναν ευνοϊκής επιλογής, επειδή απλώς τα γονίδια για να εγκαταλείπει κανείς δεύτερος δεν μπορούσαν να επιλεγούν.

Εξετάσαμε μερικές από τις τακτικές που θα μπορούσε να ακολουθήσει ένα θηλυκό αν το εγκατέλειπε ο σύντροφός του. Υπάρχει τίποτε που μπορεί να κάνει το θηλυκό για να μειώσει εξαρχής το βαθμό εκμετάλλευσής του από το σύντροφό του; Στα χέρια της κρατά ένα δυνατό χαρτί. Μπορεί να αρνηθεί να ζευγαρώσει. Εμπορευματικά, βρίσκεται σε συζήτηση.

Κι αυτό γιατί έχει το προσόν να διαθέτει ένα μεγάλο θρεπτικό αυγό. Το αρσενικό που ζευγαρώνει με επιτυχία, κερδίζει ένα πολύτιμο απόθεμα τροφής για το παιδί του. Το θηλυκό έχει τη δυνατότητα να παζαρέψει σκληρά πριν ενδώσει. Όμως, από τη στιγμή που ζευγάρωσε έπαιξε το χαρτί της – το αυγό της παραδόθηκε στο αρσενικό. Βέβαια, είναι εύκολο να μιλάμε για σκληρά παζάρια, ξέρουμε όμως πολύ καλά ότι στην πραγματικότητα δεν γίνονται.

Τα έντεκα υπερόπλα των ΗΠΑ

Τη στιγμή που η κοινή γνώμη των ΗΠΑ τάσσεται υπέρ της εμπλοκής της χώρας στη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους, ο Τζον Κέρι προειδοποιεί πως κάτι τέτοιο θα μπορούσε να κρατήσει για χρόνια, μέχρι την τελική ήττα των τζιχαντιστών.

Πού πήγε λοιπόν η περιβόητη στρατιωτική κυριαρχία της υπερδύναμης; Στην πραγματικότητα οι τζιχαντιστές είναι άρτια εκπαιδευμένοι σε μη τακτικό πόλεμο, ενώ διαθέτουν πληθώρα όπλων για να αποκρούσουν τυχόν επιθέσεις. Φυσικά δεν έχουν την υπεροπλία των ΗΠΑ και αυτό δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς. Όχι μόνο οι τζιχαντιστές, αλλά οποιοδήποτε νόμιμο ή μη, κράτος του κόσμου.
Όπως αναφέρει το Business Insider οι ΗΠΑ διαθέτουν όπλα που δεν τα βρίσκει κανείς σε καμία άλλη χώρα.
Παρουσιάζει, λοιπόν, 11 από αυτά τα υπερόπλα που ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν από τους αμερικανούς στη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους.
MQ9 Reaper Drone

Κυκλοφορεί στους αιθέρες από το 2001 και δεν γίνεται αντιληπτό. Μπορεί να κάνει κατόπτευση χώρου από απόσταση δύο μιλίων, ενώ φέρει βαρύ οπλισμό (κυρίως βόμβες και πυραύλους). AA12 Atchisson Assault Shotgun
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί 9000 φορές χωρίς να πάθει εμπλοκή ή να καθαριστεί. Ρίχνει 12 σφαίρες το δευτερόλεπτο. ADAPTIV Tank Invisibility Cloak
Είναι τανκ, αλλά όχι σαν τα συνηθισμένα. Κατασκευάστηκε το 2013 στη Σουηδία και μπορεί να γίνεται... αόρατο. PHASR Rifle
 Μοιάζει διαστημικό και ουσιαστικά μπορεί να τυφλώσει όποιος δεχθεί το λέιζερ που στέλνει. Το 2005 είχε απαγορευτεί από το Πρωτόκολλο των ΗΕ, αλλά μέχρι το 2009 οι ΗΠΑ αρνούνταν να συμμορφωθούν. The Taser Shockwave
Στόχος του είναι να στέλνει κύματα ηλεκτρισμού σε αντίπαλους στρατούς. Μεταφέρεται εύκολα και από όχημα και έχει μεγάλο εύρος δράσης. The Black Knight

Άλλο ένα τανκ που δεν μοιάζει με τα συμβατικά. Πηγαίνει σε περιοχές τόσο δύσβατες που κανένας άλλος δεν μπορεί να πλησιάσει. The Active Denial System
Είναι συνδυασμός ραντάρ και μικροκυμάτων. Στέλνει ηλεκτρομαγνητικά κύματα που προκαλούν αφόρητους πόνους στο σώμα. Χρησιμοποιήθηκε το 2010 στο Αφγανιστάν. The Laser Avenger
 Ο εκδικητής με το λέιζερ! Το λέιζερ που στέλνει είναι 20 φορές πιο καυτό από μια αναμένη κουζίνα. MAARS Robot (Modular Advanced Armed Robotic System)
Είναι ρομπότ και έχει ειδίκευση στις βόμβες. XM2010 Enhanced Sniper Rifle Χρησιμοποιήθηκε στο Αφγανιστάν και φτιάχτηκε με σκοπό να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε άγονες περιοχές. Έχει μεγάλο εύρος δράσης και θαυμαστή ακρίβεια. XM25 Individual Airburst Weapon System (IAWS)
Ονομάζεται ο «τιμωρός» και πυροβολεί χειροβομδίδες με απόλυτη ακρίβεια

Δυο ώρες αρκούν για να εξαπλωθεί ένας ιός σε ένα ολόκληρο κτίριο

Μπορεί κανείς να μην πλησιάζει τον άρρωστο συνάδελφό του για να μην κολλήσει, αλλά αυτό σίγουρα δεν είναι αρκετό, καθώς ένας ιός μπορεί να εξαπλωθεί σαν τη φωτιά σε ένα μεγάλο κτίριο (γραφείων, ξενοδοχείο, σχολείο, νοσοκομείο κ.α.), μέσα σε δύο μόλις ώρες από τη στιγμή που μολύνθηκε μία και μοναδική επιφάνεια, όπως ένα χερούλι πόρτας ή ένας ανελκυστήρας.

Αυτό διαπίστωσε μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα, πράγμα που δείχνει πόσο δύσκολη είναι η προστασία από τους παθογόνους μικροοργανισμούς, ιδίως σε κλειστούς χώρους.
Η ανακάλυψη

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον μικροβιολόγο Τσαρλς Γκέρμπα του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, που έκαναν τη σχετική ανακοίνωση σε αντιμικροβιακό συνέδριο στην Ουάσιγκτον χρησιμοποίησαν έναν αβλαβή μικροοργανισμό (MS-2), παρόμοιο σε μέγεθος, σχήμα και ανθεκτικότητα στα απολυμαντικά με έναν παθογόνο νορο-ιό.
Οι μικροβιολόγοι έβαλαν, στην αρχή της ημέρας, τον ιό πάνω σε μια επιφάνεια ενός κτιρίου γραφείων, την οποία αγγίζουν πολλοί άνθρωποι (όπως ένα χερούλι) και μετά από λίγες ώρες «τσέκαραν» να δουν σε ποιό βαθμό είχε εξαπλωθεί ο ιός μέσα στο πολυώροφο κτίριο και σε άλλα σημεία (διακόπτες φωτός, καφετιέρες, βρύσες, τηλέφωνα, υπολογιστές κ.α.).
Το ίδιο πείραμα επαναλήφθηκε με διαφορετική αφετηρία (π.χ. τραπέζι αντί για χερούλι) και σε διαφορετικά κτίρια. Το τελικό συμπέρασμα ήταν ότι ο ιός χρειάζεται από δύο έως οκτώ ώρες για να πάει παντού. Μέσα σε διάστημα δύο έως τεσσάρων ωρών είχαν μολυνθεί περίπου οι μισές (40% έως 60%) από τις περίπου 100 επιφάνειες που ελέγχθηκαν.

Επικίνδυνη καφετιέρα
Και μία χρήσιμη παρατήρηση: Ένας από τους πρώτους χώρους που μολύνεται, σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι το δωμάτιο που βρίσκεται η καφετιέρα (και φυσικά η ίδια η καφετιέρα) όπου φτιάχνουν οι εργαζόμενοι τον καφέ τους.
Όσον αφορά τα ξενοδοχεία, όπως είπε ο Τσαρλς Γκέρμπα, αν κανείς ακούσει κάποιον να βήχει στο διπλανό δωμάτιο, ο ιός πιθανότατα θα βρίσκεται και στο δικό του δωμάτιο την επόμενη ημέρα. Η μεταφορά συνήθως γίνεται μέσω του προσωπικού που καθαρίζει τα δωμάτια κάθε πρωί.
Το αισιόδοξο μήνυμα πάντως είναι, σύμφωνα με τους ερευνητές, ότι η τακτική χρήση απολυμαντικών χαρτομάντηλων και το συχνό πλύσιμο των χεριών τόσο από τους εργαζόμενους, όσο και από το προσωπικό καθαρισμού, μπορεί να μειώσει την εξάπλωση ενός ιού μέσα σε ένα κτίριο σε ποσοστό 80% έως 99%.